Karolina Majcher Elżbieta Czyżewska Joanna Bugzel Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Biblioteka Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego w Sofii - wrażenia i spostrzeżenia z wyjazdu zorganizowanego w ramach programu Erasmus Abstrakt Referat jest rezultatem wyjazdu szkoleniowego odbytego w ramach programu Erasmus. Na wybór kraju i biblioteki miała wpływ niewielka wiedza jego autorów na temat bibliotek wschodnioeuropejskich. Uwagę skierowano na stosunkowo młodą, ale prężnie działającą Bibliotekę Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego w Sofii. Celem referatu jest omówienie jej działalności usługowej, przedstawienie wizerunku na tle innych bibliotek bułgarskich oraz odpowiedź na pytanie, czy jest biblioteką XXI wieku. Wstęp W polskiej literaturze fachowej niewiele pisze się o działalności i rozwoju bibliotek bułgarskich. Ostatnie znalezione źródło autorstwa Eveliny Kristanovej pochodzi z 2008 roku i dotyczy usług bibliotecznych najbardziej znaczących bibliotek Bułgarii: Biblioteki Narodowej im. Św. Cyryla i Metodego, Biblioteki Bułgarskiej Akademii Nauk, Biblioteki Uniwersytetu Sofijskiego św. Klimenta Ohrydskiego i Regionalnej Narodowej Biblioteki Iwana Wazowa w Płodawie. Na podstawie analizy serwisów internetowych wymienionych bibliotek autorka stwierdza, że duża część ich usług jest zautomatyzowana i dostępna on-line. W szczególności wyróżnia się Biblioteka Uniwersytetu Sofijskiego, która najbardziej sprzyja użytkownikom ze względu na najbogatszy wachlarz proponowanych usług.
15
Embed
Biblioteka Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego w Sofii - wrażenia i spostrzeżenia z wyjazdu zorganizowanego w ramach programu Erasmus - Karolina Majcher, Elżbieta Czyżewska, Joanna
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Karolina Majcher
Elżbieta Czyżewska
Joanna Bugzel
Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu
Biblioteka Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego w Sofii - wrażenia
i spostrzeżenia z wyjazdu zorganizowanego w ramach programu Erasmus
Abstrakt Referat jest rezultatem wyjazdu szkoleniowego odbytego w ramach programu Erasmus. Na wybór kraju
i biblioteki miała wpływ niewielka wiedza jego autorów na temat bibliotek wschodnioeuropejskich. Uwagę skierowano na
stosunkowo młodą, ale prężnie działającą Bibliotekę Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego w Sofii. Celem referatu jest
omówienie jej działalności usługowej, przedstawienie wizerunku na tle innych bibliotek bułgarskich oraz odpowiedź na
pytanie, czy jest biblioteką XXI wieku.
Wstęp
W polskiej literaturze fachowej niewiele pisze się o działalności i rozwoju bibliotek bułgarskich.
Ostatnie znalezione źródło autorstwa Eveliny Kristanovej pochodzi z 2008 roku i dotyczy usług
bibliotecznych najbardziej znaczących bibliotek Bułgarii: Biblioteki Narodowej im. Św. Cyryla
i Metodego, Biblioteki Bułgarskiej Akademii Nauk, Biblioteki Uniwersytetu Sofijskiego św. Klimenta
Ohrydskiego i Regionalnej Narodowej Biblioteki Iwana Wazowa w Płodawie. Na podstawie analizy
serwisów internetowych wymienionych bibliotek autorka stwierdza, że duża część ich usług jest
zautomatyzowana i dostępna on-line. W szczególności wyróżnia się Biblioteka Uniwersytetu Sofijskiego,
która najbardziej sprzyja użytkownikom ze względu na najbogatszy wachlarz proponowanych usług.
Oprócz tradycyjnych - posiada dużą ilość usług odpłatnych dostępnych poprzez Internet. Należą do nich
między innymi: kwerendy bibliograficzne tworzone na podstawie baz danych i Internetu, krajowe
i zagraniczne wypożyczenia międzybiblioteczne, zamawianie dokumentów drogą elektroniczną, usługi
dla osób niepełnosprawnych i inne.1 Pozostałe wymienione biblioteki posiadają podobną, ale nie tak
bogatą ofertę jak Biblioteka Uniwersytetu Sofijskiego.
Tym samym Kristanova dowiodła, że przyjęte w prezentowanych bibliotekach rozwiązania
niczym nie różnią się od norm zachodnioeuropejskich. Jednocześnie jako najbardziej znaczące jednostki
w kraju wyznaczają one kierunek rozwoju bułgarskiego bibliotekarstwa. Taka ocena pozwoliła jej
wysnuć wniosek, że biblioteki w Bułgarii „spełniają oczekiwania użytkowników 21 w.”2
W dalszej części opracowania zostanie przedstawiona krótka historia, struktura organizacyjna,
wybrane usługi oraz inna, godna naśladowania, działalność nieomawianej przez Kristanovą Biblioteki
Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego (The New Bulgarian University Library – Bibliteka NBU). Autorzy
referatu postarają się odpowiedzieć na pytanie: „Czy aktywnie działająca Biblioteka NBU również
zasługuje na miano biblioteki XXI wieku?”
Historia i współczesność Biblioteki
Biblioteka NBU wspierająca działalność pierwszego prywatnego uniwersytetu sofijskiego
powstała w 1995 roku. Podwaliną jej księgozbioru były zbiory trzech bibliotek: Biblioteki Wyższej
Szkoły Nauk Społecznych, Biblioteki Książek Prawniczych i Biblioteki Języka Obcego. Od początku jej
głównymi celami była realizacja zadań biblioteczno-dydaktycznych wspieranych nowymi technologiami
informacyjnymi oraz pozyskanie przychylności i akceptacji całego środowiska akademickiego.
Intensywny rozwój Biblioteki, wsparcie ze strony władz Uczelni oraz zdobyte doświadczenie pozwoliły
na osiągnięcie tych celów. Pasja zawodowa i kreatywność pracowników wzbudzają w nich motywację do
dalszych działań, podejmowania nowych wyzwań, co w konsekwencji oznacza dalszy jej rozwój.
O randze Biblioteki NBU może świadczyć otrzymana w 2007 roku Nagroda Narodowa im. Hristo
G. Danova w kategorii „Biblioteki i Bibliotekarstwo” dla biblioteki najbardziej przychylnej czytelnikowi.
O jej znaczeniu wśród bułgarskich bibliotek dowodzą liczne członkostwa w krajowych i zagranicznych
organizacjach:
Bułgarskim Zrzeszeniu Bibliotek,
Fundacji Narodowo-Informacyjnego Systemu Bibliotekoznawstwa,
Bułgarskim Konsorcjum Informacyjnym,
OCLC,
UNESCO Network of Associaties Libraries,
1 E. Kristanova, Usługi bibliotek bułgarskich na podstawie stron www – pierwszy krok do sukcesu użytkownika, [w:] ePublikacje Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, 2008 nr 5, s. 111-121. 2 E. Kristanova, Usługi bibliotek bułgarskich na podstawie stron www – pierwszy krok do sukcesu użytkownika, [w:] ePublikacje Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, 2008 nr 5, s. 120
LIBER.
Biblioteka jest założycielem Bułgarskiego Konsorcjum Informacyjnego, którego przewodniczącą jest
Dyrektor Biblioteki Pani Nadya Terzieva. Jednym z celów Konsorcjum jest rozpowszechnianie
informacji elektronicznej poprzez zawieranie dogodnych umów licencyjnych z dostawcami baz danych.
Inne zadania to zdobywanie korzystnych warunków prenumerat dla bibliotek czy organizacja seminariów
dla bibliotekarzy w ramach wymiany doświadczeń.
W ciągu kilkunastu lat Biblioteka zmieniała swoją lokalizację i wizerunek, aby w 2007 roku
zyskać swój ostateczny kształt. Obecnie zajmuje powierzchnię 3000 metrów kwadratowych na trzech
kondygnacjach. Na parterze znajdują się: Szatnia, Punkt Informacyjny, Wypożyczalnia, Sala Pracy dla
Osób Niewidomych, Centrum Technologiczne „Minolta” (usługi kserograficzne), Sala Seminaryjna oraz
Sala „Niebieskich Foteli” (miejsce spotkań i swobodnych rozmów użytkowników). Pierwsze piętro
obejmuje: Wypożyczalnię, Salę pracy zespołowej (na ich terenie można prowadzić ciche rozmowy
i korzystać z telefonu komórkowego), Czytelnię Audiowizualną, Czytelnię im. „Prof. Ivanki
Apostolovej” oraz Centrum Komputerowe I (we wszystkich wymagana jest absolutna cisza). Na drugim
piętrze znajduje się Wypożyczalnia Książek z dziedziny sztuki (tu można prowadzić ciche rozmowy).
Drugie Centrum Komputerowe II (działające na takich samych zasadach jak pierwsze) znajduje się
w innym gmachu Uczelni. Biblioteka dodatkowo dysponuje trzema magazynami wyposażonymi
w system przesuwanych regałów.
Cała Biblioteka oferuje 235 miejsc czytelniczych. Bezpłatnie obsługuje studentów i pracowników
uczelni macierzystej. Czytelnikom spoza Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego oferuje trzy rodzaje
płatnych kart czytelniczych: roczną, miesięczną i jednodniową. Użytkownicy mogą korzystać z jej usług
w godzinach od 8.00 do 21.00 w dni powszednie oraz od 9.00 do 17.30 w soboty i niedziele (w okresie
świąt i wakacji letnich godziny otwarcia ulegają zmianie) (rys. 1).
Rys. 1 Biblioteka Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego.
Struktura Organizacyjna
Na czele Biblioteki stoi Dyrektor, który wszelkie propozycje zmian lub nowe decyzje
zobowiązany jest konsultować z Rektorem i Radą Biblioteczną. Jemu natomiast podlegają kierownicy
trzech oddziałów:
Oddziału Gromadzenia i Katalogowania Zbiorów,
Oddziału Usług i Informacji Naukowej,
Oddziału Pomocy Technicznej i Usług.
Do ich obowiązków należy koordynacja pracy wewnątrz oddziałów jak i poza nimi.
Zadania Oddziału Gromadzenia i Katalogowania Zbiorów to szeroko pojęte gromadzenie,
uzupełnianie i katalogowanie (format Marc21) wydawnictw zwartych i ciągłych, zarówno drukowanych
i elektronicznych. Dodatkowo pracownicy tego oddziału (6 osób) ponoszą odpowiedzialność
za magazyny Biblioteki.
Oddział Usług i Informacji Naukowej (8 osób) odpowiada za pracę Czytelni, Wypożyczalni,
Wypożyczalni Międzybibliotecznej, Informacji Naukowej i Punktu Informacyjnego.
Największy Oddział Pomocy Technicznej i Usług zatrudniający 11 osób, odpowiada
za prawidłowe funkcjonowanie stosowanych w Bibliotece technologii informacyjnych, system
biblioteczno-informacyjny EOS.Web i Zintegrowany System Zarządzania Usługami Elektronicznymi
oraz RFID. Zapewnia zdalny dostęp do zasobów elektronicznych Biblioteki. Świadczy usługi w Czytelni
Audiowizualnej, w Centrach Komputerowych i w Pracowni dla Osób Niewidomych. Skanuje
i wprowadza do Biblioteki Digitalnej zbiory archiwalne, uzupełnia katalog elektronicznymi wersjami
materiałów oraz digitalizuje dokumenty na życzenie użytkowników. Odpowiada także za stan techniczny
sprzętu komputerowego w Bibliotece i usługi kserograficzne.
Działalność organizacyjna obejmująca niewielką liczbę pracowników (łącznie z Dyrektorem
26 osób) jest wspomagana grupami roboczymi zwanymi „zadaniowymi”. Grupy te powoływane są
do prowadzenia konkretnych działań mających na celu zwiększenie prestiżu Biblioteki poprzez
wzbogacenie oferty usługowej. Pracują w nich bibliotekarze z różnych działów, a liderem jest osoba
kompetentna w danej dziedzinie wiedzy (niekoniecznie pełniąca w Bibliotece funkcję kierowniczą).
Na pracę w grupie zadaniowej poświęca się trzydzieści procent czasu tygodniowo. Na chwilę obecną
w Bibliotece funkcjonuje osiem takich zespołów odpowiadających między innymi za:
Archiwum Naukowe Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego (pierwsze w Bułgarii repozytorium
działające na zasadach Open DOAR; przechowuje ponad 400 dokumentów),
czasopismo elektroniczne „Biuletyn”,
wydania informacyjne (elektroniczne i tradycyjne),
utrzymywanie i rozwój serwisu internetowego biblioteki,
zasoby elektroniczne (min. open access),
integrowanie katalogu elektronicznego z innymi zasobami informacyjnymi,
bibliotekarze dziedzinowi – 10 osób utrzymujących stały kontakt w wykładowcami,
reklamę Biblioteki.
Praca wykonywana przez grupy robocze przyczynia się nie tylko do zwiększenia rangi Biblioteki czy
wzbogacenia oferty dla czytelników. Dodatkowym atutem takich przedsięwzięć jest uniknięcie przez
pracowników rutyny i wypalenia zawodowego. W epoce pracy wąskospecjalistycznej, także
w bibliotekach, system taki daje duże możliwości realizacji własnych pomysłów, dzielenia się swoimi
zainteresowaniami a nawet samokształcenia i odkrywania nowych pasji.
Zbiory Biblioteki i ich udostępnianie
Księgozbiór Biblioteki odpowiadający profilowi Uczelni obejmuje materiały z zakresu nauk
społecznych, przyrodniczych, nowych technologii i sztuki. Na koniec 2010 roku osiągnął 113.313
woluminów wszystkich dokumentów:
książek,
czasopism,
prac dyplomowych i doktorskich (częściowo zdigitalizowanych, udostępnianych na specjalnych
zasadach, bez prawa kopiowania),
broszur,
dokumentów audiowizualnych (płyt cd, dvd, wideo z filmami i muzyką, oraz analogowych płyt
gramofonowych sukcesywnie digitalizowanych).
Z księgozbioru drukowanego Biblioteka wyodrębniła zbiory specjalne:
Kolekcja Doktor Honoris Causa – zawierająca wszystkie dzieła osób z tytułem Honoris Causa
na Nowym Uniwersytecie Bułgarskim,
Wydawnictwa Uniwersyteckie – wszystkie publikacje drukowane w macierzystym wydawnictwie
otrzymywane w darze,
Dzieła Rzadkie i Cenne,
Kolekcje Osobiste – księgozbiory przekazywane przez zasłużone osoby z ogromnym dorobkiem
naukowym (dotychczas Biblioteka zgromadziła 8 kolekcji).
Na terenie Wypożyczalni i Czytelni większa część zbiorów udostępniana jest na zasadzie wolnego
dostępu, w układzie UKD. Okres, na jaki można wypożyczyć książkę i miejsce jej użytkowania
w Bibliotece określają kolorowe paski:
zielony – książka może być wypożyczona na jeden miesiąc,
pomarańczowy – książka może być wypożyczona na dziesięć dni,
czerwony – książkę z Wypożyczalni można przenieść do Czytelni,
żółty – książka znajdująca się w Czytelni,
niebieski – książka z Kolekcji Specjalnych do korzystania tylko na miejscu,
brak paska oznacza zbiory audiowizualne wypożyczane na trzy dni.
Biblioteka zapewnia także zdalną formę udostępniania wybranych zbiorów drukowanych.
W tworzonej Bibliotece Digitalnej użytkownicy znajdą: prace dyplomowe i magisterskie, publikacje
ze zbiorów specjalnych, materiały do ćwiczeń, zawartość wersji papierowych książek zniszczonych lub
zagubionych oraz wersje elektroniczne książek zakupionych poza bazami. Biblioteka Digitalna nie daje
możliwości wydruku materiałów.
Dużą część księgozbioru kształtują bogate licencjonowane zbiory elektroniczne i zasoby open
access. Biblioteka zapewnia użytkownikom zdalny dostęp do wielu baz, wśród których można
4 Biblioteka Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego, Blog Biblioteki NBU, http://nbulibrary.wordpress.com/ [dostęp: 30.08.2011]. 5 Biblioteka Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego, http://www.nbu.bg/index.php?l=27 [dostęp: 29.08.2011].
w Bibliotece nowy model reklamy. Powołano osobę, która jest odpowiedzialna za jej promocję. Jako
koordynator cotygodniowych spotkań Dyrektora i kierowników oddziałów, odpowiada za gromadzenie
i selekcjonowanie informacji kierowanych do użytkowników oraz określanie kanałów informacyjnych,
którymi mają być rozpowszechnione (strona internetowa, blog, biuletyn, facebook i inne) (rys. 5).
Sporadycznie Biblioteka w przypadku większych imprez (np. organizowanych przez siebie wystaw)
korzysta z telebimów Uczelni.
Tydzień: 09.05.2011 – 15.05.2011
Temat: Nauki Polityczne
data Informacja o strona
internetowa blog
faceboo
k @
Uniwersyt
et
09.05.2011
г.
Bazy Datamonitor
dostęp tymczasowy * * * *
10.05.2011
г. Nowe czasopismo * *
11.05.2011
г.
Książka “Wybory
2009” * *
12.05.2011
г.
Biblioteka
Ekonomiczna IME * *
13.05.2011
г.
e-źródło Nauki
Polityczne * *
Rys. 5. Planowana reklama nowych nabytków z dziedziny nauk politycznych.
W niedalekiej przyszłości Biblioteka wprowadzi reklamę tematyczną źródeł, która będzie kierowana
do pracowników poszczególnych Departamentów bądź kierunków.
Inne sposoby reklamy to cyklicznie organizowane wystawy tematyczne, na których użytkownicy
mogą obejrzeć nowe i wartościowe materiały ze zbiorów Biblioteki. Inspiracją tych ekspozycji były
na przykład: 29 czerwca Dzień św. Piotra - Dzień Rzemiosła, Dzień Telekomunikacji lub hasło: „Wielkie
Lato. Wystawa wybranych książek w Bibliotece” (rys. 6). Wszystkie informacje o wystawach bieżących
i archiwalnych oraz o wykorzystanych do ich organizacji materiałach, można obejrzeć na stronie
domowej. Dodatkową promocją Biblioteki jest organizowany w każdy ostatni piątek miesiąca dzień
Drzwi Otwartych. Tego dnia wstęp do Biblioteki jest bezpłatny dla wszystkich użytkowników. Poza
wymienionymi formami reklamy bibliotekarze biorą czynny udział w Tygodniu Bibliotek.
Rys. 6. Plakat reklamujący wystawę „Wielkie Lato. Wystawa wybranych książek w Bibliotece”
Wnioski
Na łamach tego referatu nie było możliwości szczegółowo i dogłębnie zaprezentować działalność
wszystkich Oddziałów Biblioteki. Wybrano tylko ciekawsze oferty współpracy tej instytucji
z użytkownikiem, a także przedstawiono skuteczność integracji ze środowiskiem na płaszczyźnie
uczelnianej, miejskiej i międzynarodowej.
Obecny wizerunek i oferta usługowa Biblioteki NBU świadczą
o jej bardzo dynamicznym rozwoju. Motywacja kierowników, zaangażowanie i wysiłek wszystkich
pracowników pozwalają konsekwentnie realizować cele wytyczone na początku działalności Biblioteki.
Otwarta na użytkowników - poprzez aktywny i skuteczny dialog - poznaje ich potrzeby. Dzięki temu
oferuje bogate usługi spełniające oczekiwania całego środowiska akademickiego. Zdalne udostępnianie
zbiorów i usług stało się priorytetem w działalności Biblioteki. Wprowadzenie niektórych płatnych
usług ma na celu przyciągnięcie zewnętrznych użytkowników. W zamian Biblioteka otrzymuje poparcie
ze strony władz Uczelni, zyskuje zwolenników, nowych partnerów a także staje się miejscem spotkań
towarzyskich.
Sprawnie działający system organizacyjny pozwala bibliotekarzom na efektywne wykorzystanie
czasu pracy. W konsekwencji niewielka liczba osób pracujących w Bibliotece wykonuje wiele
dodatkowych czynności. Dzięki temu świetnie prosperuje reklama, wystawy i publikacje, które
skutecznie docierają do użytkowników.
Działalność Biblioteki, jej dotychczasowe dokonania a także znakomite przygotowanie
merytoryczne pracowników do pracy z użytkownikiem, pozwalają jednoznacznie określić Bibliotekę
NBU mianem biblioteki XXI wieku.
Bibliografia
Biblioteka Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego, 2011, http://www.nbu.bg/index.php?l=27 [dostęp:
29.08.2011].
Biblioteka Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego, 2011a, Blog Biblioteki NBU,