-
[k{e tk
>> e Mkr{khkku rsuuhk{T >> yk tkk {krkuu wrr Au fu -
rfwkt{wrf] tkku{kt oke {kuxku koko tqo, h, kuokue Lk [k{r Au, yk
tkwt [k{r k{ ykwt Au u huh wkww Au, fu{ fu yk{kt Lk [k{rq Mt k enrh
yu [k{rY ykirff yTq k{w[rhkkuwt kkMk o nkukke [f kuk [k{rT [r {
{kor ykkuou ykkh Au. yk yko Mkr{yus . 164 {kt [k{r tk fkku, teu wY
> su{kt [rhk xkt, yr h{ k yw >> e tkku nws Au, tMf] kf] ku
> x Wke su, yk suku ke eu fku >> su{kt [rhk {nkhkskt, e
okt kh{kh > tkhu kthu, nrh{q nik {kukh >> Rkr kkko tk kih
fneu, ytu Au yk [k{r tkhu, su su [u u kk fk{hu > nuu k wu su yk
tkhu, uku w whu {kuhk hu >> yk heu fkku Au. su{ enrhyu Ru
ef]h e{Tkk { Mftu k hefu R {kLku Au u{ enrhh yk tku k hefu R {keyu
yu{kt yr~kuu Mkk ke. fu{fu yk{kt u yu k k yu u{ku {uk fhe ykkh ekwt
rMh h to Au. yk yko Mkr{yu q[ku Au hk{Wkeu hk{[rhk hu, we {ku nwke
rk hu > f] Wkeu f] ek hu, {ku {w wu kR uk hu >> u{ ntS s
sun hu, we ykt k{u yun hu >> Rkr su{ kk {kxu [k{] ko Au u{
ek[rhk {kxu yk tk ko Au. yk{kt tu tu {w yu wkue {o yk{kk ihk yu
{knkBkk yu wkue {k{kr kku tku{kt yw okt Au. yu{ nkukke yk tkwt oM
{k {kxu yk t whku Au. uke s [k{]k kkkukk s tke sku{kt [wh [kh{kt
ykku Au. yk heu yk tk h hwh oku kuok{ nkukke ue e fkueyku [k{]e
nkhkunkh kR Au. Wkhkukh ykrkuu ue yr ]k kt yu u kku Akkke z {kt.
{wtR, hksfkux, wh, y{kk ruhu Mku kk{f yu qxfk{f ke {kuxe kR{kt yuf
yk]kyku efk k{e Au. yk Aue [kuke yk]k ws{kt e hkhku x u{kt tT 2058
{kt AkR Au. yu{kt [ke yke k yufr ywku rhnkh, k[fkue z {kxu Au t
yw{u [kukR u{s uhukV ruhu wkhku fhk{kt ykku Au. tkfkowt S[rhk yu
rkkw{rfkku ru fhk{kt ykku Au. tkfko {wr yu WkM Ruwt hte r[k {wfk{kt
ykwt Au. ykke ykWe yk]kyku{kt fzeyku texe{kt ne k tkuk yrkke yk
yk]k{kt huf fzeykue exe we we fhe Au suke kt[khu sYh w{ hnuu. us
fkku Wh kuk{k xkRku Akeu kRLz wth fhkwt Au. ykk kuok{ rukke yk yk]k
AkRu nkh zkt ou ykfkof Wkue ku. yk [k{e tk ws eMkr{khk {trh khk
[kuke yk]k r fhe hkk Aeyu. u{kt yk tkwt wV tku fko whke Mk{e RhMY
kSyu nw exke fhuwt Au Akt u kukke fu e fkuR fkhu rn sue yw skR yku
ku kB ku. u{s yk kwt xkR uxwt fk{ Mk{e ukkSyu qo nku ykeu u{ke fhe
yku Au. u{e h eS{nkhks k hnu yue ykok.
e. .w. {nt whke Mk{e {oLktLkkS eMkr{khk {trh, ws - fA.
-
>> e Mkr{khkkku rsuhk{T >> tkfko rfwkt Mk{ewt
S[rhk
yk tkhk rkk frh rfwkt {wrh Au. yk {w wYkku kwko w kihkxukLo nkkh
u{kt ykuk ukx k{{kt kku nku. uyku ryu rf{ko (wsoh wkh) nk. u{k q
rkwt k{ hk{kR nwt. uyku sL{r {w{wkw rh ukh nk. u{u hk{ktMkr{k w
yk{ktMk{e fu su [rkk {krr {ko nk. u{u whefu ko nk. w hk{kR k{ ewh
k{{kt hnuk, htw u k{k szsku w Wh yfkh uk hkk nkukke u rn n kku fkhu
:-
ykku h {k Ae kkuzuf ru t. 1822 {kt u{u kt wkhku kwko kku. wkwt
kS yuwt kkof k{ kzwt. ({kkwt k{ y{]k nwt.) kSk yL:fh{kt kke s
M{o{kt yL yrr[, ihke ek, yk{kke Wfx WftXk yu h{uh u yL k ku sL{r
nku. kuke RAk rn nkuk Akt heks {ws k{kt s rkyu yknke hkk nk. ({owt
k{ ftfw nwt. u ywfw Mkke rk ne.) wrr wkhe kke yr k {kkrkk hkufk Ae
kuu nkh fko{kt ko Akt sfhke uXu yk yu ruo nk yu { RrLkue ]kyku
yk{rue ythek hke uXu h{uh hk ne. yuf {u kS Wkkh hk{kt Mk{e fu su
kukk rkk w yk{kt Mk{ek {w r kk nk u{kt o fhk kus k. qok w tMfkhkT
yu {k{kT u{u e{ ihkku W kkke kerkk n fhe w uk{kt hnuke kkok fhe.
Mk{eyu kSe nkh k{kt h{nt sue rhk ueu ke ekke k kze yu yknke uh kAk
{kufk sYh zu kuke ukwt [ ykwt. (yk [ kAke enrhyu ekkkke V fwO nwt.)
]n{kt hnuk kS ykku r f]rkrf{kor ]nfko fhk Akt hkkeyu kukk k{ke k kW
qh ykuk khk k{u sk yu kt hnuk h{ r{kq {q{ko fu su kAke kwrkk Mefkhe
wkekt k{ke r kk nk. u{e kku {eu yke hkke yk{k h{k{kk { rrk{kt ro{
fhk yu tu tu uk {k{ {kxu hk{kt Mk{e kku k rku r fhk. u{u Mk{eyu
kukk ykr hefue ekk (o{k) t. 1843 {kt ykue. Aeke uyku Mk{eu Rhkkh eu
kke uk {k{kr nw fhk nk. khu enrh eoLuku kusk{u {wkL {wru {k yu {kr
u{kt kukufkr r k{ yu kte r rqrkt r o ykrf ykirff yKq yio kk kk yu
uke u eoLku {rn{k hk{kt Mk{e kfe yrf k{ku k{ tkk kku. u uR eu kSu
ku hk{kt Mk{eku Z r nkukke {{kt Xef ne kkke eoku {rn{k ykuAku fhkk
ykke Mk{ee ku ykkk kus{kt eokt o fhe ykke yu ws ne ykke ne, Akt uu
rn eu wsh k. yu Mk{ek o fheu eok uk {rn{ke k fheu uu {ke uke rtr
fhe. Mk{e ku hnM k (kuku WSk ykh Y yu enrhu ef]k ykh Y) k nk, fk
fhkku t rn ykkke fhue rn, u yk tu fk fhe yu kSku { r]k fkuo. enrhku
ykh {rn{k ku k{ ktku nku. w [ke wZ kku. yu eSus ofkh uoh ht h{k{k
ykhe k. we ykkk kkt eoLu kAk kus{kt ykeu NT ftXu u{kw kku tzT k{
fko. nw k kuk eoLu hk ykwt fu, {ku ihk{kt wfS {k kku. eoL ku
kkuzku
-
{ hnukt u{kt yTq yikuo k uRu Z rkk kRu kuku k{ k. u Ae kS eoLwt
yL s fhk. yk heu kSu qok w tMfkhke x kku {uk kkt f]kko kk. khu w
hk{kt Mk{eyu enrhku k{w{ke xkrkuf {nku suwh{kt fkuo khu kS wkh
enrhk uk {k{ {kxu ykuk yu w u rhksuk enrhu ux{kt kuus khkt fkke
fhue fkherhehe {sq kk zk{[eku yo fkuo nku. yk {u nw k kuk w eSyu
u{e nw tk fhe ne. khu hk{kt Mk{e Mk{ ekk khu kS wkh enrh ku h ykuk
yu Wr[ uk fhe ne. yk heu uf W ykr tu enrhku okr y k uk ykk yu kAk
sk. yu{ w hthkke yL rku kke sk. yu{ fuxkuf { ekt yuf {u enrh nrhk
rnkkuo r[hk r[hk kuhX{kt kR nkkhu{kt ukx k{u kSu uh kko. yL kSyu yr
kke enrhku ykkh ykr fkh fhe y k Ru MsL{ V fkuo. ku u{u uh rk fhe
t-nrhkuu uzkeu tT 1860 {kt {kwe t[{eyu Lku fkuo. fuxkf r hneu enrhu
rfx fA u{kt r[h fhke EAk kkt kSu fkwt fu - {khk suku fkuR khku
{koku ku{eku kue ykku. yk Whke ee ku fhkt ]n k fhkku yu enrhe ukrfu
wo {e ukku { ykkke k kyuku e kuuu s enrh kku ske EAk fhe. fAe rfx
kxwt rkk nkukke sYhe kwt ikh fhkwt yu yuf f{kt ke he ewt yu e rk{
{u eSnrhe uk{kt fk{ ku yu{ e kh fkurh [kuh kufkuk ke hk{kt w heu
hke ikh kR enrh kku nkouh [kk. yk {{kt eS kku kS rk esw fkuR nwt
rn. {ko{kt yk [kkt yuf wk ekheyu yr ekke kkwt {kkt, w:ek w:u ueu rn
n kkk ns Mkkk kw enrhyu uu {k{ kw yke Ru kSu rhk fko. yk [kkt
wtxkhke xkue {e. enrhu ku yrhn k[k kw {Su fktR k{ ewt rn. kS wkhkt
ruhu kMkt hLw fwt rn {kke u{u Akuze Ru wxkhkyku ktke kAk [kk kk khu
enrhyu fkwt fu - Awt kwt Akt {u {wt ke suke {u wtxkt ykzwt ke yu{
sk Au, yu{ fneu kSyu hk{kt Ake heu kue kh fkurhku ke. uu Ru hkS kuk
[kuh [kk k. yue heu r~f[ sku suu r Au. yuk yurh rn fhkhk enrhyu kSu
r~f[ fko. Ae kSyu enrhu kkke fkwt fu Wkh kRu rkwfu kwt yke ewt yu
[kuhkuu fkurhku yke ee, nu s{kwt ktke kku ? uk sk{kt enrhyu fkwt fu
{khu {kku {kuxwt r ykkYt nwt u y{kuyu hkt {xkzwt Au. {kxu {{kt fktR
{kXwt kzku rn. yke e neke kteu [ rkw kS hkS kk. yu{ ku {ko{kt nkM
rku fhk yk [kkt ykuk fAk {nkh{kt yuf {nkwYk {k u{u se k[k fhkke
enrhyu fwt s yke Ru kSu rso fko. e yk [kk ]kkke e nw ezk k{uk r kS
{kxu enrhyu k khk {w{kt {eXe kue kee uh ke. yko k{uk kSyu sk fheu f
he ee. kAk e us Mku k fhkt k uh ke skwt. yu{ {nkuke su{ u{ h Wko Ae
{ko{kt ykuk yuf kk fktXk Wh kk ]ku kkfe uk enrhyu kuz keu rk{ fkuo.
enrhk hkt rkk fku{ [hf{{kt k fktxk kk nk u kSyu e{uke fkZk yu u tke
eSk
-
[hf{{kt hnukt kkkt y[qf ku r[ku rnkeu h{ ykt kBk. kkuzku kkf r]k
kk Ae enrhu kuk Wh nw k eu rke wAwt fu {ko{kt {uk {nkwYk fku nk ?
yu k s {eXwt fu{ kwt ? r ku fkwt fu- {ko{kt {uk {nkwYkku wY hk{kt
Mk{e nk. yu {khu {kxu s k s {eXwt fwO nwt. yke yTq k kteu kS nw hkS
kk. Wh {ku ku wr k rku fhk fhk yk [kkt ykkuR k{e kkuu yke nkUk. rfx
h{kt kk [keu kkfe yuk yu kwkke yr ykwh kyuk ku r uf kSu fkwt fu-
k{{ktke rkk {ke kku. kSyu h{ws{kt fkwt fu- Wkh kRu rkwfu kw yke ewt
yu [kuhkuu fkuheku e uRu yke ee. nu nfe rkk {kke wtze k yke ze. u
hktfe uXu k{{kt {kk ku yk k{k k kufku {u ykuk nkukke {khku yr Wnk
fhu. khu enrhyu fkwt fu {kuu fkuR ykue fu rn yu{ fheyu ku fu{ ? yu{
fneu yus {wnqo{kt kSe {wtA yu [kuxe fkhe kte yu Mkku fZkeu yuf fkie
yu yVe nuhke yu w {tkekk yke. rfwkt yuwt wkww h{e k{ hkwt. Aeke yuf
kue ykeu {wru rkk {kk k{{kt {kufk. {ke kuk ykke {wryu hkuR fhe yu
ku {nkwYkku wuke kku s{eu tkuk kBk. Aeke enrhyu {wru fkwt fu- nu
fktR eS RAk nku ku kuku ? yu wY hk{kt Mk{ewt khu sYh zu khu kw fhk
kuke Rwt. yu [ M{]r{kt Au ? u kteu {wryu fkwt fu- wYwt [ M{]r{kt Au
u yku krekkkke V fwO Au yu nu {khu fe RAk hne ke. nwt f]kko kku
Awt. yu{ fneu yL ywhke ykok fhe. k enrhyu kkMw fneu yus ykkuR k{{kt
{w{wkwykuu Wu ykk hnukwt fneu, u{e f eu ykr {w{wkwykuu ykhtkukue
{tz k{ku tk fhke ykkk yke yu kuu u k{{kt Xh krf f[hku kt u r hneu
yufkfe wsh kko. Whe kkoku fuxkuf tn enrhk rfx rh[{kt ykuk Mk{eyu s
[k{ek fh 54-55 kk 134 {kt yk heu fkuo Au. nrh fhe e {kuxe {unuh,
ykk kSu uh > yuf uf tu Ru, [kk he kxu rnu >> ykk {w {eu
~k{, ze kts hnuk rn Xk{ > ke k u ezkk k, wku ftX kuk k >>
kk fkxkt u fktfhk e, yr kkf{kt rzk Ze > yun {ktrnwt wt w:, [kku
[kwt fnu e{w > yu{ fne WXk yrk, yuf uf Au kukk >> uku
kr{ku ezk ykh, k sk kku ikh >> ftXu yke hkk khu k, kh u kurk
~k{ w > wku k fnu yrk, rku s u nku rk > fnu k rk Au khe, fu{
rk kt yk khe > fnu kk ke kt eh, eku s u hnu heh > khu rke ku
u ewt, ku tks suwt fewt > ewt ke u R rk, yu{ Wkrhku rsk > yun
{u wYk ykirf, k {kun w rkurf > Ae ktke [kk wfkhe, kwt suwt nwt
yuwt khe > Ae ktke [kk nwk{e, yke {k hk{kt Mk{e > uR hkSu wAu
Au s > fk ke{kt wYk {ku, uku kkS {U fku > kwt kt {eXwt fu{
khe > {u fuu Bk wfkhe > fnu kk s { , {ku wYk u {w {k > fwO
kt u {eXwt {U khe > khe ke ezk {U e > Ae {k hk{kt Mk{e, uu
[kk y{u r k{e > sue fhe enrhyu kh, uwt k{ kS wkh > Ae kt kfe
ykkuR ykk, wt s u { kk > r ku kuu rkt hkk, tu k uu uR nMk >
nu h{nt k nku, e w:k rhk{kt nku > yu{ fne {wrk ee, kuu fA k RAk
fee >> Rkr Whe k kku fuxkuf rMkh nrhek{] f 5 rk{ 21-22 {kt
Au. Wh {ku Mk{eu u{kM Mkewkkr ttekue nkh y[ y{u yf krekk ykeu yuf{
tkhk fhkku Akt {{kt fr[T kr rn k{k h{ nkou kBk. yus yu{k ]nT ihk yu
ke hkfkk Au. ykku yr y fk{ Au.
-
kuku su x enrh kku k o Mo tk ukr yLwo k {ku yu h{ h{ntekkku k
kku uwt [kh {kt h o ykwt Au. hk ku yks ykrku ykt yt, W{t Whu yr
> yr {ku {kuxku t, htu htke {r >>1>> {r {kt {U fkuo
r[kh, kh tkh uk > uk w {k{kh, ke fkuR t suk >>2>>
sukt kt yk{u yukt, uk k[k t {k > {k suke x {k, wS yZ Zk
>>3>> Zk rsk kk wr, r[k rkt [kuxwt E > R rfwkt fu
he, e {khe uwt kR >>4>> kR rs {khe s{kt, nk enrhyu fhe
> fhe f]k u fne , Vuhku hkku Vhe >> kwt {{wt {khu yks, ks
kue hne > r ne s{kt w kk, kku u rkhe ee > un rfwkt r k, Wh
tkhe yun >> Rkr, e k kt hu yks kt, kkt fkuxe fk yk ku{kt y k
oku Au. Whe fkk Whke {wrku enrh uku fuku kZ yL yr ywhk, {knkBkk
kkuku wZ r, yrrk yu k ihke ek ruhu yko wku yu enrhku Mk{e uku ukus
yt ywhk yk ek k{kt fkk {wsku u sk Au. enrh tT 1860 k {kwr t[{eyu
ukx{kt tku W fheu ykkuR kko nk. yu kts ekk yke Au uke Mk{eku ekksL{
yks {kk ykk r kkAu. h{nt k n fko Ae h{k{k enrhe ykkkke {w{wkwykuu
Wu ykk k uku{kt yu tu enrh kku Vko nk. u{k k ihk r:M]nk rrhnk yu
kwk uhu Twku kkue kMke h [kux W[ Wu ieke uu u{kt k kufku enrhk hk
yL kk nk. fkuR {u Mkr{u kAk uh uze sk ykuk kukk tteykuu tkhe yrk yu
ywkskk qof kAwt rn kku Z r[kh yk {kt {u Mu {uhu tkh, fkuu fu{ feSyu
> { kwt { WwO, yuku ku tkh > fkuu fu{ heSyu;
>>1>> us t u kuZkt, fkuR k k > t ku u Whu, {kku
s{fuhku k; fkuu0 >>2>> {]hksk {w{kt, su fkuR yku sh
> k ku rhu, {hwt uu nswh; fkuu0 >>3>> Mkhku nw fkuR
{e, rr fhu k > yth{kt fu{ Whu, shu eXu k; fkuu0
>>4>> {S r[khe su fhku, u fe yk > rfwkt ru fwO, wku
Nw k; fkuu fu{ feSyu >>5>> yk heu skku Au. yk Whke
Mk{ek k[k k ihke ek r kk Au. e kukk yk{kk yu ihke wZk kuu s fne Au
fu- {U nwt ykr ykr ykku uo Wkr, Nw {ek ykr {ex R uo Wkr. fnkt fk u
fnkt fwnkzk, fnkt nu zh nkhk. su {kuu Nw {eek, {ex k ou [kk; {U nwt
ykr0 >>1>> fku fw u fku fwxwe, fku {k u k > fku kR u
fku re, n{khe ; {U nwt ykr0 >>2>> rn hkk {U rn k {u, rn
wko rn rzk > n{u n{khk fw tkko, { fhk fkuR szk; {U nwt ykr0
>>3>> ke{UU wk kk, { {wkfe khe > {ek hk{ u ko fk{, y
hrn fkuRU khe; {U nwt ykr0 >>4>> yku e k fhk, hne R fr[
fk{k > u fkh yk h kuo, ku nu hk{k ; {U nwt ykr0
>>5>> su fkh yk h heku , u rhwt Au fk{ > rfwkt fu x
{k {kuyu, xwt k{ u Xk{; {U nwt ykr ykr ykku uo Wkr
>>6>> yk{kt kuke kuxk yu x kk {kke f]kkok ske Au.
-
fkuR yhu qu {hk nku u u u Au. yue k [[ko efe nu. u kuk{kt yrx
{keu {u ue nkh{kt ku rn, ]nMkk{{kt {khe h Mkr ne. fkuR wt w: fu Wke
ne rn, fu k[k k ihkk uke nwt ke kku Awt. yu{ kuus skuwt u k{kt Mtf]
yk Au. tku ktku k[e khk, ke eku yk wu uhu > seku ku fnwt Awt, y~
nku nwt yufhu; tku0 >>1>> kztw k u kuze, zkukt nkt khhu
> kt[ {eu wAkt {u, fhku nwt fkhkhhu; tku0 >>2>> yk
k{ u he, he ne uhhu > Akuxkt Akuxkt Akufhkt nkt, ne {kkSe {uhhu;
tku0 >>3>> kk rkwt ws szwt, ku rn khhu > uRyu uk uzk
szk, fu fu ikhhu; tku0 >>4>> yuxwt {ue yktrn ykkuAwt,
Wh fhe r[khhu > wu {hkt u euAu, ku rn yue nkhhu; tku0
>>5>> kk ihku u kku, fktR [kuxwt r[khu > rfwkt fnu
rn fnwt ku, uzu {kt ehu; tku0 >>6>> yk heu k ekk kh{kt
kk ihke eku kuus sku Au. (Akuxkt Akuxkt Akufhkt nkt.) yu{ uk{eyu s
kk Whke k {u Au fu u{u kt t. 1856 {kt wkhku sL{ kku nku, uwt {kS k{
nwt. uyku t. 1874 {kt rku ou Zzu ykuk enrhyu u{u nkh, Uzk ykk yu r
kk{ktke ke s{kzke [kheu k{ fhe, yuf {k hneu uh ske ikhe fhkt kukkt
Mk{eu ou k. Mk{eyu fkwt fu- rfwkt{wru tzT k{ fheu ykeko {ueu uh
yku. Aeke {kSyu {wrku sRu tzT k{ fko, {wryu tkhe ykhkku Wu yke ke
kR hnuke {Mk fhe. kuu ku nkukke k{kts {e k yu kukkt Mk{e ku ykeu kw
kR hnuke RAk koe. Mk{eyu hs kt Mkku ykeu kukt k{ kzwt. yu u{u enrhu
ou R k. enrhyu k Akt wAwt fu- yk fku Au ? Mk{eyu fkwt fu rfwkt{wrk
uf Au. enrhyu nw k kRu fkwt fu- nk [kt ku ns nku Aeke fkwt fu zkuk
ku sRu u {u kk{kt keu {u kt we tzT k{ fhku. Ae enrhk fnuk {ku ku
tzT fkO khu Auxu hkS kRu kk{kt keu {k yu ykeko ykk. Ae kukkt Mk{e
ku hkk. Mk{eyu khtwh{kt nw{kSe rck fhe khu kukt Mk{eu Z [khe eu u{e
ku ykhe Whke ne. yu heu uyku ihkkrf wu fheu rkkfe yLq nk. yk kke
Mk{ek ihke ehk k{kt yku Au. e wkku sL{ t. 1859{kt kku nku. u{wt fkS
k{ nwt. uyku ]nMkk{{kt hkk nk. u khk te nk.) kuu ykk e {kku Mk{ek
wkue tk fhu yu{kt nw kih fnuk, k enrhyus Mk{ek {kOk, ykMk, kufks k
ihk ruhu wkue tk Zzkk yt fhk 26 {kt [k{]{kt yk{kt Mk{eyu wAuk k
Wkh{kt- sue w{kt {kO ruku oku nku u ykMfwt nku u ykkuf{kt su kYt
hwt f{o fhu Au uwt su kYt hwt V uu sYh hkuf{kt kuu Au, yue Z{r suu
nku kk ks nku su wtzwt fhwt ku ykukuf{kt {k yk wt {w ukzwt ? yuku u
nku u {u, kt ku uu fkuR kko kk rkrf u t fhe fu rn, su{ {khk{ Au kk
{wS [khe Au kk rfwkt Mk{e Au. yue k su nku uu Mke krf kkoku ku kk
ku zu rn e fkhekek 3 [k{]{kt enrhyu kukk k {ktkes kr Mke kko fhkt
wAuk k Wkh{kt {k yu hehk kuk rYk qof uu xkkk un{ yu yk{r[khu Wku
fnukt, uus enrhyr{ eu Mk{eyu wAwt fu- nu {nkhks yu{ su hnuk Au u
r[khu fheu hnuk Au fu ihku fheu hnuk Au.? yk Whke Mk{eu kku Rf Mu
sk Au.
-
yr Rf nkukke ue tkkt ku se Skuhu kue[te, wku ukuo ihkS. nwt
enkhe yu ihke k xfu hu ihk rk Rkr 12 ku h hkt Au. et ukt ku w ihku
fhe ueyu, u{u wkt k e ihk zkuzu, ku ku ku k uR uR {U uwt S{kt, k
nkku nrhu { hu. k kYt kR ke, nkku u rk hu. ke hu rr we, rk rkkufu
{kthu > wu k fhk, ke yuku eu Wk hu. Rkr nw fkO Au. yuf {u Mk{eu
rM]n rrhn roL eu enrhyu Zzk {trhk {nt fhkku r[kh fkuo. yk r[kh k{kt
ykkt nuk WXeu Zke k{u [kk k. [kk skwt fkh kt enrhyu Mk{eu kAk kukk
yu u r[kh t hkku. yk Mkr{k k ihke ekwt Wknh Au. kku u rh yr,
unkr{keu w:Y > rkt ke nku u xfu, eu tfxY {kxu usu kkhu, yuwt Au
u yk {trh {kthu yk e {wk ku {ws kuuhkk {trhu u {u rhfk{ kukk , k,
ihku yww kukf eu u{s kuuhk{kt {trh fhk rkusuk yu urck Ae {nt u hnuk
yKwkt Mk{eu k ihkkr wkuk {q{k {k{ ku eu kt khu hnukwt k fhk yu kAk
k{kt wt t kts hnuk yu ykhk kts hneu kku nku. yuf {u Mk{ek heh{kt
hkurukke ruk w: kwt eu Murn t-nrhsku {eu Mk{e {u rwo: fhke ykk ku
Mk{{kt R ske eSe kkok fhk kk. yk ke Mk{eu h zkt ou fkwt fu - {khk
heh{kt w: kwt nku u u kk htw {khu ku {khk okrfku wo k Au yu {khu kh
f{ok rhuk kY {kuxku k Au yu ok own] k u wt u Au. u su{ fhwt nu u{
fhu yu{ fneu u ttku fuxkuf Wr[ Wu ykku. yk k Mk{ee wvZ yk{rck yu
ihke r:e{ku ({se e{ku) q[u Au. Mk{e fu kuu s krfk Rfkk nk yuxwts
rn, eykuu uk kke {kk hkk nk. fkuR {u fkuke eykue kkrf{kt rrkk uRu u
rn n kkt kkrfe tk qof {e kwt {{kt hne R hne hu Rkr ykX ke kk eS kko
Mk{{kt, {ue kukk {u yk kuke nw rhk fkuo Au. yk heu k ihke k{ekkykuu
Wu ykeu xkufeu k[k ke rh kk yuku Wk uk nk. Wh {ku Mk{ee yL ykkh yw{
ykoY rw rh]r yu e k]k u eu tk{kt ok u{e ykuk ihk{q, ku{q, k{q hefu
kwt nwt. fkuR tu keyku{kt kwke hkfe kkt wt wt rfwkt kR ku ? yu{
Wknh ykwt. yk Whkt e rfk{krf wku ns r Wknhe nk. yk heu {M yk{wkuke
Ru k enrh yu kr t nrhkuu k k fheu W[ th {uku nku. yues heu Mk{eyu
yk W tku ykk{f kk yu wkue {kor krnku nkuku k h h fhe ykku Au. tke
r[hfk wku su k{ nuw [k{] Zzk { 58 {kt e{wu skku Au. yu krskuk fk
{kxu su tf (tkr{koY) fkuo Au. uu nw{k ykeu swk swk rkh k tkku :-
(1) [k{e, (2) {tz) (3) khr (4) [rr (5) nrhek (6) ehk (7) Munek (8)
wYkkuk{ fk (9) rr (10) fk (11) fkro (12) {ts (13) wknf (14) [kuXe
(15) nrhr[h (16) nrhM{]r (17) yhSr (18) ykh[k{e (19) r[[k{e (20)
w[k{e (21) fwke (22) ]krkn
-
(23) rkkke Yk, ruhu fko Au. yk Whkt e knh feoku fkO Au. yk{kt
enrhe ykkkke nu nuku {tz tk fheu enrhu kt[e tkkt k k Mk{ee f khe eu
e tkku fhke ykkk yke ne. yk tkku{kt uuktkko M{]ko, whkkko yu eko
ruhu kuokue { rkku ok Au. yuku fkuR yko rn nku fu su Mk{eyu Mfk{kt
rn oku nku. u{kt kkko Wku o: Bwkufu yk ek k{kt fkk {ku {wu {kuk{kt
Wkue kk yukt M{o yk{kk ihk {nkBkk yu wkue {k{kr kku khh okt Au.
u{kt x Ruwt kuorhwt yu u{e k ku {rn{k yk u kku ku yww ruk: w oe Au.
tkk tMf] {nktkku{kt wt krn h Au uku k uks R fu. Mk{eyu ku {M krn h
wshke kkk{kt uowt nkukke y wk ykuuu k R fu yuwt w fhe ykwt Au. e
swk swk h wshke kunk [kukR At]k ruhu{kt rk nkukke kuk ku M: h Wkhk
Au. Mk{eyu su su rkwt o fwO Au u u kfkh ykunw {w Au. Mk{eyu ykor
{kxu su ktku ykkt Au u ykokf h kufr yu ykoteh h Au. frk{kt z{f yLk
wo she kuXe Au. yu{ fke f{ek{kt su ykokih kr kic ruhu wku yuk Au. u
{k{ wth heu kk Au. Mk{eu wshke Whkt rnLe yu fAe kkkwt kk nwt. u u
kkk{kt fhukt fk feoku fuxkf {e yku Au. Mk{e f] frk{kt tMf] ku yrhr[
yuf yku Au, e u u tMf] tkkuk ykowt ywfh yku Au. suke Mk{eu tMf]
kkkwt kk kYt nu yu k tkkuwt ykuf nu. yu{ sk Au. kirff ykkuowt rY
{q{k nw nkukke u{kt u{wt kr e kk Au. yuf k At A ]k ruhu hkrukku
fk{kt yku Au, suke wt kk Wkue [w sk Au. wshke kkk{kt yL kkkk ku nwk
yku Au. u ku uk yrku h zu. fk{kt fkXekkze kuwt kwt Au u ku u ru yww
Au. At ]k ruhu{kt fkuR kuk fu e kukku kk nku u ku ns nkuRu ne Au,
Wkue ku yko Au, yue Wh hkkhku kuk skku ke yu{ kuu s sku Au. yu{
Mk{eyu kuokue krnh k tkku wtkeu {kuxku Wfkh fhe kku Au. ykhu Mk{ef]
tkku yu ku nwk tkrsku kt[u Au yu k Au. yu yue rkku k whkku Au.
Mk{eyu swkswk rkku Wh wtkuk tkku{kt {kuxk{kt {kuxku kokoqo kuokue
kuok{ tk yk [k{r uo Au. ykwt [k{r k{ ykwt Au u kkko Au. fkh fu
yk{kt [k{rq h k x Ru ent Mk{ekt [k{rY yTq ykirff ykf] rk ek[rhkkuwt
o nkukke [fko kuk [k{rT R {M {kuhkkuu ykkh Au. yk yw yko Mk{eyu s
fh 164 fh{kt [k{r tk fkku, teu wY > su{kt [rhk xkt, yr h{ k yq
>> e tk ku nws Au, tMf] kf] ku > x Wke su, yk suku ke eu
fku >> su{kt [rhk {nkhnkskt, e okt kh{kh > tkhu kthu,
nrh{q nik {kukh >> Rkr kkko tk {knkB fneu Au xu fkwt Au fu Au
yk [k{r k{hu, su su [u u kk fk{hu > nuu k wu su yk tkhu, uku w
whu {kuhkhu >> w tk k{u u shu, hku yk tk fhe shu > ru ru u
kuhu, uu rkr k ykuhu >> ykk f{kt fkk fhkuhu, kk w w: uzu kuhu
>> yu{ Mu fkku Au. yk tkku u {, u Mkk yu fh tk. t WL{ ehu Au
k{hu, h{ rk Zzwt k{hu > rkt kuwt fkk yk rhu, r [k{rhu >>
tT yZkh ko krhu, ykku we wth uhrhu > wYkhu fkk whe fee hu, nrhu
Au wrrhu > [k{r tkk fh yufku [kuX yk heu kuu s fnu Au. suke u{kt
fkuRk rku Mkk hnuwt ke. Mk{eyu fhuk
-
khr ykrf tkku{kt yufktrfe yktrfe kk wkue {o yk{kk ihk yu {knkBkk
kk wkue t{k{ k ykrfwt rY rMh fwO Au. yk{kt ku UH Uy U} Rkr{kt fkk
{ws frfk{kt fk {kxu {w {kuku su x kku ekfkkh yuwt s k o nkukke yk
tk o {w{wkwykuyu ruk: ykhe Au. yk k su{ kh hk khu, u rk eu ke Whkhu
> {kxu fnuk xkt [rhk hu, un rk kk rk hu > eS fkk ku nw Au, yk
sue yufu ke > hku y{ku e, ke fhu fkuR r[kh, yun rk ykikr yufu,
ke r rkoh > wrr enrhfkk, s ku sYh > {wr fnu uk, we khku nw Wh
>> yk heu kuus ske Au. k{kt . 100 {kt x Ru enrhkt {kh ykrkoke
ytkokt ykkh yio hukt yTq ykf] ek[rhkkuwt tqou rk tfku[u h o kkMk
ykwt Au. Aekt 5 fh{kt Ruku ykh {rn{k, k{o yu hh ytfku[ke ww ywowt
Au. Aek 7 {kt tku kk ktkue nrh kR-kRkt kufkukh {k fkk Au. u Aekt 15
{kt nrh kR-kRykue M{he k{ke ukh, k{kh, rkh yu uk Wr[ wkh yke Au.
Aekt 31 {kt k enrhyu yuf ykr ykru f]kkT ykuk yTq h[k (kh{io of) ok
Au. u Aekt 6 {kt yufktrf k kukuf ykhk{, enrhku Mk{ ekkkuu tf,
ykrkuuu ehs yke, enrhwt Mu kukufk{ {, rkuw:, tkku tk rkkw{ yu tkku
{rn{k ruhu rkku eou tk qo fkuo Au. yk{kt 15 fhke su Wk{ nrh
kR-kRykue M{he k{ke yke Au. yuku ywkue ywk{ fko Au. ykke ku ykhu
yku fk u{kt fk k{{kt fR r{kt fuk fuxk ku enrhk k {k{kk kR k u ns{kt
e feyu Aeyu. yu ykhu u{k u{k tu qoue k kteu u{k u Tkkk kke kku
enrhrku kkk kkk kk Au. nkk s{kke yuku yk fko {kuxk{kt {kuxwt Wkue
te {ke fk. fu{ fu ykku tn k[eku nwk fhk rn uu yk kufku nw yk~f {ku
Au. e 131 fhke su h[kwt o ykwt Au. u yt Wkuwt Au. suk {ke ie Skuu
enrh rku h{uhke er kkt u{ s kZ ywhk kk khk h{ e k wuke kk. yk tn yL
tkku{kt {e yku yuku yqo ywk{ yk~f Au. yk k yu kuk k ttkk u tnku
Mk{eyu nw eoke yu nw t {nuke fko sk Au. ykk tn{kt eykuu ku yuk {keu
ykh hkku nu Mk{eyu ku ykh koku Au. e hthkke yue k tk Au. yu kku {e
yku Au. fu- Mk{eyu ku yk{kt enrhkt ek[rhkku yu W {ik ruhu kk ykkuo
tkh, {kkh, rrkkh, {kh, k{ k nku htw yL {w tkkue kku fkuR ytu rhku
ykkku skkke uku Wkh f{e fkuo Au. kkr nwk {k rrk ku e s Au. yk yu{ku
y Au. yk tk tkk oMq {w {kL {nktk trSe ieu okk ywhu Au. k{ Ru wuu
tk{f {tk[h, rn{kro, Mk rfk{ o, Mk hkhk rY, {o rkykuu wkokku k,
ef]ku enrhYu kwko, Aik ykuk{kt rk, r[h, hk{kt Mk{e {uk, wYu Mkk,
kku r[h, {korfe Mkkk, {trh yk[ko yu ke fkh ]k, ytkoek, {korfku ku
ruhu e kku nw {e yku Au. rkkke ruhu {w tkkue kku rhku yku yu Wh
whku k ykku Au.
-
x Ru enrhku kuof]q[f {kuxku {rn{k ok{kt fkuRe h{ fu fu zf fu
tfku[ hkku ke. u uuktkr {kL ykX AkMkkue kk ktkrf Mkkr kMke u kuke
rn Wt fheu ww oku Au. Rkr kk wku ku tkk kt[kes wkkuu sku. suke ru[e
sYh ke.
yk tkwt AkMkkwkrh nko yu rkku :- yk L kr kf] {kt Au kkr
uuktkkoke rhqo Au, su uuktkko Au u Wu yu Wk yk u {w rkku{kt nU[kuku
Au. yu{kts {M ykoku {ku yke Au. {w h{k{ MY yu wte Y yu u kuk wku yu
wte r k{ {wku ruhuku Wu (k) {kt {ku Au. Wu h{k{ MY yu wte k{krfe
kkt kkuu Wk fnu Au. u{kt kk k Wk ke k {w r yu ukt kku {o yk{kk ihk
{nkBkk yu ukt kku {k{ k ruhu Au. yk oku Wk{kt {ku Au. yk e kku Wkue
yk tk{kt kuke qZ heu ywMq Au.
-: MY :- h{k{ku MY Y uk wku, rqr ruhu yuf fkhu ok Au. u{kt MYe
{wk Au. [kt, kk, Mtfk, yt, ko{k, okf, kokh, ortk, oMk{e yrq{ yu
ofkhu su owt Au u MY {swt. yk MY U S} yu{kt fkk {ku nwt ke ku Au.
su{kt kkkr A {w yu e fkYkr yt wku ok Au. yk MY yk{kt {nkkk kkkr k{
fnuk. {ku [kt [hk[h nt yktft Mtfk nwk Mk{e kuohe kokh wYkkuk{ kwu
khk, h{k{k h{ k > h h{uh, rw Rh u fnu e o fkhk fkh rwo {ku yh{kh
yf fneyu ef] wYkkuk{hu, nrh khk ytko{ehu > k w nwk{ehu {ku yt yw
ykr {ku rY rth Rkr MYkwtte kuke owt Au. yk k k uktkwkhe ykok kkku
wku Au.
-: Y :- kukufkr yuf u{kt r rk ok qof koLhk{k rw yn{ko MYe rku r
ruke kku {q rn ykfkh un w ykrf kuke rYuwt, kr, k, {w, {Mf, rr ykuk
kukwt, kuku tkkh, r ekthkrMkku, {wfwx, fwtz, fxfkr rqkku yu t[kr
ykwkuk ykq, rY, h, tkrfk ykkhq, MkeY {e hkkr ykuyu rr, ek{ Yz ykrf
yt r{wkuyu Ak [k{hkr hkuu[khke k ukwt, su{kt ~k{ o, rfkuh yu yki
kiBo ykrf ykfkof yknkf wku ok Au yu su{ktke {Mkr hk{kr yt ykhku kk
Au u Y {wt. yk e k yk tk{kt {t{q {nkw yuk ykhk{{kt {u hnku Aku f]
f]k e {q{k swk hkk ykt{ r{qh {khkt kuf {khe {qhr, u rwo Au rn yuwt
yr wth nk hu, uh uXk f] khu > ~k{ u rfkuh hu, ex fh te kuhhu yuk
f] rfkuh{q ~k{u fk kYt wth Au ~k{ hu, {kxu yuwt fneyu f] k{ hu khku
{wx kuo Au {kku hu {ku k ekth r k kh fu f{ {ku{nkknw
-
{tswfu {ku fki{kufeh k{ {ku fkiMwr {ku ektfh {ku [wwos [h eXk
[kh ykw [khu nkkuhu {w {ku ekk er tu RLhk kuke ke {eh hkk h{k hnu
ku kuhu, swu ef] nuu fxkkuhu eS rkr e sunhu, hkk h{k { e unhu e wk
kko sunhu, Ak [k{h ukk kshu uu uu hksyrhkshu u{kt Y f, fkurx {wkukt
{tz ek{k ykrf yun kuhu, uo fhu ef]e ukhu yk heu tk oe Au. rukk
Skkwyu . 14 e 28 ke 33 wee kk . 159 e 46 ke 61 wee [kukRyku kk u u
Mwr kku kt[k.
-: wku :- MYk wku ku okkY kk, yrxxk k{oY ykk s u fkh kkY , uou
khkY , ou r{{kt hkkk k{oY ykk Mtku skorY yio, ok kh r{{kt yrrkkY
ykk su Wkkfkh kk Akt rfkhkY eo, ou hk fhkk k{oY us, yk A wku fu su
k Au, u s ]xkrf{kt k Wkue nkukke {w {kLk Au, e Mkko ruok
hw:rhkhuAkY ykk hw:uw:e kkY kko fkY, kuke {kuxkR n eu {tku kku rfx
{ukY kie, kuk kukku{kt wwY ykk k kuk rn ukY k nw ykeu ] rn k{kY
ykiko, wwo Akt ou w kk{kt Wkue wrukY ki, Wfkhe yukk rn hkeu Wfkhewt
s su{ yu{ yfkhewt wt RAkY kinko, ykrkue RAku ywkhu hnukY hk ykk
ykrku u { ke fke fwxekyu hrnkY ykso, yhkeyku yk fhe fu yuku fku{ Mk
u Y {ko, yrkkY ykk ykhtuk fko{kt yuf rku yku kkr uu w fhkk k{oY
ihu, Mt kehT MkwkY ykk r kukY {kwo, {we uXu khu ne kkuk{kY kteo, W[
e[ krfk rk rk ou yk ykkY kB, kuk fkkuo e fhe uke fwkY kk, r ]k
ykrfe ykku[k fko rk ok hkf kkY hk, ku yhkku n fhkk MkY k{k, M: w
MkkY ykk ou rk fhkY wr[k, kuyu fhuk y Wfkhu nw {kkY f]kk ruhu kukue
Au. fkwkfh kk yk wku r r:e{ r:t, rYkrf, rkuok yu r:{krf Au. yk
wkuwt yk [u h{k{k MY Au. unko Yk wku ku us fk ykrf kuke fnuwt yki,
fh [h {w {Mfkr ykue {wr[k kuk fu sukke oe {ku]k yu uk]k yuf{ nhkR
uY kIo, {wk kuk fu su [kwu ykt Wkhku kt e uu ruk nkuRu kke ke kuu
[t[trfkT ykFk ykkhe Au uY k, un{kt fki{kh Ae skku fkuR h{e Mk rukY
ki, [L w fuh ykrfe yukk rk M: yr wtwt yu eykuu wte{k fhkwt uY kit,
{]wkY kifw{ko, yu urkykue r[ku nhku fheu hu WkY {kwo, Rkr yuf ku ok
Au. yk wkuwt yk ku r Y Au. r ok{kt MY yu Y yu uk wku yuf kku s
tr{ru ou Au htw MYk kkkr wku Y{kt yu Yk kiLkor wku MY{kt tk rn
nkukke swk swks k zu. MY kku Y yu Y kku MY yu uk wku y]kfT r nkukke
yuwt r{r o xwt yku Au. yku fkuRu kke, Ykku fneyu ku u{kt kke ruk
yk{ku yu Ykku ruk Yus kw kk. su{ ykku yn{ko (nwt ke ku) yk{k yu
R{ko (yk ke ku) un yu u kuk wku swk swk
-
Au u{ h{k{k e uwt. yk{k yu MY yu un yu Y fnuk U S S}y} yk wr
M{]r{kt fkk {ws su fkh nwt ykku nu R nwt k{ {khuhu nwt hne hk
ktrnhu yu{ su nwt yu nwt wke nkh fkuo u enrhwt yk{MY {wt. yu {u
kfkh t u khu nrhk{u nwt kkR khu {kxu {o uhu he hu sun ykuo Au yk
ykhhu e {trh {q {khuhu u{kt hne nwt ofkhu hu yu{ k ykh ykfkh {q
ykrf ke ]kfTu nkh fkuo Au. u enrhwt Y {wt. yk heu w MY Ye rkk : o
kuu k kue Au. wkh kk yk wku yk tk{kt s wkh ku {ku rwo w Mk{e {ku
wkh wtk w k{u fhe nw k{hu w Mkkr Au ke ykkhu e w suk ykhhu s kk rkk
teh khykhh ok Aku (kk) su fkuR yt k R o fkhk fkh rwo {ku tqh fk ku
() kuohe kokh {ku t nwk{e nwk{e Aku {k e n ykus hu () s R k {nk R
ef] koe ofok rtk ytko{e f]r wYk fk k {nkkrf e uk uhf ytfkuxe, ktzk
{u e {ku kh ykh rtk (oe yth yk{ku hneu r{ fhkY yio) yw yt ykr ruo u
rfkhehu (eo) ykh us k (us) h{ kw Aku {u fYkrr f]k fku{ hw:u ezk Au
yr (fkY) yuk we uRu nwhu {ue kuke {kux kk, {e hkk {wu kk (kie)Wkh
Wfkhe yr kw u e kkwhu (ykiko) k hk yenhu (k) {nkeh teh h (io kteo)
o Wfkhe k wthu (kinko) {kxu ykku Au yh hhu uu nw Su ykhu (hk) yuk
k{kt {nk{r w ktrwu rn (k{k) s ehk fhu, ku hu ueu k > u yku su w
[ke, {nuh fhe {nuhk (ki) enrhk fuxkf wku . 46 {kt ki[ k k{k khu
tkuk ykso yu{ yke Au. yk heu MYk kkkr yu fkYkr wku ouk e uk. s us
wts hkrhu fkurx fkurx RLwku Whu ytyt u fkhu ~k{ u fkhu (yki) fkurx
fto nhku kukkh wth ~k{hu khe khe Ae wk{hu {kunh wth ~k{hu Ae uR ksu
fkurx fk{hu (kiLo) yuk ef] kuk kehu k{wrfu fkkt w r[hu, uu w ef]
wkhu kukk{ ~k{ yue ytkuyt kuk yrhu (k) hY hrf {qhrhu ({kwo) rfkuh
{q he ku kowt MY (ki) fku{k fne ke e ko Vw {k u fts, w kBk fku{k
hts (kifw{ko) yk fkhu Yk wku tku{kt q[k Au. yk wku ykfkof nkuRu kuu
nw ku Au.
-:rqr:- ekrqr yu rrqr yu{ u fkhe rqr fnuk Au. u{kt yt ytzY
f]r{tz Au u ke ]tnkhkrf su ek u{kt Wfh nkukke ekrqr fnu Au. h{k{ ku
]tnkhu ku[h rn nkukke r Au yu kwt r kukufh Au yu r{wkuu yrA wwt Mkk
Au {kxu rrqr fu kukuf ykhk{ yu{ uk Au. rqr yuxu r{Y yio, u sue Wh
uo Au. yuk k wYk h{k{ yu r{wkuu rqr ke fnuk Au. yk ku rqryku Wh kwt
k{k owt nkukke rqrke kk ykh {kux fnuk Au.
-
yk k yk tk{kt f]r wYk fk k, {nkkrf e > uk uhf ytfkuxe, ktzk
{u e ykh kukuf k{k k{ehu ykku ef] Au kukuf rhu su fkuR uo k{k k{e,
ku us nt Mk{e suwt {u kukuf euhu yk kkuke M Au. kukuf ykh ykrf ke
fnue r rrqrwt rMh ykwt o . 159 {kt Au. u kfe Skkwyu e uwt. yk heu
yk t{kt MY Y wku rqr ruhuk rhrfkrke kku kuohe {wfko toku Au. r U
yu{kt fkk {ku h{k{k yn{ko rrw [u yk{MYke ku yufs Au. yufk su oe Au
u MY{kt rn te nkukke Yke e. yu{ kkt yuf yuf{kt hMh rhku yku rn. yuf
Ykku h qn ykh ytko{e yu y[kokh yk kt[{kt s {ku kR Au. yk yko yk{kt
yuf yufe {qhr, yuf yufkt k{ sue {q nhu nh yk kke skku Au.
-: h :- kukufkLo ykhk{{kt r wYkkfkhke rhks{k, r rqk ykwku zu
ykqrk, hkk{e tw, r{wue, ykh{q, y[{kozu {w k, su r r Y Au uu h fnu
Au. yuwt rY k{ yke wt Au. yuwt ykwt o . 159 ke e uwt.
-: qn :- h Y Ae qn yku Au. yk h{k{kkts yuf fkhkt [wwos Yku Au.
kwu tfko wB yrY yk [kh qn tkkke fnuk Au. fukrf yufe qn fnuk Au.
yu{wt Wowtz{kt Mkk owt Au. uf ktz{kt Wkfku Wh ywn yu swt hkkr yu
qnkuwt fko Au. kkkr wuu eu yu ykw khk uu eu [kh u Au. yk yko yk
tk{kt uk uhf f] {kku hu tfko u w{ fneyuhu, yrYYu f] neyuhu >
ytfkuxe ktzk kkhu, Wk Mkr nkkhu > e uo ktzu {nkhkshu, hnu Sk fk
fkshu yk heu kwu ef] kku [wqon fkk Au.
-: ykh :- u {wkrf{kt uu uu e k{ Ykrfk kuke su kwko kk uu ykh fnu
Au. ykku hYkts e e r Yku yrk Au. ykku ykrko rhkukwt Mkk nkukke yr
Au. yk Yku kf] rn ykf] r Au ykhku nuw f{kor rn RAks Au. kus ku kw
hkkr Au. ykhku{kt ykhe h{k{ ywMq nkukke ykhkuu ykhe fnuke kuk Au.
{kxu s suu ykh fnu Au uu ykheu fnu Au. yu{ nkukke ykh ykheku : yrkk
e xu. yk yko yk t{kt :- yuk ef] rfkuh {q, yk RAkyu yhe, wkuw skt
fkhs fhku, k{ {q {oke, xk qhfk{, hkhk kkS, kh Ae wu ufeke, xk
{kwhk{kt, kh Ae e s{kt, y{o kku ykh, khu {u rxk, fku u{kt ~k{ yk ku
f] Au kukufr hu, ykk Au kuu he {qhrhu s ykhk ykhe, {M fA khkn
{whkhe hkhkkr ythu, rYu hnu thu nrh he kuu ykhhu {ku ykhk ykhe t
nuu he ykh, fhku yuf S Wkh > khu khu suwt zu fk{, khu uwt hku
~k{ > {ku {M {kuu {whkhe {o hkk fhk {whkhhu, ko {Mkrf ykhhu yukt
[kue nrhkt Y, yuf yufke yr yw nwYu nw k{u hnwt Awt, ktk kru w Awt
uo ykh {u s ko, swku sw s Wkko f] fneyu su kukuf k{uhu, u {u kk Aku
nrh k{uhu ykhh wYkkuk{ sun, uu wO {wwt un yk heu
-
yrM Au. yk heu h{k{kks ykhku yu u{ku h{k{k kku : yu yu ykhkuuku
hMh yu tt wr Au.
-: ytko{e :- ytkor{wt yuf MYke yu eswt Yke yu{ u fkhwt {kLwt Au.
Skue r{w k{kt kuu ue yth u fheu wTkke ue kkk rkonfu su hnuwt Au u
MYke ytkor{ wt yu ku yr{w kRu ku{kt uokykuk ywnkkuo t yk wru ywkhu
f{{kt Yke kr ykeu u Yeku fk fhe ykku u Yke ytkor{ wt. k ku yrhAk Au
kkM su ytwcrhr{ nkukke u Y ytwc rhr{ {kLwt Au. yk Y ku Wkfkuk
ywnkkuo khuwt Au. yk yko yk{kt eXk ythu ytko{e {e {k{ fkuo Au, e
ytko{eu {ku yf ytko{ehu yk kku{kt M Au.
-: y[kokh :- ykrkuu yr{ wo ek ykrf su fkuR u f]kkT hehu Mefkheu
u{kt urrkT r Ykuke x kRu hnukwt u y[kokh ku. suu r{k {q ke fnu Au.
yk k e rs ykru fksuhu, fwO nu nw {nkhksuhu > uu{kt {trh fhkehu,
u{kt rs{qyku hkehu yu{ r[kheu u, Ae hkhku > {ekhkkrf khe, kuke
{qyku ukhe {qkhk yio ske nwt hne hk ktRhu, {o ef] {ktrnhu > e
y{kk{kt kuhu, hne hkhk kuhu > kuekk Zzk{kt yktrnhu, nwt k hne u
{ktrnhu > un {q u {ws {ktrnhu, {u u ku{kt fktR hu Ae kuwt wsh
> ukrhk khk h {ku enrhS kk{ yk [kukR{kt [kue Au. yk heu h{k{k
hkr kt[ Yu hkk Au. yk uo Yku{kt koLhk{k k kkkr o wkuke rhqou hnuk
nkukke uo u WkM Au yu yuke yu{kt M: fku u fne fk rn.
-: Wkku :- k q h{k{ke kk Wkku yuf kk Au. u{kt kk k Wk ke k kt
yufktrfe kk ke k kku kkk tt hkkh nkukke {wk {ke Au. u{kt xe kku ruk
Au uk Wku {o yk{kk ihk {knkBkku fkk Au. yu uk Wku {k{ k r{ ruhu nw
kku ke Au. u{kt {o ku rfk{u ykku ow enrhwt ykhk Au yu{ {keu fhkku,
su{kt {w{wkwus yrfkh Au, ko{k ttkku, kkkrY ku, suu f{oku yh k{ke
fnu Au. ykku {o kkkT {kuk{kt nuw rn kku nkukke yt:fhe r{ok kk khk
{kt Wkue kk Au. kk ku yk{k h{k{kk rufrkkwt ksL {wt. u{kt f]r kfe rk
kkifkfkh rhw ywrr r Mk{MYk kkkfkh{kt rktr k{kYt, h{k{kku nwt k Awt
yuk ywtkkwt, yk{kk yk{wrck yk{o ykrf ke fnuwt wt. ykwt kk Mtku
{kuknuw rn nkukke khk Wku{kt yku Au. ihk ku k rk {krf kr rk{kt yerY
Au. {o{kt rck yu yk{k h{k{kku ruf nku u ihk nku ku yk{k{kt rck yu
h{k{k{kt ke ke. {kxu s yk{rck{kt yu rck{kt ihke sYh Au. {knkBkk ku
kk MY Y w rqr ruhuk {wfkorkk rkkY Au. MYkrfk {knkB r[khke k{kt W
k{u Au. yu u Mkh kR hnu Au. ykhu {knkBkk ku {kts rh{kh nkukke yuku
{kts {ku kk Au. rku yu{kt s {ku kk Au. {k{ku tkukt rn[ku {kkt yu
u{e uk fhe ruhuY ku.
-
Whe kku yk ek k tk{kt tkuke see Au.- {w unu RAu Au u, u k{e fhe
nrhu > u ku w wA ne > {h nku we he > uo wku kuu Au khu, f]
fhu s khu > f] ne w nku, wu ts{ ku > {kxu f]e Au {kuxe >
suke we kk fkuxe fkuxe > yuwt {knkB ef]wt, wwt k kwke {U wt >
fkuR heu wYkkuk{ su, uwt yfks nku hsu > fk{ku S skh, {k k S rhkh
> unu wu ufe, w ku fhe S fe > u Sku ft qk, ihuku ku rwk >
kku k yswou, yu k kh su > kku nw u u, Munku wrch hu > yuku uo
kBk w ytu, hne xu htu > wYkkuk{ x nku khu, rk k uwt khu sun s
{khk ykr, ihk kk M{o rn > {knkBw yL, fhu {khu ku s {kxu kk ihk
{owhu, f]e fheyu ku {whu susu ykk {khu hhu, uu whY { [hhu (k) hkk
ykr su uok Mk{e, u R {khk ytko{e > {khu k uwt h{k, e fYtAwt uk
qs, r M{h u feo > u rk ke Skuu r kt yt) khu wu k{eyu, khu uo kk
k > Ae susu fhwt, une u fnwt k > w tu sk, enrh u kkkT >
[iL [iL yuf rn, RrL { S Rh > yuf yufke yrf yun, uke h h{uh (kk)
{kxu hnuwt k [u, nrh rk hkwt nu > yke yth{ktrn ihk, fhk w k o sk
Swt kuze, suu e wwt uze > un unkt w k, kk w ywhk (ihk rn ) Mkq
q{u fkh unhu, uke h yk{k Au sunhu yku {ku Au yk{kY, kunt {kwt MY
r[k ykt MY, yuwt {kwt ykwt Y yuf k fnwt {kku un, yku yk{k rn un
{kku [iLY {kYt, w:Y un un LkYt khu {k yk{k yk, khu uo tk > yk{kY
{k ykwt, khu h k{u r:Murnwt > yku kR yk{MY, su w h{k{kY > hku
wYkkuk{ {ktrn e, esu uu rn rfkt r[k > un kku yufktrf, suk yth{kt
nrh yuf (yk{kku rn ). 39 {kt Swt MY M fkwt Au. fne nrhek khu, t[ ku
fkuo u kuhu M{o rn sunhu, kk kwk tke unhu {kxu {ou nw ywhkuhu, ku
f]e r fhkuhku e wYkku thu, fhku Whu yke WAhthu {nkBu rn {sku MY, u
{wfkt ykhY s u S fnu, suu suxku t > uu uxk kku, kk knuh h t nsu
hnu t{kt, t[ hu {k > fk{ ku Mku, S Mun k{ w w M{okk ihkhu, rn
yufktrf hu tf]kke T{r u, tf]kke Tw {kxu ehu {o{kt hnuwthu, {wfe rn
rhkxu hu Rkrfke {korfwt MYke rY uu tu fhuwt Au u e uwt, t[ o{kku
{o{kt {ku ku. yk heu Wkwt rY tku{kt fwO Au. yu{ yk t{kt Wu Wkwt rY
kMkkwhe tku{kt h fwO Au. yu{ fheu ykku uktkko {kke oku Au. tkMk
fkuR ywku yue {k uu Au fu {w tk rkkke teS [k{]ku su yrk kukuf ykhk{
yu k{e ef] enrhe : yrkkku Au ukke Mk{eku yrk : rkkku yk tk{kt Au.
yu{ fheu {w tkkue nfkR fhu Au. yk tu yuku M r[kh fhke sYh Au. yk {k
r{k kuxe Au yu{ kku Whke ke kk Au. yr wth kukuf {u, ykhyuwt suwt k{
Au yuk ykhk{{kt, {ku hnku Aku f] f]k suwt {u kukuf euhu, uwt yku
nsu euhu kuohe Au ef] yufhu, S Rh {kk uhfhu yuAu kuu Mt khu, ykh
kukuf k{k k{ehu > f] fneyu su kukuf k{uhu, u {u kk Aku nrhk{uhu
> f] nrh nrh us f]hu, yuwt kwt {kkSu hu > fhk rose rkhu, ykk
kukufke khu > f] { unku ykfkh, Vuh rn uk [kh > Ae {ou uo
ktwO, f]u nrhk{u un wO > {khk Ru f] sun, qh wYkkuk{ {u un >
suu Wkw Awt ykXwt {, us f] yk enrh k{ >
-
k enrhu f] e, ykku f] Au kukufrhu, ykk Au kuu he {qhrhu fnu f] W
Aku {uhu, Rkt ku ykk {u y{uhu > {kxu fkZku tk ehu, yks kfe fnwt
Awt Wehu yu{ kuek Au nwk{e, Auku kuus ef] Mk{e tkk Au ku, fnu eXku
{U {nku > u{kt {qhr eXe {U ku, W u ef]e ku > W u hk{ktY, ef]
u yk enrh MY nw nw fhu u kuf, fnuu wS k kukuf yuk te hkhehu, yr Z
{or{ khehu > uu y~ ytu {nkhks hu, kuu yku Au uzk fkshu > S u
{qhru tuhu, s w kR ytuhu > ekukuf wke sunhu, {kk {kh k{ unhu
> y[ ykr r fnukhu, ehkkf] hnu un {kthu > yr yw{ k{ yunhu, k{u
Wkr s sunhu > yu k{ke kAwt ykhu, yku u ef]e RAkhu > uswts u
{u ytkhu, fkuuuxe qo rke ykhhu > uwt ykhk{ Au k{hu, wke y[
nrhk{hu > u {u ef]wt k{hu, hwt h {r yrhk{hu > fneyu ef]
wYkkuk{hu, kwu rw hhu > hkk h{k hnu ku kuhu, swu ef] nuu fxkkuhu
> eS rkr e sunhu, hkkh{k{ e unhu > fk f{o w r kuhu, uk uhf f]
{kkuhu > tfko wB fneyuhu, yrYYu f] neyuhu > hkhkkr ythu, rYu
hnu t hu > uu ykr nku su shu, k{u kukuf u nw shu, k{u {kux fnu
ykuhu, suu w k yktrn kuhu > nrh he kuu ykhhu, yun k{wt Wkzwt
khhu > su fkuR te hkhehu, fkO yu k{kt yrfkhehu > suu {k Mk{e
whkrhu, uku uo yu k{k kehu > fnu fr wku w {rhu, fne tee krhu
> wku nw nwt wt fnwt, oe kh{kh > ke eXku ke ktku, yk suku eu
ykh > yr k{keo khe, nrh he {wwt un > yk r {kuuo yk{u, ke we u
un > yr ykirff kko, ke ukze kuf{ktR > yuwt yko uR s, { hnu
{{ktR > fhe fks {nkhks {kuxkt, k kuu kukuf {ku kuk kufw[t, {ku
kue ku > {ku kk kuokhe, {ku k {wfwL {whkhe Rkr ykk kukufke khu,
k kuu kukuf yu{ enrhku kukuf kfe ykrko yu kukuf{kt ytko fnu Au yuku
eu yko kR ku ke. yk yko kukufku k{ [u{T y{u kukuf{kt k rkkke [k{]k
ku {ku Au. teS{kt ku yukt yuf [ku uo Au. yu{ {w tkkue kku yk tke
yufkkok wr Au. [k{e tk tT 1887 {kt qo fkuo Au. kt we Mk{eu qo r nku
yu{ skke ku tkfko yu tke nfkR kk Au. uwt {kuu k hnuwt ke. e fkuR yo
kuwt yu{ {kwt Au fu Mk{eyu [k{e e khu enrhku kkko r rn nkukke u{ku
yrk : yrkku nku; khu wZ r kku khu wYkkuk{fktk Auxu fheu rkkku yrk
Wkzku skku Au. yu{ fheu [k{ee yu tkfko uk{ee nfkR fhu Au. yk {kLk v
kuxe Au. kt[ku wYkkuk{ fkk kku e kukufk{ {kukhhu, ykhk{ Au nrhwt
khhu > yu ef]wt ykh k{hu uR Y Axk wkRhu, h{k hkk fhu ufkRhu yuk
f] f{ uhu, {w {wh {kunh uhu t wt ek{h rk wkokk ku fhehu, wr xk {w w
hehu yu{ qo wYkkuk{ hkhu, rku fku ]tk{kthu > {ou ykwt [hu, fewt
u s Shu > fku u ykuk kthu, w x kk fhe kthu > ekhk rkYhu, kk x
u h{ ywhu > kk {ok khu, ef] rkhu Rkr. yk ukt su yrk {w tkkuku Au
us r[tk{eku yu us wYkkuk{fkku okk {ku Au. yhtkh kuohe ykhekku {rn{k
fkku Au ue kR ku Au ku yuk yus enrh, yue ek kue fhe f] nrh nrh us
f] hu f]u nrh k{u un wO ef] u yk enrhMY yu{ yufs yqMw yrkke hke Au.
uke qxk ee ke. nu yu{kt tfku Mkk hnuwt ke. Wh {kuku koko qo kuokue
tk fheu {nkufkh fkuo Au. yk heu Mk{eyu yk tk{kt or kkkrnku {nktn
kuok{ fheu Ru enrh yu kr {nkskuu k k fko Au.
-
Mk{ee rrwk rf{kou rM{ {kzkhe yu Mko fhkhe ywk{ ne. u{u kuke
Ste{kt ukt kt fkkuo te fkO Au. ok enrh uk fkkuo{kt Mk{ee k{ kn uk
yu uk fko{kt uhk. kr skuk r:u {kxu enrhyu fhuk {trh r{koY {nkfko{kt
Mk{eyu ku k euku Au. fktR rn ku kuu re nkukke knku u{e ne s. kuuhkk
{trh{kt ku fzekfk{ wkhfk{ yu kxfk{ Mk{eyu nkku s fuxwtf fhuwt Au.
{trh wt fhke ykkk enrhyu Mk{eu ykue XkfkuhSk ykk f{kzwt ykhwt
[kufXwt kuuuu s fwO Au. yu wt{xe yke ke wt{xee khe f{k kuus fkuhue
Au. eswt wkhe fk{kuu ww wt fhuwt Au. uk ru[e sYh ke, zk{kt kh
khktku nzkuku fu su{kt rf{koe [kwhe Lq k yuku fkuo nku. su{kt
enrhyu nw rhkSu o tu o ykkt nkt yu u rr{kku {kuxku W r kku nku. yk
k ku Mk{eyu s yk tk{kt :- Ae u fkuo ku nzkuku, khku kur wth nkuku
> kh khu ykuu yw, uk suwt Au ewt Y > kt[ rhu kuu rk, eyu
ifwtXwt r{k > fksw ffk fkuxe{kt ufu, nw Vw u nkh u ufu > Yzku
hku {e {wrhks, yuu nzkuu uXk {nkhks > Ae kuo {wx wu, kuu qo us
h{ku yk heu oe Au. yk heu Mk{eyu Mkkkh rrwkku nw khku Wku fheu enrh
yu kr {nkskuu k k fko Au. Wh {ku o Tw tk TwY rfwkt {wryu yk{w]k,
kuokue tk r{ko]k yu r]kke tke wsku{kt {kuxe {nkk {ue Au. yu u{u
kukwt S kwt kf knhuwt yu k ihk ruhu wwkwt ro{ fhuwt nkukke u {{kt
u{ku Whku uk ykuAku r kku nu, htw u{kt u fhukt fkkuoku rk Mko r[kh
fkO u{k suk r:u fkuo eyu kus fkO nu yu{ fneyu yu{kt yrkuu yfk ke.
kw rkk ek Ae ykhk we tkku yu feoku s fko fko nk. t. 1902 {kt Auku
tk rr fkuo Au. Wh {ku kuu f]f] kRu eyku {kxu h{kko fhe ykeu t. 1904
{kt kuuhk{kt hneu ykhk eku nku. Mk{eyu yk rk qr{ Wh 82 ko un hkku
nku. kuu kihokk, Wk yu fw nkuk Akt usMe yu kiB nk. ykk frh hhe tku
e k{e Au Akt Akzu tkku {kuxku y k kuokue yke k, suke k{e ske ke.
yu{ku {kuxku Wfkh M{h{kt hkku yu ykwt fo Au.
kMke nrhSk, zk.
>> e Mkr{khkku rsuhk{T >>
-: rkkw{rfk :- 1. fkoyu Mtke r {k {kxu Muuku ykh {rn{k ok qof
u{u {Mfkh fhkY fhuk
{twt rrkk {kxu tk{kt wt yu tk h[k{kt Wkue wkue kkok. 1 2. Mtke r
{k{kt yrf nk {kxu l n il M
Muxnx k Mxnx{E yk Lku tkuwt w k kk u{ku {kuxku {rn{k ok qof u{u
fhuku {Mfkh. 4
3. Rue rk fkkku rMkhke ouku {rn{k. 7 4. hks rn{kwt o yu u{kt
rhks{k hkhk ke {eu u{e RAkke {hekr
{nkykuwt ykwt. 10 5. ykuk {nkykuku k{ke ruo, u{u ehkhkku {uk,
u{u fhuku {nkykuku fkh yu
{nkykuyu fhue hkhke q ruhu. 13
-
6. {nkf] hkhke Mwr kk khe k fnuk w:{k[kh. 17 7. hkhk ku {owt
ykwt, kt ykuk wkokwt L{k rn kkke u{u uou ykuku k yu
{oe kkokke fhuku ywn. 21 8. khku {oe ktk{kt u{u wkYu x kR {oMkk
qof ywhk fhkwt ykuwt hk
kk ywhkuyu fhuku w[kh. 25 9. ywhkuku WK yu u{kt w yk[hkuku ywk.
28 10. hkh u{kt ykuk Rxkh k{{kt hhek r k{ko kfe u{e ke kko{kt t.
1796
fkf w 11 yu {ouku sL{. 33 11. yus u{kt ykuk rk Aik k{{kt r
f]{kokfe u{e ke ko{kt t. 1798 k fkfw
15 yu ueku sL{ kk {owt rkn{t kk k{koyu u fhuku krkuuuu. 36
12. k{kof] ko{{kuou, hk{kSku sL{, ywhf] Wu eu {owt ykuk fke kR
k{kt ykwt, kt hk{ktMk{eku {k{ yu u{kkfe ke ekkwt n ruhu. 40
13. Mk{eyu ykuku yufktrf {oku Wu, tewt uh kAwt ykwt, hk{kku
Weku, ywhkuke kkukt kko u ko {uo yku ikuou.43
14. M{]r{kkke ykuk nw{kSe ykkkke tewt ]tk{kt ykwt, kt sk{f rwkk
ywckke k kuk ef] ku ykukt rYu o yu {uo fhue u{e Mwr. 47
15. ef]u {ou wkYu x kRu ywhk yu {oMkkwt yku hk yu uh skt {ko{kt
yrkwt {wt yu yMkk{kku k. 51
16. kke kufkwh {oe nw{ku fhue ktk, ywhkuu ueyu ykuku k, enrhku
t. 1837 k [ikw 9 ku{khu kuku ykrko, ef]Yu {kku ykukt o yu {kkyu
fhue Mwr ruhu. 55
17. sL{{k wkuwt o, rkyu fhuwt wkwt f{o, ywhkuu kukt yfwku, fkeku
enrhu {khk {kufue f]kykuku {kkke k ueykuku nw{ku fhuku k yu u{u
fnuku enrhku {rn{k ruhu. 60
18. {kfOzu{wryu enrhwt wkuke fhuwt k{fh, {ouu wkk fhuk qr{Wu,
fou yu ykk tMfkhku yu enrhe kek. 65
19. hk{kwt rkn{t, enrhku [ki tMfkh yu {khk ykuk fkekku enrhyu
Mioke fhuku k. 70
20. ywhkuke k{ukt {owt rk ykuk{kt ykwt, ykukwt yTq o yu enrhe
kkkes hB r[wt o. 74
21. RAkhk{ku sL{ yu enrhe r kek. 78 22. enrhku We {nku, enrhyu
rkkfe fhuku uuktku knrsf yk yu rkyu ykuku
{oku Wu. 81 23. {ouu wku ykue rk{, ykukt ukr kMkkuk khY yuf
wxfkwt wt yu 11 kuo {khk
ykuk ywhku {kkke fhuku k. 86 24. enrhyu {kku ykuwt nrhek k{ke kk
kk ef]Yu ykuwt r o kk {kkyu fhue Mwr
yu u{u ykue r r. 89 25. Sf{kt {]w eu {oe kue yt]ok, {kr{kt
enrhwt ef]Yu o, {of] enrh Mwr yu
enrhyu ykuwt M{erkwt hk. 94
-
26. {ouu u wkku u enrhu ef]k kku ykuku Wu, ke knwt , {oe rr yu
enrhwt uhke efwt. 97
27. ]nku k fhe {kt uk enrhku tteykuyu fhuku rk. 103 28. enrhyu
{kt [kkt k{ ykuk fkk nkz{kt r[hkt ykuk yuf kuh {kt hkrkyu zk
]ku
fhuku rk, kt kuku {khk ykuk fkihku nw{kSyu fhuku k ruhu. 105 29.
n {kt qk zuk enrhu {q{k rn{k[u kuku {ko, wnk{{kt y[koY {wkkkt o
yu qo Wh wfh fhe u{u k fhe u{k kfe {uuwt hk. 109 30. rn{k[ hV
[kkt yku rfx {kt r[hkt ykuk wxkuwhk {nkk hku Wu fheu uwt fhuwt
fk, {kt kukkurku {uk yu u{kkfe ek{kkke fhuku kukk. 114 31. u{e
ku yuf ko hne MMYwt kk yke rr ykeu, qo{kt [kkt ykuk ykrhkn
eko{kt
kR tu{kt r ehwhk hk ru yio ke ykr fhe, kukk ufwt yr[khke hk fhe,
wrh-nke ~k{o kuk it re rk nheu fk{kkeueyu ykwt. 118
32. {nkrkk r{k yr{ke rufku hks fhe uu Mkr fheu e rkuu h ykeu
enrhwt k o u khwt. 122
33. kt fhk k kurykuu uxkt Y kheu yukku {eu {kukk ykeu kkfwtz kR
tkwkh{kt Mk fhe frk{{kt yke kt yuf {k hneu ktke skkkwhe{kt ykeu
ywhkuku fhuku k. 127
34. ktke ykrfq{o{kt ykeu ktke {kkk hku Mkr fhe u khk ywhk fhe,
Ufxkr rfkt[e rwfktr[ kR eht{kt u {k hne uwt{kt u {k hne wthhks kR
qwhe hV [kkt ykuk kuh {kt qk enrhu Au ru rkoeyu ykuku kkku ruhu.
131
35. qwhe, fLkfw{khe, k, sko, ykrfu, {k[, kkkuk, rffkh, tZhwh,
tzfkh, krf, tf Rkr ekkuou rk fhkkfk ke, {ok, {ne yu kh{r eu Wheu
k{k e{kkkt o fhe wk kR t[ekeo fhe k {k kuZk{kt hne {kthku kR enrhwt
t. 1856 k k e y{eyu kus k{u khwt ruhu. 136
36. hk{kt Mk{ewt kk sL{kr {M ]kkt. 139 37. hk{ktu yk{ktku {uk,
u{ku rk Mefkh fko Akt k-u rhkfkh fnukke u{ku k
fhe hk{ktwt ehtkuk{kt ykwt, kt hk{kw[kokt {kr{kt o yu u{kkfe ie
ekkwt n. 144
38. ktk ikue ezkke ]tk{kt ykwt, w{tkk ske kuk ef]kt k o, u{e
fhue Mwr, ef]u e W tk koke fhue ykkk, ktke k{kt {oku kyuku {uk,
ekkuo{kt r[hkkfk Mk{ewt hik[ ykwt yu enrhu wktku kus k Wh {uk.
147
39. tuyu yufek fnuk {k[kh, enrhu {wktSku {uk, enrhyu wAuk kt[kuk
{w{wryu ykuk Wkhku u enrhyu fnue M]k. 151
40. yufeyu fnuwt kukwt ]kkt, hk{kt Mk{eku {rn{k, u{kt o fhke
Enrhe r RAk yu enrhyu fhuwt k. 155
41. {wkt Mk{eyu k enrhk ykirff yTq wkuwt o fhk qowt hk{kt Mk{e
Wh wsh uku rtrk. 160
42. enrhyu kuke Yr[ skk qof Mk{e Wh uku u{of k. 166 43. Mk{eyu k
kt[e enrhe fhue yrtk yu u{u uku wkh. 168
-
44. rkk{kt hn {nuku kt ykuk Mk{eku enrhu {uk, enrhyu fnue kuke
ko kk Yr[, Mk{eyu enrhe fhue tk yu ykuwt {kkrkwt swwt ykuk ruhu.
173
45. Mk{eyu nrhku {k enrhe fhue yrf tk, ef]e kuke uXus q{u u k o
uke fhue kkok, u k ef]u ykukt k o, Mk{eyu u t. 1857 k fkf wf
yufkeyu ykue rr ku {nkekk yu fnuk uk ytk Wuku yu u ykuwt hk ruhu.
177
46. hk{kt Mk{ewt suwh ykwt, enrhk krwku yu yTq yio uuRu kuke
{owh kUkku fhuku r[kh yu u k {kkkuuu enrh u fhuku ykn yu u tt{kt
enrhyu fnue kuke nko yrYr[. 181
47. Mk{eyu kuke {owh enrhu yknke kUeu o Mkrkuu kuke uXu enrhu
{kk qskwt fneu enrhyu {kuk hkuwt k ykeu ktke Vue k{u ykeu t. 1858 k
{kh we uh wkhu unk fhe rfk{u swt yu Mk{ee enrhyu fhue knkr ykioirnf
rk yu kufkwh nrhkuu ykue ehs ruhu. 185
48. enrhyu o ykrkue {nkk heu ykuku {kuou yu oku kuf rkheu Vueke
kuhkS kzuh {kkh rkk ykkR fkke kR {kthku khe kt ku keu uwt wO fhkk
{nku{kt ou ykuwt r [wwos rwYu o ruhu. 189
49. {kthku{kt yuf {krykuu fhkue {kr{kt uk uk RuYu ykuwt Mo yu
kuwt ykirff yio yu yuf k tkru ktke {uwh ykeu kt {wkt {wru {eu u{ku
{kr rkku t xkk tku {kr fhke, ktke fkke ykeu r:t kuk {w{wru MMYku Z
r fhke u{u [ {kkke yLu {kr kkwt hk ykeu, kt {krfh [keu, ktke y{kk
yke ktke kufkuu {kr ruhu yt yio keu kuhX{kt khwt ruhu. 194
50. tkuk Twku ]k yu wuie uRu e WXuk {he ywhkuyu k{kt fhue Wkrke
ftxkeu uu t fhkeu kwykuu {tz kte uu{kt Vhk {kufeu kuu kuhX, nkkh,
kt[k, k, wshk kR rwh{kt {iku fhe kuhX{kt yke {uwh{kt A {k we re
[kuhke fhe werkn fhe, ktke fkheke khwt. kt Zzkk hkh rhkh yhkwt yu
uuk kuwt ou ykwt yu u{e ku kwt kwt yu tkuuu uu{kt Vhk {kufwt,
ukuu{kt ywhf] yrezkke kwykuwt enrhku ykwt yu enrhwt wshk{kt uk kR
fA{kt khwt ruhu. 200
51. fA{kt k{kuk{ nrhkuu okr w ykeu ws khwt, kt o ukuk ku Wh [ike
q{kyu swkZ ykke ftfkuheyku keu, ktke kuhkS kR swkZ khe ktk wok ikwt
krh fkeu ktk uf nrhkuu uh kus fhe, rhkhe kkk fhe, tkuu uu{kt Vhk
{kufe kukwt fkke khwt. tkuu ywhkuyu yrezk fhue e nw rrh kR u{u k{k
khkwt fneu [kuxe, ftXe, {kk, rfku k fhke kt[kuu h{nt fko ruhu.
204
52. wkokk kke {w un heu enrhku hnuk tkukt rk k{ku. 208 53. h{nt,
tLke, [khe yu k kwkt k{ku. 212 54. kwykue nw tk fhe u{u ]kY ku t
fhkwt fneu u ke kkr fhkwt Xhkeu
tkuu Vhk {kufe kuu kuhX{kt Vhk Vhk ykkR{kt okRu kt hneu kt ykuk
fkXete kku ykk rkk kR {uwh{kt ywhkuke kkku k{uk {wSu Mo ykeu kzuh
ykr k{ku{kt Vhe hkh yke fkXeykuu h yke kuu nkkh{kt hksfkux ruhu
k{ku{kt Vheu ukx kR
-
khk{kt yuf {k hne suwh{kt ku Mk{eu k fhk wt fne {kufeu, {kt[k,
whkk[h ruhu T]nMkku Wh h{nt kkku fk kku ruhu. 215
55. khkke u uf kku R fkuXkhek{kt ye kRu {eu, ktke yuf uf kSu R
uk {kek kR h Whe ykkuR k{{kt yke kSu ekk yke rfwkt k{ ykeu yufkfe
wsh khwt. kt ykue k h{nte {tzeu k{k sR {eu kkuzk r ku hkeu u{u {ke
hu kAk {kufe fA{kt e[hk {ktze yke kt tkuu kuke okrf w ykeu y{kk
{kufk ruhu. 219
56. fAke nkkh kR hkh yke ktke rhze kuxk kR fkheke{kt [kh {k hne
uuke ykuk nrhkuu okr w yke k ke k fheu kwykue u {kuxe {tze kte,
yufu kh yu eSu wh {kufeu kuu ktke Zk hk{he wfk {rAk suwh kR zk es
zek kR W{huX{kt nw k koeu ktke [ktk kR hku{kt rhkkk {uu [{fkh ke
ku[k wus kR kAk suwh yke kt yrY k fhkeu kuu {{kt kko yu r k kku e
ywhkuu k kR yu enrhyu Vhe kku Xhk fhe suwh ykk yu kt ykuk t nrhkuu
kku R kuu kuhk kko. 222
57. kuhkke y{kk{kt rkk {kk sk kwykuu ywhkuyu yktheu nw {kh {kkok
{k[kh kteu yr fkukfw kuk enrh [khku tkuu wh rk fheu qheh krkkuu kku
hke esu r ikh kR fktfhek{kt Mk fhe kAk k{{kt kko. uxkf{kt zkR fhk
ykuk ywhku{ktke fuxkfu krkkuyu {kko yu fuxkf ke k ruhu. 227
58. kuhkke uk fe kR fA{kt ykeu ywhku Wh {{oku huku k keu ktke zk
yke kku ykh fhe kuu kuzkh kR nkkhkue{kt yke te {tze uzke ktk e qryu
q fhe fktR uke kkok fhkt uu kwt ywhku kfe hk fhkwt keu ke{kt ue uu
uh khkt whke ykuk tu sheke kuk nuhkku qre, kkokke uks uku hkuh o
yke iL e qryu rn kuzukh kR zk yke o te tk R okr ykeu k{kt r fhk RAk
{he rkuu wke kfkk{ktke nkh fkZe uu Mke fheu rkuu kkyku ku nw kku.
230
59. kkr ykR rn Akuzkke kuzukh fkXeyku ku twfkuk ke nkh fhke zhke
uo rkuu wke s{kzeu esu r kue rk{kt [[ko kkt kuke S {ueu, kt kuzke
[kuhe fhk ykuk zkk [kuhkuu [{fkh ke u{u rr fhe, esu ru hkuR fhke ou
s{kzeu qkonqrku nku{ fhe rkuu kkrfke ] fheu uk kzk k{{kt uhkuuh yke
k{kt sstwykuu keu k whku fkuo. 234
60. zkke suwh kR {{kt [kkt khtwh fkrhke kR Zzu khe, ktke fkheke
fkuxzk, tek, kUz, suwh, kuhkS kR weh, fzkuhzk, fkkz kR {kUzk yik
khk kR fA{kt yth kR ws kko. kt nwkeku {iku fhe ktke {kfwk kR uhk{kt
yke tkuu uzke fkkku yke Vheke uhk{kt yke ktke tkuu ykkk yke kuu
{ktze kR khk yik {kUzk kR fzkuhzk{kt [kuhke fhe, kuhkS rkk ykk kR
ykkR{kt y{eku {iku fhe rwu We yke, ktke swkZ kko, tu uRu fkuR yrkku
ktk hku ywt hkk Akt wk ykMf hkyu u rn {keu enrhu nuh{kt wuke khkwt
fnukke kuu kheu okr ykeu ktke Vue yke tu e yke kuu kt[k uu kko.
237
61. Zzk{kt khe ktk nrhkuu kkrfk w {k[kh fneu, {kuxk kwyku u ku
ku Mkk wAkt suwh kkt, kt k whku rn kk yu{ enrhyu fkk Akt u{ku ykn
keu suwh
-
kkkuo kko. htw {he urkykuk hkkke hkyu fhuk k{kt rke kuu zk yke {
k{e {tke R yZkhu ou s{kze Mkkr ykeu {wk whkuu fkuo. 241
62. ktke wus kR esh yke kt suXk{uhu kuuhe rhk nuhke, ktke fwtz,
khtwh, kzfk kR fkheke{kt nwkeku {iku fhe kt yiku kuuhe rhk yke,
ktke fkuxzk zkk trk kUz khk kR h Whe fA ws{kt e{yufke fhe, ktke Vhk
Vhk swkZ kR ykkR t[kk {kkh kR fkheke khkt kt ykuk tk enrhe ykkkke
rn{k[e kx ek Ae kt tkuu uzke okr w yke kt sL{k{e {nku fhe, ktke
khtwh khe kwkRu tLk yke tkuu Vhk {kufk. 244
63. ktke wshk{kt khe yuf ekyku fhe, ktke kt[k nkkh yu kuhXk
nrhkuu okr w ykeu kt[k u{kt yke, ktke zk khe, kt ukuuke ykuk
nrhskue q Mefkhe u{u okrfke r ykt ykeu, kt zu ktuk nzkuk{kt weu o
tu e yke, kuu kt[k khe o nrhkuu kiXu ykkwt fne {kufeu kuu kiXk{kt
khe fkf q{k {iku fhe ou okr w ykeu ske ykkk yke. 248
64. ktke zk hk wus ku[kh k{k{ yufkhk he kR kAk hk khe, ktke
W{huX kR zzwh fXk kR xzek {nkukt o fhe uk ufu {wXe he Yrk yke ktke
wk fe ktrs rh uhek kR rh{kt kus fhke, ktke k {ukk fs {kuxuhk suwh
kR kt[k{kt khe khtwh{kt nrhkuu kuke nwke {iku fhe u{u {kuwt hk yke
tkue k wkr q rhneu uou ske ykkk yke kuu Zzk kko. 251
65. ktke tku wshk{kt k kt fuxkf k hkk, Ae enrh hke kkkyu tkuu
ykkwt fne {kufeu, ]e Wh keku khku uRu fku ykkk yke kuu fu khe Muku
Akk hkk. t ykkt tkuu kuke kuu sheke Mkku nuhe tkuu kk{kt ke {eu u
rk fhe ht hBk. Ae uk{kt t nrhku kku Mkezk fhe k{{kt khe tkuu MnMu
s{kzeu, ykkkke ukth{kt sk u{u fkheke u fwtz we keu kuu kAk ykk yu
heu Zzk{kt nwke {iku fkuo. 255
66. Zzkke hk yke kt t nrhkuu uzke u{u okr r w ykeu Ae k{k{k hth{
fhe, yktu ktuk nzkuk{kt rhkSu ou okr ykt yke u{e wkr q Mefkhe. yu
heu nwkeku {iku fkuo. 258
67. hkke kuu Zzk ykk yu tku u{kt Vhk k nrhku Mk{u k. kkuzk r Ae
enrh zk khe, ktke tk k{hkue kR zk W{huX kR kAk zk yke kt {wrykuu
uzke u{u h{uh f]kk Au fu rkk Au ? yuku wAeu hMh [[ko fhke, ktke
zkfkuh W{huX kR kAk zk yke ktke suwh kR fs yke kt t nrhkuu uzke
sL{k{eku W fhe kuu nzkuu weu tkuu e yke, kuu kkuzk r Akk hne khewh
kR suwh yke kt ou okr yke ezu eu Wk Wk s{kze nrhkue q Mkfkheu
{wrykuu {eu kuu Zzk kko. 261
68. ktk {kuxuhk tkuu uzke u{u okr ykk Ae, {w{wryu Mkkwt k wAkke
uu fneu tkuu nw heu s{kze Auxu w n {Mfu Zkueu kt hk h{eu frkAku W
fkuo. 265
69. tku ek kk ktk wshk{kt ykk, kkuzk r Ae kuu zk yke tkuu uzkk.
yktku kxWh rhkS k fhe ou &kukh yu okrfke ykt yke kt ykfqxku W
fkuo. tkuu Mt ehe s{kzeu yuf r k{hkue khe kt hku ktuk nzkuk{kt weu
kt yu nwkh Vuheu kAk yktku k fhe yuf r k khe kt nzkuu rhkS okr ykeu
kuxk kR zk kko. 268
-
70. ktke Zzk khe ktk kuu wAkke zke ek fnuku tu wshkk kue fhue e
tk kteu ktk kuk yknke wshkk kuu Zzk kuke u{ku khku fkh fhe, kuu
nzkuu rhkS ht h{e tkuu {eu nwkeku {iku qo fheu ou h yke. 271
71. tku enrhe r eku tkhkkfk ukth{kt Vheu [zkuh ykk, kuu zk{kt
yke kukkke ykuk tku {Mfkh fhe k{kt uk, fkuRyu enrhu ykuwt ykh tkue
krfkyu [[u fkwt fu yuf {khk s {wwt ke hnuu. uxkf{kt ykuk whetu {nkq
fhe Ae nzkuu rhkS tkue q n fhe u{u {e kuu ehe s{kze ke Wu yke Vhk
{kufk, yu{ sL{k{e {nku fkuo. 274
72. kuu Zzk kko yu tku wshk k, tkukt nw k fhe kuu o uk uk suwh
khe kt Akk hne ktke zk yke t{ktke sk hnuke h {kkt tku nw Wke kkt
hk{kkRe kkokke t{kt hkk yu tkuu t the k{ fhe. kuu zk kR zk ku[k kR
{ok Whe Wk [ee kR {owhu khkt ktkt hke fwfwthkyu khku fkh fhe hkkr
oM {o fwO uu rn Mefkhe u{u Wu yke, {wx khe s Wh ue ykk nuh{kt o yke
sq Mefkhe, ktke ktk khe ktk hku [hk kze ykeu kAk {owh yke tku W fhe
ktke Vhk Vhk zk kko ruhu. 278
73. ktke Zzk ykk fuxkf r hne, oe Wh nwkek {ik Wh zk ykke
ftfkuheku ke kuu zk khe uee {uzeyu Wheu tkuu yktu Wkheu, t nrhku
kku htek fheu, kh khkk nzkuk{kt weu ou o qskrfku k yke kukwt yio
koe {iku tqo fheu Zzk kko. 282
74. kt kkuzk r hneu e Vhk Vhk suwh khe fkf yufkeku W fhe kt tkuu
ku uzkeu nwkek Wu ku Mkkku k fhkt, zk suwt eswt ke yu{ r fhe, tkuu
o kku ikh fhkkt fneu Ae kuu zk kko. kt htek fhe {wrykuu s{kzeu
yktku k he &kukhke ou wk fhe ktuk nzkuk{kt weu {iku qo fhe Zzu
kko. 285
75. ktke kuhX{kt nrhkuu o ykk kfk tek kR kUz yke ktk hku wu yke,
ktke kuhkS ktzuh {kkh kR t[kk kko, kt kuhX uk k{ku{ktke ykuk kuu
okr w ykeu u{u nw keu wo kwt krh fkeu kt r r hne ktke rkk ykk ykkR
kR kAk t[kk khe {kkh ek tek kR Zzk kko. ktk ku yk kuhXe kue nw tk
fhe, yuf{k kt hne yuf r Wke xkk yuf uf kku wwh kko. kt [kw rknkt e
eku kte w Wke kR kAk Zzk khe rknk rufku k kku. 288
76. ktke suwh yke t nrhkuu uzke e{yufkeku W fhe kukwt wYkkuk{wt
fneu r ek fhe ou w yke Zzk kko. 292
77. ktke zk yke ykrkuu kuke rku fhe, Zzk kko. kt kkuzk r hne kAk
zk khe uktk[kou uzke uu L{k yke uktk &kukhke uu Seu kAk Zzk
kko. 295
78. Zzk{kt hneu o fkuRyu kkuoko yuf fkf kuek W Wh zk ykwt, yue
rr{ ykkk fhkke yuf uyku{ktke yuf nrhku Yzk [hkuk{ uk {{kt s Akk
ruhue zkk rk zk k{u ykeu enrhe khke kx uR hkk. 299
79. ytko{e k Moe e WftXk eu, Zzkke e k kuzk kuze Wh ykh kyuk
fkXeyku kuu {kfe kuze Wh ykh kRu k{kuk{ o ykkkfk zk khe yktk u rk
fkuo. ykuk t nrhkuu okrfke ykt yke u{u kukwt hh fneu MMu{kt ske
ykkk yke kue W qo fhe Zzk kko. 303
-
80. Zzk{kt r r hne t nrhkuu ftfkuhe e kukeu okr w ykeu e r we e
hkuRyku s{kze Ae Vwkuk W{kt ht h{e h{kze sk ek Wk{ hku yr hkS fko.
306
81. {w{wkwykuu kk k ykk tkuu ukth{kt {kufe u ru kAk uzke kuu
ehee e hkuRyku s{kze ykt yke, Ae nrhkue kkokke t kku kuxk khe u{u
okr w yke Vwkuku W fkuo, Ae { h{kze rhk yke tu e yke. 310
82. ktke Zzk khe kt kkuzk r hne y{kk khe nw rk ke nrhkuu okr
yke, ktke uk {u{kk zzwh kR W{huX khe okr yke tkuu h hkuxe s{kze,
ktke k{hk ykt zk ktk ku[k kR Zzk kko. 314
83. kt [kh {k hne o kkke yku yrf {ke uu ykk ktke fs yke tkuu
kuke ktke zw kR ykus{kt ykfkuxku fhe ktke fkuzk Wkk khe {kk urhk
k{k zh rh R {uW zkthk yzks kR y{kk suwh kR kufu yke tkuu ee ske
ykkk yke kuu yue heu yk ykk kfk Zzk kko. 318
84. Zzk{kt rr uk{kt k kku sezk yu k{kt rr &kukhke ou tkuk
ykk enrhyu ykfqxku fhe {wrykuu wshk ske ykkk yke. uxkf{kt fkuR ykuk
ys ueu Seu kuu ktke r[hk kfk suwh yke kt tkuu uzke y{kkke yku {w{wr
L{w kR fkh fheu, ktke y{kk khe kAk suwh kR {u{kk{kt kk tk fhe ou Wu
yke,ktke zk kR zk{kt k r hne wus kuhkz A{ kuuhk kR Zzk kko. 321
85. ktk kuu u {k okr w yke, ktke t nrhku kku {Aek{kt nwkeku {iku
fhe, ktke hkufk ruhu kR Zzk kko, kt ywhkue Wkeu Mkke xkeu fkrhke kR
kAk Zzk khe kt yuf {kuxwt k tke ykuk te q Mefkhe, Ae eke kk ykfqxku
W fkuo. 326
86. tkuu Wu yke Vhk {kufeu kuu Zzk{kt hne tkue nw tk fhe nwkeku
W fkuo. ywhf] Wke sL{k{e {nku t hke uku W {keu, Ae tkuu uzke
ykfqxku fkuo. hkhkue rcke ftfkuheku keu kuu suwh kR y{kk yke rck
fhe yuf ru s nuhk rkue [kuhke fhe suwh kR Zzk kko. 330
87. kt tkuu A {k we hke nwkeku {iku fhe ktke khtwh{kt sL{k{eku W
fhe Zzk kko. kt kkuzk r hne fkheke{kt uhkku W fhe kt ykukt rthkt
u{kRku kuk n fhe, uu ekkk u yke Ae ykfqxku fhe ktke kuxk kR kuk{kt
kfku fhe tku {iku fhe {kuxkt [tn r{eku ke{kt Mk fwO. 335
88. ktke rhze nkke s tek kR kUz khe k ke wze s{e s{kze, ktke zk
ftzkuhzk kt{uh Wuxk ek ku {kkh kR t[kk khe kt tkuu uzke hk h{e
h{kze hth{ fhe htkkt Mkku SkkRu ykeu Vwkuku W qo fkuo. 339
89. ktke {kkh ku ek wkh tek hkwhk ktfek kR ou okr w ykk kfk Zzk
kko. ktke fkheke yke tkuu hk{kt {trh fhkwt fne kuu Zzk kR wsh khe
kt hkhke rck fhe kAk Zzk yke kt tkuu uzke sL{k{e W fhe kt tkuu hk
h{e h{kze [kw{ko hnukwt fneu ykfqxku {kuxku W fkuo yu {ekhk u Mkk
{kxu zk ykkku r[kh fkuo. 344
90. Zzkke tu R kuxk wthekk kz sfk hkufk f{ekk kuY ekk kR zk khe
{ekhkkrf uku rcku fhe kt ykuk ykukkeu {eu u{u kku R ku{kt e
-
tkuu e yke, ktke xk{ zk ruhu {kok k{ku{kt o uk kfk fwtz fkheke
kR Zzk kko. e ktke fkheke sR kAk Zzk kko. 348
91. ykukkeu uhkrk {k[kh wAe uu e u{u kukku Mk fneu Ae fwkt k{
wAe eu k kk Ae {kuxk [kh tkuu uzke. kek yrfkhe rkue k wAe, {ofw{kt
u Mkkkku r fhe Ae eykuu wAe kuu ktke tte kku zk khe ykfqx kueku W
fhe ykukk hwehu kwk fhe ke kUe {trh u nU[e yke kAk Zzk khe kt tku
fkuo. 352
92. yuf r k{kt ekokkke yk~fk fne ekkuoe tk fhkt krhfkku {rn{k
ruk fneu [kt{wr kku ykukkeu khfkt {kufk. ktk wekuyu {wru ku{e{kt Mk
fhk ewt rn yu {kxu xkR k kt {wru {kr kkke u{u zk {wfeu ykukke
ykhtzk ux kR kAk ku{e ykk. {kr{ktke uk {wr ku{eMk rk ykhtzk ykk kt
Akku {kke kt[kuhu uXk ruhu. 356
93. kt hne {wryu ef]e yrMwr fhkt k ef]u rYke o R zk yke hkkwt hk
k{e ykukke kku Zzk yke enrhu uwt ]kkt fnukt enrhyu ou zk ykkwt fne
{kufe kuu ikh kR fwtz k Skzk kR zk khe kt eko khfkekuu rk fhke
Vwkuku W fhe ku{e ke Zzk kko. 361
94. kkuoko kueku W fhkku Xhk fhe oe Wh zk ykke ftfkuhe ke kuu
fkheke f{ekw ykzuk kR zk yke ou okrfke ykt yke {ekhkkrf {qykue yrtk
fhe kue W qo fhe tkuu u{ke {eu h yke kuu ktke ku[k uk kR {nee Whe,
fkhue yk{ku wk fuku Y[ ytfuh kR fkuk yke kt L{w ykuk whe nrhku kku
wh kko. 367
95. keehu {Mwk{kt Whe wk{kt ue yhuhu ykuk k{ik kku nuh{kt khe ou
okr yke u{e ux q Mefkhe. ktk hk yu yhuh kheu uh hk{e fhe ktke
{Mwk{kt yke [ke u yhuhu nkouke kze yke ktke fku ytfuh fuku yk{ku
fkhue wh tk wzu kuuhk fkheke kR Zzk kko. 372
96. ktke x{kt Ru kkk[hku rkn fhe ykeu, khtwh wthekk kz ftkkhek
rke ke wfk kR {rAk yke kt {wrykuu uzke y{kk yke kt Vwkuku W fhe,
yke suwh kR zk khekt ukuuke ykuk kuu okr k yke u{e ux q Mkfkhe
hk{{e W fhe ekhk{u We yke Zzk kko. 377
97. kt kkuzk r hne ktke ktV kR zk yke t {tzeku kuke ykfqx yu kue
W fhe Zzk kko. swkZ{kt kk kuuhk{kt {trh fhk tkuu {kufeu k{ kuuhk{kt
khe r{kyku hke kAk Zzk khe Zke sR ykk. 380
98. ktke t rn wthekk yke kt Lku fhe, ktke U kzfk kuk kuxk kR Zzk
kko. kkuzk r Ae ktke r[hk kfk y{kk yke o kue ux q Mefkhe kt nwkeku
{iku fhe ktke yke suwh {u{kk kR zk khe kt hk{{e W fhe Zzk kko.
384
99. kt ywh kfe ykukt ru xkeu t kuu uzke sL{k{e W fhe, ktke
k{kuk{ okr ykkkfk zk khe, kt kufrkkkuo rr {trhu kk k{ fhk kfk eke
ykfqx kue W fheu ktke kS hke nw kkokke ktfhk Ake kR hkyu L{w {kufuk
hksfe k{ike k{w{e kku zkuhk nuh{kt khe ou okrfke f]kko fhe, hku kt
khe
-
Wukr yke ue q ux Mefkhe, o {krykuu Seu ktfk kR kAk zk kko. kt
kuZ {k hne rkkke eu Zzk kko. 388
100. ktke fkheke{kt nwke fhe zk khe kt yke hnuk t nrhkuu okr w
yke hk{{eku {iku fhe Zzk khe sL{k{e W fkuo. ktke fh{z khe ykfqx W
fhe y{kk{kt yktMk{ee q Mefkhe yke suwh k{ze {u{kk kR zk khe kt kue
W fhe Zzk kko. ktke tkuu swkZ {kufe kuu fkheke [ufze kuuhk re f{ekk
hzk kR zk khe hk{{e W fhe Zzk kko. kt {trhku ykht fhkeu kuu y{kk
suwh kR Zzk kko. kt Vwkuku W fhe fkrhke kzk kuuhk kR zk khe hk{{e W
fhe Zzk kko kt y{ee ek fhe kAk zk khe Zzk kko. ktke oh knuk yknke
hksfkux khe uu o Wukr yke Zzk kko e ktke swkZ kR {qykue rck fhe Zzk
khe kt {qyku hkkku {kuxku W fkuo. khAe f]kko kuu szh k kok kk.
393
101. x wYkkuk{ ht k enrhe ykirff yTq yio hue r ekwt tkuke Vheke
o ruhu. 399
102. x k enrhku ykh {rn{k. yu r ekwt o. 402 103. {wrykuyu enrhe
u u rr[k {Mkr ykhku yu u{kt yTq fkkuowt o fhk qof o
ykhhku fhe Mwr ruhu. 406 104. qo ykhkuyu fhukt yTq fkkuo{ktke
y{kuyu fktR fko fwO ke Akt {ku y{u hkh h{uhu
fu{ fnku Aku ? yuku {wryku u enrhyu fhuku yu u{kt {wrykuyu {kun
k{kt {w[rhk eu ykk khuku Wkh. 411
105. {wrykuyu enrhu ww {k Wkh yke u{u kokhkou {e u {ws rke, Ae
f]kkkku fnuku ruk. 414
106. tkuwt rfk{ {k fnukt fk{k kukku yu uu Skk Wkku. 418 107.
rkuo o{k fnukt kuk kukku yu uu Skk fnuk Wkku. 424 108. r:Mke {k
fnukt Mkk kukku yu uu Skk Wkku. 427 109. r:Mun {k fnukt Munk kuukku
yu uu Skk kuk Wkku. 431 110. r{koe {k fnukt {kk kukku yu uk kk
Wkku. 435 111. wYkk kuk o qof ktkue Mkeykuk fnukt {k. 438 112. enrh
ku k uk{kt hnukhk kkokukt kk wowhe ktkue f{okue nrh kRykukt
M{he
k{ku. 442 113. kuhXuk nrh kR-kRktk{ k{kh rkh wkh k{ku. 447 114.
kkf uk nrh kR-kRkt k{kh rkh k{ku. 453 115. fkXekkz nrh Mke wYkkt
k{ku. 458 116. nkkh kk fA uk nrh Mke-wYkkt k{kh k{ku. 464 117. kieh
uk nrh kR-kRkt k{ku. 470 118. kuk nrh kR-kRkt k{ku. 476 119. ZtZk
uk nrh kR-kRkt k{ku. 480 120. {khkz kk wshk ukt kukt k{ku. 487 121.
wshk uk nrh kR-kRykukt k{kh rkh k{ku. 492 122. [zkuh uk nrh kR-kRkt
k{kh rkh wkh k{ku. 497
-
123. khkt uk nrhkt k{ku. 502 124. kf uk nrhkt k{ku. 505 125. fk{
uk nrhkt k{ku. 510 126. r{kz kk rnLwMkk uk nrhkt k{ku. 515 127.
wtutz kk t[{nu kk tkkh uk nrhkt 520 128. nrh rhku{r okR kk {wSu
enrhyu ykuk h[k. 524 129. trhkur tkSu enrhyu ykuk kh{ioof h[k. 528
130. kfkt {nk{wru enrhyu ykuk kkk h[k. 533 131. {whks {wkt ytzkt
fiktu kouk h[k. 537 132. SwkR, hkskR, kt[wkR, kwkR yu hk{kRu ykuk
h[k. 541 133. {kkhk nrhku kk WS kk Su ykuk h[k. 544 134. kS (rfwkt
Mk{e) kk [kt {wru ykuk h[k. 548 135. {wkt yk{kt yu ytkt {wru yku
h[k. 552 136. Shk{ hkku hk{ e{ yu hk u ykuk h[k. 555 137. fkku wku
uh kk ku ykuk h[k. 559 138. khk{ uRku kS kk fwkRu kouk r h[k. 563
139. k, k, hk, Yku, wtkRu ykuk h[k. 567 140. rkhk{, fkS, s{ktkR,
kwkRk tte, {krkkt kk kkfku k yu
nukRu enrhyu kouk h[k. 570 141. sufh skR s{ktkR wk ykR yu ktkue
ykRu enrhyu whuk
kh{ioof h[k. 575 142. wk (kukkt Mk{e) u ykuk yuf yTq h[k. 578
143. W{ikkRu enrh ku ykuk yuf ykirff h[k. 582 144. hk{[t y{]kR yu
kukhk{u ku whuk h[k. 586 145. kYtkk kwhhek kwkR tkkR ufhk{u ykuk
h[k. 590 146. kk uku w hkS kku kk sS y{]kR kS yu uou h[ku.
594 147. kS sut fzeku ykr kw Rkrfu enrhyu ykuk yTq
h[ku. 598 148. {kUekR ytkkR s{ktkR koekR yu eS s{ktkRu k enrhyu
ykuk
kh{ioof yTw h[ku. 601 149. k{kR, SrkR, W{ikkR, u{kR, {ekR,
{kwhktkR kk ue ku ykue eS fkuR kR yu
uou ykuk h[ku. 605 150. SSkR, kwkR, u[hkR, kkukR, suXku khkku yu
ou enrh ku ykuk
h[ku. 609 151. kfhkR, fuhkR, u ekR, khe ykhuh kk wu enrhyu ykuk
h[ku. 613 152. ek kkukR, k{SkR, ekthkR, kukhk{, khkku w nrhhk{,
Ifxhk{ yu kkuhu
enrhyu ykuk h[ku. 617 153. o fhk ykku whkwhku t yu hk{Su ykuk
h[ku. 621
-
154. ku yu ue fkfe, Xkfwhk yu ue e wkR, ktwkR, w yu {khe yu uou
enrhyu ykuk h[ku. 625
155. wfe kkk u rk uh u wk k{k kuu ykuk h[ku. 629 156. SkR, fkek,
fkk, hkuk{k, khk Ryhk kk hkskRu enrhyu whuk
h[ku. 632 157. ekkk, kukhk{ yu wthS wkhu ykuk h[ku. 636 158.
fkXe {krku, {kku kk rkf{ kkhku kk rn{kukn yu uou enrhyu ykuk h[ku.
640 159. yufktrf Mtrk f]rh r kukufk{wt yTw o. 644 160. f]fko k
enrhku Mk{ khkku tf kte yrrk kuk ykrkuu ku ykue ehs
ruhu. 650 161. enrhe tT1886 k uc we {e {tkhu {ku ytk o ek. 655
162. Ru enrhk rkuke ykrkuu kuk yk w:wt o ruhu. 659 163. ykk tkk 164
fhku tkuke rkkw{. 663 164. Mf] [k{r tkwt nuw {knkB o. 668
hk k{uhe {t{q {nkw, e nt wY > {o w enrh, {Yt k yw
>>1>> h{ kw Aku {u, ef] koe > k{ {u {wt, k{wt kh{kh
nwt ek >>2>> yr wth kukuf {u, ykh yuwt suwt k{ Au >
fkurx qo [L y {, fkf r k{ Au >>3>> yr u [kL, wh y{] ykh
> h{ ykL , r[kfk fnu rkoh >>4>> yuk ykhk{{kt {u,
hnku Aku f] f]k > wYkkuk{ kwu khk, h{k{k h{ k >>5>>
h h{uh, rw Rh u fnu e > yun ykr yt k{u, wth {q ~k{e
>>6>> kh ykh h ok Aku, ofko rtk ytko{e > ofkhk fkh
rwo, Mtfk nwk Mk{e >>7>> Mtk Y k, {w ytfkurx Wku {e
> yt fkurx ktze fhku, Wk Mkr u e >>8>> f]r wYk fk k,
{nkkrf e > uk uhf ytfkurx, ktzk {u e >>9>> yuk ef]
rfkuh {q, fkurx fto o nhku > yk RAkyu yhe, wkuw skt fkhs fhku
>>10>> k{ {q {oke, xk qh fk{ > hkhk kkS, {u hkk rfk
k{ >>11>> kh Ae wu ufeke, xk {kwhk{kt > yt ywh
tnkhk, fhk rs ufe nk >>12>>
-
kh Ae e s{kt, y{o kku ykh > {ou ezk, ywhu ek ykh
>>13>> k Wkkk, ykk Wu yk > yuk ke x kk, hkuh w k
>>14>> {o kr{kt, hkwt rn hnuk fkuR Xk{ > khu {u rxk,
fku u{kt ~k{ >>15>> hkxf he kkS, r[hku wk{kt > ykke
su ykrk, u yu {{o {su fkt >>16>> {ko Aku {u enrh, kuohe
kokh > {w {nkkk, s { Snkh >>17>> {nkeh teh hk, kw
kuk hrn > fYkrr f]kw fku{, w kLwu rn >>18>> Wkh
hWfkhe yr, e ok wk{ > etw kw k, h{kkeo qhfk{ >>19>>
su s {u ykko, nko uk rkr k > fk f{o {kkke {wfke, ykewt w y{k
>>20>> ezu rn t[ rk uu, su h {kYt yke nu > fk{ ku ku
{kunkr, y{o Wh{kt hnu >>21>> qLke u wfkke, kMf fwtz k{e
e > yunk {Y ytkYt, u {khu usu wt xe >>22>> R ys
y{hkr yku, kue { Su rn > un {khk kke, rss { Sk frn
>>23>> yuk {ko ~k{ {u, nwk{e Aku > hkxf s {hts,
ykkeu yf Aku >>24>> h {kxu kkS, Mk{e hk{kt urk >
{nk{tk kt k{e kuu, Twk r kk >>25>> nt ykt ft, st sunwt
k{ Au > {hkt yyku ku, tu wk{ Au >>26>> yuk k{u k{e
yku, yf yk yr Vhku > R o su, yuf Skt y nhku >>27>>
yuk {ko Mw, enrh w w eSu > rsk e etw, f]kw f]k feSu
>>28>> [rhk kk r[k{kt, W{t hnu Au yr > uo kk k, ykku
yue {r >>29>> e k[k tu nwt, e e kwt k > fhku f]k tk
fhkt, r fkuR kk >>30>> nrhs { { kR, yue ykku ykrk
>
-
enrhk w kkt wkt, nko ku nt{u >>31>> uo {e nk fhku, {
khku {uo yr > fh uo yu{ wu, su{ yfo{kt yw r >>32>>
tMf] kf] u, tk fryu nw fko > {hts w {ts, yue heu yr yku[ko
>>33>> u At A, ktkt w u > yuwt e ykh fhkt, { kU[u rn
kAwt u >>34>> uu u n{ eSu, eSu nkk nu ne > ykh fYt
yk tkku, k {khku R >>35>> {khk k kfe, ktku o [zu >
{khk k kfe, ytu yktku szu >>36>> {khk k kfe, {wfku {wu
u u > {khk k kfe, htf u hk u >>37>> yuku k Wh he,
ykYt Awt yk tku > r fkuR ku rn, {hkt {kou >>38>>
nrhfkk nu ykYt, r kuk su ktu > u wkt w Wsu, k k u xu
>>39>> w:nkhe wfkhe, khe fkk yk yw Au > x Wke su,
ktkt wY Au >>40>>
Rr e{ufkLf{oof entMkr{ r rfwkt{wr rhr[u [k{e {u {tk[h fwO yu k{u
k{wt fh{T >>1>>
qoAkku uo t wu, nwt k{ ke k > ykYt yk tku, su{kt r fkuR kk
>>1>> tf]kyu w Wsu, tf]kke hu fk{ > tf]kke kr{u, qh
wYkkuk{ k{ >>2>> tf]kyu r u, tf]kke Nw > tf]k rk
kwk, fnkuu kBk fw >>3>> t uk uu o uk, uk enrh k > rk
{wr uk uk, suu t fko hkS { >>4>> s eko e, uu fko ku
> uo fkhs krhwt, suu t fko k >>5>> yuk t rhku{r, e e
wt fnwt k > uwt ke rkkuf{kt, t { w kkk >>6>> fk{wk
fY, kh [k{r [kh > t {k yu yufu rn, {U {{kt fkuo r[kh
>>7>> y w yu{kt hkwt, {e xe Au yun > t uu w Wsu, hnu
ytz yx yun >>8>>
-
[kukR yuk t k w{r, skuk rn su{kt hr > kiu yku rn Wu, yuk tu
k{wt nwt ek >>9>> Twk w teh, Mkh{r yr eh > {k yr{k
rn u, yuk tu k{wt nwt ek >>10>> yntfkh rn yu r[k, fk{
ku ku {kun S > $r Se su se, yuk tu k{wt nwt ek
>>11>> ro rk wr, k{kk u h r[k > {ko ke hu, yuk tu
k{wt nwt ek >>12>> usu u u t whk, kkk w kuu qhk > w
e wk ku, yuk tu k{wt nwt ek >>13>> fhu rk yk uR yknkh,
khe rhk {k ykh > rn yko Rko fu, yuk tu k{wt nwt ek
>>14>> r Z r[kh, yku eu {k ykh > yr rk hnu ynkur,
yuk tu k{wt nwt ek >>15>> {{kr ku t, kuu {ru { hts >
wk{kt kike hu, yuk tu k{wt nwt ek >>16>> yktr yk{k Au
yk, ruo rkuok rk > yX yte k{ke, yuk tu k{wt nwt ek
>>17>> tnko u fkfko, e u whkk ukk > fku{ke k[k ruk,
yuk tu k{wt nwt ek >>18>> khe wth fkk fnu Au, ywkr yk{k
hnu Au > e hw: nhu nt{u, yuk tu k{wt nwt ek >>19>>
fk{ u {k Au sun, un kYt ke kkuo un > kk ihk Whu yuk, yuk tu k{wt
nwt ek >>20>> k M{h s fhu, e k {nkhkswt hu > yuu wu
{kuxk su {we, yuk tu k{wt nwt ek >>21>> kk k hk, kuf
yk[h swu shk > {kuxe w w Au ruk, yuk tu k{wt nwt ek
>>22>> fhu fkhs fe{ ku, k yku Mkh{r nku > zkkk u fk
e u, yuk tu k{wt nwt ek >>23>> we khfk kuku kxu, u Sk
Yzk kk {kxu > Whu y{oku rn u, yuk tu k{wt nwt ek
>>24>> y[k yr[hfkhe, k i ku {qhr ke > kn{kt hnu
ynkur, yuk tu k{wt nwt ek >>25>> f]kw u hWfkhe, kkkke
nkhe > fue k kun rn u, yuk tu k{wt nwt ek >>26>> k
kik rk ykh, rfkhe u wyknkh >
-
hkk kk nt{u, yuk tu k{wt nwt ek >>27>> ku rn tn
hrnk, ruf r[kh {otk > k rk u w uk, yuk tu k{wt nwt ek
>>28>> hkwt [o yxyt, yr ku rkkku t > t[ rkwt hkku Au
uk, yuk tu k{wt nwt ek >>29>> yuk Twk Au tzkh, uo sk
wkkh > ykk {k Au ru, yuk tu k{wt nwt ek >>30>> yuk
Twu tk t, fhku f]k {wt h yt > k {nkhksk w e, fhku nk {u nw {e
>>31>> e tw nrhs nwu, ykku yue ykrk {wu > nu ku nrh
fnukt, yue ki hnuku ykrk ukt >>32>> y wyu ykkuo tk, ke
whku fhk {ko > {kxu Mwr fYt Awt {khe, fhku nw {e nk {khe
>>33>> fhe rtr kh{kh, nu fYt fkkku W[kh > nrh fnuk
nhwt Au niwt, fkk rk wt ke hiwt >>34>>
Rr e{ufkLf{oof entMkr{ r rfwkt{wr rhr[u [k{e {u fryu Mwr fhe yu
k{u eswt fh{T >>2>>
hk k{uhe khe fkk wth yr, nwt fnwt fhe rMkh > su s { R ktu, u
Whu kh >>1>> y{] su yk fkk, wr R su ktu > ytkuyt ykt
ke, k tk u xu >>2>> fx wYkkuk{kt, [rhk rk fnwt yr >
R su ktu, kk ue r{o {r >>3>> rk sue fehr, rk w fnuk Au
> su s fnu u ktu, u rk kk Au >>4>> rk {rn{k rk {kux,
rk us k Au > r[ku rr [u, u s rk Au >>5>> yue fkk Wk{
yr, r u wY Au > su{ su{ s ktu, u{ u{ k yw Au >>6>>
yue fkk ykhkt, yr W{t Au {khu ytu > yt{kt ykt Wxku, wt khu fnwt
WAhtu >>7>> su{ Wke su, yku y{]wt kuYt > u rk {u rn,
u fi khu k fYt >>8>> yu{ kR Au ythu, nrh fuk nk{ niu
> wt [rhk kkkt, yr Wk{ khu fiu >>9>> wkkeo su{ w
k{u, kkeo k{u e > rkkeo su{ rk k{u, u{ yu k {u {e
>>10>>
-
yrnko Au ythu, e ykt ykku Au yt{kt > wth [rhk enrhkt, fnwt nu
W{t{kt >>11>> L L {o we, rk fkk fehr > w: nhe w fhe,
kk wkt r >>12>> fkk yw{ Au yr, w{r s ktu > yke h yw
R, ku e {hu >>13>> skku su{ s {u, {qku wfkRu > u{
yke yk fkkke, w u w:kRu >>14>> hu su{ kfh kw, kf fwwh
fu{ hu > ku su{ ku {u, e r{rhke fex {hu >>15>> kkt
khuf su{ n w:e, w ku fkurx Wk > w Mw yu Au R, wkoeu w:k
>>16>> u{ yke Su, nrhk uh Au > kuxe k{kt { wt[u, k[e
kwt ih Au >>17>> M Wh Rze, ru ru yfu > u{ yke S sun,
u {kuk RAu RAu fou >>18>> yke Su ku, khe ku kue wze
> rk e k Au, tz {kt u ze >>19>> t k {e e, {ku Au wt
wt > ykeu er ku, ywt fhu Au ykwt >>20>> hku rwk ru,
rk ru khkt e > su{ t kf{ktne, kkt {hu se >>21>> yuk
yke Su, yhku u yk fkk ke > nrhsk rnykuo, nrh[rhk fnuwt fke
>>22>> sL{ f{o r sukt, ue fkk nu ykYt > sue rXe {U
kte, ue heu o fYt >>23>> qh wYkkuk{e, fe Wk{ fnwt fke
> eS fkk ku nw Au, yk sue yufu ke >>24>> fx Wke su,
Au kuk wt > wkt uXkt tkhkt, {xe { {wt >>25>> nu wu
nku rn, e nrhfkkku ku > {kuxu ku yu {u, xu khu {nk hku
>>26>> yt s Whu, nrhfkk wkt fk > y~ fhwt yus Au,
hkheu rk >>27>> L L w{r yr, suu nrhfkk{kt nu >
nrh[rhk [kt, xu k tk {u >>28>> hku y{ku e, ke fhu fkuR
r[kh >
-
yun rk ykike yufu, ke r rkoh >>29>> wrr enrhfkk, s
ku sYh > {wr fnu uk, wte khku nw Wh >>30>> nw s {e
ktku, fkk fnwt {nkhkse > fwteu fk{ yku, Au tek fkse
>>31>> su{ wS fxk, su u{ktne k > su k{{kt yko, rssk
rk >>32>> sun fw{kt Wk, su fkh Au ykh > su su fkhs
fhekt, u fnwt fhe rMkh >>33>> y{ou Wkkk, {nkt enrh k
> su heu fr{ fkwt, fnwt su heu w nk >>34>> surn uuo
rssu, ykkt ykt yrkt > Skt Skt ek fhe, fnwt u Mk kunk{kt
>>35>> surn uuo yku hkk, su{ hkk tu e > surn uuo
nrhs hk, hkhe nrhu {e >>36>> suxk s Wkrhk, enrh he hunu
> su su w ykkt su, fnwt yth {kt yunu >>37>> sue heu
qko h[k, ke ]ne rssu > sue heu s [ {ke, k eu >>38>>
su su k{keo khe, e su su ku ukrhku > sun heu few fkZe, y{oo
rkrhku >>39>> o [rhk ~k{kt, hY yw{ Au yr > wke s
ktu, sue nu yr w{r >>40>> su su u rhrwt, e su su wrwt
fk > u u [rhk nu fnwt, nw wku kR kk >>41>> yr {kux
{nkhkse, fnukt fkurx r[kh kk Au > ktkukt q[kt, { fnuk fkh kk Au
>>42>> ykfkk Wzw k, k{ku Wkhku kh > Yt uwt qLwt, yu
kku kk r[kh >>43>> su{ Au u{ nrhk, fnuk k{keo {khe ke
> su{ Wh {khu Wsu, u{ [rhk fne fke >>44>> yw{ yku
yku, ke uku rhkh > yue kux {kt kuku, ki ktku fhe kh
>>45>>
Rr e{ufkLf{oof entMkr{ r rfwkt{wr rhr[u [k{e {u tk{knkB k{u kewt
fh{T >>3>>
hk k{uhe w{r nu ktku, yuf Wkh ru yr fneyu > yrwth rhe suwt,
k{ rn{k[ neyu >>1>>
-
wth unuhe wVk su{kt, rhe kuu e > u{kt ef { kuu, ue e {re
>>2>> hs { hrk{ku, e ktf ~k{o ne > w{uY he rwO sue,
rr[k uuo re hne >>3>> nw ru [ku yr, eY rhkt > uhe
htu yk] sukt, wth s kuu kt >>4>> rkt ]krr kt, wku k{ nw
unkt > yt ft ykh ykw, k {k kt kt >>5>> krhf rh rk,
rw u wkhe > kz {z uzkt {kizkt, rkt ruhkt kuhhe >>6>>
{ko wte wkf wAk, wk kh ok > o r{ k hk, ekVe kukhe nk
>>7>> k{e u u{ {zk, y{hz Wthk > fkuX fkuXze fkoo, uh
kh sqh hk >>8>> yrhXkt u ytSh ykte, Yze hk u hkurnzk
> f{oe u f{ofufe, fuh frh fuzk >>9>> feo yeo [tf [t,
wz kz{ kuk{e > kuR nhzk zk, suXe {suXe uhe >>10>>
{Ve k{ tw, yk{rku ykuu ne > hk yhk rtrze, keuhe u fue fne
>>11>> hk {thk rfk, yk ykkUhk hkurne > ]tk ykr ]ke,
e >>12>> kuhze r{ze, hr u hktse > uw ykr yuf rxu,
rn{rrh kuu e >>13>> kk khuf sqh Rkw, V k > yu[eu
khue, w kuhtu kuk >>14>> zkurhk wk uhk, k wku ue > R
swR kt sqrkfk, {ke {fk {ke >>15>> fwt fuh fuw fwte, wkr
u Zwrkt > [tk [{ue ykr yuf, Vw nw Vwe hkt >>16>> ft
{q hk fku{, suu su uu un s{u > yr hk V rk, wth {u uo {u
>>17>> h n tk u{h, fr fwht u fwhr > r[ {kt hkn
{rnkk, kuu hku u whr >>18>> fhe fuhe k kh, n whr ukt
h{u > ns ih suu k, u fkuR fuu {u >>19>> wf kh nt
{uk, fkurfk rfku fhu >
-
{kuh [fkuh [kf [fk, eftX nrh yku[hu >>20>> [kf if
Zkuh Zuwt, ukt nkukt u khkt > ft ftwr fkf fkh, x {h { whkt
>>21>> wth keyu uo kuu, ]k h rnt [ze > yr yku kk
rfku, wt fhu Au kze >>22>> {t wt e kw, nu wth yu {kt
> Mo uku k{kt, e kk {kt >>23>> te rnkuk fhu rfkuk,
unuhu u ufe rhkt > wt ]f ] uu, ku k k rkt >>24>> hMh
kuu, [ku rxe zkrku > u{kt h Yzk fhu, fkuku Ykrku
>>25>> te u k fhu, w{kfh fnu rk > ft{q V Vw wth,
ykku s{e kkyku we >>26>> e yuk yu yr{kt, e r{e r e >
s $zs kto ku, kuk e >>27>> Yzk h nehk {r, e kku yu
rrh{kt Au > r krf uu uku, e uo rheku hk Au >>28>> e
kufke Whe, khk yu tk e > ukt k{ wku nw, fnwt rufu e oe
>>29>> Mkifkhk re, ke e hMe > stw ek tk rtw, yu khk
Wk{ yr >>30>> w rk rhk wth, tk unuhe kt nu > su s k
u w kk, k k u hnu >>31>> yuk rrh{kt hkhk, uXk uW ru
> wft qh[t, ku usu {u >>32>> {wr]t yktft, yku uXk nw
> khkk {wke, wth fkk wu nw >>33>> yuk {k{kt ykrk, rk
e nw {e > ehkh yu yk{u, ykrk {wr {e >>34>> hkhk rhk,
suu niu e nk{ Au > tkuu fnwt ktku, sun yu {wrkt k{ Au
>>35>> {kuxk {kuxk {wr {e, ykk yk{ yun{kt > ukt k{
ktku, nw s un{kt >>36>>
Rr e{ufkLf{oof entMkr{ r rfwkt{wr rhr[u [k{e {u rn{kr o k{u
[kukwt fh{T >>4>>
[kukR {kuxk {he[e h Wfkhe, esk w:nkhe > ykk wf s{k kue, o ki{
h kue >>1>>
-
ykk kS qZ, kih{w u kkk qZ > ykk yk u ykMf, kfxk ]te kif
>>2>> ykk ykio ykYr ykwhe, hksrk u kwhe > ykk rk
ytrhk yM, {eo w u to >>3>> ykk kuZw rktzf, shfk sir{r f
> ykk kihe kf r, e ykxku fnwt yrk >>4>> ykk {wr {iku
{ktz, se st siek > ykk ]nMr urhk, rkr{k rc wrhk
>>5>> ykk fk w fkek, kk k w > W W{Lw u ykio, kw su u
u hkio >>6>> ykk k{uu k{f, rw [o rf > rk wn wM, f[
f]kw f~ {M >>7>> ykk fo{ u fkk, t[r u itk > ykk
hWfkhe [uk, tfwo u t rrk >>8>> ykk fk fhks, ffo f w
> khkh ku{ u ntr, i krr u ]wrk >>9>> ykk k u su {kt,
ktrz ufuw ht > ykk {ukrrk {ktze, ]n ]n itze >>10>>
ykk w{tw u hk, ${ u Rk > ykko yuf rk, {ktzwfu kXh nkhe
>>11>> ktzkr ko kwrf, rtk o {trf > fX ktz fkIrzL f,
kkhkr o ws >>12>> nrh~{w {wr ytw{k, kfoh u khk > in
e kMk, ku u iLk >>13>> k ko u two, qrhku r{f tw > s{
wfo ku, k uhk {kku >>14>> yf] e su kf, en w u r[f >
kihrhk f]kku fneyu, Mkqrhk {kI neyu >>15>> kr[fu irh
Wktf, k fk]ke r:tf > yu~ {w nk, {wr ]t sAk >>16>>
ufuw u e r{f, $ r{r fneyu fwrf > kiB kh u khM, u urhk w{
>>17>> ytk yrhS, ykk yki{ rk ykkr > khrf kiB u ku, w
kik u {kiu >>18>> ktof kur kur, rXh kirhk wr > qkor
u w krA, ik u u in >>19>> k e rwk, k ist {M >
-
ukuk uhk k{, uk kurn yfk{ >>20>> iu u iw {e, nkrhf
[ktk e > nrhfu e ntk, {wr WvkfS k >>21>> yu ykr rk
uo tu, eXku yk{ yun W{tu > k{ rkk kiyu rkufe, eXe yr h[k ykufe
>>22>> ykhk{Y yun , uu wt fwO ykAk > kxe Akkyu kuu
Au e, iu W{k yuu fu e >>23>> hkhk rkhk, uu fhe hne Au
yu Akt > uu u ukt {wrs, kwt hrkwt o >>24>> uXk yk Wh
wu, hxu khk k{ {wu > e uu ku rkhk, uXk kuuh kt
>>25>> ukt k{ wku ww, fr ytrhk nrh w > rk fhks,
ykrnkuok wr{ k >>26>> [{ yu kue sun, srnfkhe {wr un
> e fk k{ rke, eXk w ykr whke >>27>> yuk yuf {wr kt
{e, xe uXk u hu e > h wthh ~k{, {]kS ftXu ftsk{
>>28>> yuk h u rhe, {wr nw nw hkk nhe > khu hu eXk
rkhk, ykke QXe kk k >>29>> Ae rk zk h[hu, ke k hu >
Ae ykkt fku{ yk, un h uXk {wrs >>30>> rfe hMh q e, Ae
hrk uXk {e > h fnu rk L L, {u nkk Aku kku { >>31>> {
suk su wYk, uwt wo {wt o > {u rkkufwt w kUwt, {wt {kYt u {kUwt
>>32>> {u {u xu f{o fkuxe, yuke eS k fR {kuxe > {kxu
wt fneyu {rn{k ku, ke fkku ku { ku >>33>> u ykk {u
{wrkk, n{kt uu o kk > khu h u kuk {we, L {u Aku ktzke
>>34>> kku nkk Aku uh, w uk{kt Aku h > {u e khk
{ktR, fneyu y{u Vuh ke fktR >>35>> Akuku yuf u rku Aku
ku, uku u u s fku > {kxu yk qkt k yr{, kR w [hu ytrf
>>36>> e w te ue , ukt k L L > su su uAu yk{ yku,
ukt k u ku >>37>> e y{u kke, uwt kku u rnke > fnu
yu{ u rk u h, fhu tk u hMh >>38>>
-
yuu {u khk sun, ykk ofwxe kh un > W kk yrfktr, kuu {wu ke fne
e >>39>> fkurx yfo $w u yr, uke uskuk nw e > frhfh{
fh y, kuu kYt ~k{k >>40>> k fts{ u ku, qo [t { {w ku
> eu nu ttr, WY [h fku{ yr >>41>> rk ek Wu ekfu,
{kku {wfwx uku Au n{u > ykuu Wh yw rk, fneyu fu{ u Y {k
>>42>> kuu ftX u ftw{k, ykuu Wh r k > zu k rkt kh,
kr ze wo ykfkh >>43>> w ft[ skuR, zku fhu f{tzwt kuR
> k kr{ktrn tzhksu, ukthu ytAe Aksu >>44>> yuk ww
kukke, uwt nuu rss e > nk W kuku kk, u{u fhe krhk kk
>>45>> yuk ~k{ wth wu, rhe kku Xrhkt u > Ae hkS kk
{wrhk, u{u kk wSu k >>46>> nwk h k{e ykt, kR ftXu ke
> [ku [kwyu eh [kukhu, fhu rk khukhu >>47>> Ae wyu
u{u kuke, yku uXk yk h yke > Ae nwu ku ukko, nuu nurhu k rkko
>>48>> rhe {wr fhu nu yr, wt r{xu wt eu {qhr > e
[kxu Skyu fhe, wt uxu wyu he >>49>> yu{ {wrwt nu ykh,
eXwt u yk{u hnukh > Ae q fhku fks, {wr kk Au nw {ks
>>50>> kxT q hfkh, uu qrsk k ykkh > Ae w e u ykhr,
fhe qL fhe e Mwr >>51>>
Rr e{ufkLf{oof entMkr{ r rfwkt{wr rhr[u [k{e {u rkkt k{ fkkt yu
k{u kt[{wt fh{T >>5>>
[kukR ss k {wr kk, ss heh kk > ss rr hk, w fkk fu{
>>1>> s etw rku, s yf kk yu > s f]kk w f]kw, s kk rr
kw >>2>> s w {u se, s yr ktzke > s yktft ykhe, s ts
wfkhe >>3>> s {ow {nkeh, s kk rkk teh > s yr yS yu,
s fnu ur ur u >>4>> s wrr r ~k{, s k yku yfk{ >
-
s w rk k, s rkuok u rk >>5>> s {ok rk, s khr qk >
s k Wkk yk, s t nh tk >>6>> s tznkh, s qr{ Wkh kh >
s w tzkh, s rss fks wkh >>7>> s yf yrke, s z ktz fke
> s fkk {nkfk, s qr r qk >>8>> s {nkw {kuz {k, s k
> s ykhk{e yfk{e, s ok {u Mk{e >>9>> s ykhk ykhe, {M
fA khkn {whkhe > s ]nrh k{ kk, s hwhk{ hwkk >>10>> s
nh f] f]kw, s w ffe kw > s yuh ykh, s yf o ykkh
>>11>> yuk yuf he heh, uku eu uW eh > hnku k uku
n{u, sxk {wfwx wth e >>12>> tz f{tzwt {]Akk, Qowtz u
yke {kk > We wru khe, k kR uW [khe >>13>> wkh kL MY,
kw etw yw > s rss wkk, s hkhk kk >>14>> s yAu yu yr,
s yf {whr > s us yt {nt, s ysh y{h yt >>15>> s wkh
ku, s wth ~k{ MAt > s kk k rk, s y{krf yrk >>16>> s
rss S k, s {nk wY {uhk > {e {wr fhu yu W[kh, eo hkku kt ssfkh
>>17>> yu{ Mwr fhe {wr]t, rhe kku kBk ykt > fhe M
tzk{, whe fhe u nike nk{ >>18>> Ae nkk uze uXk k, kR
yth W > ekhk f]kyu fhe, ]k yth{ktrn Whe >>19>> rXwt
ykhk{ ykufe, kBk w unu rkufe > rXku usku kt ytkh, un {u nk kh
>>20>> rkt uXk eXk nwk{e, sun ykhk{k k{e > yr wth
{qhr khe, kukk{ ~k{ wfkhe >>21>> uu rheu kBk ykt, Vqkt
su{ fw{kue [t > Ae khu uwt yke khu, eXe ue u {whr khu
>>22>> suk ykhk{{kt eXk, uk eXk {w uXk > uku khkwt
Au f], yu{kt rn fktR y[h >>23>>
-
Ae ku kk uze nkk, khu {whe ku kuk kk > nu {wrku ! u ykk {u,
{u uR hkS kk y{u >>24>> {khkt hu fks, y{u RAkk {wrhks
> {wt {kYt wo {u, kk rn u kkuzu hu wu >>25>> kukufkr
k{ fneyu sun, kurku fku Au un > uke nkk {wr {u nw, {kku k yu nw
>>26>> e r krf suk, yku rk fhu uk > yun un {wsu Au
khk, {u Aku yk{k {khk >>27>> {u ynkur [ku {u, kkkuu
khku Aku Skuu > s u ku , krf et sun w >>28>> un uo
{e sun fku, suk ku{k yt{kt ku > {kxu yutw k{ yk, e ku u yuu {k
>>29>> {kxu h{kkeo k y{u, {khk w e {u > {kxu { suk
fkuR ke, wt fneyu wt {wr {wke >>30>> fnu fr ktku w, yu{
kuk khk k > yrku nuu kO u, kuk f]kyu f{u >>31>> Ae
{wr kuk fhe Mwr, L L w kr > L heh ykh, nw Sku fkuo Wkh
>>32>> L fx qh[t, rssu uk ykt > L etw k, {nkwwt {kuz
{k >>33>> L hkhk yuf, uku u rhk ruf > L yf fk {khe,
uW kte rnkhe >>34>> L o s wfkhe, esk w:nkhe > uo Se
fhk kh, {u hkk yk k{ {kukh >>35>> nu kk fneyu Aeyu {u,
fnuwt xu u fnuku y{u > yu{ fne uzk nkk khu, {wr u w kuk khu
>>36>> {wr {u rkkufu {kt, ykku ku u yk RAk > n{kt
fku kuf{ktke ykk, ue e e h {u kk >>37>> khu {wr kuk uze
nkk, ykk htz uR kk > khu khk fnu rk, uo {khe Au we
>>38>> [khu o u [khu yk{, nw uo Au kuku {o > {o kk u
ihk, yun Wh fuku ywhk >>39>> su{ nku u{ fnku {wr, htzk
{w nwe > yukt we wSkt u, uo rkyu Zkrkt u >>40>> ykkt
u eh hkR, yrkuf kku Wh{ktR > kR ftXu rhk, Ae kurk Au hne ehk
>>41>> wku khk hk, yue y{u fnuk k >
-
[khu o u [khu yk{, uu ke ek rs {o >>42>> y wyu ywt
ke, eku y{o {o Xhke > hk WL{k kR ykh, fkuo {oku tnkh
>>43>> yku k fhu yuu, u{ fhu ukuu > hkhe r{{kt ke,
fneyu ue wtzkR wt fke >>44>> yuu uR y{u {wrhks, nw w:ek
Aeyu {nkhks > yu{ fne yku fwO Y, fnwt ktku nw s
>>45>> Rr e{ufkLf{oof entMkr{ r rfwkt{wr rhr[u [k{e {u
rkMwr
k{u Awt fh{T >>6>> qoAkku yuwt u kte, hehu fkuo r[kh
> yun ku xkk, {khu ru uku ykh >>1>> rk {u hkS hnku,
y{o fhe Wkk > we fhe ki tu, {u hnhku rhk >>2>> yu{
fne heh rk, uXk yun yk{ > un {u rs Mkkke, ykrkt {q u {o
>>3>> uu ue Wk kk, uo rk khk h > tz k{ fhe, fhu Mwr
uze nw fh >>4>> [kukR uR {o u {qhr ku, uu yktrk nw fku
> w { w ktr, h wL{ r{ fktr >>5>> ftXu fts wee {k, ee
sxkku {wx rk > ehs{ ku u, yr ktrk wu >>6>> nukO ukth
kuu, uR skt { kuu > kuu wth huk u nkku, nuhe r We kku
>>7>> yuk {o h{ k, uwt {wr fhu Au M > L {o {rn{k
{khku, uo kuf{kt ws khku >>8>> nrh nh k { kku, {u uok
qk fnkku > wh hu u e $, {w f~ u hr [t >>9>> fkuR ke
fu {u, uo {wru nkk Aku {u > uk khk u r, {u nwu nkk Aku yr
>>10>> kw u e krh, u {kok kuu {khe > rk e rk, fkrf
{u uk >>11>> kue r e ku, uku uo {u ykhku > ]ne kMk u
tLke, [khe {khk Wke >>12>> s krk u i~ su, w u {u su
> w te k hkhe, uo hkkAu {u khe >>13>> {u u tu u [kh,
kxT k whk yZkh > fkuR fhu {khku Wkk, {nk{kuxku {khku k
>>14>>
-
{u S fhu susu fks, u ku kkku {ks > {u S su su u, uku ue Au rV
u >>15>> {u S su k, ku uxwt wt k > yue {kuxe Au {khe
ks, o kuf{kt {kYt hks >>16>> w k fhku kYt, nw fhu u
{kYt > e ykkuf hkuf{kt, w kk uu Au k >>17>> susu we
kk kku fku, uku {o rk ru ku > {kxu wt fneyu {wu {rn{k, { w rn
rkkuf{kt >>18>> yu{ fhe u tk nw, Ae yku uXk Au nw >
uo khk k{wt uR, nwyu r[ke ]k hkuR >>19>> {o {q u h{wr,
w k{e Au nwe > Ae khk u, kuk y{] rhkt u >>20>> u ykk
{u {khk k, u ykrkt {qhr {k > kwt yks rk yk{, {u kko {qhr {o
>>21>> yk rk ykk Au {e, ue khk rku kte > Mo {]wkuf u
kk, u{kt r[hu Au yu k >>22>> n{kt otz{ktke ykk, uo e h
kk > fnu Au yr kku y{o, kk Au o yk{ >>23>> hk S hee,
yk Mkkuo fhu Au yer > ke ]ne S rs{o, rk kYt fhu Au rf{o
>>24>> hkhe ykh Au fk{e, fhu kuk{kt { nhk{e > ke
{o{kt {r fkue, yue h kk yk {wr >>25>> w k fhu Au yue
heu, nw ktu Au yuf r[ku > ke esu ktR, nw hkkt Au w{kt kukR
>>26>> yuu {u fikuke kue, ykk wkok whw > ue ke fkuRu
h, Wk kR hkk rzh >>27>> Ae wkok w:kk wt, kwt L{k kukwt
> r nik{kt k r[khe, yk ku uo ru Au yntfkhe >>28>> uu
fue yke Au fw{r, yu{ fneu fkuk Au yr > Ykt eo suku ku, [zu {ku
eku ku >>29>> u k{e {u rhk, hnu hkuk suu kfk > k{k
rn u kku ykh, rn ktr u n kh >>30>> yuk wkok {nkkuh, kuk
fkukt [ fXkuh > fnu ktku uos, sun kuk wkok [ >>31>>
fhe rh{kt ku[ k, [zkkt e fwrx k > wsu VhVhu nkuX, kku rfhk
fkfkuX >>32>> Ae nw u kuk yu{, {u {okk fneyu fu{
>
-
{u {k{kt {M Aku k, ke {u kh fkuR k >>33>> {u {kku
Aku nwke h, eu ku {kku Aku h > yuwt yr{k {u wt, uku V nu un wt
>>34>> nwt wkok ykku qhke, kwt L{k r[khku Whke >
yuwt uR k{k Wh kwt, yuku ktrkku nwt fnkwt >>35>> {kYt
k{ we ktr ku, k{k yku rn {ws ku > yuku wkok rk nwt Awt, u nu tz
{u Awt >>36>> w rk yuku yk u, uu ukr {kuxk {we > uke
zku nu fk, kkku {wu uh k >>37>> {u {w unu hku, yks Ae
ykwt fhku > kt y{o u frk sun, ko ywh u Au un >>38>>
uke w: k{ku wt wt, yu V {khk y{k wt > k{ku ywhke y{k yk, Ae kuk
yke yu k >>39>>