Beoordelen van competentiegericht leren · 2008-05-17 · Op verzoek veel tekst op slides. Uitgangspunten ... Leren feedback geven (als gebruik wordt gemaakt van peer feedback) ...

Beoordelen van competentiegericht

leren

Wilfred Rubens

Competentie…Een competentie is het vermogen om in een

specifieke situatie en context de adequate prestatie te kunnen leveren. De prestaties die iemand levert in de beroepsuitoefening, als maatschappijdeelnemer of als deelnemer aan het onderwijs, worden altijd bepaald door de combinatie van meer met de inhoud of het vak verbonden competenties (...), meer met de persoon verbonden competenties (...) en de wil/bereidheid om de prestatie te leveren.

COLO

Ontwikkeling van competenties

Mate van competent zijn

Leeractiviteit 1 t/m N

Comp. X

Comp. Y

Beginner

Gevorderd

Niveaus van competent zijn

DoenCompetentie

KunnenVaardigheid

Kennis toepassen

KennenKennisvragen

Opdrachten (bv Casus oplossen)

bv Simulaties

Praktijk (opdrachten)

Piramide van Miller

Leerlijnenmodel’ van De Bie en De Kleijn

Ervarings-reflectie-leerlijn Integrale leerlijn Conceptuele en vaardigheden leerlijn

Bron: Hogeschool Utrecht, Competentiegericht opleiden

Voldoen bestaande

beoordelingsmethoden?

competent incompetent

slaagt

zakt

Kritiek bestaande beoordelingsmethoden

Flexibilisering onderwijs

Persoonlijke leertrajecten (MBO)

Een leven lang leren

Formeel en informeel leren

Wat zijn beoordelingsmethoden CGL? 360 graden feedback Proeve van bekwaamheid Elektronisch (of digitaal) portfolio (krachtig

maar complex)

Inhoud Uitgangspunten Inhoud e-portfolio Relatie met curriculum (leren) Begeleiden Beoordelen Waarom ‘e’? Straks: e-portfolio implementeren Op verzoek veel tekst op slides

Uitgangspunten E-Portfolio eigendom van de deelnemer Meerdere beoordelingsmethoden worden geïntegreerd Verplicht je de deelnemer een e-portfolio bij te houden

of bied je het e-portfolio als faciliteit aan? Geef je studiepunten of niet?

Het begrip e-portfolio verwijst in het onderwijs naar instrumenten die gemeenschappelijk hebben dat ze de unieke ontwikkeling van de deelnemer of het resultaat van die ontwikkeling zichtbaar maken.

Hoe dat gebeurt, kan van opleiding tot opleiding verschillen. Afhankelijk van de doelen die men met het e-portfolio heeft.

Portfolio: doelen en typen

BesprekenBewijzen

Ontwikkeling laten zien en plannen

Materiaal Reflecties

Overzichten

Materiaal

Tonen

UU

GO

Portfolio vs leerdossier Een leerdossier wordt gegenereerd op het

moment dat de deelnemer de school gaat verlaten, bijvoorbeeld van het voorgezet onderwijs naar een MBO instelling.

Het dossier bestaat dus pas op moment van overdracht en bevat het voornamelijk "harde gegevens" en "zorggegevens".

Een portfolio bestaat gedurende de hele loopbaan van de lerende en bevat competenties / ervaringen / resultaten.

Waarom e-portfolio? Komt tegemoet aan genoemde tekortkomingen

gebruikelijke beoordelingsmethoden Je kunt vaker beoordelen tijdens het leerproces Je kunt ‘moeilijke’ thema’s als beroepsethiek aan de

orde stellen Al doende werken aan taalvaardigheden Leren feedback geven (als gebruik wordt gemaakt

van peer feedback) Leren reflecteren

Inhoud e-portfolio

Input voor ePortfolio

Leren, loopbaan en burgerschap

Referentiedocument MVT en Nederlands

KwalificatiedossierePortfolio

Beroepsinwijding (o.a. beroepsethiek)

Producten en reflecties

Feedback en

beoordelingen

Mogelijke inhouden Competenties Te behalen leerresultaten Reflectieverslagen Bewijsmateriaal Ontwikkeling via een “CV” Persoonlijk ontwikkelingsplan

Ook te behalen competenties veranderen (wordt wel eens vergeten)

Aandachtspunten inhoud Deelnemer is eigenaar en bepaalt de inhoud

reflecties blijven oppervlakkig, weinig bewijsmateriaal

School bepaalt veel geen eigenaarschap, deelnemers verzetten zich

Vrijheid van deelnemers vs behoefte aan standaardisatie van begeleiders en beoordelaars

Templates kunnen beginnende deelnemers helpen, maar kunnen gevorderde gebruikers te zeer in een bepaald keurslijf dwingen

Begin met redelijk wat structuur, maar bouw dat af

Aandachtspunten inhoud (2) Wat is authentiek en geautoriseerd bewijsmateriaal

(betrouwbaarheid) Verhouding kwantiteit en kwaliteit bewijsmateriaal Wat neem je op en wat niet aan bewijsmateriaal?

Wat toont je competenties aan? Krijgen deelnemers de gelegenheid en mogelijkheid

om video’s in e-portfolio op te nemen? Kunnen deelnemers meerdere e-portfolio’s

samenstellen op basis van dezelfde inhoud?

Relatie met curriculum (leren)

Relatie met curriculum (leren) Wat is de scope, het doel en de waarde van het e-

portfolio? E-Portfolio werkt goed als sprake is van flexibel

onderwijs (bijvoorbeeld veel keuzevrijheid wat betreft leerdoelen en leeractiviteiten; voorbeeld UU LAS en Psych.). Er is lang niet altijd een vraaggestuurde onderwijsomgeving ingericht (terwijl het e-portfolio wel vaak in dat kader wordt geïntroduceerd).

Gebruik het e-Portfolio alleen als het geschikt is om het te gebruiken (use it when it's appropriate; voorbeeld Maastricht)

Relatie met curriculum (leren) (2) Bepaal de plek van het e-portfolio binnen het

curriculum (apart onderdeel of portfolio-opdrachten binnen de vakken of enige manier van beoordelen)

Reflecteren wordt niet serieus genomen als het niet wordt beoordeeld

Is voldoende tijd gereserveerd voor het ontwikkelen van het e-Portfolio (een goed en zinvol e-Portfolio ontwikkelen kost veel tijd)?

E-Portfolio is ‘procesgeoriënteerd’ instrument terwijl deelnemers vaak resultaat georiënteerd zijn

Relatie curriculum: tegenstrijdigheden Zorg er voor dat het elektronisch portfolio

nauw aansluit bij de leer- en werkprocessen van de organisatie. Het moet de bestaande organisatie ondersteunen. Gebruik de tool niet om een onderwijsverandering te bewerkstelligen. Verander eerst het proces, en gebruik daar tools bij.

De manier waarop je beoordeelt, bepaalt de manier waarop je leert (Van der Vleuten)

Begeleiden

Begeleiden (1) Individueel – groep Peer feedback? Stimuleren om portfolio te

maken Waar begeleid je op? Hoe bevorder je reflectie?

(reflecteren erg moeilijk)

Begeleiden (2) Beschikbare begeleidingscapaciteit en

voorbereidingstijd begeleiders Het portfolio mag geen te grote tijdsbelasting vragen

van (deelnemer en) begeleider (ook afhankelijk van plek e-portfolio binnen curriculum)

Coaching is essentieel, maar er is weinig bekend over het gewenste profiel van een begeleider

De ene deelnemer heeft veel begeleiding nodig, de andere minder. Kunnen we daar voldoende op inspelen?

Mogelijke valkuilen bij begeleiding Deelnemer wacht te lang met ontwikkelen

portfolio. Deelnemer blijft “hangen” in details, of

“bewijst” onvoldoende (reflecteren is ingewikkeld)

Begeleider en deelnemer hebben verschillend doel met e-portfolio

Geen consistente begeleiding Docent bepaalt…

Beoordelen

Beoordelen (1) Wie beoordeelt?

Beoordelen (2) Beoordelen belangrijkste aspect voor

lerenden Wat beoordelen:

“Kunnen / Doen” Waartoe beoordelen:

Selectie Diagnose Certificering

Portfolio: informatiebron voor beoordelen

Beoordelen (3)

Authentiek beeld van handelen

Samenhang in competenties

Individuele profilering Vraaggestuurde curricula individuele beoordeling

Valide beoordeling (veel bronnen, langere tijd)

Complex: context van handelen van deelnemers verschilt

Moeilijk te vergelijken (betrouwbaarheid!)

Komen alle competenties aan de orde in ongestandaardiseerde portfolio’s?

Letten we meer op vorm dan op inhoud?

+ -

Beoordelen (4) Kloof tussen beoordelingscriteria en

ontwikkeling deelnemers Welke beoordelingscriteria hanteer je? Subjectiviteit beoordeling Wat beoordeel je: ICT vaardigheden of

inhoudelijke competenties?

Waarom ‘e’?

Waarom digitaal? (1) Eenvoudiger verbanden te leggen tussen

verschillende elementen in het portfolio (hyperlinks)

Compacter: gemakkelijker te bewaren en te transporteren (vergelijk dikke map van 12 deelnemeren)

Laatste versie via website te raadplegen door meerdere personen tegelijkertijd (geen kopieerwerk)

Opname krachtig multimedia-materiaal (wordt laag drempeliger)

Persoonlijk karakter stimuleert

Waarom digitaal? (2) Ook in dagelijk leven wordt veel met ICT gewerkt

(consistent) Bijdrage aan ontwikkeling ICT vaardigheden Handig feedback geven Deelnemers formuleren compacter in elektronisch

portfolio, leggen meer nadruk op structuur dan in een papieren portfolio

Bij e-portfolio is portfolio belangrijker

dan "e", maar technologie biedt wel

nieuwe mogelijkheden èn kan belemmerend

werken.

E-Portfolio implementeren

Curriculum

Mensen

Management

Infrastructuur

‘Integrale benadering’

Curriculum (1) Consistentie is van groot belang: e-portfolio

loopt vaak vóór op invoering CGO Scope, doel en waarde e-portfolio is vaak niet

duidelijk (voorbeeld Geneeskunde UU) Deelnemers en begeleiders kunnen

verschillende doelen hebben met het portfolio In hoger onderwijs lijkt er geen verband te zijn

tussen het onderwijsconcept en de mate van keuzevrijheid die studenten hebben

Curriculum (2) Kloof tussen beoordelingscriteria en ontwikkeling

studenten Ontwikkeling kwalitatief goede opdrachten Reflectiegesprekken passen niet altijd bij cultuur

binnen beroep/school Relatie opdrachten en competentieontwikkeling

moet helder zijn Welke bewijslast accepteer je?

Mensen Acceptatie competentiegericht leren door

deelnemers en docenten Acceptatie van e-portfolio als zinvol instrument ICT-vaardigheden deelnemers vaak gebrekkig in

relatie tot e-portfolio ICT-vaardigheden docenten Begeleidingsvaardigheden docenten

Mensen (2) Goede instructie deelnemers en docenten

(inhoudelijk en technisch) Benadruk de baten voor de deelnemers maar

wees realistisch (voorbeeld ABN AMRO bij UU) Feedback docenten wordt zichtbaar (stelt men

niet altijd op prijs)

Management (1) Onvoldoende support vanuit het management

(voorbeeld CvB UU) Communicatie richting gebruikers Privacy, rechten toekennen, buitenstaanders

toegang geven Intellectueel eigendom content, copyright, plagiaat Gebruik het portfolio op alle niveaus binnen de

organisatie. Dus ook voor het management en de docenten.

Management (2) Doe het consistent of doe het niet Voorkom vrijblijvendheid Kijk verder dan je neus lang is Zorg voor een heldere terminologie en een

heldere positionering ten opzichte van bijvoorbeeld een lvs

Praktijk samenwerking vmbo soms weerbarstig (o.a. ICT-infrastructuur vmbo)

Infrastructuur Beveiliging Betrouwbaarheid e-portfoliosysteem is cruciaal

voor acceptatie Portabiliteit e-portfolio systemen en

interoperability (standaarden, specificaties) Relatie studievoortgangssysteem – portfolio

(koppeling complex) Gebruik open standaarden (desnoods

afdwingen)

Niet alle knelpunten wegen even zwaar

Conclusies Veel ervaringen met e-portfolio binnen

onderwijs E-Portfolio kan goed werken (mits…) Complex proces Match met curriculum is essentieel Acceptatie door deelnemers en docenten is

afhankelijk van flink aantal factoren (en van groot belang)

Vragen?

http://www.wilfredrubens.com

[email protected]