BEBEK ENDÜSTRİLER TEZİ

MP A RMunich Personal RePEc Archive

Friedrich Lists Infant Industry ArgumentKibritiolu, Aykut c g Ankara University

1996

Online at http://mpra.ub.uni-muenchen.de/2549/ MPRA Paper No. 2549, posted 07. November 2007 / 02:34

6FREDRCH LSTN BEBEK ENDSTRLER TEZ1 Giri 1947 ylndan bu yana, eitli Genel Gmrk ve Ticaret Anlamas (GATT) toplantlarnda alnan kararlar araclyla, dnya ticaretinde karlalan korumac engellerin kaldrlmasna allmaktadr. Sekizincisi 1986da Uruguayda balayp 1993 yl sonunda Dnya Ticaret rgtnn (WTO, http://www.wto.org) kurulmasnn kararlatrlmasyla sonulanan GATT grmelerinden ilk bei, yalnzca gmrk tarifeleri zerinde younlam, altnc oturum olan Kennedy Toplantlarndan bu yana ise daha ok tarife-d engeller grme konusu olmutur. Sanayilemi lkelerin dalma ynelik gmrk tarifeleri, 1963-67 yllarnda yaplan Kennedy Toplantlar sonucunda % 35, 1973-79 Tokyo Toplantlar sonucunda % 33,1 1986-93 Uruguay Toplantlarnda ise tahminen % 30 kadar azaltlmtr.2 Tarife engellerinin ciddi oranlarda azaltlmasna karn; dalm kotalar ve gnll dsatm snrlamas anlamalar gibi tarife-d engeller, dnya ticaretinde 1960l yllarn sonlarndan bu yana giderek daha byk bir rol oynamaya balam, hatta artk bir tr yeni korumaclktan (neo-protectionism) sz edilir olmutur. Hemen her lke hkmeti tarafndan az ya da ok, u ya da bu biimde uygulanan snrlayc engellerin dnya ticaretinde varlklarn srdryor olmas, korumac nlemlerin nerilme gerekelerinin gzden geirilmesini gerekli klmaktadr. Bu gerekelerden bir blm, baz

1 2

Bak. Overturf (1986: 105-106) ve Finger ile Olechowski (1987: 40). Uruguay Toplants sonularnn nicelikselletirildii bir alma iin bak. Harrison et al. (1995: 36).

Bebek Endstriler Tezi

49

endstrilerin yeni kurulmu olmasnn getirdii sorunlara balanmakta ve ngilizce literatrde bebek endstriler argman (infant industry argument), Almanca literatrde ise daha ok eitici-gmrk argman (Erziehungszollargument) olarak adlandrlmaktadr. Okumakta olduunuz bu almada, sz konusu argmann ortaya k ve zellikle 1970lere kadarki geliimi sergilenecektir. Amerika Birleik Devletlerinin ilk maliye bakan olan Alexander Hamilton (1757-1804), Report on Manufactures (1790) adyla bilinen raporu nedeniyle, bebek endstriler argmannn ilk savunucusu olarak tannr. Onu, yine Kuzey Amerikada Daniel Raymond (1786-1849) ile Henry Charles Carey (1793-1879) ve Almanyada da Friedrich List (1789-1846) izlemilerdir. Ancak Listin eitici-gmrkleri (Erziehungszlle) savunuu, baka hibir iktisatda ayn younlukta olmamtr. Listin dncelerinin etkileri, o gnk politikaclar ile snrl kalmam, yirminci yzyln gelimekte olan lkelerinin yneticileri de, onun grlerinden yararlanmlardr (ithal-ikamesi politikas). Literatrde daha sonralar, yeni kurulan endstrilerin bir sre korunmasnn gerekip gerekmediine dair tartmalar byk lde Hamilton, Raymond, Carey ve Listin nc nitelikli yaynlarna dayal biimde J. S. Mill (1806-1873), C. F. Bastable (1855-1945), G. Haberler (do. 1900), M. C. Kemp (do. 1926), W. M. Corden (do. 1927) ve dier pek ok iktisat tarafndan srdrlmtr. Fakat Listin, kurduu dinamik retken gler kuram (die dynamische Theorie der produktiven Krfte) ve beer sermayenin eitiminin nemini ve kalknma srecinde altyapnn byk roln hararetle vurgulamas nedeniyle, iktisat bilimi ve tarihinde zel bir yeri vardr. Bu nedenle, okumakta olduunuz bu almada, nce, getiimiz 1989 ylnda doumunun 200. yl nedeniyle yaplan saysz yaynlarla bir kez daha anlan Friedrich Listin ad geen argman en geni biimiyle ele alnacak (Blm 2) ve daha sonra, literatrdeki dier benzer argmanlarla karlatrlacaktr (Blm 3). almann son blm zet ve sonulara ayrlmtr (Blm 4).

50

6. Blm

2

Friedrich Listin Eitici-Gmrk Argman

2.1 Argmann Listin Dnce Sisteminin Btnl indeki Yeri nce, Friedrich Listin dnceleri hakknda birka genel gr:Friedrich Listin (1789-1846) ad, baz yazarlar onun ilke olarak bir serbest ticareti olduunu ileri srm olmalarna karn, genellikle, koruma ile, zellikle de bebek endstri argman ile birletirilir [...]. Haddad (1987: 1) yleyse List, dinamik kalknmann gerektiriine gre, serbest ticareti veya korumacyd. Randak (1972: 42) Birka yazar, onun kalknma iktisadna yapt nemli katky belirtmilerdir [...]. Bununla birlikte, Listin iktisat kuramna yapt temel ve zgn katk, henz tamamyla deerlendirilmemitir. zellikle, onun, ekonomik kalknma ve byme balamndaki dinamik ticaret ve koruma zmlemesi, d ticaretin ve korumann yol at kazan ve kayplara bakta baz zgn igrler salar, ki bunlar bu konular hakkndaki gncel tartmalar asndan olduka nemlidir. Haddad (1987: 1) Politik ve yaynclk etkinliklerinin son dneminde List, Almanyann ekonomik bymesini tevik edeceine ve gcn ve itibarn ykselteceine inand iki dnce iin mcadele etmiti. Dncelerden biri, koruma gmrkleri, demiryolu yapm ve dier nlemler araclyla sanayilemenin hzlandrlmas; dieri, bir orta Avrupa gmrk birliinin kurulmas. Henderson (1978: 545) Bu Friedrich List ve yaptlar ylnda [1989] zellikle dnlrse, List, yalnzca, eitici-gmrk dncesinin propagandasn yapan, Alman gmrk birliinin oluturulmasn savunan, Almanyada bir demiryolu ann yaratlmas iin ilk kapsaml planlar gelitiren bir kii olarak deil, ayn zamanda, Avrupa birliini daha o zamanlardan ngrm, nihai aama olarak geni bir serbest dnya ticaret sistemini ama edinmi bir kii olarak da takdir edilmelidir. Bunlarn da tesinde List, genelde dnya apnda dnm ve hissetmi bir kii olarak da deerlendirilmelidir [...]. Mauch ile Werner (1989: 544)

Be ayr yazarn farkl tarihlerdeki drt yaynndan derlediim bu alntlar, aslnda bize Friedrich Listin dncelerinin anahatlarn ve genel bir deerlendirmesini sunmakla kalmamakta, ayn zamanda, okunmakta olan bu almann giri noktasn da ortaya koymaktadr. Yukardaki alntlarda ileri srlen grler arasndaki en byk uyum; Listin eitici-gmrk argmannn, aslnda onun yaptlarndaki veya yaptlarnn arkasndaki bir sebep veya gd olmaktan ok, onun dnce sisteminin btnnn basit bir sonucu olduu noktasnda grlmektidir. Bu, ayn zamanda, Listin, ok dar bulduu klasik ngiliz iktisadnn (Adam Smith) dnce binasnn yanbana (ama karsna deil!) dahaBebek Endstriler Tezi 51

geni bir bina kurmak istedii anlamna da gelmektedir.1 Fakat, bunu yaparken Listin zaman zaman mulak ve sistematik olmayan bir terminoloji kullanmas nedeniyle ska eletirildiini de belirtmek gerekir.2 List, Adam Smithin (1723-1790) serbest ticaret sistemini atomistikSmith hereyi bireyselletiri[yor] veya genelletiri[yor]: O, yalnzca bireylerin ekonomisini reti[yor]. [1845] , List (1931: 426)3 Eer Smithin paralara ayrma yetenei olduu kadar bir araya getirme yetenei de olsayd, iblmnn, yalnzca, deiik sanayi dallarnn kendileri ve dierleri iin eitilmi / gelimi ve birbirleriyle karlkl etkileim iinde olmalar; ulusun btn sanayi gcnn eitilmilii/gelimilii ve ona zellikle bal olan tarmla karlkl etkileim iinde olular; bu iki retim etkeninin eitilmi/gelimi ve dticaret tarafndan desteklenmekte ve tanmakta ve onunla karlkl etkileim halinde olmalar lsnde olanakl olduu gznden kamazd. [O zaman,] zaten tarm, sanayi, dticaret ve gemiciliin [...] bir ulusun organik tamamlayc gelerinden, ulusal varln asl cevherlerinden olduunu [...] anlam olmas gerekirdi. Adam Smithin sisteminin temel kusuru, uluslarn ekonomisini sonradan yeniden doasna uygun olarak biraraya getirmek ve birbirine balamakszn atomlarna ayrmasndan; bylelikle yalnzca sanayiyi ve ticareti ulusun organizmasnn btnlnden skp kartmamasndan ibarettir [...]. [1843] , List (1931: 331332)

ve kozmopolit olarak nitelemitir.[Smith,] ulusu ve onun, aralarnda tarm, sanayi, d ticaret ve gemiciliin de hesaba katlmas gereken tamamlayc gelerini fark etmemi ve tanmamtr. [...] Biz, serbest ticaret sistemini; uluslarn zel koullaryla ve gereksinimleriyle ilgilenmedii, tam tersine her ulusun bireylerini dier btn uluslarnkiyle kar karya koyduu ve bylece yalnzca, bireylerin ve btn insanln iliki ve durumlarn gz nne ald iin kozmopolit olarak adlandrdk. [1845] , List (1931: 426-427) Tpk insan toplumuna - btn insanl gz nnde bulunduran kozmopolit ve zel ulusal kar ve durumlar dikkate alan politik - iki bak asndan

1 2

Bak. List (1928: 119-120), Huser et al. (1989: 78-80) ve Mauch ile Werner (1989: 544). Bu konuda bak. Fuerth (1920: 26) ve Mauch ile Werner (1989: 536, 543). Listin dnyann ilk iktisatlar arasnda yer ald dikkate alnrsa, belki bu kavramsal mulaklklar bir lde hogrlebilir. nk sistematik bir terminoloji kullanlmam olduu eletirisi, nemli lde, bizim bugnk gelitirilmi ve greli olarak yerlemi terminolojimize dayanmaktadr. Bu almadaki alntlarda yatk harflerle yazlan szckleri ben vurguluyorum. Baz alntlarda keli ayra iinde yazlan szckler de benimdir. Alntlardan sonra keli ayra iinde verilen tarihler ise, ilgili alntnn ilk yayn tarihini belirtmektedir.

3

52

6. Blm

baklabilecei gibi, bireylerin ve toplumun ekonomisinin btnne de iki ana noktadan baklabilir; yani zenginlikleri ortaya kartan kiisel, toplumsal ve maddi gler dikkate alnarak veya maddi mallarn mbadele deerleri dikkate alnarak. [1841], List (1959: 40-41)

List, bunun yerine organik (yani atomistik olmayan) ve ulusal (yani kozmopolit olmayan) bir sistem kurdu ve bu yzden de onu, aynen 1841de yaynlanan nl kitabnn balnda olduu gibi, ulusal politik-ekonomi sistemi (Das nationale System der politischen konomie) olarak adlandrd.1 Baka bir deyile, Listin zmleme lei, neoklasik kuramda olduu gibi birey veya Marksizmde olduu gibi belirli bir toplumsal snf deil, ulustu.2 Haddada (1987: 18) gre, Listin neoklasikler ve Marksistlerce pek kabul edilmemi olmasnn asl nedeni burada yatmaktadr. Ulusu canl bir organizma olarak grmesinin bir sonucu olarak, List kendi sisteminde, yalnzca ekonomik olan deil, ekonomik olmayan da dikkate almtr: Sosyal, sivil ve politik koul ve kurumlar veya ksaca toplumun organizasyonu, bir ulusun kalknma (sanayileme) srecinde yaamsal bir rol oynar.3Halklarn retken gc yalnzca, bireylerin alkanl, tasarrufluluu, ahlakll ve aklllna ya da doal taban ve maddi sermayelere sahip olunmasna bal deildir. Ayn zamanda, toplumsal, politik ve sivil kurum ve yasalar ile, hereyden nce, ulusun sreklilii, bamszl ve kudretinin salanmasna da baldr. [1841] , List (1959: 41) Uluslarn uygarlk, politik eitim ve kudreti/gc, esas olarak kendi ekonomik durumlaryla snrldr, ve tersi. Ekonomi ne kadar ok gelimi ve mkemmellemi ise, ulus da o denli uygarlam ve glenmitir; [ulusun] uygarl ve kudreti ne kadar ok ykselirse, ekonomik eitimi de o denli ykselebilir. [1841] , List (1959: 39) Bay Hfkene, ulusun kalknmasn yalnzca gmrklerden ve tarifelerden beklemediimizi gstermek iin, [kitabmzn] bundan sonraki blmler[in]den yalnzca birka yeri alyoruz: Hristiyanlk dini, tek elilik, kleliin ve kulluun kaldrlmas, tahtn babadan oula gemesi, matbaann, [postann, parann, arlk ve uzunluk llerinin, takvimin ve saatlerin, gvenlik polislerinin] icad, serbest

1 2 3

Bak. List (1931: 324, 428). Bu konuda bak. Fuerth (1920: 3, 6), Randak (1972: 8-9, 23, 28-30) ve Haddad (1987: 4-5, 17-19). Bak. List (1959: 125-131), List (1931: 429-430), Fuerth (1920: 16), Randak (1972: 23, 39), Haddad (1987: 5-6, 11, 16) ve Mauch ile Werner (1989: 539-540).


53

toprak mlkiyetine geilmesi ile tama aralar retken gcn zengin kaynaklardr. [...] Yargnn akl, jrili mahkeme, parlamenter yasama, devlet ynetiminin kamusal denetimi, belediyelerin zynetimi, basn zgrl, kamu yararn ama edinen dernekler; anayasal devletlere, baka aralarca retilmesi ok zor olan bir gler toplam salar [1841,1845] , List (1959: 148 ve 1931: 429)

Yine, ulusu canl bir organizma olarak gryor olmas, Listi tarihin retileri (die Lehren der Geschichte) balamnda tarihsel-ampirik ve bamsz bir retken gler kuramnn kurulmas anlamnda dinamik bir yaklama gtrmtr. nk ona gre, ekonominin arlk noktas, srekli gelien, hep akm halindeki toplumda1 yatmaktayd. 1841de temel yaptnn nsznde yazdna gre, daha Amerikada 1825ten 1830a dek geen srgn yllarnda, yani henz klasik ekoln (Smith ekolnn) kalknmay gz ard eden (entwicklungslos)2 retilerinin hkm srd Avrupadan ok uzaklarda, ulusal ekonomilerin aamal kalknmasn fark etmiti.3 1846daki lmne kadar List, eitli uluslarn tarihlerini inceledi ve hep onlardan bireyler renmeye alt. Tarihsel deneyimlerin toplam, onun aamalar kuramnn (Stufentheorie) ve bylece de, nerdii d ticaret politikasnn temelini veya altyapsn oluturuyordu.4 List (1928: 119 ve 1959: 39), sz konusu aamalar kuramnda uluslar u be ana kalknmlk aamasna koymaktayd: 1. lkel yabanilik aamas, 2. obanlk aamas, 3. Tarm aamas,

1 2

Kar. Fuerth (1920: 1). Fuerth (1920: 26-27) almasnn bir yerinde unlar yazyor: Listin en byk katks; [...] eitici-gmrkler, sanayinin gelitirilmesi vb. konularla ilgili grleri deildir. Btn bunlar yalnzca sonu grnmleridir. Onun kazandrdklar bunlardan ok daha kapsamlyd. O, iktisada yeni bir alan at; statiin yanna dinamii koydu. Listin ve onu izleyerek de Fuerthn (1920) sk sk, Smithin bymeyi gzard ettiini ve dinamik dnemediini belirtmekle Smithe hakszlk ettikleri aktr. nk, en azndan, Smithin ekonomik byme ve onun zerinde d ticaretin yarataca etkilerle ilgili zaman boyutlu dnceleri, gnmze dek uzanan ve gncelliini koruyan tartmalarn kayna olmutur. Bak. List (1959: 6-7) ve Fuerth (1920: 26). Bak. Fuerth (1920: 4), Meusel (1928: 83, 87), Randak (1972: 8, 39) ve Haddad (1987: 4). Listin tarihselci okula dnce yaknl hakknda bak. Fuerth (1920: 27), Randak (1972: 24-25) ve Huser et al. (1989: 11).

3 4

54

6. Blm

4. Tarm-sanayi aamas ve 5. Tarm-sanayi-ticaret aamas.1 spanya, Portekiz ve Napoli gibi lkeleri List nc; Avusturya, Almanya ve Kuzey Amerikay drdnc; buna karlk yalnzca ngiltereyi beinci aamada gryordu. ngilterenin ardndan bu son aamaya en yakn olan lke ise Fransa olmalyd.2 List drdnc kalknmlk dzeyindeki uluslar dndaki uluslarn hepsi iin tek bir dticaret politikas neriyordu: Serbest ticaret.3Uluslarn yabani durumdan obanla, obanlktan tarm aamasna geileri ile tarmdaki ilk ilerlemeleri, en iyisi, uygarlam yani sanayi-ticaret uluslaryla yaplacak serbest ticaret sayesinde gerekleir. [1841] , List (1959: 39-40) ngiliz ulusu gibi, sanayi gc dier btn uluslarnkinden ok daha nde olan bir ulus, bu sanayi ve ticaret stnln en iyisi, olabildiince serbest ticaret yaparak korur ve gelitirir. Onun asndan kozmopolit ve politik ilkeler birbirinin ayndr. [1841] , List (1959: 45)

Tarm toplumu aamasndan tarm-sanayi-ticaret toplumu aamasna geite ise List, yerli sanayinin korunmas ve teviki amacyla gmrk sistemi (Douanensystem) denen bir sistem nermekteydi,4 ki bu sanayinin baarsn da yine toplumsal organizasyona balyordu.5 te yanda, Listin dinamik aamalar-retisi (Stufenlehre), klasiklerin kalknmasz olarak niteledii deer kuramndan (Werttheorie) bir sapma niteliindeydi. Deer kuramna gre, ancak mallarn belli bir anda varolan miktar ve (mbadele) deeri bir ulusun zenginliinin (gnencinin) ls olarak kullanlabilirdi; yoksa, bu mallar retme

1 2 3 4

List burada ticaretten sz ederken d ticareti kastetmektedir. Kar. List (1928: 349 ve 1959: 131). Bak. List (1928: 119-121), Meusel (1928: 90) ve Randak (1972: 41). List (1928: 334; 1931: 429-430 ve 1959: 40, 44, 148, 273-278) bu korumac dticaret politikasn, o zamanlarn Avusturya, Almanya ve Kuzey Amerikas gibi lkelere neriyordu. te tarm-sanayi toplumlarndaki gen endstriler iin Listin ileri srd bu koruma argman, okuduunuz alt-blmn (2.1) ana konusunu oluturmaktadr. Argmann ayrntlarna, gelecek iki alt-blmde (2.2 ve 2.3) gireceim.

5


55

yetenei veya retimi artrabilme yetenei deil.1 Liste gre, geri gnen veya zenginlik, tpk Smithte olduu gibi, ilke olarak yalnzca maddi nesnelerden (Sachgter) oluuyordu, ama o ayrca bu zenginliin kaynaklarn da aratrmak istiyor2 ve srekli olarak, bu etkenlerin bir ekonominin kalknma srecinde oynad byk rol (ve onlarn korunmasnn gerekliliini) vurguluyordu. Gmrkler gibi kimi ekonomik etkenler yannda toplumsal organizasyonca da desteklenen ve bir ekonomiyi mallar itibariyle zenginlik artna gtren retken gler gelitirilmeksizin, bu mallarn belli bir anda zaten ok miktarda var oluu o ulusun gnencinin artmasna neden olamayacakt.Zenginliin nedenleri zenginliin kendisinden daha farkldr. Bir birey zengin olabilir yani mbadele deerlerine sahip olabilir, ama eer tkettiinden daha fazla deerli nesneler yaratma gcne sahip olmazsa, yoksullar. Bir birey yoksul olabilir, ama eer tkettiinden toplam olarak daha fazla deerli nesneler yaratma gcne sahipse, zenginleir. Buna gre, zenginlikler yaratma gc, zenginliin kendisinden ok ok daha nemlidir [...]. [1841] , List (1959: 143-144). [...] neden daha nemlidir? nk ulusun kudreti, yeni retken yardm kaynaklar aacak bir gdr de ondan; retken gler, zerinde zenginliklerin yetitii bir aatr da ondan ve meyveyi tayan aa meyvenin kendisinden daha deerlidir de ondan. [1841] , List (1959: 81)

Ayrca, List, bedensel emei, klasik iktisatlarn yapt gibi, zenginliin tek kayna olarak grmyordu.Yalnzca bedensel emek zenginliin nedeni olarak nitelenirse, yeni uluslarn antik a uluslarndan kyaslanamayacak lde daha zengin, daha kalabalk, daha gl ve daha mutlu olmalar nasl aklanacaktr? [...] Bu grnmleri aklamak iin, bilim ve sanatlarda, ev ii ve kamuya ak donanmlarda, zihinsel geliimde ve retim yeteneinde akp gitmi yzyllar boyunca yaplm olan btn ilerlemelere iaret etmemiz gerekir. Uluslarn imdiki durumu, bizden nce yaadmz, btn nesillerin btn keiflerinin, icatlarnn, gelitirmelerinin, mkemmelletirmelerinin ve arzularnn birikiminin bir sonucudur; onlar, yaayan insanln zihinsel sermayesini oluturmaktadr [...]. [1841] , List (1959: 148149) Domuz yetitiren biri, ona [klasik ekole] gre, retkendir, insanlar eiten biri ise toplumun retken olmayan bir yesidir. [...] byk virtozlar retken deildir, nk aldklar [mzik paralar] pazara gtrlemez. Hastalarn kurtaran doktor retken snfa dahil deildir de, rettii mbadele deerleri ya da haplar deersizlie intikal etmeden nce sadece birka dakika var olabilen eczac yama

1 2 56

Kar. Fuerth (1920: 6-7), Randak (1972: 33), Haddad (1987: 3, 13) ve Mauch ile Werner (1989: 537-539) Bak. Fuerth (1920: 4-8) ve Mauch ile Werner (1989: 538-539).

6. Blm

pekala dahildir. Bir Newton, bir Watt, bir Kepler bir eekten, bir attan veya ifte srlen bir hayvandan daha retken deildir [...]. [1841] , List (1959: 151)

Listin, buraya dek anahatlarn kardm dnce yollar; ada kavramlarla ifade etmek gerekirse, lkelerin, belli bir andaki mutlak veya karlatrmal maliyet stnlklerine gre deil, zaman iinde deiecek olan (potansiyel) karlatrmal avantajlarna gre uzmanlamaya gitmeleri gerektii sonucuna kyordu. Bir baka deyile, bir maln yurtiinde retimi, dardakine kyasla geici (ksa vadeli) maliyet dezavantajlar ima ediyor olsa bile, uzun vadede daha avantajl hale gelebilirdi.1 Fakat bu durum, belli koullar altnda, korumay gerekli klabiliyordu. te tam bu noktada, Listin, neden yalnzca belli bir kalknma aamasndaki lkeler iin eitici-gmrkler nerdii sorusunun yantna iyice yaklam oluyoruz. 2.2 Listin Argmannn Asl k Noktas List, geen blmde szn ettiim be ana kalknmlk derecesini d ticaretin drt deiik aamasyla ilikilendiriyordu:2[...] ilkinde, yurtii tarm yabanc sanayi mallarnn dalm ve yerli tarm rnlerinin dsatm araclyla kalkndrlr; ikincisinde, yabanc sanayi mallar dalm yansra yerli sanayi mallar [retimi de] ykselir; ncsnde, yerli sanayi mallar yurtii pazar byk lde besler; drdncsnde, byk miktarlarda yerli sanayi mal ihra, yabanc hammadde ve tarm rnleri ise ithal edilir. [1841], List (1959: 44)

Kalknma srecinde dsatm ve dalmn mal bileiminde gerekleen dnmleri betimlerken Listin szn ettii ikinci ve nc dnemler, kalknma aamalarndan drdncsnde, yani tarm-sanayi toplumlarnca yaanr. Bu da, ulusun gelimesini ve bamszln srdrebilmesi iin yerli sanayinin kurulmasnn byk nemini ksmen de olsa ima etmektedir.3 Sanayinin dier sektrlere oranla daha byk bir neme

1 2

Bak. List (1928: 326-333, 345-349 ve1959: 73-88) ve Haddad (1987: 3). Meusel (1928: 77) ye yazyor: Her sistemin, iinden doduu ve ona gre anlalmas gereken bir merkez noktas vardr. Listte bu nokta tamamen d ticaret politikasnda yatmaktadr. Kar. List (1931: 329-330, 379-381).

3


57

sahip olduunu dnd, Listin u szlerinden kolayca anlalmaktadr:Saf bir tarm ulusunda, kendisi sanayi-ticaret toplumlaryla serbest ticaret yapyor olsa bile, retken glerin ve doal yardm kaynaklarnn byk bir blm bo ve kullanlmadan durmaktadr. Zihinsel ve politik eitimi, savunma gleri snrldr. [...] Oysa sanayi gc; bilimi, sanat ve politik mkemmellemeyi ilerletir, halkn gnencini, nfusunu, devletin gelirini ve ulusun kudretini artrr, ona ticaret balantlarn dnyann btn blgelerine yayacak ve smrgeler edindirecek aralar salar, balkl, gemicilii ve deniz kuvvetlerini besler. Yalnzca onun sayesinde yurtii tarm yksek bir eitim aamasna kartlabilir. [1841] , List (1959: 41-41) [...] sanayi i ve d ticaretin, gemiciliin ve gelitirilmi tarmcln, bu nedenle de uygarln ve politik kudretin / gcn [...] temelidir. [1841] , List (1959: 39) [...] , yle gzkyor ki, makinayla [yaplan] retim, bir ulusun zihinsel kltrnn asl taycs ve tevik edicisidir. [1843] , List (1931 S. 330)

Sanayinin, salad dsal ekonomiler (external economies) nedeniyle kalknma srecinde nemli bir rol oynuyor olmas, Liste gre, tarm toplumundan tarm-sanayi-ticaret toplumuna geiin hibir glkle karlalmadan gerekletii anlamna gelmemektedir. nk, btn uluslar, renme srecine (Lernproze) ayn anda girmemektedir.1 Lachmanna gre, Baz uluslar daima dierlerine gre ekonomik ve teknolojik bakmdan daha ileri gitmi olacak ve bu da dier uluslarn, ileri uluslar yakalayabilmek iin birtakm iktisat politikas mdahalelerinin yardmna bavurmalarna yol aacaktr. Dnyadaki btn uluslarn ayn kalknmlk dzeyinde olmalar, yle grnyor ki, gelecek yzylda da gereklemeyecektir. Listin kuram [ite] bu yzden gncelliini korumaktadr.2Tarm halklarnn, serbest ticaret [koullarnda] tarm-sanayi-ticaret uluslar snfna geileri; ancak ayn eitim srecinin sanayi gcn ykseltme yeteneindeki btn uluslarda ayn anda gereklemi olmas, uluslarn ekonomik eitimlerinde birbirlerinin yoluna hibir engel koymam olmalar, savalar ve gmrk sistemleri yznden birbirlerini ilerlemelerinde rahatsz etmemi olmalar durumunda kendiliinden gerekleebilirdi. Oysa baz uluslar zel koullarn yardmyla sanayide, ticarette ve gemicilikte dierlerinin nne getikleri; bu mkemmelletirmelerden hareketle, dier uluslara kar politik stnlk

1

Bu balamda, deiik lkelerdeki renme srelerinin balang farkllklar dikkate alnrsa, lkeler arasndaki retim maliyeti farkllklar da daha iyi anlalr. Bak. Kemp (1960: 65-66), Corden (1974: 249) ve Pindyck ile Rubinfeld (1989: 225-230). Bak. Huser et al. (1989: 63).

2 58

6. Blm

salayacak ve onu srdrecek en etkili aralar erkenden fark ettikleri iin; bir sanayi ve ticaret monopol salamak ve daha az ilerlemi uluslar ilerlemelerinden alkoymak amacndaki ve hl da o amaca ynelik olan nlemleri aldlar. [1841] , List (1959: 40)

te Listin dncelerinin, tarm toplumlarna yerli sanayilerini kurma ve gelitirme abalarnda uygun bir gmrk sistemi (dalm gmrkleri, dsatm primleri, vb.) kurmalarn nermesine yol aan canalc nokta tam burada yatmaktadr. Ancak, Listin kendi gsterdii titizlie uygun bir biimde, bir kez daha belirtmek gerekir ki; yurtii sanayi gcnn kurulmas ve korunmas iin, bir baka deyile ulusun endstriyel eitimi iin, yalnzca gmrkler yeterli deildir. Altyap (demiryollar vb.), onlarn gelitirilmesi, eitim ve yasal dzenlemeler de nemlidir kalknma srecinde.1Yerli endstrinin, etkililii ve kullanlabilirlii kuku gtrmez olan tevik aralar hakknda tartmak yoktur planmzda. Bunlar arasnda rnein retim kurumlar, zellikle teknik okullar, sanayi sergileri, dll yarmalar, tamaclktaki gelimeler, patent yasalar vb., endstriyi tevik edecek ve i ve d ticareti kolaylatrp dzenleyecek trden btn yasa ve kurumlar bulunmaktadr. Biz burada yalnzca, endstriyel eitime ynelik bir ara olarak gmrk yasalarndan sz edeceiz. [1841] , List (1959: 273)

Listin gmrk sistemine gre, dsatm yasaklar ve dsatm gmrkleri birer istisna oluturmaktayd.2 Dsatm primleri ise yerli fabrikalarn ileri uluslarn fabrikalar karsnda nc uluslarn pazarlarna yapacaklar dsatm ve oradaki rekabetlerini kolaylatran srekli bir nlem olarak kt; kendisi sanayide henz yeni ilerlemeler kaydetmi olan uluslarn sanayi rn pazarlarn ele geirmede kullanlan bir ara olarak daha da kt[yd].3 Geri List, ithal edilen rnlere, mal amalarla lml gelir gmrklerinin (Einkommenszlle) konulmasn olanakl gryordu ama, gmrk sisteminin asl arl, koruyucu gmrklerdeydi (Schutzzlle). Yalnzca yerli endstrinin tevik edilmesi ve korunmasn amalayan bu tr gmrkler ise bir tek gen tarm-sanayi toplumlar iin hogrlebilirdi.4

1 2 3 4

Bak. List (1928: 334). Kar. List (1959: 273). Kar. List (1959: 278). Kar. List (1928: 119-121, 392-393 ve 1959: 273).


59

Ulusun ekonomik kalknmasn d ticaretin dzenlenmesi araclyla tevik edici bir ara olarak gmrk sistemi, daima, ulusun endstriyel eitimi ilkesini temel almaldr [1841] , List (1959: 44)

Listin eitici veya koruyucu gmrkler dedii bu gmrklerin zelliklerine imdi daha yakndan baklabilir. 2.3 Liste Gre Koruyucu Gmrklerin zellikleri Friedrich Liste gre yalnzca ulusun sanayi gcn tevik etmek ve korumak amacyla konulmas gereken dalm gmrklerinin en nemli zellii, belki de, srekli bir nlem olma karakteri tamyor olmalaryd. Bu geici koruma dnemi, aamalar kuramna gre, kalknmann yalnzca drdnc aamasna rastlyordu. Bu geicilik, ayn zamanda, Listin nihai amacnn, tam ticaret serbestlii olduunu da ima ediyordu. 1839 tarihli bir almasnda belirttiine gre1 koruma sistemi, kozmopolit retinin temel kurallaryla elimemekte, tam tersine onunla mkemmel bir uyum iinde bulunmaktayd. nk, koruma sistemi sayesinde yava yava btn uluslar artk yle bir endstri, uygarlk ve politik g dzeyine ulaacaklard ki, birbirleriyle birlememeleri ve dolaysyla da genel bir ticaret serbestliine gememeleri iin bir neden kalmayacakt. List, yllar ilerledike, iinde koruma gmrklerinin de yer ald genel dnce sistemini, yazlarnda daha farkl bir biimde dile getirir oldu. Aamalar kuramndaki beinci aama, yerini bir tr emperyal dncesi veya byk-alan dncesine brakt. Bu grleri, Huser et al. (1989: 5, 58, 72-73, 78, 88-89) gibi kimi yazarlarca, (Bat) Avrupadaki btnleme-birleme srecinin dnsel kkenlerinin en nemlilerinden biri olarak grlmektedir. Meusele (1928: 86) gre, her ne kadar zihinsel geliimi boyunca keskin dnmlere uramsa da, Listin nisbeten belirgin bir biimde evrelenmi bir hedef dncesi vard:[...] ekonomik bakmdan tamamen olgunlam, politik bakmdan bamsz, bir gler dengesi sistemi iinde bulunan uluslara dayal gerek liberal dncenin

1 60

Kar. List (1928: 120).

6. Blm

yerine, son yazlar[n]da giderek daha ok, emperyal dncesi, yani dnyay aralarnda paylaan drt veya be g[n oluaca gr] geti.1

Randaka (1972: 48-49) gre ise,Daha 1841 tarihli Ulusal Sistemde, ktasal glerin ngilterenin deniz stnlne kar birleip bir kta birlii kurmas dncesi karmza kmaktadr. Burada, her ne kadar hl, d ticarete byk bir roln dt tarmsanayi-ticaret devleti biiminde olsa da, ge List iin karakteristik olan ikinci kavram, byk ekonomik alanlar kavram bulunmaktadr. Ge Listin byk-alan kavramnda, politik bakmdan bamsz, kendi kendine yeten byk ekonomik alann i ticareti daha baskndr. [...] Fakat byk-alan dncesi hl, retken gler dncesiyle balantldr. [...] Weipperte gre, List, aamalar retisinden bsbtn vazgememi, beinci aamay, tarm-sanayi-ticaret devletini byk-alan ekonomisi ile deitirmitir.2

List (1959: 45, 275) serbest ticaretten veya dalmn tamamen yasak olduu sistemden koruyucu sisteme geii aamal bir gei biiminde dnyordu. Artacak (veya azalacak) olan gmrk oranlar ok daha nceden saptanmalyd. Bir ulusun, sava veya benzeri nedenler yznden zorunlu olmadka, ticaret yasaklar (Prohibitionen) ile darya birdenbire ve tamamen kapanmasn ok zararl ve yanl buluyordu. Yksek gmrk oranlarn ise aa yukar dalm yasaklaryla ayn deerde gryordu. List, o zamanlarn Almanyas iin lml gmrk oranlarnn uygun olacan sylyordu. Fakat, bu dzeyden hangisinin daha iyi olduunun, ilgili lkenin kendisine zg

1 2

rn. bak. List (1931: 267-296), Die Allianzdenkschrift von 1846. Aslnda, 1 Ocak 1993ten itibaren kendi aralarndaki snrlar kaldrp 340 milyon kii iin tek i pazar oluturarak, btnlemenin son aamas olan politik birlie doru ilerlemekte olan ve bundan bir sre nce baz Avrupa Birlii lkelerinde semenlerin hzl, brokratik ve merkeziyeti bir Avrupa birlemesine uzak durduklarn oylaryla ifade etmelerine karn AB lkeleri, nc lkelere, kendi ilerine kapanarak onlar dlayacaklar ve d ticaretten ok i ticarete daha fazla nemin verildii, kendi kendine yeten ve gerekte darya kapanan bir byk ekonomik alann yaratlmakta olduu izlenimini vermekteydiler. Akla hemen Listin byk-alan dncesini getiren bu kayglar, bir yanda (Dou Blounun zlmesinden sonra) giderek daha da belirginleen Kuzey-Gney elikisini, ekimesini pekitirmekte, dier yanda da 2. Dnya Savandan sonra GATTn da yardmyla dnya ticaretinin serbestletirilmesine ynelik zorlu abalarn boa gidebilecei kukularn yaratmaktadr. Fakat bu durum, Listin dncelerinin gncelliini koruyabilmi olmasnn baka bir kantdr da.


61

koullarna ve sanayisinin durumuna bal olduunu da belirtiyordu.1 Gmrk oranlarnn yksekliinin saptanmas iin kullanlabileceini dnd lt ise yle dile getiriyordu:Korumann ok abartlmas ve aceleye getirilmesi, ulusun kendi gnencinin azalmas nedeniyle [lkenin] kendisini cezalandrttrr. [...] Bir kez korunmakta olan bir endstri dalnn korunma oran, asla, bu endstrinin yabanc rekabet yznden varln tehdit edebilecek kadar ileri gitmemelidir. Var olann muhafazas, ulusal endstrinin kklerinin ve gvdesinin korunmas kesin ilke olmaldr. Buna gre, yabanc rekabetin yllk tketim artndan pay almasna izin verilebilir. Gmrk oranlar; d rekabet, yllk artn en byk blmn veya tamamn elde ederse, artmaldr. [1841] , List (1959: 45)

List (1959: 44, 46-47, 277) mal grubunu, yani tarm rnlerini, pahal lks mallar ve karmak makinalar veya makina yapan makinalar, bir ekonomide korunmas gereken mal gruplarnn arasnda grmyordu:2 tarm koruma gmrkleriyle ilerletmeyi istemek, i tarm ancak yurtii sanayiler araclyla ekonomik biimde gelitirilebilecei ve yabanc hammaddelerin ve tarm rnlerinin dlanmas yznden lkenin kendi sanayilerinin gelimesi bastrlaca iin, budalaca bir balangtr. [1841] , List (1959: 44) Geri, bir i sanayi gcn kurabilecek yetenekteki bir ulusta, sanayi rnlerinin fiyatlar serbest dalm durumundakinden dalm gmrkleri lsnde daha yksektir, ama i sanayi gcnn ilerlemesi ve bylece i rekabetin olumas sonucu, fiyatlar zamanla, serbest dalmda olduundan da aaya der. Oysa tarm rnlerine konan dalm gmrklerinin, bu canlandrc etkisi yoktur, sonradan fiyat azalmasna yol amazlar. [1839] , List (1928: 120) En az dikkat edilmeyi ve en az korunmay hakkeden sektrler, srf pahal lks mallar retenlerdir: ilkin, retimleri yksek bir derecede teknik eitim gerektirdii; ikincisi, bunlarn toplam deerinin btn ulusal retime oran nemsiz olduu ve dalmlar [...] tarm rn ve hammadde veya sanayi rnleri olarak denebilecei; sonra, sava zaman dalmlarnn kesilmesi pek hissedilir skntlar yaratmayaca; son olarak da, yksek koruma gmrkleri bu mallarda kaaklk yoluyla en kolay biimde inenebilecei iin. Teknikte ve makina retiminde henz pek kayda deer ilerlemeler yapmam uluslar; btn karmak makinalarn dalmn, bu ilikide, en ileri ulusun yaptklarn yapabilecek duruma gelinceye kadar ya serbest brakmal ya da yalnzca dk gmrklendirmelidir. Makina fabrikalar, bir yerde, fabrika

1 2

Kar. List (1928: 392 ve 1959: 45, 274-275). lk alntdaki szler; Listin koruma argmannn, gnmzde zellikle ABde tarm reticilerinin korunmasn isteyen kimi evrelerce nasl haksz bir biimde dayanak olarak kullanldn gstermektedir.

62

6. Blm

fabrikalardr, ve yabanc makinalarn dalmna konacak her gmrk, i sanayi gcne [getirilecek] bir snrlamadr. [1841] , List (1959: 277)

Gelecek blmde, eitli iktisatlarca ileri srlen dier klasik bebek endstriler argmanlarn, buraya dek en ayrntl biimiyle ortaya koymu bulunduum Listinkiyle karlatrmal olarak ele alacam. 3 Literatrdeki Dier Korumaclk Argmanlar

3.1 Smithte Korumaclk Geri List onun korumaclkla ilgili grlerini grmemezlikten gelmektedir ama, Uluslarn Zenginlii adl kitabnda belirttiine gre Adam Smith (1723-1790), yerli endstrileri yabanc rakipleri karsnda tarifeler araclyla korumann genelde yararl olabilecei iki zel durumdan aka sz etmektedir. Bunlardan birincisi, lke savunmas asndan belli bir endstrinin gerekli (hayati) olmas; ikincisi ise, yerli reticiler zerine yabanc rakipleri karsnda dezavantaj salayacak biimde vergilerin konulmu olmas durumu.1 Birinci duruma rnek olarak Smith, dnemin ngiliz gemicilik sektrn verir. Ona gre ngiltere, kendi denizcilik sektrnn yabanc denizcilik sektrleri aleyhine olacak biimde vergiler ve hatta yasaklarla korunmasnn d ticarete veya ondan doabilecek olan zenginlie zarar vereceini bile bile kendi deniz donanmasn korumaldr. nk lke savunmas, zenginlikten ok daha nemlidir. kinci zel durumda ise Smith, rnleri vergilendirilen yerli reticilerin, i piyasadaki rakipleri karsnda sahip olduklar fiyat dezavantajn ortadan kaldrmak amacyla, dalm zerine koyulacak vergilerle korunmalarnn kimi evrelerce uygun bulunduunu yazmaktadr. nk bylece, yabanc reticiler yurtii piyasada monopol durumuna gelmekten alkonulmu olacaktr. Ancak, Smith sonu olarak, bir yanda ngilterede gnn birinde tam anlamyla serbest ticaret koullarnn kurulaca konusunda karamsardr;

1

Bak. Smith (1948: 281-297).


63

Gerekte, bir gn gelip ngiltereye yeniden bsbtn ticaret serbestlii geleceini ummak, orada, bir Oceana [Masal Dnyas] veya Utopia [Hayal lkesi] kurulacan beklemek kadar anlamszdr. [1776] , Smith (1948: 295)

dier yanda da sz konusu iki istisnann serbest ticaret asndan zararl olduunun bilincindedir:Dalm azaltmak hatta nlemek amacyla konulan vergiler, ticaret serbestlii iin olduu kadar gmrk geliri iin de besbelli baltalaycdr. [1776] , Smith (1948: 297)

3.2 Hamiltonun Argman Amerikal Alexander Hamilton (1757-1804), Report on Manufactures adl raporu (1790)1 nedeniyle, bebek endstriler argmannn ilk szcs olarak bilinir. Ancak, Hamiltonun gen endstrilerin korunmas ve desteklenmesi iin ileri srd temel gereke Listinkinden daha farkl ve sadeydi. Hamiltonun raporunu yazd yllarda, dier lkelerin uygulad korumac nlemler nedeniyle, Amerikan tarm rnleri, dnya piyasalarnda yeterince alc bulamyordu. Hamilton, tarm rnlerindeki bu arz fazlalnn ortadan kaldrlabilmesi iin, Amerikadaki i talebin artmas gerektiine, bunun da yerli sanayinin korunmas ve tevik edilmesi sayesinde gerekletirilebileceine inanyordu. Bu gereke farkllna karn, Hamilton da List gibi, gl bir i sanayinin kurulmasnn lke tarm ve genel gnen zerinde yarataca olumlu etkilerin farkndayd.2 3.3 Sayn Argman Listin (1959: 280) de szn ettii gibi, Smithin takipilerinden Jean Baptiste Say (1767-1832), yerli sanayinin korunmasn, yalnzca, bir endstri dalnn, birka yl sonra krl duruma geip artk korunmaya gerek duymayacak olduunun nceden beklenmesi durumunda doru buluyordu. Korunmay hakkeden endstri dallarnn seimi iin Sayn dnd ve benim burada Say testi diye adlandrmak istediim bu

1 2 64

Hamiltonun nl raporu rn. Frisch (derl.) (1985: 278-318)de bulunabilir. List, bu raporun yaynland 1790 ylnda yalnzca bir yandayd! Kar. Frisch (derl.) (1985: 277-278, 288, 292-294).

6. Blm

lt, Liste gre, ok kat bir zaman snrlamas getirdii iin hi de anlaml deildi.nk doas ve eitimi sayesinde bir sanayi gc kurma yeteneindeki bir ulusta, hemen her endstri kolu srekli ve gl bir koruma sonucu krl duruma gelir, ve bir ulusa, tpk bir ayakkabc rana ayakkab yapmay renmek iin yalnzca birka yl uygun grmek gibi, byk bir ulusal endstri dalnn veya btn ulusal endstrinin mkemmelletirilmesi iin yalnzca birka yl izin vermek glntr. [1841] , List (1959: 281)

3.4 Millin Argman Saydan baka John Stuart Mill (1806-1873) de, koruyucu gmrkleri, serbest dticaretin bir istisnas olarak gryordu. Millin endstriyel eitime frsat veren koruma gmrkleri ile ilgili dnceleri ve bundan tretilebilecek olan yeni bir test de, kendisinin eitli yazarlarca sk sk atfta bulunulan u tmcelerinde bulunmaktadr:Koruyucu gmrklerin saf politik ekonominin ilkelerine gre savunulabilecei tek durum, (zellikle gen ve gelien bir ulusta) ancak [gmrk,] znde lkenin koullarna tamamen uygun olan yabanc bir endstrinin yerliletirilmesi umuduyla geici bir sre iin konursa sz konusudur. Bir lkenin [belli] bir retim dalnda dier bir ulusa stnl ounlukla yalnzca, [o daldaki retime] daha nce balanm olmasndan ileri gelir. lkenin ne doal bir avantajnn ne de dezavantajnn olmas gerekir; yalnzca, kazanlm olan yetenek ve deneyimlerin o anki stnl [yeterlidir]. Bu yetenek ve deneyimleri henz kazanmak zorunda olan bir lke, baka bakmlardan, retime, [o dal] daha nce ele alanlardan daha uygun olabilir [...]. Fakat, bireylerin, riski veya daha dorusu, kesin olan bir zarar kendilerinin stlenerek yeni bir imalat sanayii daln kurmalar ve reticilerin, srelerin artk onlar iin geleneksellemi olduu reticiler dzeyine kadar eitilmesine dek [kuruluun] yk[n] tamalar beklenemez. Makul bir sre srdrlen bir koruyucu gmrk, bazen, ulusun kendi kendini bylesine bir deney iin yk altna sokabilecei en az zararl yntem olabilir. Fakat koruma, ondan yararlanan endstrinin bir sre sonra korunmaktan vazgeebileceine gvenebilmek iin iyi gerekelerin bulunduu durumlarla snrl olmaldr. Yerli reticilerin, korumann, onlarn neleri yapabilecek durumda olduklarn adil bir biimde snamak iin gerekli olan zamandan daha fazla srdrlebileceini beklemelerine de asla izin verilmemelidir. [1848] , Mill (1900: 423)

Kempin (1960) Millin yukardaki dncelerinden karsad Mill testi ylece zetlenebilir:Koruma; koruma gmryle tevik edilen endstrinin bir sre sonra onsuz yapabileceine dair hakl bir nedenin bulunduunun varsaylabilecei veya baka bir deyile, bu endstrinin gelecekte koruma olmadan krl olacann beklenebildii durumlarla snrl kalabilir. [Negishi (1968: 56)]

Mill de, List gibi, gen endstriler iin gerekecek koruma sresini, Sayn aksine, birka ylla snrlamamtr. te yanda, Millin, sanayilemedeBebek Endstriler Tezi 65

renme srecinin roln daha ak seik bir dille vurgulam olmas, onun yukardaki birka paragrafta ileri srd koruma gerekesinin, Listinki karsndaki stnln gstermektedir.1 3.5 Bastablen Argman C. F. Bastablen (1855-1945) tartmalara katks ise Bastable (1903: 139-142 ve 1911: 117-137)de bulunabilir. Bastable (1911: 135), yazd u tmceler araclyla, Mill testi denen teste ikinci bir aama eklemitir:(1) yardm grecek [korunacak] endstri bir sre sonra kendini geindirebilir duruma gelmelidir ve (2) sonuta salanan avantaj, sre boyunca uranlan kayplar amaldr.

veya daha akas:Yabanc mallarn dalmna konan bir gmrk vergisi, bebek endstrilerin olgunlamasna izin verir; yoksa, [bu endstriler] yabanc rakiplerin kskan rekabeti [altnda] ezileceklerdir. [...] ilk anda bir kayp olur; [ama] endstriler artk kurulduktan sonra, ulusu balangtaki zverileri nedeniyle fazlasyla tazmin edecek daha byk bir kazan doar. [...] Belli bir endstrinin bata krsz olabilecei akla uygundur; fakat sonradan ok krl duruma gelebilir. Bununla birlikte, sz konusu olan husus, [...] daha ok udur: - Korumadan kaynaklanan kanlmaz ve ani kayp, yeni endstrinin gelecekteki kazanlar tarafndan dengelenebilecek midir? Bastable (1903: 139-140)

Her ne kadar Bastable bu tr bir lt gelitirdiyse de, bebek endstriler argmann, serbest d ticaretin bir istisnas olarak grmyordu. nk ona gre, pratik (tarihsel) deneyimler2 gstermekteydi ki, gen endstrilerin korunmas iin alnan nlemlerin yol at zararlar

1 2

Haberler (1933: 206), Mill geri Listten daha sonra (Principlesn ilk basks 1848de) yazd, ama Listten deil, Amerikallardan etkilenmiti. diye belirtiyor. Literatrde, kukusuz, eitici-gmrklerin eitli lkelerdeki gereklilikleri ve baarllklar hakknda yaplm ampirik zmlemeler de bulunmaktadr. Bu almalardan en nemlileri arasnda Taussig (1931), Westphal (1981), Krueger ile Tuncer (1982, 1984), Lucas (1984) ve Bell et al. (1984) saylabilir. rnein Krueger ile Tuncer (1982), daha ok korunan endstrilerde birim kt bana girdinin daha hzl decei ve bunun da korumay hakl klaca nkabulnden hareketle yaptklar testte, Trkiye ekonomisinde 1960l yllardaki youn korumann hakl olmad sonucuna ulamlardr. Ancak, yazarlara gre buradaki sorun, ticaret rejiminin kendisinden kaynaklanan yanl teviklerdir. Lucas (1984) ise, korunan endstrilerdeki renmenin daha hzl olmasnn gerekmedii dncesini ileri srerek, Krueger-Tuncer testininin zn eletirmi ve daha yava renen endstriler iin daha yksek korumann gerekeceini vurgulamtr.

66

6. Blm

saladklar yararlardan daha fazladr. Dahas, Bastable, Millin, kendi grlerinin korumaclk yararna yorumlanmasna kar ktn da ileri srmtr:Mill, Bay Horace Whitea yazd bir mektupta, kendi Principlesndan (V. 10, 1) sk sk alnts yaplan paragrafa atfta bulunarak, unlar yazmaktadr: - [Bu] paragraf, kanaatimce hatal olarak, serbest ticaretin Birleik Devletlerde ve benzer amala Avustralya smrgesinde uygulanamazln gstermek iin kullanlmtr. Bastable (1903: 141)

Buna karn, Haberler (1933: 207), Mill onayn verdiinden bu yana, eitim argman serbest ticareti pek ok iktisat tarafndan ilke olarak kabul edilmektedir, derken son derece hakldr. Gerekten de gnmzde, bebek endstriler argman, optimal gmrk argmanyla birlikte, serbest ticaret retisinin iki istisnasndan en nemlisi olarak grlmektedir.1 3.6 Kempin Mill ve Bastablen Argmanlar Hakkndaki Dnceleri

Mill ve Bastable testlerinin grece yeni bir deerlendirmesini, Murray Chilvers Kemp (1960) yapm ve eitici-gmrk argman ile ilgili tartmalar modern bir kavramsal ereveye oturtmutur.2 Ona gre, bebek endstrilerin gmrklerle korunmas, yalnzca, statik artan maliyet (static increasing costs) koullarnda yaanacak dsal (edinilen deneyimlerden btn potansiyel firmalarn tamamen ve bedelsiz yararlanmasna elveren) bir renme sreci (dynamic external economies) durumunda anlamldr. Kempin, ad geen almada ulat sonular daha iyi aktarabilmek ve anlayabilmek iin, baz kavramlar akla kavuturmak gereklidir. Bir firmann salayabilecei maliyet d ya da tasarruflar (economies) ncelikle ikiye ayrlabilir:3

1 2

rn bak. Pigou (1906: 13), Negishi (1968: 56), Baldwin (1969: 295), Johnson (1970: 59), Krueger ile Tuncer (1982: 1142) ve Huser et al. (1989: 66). Kempin (1960) almasnn sonularyla ilgili nemli yaynlar arasnda Johnson (1965, 1970), Grubel (1966), Negishi (1968), Baldwin (1969), Clemhout ile Wan (1970) ve Corden (1974: 248-279) yer almaktadr. (Mikro)iktisat ders kitaplarnda hl ak seik bir biimde pek yer verilmeyen bu snflandrma iin bak. Haberler (1933: 149-156), Corden (1974: 249) ve Pindyck ile Rubinfeld (1989: 225).

3


67

1. Statik tasarruflar ya da1 lek ekonomileri (economies of scale), 2. Dinamik tasarruflar ya da2 zaman ekonomileri (economies of time). Bu tasarruf trlerinin her ikisi de ya isel (internal) ya da dsaldr (external). Baka bir deyile, drt tr tasarruf sz konusudur: 1A. Statik isel tasarruflar, 1B. Statik dsal tasarruflar, 2A. Dinamik isel tasarruflar (geri dndrlemeyen tasarruflar) ve 2B. Dinamik dsal tasarruflar. Statik tasarruflar durumunda maliyetler mutlaka der, nk: (1) daha byk lekli iletmelerde, kk leklilere oranla ortalama maliyetlerden eitli nedenlerle tasarruflar salanr (Durum 1A) ve / veya (2) endstri dal (yeni iletmelerin kurulmas gibi nedenlerle) bir btn olarak genileyince, o endstri dalndaki btn iletmelere (byklkleri deimese bile) yarar dokunacak olan daha iyi retim koullarna kavuulur (Durum 1B). [Haberler (1933: 152)]. Aslnda, statik isel ve / veya dsal tasarruflar; uzun dnem ortalama maliyet (LAC) erisine aa doru eimli olduu ilk blmde teet olan iki ksa dnem ortalama maliyet (SAC1 ve SAC2) erisinin temsil ettii firma leklerinden sadakinde (SAC2), kt dzeyinin daha yksek olmas sayesinde daha dk ortalama maliyetlerle allabildiini gstermektedir (Grafik 1). Qm retim dzeyinin zerinde retimde bulunulabilen leklerde, artk isel ve / veya dsal statik eksi-tasarruflar (diseconomies) nedeniyle uzun dnem ortalama maliyetler (LAC) ykselecektir (M noktasndan D ve E noktalarna geite olduu gibi). Baka bir deyile, LAC erisinin sol yarsnda statik azalan maliyetler, sa yarsnda ise statik artan maliyetler sz konusudur.

1 2

Burada, kapasite kullanm oran artlarndan kaynaklanabilecek olan statik maliyet tasarruflar ihmal edilmektedir. Burada da, Ar-Ge harcamalar sonucunda elde edilecek dinamik maliyet tasarruflar ihmal edilmektedir.

68

6. Blm

retim dzeyi yksekliine bal birim maliyet dlerinin yan sra, kt ve firma lei sabitken de maliyet dleri salanabilir. nk yeni kurulan bir endstrinin yaad renme sreci boyunca salanan isel ve dsal zaman ekonomileri, LAC erisini btnyle aa doru kaydracaktr (Grafik 1deki LAC).1 Pindyck ve Rubinfeld (1989: 225), Grafik 1de A noktasndan A noktasna gei srasnda salanan bu dinamik tasarruflarn balca nedenlerini yle zetliyorlar:

1

Gerekte, zaman getike firma deneyim art sayesinde para bana maliyet dleri salarken, eanl olarak retim lei de byyebilir. Baka bir deyile, firma ayn anda hem statik hem de dinamik tasarruflar salayabilir. Bu durumda, Grafik 1deki firma, rn. A gibi bir noktadan B gibi bir noktaya teet olan retim lei erisine (SAC2) gelmi olacaktr.


69

Baz firmalarda, uzun dnem ortalama maliyetler, iiler ve yneticiler ilerinde deneyim kazanarak yeni teknolojik bilgileri zmsedikleri iin zamanla debilir. Ynetim ve igc retim yaptka deneyim kazanrken, firmann belli bir kt miktarn retmek iin [katland] marjinal ve ortalama maliyeti, drt nedenden dolay der. Birincisi; iilerin, verilen bir ii tamamlamalar ilk balarda, ounlukla, daha uzun zaman alr. [iler] uyum saladka, hzlar artar. kincisi; yneticiler, malzeme akndan imalatn kendisinin organizasyonuna kadar, [btn] retim srecini daha etkili programlamay renirler. ncs; yaptklar rn dizaynnda son derece titiz olan mhendisler, hata artna yol amakszn maliyet tasarrufu salayacak dizayn deiikliklerine izin verebilecek lde deneyim kazanabilirler. Drdncs; malzeme [girdi] arz edenler, firmann gereksindii malzemeleri nasl daha etkili ileyeceklerini renebilirler ve bu avantajlardan bazlarn firmaya, daha dk malzeme maliyetleri biiminde yanstabilirler.

Yazarlarn sayd drt nedenden ilk dinamik isel tasarruflara (Durum 2A), sonuncusu ise dinamik dsal tasarruflara (Durum 2B) rnek oluturmaktadr. Dinamik dsal tasarruflarn bir dier tr de, ayn endstri iindeki dier firmalarn deneyimlerinden firma serbeste yararlanabiliyorsa1 ortaya kar. Kempin yaklamnda, 2Bnin bu ikinci tr kritik bir rol oynar. Her ne kadar Haberler (1933: 152-156, 209) gibi kimi iktisatlar 1B durumundan hareketle korumac argmanlar gelitirmeye almlarsa da, klasik eitici-gmrk argmanlar daha ok dinamik tasarruflara dayandrla gelmitir [Kemp (1960: 66) ve Corden (1974: 249)]. nk, bu koruma argmanlarnn en nemli gesi olan zaman yalnzca 2A ve 2B durumlarnda ortaya kmaktadr. Bebek endstriler tezi, yukarda da sergilendii gibi, bugnk uluslararas maliyet farkllklarna deil de gelecekteki olas maliyet stnlklerine dayanmaktadr. Kemp (1960: 65-66), almasnda; faktr arz erilerinin tam esnek, faktr fiyatlarnn sabit (yoksa, deien faktr fiyatlar LAC erisini aa veya yukar doru kaydrrd), yabanc endstrinin artk deneyimden renebilecek bireyinin kalmamas anlamnda olgun ve yerli firma veya firmalarn salad statik pozitif veya negatif tasarruflarn hepsinin isel olduu varsaymlarndan yola kmtr.

1

Bu tr tasarruflar, yararlanan firma asndan dsal, endstri asndan iseldir. Oysa Pindyck ile Rubinfeldin szn ettii son tasarruf tr, hem firma hem de onun iinde bulunduu endstri asndan dsaldr. Bu noktaya, Blm 3.7de yeniden dneceim.

70

6. Blm

Aslnda bir firmann uzun dnemli planlama erisi zelliindeki LAC erisi, t0 gibi bir dnem iin Grafik 2adaki LAC0 gibi gzkmektedir. Kempin yapt gibi, nce, statik azalan tasarruflar (yani statik artan maliyetler) durumunu ele alalm. Pw gibi bir dnya fiyatnda ulusal bir endstri, yabanc endstrinin firmalarndan daha yksek maliyetlerle1 allmas gerekecei iin, geici bir koruma olmakszn kurulamaz (Grafik 2a). Bu durumda i ve d maliyet fark, birim bana 0P0 (ya da Q0A) ile 0Pw fark kadardr. Sz konusu endstri, zamanla azalacak olan PwP0 / 0Pw gibi bir ad valorem gmrk vergisi oranndan balayarak korunacak olursa, renme srecinin maliyetleri yerli firmalar iin tanabilir duruma geleceinden, nc niteliindeki yerli firma, Grafik 2adaki 0Q0 miktarnda retimle ie balayacaktr. Ancak, zamanla gen endstri veya firma deneyim kazandka maliyetler decektir: rnein birinci dnemin sonunda, ksa dnem ortalama maliyet erisi SAC0dan SAC1e kaym olacaktr. Ayn anda, artk gmrk oranlarnn PwP0 / 0Pwden PwP1 / 0Pwye dmesi de gerekir. Daha sonraki deneyim artlarna elik edecek gmrk oran ise, rnein PwP2 / 0Pw olmaldr. Bu kaymalar, Kempin (1960: 66) yapt gibi, bir maliyet-zaman2 diyagramnda da (Grafik 2b) gsterilebilir. Burada, ABCD erisinin ykseklii, yerli endstrinin minimum ortalama maliyetlerini ya da korumasz i fiyat gstermekte; erinin negatif eimi ise, yerli reticilerin maliyetlerinin, lek genilemesi ve zaman iindeki deneyim art nedeniyle azallarn yanstmaktadr.3 te yanda, PwPw erisi, dnya fiyatlarn, yani olgunlam yabanc firmalarn minimum ortalama maliyetlerinin zamanla azalmasn gstermektedir. Sonuta Grafik

1 2

Burada, Kemp (1960)i izleyerek, firmalarn marjinal maliyet fiyatlandrmas yaptn varsayyorum. Bu diyagramda yatay eksendeki zamann yerine, edinilen deneyimin asl dayana olan birikmeli (kmlatif) retim dzeyi de konulabilirdi. Bylece t1 anndaki birikmeli retim dzeyi 0Q0 + 0Q1, t2deki dzey 0Q0 + 0Q1 + 0Q2, t3teki dzey ise 0Q0 + 0Q1 + 0Q2 + 0Q3 olurdu. Statik tasarruflar sayesinde deil de, yalnzca, zaman iinde kazanlan deneyimler veya yaparak renme (learning by doing) sayesinde ulalan birim maliyet dlerini yanstan eriye renme veya deneyim erisi ad verilir. Bu anlamda, Grafik 2deki ABDE erisi, statik eksi-tasarruflar yznden, grafikte aka gsterilmeyen asl renme erisinin stnde seyretmektedir.

3


71

2adaki E noktasna denk den E noktasna gelindiinde, amalanan hedefe ulald iin gmrkler artk tamamyla kaldrlabilecektir. Bu nokta(lar)da, ayrca, Mill ve Bastable testleri de salanm olmaktadr. Ancak, maliyetlerin bu noktadan sonra da ayn llerde dp dmeyecei, nc firma tarafndan salanan dinamik tasarruflardan, o endstriye girmeyi dnen dier firmalarn da serbeste yararlanp yararlanamayacana, yani yeni firmalarn dinamik dsal tasarruflar salayp salayamadklarna baldr. Eer nc firmann deneyimlerinden yeniler de tamamen yararlanabiliyorsa, endstriye giri engeli bulunmadndan, yurtii fiyat erisi aa yukar ayn eimle alalmaya devam edecektir: ABDEFG.1 te byle bir durumda, balangtaki geici koruma, endstrinin kurulabilmesi iin kanlmaz bir zorunluluktur. nk hibir firma, eer kendi yaayaca renme sreci onu izleyecek firmalarn yararlanmasna tamamen ve bedelsiz olarak ak olacaksa, srecin ilk anlarndaki (t0t3) maliyetleri kendi bana stlenmek istemeyecektir. kinci u varsaym ise, nc firmann renme srecinin tamamen isel olduu, yani dier firmalarn dinamik dsal tasarruflar salayamyor olmalar varsaymdr. Byle bir durumda da, yeni yerli firmalarn, kurulup olgunlam yerli ve yabanc firmalarla ayn maliyetlerle rekabet edebilecek fiyatlardan ie balayabilmeleri olanakszdr.2 O nedenle, t3ten sonra ABDE erisinin, F ve G noktalarnn yer ald eriden yukarda fakat PwPw erisinden aada, rn. FG dorultusunda yoluna devam etmesi beklenir. Erinin bu ikinci yarsnn kesin konumu; (a) minimum ortalama maliyet noktasnn yeni dnemdeki aa doru kay hz (yani zaman ekonomilerinin bykl), (b) ayn noktann zamanla yana doru kay (yani lek ekonomilerinin bykl),

1 2

Bu erinin altna doru bir ynelme, yerli firmalarn zararna almas anlamna geleceinden olanakszdr. Yeni firmalarn endstriye giremiyor olmas, endstrideki nc firmann olgunlaabileceini, fakat hep dier firmalarn bebek niteliinde olacan ima etmektedir.

72

6. Blm

(c) bireysel statik marjinal maliyet erilerinin, ortalama maliyet erileriyle kesitikleri noktalarn sandaki blmlerinin eimi ve (d) yerli endstrinin rnne olan dnya talebinin esneklii gibi drt temel etkene baldr.1 Bylece, gereksinilebilecek geici korumann tam veya eksik oluu da, genelde bu etkenlere bal olacaktr. nk eer nc firmann gelecee dair kr beklentileri (t3ten sonra PwPw erisinin altnda, ama FG erisinin stnde kalan alann rnein t6 gibi bir zaman hedefi itibariyle bykl ile ilgili beklenti) balang maliyetlerine (APwE alan) oranla yeterince ekici ise, zaten firma devlet korumas olmadan da bu endstrinin kuruculuunu stlenmeyi gze alacaktr. Kurulu maliyetlerinin, kr beklentilerinden biraz daha fazla olmas durumunda ise, miktarca tam olmasa da biraz koruma gereklilii doabilecektir.

1

Bak. Kemp (1960: 67).


73

Bu ikinci u varsaym altnda, renme sreci iin, azgelimi ekonomilerin sermaye piyasalarnn genellikle s oluundan (capital market failure) doan yksek finansman maliyetleri de dikkate alnarak, yine de geici bir koruma nerilmesi dnlebilir. Statik azalan tasarruflar varsaymndan hareketle, yani kuruluta seilen tesis leinin ilgili LAC erisinin ykselen yarsnda yer ald varsaylarak ulalan bu sonular Kemp (1960), statik artan tasarruflar (yani statik azalan maliyetler) durumu1 iin de ksaca gzden geirmitir. Statik maliyetlerin azalyor olmas, yani daha byk bir retim leinin daha dk ortalama maliyetlerle allmasn olanakl klyor olmas,1

Bu durum, Grafik 2adaki LAC0 erisinin alalan yarsnda yukardaki ynteme benzer biimde gsterilebilirdi. Bu denemeyi okuyucuya brakyorum.

74

6. Blm

Kempin (1960: 67) de belirttii gibi (a) tek bir yerli ve tek bir yabanc firmann var olmas ve (b) t3den sonra yerli maliyet erisinin alalmaya devam etmesi durumunda yerli bebek firmann dnya monopol haline gelmesi anlamna gelecektir. Uygun biimlerde iskonto edilerek hesaplanm kr beklentilerinin balang maliyetlerini amas durumunda, Mill ve Bastable testleri geilmi olacaktr. Ancak, marjinal maliyet fiyatlandrmas yerine monopolc fiyatlamasna dayal bu balamda, firma sz konusu alana girmeyi zaten (koruma olmadan da) krl bulacandan, koruma araclyla yapay bir monopolcnn domasn tevik etmek anlaml olmayacaktr. Bu yzden; burada, Mill ve Bastable testi sonular geersizdir.1 Kempin (1960) almas; Mill ve Bastablen bebek endstrilerin korunmasn gerektirecek koullarla ilgili nermelerinin, modern kuramsal aralar yardmyla ele alnnca da, yalnzca statik azalan tasarruflar (yani statik artan maliyetler) durumunda olduu gibi nisbeten byk lekli tesislerle ie balanlacak olmas durumunda ve stelik, nc firmann girecei renme sreci ile ilgili belli varsaymlar yaplmas kaydyla geerli olduunu gstermektedir. 3.7 Succar: renmenin Endstriler-Aras Etkileri Geen blmde, bir nc firmann salayaca dinamik dsal tasarruflarn ilgili firma iin dsal ama endstri iin isel olduu belirtilmiti. Succarn (1987: 522) endstri-ii tasarruf olarak adlandrd bu tasarruf trn dikkate alarak Kempten (1960) sonra yaplan almalardan Sheshinski (1967), Ryder (1969) ve Bardhan (1971), iki sektrl genel denge modelleri erevesinde yalnzca endstrilerden birindeki bir firmann salad dinamik tasarruflarn ayn endstri iindeki dier firmalar asndan sonular zerinde dururken; Clemhout ile Wan (1970) her iki sektrde de endstri-ii tasarruflarn saland varsaymndan yola kmtr.

1

Kemp (1960: 67), nc ve son durum olarak, sabit statik maliyetler (yani LAC erisinin birden fazla minimum noktaya sahip olduu blgesinde bulunulmas) durumuna da ksaca deiniyor ve bu koullarda nelerin olabileceinin irdelenmesinin ok sayda ek varsaym yaplmasn gerektirdiini ve kesin bir sonuca varlmasnn adeta olanaksz olduunu belirtiyor.


75

Oysa, Succarn (1987) da belirttii gibi, zellikle gelimekte olan ekonomiler asndan daha nemli olan dinamik dsal tasarruflar, belli bir bebek endstri iindeki dier firmalardan kaynaklanan trden tasarruflardan ok, ayn lkedeki dier bebek endstrilerin deneyimlerinden kaynaklanan maliyet dleridir: endstriler-aras tasarruflar. Baka bir deyile, hem firma hem de endstri asndan dsal olan bu olas dinamik dsal tasarruflar hesaba katlmakszn, bir bebek endstrinin korunup korunmayacana karar verilmesi doru olmayacaktr. Verimsiz allsa da, gl geri ve ileri balantlar olan bir bebek endstrinin olgunlaana dek korunmas, bu bak asndan tmyle hakl gzkmektedir. 4 zet ve Sonular

Bebek endstriler, bir lke ekonomisinde ilk defa giriilecek endstriyel etkinliklerle ilgilidir. Sanayilemekte olan lkelerde, yeni kurulacak endstrilerin bir sre iin de olsa neden korunmas gerektiiyle ilgili olarak kullanlan gerekelerin gemii, en azndan 1700lerin sonlarna dek uzanmaktadr. Bugn Dnyada hl srdrlen koruma olsun mu, olmasn m? tartmalarnn daha iyi anlalmas iin, serbest d ticaret retisinin en ciddi istisnas olarak kabul edilegelen bebek endstriler veya eitici-gmrk argmannn kkenlerine yeni bir k tutulmaya allmas, baz temel kavramlarn akla kavuturulmas kanmca ok yararl olacakt. Bu amala, okuduunuz almamda, nce, sz konusu argmanlarn belki de dnsel taban itibariyle en kapsamlsn ortaya koyup byk bir cokuyla savunmu olan Alman iktisat Friedrich Listin grlerini, Trke iktisat literatrnde hi de hakketmedii halde byk lde ihmal edilmi olmasn da gz nnde bulundurarak, en ayrntl biimiyle ortaya koydum. Listin genel dnce sistemi iinde koruma gmrklerinin tuttuu yeri Blm 2de aratrdm. Blm 3te ise, Listin argmann zellikle Hamilton, Say, Mill ve Bastablenkilerle ksaca karlatrdm ve son olarak da, ad geen son iki yazarn koruma ltlerinin kuramsal geerliliini, Kempin (1960) kulland modern iktisat terimleri yardmyla irdeleyip Succarn (1987) eklemelerinden sz ettim. Kempe (1960) gre, statik azalan maliyetler, yani lek ekonomilerinin varl durumunda, dinamik tasarruflar nemli boyutlarda olsun veya76 6. Blm

olmasn, bebek endstrilerin korunmas gereksizdir. nk zaten nc firma, renme srecinin maliyetlerini kendi bana stlenmeye yanaacaktr; retim leinin geniletilmesi, henz birim maliyette dlere yol amaktadr. Fakat statik artan maliyetler durumunda, yani byyen retim leklerinin yksek birim maliyetlere yol at durumda, geici bir korumann gerekli olup olmad, nc firmann dinamik isel tasarruflar elde etmesini salayan renme srecinin, o endstriye girmek isteyen yeni firmalarn dinamik dsal tasarruflar elde etmelerine uygun olup olmadna baldr. Eer nc firmann deneyimlerinden takipi firmalar da bedelsiz olarak yararlanabileceklerse, olas nc firmann gnlszln ortadan kaldrmak iin devlet bu endstriyi olgunlam yabanc endstrilerin rekabetinden korumaldr. Yok eer endstriyi kuran firmann salayaca dinamik isel tasarruflar, takipi firmalarn yararlanmasna tamamen kapal kalacaksa, korumann ne lde gerekli olduuna dair karar verebilmek iin, bu kez de, renme srecinin maliyeti ile, gelecek iin kr beklentilerinin karlatrlmas gereklidir. Bu durumda, Kempe (1960) gre, ancak nc firmay sz konusu endstriyi kurmaktan caydracak lde bir maliyet fazlal varsa koruma gereklilii doacaktr. Maliyet yknn, kr beklentilerini ama derecesine bal olarak gmrk duvarlarnn ykseklii de belirlenecektir. te yanda, bu ikinci senaryoya ek olarak, lkenin sermaye piyasasnn yeterince gelimedii de hesaba katlacak olursa, renme srecinin finansmannn pahalya malolacak olmas, nc firmann gnlszln gidermek asndan korumay hakl klacaktr. Kukusuz, bebek endstriler argmanlarnn geliimi ve kuramsal etkileri ne bu almada ele alnan klasik argmanlar ne de Kempin (1960) bebek endstrilerin korunmasnn gerekli olmas iin saptad zorlu koullarla snrl kalmtr. rnein 1950 ve 1960larda kalknma iktisad balamnda hararetli tartmalar yaanm; 1980lerde ise kimi stratejik d ticaret politikas kuramclar araclyla, Japon endstrileriyle rekabette zorlanan gelimi lkelerin (zellikle yksek teknoloji alanndaki) gen endstrileri iin de, benzer koruma argmanlar ortaya atlmtr. 1970lerin sonu ve 1980lerde, konuyla ilgili ampirik almalarda da bir art gzlenmitir. te yanda, korumacln isellii


77

yani politik ekonomi ile ilgili kkenleri zerindeki zmlemeler de son yllarda giderek artmaktadr.1 Bebek endstriler argmanlarna kar olan grlere gelince. Ele alnan argmanlarda ileri srld gibi, yeni kurulan baz endstrilere geici bir korumann salanmas, ancak belli baz durumlarda anlaml olacaktr. stelik, gerek yaamdaki rnekler de gstermektedir ki, koruma srecinin geicilii ilkesi, kimi bask gruplarnn etkisiyle geersiz klnmakta; gerekenden ok daha uzun sre korunan yerli firmalar, naslsa korunuyor olmann verdii rahatlkla ne fiyat ne de kalite gibi fiyat-d unsurlar asndan d rekabete kar hazrlanmaktadrlar.2 Bu da sonuta, ekonomi politikalarnn amac toplumun genel gnencini ykseltmek olduu halde, tketicilerin zararna olmaktadr. Jacobssonn (1993) belirttiine gre, bebek endstrilerin korunmas iin literatrde genelde ile sekiz yl arasnda deien sreler gerekecei dnlmektedir. Ancak uygulamada grlmektedir ki, koruma altndaki bebeklik sreci lkeden lkeye, sektrden sektre ve dnemden dneme byk farkllklar gsterebilmektedir. rnein Japonyada tekstil sanayiinin olgunlamas yirmi - otuz yl alrken; Gney Korede tekstil sanayii krk ylda, gemi ina sanayii ise bir - iki ylda olgunlaabilmitir. Bebek endstriler argmanna kar ileri srlen dikkate deer dier bir gr ise, gen endstrilerin birinci en-iyi politika arac olduu sansyla gmrklerle korunmasndan doan kaynak dalm bozulmalar ile ilgilidir. Baldwine (1969) gre, belli sektrlerin korunmas, retken kaynaklarn toplumsal adan yeterince etkili dalmna engel olur ve toplumsal gnente azalmalarla sonulanabilir. Bu nedenle, belirli bir zaman diliminde giderek hafifleyen gmrk korumas yerine ikinci eniyi politika aracnn seilmesi, yani retim aamasnda bir seferlik dolaysz teviklerin (sbvansiyonlarn) verilmesi daha yararl olacaktr.

1

rn. Amelung (1989), Trkiye ekonomisinde 1950-85 dneminde korumaclk veya d ticareti liberalletirme yanls olan eitli bask gruplarnn tercihlerinin ayrntl bir zmlemesini sunmutur. Konuya ilgi duyanlar, De Benedictisin (1992) kuramsal literatr taramasna da bakabilirler. rn. Trkiye ekonomisinde 1960 ve 1970lerde yaanan bu olay hakknda bak. Krm (1990: 1354-1358) ve Levinsohn (1991: 3-6).

2

78

6. Blm

6. Blmn KaynakasAmelung, T. (1989): Die Politische konomie der Importsubstitution und der Handelsliberalisierung: Das Beispiel Trkei. Kieler Studien 227. Tbingen: JCB Mohr (P. Siebeck). Backhaus, J. G. (1990): Die politische konomie der Schutzzolltheorie. Schefold (derl.) (1990: 103-113) derlemesinde. Baldwin, R. E. (1969): The Case against Infant-Industry Tariff Protection. Journal of Political Economy, 77/2: 295-305. Baldwin, R. E. et al. (1965), Trade, Growth, and the Balance of Paymentsde. Chicago, Amsterdam: McNally & North-Holland. Bardhan, P. K. (1971): An Optimum Subsidy to a Learning Industry: An Aspect of the Theory of Infant Industry Protection. International Economic Review, 12/1: 54-70. Bastable, C. F. (1903): The Theory of International Trade with Some Applications to Economic Policy. Londra: Macmillan (1. Basks 1893te). Bastable, C. F. (1911): The Commerce of Nations. Londra: Methuen. Bell, M.; B. Ross-Larson; Larry E. Westphal (1984): Assesing the Performance of Infant Industries. Journal of Development Economics, 16/1-2: 101-128. Clemhout, S.; H. Y. Wan, Jr. (1970): Learning-by-Doing and Infant Industry Protection. Review of Economic Studies, 37/1: 33-56. Corden, W. M. (1974): Trade Policy and Economic Welfare (9. Blm: The Infant Industry Argument, s. 248-279). Londra: Oxford University Press. De Benedictis, L. (1992): Models of Endogenous Protection. Economic Notes by Monte dei Paschi di Siena, 21/1: 85-119. Eisermann, G. (1990): Friedrich Lists Lebenswerk. Schefold (derl.) (1990: 11-62) derlemesinde. Finger, J. M.; A. Olechowski (1987): Trade Barriers: What Does What to Whom. Giersch (derl.) (1987: 20-32) derlemesinde. Frisch, M. J. (derl.) (1985): Selected Writings and Speeches of Alexander Hamilton. Washington / Londra: American Enterprise Institute for Public Policy Research. Fuerth, M. (1920): Die Theorie der produktiven Krfte in Lists nationalem System der politischen konomie. Gttingen: Hubert & Co.. Giersch, H. (derl.) (1987): Free Trade in the World Economy: Towards an Opening of Markets. Tbingen: J. C. B. Mohr. Grubel, H. G. (1966): The Anatomy of Classical and Modern Infant Industry Arguments. Weltwirtschaftliches Archiv, 97-II: 325-344. Haberler, G. (1933): Der internationale Handel. Berlin: Verlag von Julius Springer. Haddad, L. (1987): List Revisited: Dynamic Consideration of Trade and Protection. Sydney: University of Sydney, Department of Economics, Working Papers in Economics No. 100. 6. Blmn Kaynakas 79

Hamilton, A. (1790): Report on Manufactures. Frisch (derl.) (1985: 277-318) derlemesinde. Harrison, G.; T. Rutherford; D. Tarr (1995): Die Quantifizierung der Ergebnisse der Uruguay-Runde. Finanzierung und Entwicklung, 32/4: 36-39. Henderson, W. O. (1978): Die Nachwirkungen der Listschen Gedanken, 1847-1853. Jahrbcher fr Nationalkonomie und Statistik, 193/6: 545-557. Huser, K.; W. Lachmann, H. Scherf (1989): Friedrich List - eine moderne Wrdigung. Dsseldorf: Verlag Wirtschaft und Finanzen. Jacobsson, S. (1993): The Length of the Infant Industry Period: Evidence from the Engineering Industry in South Korea. World Development, 21/3: 407-419. Johnson, H. G. (1965): Optimal Trade Intervention in the Presence of Domestic Distortions. Baldwin et al. (1965)in iinde. Johnson, H. G. (1970): A New View of the Infant Industry Argument. McDougall ile Snape (derl.) (1970: 59-82) derlemesinde. Kemp, M. C. (1960): The Mill-Bastable Infant Industry Dogma. Journal of Political Economy, 68/1: 65-67. Krm, A. (1990): Technology and Exports: The Case of the Turkish Manufacturing Industries. World Development, 18/10: 1351-1362.. Krueger, A. O.; B. Tuncer (1982): An Empirical Test of the Infant Industry Argument. American Economic Review, 72/5: 1142-1152. Krueger, A. O.; B. Tuncer (1984): An Empirical Test of the Infant Industry Argument: Reply. American Economic Review, 74/5: 1112-1113. Levinsohn, J. (1991): Testing the Imports-as-market-discipline Hypothesis. NBER Working Papers Series, No. 3657, Cambridge (MA). List, F. (1928): Schriften - Reden - Briefe, 5. cilt (Aufstze und Abhandlungen aus den Jahren 1831-1844). Derleyenler: E. Salin, A. Sommer ve O. Sthler. Berlin: Verlag von Reimar Hobbing. List, F. (1931): Schriften - Reden - Briefe, 7. cilt (Die politisch-konomische Nationalheit der Deutschen: Aufstze aus dem Zollvereinsblatt und andere Schriften der Sptzeit). Derleyenler: F. Lenz ve E. Wiskemann. Berlin: Verlag von Reimar Hobbing. List, F. (1959): Das nationale System der politischen konomie. Basel / Tbingen: Kyklos Verlag & Mohr (1. Basks: 1841). Lucas, R. (1984): An Empirical Test of the Infant Industry Argument: Comment. American Economic Review, 74/5: 1110-1111. Mauch, G.; J. Werner (1989): Friderich List und die Lehre von den produktiven Krften. Jahrbcher fr Nationalkonomie und Statistik, 206/6: 533-545. McDougall, I. A.; R. H. Snape (derl.) (1970), Studies in International Economics: Monash Conference Papersde. Amsterdam, Londra: North-Holland. Meusel, A. (1928): Das Problem der ueren Handelspolitik bei Friedrich List und Karl Marx. Weltwirtschaftliches Archiv, 27-I: 77-103.

80

Kaynakalar

Mill, J. S. (1900): Principles of Political Economy with Some Applications to Social Philosophy. 2. cilt, derl. Arthur T. Hadley. Negishi, T. (1968): Protection of the Infant Industry, and Dynamic Internal Economies. Economic Journal, 44/1: 56-67. Overturf, S. F. (1986): The Economic Principles of European Integration. New York ve d. y.: Praeger Publ.. Pigou, A. C. (1906): Protective and Preferential Import Duties. Londra / New York: Macmillan. Pindyck, R. S.; Daniel L. Rubinfeld (1989): Microeconomics. New York: Macmillan. Randak, H. (1972): Friedrich List und die wissenschaftliche Wirtschaftspolitik. Tbingen: J. C. B. Mohr (Paul Siebeck). Ryder, H. E. (1969): Optimal Accumulation in a Listian Model. Lecture Notes in Operations Research and Mathemathical Economics, Cilt 12: Mathematical Systems Theory and Economies II. Schefold, B. (derl.) (1990): Studien zur Entwicklung der konomischen Theorie. Schriften des Vereins fr Socialpolitik, N. F., Band 115/X, Berlin: Duncker & Humblot. Schmidt, K.-H. (1990): Lists Theorie der produktiven Krfte. Schefold (derl.) (1990: 79-102) derlemesinde. Shell, K. (derl.) (1967): Essays on the Theory of Optimal Economic Growth. Cambridge: MIT Press. Sheshinski, P. (1967): Optimal Accumulation with Learning-by-Doing. Shell (derl.) (1967: 31-52) derlemesinde. Simth, A. (1948): Milletlerin Zenginlii. Cilt 2. eviren: H. Derin. stanbul: Milli Eitim Basmevi [1. zgn Bask: 1776]. Succar, P. (1987): The Need for Industrial Policy in LDCs - A Re-Statement of the Infant Industry Argument. International Economic Review, 28/2: 521-534. Taussig, F. W. (1931): Principles of Economics. 2 cilt, y. y. b.. Westphal, L. E. (1981): Empirical Justification for Infant Industry Protection. World Bank, Staff Working Paper No. 445.

6. Blmn Kaynakas

81

BEBEK ENDÜSTRİLER TEZİ

Documents