Batı Pamphylia'da Antik Yol Araştırmaları

N0. xr / 2008 lsst'l l30l-2746

A D A L Y A

sttNA- iNAt{ tttRA( AKDENiz MEDEI{|YETLER| m6lnm tlvitUsljst,lrA & inm runl( RESEAR(H tNSTITUTE 0N MEDITERRAI{EAtl ovlLlzAlloNs

A D A L Y Asutta-iut't rtnl( aroniz rrlroniyrruni ARASIRMA tnstirUsU yrtttGr

IHE A|'ll'lUA|. 0F THE sul'lA e i1'|a1{ rtRlc REsrARff tl{suuit 0r{ MEDTIERRANEAN ovtuzATroilsADALYA

Suna - inan r<,.Q akde#Ti:"t::#:lAraQtlrma Enstitrisri Yrlhk Dergisi

YijnetimYeri: Barbaros Mh. Kocatepe Sk. No. 25Kaleigi 07100 Antalya Tel: +90 242 243 42 74

Faks: +90 242 243 80 1J e-posta: [email protected] Tiirii: Yerel Srireli Yayrn Sa7r.' XI - 2008

Sahihi: Vehbi Kog Vakfr AcLna Erdal YILDIRIMSorarnla Miidiir.' Kayhan DORTLI)KYaptm: Zcro Prodr-iksiyon Ltd.. istanbuiArslan Yatalr Sk. Sedef Pelas No. 19/2Cihangir 34433 Istanbull'el: +90 272 244 75 21 Faks: +L)0 272 244 32 09Bac&r.'Graphis MatbaaYtizyrl Mh. Matbaacrlar Sit. 1. Cadde 1J! Bagcrlar - istanbul

Bilim Danrgrrra Kurulu / EditoridlAdaisory Board

Cevdet BAYBURTLUOGLU Gonlil ONEY

HaIuK ABBASOGLU

Ara ALTUNOluq ARIK

Tuncer RAYKARA

Jiirgen BORCHHARDT

.lacques Des COURTILSOmer QAPARVedat QELGiNBekir DENIZRefik DURUSerra DURUGONUL

Max KUNZEThomas MARKSI'EINER\Xrolfram MARTINI

Mehmet OZSAiTUrs PESCHLO\{/SCOtt REDFORDMartin Ferguson SMITHOguz TEKiNGtilstln UMURTAKBurhan VARKIVANQMichael \flORRIE

HansgeTdHELLENKEMPER MafiinZIMMER.\,IANFrank KOLB

Adalya, A&HCI (Ar.ts & Humanities Citation Inuex) veCC/A&H (.Current Contents / AtI A Humanitiei) tarafindan raranr.nakradrr.

Adalya rs indexed in the A&HCI (Afts & Humanities Citation lrujeil anclCC/A&H (Cunent Contents / A/.t & Humanihes).

Hakemli bir dergidir / A peer reuiewed Publication

Edittrler / Editors

ha lhan DORTLUKTarkan I(AHYA

Remziye BOYRAZ

ingilizce Editti rleri / English Ed.itorsT. M. P. I)LJGGANinci TURKOGLU

Yazrgma Adresi / Mailing AddressBarbaros Mah. Kocatepe Sk. \o. 25Kaleiqi 07100 -{\TAl\n-TL RKIY

Tel : +!0 212 213'12 -+ o Far: +90 2r2 2, i3 80 13

akmed@akmed. org.trn ss'.aknted.org.tr

ISS\ 1301-l-+6

@UehbiloC Uakft

igindekiler

Gtilsun Utnurtak

Some Obseruations on d Group oJ'Buildings and

tbeirfinclsfrom tbe Eaily Neolitbic IL/2 Settlement at Baclemagaa 1

h,.rKan lJunoar

Some Obseruations on a Noftb-syrian/Cilician Jug in tbe Antalya Museum ... 27

H. Kubra Ensert - Ahmet Gormu6 - Demet Kara

Murat ArslanEwymedr,tn Muharebesi'nden Sonra Asperulos

ue Genel Olarak Pampbylia'run Du?umuna Bir Bakq 19

Nevzat Qevik - Sr.ileyman Bulut

The rediscouery of GAGAE / 'GAXE' in tbe soutb-east corrler cf Lycia.

Thomas CorstenDie Grefuinschrift cles Priesters Albasis in Myra 99

Burak Takmer - \ ihal Tiiner Oncn

Ban Pamphylia'da Antik Yol Arasttrmalan.

Via Sebaste'nin Perge-Klimaks Arasx Gtizergahtnda Yeni Bir Yol Kalmttsr, 709

Qilem Uygun - Eray D6kr.i

Kibyra Yerel Ktrmrzr Astarh Seramiklerirulen )rnekler 133

Gllntram Koch

Kintler-Sarkopbage cler romiscben Kaiserzeit in Kleinasien 165

Nevzat QevikNortheast Lycia. Tlte New Euidence - Results from the past ten yearc.from

$evket Aktaq

Tombs of tbe Exedra Type and Euidence Jrom tbe Pataran Examples 235

Ergun KaptanKelencleris'te AlaStm

AySe Aydrn

Adana, Anamur ue SiliJke Mtizesi'ndeki Figtirhi Paye ue Leubalar 269

Ozgti QomezogluMyra's

Engin Akyrirek

Palamutdoizti: A Medieual Byzantine Village Settlelnent in tbe Bey Mountains 297

T. M. P. DugganThe paintuork and plaster on Eud,ir and Ktrkgoz Hans by Antalya- and some implicationsdrawn concerning tbe original appearance of 13,b c. Seljuk State buildings 3I9

Altan QetinAkdeniz Ticaretinde Memlfiklar Deuri Mtstr - Anaclolu Mal Mr.ibadelesi .. 3119

Sema BiliciBazt Ornekleriyle Alanya Kalesi Kanlannda Bulunan itbal Ktbns Srh Seramikleri .... .... 37 j

ADALYAXI,2OO8

Batr Pamphylia'da Antik Yol Aragtrrmalarr:Via Sebaste'nin Perge-Klimaks Arast Crizergahrnda

Yeni Bir Yol Kalrntrsl

Burak TAKMER. - Nihal ruNrn ONrN..

Pamphylia Ovasr'nrn onemli liman kentleri, bolgenin kuzeyini bir set gibi gevreleyen

Toroslar'rn iq krsrm (Pisidia) kentlerininl Akdeniz'e agrlmalanna olanak sallamaktaydr. Bu

bakrmdan Pamphylia, Tabula Peutingeriana'da ana gtizergah olarak verilen dolu-batt uza-

nrm| sahil yolunun2 (Res. 1) yanrnda nehir vadileri boyunca kuzey-guney dolrultusunda

uzanrp daghk bolgeleri sahile baplayan genig bir yol alryla qevriliydi (Res. 2). Tarihin en

erken donemlerinden itibaren iskan goren ve Akdeniz Dunyasr ile srkr bir etkileqim igin-

de bulunan bu bolge, elbette erken donemlerden itibaren ulaqtm aplarna sahip olmahy-

dr. Bununla birlikte bolgedeki yol faaliyetine iligkin arkeolojik ve epigrafik en erken veri

Helenistik Donem ile baqlamaktadrr. Pergamon Kralhlr'nln veraset yoluyla devredilmesinin

ardrndan patlak veren Aristonikos isyanr'nrn i.O. 12) y:irnda basttrtlmastndan sonra Roma

otoriresinin bolgedeki i lk ciddi yanslmasl Pergamon'dan baqlayarak inga edilen yolun

Doqeme Bopazt'nt a;rp Side'ye kadar ula;trnlmast olmuqtur3 (Res. 3). Nitekim Roma iqin

yol allaru ve bununla ilgili ingaat faaliyetleri egemenlilin ve devlete hizmetin en onemli

simgelerinden biri sayrlrrdra. Dolayrsryla fethinin ardtndan bir bolgenin eyaletleqtiri lme

* yrd. I)og. Dr. Burak Takmer. Akdeniz Universitesi, Fen-Edebiyat Fakr.iltesi, Eskiqag Dilleri ve Kitltlirleri Boltimli,

Kampus 07058 Antalya.E-posta: [email protected]

** Arq. Gor. Nihal Triner Onen. Akdeniz Universitesi, Fen-Edebiyat Fakiiltesi, Eskiqag Dilleri ve Ktiltiirleri BolLirnti,

Kampus 07058 Antalya.E-posta: [email protected]

Ru araqtrrma T.C. Varsak Belediyesi'nin Akdeniz tlniversitesi Akdeniz Dillerini ve Ktilti.irlerini Ara;1trrma Merkezi'ne

yaptrlr baqvuru izerine Kiiltr-ir ve Turizm Bakanhfr'nrn B.16.0. AMG. 0.10.00.02/713.1-128435 sayrlt izni qerqevc-

sinde yr-iriitrilmiiq ve Akdeniz Universitesi Bilimsel Araqtlrma Projeleri Yonetim Birimi tarafindan yayrn projesi

kapsamrnda desteklenmiqtir.Araqttrma srrasrnda hiqbir destefini esirgemeyen Varsak Belediyesi ba6kanh!rna derin qtlkranlarrmrzr sunarlz

1 Pamphyl ia - Pis id ia srnrrr iq in genel o larak bk. : Ruge, Pamphyl ia. 354-359; Brandt, Gesel lschaf t , 8 vdd;

Hellenkemper H1ld, TIII 8, 77 vd.2 Tob. P.r,t. Segment IX.

3 pergamon-Side arastndaki gtizergah ve miltaqlarr iqin bk.: French, Roman Road-System, 706 map 1, 707; av.. Sites

and Inscr ipt ions,53 vd; ay. , Roads in Pis id ia, 174 Fig. 1; ay, , Pre- and Ear ly Roman Roads, 179-182; Mi tchel l ,

Anatolia, 71 dn. 3,77 ve ma;p 5; ay., Three Cities, 132, 733Fig.2; Horsley.- Kearsley, Boundary Stone, 127d ve Fig.

1; Mitchell, Administration, 18d dn. 8, 21 (Harita); Noll€, Side II, no. 175; Rathmann, Reichsstra8en, 52 dn. 304.

150d; Hel lenkemper - Hi ld, TIB 8,275-277.a tsu konuda krq;. $ahin - Adak, Stadiasmus Patarensis, 16.

1 1 0 BurakTakmer - NihalTitner Onen

sr-irecindeki ilk agamalardan biri kentlerin yol a$ryla birbiderine ballanmasrydrt. Bu ne-denle egemenlikleri altrndaki topraklarda olup bitenleri mtimktin olan en krsa srirede o!-renebilmek ve iktidarlannt bu sayede pekiqtirebilmek igin Romahlar her zaman daha iyi vedaha krsa yollarrn ingastna, yol bakrmr ve denetimine btiytik onem vermiqlerdi6. Bu aynrzamanda rilkenin ekonomik alt yaprsrnrn salhkhlaqtrrrlmasr anlamrna da gelmekteydi.

Bolgede, Asia Eyaleti 'nin kurulmasrnln ardrndan eyaletin i lk valisi Manius Aquil l ius(729-726) tarafrndan oncelikle askeri ve stratejik amagla inga ettirilen yoluT daha sonrakidonemlerde P. Servilius Vatia Isauricus8 ve Augustus'un yaptrrdtklan yollar takip etmigtir.Augustus Pisidia'hlan, ozell ikle de Homonadeis'i pasifize etmek iqin Pamphylia-Pisidiacoirafyastnda askeri koloniler kurmuqe [Olbasa (Belenli/Asarkale), Komama ($erefonLi),

Krenrna (Girme), Parlais (Kocapnar/Barla), Antiokheia (YalvaC)l ve bunlan yukarrda anllanVia Sebaste ile birbirine ballamrqtrrl0 (Res, 4). SOz konusu yol ortaqagda kaleme ahnmrqolan ve Roma Donemi yollannr veren Tabula Peutingeriana adh. eserde Perge-Laodikeiaaraslnda verilen grizergahrnll da bir parqastdrr (Res. 3 ve 4).

Rotna'ntn bolgenin askeri ve stratejik onemini goz ontinde tutarak yolun bir qekilde yolyaprm faaliyeti yrirtitttiltintin bilinmesine raSmen, soz konusu yollarrn takip ettikleri gti-zergahlar ancak bunlara rgrk tutabilecek miltaglannrn korunmasr rastlantrsalh$rna dayan-maktaydr. Bundan dolayr Via Sebaste'nin Klimaks'tan (Dogeme Bo|az)I2 itibaren Perge'ye

) Ni tekim GLiney i ta l ia 'nrn fethedi len bolgeler inde inga edi len Via Appia ( i .O. 312), Via Flaminia i .O. 220),Via Aemi l ia ( i .O. 187); Via Postumia ( i .O. 178) vb. feth i gergekleqt i ren ve yol lan inqa et t i ren k iEi ler in adry laanr lmaktadrr lar . Benzer b i r uygulama bolgeler in eyalet leqt i r i lmeler in in hemen ardrndan da yaganmrQt l r : Cn,Dornitius Ahenobarbus Galia Narbonensis'in (i.O. 118); Cn. Egnarius Makedonia'nrn (i.O 146) ve M. Agrippa TresGalliae'nrn (i.o. 3s) eyaletleqtirilmelerini takiben yollar inq;a ettirmiQlerclir. Roma'nrn ororitesinin Anadolu'da tesisistrastnda da aynr uygulamanrn soz konusu oldulu bilinrnektedir: Asia Eyaletinin kurulmasrnrn hemen ardrndanManirrs Aquillius (i.O. tZ9-fZ6) eyaleti Pergamon'dan Side'ye kadar uzananbrr yol alryla kaplamrg (bk., y.dn. J);Augustus Pisidia'da kurdulu kolonilerin ardrndan bunlan Via Sebaste (i O. 6) ile birbirine ballamrq (bk,; a.dn.10) ve imparator Claudius, bolgenin eyaletleq;tirilmesinin (i.S. 43) hemen ardrndan ilk vali euintus Veranius ara-ctlr$lryla Lykia kentlerini birbirine ba$layan 67 gizergah inga ettirerek bunlann mesafelerini tek tek olqtr.irmtlqttir:$ahin, Vorbericht, 130-135; $ahin - Adak, Zweiter Vorbericht,22T-277; $ahin - Adak, Stadiasmus pararensis.

6 Ro-u yollan igin genel olarak bk.: Forbes, Ancient Roads; Chevallier, Voies romaines; Culham, Roman Roacls,757-170; Esch, Romische Stra8en; Herzig, Romisches Stra8enwesen, !!J-648; Kissel, Road Building, 127-760;Pekdry, Reichsstra8en; Radke, Viae publicae Romanae, 7475-7686; Schneider, Alrstrassenforschung; Rathmann.ReichsstraBen; Frei-Stolba, Verkehr; Koschick, Romerstrassenkolloquiurn; \ilalser, Strassenbau Tdtigkeit, 438 162.

7 Anaclolu 'c laki Roma Donemi yol a l larr iq in genel o larak bk. : Macpherson, Roman Roads, 111 120; Bal lance,Roman Roads, 223-234; Alkrm, lwegenetz, 207-222; Hi ld, Byzant in isches Strassensystem; Trojani , The RomanRoacl, 273-2U6; French, Roman Roads in Anatolia, 143 149; ay., Roman Roads, 293-294; ay., Roman Road-system,698-729; ay.. Catalogue; ay., Roads in Pisidia, 1,67-175; ay., Pre- and Early Roman Roads, 179-196: Savar, Srra8enbauin Kilikien, 57-62; Valser, Srrassenbau-Tirigkeit, 457 vd.

- Eutropius, Breviarium 6, J: primus omnium Romanorum in Tauro iter fecit (Btittin Romattlar arastnda ilk olarak [p.Seruilius Vatial Taurus'ta bir.yol yapnrdi); Festus, Breviarium 12: et viam per Taurum montem primus instituit (l/kttlarak [P. Seruilius Vatia] Thurus DaPt boyuncrl yctl laphrcli): Orosius, Hist. adv. paElanos V 22: primus Romanorumper Taurum duxit exercitun'l (Romahlarclan ilk olarak [P. Seruilius Vatial orcluyu Tbroslar clan gegirdi).

' Monumentum Ancyranum, 28; Colonias in Africa Sicilia [M]acedonia utraque Hispania Achaia Asia Syria GalliaNarbonensi I'i[si]dia militum deduxi. (.Aliica'cla, Sicilitt'da, Macecloniaila, her iki Hispania Eyaleti'nde, Acbaia'da,Asia'cla, Syria'da, Galia Norbonensis'te De Pisidia'da askeri leoloniler kurdum), Pisidra Boleesi'ndeki Roma koloni-leri igin genel olarak bk.: Levick, Roman Colonies.

10 Levick, Roman Colonies, 38-41; Magie, Roman Rule II, 1314 vd.7324vdcl; French, Catalogue, no. 38-384, 38tj-400,402-406; French - Mitchell, Yollar ve Ulaqrm, 21J vdd.; Belke Mersich, Phrygien und Pisidien, 152 vd; Mitchell,Crernna, 5 vd. nig 7; Hellenkemper Hild, TIB 8.276vd. Via Sebaste'nin Komama ile Perge arasrndaki guzergt-hrnda yer alp Dogeme Bopazr'nda bulunan miltaqr iqin bk.: Horsley - Mitchell, Central Pisidia, 168 vd. no. 166.

11 Tab, Peut. Segment iX12 Klinlaks'rn Di)qeme Bolazr'nrn hemen dolu yakasrnda

genel literatrir igin bk.: Hellenkemper - Hild, TIB 8, 613yrikselen Mercimek Dagr ile ozdeqleqtirilmesi hakkrndabk. Kl imax (2) .

Bau Pamphylia'da Antik Yol Ara5ilrmalan

dolru devam eden guzergahr arada maalesef higbir milta$l ele gegmedigi igin ancak varsa-

ylmsal olarak gosterilebilmekteydi.

Ketirkrzrlh Mahallesi'nde (Res. 5) su kanah yaprml slraslnda bir dizi lahtin gun yuzline

qrktrgrna dair Varsak Belediyesi Bagkanhlr taraftndan merkezimize yapian duyuru, araq-

trrmanln qekillenmesinde belirleyici olmuqtur. Soz konusu bolgede herhangi bir yerlegim

yerine igaret eden kahntrya rastlanmamasr buradaki nekropol alantntn ktignk qaph bir

krrsal yerlegime ait olabilecelini gostermektedir. Nekropol alanrnrn yaklagrk 1 km gtiney-

dolusunda , mansio olarak yorumlanabilecek yapr gurubu buradaki nekropol alanlnln

Klimaks'tan Perge'ye uzanan Via Sebaste rizerinde konumlanmrq olabilecefini duqtindtlr-

mektedir. Bu veriden hareketle yurtitulen qahqmalar sonucunda Via Sebaste'nin gunumuze

ulaqian kahntrlarrnrn yanr slra aiiagldaki oren yerleri ve yapl kahnttlarr da ilk kez kayda

geCirilmiiitir.

1. Ketirkrzrl lr Mevkii 'nde Roma Donemi nekropo[i (Res. 5):

Varsak Belediyesi'nden 13.2 km kuzey-kuzeybatrda parqalanmlq durumda lahit tekne-

leri ve kapaklarr bulunmaktadrr. Bu alanda yaklaqrk 15 kadar lahit fragmanr sayllabilmi$tir

(Res. 6). Bunlardan ikisinin kapaklarr uzerinde iki mezar yazltl bulunmaktadlr (Res. 7 ve

8). i.S 3. yizyia tarihlenen yazrtlar iyi korunmug durumdadrr.

Moles'in, kendisi, e$i ve qocuklan iqin yaptrrdrPr mezara aityazt (Res. 7).

Kiregtaqrndan, iiqgen gatrL bir lahit kapagrnln yan yiizu. Kapak her iki yanda da krrtk du-

rumdadrr. Yan ve orta akroterleri krsmen korunmugtur. Orta akroterin ortaslna uggen bir

Cerqeve iqine rozet bezemesi iqlenmigtir. Yazrt sahibinin ismi orta akroteri gevreleyen tiggen

ile tabula ansata arasrndaki alan , yazttrn devamr ise tabula ansata igerisine yazrlmrgtrr. Ait

sa! kogedeki krnk ytizilnden son iki satrr kesintiye uframaktadrr.

Lahit kapagr: Y: 0.80 m;

M6trqq Apreiprou

2 590e9rc9u{o}aoey ro KEvov-

ramov 6ourQ rai rfl ltrve-4 Xi duroO'Etr7TEr6o06r rai roie <et aur6v>'

€Odpq Di oi(6evi €)ldorar, 6[ne]i 96 nlsr]pcroc4 dKr€ior r[Q.....]

'Arteimas ollu Moles, bu (henrlz) bog mezan kendisi ve eqi Elpidous ve kendilerinden olma

qocuklan igin yaptrrdr. Bagka hig kimsenin (buraya defne) izni yoktur. Buna tegebbr.is edenkioi (. . .. . .. . . kasasrna . . .. denaria) borglu oiacaktrr."

Tarih: Harf karakteri (eCOr dolayrsryla i.S. 2.-3. y:ozy:J.

Str. 1 M6tr4q KiiEtik Asya'da ve ozellikle Lykia'da gok sevilen bir isimdiri3. Bunun drqrnda

Krbns, Delos14, Mrsrr15, Rhodos ve Lindos'ta da16 bu isme rastlanml$tlr.

1 1 1

13 Zg.,rtu, Personennamen, $ 946-1.; Krq. Pape Benseler, Eigennamen,940.14 Frnr". - Matthews, Personal Names, 319.15 M. J. Baillet, Inscriptions Grecques et Latines des Tombeaux des Rois ou Syringes (.1926) nr.

16 IG XII, 7 nr. 492,551 ve C. Blinkenberg, Lindos, Fouilles et Recherches 1902 - 14, II. 1: Les

611.

973.

Inscriptions (19,i1) nr.

112 BurakTakmer - Nihal TAner Onen

Str. 2/3 revowsmov - revorc.drovlT.

St. 3/4 yuveli : yuvcnrils. 'EtrnrDoOq ismi igin krg. Fraser - Matthews, Greek Personal Nanres,150. Dativ hali iqin krq. 'Etrm0oOn (IAM II nr. 1078)1e.

Str. 6: o fiilpaocrc, €rreiot formulasyonuna ozellikle Termessos'un mezar yazfilannda rastlan-maktadrr (orn. TAM 111,217,220,225 v.d.).

Aur. Mercuris' in, kendisi, egi ve gocuklan iEin yaptrrdrir mezara aityazt (Res. B).Kiregtagrndan lahit kapa$r. Kapalrn tist krsmr tamamen krlk. Yazrt, kapaltn yan yuztinde,tabula ansatc4 iginde.

Lahi t kapa$r: Y 0.65 m; D: 2.25; G: 1.11 m; Yazl t a lanr : Y 0.26; G:0.79; HY 0.04 m.

lArip. Mleproriprq Tpor6v6ou

2 !6v 6aurQ xareorceuaoe-vTo revora$rov xai rfr y-

4 uveri cruroO Aup. A4proupyiar r-

ai roiq d(E aur6v).

"Trokondas odlu Aurelius Merkouris bu (heniiz) boE mezart kendisi ve eEi Aurelia Demiourgia vekendilerinden olma gocuklart igin heniiz hayattayken yaphrdt."

Tarih: Harf karakteri (CCO) clolayrsryla i.S. 2-3. y:.j.zyiir.

Str. 1 TporovDoq, Phry€lia, Pisidia, Lykia, Pamphylia ve Kilikia'da qok kullanrlan yerel bir isrm-clir2o.

Str. 4 Demiurgia ismi aynl etimolojiyi gosteren eril formda bilinmektedir2l.

Soz konusu yantlarrn ceza formlilasyonu her ne kadar ozellikle Termessos teritoryu-mundan belgelenen yazrtlatda karqtmtza grkmrq olsa da, Termessos'un egemenlik alanrnrnbu kadar do$uya uzandrgrnl gosteren herhangi bir kanrt bulunmamaktadrr. Termessos'unkuzeydo$usunda yer alan Evdirhan'dan ele geqen y^zrtlar22 Termessos teritoryumunundolr-r stnrrrntn buraya kadar ulaqtr$rnr gosterirken23, Krrkgozhan'dan ele gegen bir ya-2fi21 PerFae teritoryumunun batr s1nlr1n1n buraya kadar uzandtprna i$aret etmekteclir2s.Dolayrsryla bu veri Ketirkrzrlh'daki nekropol alanrnrn Perge teritoryumu iqinde kaldrlrnrdu q r,indtirrnektedir.

17 4 harfi yerine n harflnin kullanrmr hakkrnda bk.: Gignac, Grammar, 93.

18 ar cliftongu yerine e harfinin kullantmr ve t harfinin x harfini kargrlamasr konularrnda bk.r Gignac, op. cit., 192 ve92.

19 6,r" r harfle rinin birbirleri yerine kullanrlmalan iqin krg. Gignac, op. cit., 82 vd.: r igin er diftongunun kullanrlmasrhakkrnda kr5. Gignac, op. c i t . , 190.

20 Zgu"t^, Personennamen. g1512-31.21 Prp" - Benseler. 290 bk. aqproupyoq.22 TAMrrr/7 938 940.23 T".,t,"rr,r, kentinin tcritoryllm stnrrlarr iqin bk.: Heberdey, Terrnessos. 731 vd.; Qelgin. Termessos Tarihi, 25 4J;

Iplikqioglu. 'l 'erritorium von 'l 'ermessos,

309-371; ay., L:indliche Siedlungen, 1,02-125.24 Rott, Kleinasiatische Denkm:iler, 360, no. 52; Pace, Adalia, 35.25 Krq. qelgin, 'I'ernessos

Tarihi, 33 r'd,; iplikqioglu, Territorium von Termessos, 310: ay., Lindliche Siedlungen. 105vcl.

Batt Pamphylia da Antik Yol AraSltrmalarr

2. Ketirkrzrl lr Mevkii 'ndeki Harabelik:

Varsak Belediyesi'nin 72.5 km kuzey-kuzeybatlslnda, Ketirktzrlh Mevkii'ndeki nekropol

alanrnrn yaklagrk 1 km gtineydolusunda qok odah, oldukqa btiyuk bir yapr kompleksi

tespit edilmigtir. Yaprnrn duvarlan pek qok yerde yakla$lk 1.5-2 metre yuikseklige kadar

korunmuqrur (Res. 9.Yapr kompleksi iqinde iki sarnrq yer almaktadrr. Bu sarnlqlardan biri

yuvarlaktrr ve tamamen harap olmuqtur; dileri ise dikdortgen formda, kemerli bk yaprya

sahiptir ve slva izleri gosterir. Via Sebaste guzergahr r,izerinde olmasl €{ereken bu yapt gu-

rlrbunun muhtemelen briyuk bir mansio'ya ait oldugu duqtinulebilir. Bu yapl gurubunun

gtineyinde, modern koy yolunun guney yakasrnda tiggen qatlh, geq donemde tamirat gor-

mr.ig bir sarnrq bulunmaktadrr (Res. 10). Sarnrcrn giriqi dnzgun blok taglardan orulmuq bir

kemer yap1s1 gosterir. On krsmrnda da ktiqtik taqlardan orulmtig ince bir podyllm bulun-

maktadlr.

3. Ogukkale Harabeleri:

Varsak Belediyesi'nin 8 km kuzeyinde, Ketirkrzrlh Mevkii'ndeki harabelilin 5.1 km gti-

neydofusunda,6.20 m qaplnda btiytik bir apsisi olan kil ise kaltnttst tespit edilmigtir (Res

11). Yaprnrn iginde eqik taqr olarak kullanrlan briytik bir blok yer almaktadrr. Kilise yapt-

s1nln yan taraftnda dikdortgen bir oda kaltnttsr iginde sarnlq bulunmaktadrr. Kilise yapls1-

nrn yaklnlncla da ktierik bir zeytinyagr iqlili bulunmaktadrr. Yaptnrn iqinde ve yaklnrnda

devgirme malzeme olarak kullanrlmrq Roma Donemi bloklarr tespit edilmigtir. Soz konusu

bloklann yanr slra kil ise iqerisinde 1 m ytlksekli$inde, 0'37 m qaplnda bir baqhla sahip

olan sutun tamburu yer almaktadrr. Soz konusu devgirme malzemeler guntimtizde de yo-

iun ltir tanm faaliyeti yuruttilen bolgenin antik donemde de benzer amagla kullanrlmrq

olabilecegine iqaret etmektedir.

4. Kapaklrkale Harabeleri:

Varsak Belediyesi'nin 8 km kuzey-kuzeydogusunda, Ogukkale Harabeleri 'nin 1.5 km

grineyclo$usunda Via Sebaste'nin her iki yakasrna inga edilmig iki kule ve bir kilise kahn-

t1s1 tespit edilmiqtir26. Yolun gtiney yakasrndakiyapt anakaya tizerine temellenmiq olup en

az tig katlr bir kuleye ait olsa gerektir (Res. 12). Birinci ve ikinci kat anakayaya oyulmuq

ve 8 basamalr korunmuq; bir merdivenle birbirine baflanrr. Merdivenin son buldulu yerde

in situ konumda kapr eqigi gorulmektedir. Buradan yukarrya dolru 4 sta daha merdiven

basamalr takip edilebilmektedir. Birinci katta, yukartda antlan kapr eqiSinin guneyinde bir

bagka odaya geqiq veren ikinci bir kapr egili de in situ olarak tespit edilmiqtir. Bu odanln

zeminini stisleyen mozatk fragmanlan hala gorulebilmektedir (Res. 13). Kule igerisinde 4

oda tespit edilmektedir. tsuradaki yapr grubu kuleli qiftlik olarak iglev gormenin yantn-

da, orralarrndan geqen yolu (Res. 14) gozetlemek gibi bir iqleve sahip olmuq gozrikmek-

redir. Esasen, Orta Lykia27, Pamphylia2s ve Kilikia'6nze gokqa belgelenen kuleli qiftlikler

26

27Krq. Hellenkemper - Hilcl, TIB u, 621 bk. Kayaklkale.

Konecny, Die lyk ische Turme, 315-326; ay. , Hel lenist ische Turmgehofte; Marksteiner,

299 374: Hailer - $anlr, Gehofte, 217-248; $anL-Erler, Bauern in der Polis.

Kllpper, Lindliche Siedlungsstrukturen, 97-111 ; Qevik - Pedarros, Kelbessos, 283-297;

Qevik - Bulut, Belen and Kelbessos, 104-1'30.

Durugontil, Turme und Siedlungen.

Befest igte Siedlungen,

ay. , Recherce, 261-273 ;

1 1 3

1 1 4 BurakTakmer - Nihal Ti-iner Onen

genellikle limanlara ve karayolu guzergahlanna hakim bir konuma sahip olmakla bidikte,bu aqrdan pek deferlendirilmemiglerdir. Bununla birlikte, Kapakhkale Harabeleri orne$i,kuleli giftliklerin bu iglevine dair belirgin bir ipucu vermenin yannda temelde HelenistikDonem'de geliqen bu yapr formunun tamir gorerek geq donemlere kadar kullanrldrlrnr dabelgelemektedir.

Bu yaptntn hemen kuzeyinde, yolun karqr yakasrnda, yine oldukqa briyrik boyutlardaikinci bir yapr bulunmaktadrr. Bu yaprnrn batrsrnda, kagak kaziar sonrasl gtiLn yriztine qrk-mr$g yazltll bir mezar steli bulunmaktadrr (Res. 15). Ayrrca her iki yaplnln temellerini olug-turan kaya ktitlelerinin yamaglarrna gok sayrda mezar odasr aqrlmrgtrr (Res. 16).

Mezar Steli (Res. 15)

Kiregtagrndan, alttan ve Listten profillendirilmig mezar steli. Stelin tist tarafi krrrk. Yaztt stelinorta ktstntna yaztlmrEtrr. ilk beq satrr ristte, son dort satrr ise alt krsrmda kaidenin iistilndeyer almaktadrr. Stelin ortasl bo$ brrakrlmrqtrr. tlstteki ve alttaki yaziar aynr donemcle yanl-maml$ olmahdrr. Ustte bu kaideyi kimin yaptrrdr$r, altta ise kimin diktirdigi kayda gegiril-rnigtir. Ustteki krnk yuzr.inden ilk r-ig satrrr tamamlamak mumkiin degildir.

Y: 7.23 m; D: 0.40 m; G: 0.4! m; HY 0.023-0.020 m. yazfi alanr (ilk beg sarrr): y: 0.2L m: (ara-da) 0.37 m bogluk; (son 4 satrr) Y 0.19 m.

lAroyevqq . .IAYP2 [ . . . r a i . . . , ] t I T I l

t . . . . . . l o Y A E O r4 inoiloopev rov p-

coprov r6rvorq.

VACAT

6 Eptrrerq Aeroy6vou-q a6etrnoq crir6v

8 avdoOqo€v pvnp-

1q lcrpeu

"Bu kaideyi (ben falanca ue kartmfalanca) Qocuklanmtz igin laptxrdrk. onlann kardeSleriolan Diogenes o{lu Hermeis ise bunu antlart dolaytsryla dikti."

Tarih: Harf karakteri (e C(D dolayrsryla i.S. 3. yuzyrl.

Orta krsrmdaki bogluga olasrhkla gocuklann isimleri yaziacakt. isimlerin sonradan boya ileyazrlmrq olmasr da ihtimal dahilindedir.

Str. 4 rinou'loopev : €rou1ocprev3o

Str. 7 aOetrnog - cr6el06q.

Str. 9 Xdp€lv: Xaprv

Bu yaprnrn hemen kuzeyinde 6 m qaprnda apsisi olan yaklaqrk 20 m uzunlulunda birkilise yer almaktadrr (Res. 23). Apsisin hemen yanrnda bir sarnrg vardrr. Kilisenin tabantmozaikle kaplanmr;trr ve bu mozaik yer yer korunmuqtur. Kilise yap1s1n1n iqinde ve qev-resinde btiytik blok taglar, stitun pargalarr ve bir Korinth baghlrna ait fragman ile bir adetkorozyona ulramrq antik qivi tespit edilmigtir. Kilise ydprsrnrn arkasrnda da bir sarnrg bu-

30 a yerine o yatmt hakkrncla krg. Gignac, Grammar, 256 vd; Threatte, Grammar, ljt)

Batt Pamphylia'da Antik Yol AraStrrmalarr 1 1 5

lunmaktadrr. Kapakhkale Harabeleri'nin kuzeybattstnda kayaya oyulmuq bir lahit teknesi

ve yapl kahntrlan bulunmaktadrr. Bu alanrn 50 m kadar gtineyinde bir taq ocalr gortilmek-

tedir. Ocaktan gtkartlan yarr igli ve igsiz bloklar yizeyde gortilebilmektedir.

Harabelerin 300 m guneyinde, anakayaya oyulmuq, onde dikdortgen gifigli, arkada

yuvarlak formlu bir sarnrg yap1sl yer alm ktadrr (Res. 17). Ondeki dikdortgen yapl kemerli

bir girige sahiptir ve sarnlca kayaya aqrlmrg basamaklarla inilir (Res. 18). Arkadaki yuvarlak

formlu sarnlcln tistu sonradan onanm gormr.iQttir. Sarnrg yapls1nln kuzeybattstnda, yukart-

da antlan yapr gruplart bulunmaktadtr.

5. Kapaklrkale Harabeleri - Gaziler Koyii Akqalar Mahallesi Arasrndaki YolKalrntrsr :Ketirkrzrlh Mahallesi'ndeki nekropol alanrnrn Via Sebaste'nin guzergahr r.izerinde bu-

lunmuq olmasr gerektigi varsaylmlndan hareket eden araqtlrmanln buradan Kapaklrkale

Harabeli$i 'ne kadar ytirr-itulen krsmrnda, arazinin yolun olarak tarlma aq1lml$ olma-

s1 nedeniyle herhangi bir yol izine rastlamak mtimktin olmamtqtrr. Yolun ilk izleri ise

Kapaklrkale Harabeli$i'ndeki iki yapr gurubu araslnda tespit edilmiqtir. Anakayaya yakla-

qrk 3.60 metre geniQliginde agrlmrg olan yol kahntrsr gtineydoluya do$ru devam etmek-

tedir (Res. 16). Buradaki kayahk alanda yol boyu kbamosoria mezarlar g6rtilmektedir

(Res. 19). Bunlardan birinin kapa$r hala uzerinde durmaktadrr (Res. 20). Buradan itibaren

orman yolu taraflndan kesilen antik gtizergah, yaklagrk 0.5 km kadar gr.ineydoluda tekrar

izlenebilmektedir. Bu alan anakayaya 2 m derinli[e kadar aqllmaslyla antik yolun en iyi

korunabilmig odalrnr tegkil eder ve gr-izergah bu qekilde 200 m kadar devam eder (Res.

21). Bu noktada rakibi gtiqlegen gtizergah Hotuglar Koyu Koseler Mevkii'nde tag doqemi

korunmug gekilde ve 0.5 km kadar izlenebilmektedir (Res. 22). Yol burada 3 m geniqlifin-

dedir ve yer yer tekedek izlerine rastlanmaktadrr. Kimi noktalarda korunan tekedek izleri-

nin taq doqemle ortulmesi yolun geq donemde geqirdigi onarlma, bu noktadan sonra yer

yer anakayaya oyulmug olarak takip edilebilen yolun do$u parapetine iqlenen haq igareti

ise gtizergahrn uzun sr.ireli kullanlmlna i$aret etmektedir. Soz konusu haq bLiytik bir ihti-

malle yolu kullanan Hrristiyan hacrlar tarafindan kazrnmtg olmahdrr. Bu mevkiide ana gti-

zergahtan ayrian bir gok tali yol bolgede tespit edilen tag ocaklannr dolaqmaktadrr (Res.

23). 36z konusu taq ocaklarr muhtemelen Pamphylia'n:r:r metropolis'i Perge'ye ait olmahdrr.

Bu dr.igrince dolru kabul edilecek olursa, bunlar ayflr zamanda Perge'nin tespit edilmig ilk

taq ocaklan olmaktadtdar.

Kapakl rkale 'den i t ibaren tak ip edi lebi len yolun kal tnt t lar tna dai r iz ler Varsak

Belediyesi'nin yaklaqrk 6 km kuzeydofusunda yet alan Gaziler Koyu/Akqalar Mahallesi'nin

1.5 km kadar kuzeyinde son bulmaktadrr (Res. 25). Ilurada yolun her iki yakasrnda parapet

duvarlannr oluqturan anakaya r.izerine 0J5 m geniqlifinde, yaklagrk 0.20 m derinli$inde su

kanallan agrldr$r gortilmektedir (Res. 24). Soz konusu kanallar yol boyunca belli arahklarla

anakayaya oyulmug sarnlqlara ballanmaktadrr (Res. 25). Perge'ye dolru devam eden yol

guzergahrnl, bolgenin bu noktadan itibaren tarlm ve iskan amaqh yo$un kullantmrndan

dolayr takip etmek mtimklin degildir.

Sonug olarak Via Sebaste Dogeme Bopazlndan sonra Ekgil i Beldesi yakrnrndaki

Asar Tepe'de konumlanan Helenistik gozetleme kulesi de goz ontinde bulundurula-

rak varsayrlacak bir gizergahla once Ketirkrzrlh Mevkii'ndeki nekropol alanryla mansio

1 1 6 BurakTakmer - NihalTtiner Onen

olarak yorumlanabi lecek yapr gurubuna, ardrndan Oqt ikkale Harabel i f i yakrnrndangeqerek Kapakhkale Harabel i$ i 'ne u lagmr$t1r ve i lk iz ler ine de burada rast lanmrqtr r .Kapaklrkale'den sonra da yaklagrk 7 kmkadar takip edilebilen yol kahntrlan Gaziler KoytiAkqalar Mahallesi yaklnrnda son bulmaktadrr.

Burada tantttlan grizergahrn yamnda Bagkoy'delt ve Magydos'un32 kuzeyinde de yol ka-ltnttlart bulundu$u bilinmektedir. Pamphylia Yol Sistemi'ne iligkin yurutr-ilen aragtrrmalarrnileriki safhalart, Dogeme BoSazr'ndan Akqalar Mahallesi'ne kadar krsmen de olsa takipedilebilen gtizergahtn, buradan itibaren Perge'ye Sofucaksu Deresi'ni nerede ve ne qekildegeEerek ulagtrlr; Magydos yakrnrnda gortilen ve br-iyuk ihtimalle Magydos'u Perge'ye ba!-Iayan gizergahrn doirudan Perge'ye mi gittigi, yoksa burada tanrtrlan gizergahla birlegtik-ten sonra mr Perge'ye dolru devam ettili; Doqeme Bolazr'ndan Perge, Attaleia ve YeniceI}olazt istikametinde devam etmesi beklenen giizergahlarln nerede sapak yaptrklan gibisorular gerqevesinde qekillenecektir.

Yazrtl,arrn

t .

2 .

3

Qevirileri:

Arteimas o{lu Moles, bu (henilz) boS meTart kendisi ve eSi Elpidous ve kendilerinden olmagocuklart igin yapttrdr. BaSka hig kimsenin (buraya defne) iani yoktur. Buna teSebbiis edenkiSi (. . . . . . . . . kasastna .. . . denaria) borglu olacaktr."

Trokondas o{lu Aurelius Merkouris bu (heniiz) boS mezart kendisi ve eSi Aurelia Demiourgiave kendilerinden olma qocuklarr iqin henilz hayattayken yapnrdt.

Bu kaideyi (ben falanca ue kanm falanca) gocuklartmtz igin yaptrdtk. OnlartnkardeEleri olan Diogenes oplu Hermeis ise bunu anilart dolal.ttsryla dikti.

31

32Ercenk, Eski Yol Sistemi, 368.

C)rmerocl - Robinson, Pamphylia, 222; French, Roma Yollan, 201 vd

Bau Pamphylia'da Antik Yol AraSttrmalarr

Kaynakga ve Krsaltmalar

A. Modern LiterattirAlkrm,'Wegenetz

U. B. Alkrm, "Ein altes rVegenetz lm st idwestl ichen Anti taurusgebiet", Anadolu

Ara$ttrmalart 1.2, 79 i9, 207 -222,

I3allance, Roman RoadsM. H. Balance, "Roman Roads in Lycaonia", Anatst B, 1958,223-231'

Belke - Mersich, Phrygien und Pisidien

K. Belke - N. Mersich, Phrygien und Pisidien, Denkschr. OeW, ptr i t .-nist. Kl. 211

(1990).

Brandt, GesellschaftH. Brandt, Gesellschaft und W'irtschaft Pamphyliens und Pisidiens im Altertum (1992)

Chevallier, Voies romainesR. Cirevallier, Les voies romaines (1972).

Culham, Roman Roads

P. Culham, "Roman Roads, Greek Terms. Translatir;n, Transliteration and Transfer",

Glotta 65, 7987, 167-170.

Qelgin. fcrmessosV. Qelgin, Termessos Tarihi (1992)

Qevik - Pedarros, Kelbessos

N. Qevik - I. Ir. Pedarros, "The Fortified Site of Kelbessos", Anatolia Antiqua 1'2, 2004,

283-29r.

Qevik - Pedarros, RecherceN. Qevik - I. P. Pedarros, "Recherces archeologiques dans le Beyda!. Troisidme rap-

port preliminare sur 1e site de Kelbessos", Anatolia Antiqua XXIY 2006, 26I-273

Qevik - Uulut, tselen and Kelbessos

N. Qevik - S. Bulut, "The Belen and Kelbessos Farmsteads with Towers on the Border

of Pisidia-Lycia and some Thoughs on Security in the Countryside", Adalya 70, 2007,

104-130.

Durugonil, Turme und SiedlungenS. Durugontil,'Iurme und Siedlungen im Rauhen Kilikien, AMS 28 (1998).

Ercenk, Eski Yol Sistemi

G. Ercenk, Pamphylia ve Qevresi Eski Yol Sistemi, Belleten i6,1992,367-370.

Esch, Romische StraBenA. Esch, Romische StraBen in ihrer Landschaft. Das Nachleben antiker StraBen um

Rom mit Hinweisen zur Begehung im Gelinde (1997).

Forbes, Ancient Roads

J. R. Forbes, Ancient Roads (1964)

Fraser - Matthews, Personal Names

A Lexicon of Greek Personal Names I (1987).

Frei-Stolba, VerkehrR. Frei-Stolba (ed.), Siedlung und Verkehr im romischen Reich (2004).

French, Roman Roads in AnatoliaD. H. French, 'A Study of Roman Roads in Anatolia. Principles and Methods", AnatSt

24, 7974,713-119.

1 1 7

1 1 8 BurakTakmer - Nihal tiiner Onen

French, Roman RoadsD. H. French, Rornan Roads in Central Anatolia, Proceedings of the Xtr' InternationalCongress of Archaeology (11)78).

French, Roman Road-System

D. H. French, "The Roman Road-System of Asia Minor", ANRW II 7.2 (1980) 698f29.

French, CatalogueD. H. French, Roman Roads and Mi les tones o f As ia Mrnor , Fasc . 2 : An In te r imCatalogue of Milestones I, II (BAR Int. Ser. 392 lI, Il = Brit. Inst. of Archaeology atAnkara Monograph D (1988).

French, Sites and Inscriptions

D. H. French, "Sites and Inscriptions from Phrygia, Pisidia and Pamphylia", EA 77, 1991,

51-63.

French, Roma YollanD. French, "1997 yrh Roma Yollarr, Milta|lan ve Yazrtlan Aragtrrmasr", AST 10, 1992,1c29_208.

Frencl.r, Roads in Pisidia

D. H. Frencli, "Roads in Pisidia", AMS 6, 7992,767-175.

French, Pre- and Early Roman RoadsD. H. French, "Pre- and Early Ron'ran Roads of Asia Minor", Arkeoloji Dergisi 5, 1997,779-7.)6.

French - Mitchell, Yollar ve Ulagrm

D. H. French - S. Mitchell, Roma Imparatorlu$unun ilk Devirlerinde Pisidia'da Yollarve Lllaq,rm, TrirkAD 24, 1977,213 vdd.

Gignac, GrammarF. T. Gignac, A Grammar of the Greek Papyri of the Roman and tsyzantine Periods I,(7976).

Hailer-Sanh, Gehofte

U. Hailer - A. $anh, Gehdfte und kleine ldndl iche Siedlungen auf dem Gebiet vonKyaneai, bk.: F. Kolb (ed.), Chora und Polis (.2004) 217-248.

Hebercley, TermessosR. Heberdey, RE V A,1 (7934) 732-778 bk. Termessos.

Hellenkemper - Hi1d, TIB 8H. Hellenkemper - F. Hild, Tabula Imperii Byzantini 8: Lykien und Pamphylien (200,1).

Herzig, Romisches StraBenwesen

H. E. Herzig, "Probleme des romischen Stra8enwesens. Untersuchungen zu Geschichteund Recht", ANR\(/ il. 1 (.1974) 593-618.

Hild, Byzantinisches StrassensystemF. Hild, Das byzantinische Strassensystem in Kappadokkien 0977).

Horsley - Kearsly, Boundary StoneG. H. R. Horsley - R. A. Kearsley, 'Another Boundary Stone between Tymbrianassosand Sagalassos in Pisidia", ZPE 127,1998,123-129.

Horsley - Mitchell, Central PisidiaG. H. R. Horsiey - S. Mitchell, The Inscriptions of Central Pisidia, IK 57 (2000).

Iplikgiollu, Territorium von TermessosR. ipl ikgioi lu, "Zum Terri torium von Termelssos in Pisidien", bk.: P. Scherrer - H.Taeuber - H. Thur (ed.), Steine und Wege, Festschrif t fr i r Dieter Knibbe zum 65.Geburstag. Osterreichisches Arch:iologisches Institut Bd. 32

,1999D 309-31,4.

Bau Pamphylia'da Antik Yol Aragilrmalart 119

iplikgioglu, L:inclliche SiedlungenB. iplikgio$lu, "Lzindliche Siedlungen und das Territorium von Termessos (Pisidien)",

bk.: F. Kolb (ed.), Chora und Polis (2004) 1'03-12i.

Kissel, Road BuiidingT. Kissel, "Road Building as a munus publicum", bk: P. Erdkamp (ed.), The Roman

Army and the Economy (2002) 727-150.

Konecny. Die lykische Ti irmcA. Konecny, "Militarisches Formengut-zivile Nutzung: Die lykische Tr.irme", REA 96,1994,315-326.

Konecny, Hellenistische TurmgehofteA. Konecny, Hellenistische Turrngehofte in Zentral und Ost Lykien (1997).

Koschick, Romerstrassenkolloquir-rmH. Koschick (ed.), Alle lfege fiihren nach Rom. Internationales RomerstrassenkolloquiumRonn (2005).

Ktippeq Lzinclliche SiedlungsstrukturenM. Kripper, "LAndliche Siedlungsstrukturen in Pamphylien am Beispiel von Sillyon",

Adalya 2, 7998,97-775.

Levick, Roman ColoniesB. Levick, Roman Colonies in Southern Aisa Minor (1967).

Macpherson, Roman RoadsJ. W. Macpherson, "Roman Roads and Milestones of Galatia", AnatSt 4, 1954, I77-72O.

Magie, Roman Rulc IID. Magie, Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Centuly after Christ I-II(1950)

Marksteiner, Befestigte SiedlungenT. Marksteiner, Befestigte Siedlungen Lykiens in vorromischer Zeit, REA 95, 7994,291) 3r4.

Mitchell, AnatoliaS. Mitchell, Anatolia. Land, Men, and Gods ln Asia Minor I (1993).

Mitchell, Three CitesS. Mitchell, "Three Cities in Pisidia", Anatst 4,1, 1994, 129-148.

Mitchell, CremnaS. Mitchell, Cremna in Pisidia. An Ancient City in Peace and in Var (1995).

Michell, AdministrationS. Mitchell, "The Administration of Roman Asia from 133 BC to AD 250", bk.: W. Eck(ed.), Lokale Alrtonomie romische Ordnungsmacht in den kaiserzeitlichen Provrnzen

vom 1. bis 3. Jahrhundert (199D 17-16.

Noll6, Side II

J. Nol16, Side im Altertum II, IK 44 (2007).

Ormerod - Robinson, PamphyliaH. A. Ormerod - E. S. G. Robinson, Notes and Inscriptions from Pamphylia, BSA 17,

1910/1971, 215-249.

Pace, AdaliaB. Pace, La zona costiera da Adalia a Side, Annuario 3, 7976-1920 [7921] 29-71.

Pape - Benseler, EigennamenrW. Pape - G. E. Benseler,

'Worterbuch der griechischen Eigennamen (1884).

Pek6ry, ReichsstraBenT. Pekdry, Untersuchungen zu den romischen Reichsstrat3en (1968).

120 BurakTakmer - Nihal Tiiner Onen

Radke, Viae publicae RomanaeG. Radke, RE Suppl. XIII (I97r, 1415-1686 bk. Viae publicae Romanae.

Rathrnann. Reichsstra13enM. Rathmann, Untersuchungen zu den ReichsstraBen in den westlichen Provinzen desirnperium Romanum (2003).

Rott. Kleinasiatische Denkm:ilerH. Rott, Kleinasiatische Denkm:iler aus Pisidien, Pamphylien, Kappadokien und Lykien(1908)

Ruge, I'�amphylia\W. Ruge, RE XVIII (1941 354-359, bk.: Pamphylia.

Sayar, Stral3enbau in KilikienM. H. Sayar, "Stral3enbau in Kilikien unter den Flaviern nach einem neugefundenenMeilenstein", EA 20, 1992, 57-52,

Schneicler. AltstrassenforschungH. C. Schneider, Altstrassenforschung (1982).

$ahin, VorberichtS. $ahin,

"Ein Vorbericht tiber den Stadiasmus Provinciae Lyciae in Patara", Lykia 1,1994. 130-1.35.

gahin - Adak, Zweiter VorberichtS. fahiq - M. Adak, "Stadiasmus Patarensis. Ein zweiter Vorbericht riber das claudischeStral3enbar-rprogramm in Lykien", bk.: R. Frei-Stolba, (ed.), Siedlung und Verkehr im ro-mischen Reich. Romerstral3en zwischen Herrschafts-sicherung und Landschaftsprdgung.Akten des Internationalen Kolloquiums zu Ehren von H. E. Herzig, Bern 27-30.06.2001(2004) 227-277.

gahin - Adak, Stadiasmus PatarensisS. gahin - M. Adak, Stadiasmus Patarensis. Itinera Romana Provinciae Lyciae (2007).

$anh-Erlcr, Bauern in der P<>lisA . g a n l r - E r l e r , B a u e r n i n d e r P o 1 i s . L i n d l i c h e S i e d l u n g e n r . r n d a g r a g i s c h e'Wirtschaftsformen

im zentrallykischen Yavu-Bergland (2006).

Tab. Pcut.Tabula Peutingerianar vgl. Miller, Itineraria sowie Vollst:indip;e Faksimile-Ausgabe imOriginalformat u. Kommentar von E. \Weber (1976).

Threatte. GrammarL. Threatte, The Grammar of Attic Inscriptions, Vol. I: Phonology (1980).

Trojani, The Roman RoadM. Trojani. The Roman Road from Mazaca Caesarea to Tavium in relat ion to theCalis Milestone, Proceedings of the X'h International Congress of Archaeology (1978)

2- 3-286.'Wa1ser,

Strassenbau{atigkeitG. Walser. Die Strassenbau- T:itigkeit von Kaiser Claudius. Historia 29, 1980, 138-462.

Zgxste, PersonennamenL. Zgusta, Kleinasiatische Personennamen (196+).

B. Antik Kaynak EdisyonlanEutropius, Breviarium ab urbe condita (Paeanii transiatio), S. P. Lambros (ed.), Breviarium ab urbe con-

dita (1912).

Festus Rufius, The Breviarium of Festus, J. \W. Eadie ted.t, The Breviarium of Festus. A Critical Eclitionwith Historical Commentarv Q967).

Abstract

Surveys of the Route-Network in West Pamphylia:A New Portion of the Via Sebaste extending between Perge and

Kl imax

This paper presents the results of surveys conducted in the western territory of Per€le,

thc first step of the west Pamphyia survey proiect in establishing the ancient road-network

in west Pamphylia. During the course of these surveys, the remains of the Via Sebaste ex-

rending from Perge to Klimax (today's Doqeme Bopazi) which was built under the supervi-

sion of the Governor of Galatia, Cornutus Aquila, in 5 g.C. on the order of Augusttts, the

buildings along the road and three epitaphs, all cited below, were documented for the first

time.

1. A Roman necropolis and two epitaphs have been identified at Ketirkrztlh area. 73.2

km. north-northwest of the Varsak Municipality. An inscription from Krrkgozhan

shows the western border of Perge's territory extended this far and, consequently

this necropolis may have stood within the territory of Perge.

2. About 1km. southeast of the necropolis area in Ketirkrzrlharca there is a group of

buildings that may have belonged to a mansio? and behind there is a cistern with a

triangular roof, which has undergone repairs in later periods.

3. Ruins at Oqrikkale: 5.1 km. southeast of the ruins in the Ketirkrzrlh area there are the

ruins of a church and an olive oil mill.

4. Ruins at Kapakhkale: 7,5 km. southeast of the ruins at Oqukkale there are two tow-

ers flanking the Via Sebaste, together with a church and an inscribed tombstone, all

now inventoried. This group of buildings functioned as a farmstead with tower in

addition to guarding the road passing through. 300 m. to the south of these ruins is

a rock-cut cistern with a rectangular entry in the front and having a round back.

5. The first traces of the Via Sebaste were attested to lying between two groups of build-

ings in the ruins at Kapakhkale. The road identified is cut from the bedrock and is

3.60 m. wide extending in a south-eastern direction. Traces of the stone pavement of

the road were preserved in the Koseler area of Hotuglar Village. A little to the south

of this area there are many secondary roads branching off this main road that pro-

vided access to the numerous stone quarries that have been identified in the region.

These quarries should have belonged to Perge, the metropolis of Pamphylia. The re-

mains of the Via Sebaste disappear about 1.5 km. north of the Gazller Village/Akqalar

Quarter, located about 6 km. northeast of Varsak Municipality. Here there are water

canals hewn from the bedrock that form the parapet walls on either side of the ro.ad.

122 BurakTakmer - Nihal Tiiner Onen

From the evidence presented above and taking into consideration the Hellenisticwatchtower on Asar Tepe near Ekgili district, the Via Sebaste continues from the Doqeme

Bopazr to the building group that may be termed a mansio by the necropolis area in the

Ketirkrzrlh area and then continues on to the ruins at Kapakhkale, bypassing the ruins at

Ogrikkale. The first traces of the road were attested here. The road could be traced for

about 7 km. from Kapakhkale and it disappeared near the Akqalar Quarter.

Translations of the inscriptions that were documented:

1. Moles, son of Arteimas, hacl this empty tomb built for himself, his wife Elpidous and

their common children. No other person is allowed (to be buried here). Anybody

who atternpts to do so wil l owe (... denaria to the chest of ...).

2. Aurelius Merkouris, son of Trokondas, had this empty tomb built, while he was stillalive, for himself and his wife Aurelia Demiourgia and their common children.

3. We (I so and so and my wife so and so) had this base built for our children. Their

brother Hermeis, son of Diogenes, erected it for their memory.

Bau Pamphylia'da Antik Yol Aragilrmalarr

Sd.!d "ll1tt

"ff'r"t

rrrer.r** {fl*#**

Res. 1 Tab. Peut. Segment lX

Res. 2 Pamphylia'yr dofu-batr ve kuzey-gLiney ekseninde dolagan yol aflarr(Hellenkemper - Hild, TIB B, 245'teki eskizden)

123

-{r}$r&***-T-

aoCrr.t"tr f+r*"i.

f l " ;1lr

:jF6t'

mp*ic*rtt'Erw#qo'

er-*g

Adrtr

lo,�frqrAr

2tugwnnut

3

14h5

124 Burak Iakmer - Nihal TAner Onen

Res. 3M. Aqui l l ius taraf rndan yaptrn lanve yeni kurulan Asia Eyaletiniqepeqevre dolagan yol afrnrngrizergahlarr(Mitchell, Administration, 2.1 )

Res. 4 Vulso ve Cicero'nun takip ettif i yollarla birl ikte M. Aquil l ius'un yaptrrdrfir yolla Via Sebaste'ningt.izergahlarr (Mitchell, Three Cities, 133 Fig. 2'deki haritadan)

"-t To Nicomedia= - _ - g = - - - * l

.Dorvlneurilr: - * LoIAllrfrf,"- ss

i l t t/ ! ' i

, r \

.+uano1'nfne:ai tX/ ' a i ! t \' . t -

- f \

f;" ::T"""t-;IO Tlslrllf,N

? Antinch

Batt Pamphylia'da Antik Yol AraSUrmalarr

Res. 5 Via Sebaste'nin Kapaklrkale - Caziler arasrnda saptanan ktsmtnt gosteren harita(Cizen: Harita Teknikeri Nazmi Seqer)

125

1 2 6 BurakTakmer - NihalTAner Onen

Res. 6Ket i rkrzr l l r Mevki iNekropol alanr

Res. 7Moles'in mezar yan[nltagryan lahit kapagr

Res. BAur. Merkuris' in mezarvazr t rnr lasrvan lahi t kaoaEr/ - / - - -

; - - r - o '

Bau Pamphylia'da Antik Yol AraSUrmalarr 1 2 7

Res. 9Ketirkrzrl lr Mev.'deki kalrntrlar

R e s . 1 0Ket i rkrzr l l r Mev. 'deki sarnrq

Res. .l 1

Oqrikkale Mev.'deki kil ise kalrntrsr

128 Burak Takmer - Nihal Tiiner Onen

Res. 12 Kapaklrkale Mev.'deki iki kule

Res. '14 Kapaklrkale Mev.'dekimezar odalarr

Res. 13 Mozaik pargalar

Bau Pamphylia'da Antik Yol Aragilrmalart

Res. 15 Kaoaklrkale Mev. 'deki mezar stel i Res. 15 ik i ku le yapsr arastndaki yo l ka l rnt rs l

129

Res. .17-18 Kapaklrkale'deki dikdortgen girigli sarnrg yaprsr ve kayaya aqrlmrq merdivenleri

1 3 0 Burak Takmer - Nihal Tilner Onen

R e s . 1 9Khamosoria mezarlar

Res. 20Uzerinde kapair korunankhamosoria

Res. 21Anakayaya aqrlmrg yol kalrntrsr

Bau Pamphylia'da Antik Yol AraSilrmalarr 1 3 1

Res. 22Koseler Mevkii tag dogeli yolkal rnt rsr

132 Burak Takmer - Nihal Tiiner Onen

!-;;. ; :-:":

, ";S;..f i

Res. 25Su kanal larrnrn ba$landr i r sarnrg

Res. 26Caziler Koyti/AkqalarMahallesi'nde gorr-i len, iki tarafrndasu kanalr bulunan yol ka l rnt rsr