-
1Lets go to Smart Learning with Fokus!
WELCOME TO SMART LEARNING
Diterbitkan oleh CV SindunataJl. Diponegoro No. 123 Kartasura,
Sukoharjo 57166
Telp. (0271) 781797, 781853Email: [email protected]
Penulis : Tim Catha EdukatifEditor : Reni Wahyu HapsariSetter :
Isnani MuthoharohIlustrator : Andika, MargoArt Design : Teguh
Pribadi
Mengacu SK Gubernur Jateng No: 423.5/5/2010
-
2Bahan PiwulanganPembelajaran berangkat dari kajian teori yang
telah tersurat, dan realisasi dari proses pengalaman hidup. Materi
mengemban fungsi sebagai pendulum pembelajaran menuju proses yang
sistematis, efektif, efisien, dan berbudaya. Materi Fokus sarat
dengan nilai-nilai edukatif, etika, dan kecakapan hidup.
1Piranti lan Sarana PasinaonMedia dan metode pembelajaran
merupakan bagian dari rencana pembelajaran. Validitas dan akurasi
keduanya, menjadi salah satu syarat menuju keberhasilan
pembelajaran. Pembelajaran dengan metode Aktif, Inovatif, Efektif,
dan Menyenangkan (PAIKEM) merupakan pendekatan yang digunakan Buku
Fokus agar pembelajaran lebih bermakna.
2
Gladhen, Gladhi, lan Ajang GladhenPembelajaran berorientasi pada
proses dan hasil. Keduanya terintegrasi dan terelaborasi melalui
pengukuran kompetensi dan pengembangan perilaku. Standardisasi
keberhasilan tidak hanya berupa skor, tetapi juga terciptanya
kebiasaan. Kebiasaan harus dikreasi. Kebiasaan harus dilatih. Dari
situlah keahlian bermula. Keahlian hanya dimiliki oleh mereka yang
sering berlatih. Penilaian pembelajaran dalam Buku Fokus mencakup
penilaian afektif, kognitif, dan psikomotorik.
3
Angkah Pandaya KapribadenPembelajaran menjadi media untuk
menggali keutamaan. Teori yang tersurat dan peristiwa yang
terlihat, menjadi kaca benggala untuk menumbuhkan kebiasaan
berbudaya luhur dalam interaksi, baik dengan sang Pencipta, sesama
manusia, maupun jagat raya. Puncak perjalanan keutamaan manusia
adalah kemampuan mempersonifikasikan diri menjadi pengemban dan
pelaksana CITRA MULIA SANG MAHA. Pembelajaran dalam Buku Fokus
sarat dengan nilai-nilai Karakter dan Budaya Bangsa Indonesia.
4
Kawruh JawaBerisi tentang teori dan informasi-informasi penting
yang berhubungan dengan mata pelajaran dan budaya lokal. Bermanfaat
untuk menambah pengetahuan dan merangsang keingintahuan peserta
didik pada informasi yang telah disajikan. Dengan demikian peserta
didik dapat mengetahui tentang informasi yang belum pernah
diketahui sebelumnya.
5
Lets go to Smart Learning with Fokus! Buku Fokus menyajikan
keunggulan materi dan strategi belajar baru yang akan mengantarkan
peserta didik memasuki Pembelajaran Aktif, Inovatif, Efektif, dan
Menyenangkan!
The Power of Book
-
3Table of ContentWelcome to Smart Learning
.......................................................................................
1The Power of Book
......................................................................................................
2Table of Content
..........................................................................................................
3
WULANGAN 1: OLAHRAGA
.......................................................................................
5
Kagiyatan Piwulangan 1: Nyemak lan Micara ...... 6A. Crita Bocah
...................................................... 6B.
Nglapurake Asil Panaliten ................................ 8
Kagiyatan Piwulangan 2: Maca lan Nulis ............. 10A. Maca
Wacan .................................................... 10B.
Nulis Karangan .................................................
11
WULANGAN 2: LINGKUNGAN
....................................................................................
21
Kagiyatan Piwulangan 1: Nyemak lan Micara ..... 22A. Crita
Wayang Raden Permadi .......................... 22B. Nanggapi Asil
Panaliten .................................... 23
Kagiyatan Piwulangan 2: Maca lan Nulis ............. 25A. Maca
Aksara Jawa Nganggo Pasangan .......... 25B. Nulis Ukara kanthi
Aksara Jawa ...................... 25
ULANGAN TENGAH SEMESTER 1
.............................................................................
36
WULANGAN 3: BUDI PEKERTI
....................................................................................
42
Kagiyatan Piwulangan 1: Nyemak lan Micara ..... 43A. Nyemak
Crita Bocah ........................................ 43B.
Nglapurake Asil Panaliten ................................ 44
Kagiyatan Piwulangan 2: Maca lan Nulis ............. 46A.
Nembangake Tembang Pangkur ...................... 46B. Nulis
Karangan ................................................. 47
WULANGAN 4: TETANEN
...........................................................................................
56
Kagiyatan Piwulangan 1: Nyemak lan Micara ..... 57A. Nyemak
Crita Wayang Raden Permadi ........... 57B. Micara Asiling
Panaliten ................................... 58
Kagiyatan Piwulangan 2: Maca lan Nulis ............. 61A. Maca
Wacan Nonsastra ................................... 61B. Nulis
Aksara Jawa ............................................ 62
ULANGAN SEMESTER 1
.............................................................................................
71
-
4WULANGAN 5: KEPAHLAWANAN
.............................................................................
77
Kagiyatan Piwulangan 1: Nyemak lan Micara ..... 78A. Nyemak
Pidhato ............................................... 78B. Isi
Pidhato ........................................................
79
Kagiyatan Piwulangan 2: Maca lan Nulis ............. 82A.
Pidhato
............................................................. 82B.
Pacelathon .......................................................
83
WULANGAN 6: PENDHIDHIKAN
................................................................................
93
Kagiyatan Piwulangan 1: Nyemak lan Micara ..... 94A. Crita
Wayang .................................................... 94B.
Pidhato
.............................................................
97
Kagiyatan Piwulangan 2: Maca lan Nulis ............. 99A. Maca
Aksara Jawa ........................................... 99B. Nulis
Aksara Jawa ............................................ 101
ULANGAN TENGAH SEMESTER 2
.............................................................................
110
WULANGAN 7: KERAJINAN
.......................................................................................
114
Kagiyatan Piwulangan 1: Nyemak lan Micara ..... 115A.
Ngrungokake Sesorah (Pidhato) ...................... 115B. Pidhato
.............................................................
116
Kagiyatan Piwulangan 2: Maca lan Nulis ............. 118A. Maca
Pidhato ................................................... 118B.
Nulis Karangan .................................................
118
WULANGAN 8: PARIWISATA
......................................................................................
127
Kagiyatan Piwulangan 1: Nyemak lan Micara ..... 128A. Nyemak
Crita Wayang ..................................... 128B. Tembang
Kinanthi ............................................ 129
Kagiyatan Piwulangan 2: Maca lan Nulis ............. 131A. Maca
Aksara Jawa ........................................... 131B. Nulis
Aksara Jawa ............................................ 131
UJIAN AKHIR SEMESTER
...........................................................................................
140
DAFTAR PUSTAKA
......................................................................................................
144
-
5Sumber: sdn5bumirejo.wordpress.com
Pambuka
Olahraga iku becik ditindakake supaya awak waras. Manawa awak
waras nindakake kagiyatan apa wae bakalane kepenak. Kamangka wong
urip iku ora bisa nglakoni urip kepenak manawa raga lagi lara.
Kanggo ngupaya supaya jiwa lan raga tansah bagas waras, para
manungsa kudu gelem njaga kasarasan. Mula olahraga iku sawijining
kagiyatan kang gedhe paedahe. Akeh werna lan jinising o lahraga,
kayata badmin ton, mlaku-mlaku, bal-balan, senam, sakpanunggalane.
Ayo saiki padha olahraga supaya duweni awak kang waras ora gampang
lara.
Komponen Silabus
OLAHRAGAWulangan 1
Standar Kompetensi1. Mampu mendengarkan dan memahami ragam
wacana lisan melalui pembacaan teks cerita anak dan cerita
wayang.
2. Mampu mengungkapkan pendapat dan perasaan secara lisan
tentang hasil pengamatan dengan ragam bahasa tertentu.
3. Mampu membaca dan memahami teks nonsastra, membaca huruf
Jawa, dan mengapresiasikan tembang macapat.
4. Mampu menulis karangan dalam ragam bahasa tertentu dan
menulis huruf Jawa.
Kompetensi Dasar1.1 Mendengarkan cerita anak.2.1 Melaporkan
hasil pengamatan.3.1 Membaca pemahaman teks nonsastra.4.1 Menulis
karangan.
Alokasi Waktu.... x 1 jam pelajaran (diisi oleh guru)
Metode Pembelajaran- Ceramah- Listening Teams
Media dan Sumber Belajar- Buku Teks Basa Jawa kelas 6.- Kamus
Basa Jawa.- Slide PowerPoint, dan lain-lain.
-
6A Crita BocahCrita bocah yaiku crita kang ditujokake kanggo
bocah. Saka critane bocah
bisa dimangerteni pengalaman urip lan bab kang magepokan karo
bocah, lan uga bisa njupuk mupangate.
Crita iku kena kanggo nyenengake bocah, kayata crita dongeng.
Manawa maca dongeng padatane bocah-bocah padha seneng atine.
Ngrembug babagan dongeng, pranyata jenis dongeng iku maneka warna,
kayata:1. Legenda, yaiku dongeng kang isine nyritakake dumadine
papan utawa
panggonan.2. Fabel, yaiku dongeng kang nyritakake panguripane
kewan-kewan. Dadi
kewan-kewan mau dianggep kaya manungsa bisa omong-omongan.3.
Mite, yaiku dongeng kang nyritakake alam lelembut.4. Sage, yaiku
dongeng kang nyritakake babagan kepahlawanan.
Wondene unsur-unsur intrinsik crita ing antarane: 1. Tema,
minangka pokoke rembug kang dilantarake ing crita.2. Amanat,
minangka piweling utawa pesen kang ana ing crita.3. Alur, minangka
rerangkening crita kang rinakit kanthi nalar.4. Watak, minangka
gambaraning sipat paraga ana ing sawijining crita.5. Latar,
minangka panggonan dumadining prastawa utawa kedadeyan ana ing
crita. Latar iki bisa arupa papan, ruwangan, lan wektu
dumadining crita.6. Sudut pandang, minangka carane pengarang
nggambarake paraga (tokoh)
ana ing crita.Gatekna crita kang diwacakake kancamu ing ngisor
iki kanthi permati!
Kodhok lan BekicotDening: Impian Nopitasari
Bekicot karo Kodhok mono kanca raket sing sedina-dina tansah
bebarengan ing ngendi wae. Senajan cara mlakune beda, sing siji
cepet, sing siji nggremet, nanging kekarone wis kaya sedulur
si-narawedi.
Senajan ngono, kadhangkala Bekicot sok ngrasa Gusti Mahakuwasa
ora adil, geneya Kodhok bisa sakepenake mencolot mrana-mrene dene
dheweke mlaku wae rekasa kathik isih kudu nggawa omah sisan.
Penak ya Dhok dadi kowe ki, ujare si Kicot marang Kodhok.Penak
piye ta sing kok maksud? Kodhok ganti takon.Ya awakmu ki lakune
cepet, nyang ngendi-endi bisa, ora nggremet Ian
kudu nggawa omah kaya aku.Hush, aja ngomong ngono. Awake dhewe
kudu tansah sukur marang
Sing Nggawe Urip. Apa-apa sing kok arani ala, durung karuan ala
kanggo kowe.
Kagiyatan Piwulangan
Dhisiplin Mandiri
1 Nyemak lan Micara
-
77
Sumber: news.liputan6.com
Pambuka
Pahlawan, yaiku wong kang duweni jasa kanggo negara. Wong sing
wis duwe lelabuhan becik bisa diarani pahlawan.Kang sinebut
pahlawan racake diarani wong sing mbelani nusa bangsa dhewe. Ana
werna-werna pahlawan antarane pahlawan nasional, kamardikan,
revolusi, pembangunan, lan sapanunggalane. Pahlawan iku uga
migunani tumrap ing manungsa liya, duwe ati kang jembar, pikiran
maju, seneng makarya kanthi gregetan sapanunggalane. Ayo dadia
manungsa kang uga migunani kanthi tumindak sing becik kanggo gawe
mulyaning negara lan sinau sing sregep iku salah sawijining pakarti
sing mulya.
Komponen Silabus
KEPAHLAWANANWulangan 5
Standar Kompetensi1. Mampu mendengarkan dan memahami ragam
wacana melalui pembacaan teks pidato dan cerita wayang.
2. Mampu mengungkapkan pendapat dan perasaan secara lisan
tentang pidato dan mengapresiasi tembang macapat.
3. Mampu membaca dan memahami teks pidato dan membaca huruf
Jawa.
4. Mampu menulis karangan dalam berbagai bentuk dan menulis
huruf Jawa.
Kompetensi Dasar1.1 Mendengarkan teks pidato. 2.1 Menceritakan
isi pidato sesuai unggah-ungguh.3.1 Membaca teks pidato.4.1 Menulis
karangan (parafrasa, dialog, narasi,
dan sebagainya).
Alokasi Waktu.... x 1 jam pelajaran (diisi oleh guru)
Metode Pembelajaran- Ceramah Variatif- Learning Starts With a
Questions
Media dan Sumber Belajar- Buku Teks Basa Jawa kelas 6.- Kamus
Basa Jawa.- Slide PowerPoint, dan lain-lain.
-
78
A Nyemak PidhatoPidhato utawa ana sing nyebut sesorah tegese
micara ing sangarepe wong
akeh utawa umum, ana uga kang ngandharake yen pidato utawa
sesorah, yaiku medharake gagasan utawa panemu kanthi migunakake
basa lisan ing ngarepe wong utawa pamireng akeh. Kagiyatan micara
ing sangarepe wong akeh bisa kabagi dadi loro, yaiku:1. Wong kang
pidhato nalika rampung anggone menehi sesuluh marang
pamiyarsane, lan ora menehi kalodhangan kanggo takon utawa
menehi tanggepan. Tuladhane kayata ceramah, wara-wara, lan
khotbah.
2. Wong kang pidhato nalika rampung banjur menehi wektu marang
pamiarsa kanggo menehi tanggepan. Tuladhane kayata diskusi lan
rapat.Kagiyatan pidhato diwiwiti kanthi nemtokake urutan-urutan
kaya ing
ngisor iki.1. Naliti prakara kanthi:a. Nemtokake arahan utawa
tujuan pidhato kang bakal digayuh.b. Naliti pamiarsa kayata lanang
kabeh utawa wedhok kabeh, umure rata-rata
piro, lan sapanunggalane.c. Naliti kahanan kayata wayah esuk,
awan utawa bengi, bisa uga lagi mangsa
apa.d. Milih lan mbatesi topik.2. Nata pidhato kanthi:a.
Nglumpukake bahan.b. Nata utawa nggawe cengkorongan (rangkane
pidhato).c. Ngandarake kanthi cetha.3. Gladhen kanthi migatekake:a.
Intonasi utawa lagu swarab. Sikapc. Gaya basad. Wirama
Anggone pidhato bisa tumindak kanthi rancag lan apik, perlu
dianakake kagiyatan pambuka, yaiku:1. Nata pokok-pokok pikiran.2.
Ngripta pokok-pokok pikiran dadi ukara pokok.3. Nggawe cengkorongan
(rangkane pidhato).4. Ngandharake pidhato kanthi migatekake
cengkorongan kang wis ditata.
Kagiyatan Piwulangan
Mandiri Seneng maca
1 Nyemak lan Micara
-
79
Gatekna tuladha pidhato ing ngisor kanthi permati!
Mengeti 17 Agustusan Assalamualaikum Wr. Wb. Bapak saha ibu
ingkang satuhu kinurmatan. Sagunging para warga
kampung Sukarena sumangga kula ndherekaken caos puja lan puji
syukur datheng Gusti ingkang Mahakuwasa. Awit kula lan panjenengan
sedaya pinaringan bagas waras rahayu saha wilujeng katitik ing dalu
punika. Kita seged makempal sesarengan minangka mengeti dinten
lahiripun Kamardhikan RI 17 Agustus.
Bapak-bapak saha ibu-ibu ingkang genekut ing raos suka bagya.
Kanthi dhatengipun 17 Agustus punika wasana ing kampung kita badhe
ngawontenaken kagiyatan-kagiyatan kadosta reresik kampung, bakti
sosial, lan sanes-sanesipun.
Bapak-bapak lan ibu ingkang kinurmatan,Mila saking punika kula
selaku Ketua Warga Sukarena ngajak dhumateng
para warga supados nyengkuyung punapa ingkang badhe pun
wontenaken sedaya kagiyatan ing 17 Agustus mangke supados saged
lancar ugi sukses migunani tumrap para kulawarga lan masyarakat.
Wasana cekap sumanten atur kula menawi wonten lepat anggen kula
matur, (muna-muninipun) kula nyuwun pangapunten.
Wassalamualaikum Wr. Wb.
B Isi PidhatoSakjeroning pidhato paling wigati iku kudu apal apa
sing arep diandharake.
Pidhato iku bisa kasil kanthi becik mentale uga kudu kendel,
suwarane kudu banter. Ancas utawa tujuane wong pidhato iku bisa
kapilah:1. Atur Pambagya Atur pambagya, yaiku pidhato kanggo nampa
rawuhe tamu kang ana ing acara apa wae.2. Atur Kabar, Pawarta,
utawa Informasi Informasi ing kene arupa palapuran utawa nyritakake
sawijining bab marang pamiarsa (pangrungu/pendengar).3. Atur
Panglipur/Hiburan (Menghibur) Pidhato kanggo aweh panglipur iki
kanthi ancas supaya sing mirengake bisa seneng penggalihe.4.
Pangajak Pidhato kang asipat pangajak kanthi ancas supaya sing
mirengake percaya banjur kapilut/melu, katut ketarik atine lan
gelem nindakake apa kang kawedharake ing pidhato. Umpamane pidhato
ing papan ibadah, pidhato ing babagan agama, lan sapiturute.
-
80
Ana ing naskah pidhato iku ana wewaton lan paugerane, yaiku sing
diarani cengkorongan utawa ngengrengan pidhato kang arane pambuka,
isi, lan penutup. 1. Pambuka yaiku : Mangayubagya marang para rawuh
kanthi ngaturake
panuwun uga ngaturake wigatine pepanggihan. 2. Isi Pidhato yaiku
: a. Ngaturake rasa syukur marang Gusti.b. Ngaturake rasa seneng
merga acara ing pepanggihan bisa kaleksanan.c. Ngaturi para
rawuh.d. Paring puji lan donga.3. Penutup yaiku : Nyuwun pangapura
sakabehing solah bawa lan muna-
muni nalika pidhato.Gatekna pidhato ing ngisor iki kanthi
permati!
Dina PahlawanAssalamualaikum Wr. WbIngkang kinurmatan, bapak/ibu
guru saha para kanca ingkang kula
tresnani. Puji syukur dhumateng ngarsanipun Gusti Mahakuwasa
ingkang sampun paring kesarasan saengga kitha saged kempal kanthi
boten wonten alangan setunggal menapa.
Ing pengetan dina pahlawan iki, kitha penerus bangsa kudu
ngeling-eling lan menghargai perjuangane para pahlawan. Salah
sijining cara menghargai perjuangan para pahlawan, yaiku sinau sing
sregep. Maksude sinau sregep, yaiku supaya kitha bisa dadi Pahlawan
Pendidikan. Salah sijining pahlawan pendhidhikan, yaiku Ki Hajar
Dewantara. Semboyane sing terkenal kanggo pendhidhikan, yaiku Tut
Wuri Handayani. Artine semboyan iku sing mburi wenehi dukungan. Ki
Hajar Dewantara uga ngedekake sekolah sing jenenge Taman Siswa.
Siji maneh pahlawan pendhidhikan, yaiku Raden Ajeng Kartini.
Dheweke sing njuangake pendhidhikan kanggo wong wadon. Salah
sijining karya Raden Ajeng Kartini, yaiku Habis Gelap Terbitlah
Terang.
Syukur paling akeh menyang Gusti Mahakuwasa sing isa kitha
lakukake saiki. Kitha isa ngrasakake sekolah apik tenan, budhale ya
ora kangelan, lan gurune padha teladhan. Cara kitha syukur, yaiku
ya sinau sing sregep. Ing pelosok, kanca-kanca kitha pada kangelan
sekolah amarga gurune mung sethithik. Sekolahe ya ora apik-apik
kaya sing kitha gawe saiki. Gurune biasane ya ana sing ora teka.
Tiwas budhale nantang, dalane jeblok ora karuan, teka sekolah ora
ana sing mulang. Aku ora isa ngrasakna sing dadi kaya ngunu
kuwi.
Pendhidhikan iku ora mandang tuwa-enom. Kitha kabeh wajib sinau,
ing ngendi wae iku. Kitha kudu luwih bisa njuangake pendhidhikan
luwih teka pahlawan-pahlawan mau.
Kembange kembang cempaka, dudu kembang arum dalu. Mumpung sira
isih mudha, kudu sregep ngudi ngelmu. Cukup sakmene dakaturake.
Mbok bilih ana kalepatan sing disengaja lan ora disengaja kula
nyuwun ngapura.
Wassalamualaikum Wr. Wb
-
81
Gladhi Piwulang
Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi pratitis
miturut teks pidhato Mengeti 17 Agustusan ing ngarep! Garapen
bebarengan karo kanca sabangkumu!
1. Apa tegese pidhato iku? Wangsulan:
...............................................................................................
...................................................................................................................
2. Sapa sing nindhakake pidhato? Wangsulan:
...............................................................................................
...................................................................................................................
3. Nindakake apa warga Sukarena saben 17 Agustus?Wangsulan:
...............................................................................................
...................................................................................................................
4. Sapa sing digatekake ana ing pidhato kuwi? Wangsulan:
...............................................................................................
...................................................................................................................
5. Apa pangajake bapak ketua warga kampung Sukarena marang kabeh
wargane? Wangsulan:
...............................................................................................
...................................................................................................................
Gladhen
Kanthi bebarengan karo kanca sabangkumu, tulisen isi pidhato
kang wis korungokake! Banjur andharna ana ing ngarep kelas kanthi
banter!
Angkah Pandaya KapribadenKitha penerus bangsa kudu ngeling-eling
lan ngregani perjuangane para pahlawan. Salah sijining cara
ngregani perjuangan para pahlawan, yaiku sinau sing sregep. Mula
kita kudu tansah ngucapake syukur marang Gusti kang Mahakuwasa.
Kepriye caramu ngugemi rasa syukur iku?1. Lingkungan Keluarga :
.........................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................2.
Lingkungan Sekolah :
..........................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
-
82
A PidhatoNgandharake ngenani sawijining bab ana ing ngarepe wong
akeh bisa
ditindakake kanthi pidhato. Pidhato kang becik ora kudu suwe,
nanging sing wigati isine utawa bakuning rembugan cetha. Dadi wong
kang ngrungokake iku bisa mudheng karo karepe pidhato kang
diandharake.
Dene rantaman pokok-pokok sesorah, yaiku:1. Salam Pambuka Salam
pambuka, yaiku ngaturake salam sing sepisanan minangka wiwitane
sesorah. Kang prelu dimangerteni, ora ana gunane ngucap salam
sawise nyebut para rawuh.
2. Purwakaning Atur Purwakaning atur, yaiku atur panuwun marang
para tamu anggone rawuh
ing papan kono lan puji syukur marang Gusti.3. Isi (Wigatine
Atur) Isi, yaiku kabeh bab sing prelu diwedharake.4. Dudutan
(Simpulan) Dudutan, yaiku pokok saka isi sing diwedharake.5.
Pangajeng-ajeng Pangajeng-ajeng, yaiku panyuwunan (pangarep-arep)
marang sing
ngrungokake bab isine sesorah.6. Panutup Panutup, yaiku atur
panuwun lan pangapura anggone sesorah.Teks pidhato ing ngisor iki
wacanen kanthi becik ana ing ngarep kelas!
Nuwun,Bapak kepala sekolah ingkang kula bekteni, para dewan juri
saha
sedaya tamu ingkang kinurmatan, tuwin kanca-kanca ingkang kula
tresnani.
Keparenga kula minangka sulihipun Panitia Lomba Geguritan
se-Karesidenan Surakarta atur pambagya harja dhumateng para rawuh
sedaya.
Salajengipun keparenga kula ngaturaken panuwun ingkang tanpa
pepindhan dhumateng sedaya ingkang sampun kersa caos pambiyantu
saengga adicara menika saged kalampahan kanthi rancag.
Kagiyatan Piwulangan
Seneng katentreman Rasa pengin mangerteni
2 Maca lan Nulis