Bal arısı (Apis mellifera L.) Kolonilerinde Arı Akarı (Varroa destructor Anderson&Trueman) ile Mücadelede Bazı Organik Bileşiklerin Etkinlikleri ile Bunların Baldaki Kalıntı

8/7/2019 Bal arısı (Apis mellifera L.) Kolonilerinde Arı Akarı (Varroa destructor Anderson&Trueman) ile Mücadelede Bazı Organi…

http://slidepdf.com/reader/full/bal-arisi-apis-mellifera-l-kolonilerinde-ari-akari-varroa-destructor 1/140

BAL ARISI (Apis mellifera L.) KOLONİLER İNDE ARIAKARI (Varroa destructor Anderson&Trueman) İLEMÜCADELEDE BAZI ORAGANİK BİLEŞİKLER İN

ETK İNLİKLER İ İLE BUNLARIN BALDAK İ KALINTIDÜZEYLER İ

Berna EMSEN Doktora Tezi

Zootekni Anabilim Dalı Prof. Dr. Ferat GENÇ

2008 Her hakk ı saklıdır



ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLER İ ENSTİTÜSÜ

DOKTORA TEZİ

BAL ARISI (Apis mellifera L.) KOLONİLER İNDE ARI AKARI(Varroa destructor Anderson&Trueman) İLE MÜCADELEDE BAZI

ORGANİK BİLEŞİKLER İN ETK İNLİKLER İ İLE BUNLARINBALDAK İ KALINTI DÜZEYLER İ

Berna EMSEN

ZOOTEKNİ ANABİLİM DALI

ERZURUM

2008

Her hakk ı saklıdır





ÖZET

Doktora Tezi

BAL ARISI (Apis mellifera L.) KOLONİLER İNDE ARI AKARI (Varroa destructor

Anderson&Trueman) İLE MÜCADELEDE BAZI ORGANİK BİLEŞİKLER İNETK İNLİKLER İ İLE BUNLARIN BALDAK İ KALINTI DÜZEYLER İ

Berna EMSEN

Atatürk ÜniversitesiFen Bilimleri EnstitüsüZootekni Anabilim Dalı

Danışman: Prof. Dr. Ferat GENÇ

Bal ar ısı kolonilerinde ar ı akar ı (Varroa destructor ) ile mücadelede üç farklı metotla

uygulanan thymol, oksalik asit ve thymol-oksalik asit kar ı

şı

mı

nı

n etkinliği ve kolonigelişimine olan etkileri araştır ılmıştır. İlaçlar toz olarak, şeker şurubu ile sulandır ılıpar ılar üzerine damlatılarak ve alkolde çözündürülüp emici köpüklere emdirilerek uygulanmıştır. İlaçlama sonrası en iyi sonuçlar thymol toz (%89.98) ve thymol emiciköpük grubunda (%77.15) elde edilmiştir. En düşük etkiler (<%50) ise oksalik asitmuamele gruplar ında olmuştur. Tüm muamele gruplar ında, ilaç uygulamalar ındansonraki ilk üç günde yüksek oranda akar ölümü görülmüş ancak ilaçlar üç günden sonrathymol toz metodu hariç etkinliklerini kaybetmişlerdir. Kovanlardan toplanan bal örneklerinde tespit edilen thymol kalıntı miktar ı, thymol tozgrubunda 0.021-0.288 mg/kg, thymol şeker şurubu kar ışımında 0.088-0.301 mg/kg ve

thymol emici köpük grubunda 0.041-0.277 mg/kg arasında değişmiştir. Balda oksalik asit kalıntı miktarlar ı ise 6.63-34.99 mg/kg arasında olmuştur. İlaçlar ın kar ışımındathymol için baldaki kalıntı miktarlar ı, 0.037-0.319 mg/kg ve oksalik asit için 6.63-34.28mg/kg arasında değişmiştir. Bu sonuçlar Dünya Sağlık Örgütü’nün bu pestisitler içinkabul edilebilir limitlerinin altında kalmıştır. 2008, 126 sayfa

Anahtar Kelimeler: Varroa destructor , bal ar ısı, thymol, oksalik asit, etkinlik,

kalıntılar

i



ABSTRACT

Ph.D. Thesis

EFFICACY OF SOME ORGANIC COMPOUNDS APPLIED AGAINST BEE MITE(Varroa destructor Anderson&Trueman) IN HONEY BEE (Apis mellifera L.)

COLONIES AND RESIDUE LEVELS IN HONEY

Berna EMSEN

Atatürk UniversityGraduate School of Natural and Applied Sciences

Department of Animal Science

Supervisor: Prof. Dr. Ferat GENÇ

Effects of thymol, oxalic acid and thymol-oxalic acid applied with three different

delivery methods for the control of the honey bee parasitic mite Varroa destructor andcolony growth parameters were evaluated. The miticides were applied as dust, diluted insugar syrup trickled onto the bees and dissolved in ethanol embedded in vermiculiteblocks. The best results were obtained with thymol applied in dust (89.98%) and invermiculate (77.15%). The lowest efficacies were those of the oxalic acid treatments(<50%). All of the treatments caused high mite mortality within the first three days after each miticide application, but lost most of their efficacy after three days of miticideapplications, except when thymol applied in dust.

Residues of thymol found in honey collected from the beehives ranged from 0.021 to

0.288 mg/kg for thymol in dust, from 0.088 to 0.301 mg/kg for thymol solution in sugar syrupe, and from 0.041 to 0.277 mg/kg for thymol solution in vermiculate. The range of oxalic acid content in honey was 6.63-34.99 mg/kg in oxalic acid treated groups.Residues of combination of products found in honey varied from 0.037-0.319 mg/kg for thymol and 6.63-34.28 mg/kg for oxalic acid. These results stayed under the acceptablelimit of the World Health Organization.

2008, 126 pages

Keywords: Varroa destructor , honey bee, thymol, oxalic acid, efficiency, residues

ii



TEŞEKKÜR

Araştırmanın planlanıp yürütülmesinde yardımlar ını esirgemeyen tez hocam Sayın Prof.

Dr. Ferat GENÇ’e, çalışmalar ım esnasında yak ın ilgi ve teşviklerini gördüğüm Sayın

Prof. Dr. Erol YILDIRIM, Sayın Doç. Dr. Ahmet DODOLOĞLU ve Sayın Yrd. Doç.

Dr. Cemal DÜLGER’e teşekkürlerimi sunar ım.

Araştırma süresince maddi ve manevi desteğini esirgemeyen Fakültemiz Dekanı Sayın

Prof. Dr. Mükerrem KAYA’ya, ar ı ve kovan materyalini sağlayan İstanbul Ar ıhan

Ar ıcılık Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Fahriye HAMULU’ya en derin şükranlar ımı

sunar ım.

Araştırma ile ilgili ön çalışmalar ı yürüttüğüm Kanada Guelph Üniversitesi’nde dokuz

ay süresince her türlü teknik ve teorik konularda yak ın ilgi, teşvik ve yardımlar ını

esirgemeyen Guelph Üniversitesi Çevre Biyolojisi Bölümü öğretim üyelerinden Sayın

Prof. Dr. Ernesto GUZMAN’a ve Sayın Paul KELLY’e sonsuz teşekkürlerimi sunar ım.

Araştırmadan elde edilen verilerin istatistik analizlerinde yardımcı olan Sayın Yrd. Doç.

Dr. Memiş ÖZDEMİR’e ve örneklerin Photoshop program analizlerindeki yardım ve

katk ılar ından dolayı Sayın Shawn STEINMAN’a içten teşekkürlerimi sunar ım.

Berna EMSEN

Nisan 2008

iii



İÇİNDEK İLER

ÖZET ................................................................................................................... i

ABSTRACT.......................................................................................................... ii

ÖNSÖZ veya TEŞEKKÜR................................................................................... iii

SİMGELER ve KISALTMALAR DİZİNİ…....................................................... vii

ŞEK İLLER DİZİNİ ….......................................................................................... viii

ÇİZELGELER DİZİNİ ........................................................................................ ix

1. GİR İŞ……………………………………………………..…....….............

1

2. KAYNAK ÖZETLER İ veya KURAMSAL TEMELLER ……..............

8

3. MATERYAL ve YÖNTEM..……………………………………….........

33

3.1. Materyal…..…………………………………………………...................

33

3.1.1. Deneme kolonilerinin kurulması ve eşitlenmesi.………………...........

33

3.1.2. Kovan materyali ve ar ı tuzaklar ı....……………………………............

33

3.1.3. Laboratuar malzemeleri...………………………………............……...

34

3.1.3.a. Varroa miktar ını belirlemede kullanılan malzemeler..…........……...

34

3.1.3.b. Sahada ilaçlar ın tatbik edilmesinde ve örneklerin toplanmasında

kullanı

lan malzemeler…...…................................................................

353.1.3.c. Bulaşıklı kolonilerden Varroa akar ı toplamada kullanılan

malzemeler……………………………………………………………

35

3.1.3.d. Örnek analizleri ve sayımlar ında kullanılan malzemeler………........

35

3.1.3.e. Varroa ile mücadelede kullanılan organik bileşikler...........................

35

3.1.3.f. Organik bileşiklerin hazırlanmasında ve muhafazasında kullanılan

alet ve ekipmanlar………………….……………………….......……

36

3.2. Yöntem......................................................................................................

36

iv



3.2.1. Kolonilerde uygulama metotlar ının belirlenmesi…………….....……..

36

3.2.2. Deneme kolonilerinin Varroa paraziti ile bulaştır ılması ……......….....

37

3.2.3. İlaçlama öncesi bulaşıklılık oranının belirlenmesi …………........……

40

3.2.4. İlaçlar ın Hazırlanması ve Uygulanması………..………………...........

42

3.2.4.a. Thymol ………………………………………...………………..….

42

3.2.4.b. Oksalik Asit…………………………….......…………….…………

43

3.2.4.c. Thymol+Oksalik Asit………………..…......……………………......

44

3.2.5. Son tedavi uygulaması…...……….....……………………………..…..

46

3.2.6. İncelenen özellikler…………………………………....………………

47

3.2.6.1. İlaçlama öncesi Varroa bulaşıklık seviyesinin belirlenmesi.......…....

47

3.2.6.2. İlaç uygulamalar ı sırasında dökülen Varroa paraziti sayısı …...........

48

3.2.6.3. İlaç uygulamalar ının Varroa paraziti bulaşıklığı üzerine etkisi..........

49

3.2.6.4. İlaç uygulamalar ının kapalı yavru üretimine etkisi......………..........

49

3.2.6.5. İlaç uygulamalar ında kapalı yavru gözlerinde gelişen Varroa

paraziti sayısı ……………………….…………………………..........

50

3.2.6.6. İlaç uygulamalar ında ölü ergin ar ı sayısı………... ......…...…….......

52

3.2.6.7. İlaç uygulamalar ında kolonilerdeki ar ı varlığı……........……………

53

3.2.6.8. Perizin uygulaması sonunda farklı ilaçlama gruplar ında kalan

Varroa parazit sayısı ………….…..............................…………….....

54

3.2.6.9. Perizin uygulamasının ölü ergin ar ı sayısına etkisi.…......…………..

54

3.2.6.10. Bal örneklerinin toplanması…...…………………….....…………..

54

3.2.6.11. Uygulamalar ın ekonomik açıdan değerlendirilmesi …..................... 55

3.2.6.12. İlaçlama sırasındaki çevre sıcaklık ve neminin ilaç uygulamalar ına

etkisi ....................................................................................……….....

56

3.2.7. Verilerin değerlendirilmesi……….……………………….....………...

56

v



4. ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA…………….....…………

57

4.1. İlaçlar ın genel etkileri.….….………...…………………….....…………

57

4.1.1. İlaçlama öncesi kolonilerde Varroa bulaşıklık oranının

belirlenmesi..........................................................................................

57

4.1.2. Bal ar ısı kolonilerinde ilaçlama süresince dökülen Varroa sayısı….…

60

4.1.3. Farklı ilaç uygulamalar ının Varroa destructor üzerine etkisi…...…….

66

4.1.4. İlaç uygulamalar ının kapalı yavru üretimine etkisi… ……………......

72

4.1.5. İlaç uygulamalar ının kapalı yavru gözlerinde gelişen Varroa

parazitine etkisi ……………………………………………………...

76

4.1.6. İlaçlar ın ölü ergin ar ı sayısı üzerine etkisi….………..……......……….

79

4.1.7. Mücadele kullanılan ilaçlar ın ar ı populasyonu üzerine etkisi…………

84

4.1.8. Farklı ilaçlama gruplar ında perizin uygulaması sonunda kalan Varroa

parazit sayısı …………........................……………………………....

89

4.1.9. Perizin uygulamasının ölü ergin ar ı sayısı üzerine etkisi……..…….....

93

4.1.10. Balda kalıntı miktarlar ı….………………………………...................

95

4.1.11.Uygulamalar ın ekonomik açıdan değerlendirilmesi…....….........……

102

4.2. İncelenen bazı özellikler arasındaki korelasyonlar….……………...........

106

4.2.1. Varroa düşüşüne ve ölü ergin ar ı sayısı üzerine iklimsel faktörlerin

etkisi……………………….………………………………………….

106

4.2.2. Varroa akar ı

nı

n ergin ar ı

ölümü, ar ı

populasyonu ve kuluçkalı

k alanmiktar ı üzerine etkisi ile ilgili korelasyon değerleri................…........

108

5. SONUÇ ve ÖNER İLER .............................................................................

110

KAYNAKLAR ....................................................................................................

112

ÖZGEÇMİŞ

vi



SİMGELER ve KISALTMALAR DİZİNİ

cm Santimetre

cm2 Santimetre KareoC Sıcaklık Derecesi

gr Gram

kg Kilogram

lt Litre

m2 Metrekare

meq Serbest Asitlik Miktar ı

mg Miligram

ml Mililitre

mm Milimetre

ppm Milyonda Bir Birim

sn Saniye

K ısaltmalar

CAD Kanada Dolar ı

MRL Maksimum Kalıntı Miktar ı

OA Oksalik Asit

T Thymol

TOA Thymol-Oksalik Asit

YTL Yeni Türk Lirası

vii



ŞEK İLLER DİZİNİ

Şekil 3.1. Todd tipi ölü ar ı tuzağı............................................................................. 34

Şekil 3.2. Varroa paraziti toplama düzeneği……………........................................ 39

Şekil 3.3. Ergin dişi Varroa’lar ın işçi ar ılı ana ar ı kafeslerine aktar ılması.............. 40

Şekil 3.4. Kovan altına yerleştirilmiş Varroa tuzağı............................................... 41

Şekil 3.5. Gözlem tahtasına yerleştirilmiş vazelinli karton...................................... 42

Şekil 3.6. Damlatma yöntemi................................................................................... 45

Şekil 3.7. Toz yöntemi............................................................................................. 45

Şekil 3.8. Emici köpük yöntemi .............................................................................. 46

Şekil. 3.9. Vazelinli kartonlar üzerine dökülen Varroa parazitleri.......................... 47

Şekil 3.10. Kartonlara düşen Varroa’lar ın sayılması............................................... 48

Şekil 3.11. Peteklerde yavrulu alan hesaplama düzeneği…………………............ 50

Şekil 3.12. İşçi ar ı gözlerinde Varroa sayımı.......................................................... 51

Şekil 3.13. İşçi ar ı gözünden çıkar ılmış Varroa’lı pupa.......................................... 51

Şekil 3.14. Ar ı tuzaklar ına dökülen ölü ar ılar ......................................................... 52

Şekil 3.15. Ölü ar ılar ın sayımı..………………….................................................. 53

Şekil 3.16. Kalıntı analizi için bal örneği alımı…………....................................... 55

viii



ÇİZELGELER DİZİNİ

Çizelge 1.1. Varroa Mücadelesinde Yaygın Olarak Kullanılan Bazı Bitkisel

Kaynaklı Ürünler ve Organik Asitler................................................

6

Çizelge 4.1. İlaçlama Öncesi Varroa bulaşıklığı İle İlgili Varyans Analizi

Sonucu…………………………………………………………….

57

Çizelge 4.2. İlaçlama Öncesi Koloni Gruplar ına Ait Varroa Bulaşıklık

Değerleri...........................................................................................

58

Çizelge 4.3. Farklı Günlerde Dökülen Varroa Sayısına İlişkin Verilere

Uygulanan Varyans Analizi Sonuçlar ı……………………………

62

Çizelge 4.4. İlaç Uygulamalar ı Sırasında Kartonlara Dökülen Ortalama Varroa

Sayılar ı..............................................................................................

63

Çizelge 4.5. İlaçlar ın Etkinliğine İlişkin Varyans Analizi Sonucu ……………

67

Çizelge 4.6. Varroa Mücadelesinde Kullanılan İlaçlar ın Etkinlik Derecesi........

68

Çizelge 4.7. İlaçlama Öncesi ve Sonrası Yavrulu Alan Miktarlar ına AitVaryans Analizi Sonucu…………………………………………..

72

Çizelge 4.8. Farklı Uygulama Yöntemlerine Ait Kolonilerde İlaçlama Öncesi

ve Sonrası Ortalama Kuluçka Alanlar ı.................................……..

73

Çizelge 4.9. Petek Gözlerinde Gelişen Varroa Sayılar ına İlişkin Varyans

Analizi Sonucu …………………………………………………...

76

Çizelge 4.10.

Farklı İlaçlama Gruplar ına Ait Kolonilerin Kapalı Yavru

Gözlerinde Tespit Edilen Varroa Oranı

............................................

77Çizelge 4.11. Ölü Ergin Ar ı Sayısı İle İlgili Varyans Analizi Sonucu ………….

80

Çizelge 4.12. Farklı Gruplara Ait Ölü Ergin Ar ı Sayısı…...…………………….

81

Çizelge 4.13. İlaçlama Öncesi ve Sonrası Ar ı Varlığına İlişkin Varyans Analizi

Sonucu…………………………………………………………….

85

Çizelge 4.14. Farklı Gruplara Ait Kolonilerde Ar ı Varlığı....................................

86

Çizelge 4.15. Haftalık Dökülen Varroa Sayılar ına İlişkin Varyans Analizi

Sonucu…………………………………………………………….

89

ix



Çizelge 4.16. Farklı Gruplara Ait Kolonilerde Toplanan Akar Sayısı…………..

91

Çizelge 4.17. Ölü Ergin Ar ı Sayısı İle İlgili Varyans Analizi Sonucu…………..

93

Çizelge 4.18. Perizin Uygulamasının Ölü Ergin Ar ı Sayısı Üzerine Etkisi……..

94

Çizelge 4.19. Thymol Kalıntı Miktarlar ına İlişkin Varyans Analizi Sonucu……

96

Çizelge 4.20. Oksalik Asit Kalıntı Miktarlar ına İlişkin Varyans Analizi

Sonucu…………………………………………………………….

96

Çizelge 4.21. Balda Tespit Edilen Thymol Kalıntı Miktarlar ı…………………..

97

Çizelge 4.22. Balda Tespit Edilen Oksalik Asit Kalıntı Miktarlar ı………………

98

Çizelge 4.23. Her Bir Muamele Grubunda Bir Koloni İçin Kullanılan Ürün

Miktar ı, İşçi Masraf ı, Harcanan Zaman ve Toplam Masraf.............

103

Çizelge 4.24. İlaçlama Dönemine Ait Sıcaklık ve Nem Değerleri.........................

106

x



1

1.GİR İŞ

Dünya üzerinde 80 milyon yıldan beri yaşamını sürdüren bal ar ılar ı sağladıklar ı yararlı

etkilerle ekonomik ve ekolojik açıdan büyük bir öneme sahiptirler. Ar ılardan elde edilen

bal, polen, ar ı sütü, balmumu, propolis ve ar ı zehiri insan beslenmesi ve sağlığı

açısından oldukça önemli olmakta ve birçok hastalığın tedavisinde ilaç olarak

kullanılmaktadır. Bu faydalı ürünlerin üretiminde ve kullanımındaki üretici ve tüketici

topluluğu her geçen gün artmakta, gelişen teknoloji ile bu ürünler ticari alanda önemli

bir ekonomik kazanç kapısı oluşturmaktadır (Kaftanoğlu vd 1992; Kumova 2001).

Ar ıcılığın tar ımsal üretimde etkinlik kazanması ancak verimli, sağlıklı bir materyal ve

teknik bilgi ile yapılan ar ıcılık ile mümkün olabilmektedir. Bal ar ısı kolonilerinin üretim

etkinliğini sınırlayan faktörler arasında koloni sağlığı oldukça önemlidir. Genel olarak

hastalık ve zararlılarla ilgili korunma ve kontrol yöntemlerinin bilinçli olarak

yapılamaması, gerekli önlemlerin zamanında alınamaması bu hastalıklar ın ülke

genelinde hızla yayılmasına neden olmakta ve ar ıcılığı tehdit eder boyuta

ulaştırmaktadır (Kumova 2001; Genç ve Dodoloğlu 2002).

Bal ar ılar ını etkileyen, yaşama gücünü ve verimliliğini düşüren birçok hastalık ve zararlı

bulunmaktadır. Hastalığın kaynağı olan mikroorganizmalar, sağlıklı kolonileri etkisi

altına alarak, koloniden koloniye, ar ılıktan ar ılığa ve bölgeden bölgeye hızla

yayılmaktadır. Hastalık yapan mikroorganizmalar ın yayılması bitkiler, toprak ve su

kaynaklar ı, bal, polen, propolis, balmumu, kovan, ar ıcılık ekipmanlar ı ve ar ıcılar

yoluyla olmaktadır. Satın alınan ar ı materyalinin kontrol edilememesi, hastalıklarla

mücadele yöntemlerinin bilinçli şekilde yapılmaması, hastalıklı kolonilerden ana ar ı

alımı ve petekli bal aktar ımı, sağlıksız oğul alma işlemleri, yağmacılık, kaynağı belli

olmayan balmumu kullanımı yayılmada en önemli etkenler olmaktadır (Öder 1983; De

Jong 1997).



2

Ar ı hastalık ve parazitleri koloni gelişimini önemli ölçüde etkileyen, verimliliği azaltan,

ar ı ve insan sağlığını doğrudan etkileyen çok önemli bir sorundur. Bunlar içerisinde

1904 yılında Entomolog Edward Jacobsoni taraf ından Java’da Apis cerana ar ılar ında

tespit edilen ve araştırmacının adıyla anılan Varroa jacobsoni adlı dış parazit, dünya

ar ıcılığında büyük kayıplara neden olmuştur (Qudemans 1904). Bu parazit, Apis

mellifera kolonilerinde 1958 yılında ilk defa Güney Çin’de fark edilmesinden sonra

1960’lı yıllardan itibaren hızla dünyadaki bütün bal ar ısı kolonilerine yayılmaya

başlamıştır. Ülkemizde ise, ilk defa 1976 yılında Bulgaristan üzerinden, doğal bulaşma

yollar ı ile Trakya Bölgesi’ne geçmiş ve Ege’de İzmir yak ınlar ında, ar ıcılar paraziti

kendi kolonilerine taşımışlardır. Hızlı bir şekilde yayılan parazit, 1986 yılına kadar

Anadolu’daki tüm kolonileri etkisi altına alarak, 600.000 koloninin yok olmasına ve

7000-7500 ton ürün kaybına neden olmuştur (Mimioğlu ve Göksu 1984; Akyol vd

1998; Güleğen vd 2003).

Parazitin tüm dünyaya yayılması A. mellifera üzerinden, ticari ar ıcılık; ana ar ı, oğul,

göçer ar ıcılık ve ar ı taşınması yolu ile ülke içi ve ülkeler arası olmuştur (Morse and

Laigo 1969; Sumpter and Martin 2004). Önemli zararlara neden olan Varroa parazitinin

ar ı kolonilerine hızla yayılması ar ıcılık sektörünü sarsmıştır (Morse and Goncalves

1979).

Parazitin Türkiye’ye girdiği dönemde ülkenin koloni varlığının yaklaşık %50’sinin ilkel

kovanlardan oluşması, bu kovanlarda parazitin varlığının anlaşılmasının ve

mücadelesinin zor olması

nedeniyle tahribat oranı

yüksek olmuştur. Gezginci ar ı

cı

lı

ğı

nyaygın bir şekilde yapılması parazitin ülkemizde çok hızlı yayılmasına neden olmuştur.

Gerek parazit tahribatından dolayı ilkel kovanlardaki kolonilerin sönmesi gerekse

ar ıcılar ımızın bilinçlenmeye başlaması ile ilkel kovan kullanımı yerini modern

kovanlara bırakmıştır. Modern kovan kullanımının giderek artması ile parazit ile

mücadele kolaylaşmış ancak yayılması engellenememiştir (Akyol ve Korkmaz 2005).

Son yıllarda yapılan araştırmalarda A. mellifera ar ısını yok eden ve koloniler üzerindeki

zararlı etkileri azaltılmaya çalışılan parazitin V. jacobsoni olmadığı, koloniler üzerinde



3

olumsuz etkiye farklı bir türün neden olduğu tespit edilmiş ve parazit, yok edici, yık ıcı

anlamına gelen Varroa destructor olarak isimlendirilmiştir (Anderson and Trueman

2000).

V. destructor uzun zamandır V. jacobsoni ile beraber bulunan son derece tehlikeli bir

türdür. Bu iki türün de konukçusu A. cerana’dır. V. jacobsoni, Malezya-Endonezya

Bölgesinde A. cerana’da; V. destructor ise Asya'da A. cerana’da ve dünya genelinde ise

A. mellifera'da yaygındır (Anderson and Trueman 2000; Zhang 2000).

Bugüne kadar yapılan çalışmalara göre, Varroa parazitinin Asya’da A. cerana türü

ar ılarda tespit edilen 18 genotipinden 3 tanesi A. mellifera üzerinde olumsuz etkiler

yapmaktadır. Bu üç genotipten ilki Qudemans (1904) taraf ından Java adasında

tanımlanmış olan V. jacobsoni olup, bu A. mellifera’nın petek gözlerinde yeterli üreme

özelliği göstermemektedir. A. mellifera kolonilerinde Kore ve Japon-Tayland tipi olmak

üzere iki Varroa genotipi tespit edilmiş; bunlardan A. mellifera petek gözlerinde

çoğalabilme özelliği ile en yaygın olan Kore genotipi, en zararlı ve en tehlikelisi olarak bildirilmiştir (Morse and Nowogrodzki 1990; Anderson and Trueman 2000; Zhang

2000; Delaplane 2001; Garrido et al. 2003; Warrit et al. 2004). Ülkemizde yapılan

çalışmalar sonucunda ise, kolonilerden toplanan Varroa’lar ın hem morfolojik hem de

genetik incelemelerinde V. destructor ’un Kore genotipi oldugu bildirilmiştir (Warrit et

al. 2004).

Bal ar ılar ının larva, pupa ve erginleri üzerinde yaşayan Varroa akar ı onlar ınhemolenflerinde bulunan juvenil hormonu (gençlik hormonu) ile beslenerek k ısa

zamanda gelişmekte ve yeterince juvenil hormonu alan dişi akar gözler kapatıldıktan

yaklaşık 60-70 saat sonra yumurtlamaya başlamaktadır (Steiner et al. 1994). Yapılan

araştırmalarda ilk yumurtanın genellikle erkek, diğerlerinin ise dişi olduğu ve dişi

akarlar ın 6.5-6.9 gün, erkeklerin ise 5.5 ile 6.2 günde petek gözlerinde ergin hale

geldikleri tespit edilmiştir . Genellikle erkek ar ı gözlerinde 5-6 dişi akar, işçi ar ı

gözlerinde ise 3-4 dişi akar ergin hale gelebilmektedir (De jong 1990).





5

Ülkemizin Doğu Anadolu Bölgesi’nde ve benzer iklim koşullar ına sahip diğer

yörelerimizde k ışın kolonilerde kuluçka faaliyetinin durması ile parazitle etkili bir

mücadele yapılabilmektedir. Fakat iklimin k ışın bile, azalan oranda da olsa kuluçka

faaliyetine izin verdiği ülkenin diğer bölgelerinde, ilaçlamalar hiçbir zaman kesin sonuç

vermemekte, ilkbahar başlar ından itibaren hızlanan kuluçka faaliyeti ile parazitin

populasyonu yeniden artmaya başlamaktadır (Genç ve Dodoloğlu 2002).

V. destructor ile mücadelede en uygun dönem, kolonilerde kuluçka faaliyetinin ve

kapalı

yavru oranı

nı

n en az olduğu erken ilkbahar ve geç sonbahar olmaktadı

r.Varroasis denen ar ı akar ının neden olduğu hastalık, dünyada olduğu gibi ülkemizde de

büyük ekonomik kayıplara neden olmakta ve ülke ar ıcılığını tehdit eden önemli

hastalıklardan biri olarak kabul edilmektedir (Calatayud and Verdu 1993; Anonim

2004).

Varroa paraziti, bugün dünya ar ıcılık sektöründe hala önemli bir problem olarak

gündemde bulunduğundan parazitin kontrol altına alınması için birçok yeniuygulanabilir modeller ve yöntemler geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bu metotlar ın

oldukça pahalı ve yoğun bir işgücü gerektirmesi, bazılar ının kolay ve etkili olarak

uygulanamamasından dolayı alternatif kontrol yöntemleri geliştirilmeye çalışılmıştır

(Hunt 1999; Sammatora et al. 1999; Webster et al. 2000; Hart and Nabors 2000).

Bugüne kadar dünyada ar ı akar ı ile mücadelede çok çeşitli yöntemler kullanılmış

olmakla beraber; bunlar içerisinde en yaygın yöntem kimyasal mücadele olmuştur.

Parazite kar şı 140’ın üzerinde kimyasal bileşik kullanılmış ve bunlar ın etkinlikleri genel

olarak %70-95 arasında tespit edilmiştir. Zaman içerisinde, yanlış ilaç seçimi ve

kullanımıyla, akar ın kullanılan ilaçlar ın aktif maddesine kar şı direnç kazanması

kolaylaşmakta ve uygun dozda verilmeyen ilaçlar ise ar ılar için zararlı olabilmektedir.

Bu nedenle bütün dünyada parazite kar şı sürekli yeni bir kimyasal arayışı süre gelmiştir.

Halen parazitle mücadelede kullanılan Amitraz, Apistan, Malathion, Fluvalanite,

Flumethrin ve Coumaphos gibi bazı ilaçlar kanserojen etkileri ve balda kalıntı bırakmalar ından dolayı tüm dünyada kullanımlar ından vazgeçilmiştir (Slabezki et al.



6

1991; Milani 1995; Moosbeckhofer et al. 1995; Kumova 1997; Elzen et al. 2000;

Spreaf ıco et al. 2000; Kumova 2001). Diğer taraftan Varroa’ya kar şı, thymol ve oksalik

asit kullanım kolaylığı, etkili ve maliyetinin düşük olmasından dolayı son yıllarda

yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır (Imdorf et al. 1999; Calderone 1999;

Whittington et al. 2000; Anonymous 2001; Milani 2001; Charriere and Imdorf 2002;

Gregorc and Planinc 2004; Floris et al. 2004).

Çizelge 1.1. Varroa Mücadelesinde Yaygın Olarak Kullanılan Bazı Bitkisel Kaynaklı Ürünler ve Organik Asitler (Anonymous 2001; Cornelissen and Blacquiere 2004)

Organik beslenmenin giderek önem kazandığı günümüzde, Varroa mücadelesinde

kullanılan sentetik akarisitler, yerini balın doğal bileşenleri olan organik asitlere

bırakmaktadır (Wehling et al. 2003). V. destructor’a kar şı kullanılan kimyasal ilaçlarla

MRL (ppm)Aktif MaddesiTicari İsmiOrganik

KontrolEtkinliği

UygulamaZamanı/Süresi

UygulamaŞekli

KolonideEtki Şekli

Kalıntı Problemi

Bal Balmumu(%)Bileşik Sınıf ı ThymolApiguard(Genel)Eterik yağ

54-98

Geçsonbahar/2x2hafta

Toz, sıvı ve jel Buharlaşma-Kontak

Balın tadında 0.8 Yok

Thymol,Eucalyptol,Mentol,Camphor

ApiLife VAR (Genel)Eterik yağ

70-94

Sonbaharda8 hafta/2x3-4hafta. Ortamsıcaklığına

bağlı

Gözenekli taş tabletlereemdirilmiş

Buharlaşma Balın tadında 0.8 Yok

ThymolThymovar (Genel)Eterik yağ

57-98 İlkbahar,Sonbahar/3-4 hafta

Sünger tablet Buharlaşma Balın tadında 0.8 Yok

Oksalik AsitGenelOrganik Asit

82-99 K ış aylar ındayavrusuzdönemde

Petekler üzerinepüskürtme veyaar ılar üzerinedamlatma

Kontak etkili Balın tadında 400-900 Yok

Formik AsitGenelOrganik Asit

61-98 Yaz sonuveyasonbahar

Buharlaştır ıcı kit içinde, jelşeklinde

Buharlaşma Balın tadında 150-160 Yok

Laktik AsitGenelOrganik Asit

41-99 K ış aylar ındayavrusuzdönemde2-4 kez/ yıl

Petekler üzerinepüskürtme veyaar ılar üzerinedamlatma

Kontak etkili Balın tadında 800-1600 Yok



7

tedavi sonrası yeterince başar ı sağlanamaması ve balda kalıntı problemi oluşması ile

üretilen ballar yurt dışında pazar sorunu yaşamakta ve ihraç edilemeyip iç piyasaya

satılmaya çalışılmaktadır. Bu da iç piyasada pazar problemine yol açmakta, ürünler

değerinde ve zamanında satılamamaktadır (Akyol vd 1998; Wallner 1999).

Organik asitler ve eterik yağlar doğada yaygın bir şekilde olup, bunlar ın bir k ısmı balın

doğal yapısında mevcuttur. Nitekim florasında uçucu yağlar ı taşıyan bitkilerin çokluğu

ve çeşitliliği yönünden önem taşıyan Türkiye’nin coğrafik konumu ve iklim çeşitliliği

yanında 3 önemli floristik bölgenin (Avrupa-Sibirya, Akdeniz ve İran-Turan flora

bölgesi) kesişme noktasında yer alması diğer cins ve türlerde olduğu gibi aromatik

bitkilerde de çeşitliliğin artmasına sebep olmuştur. Türkiye florasına kayıtlı 12.000’e

yak ın bitki türünün 1/3’ünün aromatik bitkilerden oluştuğu belirtilmiştir (Avcı 1993;

Ertuğ 2004; Şimşek vd 2004; Avcı 2005).

Organik asitlerin kullanımı, ar ı ürünlerinde herhangi bir kalıntı problemi

oluşturmamaktadır. Bununla beraber eterik yağlar balmumunda birikebilmekte; ancak

biriken bu yağlar ın bir k ısmı buharlaşarak balmumundan uzaklaşmaktadır. Sağlık

yönünden tehlikesiz olan organik asit ve eterik yağlar, ucuz olarak temin edilebilmekte

ve uygulama kolaylığı ile zamandan tasarruf sağlamaktadır (Imdorf et al. 1999; Lensky

et al. 1996).

Yapılan bu çalışmada, kullanılan bazı organik bileşiklerin koloni yaşamına etkisi ilefarklı uygulama metotlar ının parazit üzerine etkinliği ve balda bıraktığı kalıntı düzeyleri

araştır ılarak, Varroa ile mücadelede en pratik, güvenilir ve ekonomik yöntem

belirlenmeye çalışılmıştır.



8

2. KAYNAK ÖZETLER İ

Çıplak gözle görülebilen Varroa akar ı bugün tüm dünyada ar ıcığın önemli bir sorunu

haline gelmiştir. Milyonlarca koloni bu parazite kar şı yenik düşmüş ve etkisi koloni

sayısında ve bal üretiminde önemli kayıplara yol açmıştır (Arechavaleta-Velasco and

Guzman-Novoa 2000).

Parazitin üremesi ilkbaharda yavru yetiştirme ile başlayıp sonbaharda kuluçka faaliyeti

sona erinceye kadar devam etmektedir. İlkbahar ve sonbaharda kuluçkalık alandaki

Varroa bulaşıklık oranı yaz aylar ına oranla daha fazla olmaktadır (Moretto et al. 1991).

Varroa akar ında optimum gelişme sıcaklığı 32.5-33.4 oC olup, yavru üretimini artır ıcı

faktörler akar ın üremesinde etkili olmaktadır. Bir başka deyişle, kolonilerde kuluçka

üretimi arttıkça akar sayısı da buna bağlı olarak artmaktadır (Le Conte et al. 1990).

Parazitin üreme oranı; üreme yerine (erkek veya işçi ar ı gözünde), kolonideki yavru

miktar ına ve bir göze yumurtlamak üzere giren çiftleşmiş dişi Varroa sayısına göre

değişmektedir. Üreme oranındaki küçük bir değişiklik Varroa populasyon gelişiminde

büyük bir etkiye sahip olmaktadır (Goodwin and Eaton 2001).

Varroa’lar ın gelişme ve çoğalmasına; genetik faktörler, koloni koşullar ı, yavrulu alan

miktar ı, kolonilerin Varroa ile bulaşıklılık oranı yanında, üzerinde geliştiği larvanın

cinsiyeti ve ırk ı da etkili olmaktadır. Parazitin asıl çoğalabildiği yer yavrulu petek gözler olup, ergin ar ı üzerinde bulunan bir Varroa üreme yeteneğine sahip değildir.

Genellikle ana ar ı gözlerini tercih etmedikleri fakat çok ağır bulaşık kolonilerde ender

de olsa ana ar ı gözlerinde de görüldüğü tespit edilmiştir (Harizanis 1991). Yapılan

araştırmalarda parazitin işçi ar ı gözlerine, gözler kapanmadan yaklaşık 20 saat önce,

erkek ar ı gözlerine ise 40 saat önce girdikleri bildirilmiştir (Ritter and Schneider-Ritter

1988).



9

Kapalı yavru gözlerine giren Varroa akar ı sayısı, kolonideki kuluçkalık alan miktar ı ve

mevsime göre değişmektedir. Mevsim dönemi, akar sayısı ve ar ılar üzerinde parazitin

zararlılılık düzeyine etki etmektedir (Anonymous 1995). Varroa akar ı genellikle,

ilkbahar ve yaz döneminde erkek ar ı gözlerini tercih eder. Parazitin genelde erkek ar ı

gözlerini tercih etmesinin sebepleri arasında; erkek ar ı gözlerinde pupa dönemlerinin

işçi ar ı gözlerine göre daha uzun olması, daha uzun kuluçka süresine sahip olması,

gözlerin daha büyük olması ve erkek ar ı larvalar ının hemolenflerinde bulunan yüksek

protein içeriği sayılabilir (Ifantidis 1988; Rosenkranz et al. 1993; Fries et al. 1994; Fries

and Rosenkranz 1996; Calis et al. 1999).

Bugün, ar ıcılıkta ileri ülkeler, kimyasal kullanmadan kolonilerden Varroa parazitini yok

etme çabalar ını yoğun olarak sürdürmektedirler. Günümüze kadar kimyasal madde

kullanılmadan Varroa’yı etkisiz duruma getiren pratik bir yöntem bulunamamıştır.

Ar ıcılıkta pek çok ülke biyoteknik yöntemler, çeşitli organik asitler, eterik yağlar ve

kimyasal madde kullanımını birlikte gerektiren kontrol yöntemlerini uygulamaya

başlamıştır. Fakat, Varroa parazitinin yayılmasına yönelik yapılan çalışmalar, kullanılan

kimyasallar ın etkinlik düzeylerinin test edilmesi ve biyolojik kontrol metotlar ı

genellikle zor ve oldukça pahalı olmaktadır (Wilkinson and Smith 2002).

Bal ar ılar ının larva, pupa ve erginleri üzerinde, onlar ın kanını emerek yaşamını sürdüren

Varroa akar ına kar şı, çeşitli ülkelerde çok sayıda ilaç denenmiştir. Varroa kontrolünde

kullanılan kimyasallar, sistemik etkili, fumigant etkili ve kontak etkili olabilmekte;

bunlar ar ı

yemlerine katı

larak, ergin ar ı

lar üzerine damlatı

larak, püskürtme, toz halinde,dumanlama ve kontak etkili şeritler olarak değişik yöntemlerle uygulanabilmektedir

(Marchetti and Barbattini 1984; Nanetti and Stradi 1997; Charriere et al. 1998;

Anonymous 2001; Radetzki 2001; Gregorc and Planinc 2004).

Bal ar ısı kolonilerinde Varroa akar ını kontrol altına almak için kullanılan sistemik etkili

yoğun kimyasallar ın çoğu bal ve balmumunda bıraktıklar ı kalıntı miktarlar ı, insan ve

ar ılar üzerindeki bazı zararlı etkilerinden dolayı birtak ım dezavantajlar oluşturmaktadır (Bailey and Ball 1991; De Jong 1997; Martin et al. 1998; Milani 1999; Huang 2001).



10

Mücadelede kullanılan ilaçlar ın aktif maddeleri yağda (lipofilik) ve suda eriyen

(hidrofilik) olmak üzere iki şekilde gruplandır ılmakta; bunlardan yağda eriyenler

grubundaki ilaçlar ın (Folbex-VA, Coumaphos ve Apistan) bugün ar ıcılıkta uzun süreli

kullanılmalar ı sonucu bal ve balmumunda kalıntı bıraktığından dolayı büyük risk

taşıdığı ve bu yüzden de son yıllarda ar ıcılar ın bu bileşikleri kullanmak yerine organik

asitleri tercih ettikleri bildirilmektedir (Anonymous 2001).

Kimyasallar ın bal, balmumunda ve propoliste bırakabileceği kalıntı miktarlar ının

araştı

r ı

ldı

ğı

çalı

şmalarda, bal içinde lipofilik kalı

ntı

lar tespit edilmiştir. GenellikleAvrupa ülkelerinde balmumundaki kalıntı miktar ı üzerine bir çalışma bulunmamakla

beraber, Amerika'da en yüksek kalıntı miktar ı 6 ppm olarak kabul edilmektedir. Yeni

Zelanda’da ve ülkemizde ise besin maddesinde bulunabilecek limitin 1 ppm’in üzerinde

olmaması gerektiği, dünya genelinde organik asit uygulanan ballardaki maksimum

kalıntı değerinin 50 meq/kg değerini aşmaması gerektiği bildirilmektedirler (Bogdanov

et al. 1998; Anonymous 2001; Anonim 2005).

İsviçre’de yapılan çalışmalarda, thymol için balda bulunabilecek maksimum kalıntı

miktar ı 0.8 ppm olup, thymol uygulanan ballarda tat sınır ının 1.1-1.3 ppm’i aşmaması

gerektiği bildirilmiştir. Oksalik asidin bazen aşır ı dozlarda kullanılması ile balın doğal

tadını bozabilecek kalıntı bırakabildiği belirtilmiştir. Araştırmacılar oksalik asit için

maksimum kalıntı miktar ını ise 400-900 ppm olarak belirlemişlerdir (Bogdanov et al.

1999a).

Amerika Çevre Koruma Kurumu (EPA)’nun bildirdiğine göre, 30 günlük thymol

uygulaması sonunda ballarda yapılan kalıntı analizi çalışmalar ında balda kabul edilebilir

maksimum thymol kalıntı miktar ı 2.59 mg thymol/kg olarak tespit edilmiş, daha sonra

aynı kurumun Avrupa’dan elde ettiği veriler ile bu değer 4.61 mg/kg olarak

belirlenmiştir (Anonymous 2006).



11

Kimyasallar ın yol açtığı dezavantajlar göz önüne alınacak olunursa Varroa akar ına

kar şı alternatif metotlar ın geliştirilmesi gerekmektedir. Varroa’ya direnç gösterebilecek

ar ı ırklar ının geliştirilmesi en iyi çözüm yolu olarak bilinse de bu yöntem uzun bir

çalışma süresini gerektirmektedir (Page and Guzman-Novoa 1997). Nitekim, Hindistan

ar ısının (A. cerana), Varroa akar ına kar şı geliştirdiği savunma mekanizması uzun yıllar ı

almıştır (Montiel and Piola 1976; De Jong 1984; Delaplane 2001).

Varroa akar ını öldürmede, ilaçlar ın etkinlik derecesine etki eden faktörler arasında

kovandaki yavrulu alan miktar ı

(Calderone et al. 1997; Eischen 1998; Gregorc andPlaninc 2001, 2002), uygulama süresi (Maul et al. 1980; Imdorf et al. 2003), ilaçlar ın

uygulama yöntemlerine ilişkin problemler (Whittington et al. 2000; Rice et al. 2002;

Baggio et al. 2004), dış sıcaklık ve nem (VonPosern 1998; Feldlaufer et al. 1997;

Calderone and Nasr 1999) önem taşımaktadır.

Ar ıcılıkta, bal ak ımı dönemi ve iklim şartlar ı Varroa parazitine kar şı uygun tedavi

stratejilerinin belirlenmesinde önemli rol oynamaktadır. Özellikle nektar ak ımı sırasındauygulanan yanlış ilaç tedavisi, balın tadında insan sağlığını tehdit edecek kanserojenik

maddeler bırakmaktadır (Imdorf et al. 2003).

Varroa akar ı ile mücadelede, insan ve ar ı üzerinde hiçbir toksik etki bırakmayan

organik bileşiklerin kullanımı, bu ciddi sorun için etkili bir çözüm yolu olabilmektedir.

Bugüne kadar kullanılan biçok organik bileşikten sadece bir kaçı potansiyel olarak

akara kar şı etkili olmuştur (Stanghellini and Raybold 2004; Wilkinson and Smith 2002).

Bunlar arasında, thymol ve oksalik asit bu akarlara kar şı oldukça yüksek etkiler (%85-

99) göstermiş ve biçok araştırmacı taraf ından mücadelede kullanılabilecekleri

bildirilmiştir (Chiesa 1991; Gregorc and Planinc 2002; Gregorc and Poklukar 2003;

Melathopoulos and Gates 2003; Floris et al. 2004; Espinoza-Montano and Guzman-

Novoa 2007).



12

Ar ıcılıkta organik ürün kullanımı başta Avusturya olmak üzere diğer Avrupa

ülkelerinde ve tüm dünyada önemi gittikçe artmaktadır. Hastalık ve zararlılara kar şı

organik ürünlerin kullanılması amacıyla yapılan çalışmalarda thymol ve oksalik asidin

Varroa akar ına kar şı etkili doğal ürünler olduğu ve organik ar ıcılıkta kullanılabileceği

bildirilmiştir. Buna kar şın, binlerce koloninin yok olmasına neden olan Varroa akar ının

sentetik ilaç gruplar ından Fluvalinate (Apistan) uygulamasına kar şı direnç oluşturduğu,

bal ve balmumunda yüksek oranlarda kalıntı bıraktığı için 1994 yılından itibaren ar ıcılar

taraf ından kullanımının durdurulduğu bildirilmektedir (Lodesani et al. 2003).

Organik asit ve eterik yağlar gibi doğal ve zehirli olmayan ilaçlar gösterdikleri

etkilerinden ve uygulamadaki kolaylıklar ından dolayı ar ıcılar taraf ından Varroa

kontrolünde daha çok tercih edilmektedirler (Gregorc and Jelenc 1996; Liebig 1998;

Charriere and Imdorf 2002). Organik asitlerden oksalik asit ve formik asit alternatif

ilaçlar arasında yer almakta ancak uzun dönem kullanılan formik asidin bal ve

balmumunda bıraktığı kalıntılardan dolayı, balın tadının değişmesine neden olduğu

bildirilirken, oksalik asidin böyle bir riske sahip olmadığı ifade edilmektedir (Bogdanov

2006).

Thymol ve thymol kar ışımlı eterik yağlar, Avrupa'da diğer eterik yağlara oranla Varroa

kontrolünde geniş ölçüde kullanılmakta ve olumlu etkiler göstermektedir. Eterik

yağlar ın etkinliği %90-100 düzeyinde olabilmekte ve çok uzun süreli kullanılması

durumunda baldaki kalıntı miktarlar ının oldukça düşük miktarlarda olduğu

bildirilmektedir (Anonymous 2001).

Çeşitli ülkelerde Varroa kontrolünde Savory yağı (Satureja hortensis), Mercanköşkü

yağı (Origanum vulgare), Kişniş otu yağı (Coriandrum sativum), Kedi nanesi yağı

(Nepeta cataria), Çin tarçını yağı (Cinnamomun cassia), Limon çimeni yağı

(Cymbopogon nardus), Okaliptüs yaprağı yağı (Eucalyptus globulus), Lavanta yağı

(Lavandula officinalis), Portakal kabuğu yağı (Citrus sinensis), Rezene yağı

(Foeniculum vulgar), Yabani nane yağı (Mentha pulegium), İngiliz nanesi yağı (Mentha

piperita), Biberiye yağı (Rosmarinus officinalis), K ıvırcık nane yağı (Mentha spicata),



13

Hint defnesi yağı (Melaleuca alternifolia), Keklik üzümü yağı (Gaultheria

procumbens), Neem yağı (Azadirachata indica) ve Kekik (Origanum onites) gibi eterik

yağlar geniş ölçüde kullanılırken (Ariana et al. 2002); aromatik bitkilerden elde edilen

pelin, kimyon (Abou Zeid and Ghoniemy 1993), adaçayı ve kekik yağı (Marceau 1997),

mentol (Delaplane 1992), okaliptüs ve nane (El-Shaarawi 1995) gibi uygulamalar %40-

70 düzeyinde Varroa akar ına kar şı etkili olurken ağır kokular ı nedeniyle ana ar ı

üzerinde olumsuz etkiye neden olmaktadırlar.

Uçucu yağlar ı

n %90’ı

nı

oluşturan ve doğal ürünlerin en yaygı

n gruplar ı

ndan biri olanTerpenler (genelde monoterpenler) Varroa kontrolünde başar ı ile kullanılmakta olup, A.

mellifera üzerindeki olumsuz etkileri oldukça azdır. Buna kar şın araştırmacılar,

monoterpenler ile Varroa kontrolünde %51-64 oranında azalma sağlandığını ancak

uygulamalar sırasında kullanıma uygun hale getirilememesinden dolayı ar ıcılar

taraf ından tercih edilmediğini bildirmektedirler (Imdorf et al. 1999; Fassbinder et al.

2002).

Genel olarak Varroa sayısını azaltmada kullanılan kekik, okaliptüs, ardıç, tütün, ceviz,

dere otu, pire otu, nane, çam yaprağı gibi bitki özlü maddelerin parazite kar şı %40-75

oranında etkili olabildikleri bildirilmektedir (Witherel and Bruce 1990).

Varroa’ya kar şı kullanılan doğal organik bileşikler arasında thymol ve oksalik asidin

yüksek etkisi biçok araştırmada kanıtlanmış olup; thymol kar ışımlı çeşitli ürünler ve bu

ürünlerin etkinlik derecelerini belirlemek amacıyla biçok araştırma yapılmıştır (Gregorc

and Jelenc 1996; Imdorf et al. 1999). Thymol, doğal thyme yağını (Thymus vulgaris)

içeren uçucu bir yağ maddesi olduğu için Varroa akar ına kar şı toksik bir etki

göstermektedir (Calderone et al. 1991; Imdorf et al. 1994; Lindberg et al. 2000).

Thymol beyaz ya da renksiz olup, 1 gr thymol, kristal veya toz şeklinde 1 ml alkolde,

1.7 ml zeytin yağında veya 1 lt suda çözündürülerek Varroa ile mücadelede etkili bir

şekilde kullanılabilmektedir (Budavari 1996).



14

Balda kekik yağı (thymol) tat eşik sınır ı bir kilo çiçek balında 1.1-1.6 mg olarak

bildirilmektedir. Aktif maddesi thymol olan Thymovar uygulaması ile bu limitin ancak,

nektar (bal özü) ak ımı zamanında uygulandığında aşıldığı belirtilmiştir. Thymovar ile

yapılan tüm uygulamalar sonucunda balda kekik yağı birikiminin 0.8 mg/kg bal

düzeyinde olduğu ve Avrupa Birliği standartlar ına göre kekik yağı kanserojen olarak

sınıflandır ılmadığından Varroa mücadelesinde güvenilir bir şekilde kullanılabileceği

ifade edilmektedir (Anonymous 2001).

Ferrero and Cerise (2004), kolonilerde Varroa akar ı

nı

öldürmek için, 17 koloniyiThymovar tabletleri ile, 19 koloniyi ise ApiLife VAR (%76 thymol, %16 okaliptüs, %4

kafur ve %4 nane özü) tabletleri ile ilaçlamaya tabi tutmuşlardır. Thymovar koloni

grubu, ilacı 15 gün aralıklara 2 kez, ApiLife VAR grubu ise 10 gün aralıklara 3 kez

almıştır. Deneme sonunda ilaçlar ın etkinliğini Thymovar için %57, ApiLife VAR için

ise %62 bulmuşlar; ancak araştırmacılar Thymovar’ın düşük etkisine rağmen, ürünün

ApiLife VAR tabletlerine göre daha kolay ve hijyenik olduğunu bildirmişlerdir. Bir

başka çalışmada ise, Thymovar, formik asit ve oksalik asit uygulamalar ının etkinlikleri

kar şılaştır ılmış ve sırasıyla %98, %94 ve %73 olarak kaydedilmiştir (Cornelissen and

Blacquiere 2004).

Thymol’un insanlar için toksik bir etki taşımadığı ve 1980 yılından itibaren Varroa ve

bal ar ısı hastalıklar ına kar şı oldukça etkili aktif bir madde olarak kullanıldığı

bildirilmektedir. Varroa üzerindeki etkisinin yanı sıra koloninin hijyenliği açısından da

büyük önem taşımaktadır (Grobov et al. 1981).

Organik ürünlerin Varroa akar ına kar şı etkisini belirlemek amacıyla 25 gr ve 12.5 gr

kristal haldeki thymol toz haline getirildikten sonra Sineyol, Sitronella ya da Linelol

gibi eterik yağlarla 1:1 oranında kar ıştır ılarak iki defa 14 gün aralıkla Varroa bulaşıklı

kolonilere verilmiş ve 28. gün sonunda son tedavi olarak kolonilere Fluvalinate

uygulanmıştır. Deneme sonunda gözlem tahtalar ına düşen Varroa oranı, 25 gr thymol-

sineyol uygulamasında %56.4, 12.5 gr thymol-sineyol kar ışımında %49.1 ve kontrol

grubunda ise %28.3 olarak kaydedilmiştir (Calderone et al. 1997).





16

Calderone and Shimanuki (1995), Varroa’ya kar şı iki doğal ürün ilaçlamasının parazit

üzerine etkisini değerlendirmişlerdir. İlk ilaçlama grubunda, toz thymolu okaliptüs yağı,

nane özü ve kafur yağı ile kar ıştırdıktan sonra 25x25x5 mm ebatlar ında kesilmiş dört

emici köpüğe emdirmişler ve ikinci ilaçlama grubunda da toz thymolu 1:1 oranında

linelol eterik yağında kar ıştır ıp yine dört emici köpükle (25x25x5 mm) çerçeveler

üzerine yerleştirmişlerdir. İlk grupta dökülen Varroa oranı %96.7, ikinci grupta %27.5

ve hiçbir tedaviye tabi tutulmayan kontrol grubunda ise %4.4 olmuştur.

Aktif maddesini thymol oluşturan ve içerisinde okaliptüs, kafur yağı

ve nane özü ihtivaeden ApiLife VAR ilacının 20 gramı Varroa kontrolünde sekiz hafta uygulanmış ve

akara kar şı %97.7 oranında bir başar ı elde edilmiştir. Aynı kar ışımın dört hafta

uygulanması durumunda ise bu oran %93.7 olmuştur (Imdorf et al. 1994).

İsviçre’de ve Fransa’nın kuzey bölgelerinde, ApiLife VAR tabletleri çerçevelerin

üzerine üç hafta uygulanması ile ürünün etkinliği %92’nin üzerinde kaydedilmiş; aynı

ilacın temmuz ve ağustos aylar ını kapsayan toplam altı haftalık ilaçlama süresi sonundaise %90 oranında başar ı elde edilmiştir (Imdorf et al. 1995b, 2003).

Gregorc and Planinc (2004), thymolun perizin ve amitraz gibi Varroa mücadelesinde

kullanılabileceğini bildirmektedirler. Nitekim thymolun Varroa üzerindeki etkisi başka

araştırmacılar taraf ından da araştır ılmış ve ürünün parazite kar şı oldukça etkili bir

bileşim olarak ar ıcılıkta rahatlıkla kullanılabileceği ifade edilmiştir (Espinosa-Montano

and Guzman-Novoa 2007).

İtalya’da yapılan bir denemede ise, 12.5 gr thymol jel kalıplara emdirilerek çerçeveler

üzerine verilmiştir. Deneme sonunda kolonilerde kartonlara dökülen ölü Varroa oranı

%98 bulunmuş (Colombo and Spreafico 1999); aynı ülkede yapılan bir başka denemede

ise thymolun tablet ve jel şeklinde uygulanması ile ortalama ölü Varroa oranı sırasıyla

%95.5 ve 94.2 olarak kaydedilmiştir (Marinelli et al. 2002).



17

Aktif maddesi thymol olan ve jel kalıplar şeklinde piyasaya sürülen Apiguard ilacının,

ağustos ayında 4 hafta uygulanması ile, ilacın parazit ölüm oranını 3.76 kat artırdığı ve

ilaçla muamele edilen kolonilerdeki akar ölümlerinin kontrol grubu kolonilerine oranla

oldukça fazla olduğu belirtilmektedir. Çalışmada, iki Apiguard ilaçlamasının Varroa

üzerine etkisi %53.0 olarak tespit edilmiştir. Tedaviyi takip eden ayda kolonilere

sonbahar ilaçlaması olarak %2.9 oksalik asit şeker şurubu kar şımı uygulanmış ve

%97.42 oranında Varroa ölümü tespit edilmiştir. Araştırma bulgular ına göre, k ış

tedavisi olarak oksalik asit muamelesine tabi tutulmayan kolonilerde, Apiguard ilacının

etkisinin sınırlı olduğu bildirilmektedir (Gregorc and Planinc 2005). Başka bir

çalışmada ise, Apiguard (thymol-jel) uygulamasının bal hasadından sonra uygulanması

gerektiği, bal ak ımı döneminde beklenen etkiyi vermediği ancak ilacın Varroa

parazitinde etkili olduğu bildirilmiştir (Trouiller 2004).

Palmeri et al. (2007), 21 kolonide Apiguard ilacını iki farklı metotla (plastik ızgara

içinde ve direk çerçeve üzerine) Varroa bulaşıklı kolonilerde uygulayarak ilacın akar

üzerine etkisini araştırmışlardır. Thymolun direk çerçeveler üzerine verilmesi ile

%93.34, plastik ızgara içinde uygulandığında ise %87.23 oranında başar ı elde

edilmiştir. Araştırmacılar, direk çerçeve üzerine uygulanan Apiguard ilacının çabuk

buharlaşarak akara kar şı daha etkili olduğunu bildirmişlerdir.

Chiese (1991) geç sonbahar döneminde thymol kristalini toz şeklinde çerçeveler üzerine

uygulamış; koloni gelişimine göre her bir çerçeve için belirlediği 0.5 gr thymolun

etkinliği sonbaharda %99, ilkbaharda ise %94.99 olarak bulmuştur.

Koloni başına 15 gr thymol kristalinin uygulandığı bir denemede, thymolun etkisi

%92.9 olarak elde edilmiş ve 4 hafta sonrasında ürünün hala etkisini koruyarak

kolonilerde parazit miktar ını azalttığı bildirilmiştir (Marchetti and Barbattini 1984).

Thymolun da dahil edildiği bazı uçucu eterik bitkisel yağlar (sineyol, keklik otu, defne

yaprağı ve karanfil) ile %50‘lik bir kar ışım hazırlanmış ve her bitkiden elde edilen yağ



18

1:1 oranında zeytin yağında çözündürülmüştür. Kolonilerdeki ölü Varroa’lar kovan dip

tahtasına yerleştirilen yapışkan kağıtlar kullanılarak sayılmıştır. Ortalama Varroa ölüm

oranı thymol-zeytin yağı uygulamasında %95.2, keklik otu solüsyonunda %100,

karanfil-zeytin yağı kar ışımında %87.2, defne yaprağının kullanıldığı grupta ise %75.5

bulunurken, sineyol yağı ile muamele gören koloni gruplar ında dökülen Varroa oranı

%29.9 olmuştur (Sammataro et al. 1998).

Benzer bir çalışmada da, kristal haldeki thymol ve toz thymolun eterik yağlar ile beraber

uygulanması

sonucunda Varroa ölüm oranı

%90’ı

n üzerinde bulunmuş, thymol veeterik yağ kar ışımının kolonilere uzun dönem uygulanması durumunda balda risk

oluşturabilecek bir kalıntı bırakmadığı belirtilmiştir (Imdorf et al. 1999).

Kekik yağı, sater, mercanköşk, ada çayı ve dere otu gibi bitki özleri ve yapraklar ından

elde edilen aromatik maddelerin 1 ve 2 gram olarak kullanılmasının Varroa akar ına

kar şı oldukça etkili olduğu belirtilmiştir. Varroa ölümü 1 gr uygulamada %95; 2 gr

uygulamada ise %97 gibi yüksek etkiler tespit edilmiştir. Bu tür aromalı bitkilerin insanve ar ı üzerinde herhangi bir zararlı etkisi olmadığı, sadece dere otu yaprağı özünün bal

ar ılar ında %12’lik bir ölüme neden olduğu bildirilmiştir (Ariana et al. 2002).

İspanya’da 45 kolonide 6 hafta Apitimol (thymol aktif maddeli bir ilaç) ile Apistan

uygulanmış, en yüksek etkiyi (>%97) Apitimol grubu ile muamele gören koloniler

göstermiştir. İlaç uygulanmayan kontrol grubunda ise Varroa ölüm oranı %23 olmuştur

(Pascual et al. 2004).

Ruiz et al. (2004), emici köpük kullanarak, thymolu zeytin yağında çözündürmüş ve

kalıplara emdirmiştir. Uygulama sonunda ilacın Varroa üzerine etkisini %86

bulmuşlardır. Thymol ile yapılan benzer bir diğer çalışmada ise, 15 kolonide 3 haftalık

bir ilaç tedavisi sonunda akara kar şı yüksek oranda (%94) bir etki tespit edilmiştir

(Murilhas 2004).



19

Geç sonbahar döneminde Amerika’nın kuzey doğusunda Varroa’yı kontrol altına almak

amacıyla, Apistan, aktif maddesi %74.08 thymol olan tabletler (ApiLife VAR), sıvı

formik asit uygulaması ve şeker şurubu-oksalik asit solüsyonu damlatma metodu ile

yoğun derecede Varroa bulaşıklı tek katlı ve çift katlı kolonilere uygulanarak ürünler

arasındaki etkinlik derecesi test edilmiştir. Tek katlı kovanlar için, Varroa ölüm oranı

Apistan grubunda %97 olurken, oksalik asit uygulamasında %92, thymol grubunda %91

ve formik asit uygulamasında %79 bulunmuştur. Çift katlı kovanlar için ise sırasıyla,

%95, %93, %69 ve %66 oranlar ında Varroa ölümü kaydedilmiştir (Stanghellini and

Raybold 2004).

Thymol uygulamasının kuluçkalık alan ve ergin ar ılar üzerine etkisinin araştır ıldığı bir

denemede, ilk uygulamada 12.5 gr thymol jel kalıplara emdirilmiş ve ikinci uygulamada

ise 12 gr thymol solüsyonu (%74 thymol, %3.7 mentol, %3.7 camphor ve %16

okaliptus) emici köpüklerde çerçeveler üzerine yerleştirilmiştir. Jel uygulamasında

kuluçkalık alanda ürünün etkinliği %90.4, ergin ar ılarda %74.8; emici köpük

uygulamasında ise kapalı yavru gözlerinde ve ergin ar ılarda sırasıyla %95.5 ile %81.3

olarak bulunmuştur (Floris et al. 2004).

Matilla and Ottis (2000), bal ar ısı kolonilerine uyguladıklar ı thymol-jel uygulamasından

sonra ölü akar oranını %76 ve %77 olarak bulmuşlar; tedavi uygulanmayan kontrol

grubunda ise Varroa ölümlerinin %23.5 olduğunu bildirmişlerdir. Aynı araştırmacılar ın

bir başka denemesinde ise thymol 21 gün boyunca Varroa bulaşıklı kolonilere jel olarak

uygulanmı

ş ve bu uygulama yöntemi ile Varroa ölümlerinin tedavi uygulanmayankolonilerden 4.2 kat daha fazla olduğunu belirtmişlerdir.

İtalya’da yapılan bir çalışmada, Colombo and Spreafico (1999) Varroa’ yı kontrol altına

almak için kolonilere thymol uygulamışlar ve Varroa ölüm oranını %98’ in üzerinde

bulmuşlardır.





21

Bogdanov et al. (1999b) ise, Varroa ile mücadelede yanlış thymol uygulamalar ının

balda istenmeyen kalıntılar bırakabileceğini ve balın tadını bozacağını bildirmişlerdir.

Yapılan araştırmalarda, kontrollü thymol uygulaması ile balda kalıntı miktar ının 0.02-

0.16 mg/kg arasında olduğu ve bu değerlerin Avrupa sağlık güvenlik standartlar ına

uygun olduğu belirtilmiştir (Bogdanov et al. 1998).

Varroa parazitini kontrol altına almak amacıyla, thymol jel kalıplarda, zeytin yağında

ve etanolde çözündürülerek üç farklı şekilde uygulanmış; baldaki en düşük kalıntı oranı

(0.05 mg/kg) thymol-etanol solüsyonunda tespit edilmiştir (Adamczyk et al. 2005).

Varroa akar ı üzerinde oksalik asidin etkinliği 20. yüz yıldan beri biçok bilimsel

çalışmalarla ortaya koyulmuştur (Popov et al. 1989). Avrupa ve İsviçre’de bal ar ısı

kolonilerinde Varroa ile mücadelede oksalik asidin ilaç olarak kullanımının

yaygınlaştır ılması amacıyla daha yeni uygulama metotlar ı geliştirilmiş ve bunun için üç

uygulama metodunun (damlatma, sprey ve buharlaştırma), tedavi sonrasında etkili ve

pratik olduğu ifade edilmiştir. Elde edilen araştırma bulgular ı ar ıcılara geliştirilmiş yenitedavi yöntemleri sunmuştur (Rademacher and Harz 2006).

Son yıllarda yapılan çalışmalarda oksalik asidin şeker şurubu ile ar ılar üzerine

damlatılması (Mutinelli et al. 1997; Nanetti and Stradi 1997) veya oksalik asit

kristallerinin ısıtıldıktan sonra dumanla kovanlara uygulanması ile Varroa akar ına kar şı

yüksek etki elde edilmiş (Radetzki 2001), yavrulu alanın az olduğu geç sonbaharda

uygulanan oksalik asidin etkili olduğu bildirilmiştir (Wallner and Fries 2003).

Gregorc (2005), 24 bal ar ısı kolonisine, %2.9 ve %31.9 şeker şurubu ile hazırlanan iki

oksalik asit solüsyonu ile Apiguard uygulayarak tedavi öncesi kolonilerdeki Varroa

ölümünü, ilk oksalik asit uygulamasında %34, Apiguard muamelesinde ise %27 olarak

tespit etmiştir. İlaçlama sonrası oksalik asidin parazit üzerindeki etkisi %43’e, thymol-

jel muamelesinin etkisi ise %42’ye çıkmıştır.





23

etkisi İtalya’da %90.3, İsviçre’de ise %87.8 bulunurken, aynı kar ışımın uygulandığı

Almanya’da bu değer %94.3, Finlandiya’da %85.0 ve Norveç’de %95.6 olarak

bildirilmiştir (Nanetti et al. 2003).

Bir diğer çalışmada da, 30, 37 ve 45 gr oksalik asit 1:1 oranında 1000 ml şeker

şurubunda kar ıştır ılarak Varroa bulaşıklı dört koloniye uygulanmış ve etkinlikleri

ortalama %90’nın üzerinde bulunmuştur. Sadece 45 gramlık oksalik asit solüsyonunda

ar ılar ın ürüne kar şı dayanıklılığı düşük çıkmıştır (Charriere and Imdorf 2002).

Avrupa iklim şartlar ında Varroa akar ını kontrol altına almak amacıyla yapılan

denemelerde, %6 oksalik asit, şeker şurubu ile kar ıştır ılarak kolonilere uygulanmış ve

etkisi %90-95’in üzerinde kaydedilmiştir. Aynı araştırmada %5 oksalik asit asit-şeker

şurubu uygulanmasında ise ölüm oranının %90’nın altında olduğu tespit edilmiştir

(Ferrero et al. 2004; Mutinelli et al. 1997; Mutinelli and Baggio 2002; Nanetti and

Stradi 1997; Nanetti et al. 2003). Tekrarlanan yüksek konsantrasyonlu (%6-7) oksalik

asit uygulamasında ise ürünün etkinliği artmamış (Mutinelli et al. 1997), buna ilavetenVarroa ölüm oranındaki azalma düşük (%56.2) olmuştur (Baggio and Mutinelli 2003b).

Avrupa ülkelerinde oksalik asit ile yapılan çalışmalarda, Varroa’ya kar şı en iyi sonuçlar

%60 şeker şurubu+%3.2 oksalik asit uygulaması ile %92.2-98.6; %60 şeker

şurubu+%4.2 oksalik asit uygulaması ile ise %90.3-97.5 olarak elde edilmiştir

(Anonymous 2000b).

Farklı oksalik asit kar ışımlar ının kullanıldığı çalışmalarda, araştırmacılar Avrupa’nın

kuzey ve güney bölgeleri için farklı miktarlarda tedavi yöntemleri önermişlerdir. Güney

bölgeleri için %6’lık oksalik asit+%50 şeker şurubu, kuzey bölgeleri için ise %4.5’lik

oksalik asit+%50 şeker şurubu solüsyonu, zayıf kolonilere 20-25 ml, güçlü kolonilere

ise 25-30 ml damlatma metodu ile uygulamasının bu bölgelerde oldukça iyi sonuçlar

verdiği bildirilmiştir (Anonymous 2001).



24

Oksalik asit ile yapılan farklı araştırmalarda, %3’lük oksalik asit solüsyounu çerçeve

başına 2.5-4 veya 3-4 ml olarak uygulandığında, ilacın Varroa parazitine kar şı etkisi

%97.3, 98.8 ve en son 99.5’e kadar ulaşmıştır (Radetzki 1994, Nenetti et al. 1995 and

Imdorf et al. 1997). Oksalik asit ve thymolun Varroa mücadelesine kar şı alternatif bir

kontrol stratejisi olarak başar ılı bir şekilde kullanılabileceği fakat oksalik asit

uygulamasının pratikte zaman aldığı bildirilmiştir (Imdorf et al. 2003).

Ağustos ayında 24 bal ar ısı kolonisine Varroa ile mücadelede üç oksalik asit solüsyonu

(%3.4 oksalik asit / %47.6 şeker; %3.7 oksalik asit / %26.1 şeker ve %2.9 oksalik asit /%31.9 şeker) kullanılmış ve tüm koloniler için organik asidin Varroa üzerine etkisi

%99.44 bulunmuştur (Gregorc and Planinc 2001). Benzer bir çalışmada ise Gregorc and

Poklukar (2003), 9, 12 ve 18 eylülde Varroa bulaşıklı kolonilere 3 defa oksalik asit

tedavisi uygulamış ve ölü akar oranını %77.93 olarak tespit etmişlerdir. Araştırmacılar

her bir uygulamadan 2-4 gün sonra ölü akar sayısının gittikçe arttığını bildirmişlerdir.

Oksalik asit (%2.9) ve şeker şurubu (%31.9) kar ışımının üç hafta süre ile uygulandığı bir başka araştırmada da, haftalık yapılan sayımlarda uygulamadan iki gün sonra Varroa

ölüm oranı sırasıyla %68.62, %65.31 ve %33.35 olarak belirlenmiştir. İlkbahar

döneminde oksalik asidin ortalama etkisi %77.8, sonbaharda ise %88.87 olarak

bildirilmiştir (Gregorc and Planinc 2004).

Marcangeli and Garcia (2004), 10 bal ar ısı kolonisinde üç ve altı adet yavrulu peteğe

sahip kolonilerde, bir litre suda 64.6 gr oksalik asidi çözündürdükten sonra çerçeve

başına 5 ml oksalik asit solüsyonunu haftalık olarak üç kez uygulamışlar ve oksalik

asidin etkisini 3. haftanın sonunda üç adet yavrulu çerçeveye sahip kolonilerde %85.6,

diğer grupta (6 adet yavrulu çerçeve) ise %75.7 bulmuşlardır.

Charriere and Imdorf ( 2002), oksalik asit uygulamasının kuluçka faaliyetinin azaldığı

sonbahar döneminde çok daha etkili olduğunu ve bu organik asidin damlatma metodu

ile kolonilere uygulanmasının daha kolay bir metot olduğunu bildirmişlerdir.



25

Araştırmacılar, uygun dönemde uygulanacak oksalik asit solüsyonunun ar ılarda her

hangi bir yan etkiye sahip olmadığını ve Varroa üzerinde yüksek bir etki gösterdiğini

ifade etmişlerdir.

Oksalik asit püskürtme yönteminin ar ılar taraf ından tolere edilememesi nedeniyle

damlatma yöntemi ar ıcılar taraf ından çoğunlukla tercih edilen bir yöntem olmuştur.

Sonbaharda Varroa kontrolünde oksalik asidin şeker çözeltisi ile kolonilere

damlatılarak verilmesi ile bu yöntemin başar ılı, etkili ve iş gücünün düşük olduğu,

ancak bazı

koşullarda ilkbahar aylar ı

nda kolonilerin zayı

flayabildiği belirtilmiştir (Charriere and Imdorf 2001). Damlatma yöntemi ile uygulanan oksalik asidin, Varroa

mücadelesinde %95 oranında bir başar ı gösterdiği bildirilmiştir (Anonymous 2001).

Oksalik asit tedavisi uygulanan bir grup koloniden alınan bal örneklerinde yapılan

analizlerde, maksimum kalıntı miktar ının aşılmadığı ve bulaşıklı kolonilerde özellikle

k ış tedavisi olarak Varroa kontrolünde önemli bir mücadele metodu olduğu

belirtilmiştir (Rademacher and Imdorf 2004).

Kuluçka faaliyetinin azalmaya başladığı ağustos ayı sonunda, 46 kolonide Varroa

mücadelesi için oksalik asit ve formik asit uygulaması yapılmış ve oksalik asidin etkisi

%98-99 arasında değişirken, formik asit uygulamasında ilacın etkinliği %82 olmuştur.

Araştırmacılar tek uygulamada oksalik asit ile başar ı oranının yüksek olduğunu, formik

asit uygulamasının ise ikiye çıkar ılması gerektiğini önermişlerdir (Charriere et al.

1998).

Oksalik asidin (%3’lük), sprey şeklinde sonbahar ve ilkbahar döneminde dört haftadan

fazla uygulanması halinde, yavru ve ana ar ı üzerinde herhangi bir olumsuzluk

göstermediği ancak tekniğin çok etkili olmasına kar şın, peteklere ve ar ılara

püskürtüldüğünden yoğun işgücü ve zaman kaybına neden olduğu, bundan dolayı da

ekonomik olmadığı belirtilmiştir (Imdorf et al. 1997; Higes et al. 1997; Mutinelli et al.

1997; Anonymous 1999a; Anonymous 2001).



26

Yoğun Varroa bulaşıklı kolonilerde, oksalik asidin etkisini araştırmak için yapılan bir

çalışmada, 6.5 gr oksalik asit ile %50 şeker şurubu kar ışımı püskürtme yöntemiyle

çerçeveler üzerine uygulandığında, ar ılarda kar ın bölgesinde ciddi şekilde tahribatlar

meydana geldiği bildirilmiştir (Gregorc et al. 2004).

Bugüne kadar yapılan birçok çalışmada, oksalik asit şeker şurubu kar ışımının

damlatılarak uygulanmasının, aynı kar ışımın püskürtme yöntemi ile uygulanmasından

daha etkili olduğu ifade edilmektedir (Mutinelli et al. 1997; Nanetti and Stradi 1997;

Nanetti 1999; Marinelli et al. 2000; Charriere and Imdorf 2001; Rademacher and Harz2006).

Mutinelli et al. (1997) kolonilerde kapalı yavru gözlerinin olduğu dönemde, %5’lik

oksalik asit solüsyonunun üç kez uygulanmasından sonra Varroa akar ına kar şı oksalik

asidin etkisini %95 bulurken; Brodsgaard et al. 1999 damlatma metodu ile bahar

döneminde tek bir uygulamada ürünün etkisini %24 olarak tespit etmiştir.

Birçok araştırmada, oksalik asit ve perizinin etkinliği üzerine çalışmalar yapılmış ve

oksalik asit üç farklı şekilde Varroa bulaşıklı kolonilere uygulanmıştır. Oksalik asit-

şeker şurubu sloüsyonu sprey şeklinde kolonilere uygulandığında %95-98 (Radetzki

1994; Imdorf et al. 1997), çerçeveler arasına damlatıldığında %95-98 (Liebig 1999;

Charriere and Imdorf 2002; Nanetti et al. 2003) ve emici köpüklerle %95-98 etki

gösterirken (Radetzki 2001; Imdorf et al. 2002); perizinin ar ılar üzerine damlatılarak

uygulanmasında %89-98 oranında Varroa ölümü tespit edilmiştir (Ritter et al. 1986;

Barbattini et al. 1989; Alonson et al. 1990).

Oksalik asit ile yapılan bir diğer araştırmada, 10 bal ar ısı kolonisi %3’lük oksalik asit ve

%50 şeker şurubu çözeltisi kar ışımıyla yaz boyunca ar ılar üzerine damlatılarak iki kez

uygulanmış, genç ve yaşlı larvalar üzerindeki Varroa’ya olan etkisi yüzde olarak tespit

edilmiştir. Bulgulara göre genç larvalarda birinci ve ikinci uygulamadan sonra %12.6 ve

%9.5, yaşlı larvalarda ise %10.6 ve %5.6 oranında Varroa gözlerden temizlenmiştir.



27

Araştırmacılar, iki uygulama sonrasında ortalama Varroa ölüm oranını %60, tedavi

uygulanmayan kontrol grubu kolonilerinde ise bu oranı %32 olarak tespit etmişlerdir

(Hatjina and Haristos 2005).

Marinelli et al. (2004), İtalya’da Dadant tipi kovanlarda kuluçkasız alanda oksalik asit

uygulaması ile Varroa akar ına kar şı oksalik asidin etkinlik derecesini ve ürünün ar ılar

üzerindeki etkilerini araştırmışlardır. Otuz koloniyi üç gruba ayırarak, 10’ar koloniden

oluşan 1. gruba koloni başına 1 gr oksalik asidi %50şeker şurubu solüsyonunda, ikinci

gruba 2 gr oksalik asidi %50 şeker şurubunda çözündürerek uygulamı

şlar, son grupkolonilere ise hiçbir muamele yapmamışlardır. Araştırma sonucunda, ortalama Varroa

ölüm oranını ilk grupta %85.3 bulurken, ikinci grupta % 80.6 olarak tespit etmişlerdir.

Muamele uygulanmayan kontrol grubunda ise Varroa ölüm oranı %7.8 olarak

kaydedilmiştir. Araştırmacılar oksalik asit uygulaması ile herhangi bir koloni kaybı

olmadığını belirtmişlerdir.

Kuluçkalı ve kuluçkasız alanda Varroa akar ını kontrol altına almak için uygulananoksalik asidin, parazite kar şı etkili bir kontrol metodu olduğu belirtilmiş ve Batı Avrupa

ülkelerinde kullanımının artan oranlarda yaygınlaştığı ifade edilmiştir (Nanetti 1999).

Bal ar ısı kolonilerinde erken ilkbahar ve geç sonbahar döneminde oksalik, formik ve

laktik asidin, Varroa ile mücadelede etkinliğini ve koloni gelişimine olan etkilerini

araştırmak üzere yapılan bir araştırmada, 48 adet bal ar ısı kolonisi kullanılmıştır.

İlkbahar denemesinde, oksalik asit grubunun Varroa’ya kar şı etkinliği %94.04 olarak

bulunmuştur. Araştırmada, formik asit ile mumele edilen kolonilerde, sonbaharda yavru

populasyonun gelişiminin, oksalik ve laktik asit uygulamalar ına nazaran daha düşük

olduğu; kontrol grubunda ise, Varroa’nın giderek artan bulaşıklık düzeyine paralel

olarak, sonbahar ve ilkbaharda yavru populasyonunda önemli düzeyde azalmalar olduğu

bildirilmiştir (Yücel 2005).

Balın doğal yapısında bulunan oksalik asit miktar ının, nektar ın bitkisel orjinine bağlı olarak 3.3-761.4 mg/kg arasında değiştiği (Nanetti et al. 2003) ifade edilirken, ballar ın



28

çoğunda oksalik asit miktar ının 5-289 mg/kg arasında olduğu belirtilmiştir (Anonymous

2003a; Wibbertmann 2003).

Moosbeckhofer et al. (2003), Varroa’yı kontrol altına almak ve balda kalıntı miktar ını

araştırmak amacıyla 47.5 gr ve 35 gr oksalik asidi %50 şeker şurubunda

çözündürdükten sonra Varroa bulaşıklı deneme kolonilerine iki kez uygulamış ve

oksalik asit kalıntısının baldaki miktar ını ortalama 17 mg/kg, kontrol grubunda ise 18.1

mg/kg olarak bildirmişlerdir. Araştırmacılar, kontrol grubundan alınan bal örnekleri ile

oksalik asit grubundan alı

nan bal örnekleri arası

ndan önemli bir fark olmadı

ğı

nı

bildirmişlerdir.

Bogdanov et al. (2002), oksalik asit ve formik asit uygulamasından sonra baldaki kalıntı

miktarlar ını incelemişlerdir. İsviçre’de farklı arazilerde Varroa bulaşıklı kolonilere 60

gr oksalik asidi %50 şeker şurubunda çözündürerek damlatma yöntemi ile ar ılar üzerine

uygulamışlardır. Dört bölgeden toplanan bal örneklerinde ortalama oksalik asit

kalıntısını 19 mg/kg bulurken; formik asidin uygulandığı 11 bölgeden alınan balörneklerinde bu değer 71 mg/kg olmuştur.

Formik asit, Varroa kontrolünde Almanya başta olmak üzere diğer Avrupa ülkelerinde

1980 yılından itibaren kullanılmaktadır (Ritter 1981; Wachendorfer and Keding 1988).

İlacın Varroa’ya kar şı etkinliğinin değişkenlik göstermesi ve yanlış kullanımı sonucu

kolonilerde istenen başar ı sağlanamamasından dolayı, pek çok ülkede formik asidin

kullanımında başar ısızlıkla sonuçlanan çalışmalar olmuştur (Anonymous 1999a).

Formik asit ile yapılan bir diğer araştırmada ise, muamele gruplar ında ergin ar ı ölümleri

koloni başına günde 35.3 adet olmuş ve uygulama sonrası yavrulu alanda azalmalar

kaydedilmiş ve buna ilaveten yeni çıkmakta olan genç ar ılar ın olumsuz yönde

etkilendiği belirtilmiştir (Frilli et al. 1991; Liebig 1997).



29

Formik asit ile yapılan çalışmalarda, uygulamanın yavrulu alana ve ana ar ı üzerine

oldukça zararlı olduğu ifade edilmektedir (Kunzler et al. 1979). Formik asit

uygulamasında esas problemin, uygun olmayan hava şartlar ında ve değişen

sıcaklıklarda kovan içerisinde buharlaşan asidin kontrol edilememesinden

kaynaklandığı belirtilmiştir (Bolli et al. 1993).

Goodwin and Eaton (2001), Varroa parazitine kar şı formik asit uygulamasının, ılıman

iklime sahip bölgelerde daha az etkili olduğunu belirtmişlerdir. Araştırmacılar bu

durumun, formik asidin kovandan hı

zla buharlaşması

ve kovan içerisinde stabilitesiningiderek azalmasıyla ilişkili olabileceğini ileri sürmüşlerdir.

Formik asidin ilkbaharda sub-tropikal iklimlerde hava sıcaklığının aniden artması ile

hızla buharlaştığı ve kolonide kapalı yavru gözleri içerisindeki pupalar ın ölümüne neden

olduğu belirtilmektedir (Underwood and Currie 2003). Formik asidin 10oC altındaki

ortam sıcaklığında iyi sonuç vermediği (Korpela et al. 1992), buna kar şılık oksalik

asidin çevre sıcaklığından fazla etkilenmediği bildirilmektedir (Cornelissen andBlacquiere 2004).

Slabezki et al. (1991), organik asitlerin kovan içerisinde Varroa‘ya kar şı yeterli etkinlik

gösterebilmesinin ancak yavaş buharlaşma ile mümkün olabildiğini, hızlı buharlaşmanın

kapalı yavru gözlerindeki Varroa’lara etki etmediğini belirtmişlerdir.

Organik mücadele yöntemlerinden biri olan laktik asit ile yapılan bir çalışmada,

%15’lik laktik asit-su kar ışımı Varroa bulaşıklı kolonilerde ar ı kaplı peteklere sprey

şeklinde uygulanmış ve tedavinin ancak üç kez tatbik edilmesi halinde başar ılı sonuçlar

elde edilebilmiştir. Ar ılar ın laktik asidi iyi tolere edebilmelerine rağmen, yöntemin

oldukça fazla iş gücü gerektirdiği bildirilmiştir (Brodsgraad et al. 1997)

Skinner et al.

(2001), geç yaz aylar ı

ndaVarroa

mücadelesinde formik asidi jelkalıplarda, thymol aktif maddeli ApiLife VAR, Apistan ve şerit (aromalı bir bitki olan



30

mercanköşk bitkisi ile zeytin yağı kullanılarak hazırlanmış defne yapraklar ı)

uygulamalar ı ile 42 gün sonra düşen Varroa sayılar ını kaydetmişlerdir. Deneme

sonunda kolonilerde, ApiLife VAR ilacı ile %92, formik asit jel uygulaması ile %100

ve şeritler ile %97 oranında parazit azalması görülmüştür.

Varroa ile mücadelede kullanılan kimyasallardan Perizin (Coumaphos), balmumunda

risk olabilecek bir kalıntı bırakmamış fakat yedi bal örneğinde yapılan analizlerde

perizin kalıntısının normal sınır ı aştığı görülmüştür (Maver and Poklukar 2003).

Almanya’da yapı

lan bir denemede ise Folbex, Varroa ile mücadelede uzun dönemler kullanmış ve balmumunda yüksek oranda kalıntı miktarlar ı tespit edilmiştir (Wallner

1995).

Sistemik etkili bir ilaç olan Perizinin aktif maddesinin (Coumaphos) uygulamayı

izleyen 12 saat içerisinde diğer ar ılar ın hemolenfine geçtiği ve yüksek dozlar ının ar ı

ölümüne neden olduğu; ilaç önerilen dozda verildiğinde %24'nün ar ılar ın sindirim

sistemine ulaştığı, petekler üzerinde kaldığı ve balmumunda kalıntı bıraktığı;balmumunda biriken Coumaphos kalıntısı nedeni ile Varroa’lar ın zaman içersinde bu

aktif maddeye kar şı dayanıklılık geliştirebileceği ve etkinliğinin azalacağı bildirilmiştir

(Van Buren et al. 1992a, 1992b).

Varroa ile mücadelede kullanılan Apistan® ve Bayvarol® kontak etkili sentetik

bileşimlerin etkinliğinin %91-100 arasında değiştiği ve buna bağlı olarak da dünyada

Varroa kontrolünde son 10 yılda Apistan, Klartan, Mavrik, Agua Flow, Spur, Tau-

Fluvalinate, Yardex ve Bayvarol kullanımının yaygınlaştığı bildirilmiştir. Bu ilaçlar ı

sürekli kullanan özellikle Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerinde yapılan araştırma

sonuçlar ına göre akar ın bu yoğun kimyasallara kar şı direnç oluşturduğu, dayanıklı akar

hatlar ının gelişmesine ve ar ı ürünlerinde yüksek oranda kalıntı bırakmasına sebep

olduğu tespit edilmiştir (Imdorf et al. 1995a).



31

Bayvarol, Tau-fluvalinate, Coumaphos ve Amitrazın bal ve balmumundaki ilaç

kalıntılar ını tespit etmek amacıyla yapılan bir çalışmada, özellikle Tau-fluvalinate ve

Coumaphos uygulanan kolonilerden toplanan 21 bal örneği sonuçlar ında yüksek

düzeyde kalıntı tespit edilmiştir (Kamel and Al-Ghamdi 2006).

Aktif maddesi Tau-fluvalinate olan Apistan kullanımının Varroa üzerindeki etkinliği

%99 olarak tespit edilirken, Apistan uygulanan bal ar ısı kolonilerde pupa ölümlerinin

oldukça fazla olduğu, pupalar ın sadece %30.6’sının ergin hale gelebildikleri

bildirilmiştir (Otteni and Ritter 2004).

Varroa kontrolü için 1980 yılında üretilen Bayvarol (Flumethrin) ve Apistan (Tau-

fluvalinate) ilaçlar ının ar ılarda herhangi bir toksik etkiye sahip olmadıklar ı ancak uzun

süre kullanıldıklar ında yüksek oranda koloni kayıplar ına neden olduğu belirtilmiştir

(Watkins 1997).

İspanya’da 5 ar ılıkta Varroa’lı 15 kovana 28 gün boyunca 3.6 mg/gün Bayvarol tedavisi

uygulanmış ve araştırma sonuçlar ı yar ım doz Bayvarol tedavisinin Varroa’ya kar şı

mücadelede başar ılı olduğunu fakat akar ın ilaca kar şı direnç gösterdiğini ortaya

çıkarmıştır (Ferrer-Dufol et al. 1995).

Amitraz, Bayvarol ve Apistan bal ar ısı kolonilerinde Varroa’yı kontrol altına almak

amacıyla, sprey seklinde çerçevelere uygulanmış ve kullanılan ilaç dozlar ının ar ılar

üzerinde zararlı etkiler bıraktığı, bu etkinin Varroa üzerinde tespit edilen öldürücü

etkisinden daha yüksek olduğu belirtilmiştir (Santiago et al. 2000).

Pettis (2004), Varroa bulaşıklı 24 koloninin her birinden 150 ar ı toplamış ve bu ar ılar ı

%10 Fluvalinate içeren 450 ml’lik kapaklı bir şişeye koyarak, ilacın akara kar şı

direncini araştırmıştır. Altı saat sonra, ar ılar ın sadece %13 oranında bir Varroa ölüm

oranı

ile uygulanan kimyasala kar şı

direnç oluşturduklar ı

nı

tespit etmiştir.



32

İtalya’da yapılan bir araştırmada, Bayvarol ve Apistan şeritleri Varroa bulaşıklı

kolonilere dört hafta uygulanmış ve uygulama sonrası akar ın bu iki kimyasala kar şı

%96’ya varan oranlarda direnç geliştirdiği gözlenmiştir (Floris et al. 2001).

Kimyasal mücadele içinde yer alan ürünlerden, Bayvarol ve Apistan uygulamasının

Varroa mücadelesinde oldukça etkili olmasına kar şın koloni başına düşen maliyetin bir

o kadar pahalı olduğu bildirilmiştir (Anonymous 1999b).

Bromopropylate (Folbex), Fluvalinate, Amitraz, Flumethrin ve Coumaphos

uygulamalar ı ile, bal ve balmumunda yüksek oranda kalıntılar tespit edilmiştir. İtalya

başta olmak üzere diğer biçok ülkede, akar ın özellikle fluvalinateye kar şı direnç

gösterdiği ve buna bağlı olarak Varroa ile mücadelede gerekli başar ı sağlanamadığı için

Fluvalinate kullanımının ar ıcılıkta büyük kayıplara neden olduğu bildirilmiştir (Milani

1999; Elzen et al. 2000).

Bayvarol ve Apistan ilaçlar ının kullanıldığı bir başka çalışmada da, kimyasallar ın

içerdikleri aktif maddelerinden dolayı ar ılar üzerinde ve peteklerde toksik etkiler

bıraktıklar ı ifade edilmektedir (Moosbeckhofer 1991).

Ülkemizde kimyasal maddelerin ar ı ve insan sağlığı açısından olumsuz etkileri göz

önüne alındığında, bal ve balmumunda kalıntı bırakan kimyasal ürünlerin halen

kullanılıyor olması Türkiye ar ıcılığının en önemli sorunlar ından birisidir. Varroa

parazitine kar şı oldukça yüksek etkiler gösteren, insan ve ar ı sağlığı üzerine zararlı

etkisi olmayan organik bileşiklerin kullanımının yaygınlaştır ılarak, son yıllarda

kullanımı artan sentetik bileşimlerin kullanımının azaltılması gerekmektedir.



33

3. MATERYAL ve YÖNTEM

3.1. Materyal

3.1.1. Deneme kolonilerinin kurulması ve eşitlenmesi

Araştırma, İstanbul Ar ıhan Ar ıcılığın Kars ilindeki İşletmesinden temin edilen 50 bal

ar ısı (Apis mellifera L.) kolonisinde yürütülmüştür. Deneme 1 Temmuz 2007 tarihindebaşlamış ve 18 Ekim 2007 tarihinde son bulmuştur.

Varroa destructor parazitine kar şı mücadelede eterik yağ gruplar ından thymol ve bir

organik asit olan oksalik asit kullanılmıştır. Koloni kontrolleri ise bilinen standart

ar ıcılık malzemeleri ile yapılmıştır.

Deneme öncesinde bütün koloniler, ar ılı çerçeve sayısı ve yavrulu alan büyüklüğü

bak ımından eşitlenmiştir. Bu amaçla, aynı gün ve çevre şartlar ında, her koloninin aynı

miktar kuluçka alanına ve 8-9 çerçeve ar ı varlığına sahip olması sağlanmıştır.

3.1.2. Kovan materyali ve arı tuzakları

Araştırmada, Langstroth tipi standart ahşap kovanlar kullanılmıştır. Bu kolonilerden

seçilen 30 tanesinin uçuş deliklerine Todd tipi ar ı tuzağı monte edilmiş, ar ılar ın ilaç

uygulamalar ı süresince kovanlar ına tuzak içerisinden giriş çık ış yapmalar ı sağlanmıştır.

Arar ştırmada kullanılan tuzaklar 44 cm genişliğinde, 36 cm uzunluğunda ve 18 cm

yüksekliğinde olup üzeri 1x1 cm’lik tel tor ile kaplanmıştır (Şekil 3.1). Tor sayesinde,

işçi ar ılar ın ölü ar ılar ı kovan dışına atmak yerine, tuzakta bulunan tepside toplanması

sağlanmıştır (Accorti et al. 1991).



34

Şekil 3.1. Todd tipi ölü ar ı tuzağı

3.1.3. Laboratuar malzemeleri

3.1.3.a. Varroa miktarını belirlemede kullanılan malzemeler

Kolonilerdeki Varroa miktar ını belirlemede 1000 adet orta kalınlıkta beyaz karton,

gözlem tahtası (50 adet), Varroa tuzaklar ı (50 adet), Petroleum Vazelin (Katı Vazelin)

(10 kg), raspa (iki adet), f ırçalar ve 1000 adet saklama poşeti kullanılmıştır.



35

3.1.3.b. Sahada ilaçların tatbik edilmesinde ve örneklerin toplanmasında

kullanılan malzemeler

Bu amaçla, keskin bir bıçak (maket bıçağı), gazete kağıdı (100 adet), püskürtme

tabanca, emici köpükler (40 adet), 100 adet enjektör (20 ml ve 50 ml), eldiven, maske

ve gözlük , dijital fotoğraf makinesi (1 adet), fotoğraf makinesi ayaklığı (1 adet), ar ı

tuzaklar ı (30 adet), küçük boy kilitli poşet (500 adet) ve diğer ar ıcılık malzemeleri

(körük, el demiri, maske v.s) kullanılmıştır.

3.1.3.c. Bulaşıklı kolonilerden Varroa akarı toplamada kullanılan malzemeler

Akar toplamada, Benton tipi ana ar ı kafesleri (100 adet), resim f ırçalar ı, plastik kova (19

lt), plastik kap, eter (1 lt), küçük cam şişe (2 adet), metal huni, leğen, pamuk, ar ı şekeri

ve zarf (100 adet) kullanılmıştır.

3.1.3.d. Örnek analizleri ve sayımlarında kullanılan malzemeler

Örnek analizleri ve Varroa akar ı sayımı için, bilgisayar, sayaç, kur şun kalem ve ince

uçlu bir pens kullanılmıştır.

3.1.3.e. Varroa ile mücadelede kullanılan organik bileşikler

Varroa ile mücadele için kolonilere thymol (2 kg), oksalik asit (500 gr) ve perizin

(Coumaphos) uygulanmıştır.



36

3.1.3.f. Organik bileşiklerin hazırlanmasında ve muhafazasında kullanılan alet ve

ekipmanlar

Bu parazit ile mücadelede kullanılan organik bileşiklerin hazırlanması ve muhafazası

için, eldiven, maske ve gözlük, dijital hassas terazi (0.001gr), etil alkol (%96) (3 lt),

şeker şurubu (%50), cam beherler, pudra şekeri (10 kg), öğütücü, kar ıştır ıcı ve derin

dondurucu (-12oC’ye ayarlı) gibi malzemelerden yararlanılmıştır.

3.2. Yöntem

3.2.1. Kolonilerde uygulama metotlarının belirlenmesi

Araştırmada, üç farklı organik bileşik grubu (thymol, oksalik asit ve thymol+oksalik

asit) üç ayr ı yöntemle (damlatma, toz ve emici köpük) beşer kolonide kullanılmıştır.

Böylece, 3x3=9 uygulama ve bir kontrol grubu olmak üzere toplam 50 kolonideçalışılmıştır. Yani organik bileşiklerin parazit üzerine genel etkinlik derecesi her birinde

beş koloni bulunan 10 gruptaki toplam 50 koloni üzerinde belirlenmiştir. Bu amaçla

deneme kolonilerinin dip tahtalar ına yerleştirilen Varroa tuzaklar ı içerisine üzeri

vazelinli kartona dökülmüş parazitler sayılmıştır. Kovan dip tahtasına konulan vazelinli

kartonlar haftada iki kez toplanıp yerine yenisi konulmuştur.

Her gruptan rastgele seçilen üçer koloni olmak üzere toplam 30 koloniye ise ar ı tuzağı monte edilmiştir (Accorti et al. 1991). Tuzak tak ılan kolonilerde ilaç uygulamalar ının

kapalı kuluçka alanına, ar ı varlığına, ar ı ölüm oranına ve kapalı yavru gözlerinde gelişen

Varroa sayısı üzerine etkisi belirlenerek sonuçlar kontrol grubu ile kar şılaştır ılmıştır.

Bunun için, tuzaklı kolonilerde tuzakta biriken ölü ar ılar haftada iki kez toplanıp

sayılmış, ilaçlama öncesi, denemenin 3. haftası ve ilaçlama sonrasında olmak üzere her

koloniden üç kere 4x4 cm büyüklüğünde kapalı yavru alanı örneği (Medina et al. 2002;

Harbo and Haris 2004), ilaçlama öncesi ve ilaçlama sonrası

nda kalı

ntı

analizi için her koloniden 4x4 cm büyüklüğünde petekli bal örneği alınmış (Floris et al. 2004) ve



37

tuzaklı kolonilerdeki ar ı sayısı ilaçlama öncesi ve ilaçlama sonrası belirlenmiştir (Rice

et al. 2002). Organik bileşik uygulamalar ında her bir uygulama için koloni başına

harcanan zaman ile uygulamalar süresince günlük sıcaklık ve nem değerleri

kaydedilmiştir.

Kolonilerde ilkbahar döneminde ana ar ı kontrolü yapılmış; anasız ve ana ar ısı yaşlı olan

kolonilere yeni ana ar ı verilmiştir.

3.2.2. Deneme kolonilerinin Varroa paraziti ile bulaştırılması

Kolonilerdeki araştırma öncesi Varroa sayısını belirlemek için, kovan dip tahtalar ına

daha önceden laboratuarda hazırlanmış olan vazelinli kartonlar konulmuştur. Kartonlara

dökülen Varroa sayısına göre kolonilerde oldukça düşük (<1 akar/24 saat) bir

bulaşıklılık tespit edilmiştir. Bu nedenle kolonileri daha yoğun Varroa akar ı ile

bulaştırmak için Benton tipi ana ar ı kafeslerinin her birine 20 tane genç işçi ar ı

konularak toplam 100 işçi ar ılı ana ar ı kafesleri hazırlanmış ve kafeslerin ağzı ar ı şekeri

ile kapatılmıştır.

Kars ilinden Erzurum’a getirilen İstanbul Ar ıhan Ar ıcılık İşletmesine ait kolonilerden

Varroa toplamak için, eter sallama metodu kullanılmıştır (Shabanov et al. 1980; Ritter

1981; Ellis et al. 1988). Kolonilerdeki Varroa sayısını belirlemek ve zamandan tasarruf

sağlamak amacıyla, her kovandan alınan 3-4 ar ılı petek bir leğene silkelenerek,

leğendeki yaklaşık 300 ar ı bir kaşıkla cam şişeye aktar ılmıştır. Sprey formda eter, cam

şişeye 2 kez püskürtülmüş ve şişenin ağzı kapatılıp, 3-4 sn sallandıktan sonra şişenin

dip k ısmına ve kenar ına yapışan Varroa’lar sayılmıştır. Daha fazla Varroa toplamak

için şişedeki Varroa sayısı beş veya beşin üzerinde olan koloniler seçilmiştir.

Yüksek oranda Varroa bulaşıklığı tespit edilen kolonideki tüm çerçevelerden Varroa’lar

toplanmadan önce, 19 lt’lik büyük bir kova ve bu kovanı

n tabanı

ndan 20 cm yukar ı

sı

na,alt tabanı 4 mm’lik tel ağlı kafes bulunan küçük bir kova kullanılmıştır (Şekil 3.2).



38

Kova ile ağ kafes arasında kalan bölüme; içinde, 20 ml eter emdirilmiş pamuk parçalar ı

olan 40 ml’lik iki plastik kap yerleştirilmiştir. Çerçevelerin silkelenmesi için büyük

kovanın üzerine, çerçeve ebatlar ına uygun şekilde hazırlanmış metal bir huni kap

yerleştirilmiştir (Şekil 3.2). Varroa paraziti toplanacak kovanlardaki ar ılı çerçeveler bu

kaba silkelendikten sonra, huni kaldır ılarak kovanın ağzı sık ıca kapatılmıştır. Kova

içine silkelenmiş ar ılar ın baygın hele gelip, üzerlerinden Varroa parazitinin düşmesi

için ortalama beş dakika beklenilmiştir. Orta bölümdeki küçük kova içine silkelenmiş

olan ar ılar, tekrar kovan uçuş deliği önüne dökülmüştür. Büyük kova ve k ısmen küçük

kova içine düşen Varroa’lardan canlı ergin dişi Varroa’lar ince uçlu boya f ırçası

yardımıyla önceden hazırlanmış ana ar ı kafeslerindeki işçi ar ılar ın vücutlar ına

aktar ılmıştır (Şekil 3.3). Her bir ana ar ı kafesindeki işçi ar ılara toplam 40 dişi Varroa

akar ı aktar ılmış ve hazırlanan kafesler tek tek bir zarf içerisine konulmuştur

(Arechavaleta-Velasco and Guzman-Novoa 2001). Ana ar ılar ın zarar görmemesi için

tüm bu işlemler öncesinde her kovanın ana ar ısı ana ar ı kafesine konulmuştur.

Kolonilerden toplanan Varroa’lar ın bulunduğu işçi ar ılı ana ar ı kafesleri, ar ılıktaki

deneme kolonilerin ballıklar ının alt taraf ına yatay şekilde yerleştirilmiştir. Kafes

içerisindeki Varroa’lı işçi ar ılar koloni içerisine girmiş ve böylece kolonilerin Varroa

ile bulaşıklığı sağlanmıştır.



39

Şekil 3.2. Varroa paraziti toplama düzeneği



40

Şekil 3.3. Ergin dişi Varroa’lar ın işçi ar ılı ana ar ı kafeslerine aktar ılması

3.2.3. İlaçlama öncesi bulaşıklık oranının belirlenmesi

Koloniler üç farklı organik bileşik grup ve üç değişik uygulama metodu için 10 gruba

ayr ılmıştır. Tedavi öncesi koloniler kovan çekmecesi, Varroa tuzaklar ı ve gözlem

tahtalar ı ile hazır hale getirilmiştir (Şekil 3.4). Varroa’lı işçi ar ılar ın bulunduğu ana ar ı

kafeslerinin, deneme kolonilerine yerleştirilmesinden bir ay sonra, kolonilerdeki Varroa

sayısını tespit etmek amacıyla, kartonlar 1’den 50’ye kadar numaralandır ılmıştır. Katı vazelin, raspalar yardımıyla kartonlara ince bir tabaka halinde sürülmüştür (Colin 1990;

Al-Abbadi and Nazer 2003). İşlem sırasında, karton yüzeyinin boşluk kalmayacak

şekilde vazelin ile kaplı olması sağlanmıştır. Gözlem tahtalar ında kullanılacak kartonlar

tek tek büyük poşetler içerisinde, ilaçlama gününe kadar muhafaza edilmiştir.

Vazelinli kartonlar gözlem tahtalar ına konulmadan önce, tahtalar ın temizliği tekrar

kontrol edilmiş ve kartonlar numaralı k ısmı üste gelecek şekilde tüm kolonilerin taban



41

k ısmına yerleştirilmiştir (Calderone and Lin 2003). Üç gün sonra kağıtlar kovanlardan

dikkatli bir şekilde katlanarak çıkar ılmış ve sayım yapılması için tekrar poşet içerisinde

bir sepete koyularak laboratuara götürülmüştür (Şekil 3.5). Kartonlar üzerine dökülen

Varroa’lar ışık altında sayılmış ve sayılan Varroa’lar üçe bölünerek bir günde düşen

Varroa sayısı tespit edilmiştir. Varroa sayısı fazla olan kovanlardan az olan bulaşıklı

kovanlara çerçeve aktar ımı yapılarak, tüm deneme kolonilerinin Varroa bulaşıklığı

bak ımından homojenliği sağlanmıştır. Bulaşıklılığı daha da artırmak amacıyla kovanlara

ikinci çerçeveden sonra erkek ar ı gözlü bir çerçeve ilave edilmiştir.

Şekil 3.4. Kovan altına yerleştirilmiş Varroa tuzağı



42

Şekil 3.5. Gözlem tahtasına yerleştirilmiş vazelinli karton

3.2.4. İlaçların Hazırlanması ve Uygulanması

3.2.4.a. Thymol

Thymol Damlatma (TD): Koloni başına kristal haldeki 6 gr thymol 100 ml 1:1’lik

şeker şurubunda çözündürülerek her kovanda ar ılı çerçeveler üzerine ve ar ılar ı

kapsayacak şekilde tabanca ile damlatılmıştır (Emsen et al. 2007).



43

Thymol Toz (TT): Koloni başına kristal haldeki 6 gr thymol bir öğütücüde toz haline

getirildikten sonra 24 gr pudra şekeri ile kar ıştır ılarak bu kar ışım 15x15 cm

boyutlar ındaki gazete kağıdı üzerine serpilip merkezdeki ar ılı çerçeveler üzerine

verilmiştir (Chiesa 1991; Imdorf et al. 1999; Emsen et al. 2007).

Thymol Emici Köpük (TEK): Koloni başına kristal haldeki 6 gr thymol %96’lık 30 ml

etil alkolde çözündürüldükten sonra 5x7.5x0.7 cm boyutlar ında kesilmiş emici köpükler

merkezdeki ar ılı çerçeveler üzerine verilmiştir (Rice et al. 2002; Ruiz et al. 2004;

Emsen et al. 2007).

3.2.4.b. Oksalik Asit

Oksalik Asit Damlatma (OD): Koloni başına 100 ml 1:1’lik şeker şurubuna, kristal

haldeki 2 gr oksalik asit katılıp her kovanda ar ılı çerçeveler üzerine ve ar ılar ı

kapsayacak şekilde tabanca ile damlatılmıştır (Charriere and Imdorf 2002; Emsen et al.

2007).

Oksalik Asit Toz (OT): Koloni başına kristal haldeki 2 gr oksalik asit 28 gr pudra

şekeri ile kar ıştır ıldıktan sonra bu kar ışım 15x15 cm boyutlar ındaki gazete kağıdına

serpilip merkezdeki ar ılı çerçeveler üzerine verilmiştir (Emsen et al. 2007).

Oksalik Asit Emici Köpük (OEK): Koloni başına kristal haldeki 2 gr oksalik asit 30ml %96’lık etil alkolde çözündürüldükten sonra 5x7.5x0.7 cm boyutlar ında kesilmiş

emici köpükler merkezdeki ar ılı çerçeveler üzerine verilmiştir (Emsen et al. 2007).



44

3.2.4.c. Thymol+Oksalik Asit

Thymol+Oksalik Asit Damlatma (TOD): Koloni başına 100 ml 1:1’lik şeker şurubuna

kristal haldeki 6 gr thymol ve 2 gr oksalik asit katılıp her kovanda ar ılı çerçeveler

üzerine ve ar ılar ı kapsayacak şekilde tabanca ile damlatılmıştır (Emsen et al. 2007).

Thymol+Oksalik Asit Toz (TOT): Koloni başına kristal haldeki 6 gr thymol ve 2 gr

oksalik asit 28 gr pudra şekeri ile kar ıştır ıldıktan sonra bu kar ışım 15x15 cm

boyutlar ındaki gazete kağıdına serpilip merkezdeki ar ılı çerçeveler üzerine verilmiştir

(Emsen et al. 2007).

Thymol+Oksalik Asit Emici Köpük (TOEK): Koloni başına kristal haldeki 6 gr

thymol ve 2 gr oksalik asit 30 ml %96’lık etil alkolde çözündürüldükten sonra

5x7.5x0.7 cm boyutlar ında kesilmiş emici köpükler merkezdeki ar ılı çerçeveler üzerine

verilmiştir (Emsen et al. 2007).

Kontrol (K): Kontrol grubu kolonilerin her birine ise ar ılı çerçeveler üzerine ve ar ılar ı

kapsayacak şekilde ilaç içermeyen 100 ml 1:1’lik şeker şurubu, 30 gr pudra şekeri ve

5x7.5x0.7 cm boyutlar ında kesilmiş iki adet kuru emici köpük verilmiştir.

İlaçlama ve kontrol gruplar ındaki bütün kolonilere her bir uygulama aynı gün ve

saatlerde haftalık olarak tatbik edilmiş ve dört kez tekrarlanmıştır. Uygulamalar esnasında arazide eldiven, maske ve gözlük kullanılmıştır. Damlatma, toz halinde ve

emici köpük şeklindeki uygulama yöntemleri Şekil 3.6, 3.7 ve 3.8’de gösterilmiştir.



45

Şekil 3.6. Damlatma yöntemi

Şekil 3.7. Toz yöntemi



46

Şekil 3.8. Emici köpük yöntemi

3.2.5. Son tedavi uygulaması

Araştırmada kullanılan thymol, oksalik asit ve thymol+oksalik asit muamelelerinin

Varroa üzerine etkinlik derecelerini değerlendirmek ve bu uygulamalara rağmen

kolonilerde kalan Varroa parazitlerini öldürmek icin, sistemik etkiye sahip olan organik fosforlu akarisitlerden perizin kullanılmıştır. Araştırmanın 4. haftasının sonunda her bir

deneme kolonisine 1 ml’si 32 mg Coumaphos içeren %3.2’lik perizin çözeltisi, 50 ml

içme suyu ile kar ıştır ıldıktan sonra ar ılar üzerine damlatılarak uygulanmıştır.



47

3.2.6. İncelenen özellikler

3.2.6.1. İlaçlama öncesi Varroa bulaşıklık seviyesinin belirlenmesi

Araştırmada kullanılacak toplam 50 bal ar ısı kolonisinde ilaçlama öncesi ve sonrası

Varroa bulaşıklık miktar ı kovanlar ın dip tahtasındaki vazelinli kartonlara üç gün

süreyle düşen Varroa’lar ın sayımı ile hesaplanmıştır (Gregorc and Planinc 2004).

Kovandan toplanan kağıtlar tek tek özenle katlanıp bir poşete konularak, Varroa sayımı

için laboratuara getirilmiştir. Kağıtlara düşen erkek ve dişi Varroa’lar hata riskini

önlemek amacıyla kur şun kalemle halka içerisine alınarak sayımlar ı yapılmıştır (Şekil

3.9,10).

Şekil. 3.9. Vazelinli kartonlar üzerine dökülen Varroa parazitleri



48

Şekil 3.10. Kartonlara düşen Varroa’lar ın sayılması

3.2.6.2. İlaç uygulamaları sırasında dökülen Varroa paraziti sayısı (adet)

İlaçlar ın etkinlik sürelerini belirlemek için uygulama süresince dökülen Varroa’lar her

bir ilaç uygulamasından üç gün sonra (1. dönem) ve bu dönemi izleyen 4 gün sonra (2.

dönem) olmak üzere haftada iki kez, dört hafta boyunca sayılmıştır. Farklı yöntemlerle



49

uygulanan ilaçlar ın etkinlik süreleri, üç ve dört günlük dönemlerde (1. dönem ve 2.

dönem) kartonlara düşen Varroa’lar sayılarak elde edilmiş ve elde edilen veriler kontrol

grubu ile kar şılaştır ılıp dönemlerin etkisi irdelenmiştir.

3.2.6.3. İlaç uygulamalarının Varroa paraziti bulaşıklığı üzerine etkisi (%)

İlaçlar ın etkilerinin farklılığını ortaya koymak için, dört hafta sonunda kolonilere iki

haftalık bir perizin uygulaması yapılmış ve altı hafta boyunca kartonlara dökülen

Varroa’lar sayılmıştır. İlaçlar ın bulaşıklık üzerine etkisi (%), farklı organik bileşikler

sonunda dökülen Varroa sayısının, altı hafta sonunda elde edilen toplam Varroa

sayısına (Organik bileşikler+Perizin uygulaması) bölünüp 100 ile çarpılması ile elde

edilmiştir (Gregorc and Jelenc 1996; Fries 2001; Gregorc 2005).

3.2.6.4. İlaç uygulamalarının kapalı yavru üretimine etkisi

Bu işlem için sabit bir dijital fotoğraf makinesi ve onun kar şısına konulacak yavrulu

petekten ibaret bir düzenek kullanılmıştır (Şekil 3.11). Resmi çekilen peteklerdeki

kapalı yavru gözü miktarlar ı, geliştirilmiş bir metot olan Adobe Photoshop® CS2 9.0

bilgisayar programı kullanılarak elde edilmiştir (Emsen 2006). Çerçeve düzeneğe

konulmadan önce, kovan içine silkelenip mümkün olduğunca ar ısız olması sağlanmıştır.

Düzeneğe yerleştirilen çerçevelerin her iki yüzünün resimleri çekildikten sonra yar ı

otomatik hesaplama yöntemi ile farklı ilaç uygulama gruplar ında yavrulu ve yavrusuz

alanlar cm2 cinsinden hesaplanmıştır. Elde edilen veriler ile kolonilerde farklı ilaç

uygulamalar ının, kolonilerin kapalı yavru üretimine etkisi hesaplanmıştır.



50

Şekil 3.11. Peteklerde yavrulu alan hesaplama düzeneği

3.2.6.5. İlaç uygulamalarında kapalı yavru gözlerinde gelişen Varroa paraziti sayısı

(adet)

Tuzak tak ılan otuz koloninin kapalı yavru alanlar ında Varroa bulaşıklığını tespit etmek amacıyla, her kolonideki bir yavrulu çerçeveden keskin bir bıçakla 4x4 cm boyutlar ında

bir kesit alınarak, ince uçlu bir pens yardımıyla 50 işçi ar ı gözünde dişi ve erkek

Varroa’lar sayılmıştır (Medina et al. 2002; Harbo and Haris 2004). Örnekler, denemeye

başlamadan önce, denemenin 3. haftasında ve deneme sonunda olmak üzere üç kez

toplanmıştır. Toplanan yavrulu alan örneklerinin her birinde 50 işçi ar ı gözünde Varroa

tespiti için, ince uçlu pens yardımıyla pupalar gözlerden çıkar ılmış, göz içindeki

Varroa’lar sayı

lmı

ştı

r (Şekil 3.12,13). Elde edilen veriler ile kolonilerde farklı

ilaçuygulamalar ının, kapalı yavru gözlerindeki Varroa sayısı üzerine etkisi hesaplanmıştır.



51

Şekil 3.12. İşçi ar ı gözlerinde Varroa sayımı

Şekil 3.13. İşçi ar ı gözünden çıkar ılmış Varroa’lı pupa



52

3.2.6.6. İlaç uygulamalarında ölü ergin arı sayısı (adet)

Tuzak tak ılan otuz deneme kolonisindeki ar ı tuzaklar ından ölü ar ılar deneme

başlangıcından bitimine kadar, haftada iki kez toplanarak, üzerinde kovan numarası olan

küçük kilitli poşetlere konulmuştur (Garry 1960; Floris et al. 2004). Kovanlardan

toplanan ölü ar ılar laboratuarda sayaçlar kullanılarak sayılmıştır (Şekil 3.14,15). Elde

edilen veriler ile kolonilerde farklı ilaç uygulamalar ının ergin ölü ar ı sayısı üzerine

etkisi hesaplanmıştır.

Şekil 3.14. Ar ı tuzaklar ına dökülen ölü ar ılar



53

Şekil 3.15. Ölü ar ılar ın sayımı

3.2.6.7. İlaç uygulamalarında kolonilerdeki arı varlığı (adet)

Varroa ile mücadelede kullanılan thymol, oksalik asit ve thymol+oksalik asit

uygulamalar ının ar ı populasyonu üzerindeki etkisi, kolonilerdeki ar ı sayısı tespit

edilerek belirlenmiştir.

Ar ı sayısını belirlemede Gris Vallea et al. (2004)’nın Dadant tipi kovanlarda Jumbo

çerçeveler için bulduğu 3962 faktörü esas alınmıştır. Araştırma kolonilerinde kullanılan

Langstroth kovan çerçeveleri için bu faktörün %75’i olan değer (3962x0.75=2972) ar ı

kaplı çerçeve sayısı ile çarpılmış ve böylece farklı ilaç uygulanan gruplardaki her bir

deneme kolonisi için ar ı populasyonu hesaplanmıştır. Örnek alımlar ı denemeye

başlamadan önce ve deneme sonunda iki kez tekrarlanmıştır. Çerçeve sayımlar ı ise

öğleden sonra, ar ılar ın genelde kovanda olduğu saatlerde yapılmıştır (Nasr et al. 1990).



54

3.2.6.8. Perizin uygulaması sonunda farklı ilaçlama gruplarında kalan Varroa

paraziti sayısı (adet)

Organik ilaç uygulamalar ından sonra kolonilerde kalan parazitleri öldürmek ve organik

bileşiklerin parazit üzerine etkinliğini tespit etmek amacıyla uygulanan sistemik etkili

perizin ilacı ile kartonlara dökülen Varroa’lar hafta iki kez iki hafta süresince

sayılmıştır. Perizin uygulaması sonrasında üç farklı yöntemle (toz, damlatma ve emici

köpük) uygulanan doğal ilaç gruplar ında kalan parazit sayısına göre organik ilaçlar ın

etkinlikleri değerlendirilmiştir.

3.2.6.9. Perizin uygulamasının ölü ergin arı sayısına etkisi

Organik bileşikler ile muamele sonunda, tüm kolonilere bitirme tedavisi olarak sentetik

kimyasal ürünlerden aktif maddesi %10 Coumaphos olan Perizin uygulamasının

tuzaklardan toplanan ergin ölü ar ı sayısı üzerine etkisi araştır ılmıştır.

3.2.6.10. Bal örneklerinin toplanması

Balda organik bileşiklerin bırakabileceği kalıntı miktarlar ını tespit etmek amacıyla

deneme öncesi ve sonrasında, rastgele belirlenen 30 deneme kolonisinin her birine ait

ballıklardan birer bal örneği alınmıştır. Örnekler organik bileşikleri uygulamaya

başlama tarihinden üç gün önce ve deneme bitiminde olmak üzere iki kere alınmıştır

(Şekil 3.16). Yavrulu alan örneklerinde olduğu gibi 4x4 cm ölçüsündeki örnekler,

yağmacılığı önlemek amacıyla kovanlardan uzak, gölgelik bir alanda çerçeveden

çıkartılıp analizleri yapılmak üzere küçük poşetlerde derin dondurucuya konulmuştur

(Floris et al. 2004). Balda kalıntı miktar ı analizi Beaverlodge/Alberta/Kanada Ar ıcılık

Laboratuar ında yapılmıştır.



55

Şekil 3.16. Kalıntı analizleri için bal örneği alımı

3.2.6.11. Uygulamaların ekonomik açıdan değerlendirilmesi

Araştırma kolonilerinde Varroa ile mücadelede kullanılacak organik bileşiklerin koloni

başına maliyeti, kullanım kolaylığı, işçi masraf ı ve ilaçlamalar için kovan başına

harcanan zaman, parazitle mücadelede halen kullanılmakta olan bilinen kimyasallara ait

değerlerle kar şılaştır ılmıştır (Espinosa-Montano and Guzman-Novoa 2007).



56

3.2.6.12. İlaçlama sırasındaki çevre sıcaklık ve neminin ilaç uygulamalarına etkisi

Organik bileşiklerin deneme kolonilerine ilk uygulama tarihinden başlayarak deneme

bitimine kadar Erzurum Meteoroloji Bölge Müdürlüğü’nden günlük maksimum,

minimum ve ortalama sıcaklık ile nem değerleri temin edilmiştir (Anonim 2007). Bu

veriler kullanılarak sıcaklık ve nemin ilaçlar ın etkinliğinde sağlayacağı değişim

irdelenmiştir (Stanghellini and Raybold 2004; Gregorc 2005).

3.2.7. Verilerin değerlendirilmesi

Verilerin istatiksel analizi SPSS 13.0 istatistik paket programında yapılmıştır. Araştırma

kapsamında kullanılan organik bileşiklerin yüzde etkinlik oranına arcsine y /100

transformasyonu; normal dağılıma uyum göstermeyen yavrulu alan miktar ı, petek

gözlerindeki Varroa sayısı, ar ı varlığı ve ölü ergin ar ı sayısına ait verilere ise

heterojenliği azaltmak için logaritmik transformasyon (Log10) uygulanmıştır. Elde

edilen bu veriler ve balda tespit edilen kalıntı miktarlar ına ait verilerin analizinde Tek

Yönlü Varyans Analizi (ANOVA/one way) kullanılmıştır. Etkisi önemli bulunan

özelliklere ait ortalamalara Duncan çoklu kar şılaştırma testi uygulanmıştır (Duncan

1995).

Dökülen Varroa sayısına ait verilerde, dönemlerin kar şılaştır ılması ve muamele

gruplar ının kontrol grubu kolonileri ile mukayesesinde Mann-Withney U testi, baldakikalıntı miktarlar ı, ar ı sayısı ve yavrulu alan miktarlar ının ilaçlama öncesi ve sonrası

arasındaki farklar ın kar şılaştır ılmasında ise eşleştirilmiş iki grup t-testi ile parametrik

olmayan testlerden Wilcoxon testi kullanılmıştır (Statigraphics Plus 1998).

Petek gözlerindeki Varroa parazitinin ergin ar ı ölümü, ar ı populasyonu ve kuluçkalık

alan üzerine olan etkisi ve iklimsel verilerin her bir uygulama metodunda düşen Varroa

parazitine olan ilişkisine Pearson korelasyon analizi uygulanmıştır (Sokal and Rohlf 1981). İklimsel veriler logaritmik transformasyon (Log10) ile normalize edilmiştir.



57

4. ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA

4.1. İlaçların genel etkileri

4.1.1. İlaçlama öncesi kolonilerde Varroa bulaşıklık oranının belirlenmesi

Araştırmada kullanılan toplam 50 bal ar ısı kolonisinde, Varroa ile mücadeleye

başlamadan üç hafta önce kovanlarda bulaşıklık oranını tespit etmek amacıyla, vazelinlikartonlar üç gün kovanda tutulduktan sonra, dökülen Varroa’lar ışık altında sayılmıştır.

Varyans analizi sonucuna göre, sonbahar döneminde ilaç uygulamalar ından önce

Varroa bulaşıklık değeri bak ımından deneme gruplar ı arasında önemli bir farklılık

olmadığı (Çizelge 4.1); gruplar ın ortalama Varroa bulaşıklık değerlerinin

47.40±18.86 ile 45.60±5.30 arasında değiştiği saptanmıştır (Çizelge 4.2).

Çizelge 4.1. İlaçlama Öncesi Varroa Bulaşıklığı İle İlgili Varyans Analizi Sonucu

Varyasyon Kaynakları SD KO F Önem Derecesi

İlaçlama Gruplar ı

Hata

9

40

2.187

2698.60

0.01 ns

ns: Önemsiz



58

Çizelge 4.2. İlaçlama Öncesi Koloni Gruplar ına Ait Varroa Bulaşıklık Değerleri (adet)

İlaçlama Öncesi Varroa Bulaşıklık Değerleri Gruplar

n

X SX ±

TT 5 47.20 ± 39.51ns

TD 5 45.80 ± 15.97

TEK 5 47.00 ± 24.95

OT 5 47.40 ± 18.86

OD 5 47.20 ± 25.24

OEK 5 47.40 ± 26.40

TOT 5 47.20 ± 23.71

TOD 5 47.00 ± 22.19

TOEK 5 47.40 ± 12.19

K 5 45.60 ± 5.30

Toplam 50 46.92 ± 6.64 ns: Önemsiz

İlaçlama öncesi (16 Ağustos 2007) tarihinde yapılan ilk Varroa sayımlar ında, 50

kolonide toplam ölü akar sayısı koloni başına ortalama 46.92±6.64 adet olarak

bulunmuş ve bu sonuç, Gregorc and Planinc (2004) ile benzerlik göstermektedir. Bu

araştırmacılar ın çalışmalar ında 21 kolonide ilaçlama öncesi koloni başına düşen günlük

akar miktar ı 60.00±40.84 adet olmuş ve ilaçlama öncesi gruplar arasında Varroa

bulaşıklığı bak ımından bir fark olmadığı saptanmıştır. Kumova (2001) ise, 24 bal ar ısı

kolonisinde, ilaç uygulaması öncesi yüzde olarak Varroa bulaşıklılık değerlerinin

12.84±0.76 ile 14.05±1.78 arasında değiştiğini ve ortalama %13.32±0.29 olduğunu;

koloni gruplar ı arasında ilaçlama öncesi Varroa bulaşıklık oranı bak ımından önemli

farklılıklar ın olmadığını bildirmiştir.

Araştırmada organik bileşikler ile mücadele öncesi elde edilen ortalama akar miktar ı

(46.92±6.64 adet), Emsen et al. (2007) taraf ından oksalik asit ve thymolun kullanıldığı

70 kolonide ilaçlama öncesi elde edilen bulaşıklık miktar ından (26.36±2.6 adet) yüksek



59

çıkmıştır. Araştırmacılar ilaçlama öncesi koloni gruplar ı arasında bulaşıklık bak ımından

bir fark olmadığını bildirmişlerdir. Benzer bir diğer çalışmada ise, Stanghellini and

Raybold (2004), oksalik asit ve thymol uyguladığı koloni gruplar ında ilaçlama öncesi

akar sayısını sırasıyla koloni başına 12.8±1.02 ve 12.2±1.04 adet olarak belirlemişler ve

ilaçlama öncesi gruplar arasında bulaşıklılık bak ımından bir fark olmadığını

bildirmişlerdir.

Imdorf et al. (2003) ise kolonilerde bir günde 30’dan fazla akar olması durumunda vakit

kaybedilmeden etkili bir tedaviye başlanması

gerektiğini bildirmişlerdir. Araştı

rmacı

lar,temmuz sonu ağustos ayı başında koloni başına 10’dan fazla akar ve mayıs ayından

ağustos sonuna kadar ise koloni başına 30’un üzerinde Varroa akar ı tespit etmişlerdir.

Imdorf et al. (1995a) thymol uygulaması öncesi, doğal akar düşüşünü toplam 195

kolonide koloni başına 70 olarak bildirmişler ve deneme kolonileri arasında tedavi

öncesinde bulaşıklılık bak ımından bir fark bulmamışlardır.

Farklı oksalik asit kar ışımlar ının uygulandığı 24 kolonide, dip tahtasına her bir koloni

için günde ortalama 0.53±0.45 Varroa’nın düştüğü tespit edilmiş ve ilaçlamaya

başlamadan önce kolonilerin aynı oranda bulaşıklığa sahip olduklar ı bildirilmiştir.

İlkbahar ve yaz aylar ında yapılacak doğal akar sayısı tespitinin, uygun tedavi açısından

gerekli olduğu ifade edilmiştir (Gregorc and Planinc 2001).

Oksalik asidin Varroa akar ı üzerine etkisinin araştır ıldığı bir başka denemede ise, 8

temmuz ve 7 ağustos tarihleri arasında, tedavi öncesi dört kez akar ölümleri sayılmış ve

günde ölü akar sayısı koloni başına 0.47±0.39 olarak kaydedilmiştir. İlaçlama öncesi

Varroa sayısı bak ımından gruplar arasındaki fark önemsiz çıkmıştır (Gregorc 2005).

Yücel (2005), şansa bağlı olarak belirlediği 48 bal ar ısı kolonisinde ergin ar ılar

üzerindekiVarroa

bulaşı

klı

k oranı

nı

araştı

rmı

ştı

r. İlkbahar döneminde organik asituygulamalar ından önce ve sonra ergin ar ılar üzerindeki Varroa bulaşıklığını belirlemek



60

amacıyla, her koloniden yaklaşık 200-250 adet ergin işçi ar ıyı, içinde deterjanlı su

bulunan kavanozlarda çalkalayarak Varroa’lar ın ar ılardan ayr ılmasını sağlamıştır.

Araştırmacı, ergin ar ı ve Varroa’lar sayıldıktan sonra, örnekte sayılan toplam Varroa

sayısının örnekte sayılan ergin ar ı sayısına bölünmesi ile Varroa bulaşıklık oranını elde

etmiştir. Bulaşıklık değeri bak ımından deneme gruplar ı arasında önemli bir farklılık

olmadığını ve gruplar ın ortalama Varroa bulaşıklık değerlerinin %10.8 ile %13.6

arasında değiştiğini bildirmiştir.

Varroa akar ı

ile mücadelede etkili bir tedavinin yapı

labilmesi ve hastalı

ğı

n k ı

sazamanda kontrol altına alınabilmesi için kolonilerde organik bileşikler ile mücadele

öncesi akar sayısının belirlenmesi mücadelede oldukça önemli olmaktadır.

4.1.2. Bal arısı kolonilerinde ilaçlama süresince dökülen Varroa sayısı (adet)

Deneme kolonilerinde her ilaç uygulanması sonrası, koloni gruplar ında günlük olarak

dökülen ölü ve canlı Varroa’lar 3 ve 4 gün aralıklarla haftada iki defa olmak üzere dört

hafta boyunca sayılmış ve elde edilen verilere ait varyans analiz sonuçlar ı Çizelge

4.3‘de verilmiştir.

Varyans analizi sonucuna göre, her bir ilaç uygulamasından ilk üç gün sonra (1. dönem)

dökülen ortalama toplam Varroa sayısı (222.9±14.3), bu dönemi takiben dört gün sonra

ikinci kez toplanan (2. dönem) ortalama Varroa sayısından (115.2±9.2) önemli derecede

(p<0.01) yüksek çıkmıştır (Çizelge 4.4). Dönem 1’de dökülen Varroa sayısına göre,

ilaçlar ın etkinliğinin dönem 2’ye nazaran daha iyi olduğu görülmüştür. Yani, ilaçlar ilk

3 günde oldukça etkili olurken, takip eden günlerde etkinlikleri azalmıştır. İki dönem

arası fark ise TD, OT ile OEK muamele gruplar ı hariç diğer gruplarda önemli (p<0.01)

çıkmıştır.

Dönem 1’de, farklı

yöntemler (toz, damlatma ve emici köpük) ile uygulanan thymolmuamele gruplar ında, ortalama en düşük akar sayısı (146.2±23.2 adet) TD muamele



61

grubunda elde edilmiş ve elde edilen değer kontrol grubundan (78.7±16.8 adet) farksız

bulunmuştur.

Oksalik asidin damlatma yöntemi ile verilmesinde, 1. döneme ait ortalama akar sayısı

211.0±18.4 adet olup kontrol grubunda elde edilen değerden (78.7±16.8 adet) oldukça

yüksek ve istatistik olarak aralar ındaki fark önemli çıkmıştır (p<0.01). Aynı ilacın diğer

iki metodu (OT ve OEK) ile bulunan değerler ise kontrol grubundan farksız çıkmıştır.

Her ilaç uygulamasından sonra ikinci kez (2. dönem) toplanan kartonlarda, TT muamele

grubuna ait ortalama akar sayısı 136.0±25.9 olup kontrol grubundan önemli (p<0.05)

çıkmıştır. İlaç birinci döneme nazaran etkinliğini kaybetmiş olsa da ikinci dönemde

etkinliğini korumaktadır. Aynı dönemde, diğer muamele gruplar ında dökülen Varroa

sayısı kontrol grubundan yüksek ancak aralar ındaki fark önemsiz bulunmuştur (Çizelge

4.4).



62

Çizelge 4.3. Farklı Günlerde Dökülen Varroa Sayısına İlişkin Verilere UygulananVaryans Analizi Sonuçlar ı


Eylül 10 İlaçlama Gruplar ı

Hata

9

49

0.311

0.108

2.887 *


Hata

9

49

0.130

0.125

1.040 ns


Hata

9

49

0.590

0.154

3.834 *


Hata

9

49

0.177

0.122

1.452 ns


Hata

9

49

0.416

0.175

2.380 *


Hata

9

49

0.076

0.114

0.668

ns

Ekim 1 İlaçlama Gruplar ı

Hata

9

49

0.274

0.134

2.052 *

Ekim 4 İlaçlama Gruplar ı

Hata

9

49

0.065

0.141

0.459 ns

Dönem 1 İlaçlama Gruplar ı

Hata

9

40

0.283

0.086

3.286 **

Dönem 2 İlaçlama Gruplar ı

Hata

9

40

0.043

0.081

0.533 ns

**: p<0.01; *: p<0.05; ns: Önemsiz



Çizelge 4.4. İlaç Uygulamalar ı Sırasında Kartonlara Dökülen Ortalama Varroa Sayılar ı (adet)

Varroa Say. Eylül 101






Varroa Say. Ekim 11

Varroa Say Ekim 42

Gruplar

n xSx ± xSx ± xSx ± xSx ± xSx ± xSx ± xSx ± xSx ±

TT 5 414.8±186.9 199.2±90.6 523.6±261.2 179.8±31.3 208.6±58.2 78.6±16.5 213.4±74.9 86.6±20.3

TD 5 85.0±23.8 144.0±61.6 279.4±38.9 88.0±40.6 83.0±18.4 98.2±22.9 137.4±37.8 136.2±33.

TEK 5 264.0±60.5 190.0±32.8 515.8±115.4 153.8±45.6 236.2±89.9 91.2±11.4 170.8±43.3 102.2±28.

T x 15 254.6±70.9 177.7±35.8 439.6±93.9 140.5±23.5 175.9±38.0 89.3±9.6 173.9±30.3 108.3±15.9

OT 5 86.4±14.6 115.4±35.7 202.0±69.6 135.6±50.7 128.2±34.4 86.6±25.0 146.4±33.4 83.8±18.6

OD 5 132.6±14.2 95.8±15.1 235.6±27.3 115.2±36.7 219.4±35.4 164.0±42.4 256.4±45.3 114.8±32.2

OEK 5 102.8±16.8 115.8±27.5 175.2±73.0 149.2±62.6 82.4±33.2 86.6±25.0 116.8±30.2 84.4±36.9OA x 15 107.2±9.6 109.0±14.9 204.2±32.9 133.3±27.6 143.3±28.6 116.7±18.7 173.2±25.4 94.3±15.0

TOT 5 197.6±74.5 107.6±41.3 270.4±95.2 118.6±31.9 243.2±89.1 111.4±59.9 112.6±28.4 136.0±73.8

TOD 5 258.0±88.5 83.0±17.1 439.8±57.0 126.6±40.1 345.2±122.1 122.0±44.7 406.0±138.5 146.4±37.7

TOEK 5 298.0±63.1 131.6±28.5 446.6±47.3 143.4±17.0 412.0±47.3 81.2±16.6 158.0±51.1 98.2±8.9

TOA x 15 251.2±42.1 107.4±15.1 385.6±43.1 129.5±16.9 333.4±52.3 104.9±24.1 225.5±57.8 126.9±26.3

Genel 45 193.2±26.7 126.5±13.4 314.9±36.7 126.3±12.3 205.8±24.1 102.3±10.3 177.9±21.6 105.6±10.4

K 5 93.0 ±34.9 82.8±32.4 60.4±25.7 53.6±18.8 100.6±50.8 90.6±11.6 60.8±24.1 67.6±17.1

1: Dönem 1’de düşen ortalama akar sayısı (her ilaç uygulamasından sonraki 1-3 gün)2: Dönem 2’de düşen ortalama akar sayısı (her ilaç uygulamasından sonraki 4-7 gün)3: Muamele gruplar ının kontrol grubu ile kar şılaştır ılması.4: Dönemler arası kar şılaştırma (sütunlar arası), ** p<0.01; *p<0.05; ns= önemsiz





65

toplam Varroa sayısını 3107.80±1622.57 bildirmişlerdir. Aynı araştırmacılar ın başka

bir denemesinde ise 22 bal ar ısı kolonisinde %2.9’luk oksalik asit konsantrasyonu

%31.9’luk şeker şurubu, koloni başına 50 ml olarak uygulanmış; üç uygulama sonunda

dökülen Varroa miktar ı 822.95±783.72 olmuştur (Gregorc and Planinc 2004). Imdorf et

al. (2003) aynı metodu kullanmışlar, fakat koloni başına ortalama 45 ml oksalik asidi

1:1 şeker şurubu ile uygulamışlar ve ortalama 241 adet Varroa toplamışlardır.

Diğer taraftan, Gregorc and Planinc (2004), ağustos ayında koloni başına 50 ml oksalik

asit solüsyonunu bir hafta aralı

kla dört kez uygulamı

şlar ve deneme sonrası

toplamVarroa sayısı 520.40±271.14 adet olarak kaydetmişlerdir. Aynı deneme yavrusuz

dönemde tekrarlanmış ve ölü akar sayısı 1025.83±229.94’e çıkmıştır (Gregorc et al.

2004).

Şeker şurubu oranı 1:1 olan oksalik asit solüsyonundan her çerçeveye 5 ml’lik kar ışım

ar ılar üzerine damlatılarak iki gün aralıklarla 10 koloniye iki sefer uygulanmış ve

muamele süresince elde edilen toplam Varroa sayısı 2115 adet olmuştur (Bahreini2003). Bir başka araştırmada ise, beş koloniye çerçeve başına 5 ml’lik oksalik asit-

şeker şurubu konsantrasyonu 10 gün aralıklarla bir ay boyunca uygulanmıştır.

İlaçlamalar sırasında dökülen ortalama akar sayısı 2369.0±538.3 adet olarak

kaydedilmiştir (Stanghellini and Raybold 2004).

Araştırmada ilaç uygulamalar ı sırasında dökülen Varroa sayılar ı, literatür bulgular ının

bazılar ından düşük ve bazılar ından yüksek olmasına rağmen bir k ısmı ile uyuşmaktadır .

Ayr ıca ilaçla muamele sırasında ölü akar sayısının artması ve ilk ilaç uygulamasından

sonraki ilk üç gün içinde ilaçlar ın etkinliklerinin oldukça yüksek olması literatür

bulgular ıyla uyuşmaktadır. Literatür bulgular ındaki yüksek ya da çok düşük Varroa

sayısının, koloni başına kullanılan ilaç dozlar ına, uygulama dönemlerine, dış sıcak ılığa

ve nem oranına bağlı olarak ortaya çıktığı düşünülmektedir.



66

4.1.3. Farklı ilaç uygulamalarının Varroa destructor üzerine etkisi (%)

Çalışmada, Varroa’ya kar şı ilaçlar ın etkilerinin farklılığını ortaya koymak için

uygulama süresince dökülen Varroa sayılar ı haftada iki kez olmak üzere 6 hafta

boyunca sayılmıştır. İlaçlar ın akar üzerine genel etkinliğini tespit etmek için, dördüncü

haftanın sonunda kolonilere iki haftalık Perizin uygulaması yapılmıştır. Her bir

muamele grubunda elde edilen değerler kendi arasında ve kontrol grubu ile

kar şılaştır ılmıştır.

Farklı metotlar (toz, damlatma ve emici köpük) ile uygulanan thymol, oksalik asit ve iki

ürünün kar ışımının, Varroa paraziti üzerine etkisi aşağıdaki formül ile hesaplanmıştır

(Gregorc and Planinc 2001; Gregorc and Poklukar 2003; Marcangeli and Carmen

Garcia 2004; Gregorc 2005; Emsen et al. 2007; Espinosa-Montano and Guzman-Novoa

2007).

Genel Etkinlik (%) = Organik bileşikX/Organik bileşikX+Px100

Organik ürünX = Organik bileşikler ile dört hafta süresince dökülen toplam akar sayısı

P = Perizin uygulaması sonunda dökülen toplam akar sayısı

Yukar ıdaki formül, her bir ilaç uygulaması ve onun üç farklı metodu için hesaplanarak,

genel etkinlik yüzde olarak hesaplanmıştır.

Araştırmada, ilaçlamaya tabi tutulan her bir muamele grubunda dökülen Varroa sayısı

kontrol grubu kolonilerinden oldukça yüksek ve önemli (F9,40=11.88, p<0.0001)

bulunmuştur (Çizelge 4.5).



67

Çizelge 4.5. İlaçlar ın Etkinliğine İlişkin Varyans Analizi Sonucu


İlaçlama Gruplar ı 9 0.254 11.88 **

Hata 40 0.021

**: p<0.01

Yapılan varyans analizi sonucunda TT grubu koloniler en yüksek (%89.98) etkiyi

gösterirken, bunu sırasıyla TEK (%77.15) ve TOEK (%74.08) muamele gruplar ı takipetmiştir. Ortalamalara uygulanan kar şılaştırma testi sonuçlar ına göre; TT, TEK ve

TOEK muamele gruplar ına ait ortalama yüzde etkinlik değerlerinin birbirinden fark ı

önemsiz çıkmıştır. Ancak TT muamele gruplar ı ile diğer ilaçlama gruplar ı (TD, OT,

OD, OEK, TOT, TOD ve K) arasındaki fark önemli (p<0.05) bulunmuştur (Çizelge

4.6).



68

Çizelge 4.6. Varroa Mücadelesinde Kullanılan İlaçlar ın Etkinlik Derecesi

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Gruplar

İ

laçların Varroa Akarı Üzerine Etkisi (%)

% Etki 89,98 40,16 77,15 35,43 49,15 46,59 65,89 55,67 74,08 28,54

TT TD TEK OT OD OEK TOT TOD TOEK K

ab ab

a

def

ef

cde

de

bc

cd

f

a,b,c,d,e,f,: Farklı harf taşıyan ortalamalar arasındaki fark önemlidir (p<0.05)

Araştırmada, TT muamele grubunda elde edilen değere (%89.98) kar şılık, Marchetti

and Barbattini (1984) dört gün aralıklarla uyguladıklar ı thymolun etkisini %76,

Calderone et al. (1997) %56.4, Emsen et al. ise (2007) %83.34 bulurken; Floris et al.

(2004) %95.5 gibi yüksek bir etki bildirmişlerdir.

Çizelge 4.6’da görüldüğü gibi tüm organik bileşik uygulamalar ile elde edilen etkinlik

düzeyi kontrol grubu kolonilerinden yüksek çıkmıştır. İlaç uygulamalar ında en düşük



69

etki oksalik asit toz (%35.43) ve thymol damlatma (%40.16) metotlar ında elde edilmiş

ve muamele gruplar ı ile kontrol grubu arasında fark bulunmamıştır.

Oksalik asit muamelesinde her üç (toz, damlatma ve emici köpük) yöntemle elde edilen

etkinlik düzeyi OT, OD ve OEK gruplar ında sırasıyla %35.43, %49.15 ve %46.59 olup,

gruplar arasındaki fark önemsiz çıkmıştır. Oksalik asidin emici köpük ve damlatma

metodunda elde edilen değerler ile kontrol grubu arasındaki fark ise önemli (p<0.05)

bulunmuştur.

Araştırmada, thymol ve oksalik asidin kar ıştır ılarak uygulanmasında, en yüksek etki

(%74.08) TOEK grubunda elde edilmiş ve bunu %65.89 ile TOT takip etmiştir. İki

organik bileşiğin kar ışımında en düşük etki (%55.67) TOD muamele grubunda

olmuştur. Yapılan analiz sonucunda, TOEK muamele grubu TOD muamele grubundan

farklı çıkarken; TOT ile TOD arasındaki fark önemsiz bulunmuştur. Her üç uygulama

sonunda elde edilen değerler ile kontrol grubu arasındaki fark ise önemli (p<0.05)

çıkmıştır. Varyans analizi sonuçlar ına göre, thymol ve oksalik asidin kar ıştır ılarak uygulanması, parazitle mücadelede herhangi bir sinerjik etki yaratmamıştır.

Çalışmada TOEK, TOD ve TOT muamele gruplar ında elde edilen etkinlik oranlar ına

(%74.08, %55.67 ve %65.89) kar şılık, Emsen et al. (2007) benzer bir çalışma ile en

yüksek etkiyi %73.03 ile TOEK muamele grubunda elde etmişler; bunu sırasıyla

%65.67 TOD, %52.54 etkinlik ile TOT takip etmiştir. Araştırmacılar, TOEK ile TOT

muamele gruplar ı arasındaki fark ı önemsiz bulmuşlardır.

Farklı thymol solüsyonlar ının uygulandığı çalışmalarda, thymolun Varroa üzerine

etkisinin %64-99 arasında değiştiği bildirilmektedir (Imdorf et al. 1999; Mattila and

Otis 1999, 2000; Ellis et al. 2001; Melathopoulos and Gates 2003; Baggio et al. 2004;

Stanghellini and Raybold 2004; Espinoza and Guzman-Novoa 2006).



70

Imdorf et al. (2003), 20 kolonide altı hafta thymol aktif maddeli ApiLife VAR ilacını

uygulamışlar, ilacın Varroa üzerine etkisini %90-98, Skinner et al. (2001) 21 günlük

uygulama ile aynı ilacın etkisini %92.4, Rickli et al. (1991) % 96.4, Calderone and

Spivak (1995) %97, Calderone (1999) ise %70 olarak bildirmişlerdir. Floris et al.

(2004) benzer bir çalışma ile %61.1-94.9 arasında bir etki tespit etmişlerdir.

Thymol ve formik asidin parazit üzerine etkisinin araştır ıldığı bir başka araştırmada ise,

12.5 ve 25 gr thymol, jel kalıplara emdirilerek 36 kolonide yavrulu çerçevelere iki kez

uygulanmı

ş ve etkisi sı

rası

yla %92.1 ve %88.8 olmuştur. Araştı

rmada, organik asitgrubundan formik asidin etkisi sadece %66.4 ile sınırlı kalmıştır (Espinosa and Guzman

2007).

Chiesa (1991) ise koloni başına 0.5 gr saf thymolu, toz şeklinde çerçeveler üzerine iki

kez uygulamış ve kuluçkasız dönemde ilacın Varroa akar ı üzerine etkisini, %97.38 ile

%93.56 olarak tespit etmiştir. Araştırmacı, aynı metodu dört kez iki gün aralıklarla geç

sonbahar döneminde tekrarlayarak >%99 başar ı elde etmiştir.

Aktif maddesini thymol oluşturan Thymovar ilacı ile yapılan bir diğer çalışmada ise,

thymolun akar üzerine etkisi %70.7 olarak bildirilmiş ve kontrol grubu ile arasındaki

fark istatistik olarak çok önemli (p<0.001) bulunmuştur (Cornelissen and Gerritsen

2006).

TO grubunda elde edilen %77.15 ‘lik etki, Whittington et al. (2000) taraf ından bildirilen

%30-70 ve aynı uygulama ile Emsen et al. (2007)’un bildirdiği %75.59 değerlerinden

yüksek çıkarken; Imdorf et al. (1994) ve Rice et al. (2002) taraf ından dört haftalık

uygulama sonunda elde edilen, sırasıyla %93.7 ve 80.0 değerlerinden düşük çıkmıştır.

Sammataro et al. (1998) saf thymol uyguladıklar ı kolonilerde, dört haftalık

uyugulamayı

izleyen altı

saat sonra, ilacı

n parazit üzerine etkisini %95.2, Lindberget al

.(2000) ise 13 kolonide 48 saat sonra ilacın etkisini %83.0 olarak bulmuşlardır.



71

Araştırmada, damlatma metodu ile elde edilen ortalama %49.15 oksalik asit etkinliği,

Gregorc and Planinc (2001) taraf ından üç farklı oksalik asit solüsyonundan %3.4

oksalik asit/%47.65 şeker şurubu ile elde ettikleri %52.28 değerinden düşük, %3.73

oksalik asit/%26 şeker şurubu ve %2.9 oksalik asit/%31.95 şeker şurubu ile bulduklar ı,

%40.66 ve 39.16 değerlerinden yüksek çıkarken; Mutinelli et al. (1997) benzer oksalik

asit uygulamalar ı ile %95; Higes et al. (1997), Cornelissen ve Blacquiere (2004) ise

%98 etki saptamışlar ıdır.

Charriere and Imdorf (2002) üç oksalik asit solüsyonunu (%3.0, 3.7 ve 4.5) ar ılar

üzerine damlatarak uygulamışlar ve sırasıyla %98.3, 99.7 ve 99.8 oranlar ında yüksek

etkiler elde etmişlerdir. Bir başka çalışmada ise %3.5’lik oksalik asit solüsyonu sprey ve

damlatma şeklinde ar ılar üzerine uygulanmış ve metotlar ın etkinliği sırasıyla %99.0 ve

95.1 olmuştur (Bahreini 2003).

Gregorc and Planinc (2002) ilkbahar döneminde uyguladıklar ı oksalik asit muamelesi

ile Varroa ölüm oranını %25-39 bildirirken; sonbaharda, kolonilerde kuluçka

faaliyetinin sona ermeye başladığı dönemde, %97’nin üzerinde bir etki tespit

etmişlerdir. Oksalik asit ile yapılan benzer çalışmalarda da, araştırmacılar yavrusuz

dönemde %94.7, 95.9 ve 98 gibi yüksek değerler elde etmişlerdir (Liebig 1999;

Charriere and Imdorf 2001; Moosbeckhofer 2001).

Yapılan analiz sonucunda elde edilen bulgular, thymolun TT ve TEK şeklindeki

kullanımının Varroa kontrolünde oksalik asitten çok daha etkili olabileceğini ve

thymolun yüksek buharlaşma etkisinden dolayı parazitin thymol ile daha iyi kontrol

altına alınabileceğini göstermiştir. Araştırmada, elde edilen bulgular ın literatür

bulgular ının bazılar ıyla uyuştuğu bazılar ından ise sapma gösterdiği görülmektedir.

Özellikle oksalik asit muamelesi ile elde edilen düşük değerlerin sebebinin, ilaçlama

döneminde kolonilerde hala yavrulu gözlerin olması ve oksalik asidin yavru gözlerdeki

Varroa üzerine etkili olmaması, önceki araştırma bulgular ı ile uyuşmaktadır. Aynı

şekilde thymol ile elde edilen değerlerin, bazı literatür bulgular ından düşük çıkmasının



72

nedeninin, uygulama zamanından (yavrulu dönemde) ve koloni başına belirlenen

miktardan kaynaklandığı tahmin edilmektedir.

4.1.4. İlaç uygulamalarının kapalı yavru üretimine etkisi

Araştırma kapsamında Varroa parazitini kontrol altına almak amacıyla kullanılan

thymol, oksalik asit ve thymol+oksalik asit ürünlerinin koloni gelişimine etkisini test

etmek amacıyla, kolonilerde kuluçkalık alan miktarlar ı, ilaçlamaya başlamadan önce ve

sonra, dijital kamera ile resimlenip, Adobe Photoshop yar ı otomatik hesaplama yöntemi

ile cm2 cinsinden bulunmuştur (Emsen 2006).

İlaçlama öncesi ve sonrası her bir muamele grubuna ait değerlere uygulanan Wilcoxon

testinde gruplar arasında fark gözlezmezken, tüm muamele gruplar ında ilaçlama öncesi

ve ilaçlama sonrası yavrulu alan miktarlar ı arasındaki fark istatistik olarak çok önemli

(p<0.01) bulunmuştur. Yapılan varyans analizi sonucunda, ilaçlama öncesi ve sonrası

her bir muamele grubu arasında yavrulu alan miktar ı bak ımından önemli bir fark

bulunmamıştır (Çizelge 4.7). Organik bileşiklerin uygulamasında, kolonilerdeki yavrulu

alan miktarlar ı ile kontrol grubu arasındaki fark önemsiz bulunmuş; araştırmada

kullanılan organik bileşikler ile bunlar ın uygulama metotlar ının yavrulu alan azalması

üzerine bir etkisi olmadığı görülmüştür.

Çizelge 4.7. İlaçlama Öncesi ve Sonrası Yavrulu Alan Miktarlar ına Ait Varyans Analizi

Sonucu

VaryasyonKaynakları

SD KO F ÖnemDerecesi

İlaçlama Öncesi İlaçlama Gruplar ı

Hata

9

20

0.01

0.03

0.311 ns

İlaçlama Sonrası İlaçlama Gruplar ı

Hata

9

20

0.000

0.001

0.292 ns

ns: Önemsiz



73

Araştırmada, ilaçlama öncesi gruplarda yavrulu alan değerleri 2861.963±275.38 cm2 ile

3129.387±103.67 cm2 arasında değişirken; ilaçlama sonrası 969.300±31.35 cm2 ile

1042.326±41.47 cm2 olarak ölçülmüştür (Çizelge 4.8). Araştırma bulgular ına göre

ilaçlama öncesinde ve sonrasında organik bileşikler ile bunlar ın farklı uygulama

metotlar ının, ar ılar taraf ından iyi tolere edilebildiği ve kolonilerin kuluçka faaliyetleri

üzerine olumsuz etki yaratmadıklar ı tespit edilmiştir.

Araştırmada, ilaçlama sonrası en düşük yavrulu alan değeri (969.300±31.35 cm2 ) OT

metodunda çı

kmı

ş, ancak bu değer ile kontrol grubu arası

nda herhangi bir fark bulunmamıştır.

Çizelge 4.8. Farklı Uygulama Yöntemlerine Ait Kolonilerde İlaçlama Öncesi ve Sonrası Ortalama Kuluçka Alanlar ı (cm2)

İlaçlama Öncesi

İlaçlama Sonrası

Gruplar

n

X SX ± X SX ±

k

TT 3 3067.787 ± 66.66 ns 1042.326 ± 41.47 ns ns

TD 3 2886.167 ± 278.54 1027.906 ± 38.07 ns

TEK 3 2947.867 ± 366.28 1036.127 ± 39.49 ns

OT 3 2861.963 ± 275.38 969.300 ± 31.35 ns

OD 3 2914.037 ± 264.63 999.377 ± 54.33 ns

OEK 3 3149.910 ± 99.49 993.010 ± 63.28 ns

TOT 3 2881.140 ± 168.70 1002.753 ± 21.16 nsTOD 3 3129.387 ± 103.67 1030.523 ± 80.44 ns

TOEK 3 3116.967 ± 68.50 1034.720 ± 49.57 ns

Muamele 27 2995.025 ± 63.56 1015.115 ± 13.55 **

K 3 2968.193 ± 97.31 981.483 ± 71.19 ns

Genel 30 2992.343 ± 57.67 1011.752 ± 13.66 **

k: İlaçlama öncesi ve sonrası kuluçka miktarlar ının kar şılaştır ılması (sütunlar arası),**p<0.01, ns: Önemsiz



74

Floris et al. (2004) taraf ından 15 kolonide iki farklı (jel ve emici köpük) thymol

uygulamasında ilaçlama öncesi yavrulu alan yüzeyi jel grup için ortalama

2387.6±1071.6 cm2, emici köpük grubu için ise 2425.2±1128.0 cm2 olmuş;

araştırmacılar tedavi öncesi yavrulu alan ile kontrol grubu arasındaki fark ı istatistik

olarak önemsiz bulmuşlardır. İlaçlama sonrası yapılan ölçümlerde, ortalama yavrulu

alan yüzeylerini jel uygulamada 902.4±319.6 cm2 ve emici köpük uygulamasında

1090.4±263.2 cm2 elde etmişlerdir. Her iki ilaç ile bulunan yavrulu alan miktarlar ı

kontrol gurubuna (1598.0±282.0 cm2) oranla oldukça düşük çıkmış ve gruplar

arasındaki fark önemli (p<0.05) bulunmuştur. Diğer taraftan Floris (1992) yaz aylar ında

uyguladığı thymolun yavrulu alan ve koloni gelişimine bir etkisi olmadığını bildirmiştir.

Thymol ile yapılan bir başka çalışmada, uygulama dönemine bağlı olarak, ilacın koloni

gelişimine olan etkisi negatif bulunmuştur (Imdorf et al. 1995).

Rice et al. (2002) Varroa bulaşıklı 10 kolonide, thymolu alkolde çözündürüp emici

köpüklere uygulamışlar; tedavi öncesi ve sonrası deneme kolonileri arasında yavrulu

alan miktar ındaki fark ı önemsiz bulmuşlardır. İlaçlama öncesi elde ettikleri kuluçkalık

alan miktarlar ının tedavi sonrasında azaldığını ancak bu azalmanın ilaç

uygulamalar ından kaynaklanmayıp mevsimsel doğal bir azalma olduğunu bildirirlerken;

Ellis et al. (2001) taraf ından yapılan bir başka çalışmada ise gözenekli taş tabletlere

emdirilmiş thymolun, Varroa bulaşıklı kolonilerde uygulanması halinde yavrulu alan

oranını azalttığı görülmüş ve thymolun koloni gelişimine negatif etkisinden dolayı

sonbahar uygulaması için çok doğru bir tercih olmadığı bildirilmiştir.

Oksalik asidin Varroa kontrolünde iyi bir mücadele yöntemi olduğu, ancak geç

dönemlerde uygulanan oksalik asit muamelesinin yavrulu alan oranını azalttığı

bildirilirken, ana ar ı performansını ya da k ışlatma sonrası kayıplar ı etkileyecek bir

zarara neden olmadığı ifade edilmiştir (Higes et al. 1997; Nanetti et al. 2003).

Imdorf et al. (1997)’a göre %3‘lük oksalik asidin süreli sonbahar döneminde sprey

şeklinde ve uzun süreli uygulanmasının yavrulu alan üzerine bir etkisi olmamıştır.Nanetti (1999) benzer bir çalışma ile %4.2’lik oksalik asidin, ar ılar üzerine



75

damlatılmasının koloni gelişimi üzerine olan etkisini önemsiz bulmuş, ancak yüksek

dozda uygulanan oksalik asidin kolonide olumsuz etkiler oluşturabileceğini bildirmiştir.

Sonbahar döneminde yapılan bir çalışmada, organik asit uygulamalar ından (oksalik asit,

formik asit ve laktik asit) sonra yavrulu alan yüzeyi bak ımından gruplar arasında önemli

düzeyde farklılıklar olduğu bildirilmiştir. Araştırmada oksalik, formik ve laktik asit

gruplar ında ilaçlama sonrası yavrulu alan yüzeyleri sırasıyla 230.8±1.36 cm2,

204.5±0.03 cm2 ve 221.4±0.52 cm2 olarak hesaplanmıştır. Yavrulu alan yüzeyi

bak ı

mı

ndan oksalik ve laktik asit koloni gruplar ı

, formik asit ve kontrol gruplar ı

ndan(196.1±0.70 cm2) önemli (p<0.05) düzeyde yüksek bulunmuştur (Yücel 2005).

Charriere and Imdorf (2001) taraf ından sonbaharda yapılan bir denemede, oksalik

asit/şeker şurubu çözeltisinin damlatılarak uygulanmasının, kolonilerde yavrulu alan

miktar ında ilaçlamadan kaynaklanabilecek bir azalmaya neden olmadığı bildirilmiştir.

Gregorc and Planinc (2001), %3.4 oksalik asit ve %47.6 şeker şurubu ile hazırlanan

kar ışımı sprey ve damlatma şeklinde kuluçkalık alanda denemişler ve kontrol grubu ile

muamele grubu arasındaki fark ı önemsiz bulmuşlardır.

Araştırmada Thymol+Oksalik asit uygulaması sonucunda, en yüksek kuluçkalık alan

miktar ı, kar ışımın damlatma ve emici köpük metodunda elde edilmiştir. İlaçlama öncesi

tespit edilen yavrulu alan yüzeyi damlatma metodunda 3129.387±103.67 cm2 olurken,

ilaçlama sonunda bu değer 1030.523±80.44 cm2 olmuştur. Kar ışımın her üç uygulaması

sonucunda elde edilen veriler kontrol grubundan yüksek ancak muamele gruplar ı ile

kontrol grubu arasındaki fark önemsiz çıkmıştır.

Araştırma sonuçlar ına göre yavrulu alan miktarlar ının literatür bulgular ının büyük bir

k ısmı ile uyuştuğu görülmektedir. İlaçlama öncesine göre ilaçlama sonrası kapalı yavru

gözlerinin azalması

, uygulamalar ı

n sonbahar dönemine denk gelmesi ve buna bağlı

olarak da kolonilerde kuluçka faaliyetinin azalmasından kaynaklanmaktadır.



76

Elde edilen sonuçlara göre, Varroa ile mücadelede üç farklı (toz, damlatma ve emici

köpük) yöntemle uygulanan thymol, oksalik asit ve thymol+oksalik asit

muamelelerinin, kuluçkalık alanda, ilaçlar ın etkinliğinden kaynaklanabilecek herhangi

bir azalmaya neden olmadığı tespit edilmiştir.

4.1.5. İlaç uygulamalarının kapalı yavru gözlerinde gelişen Varroa parazitine etkisi

(adet-%)

Oksalik asit ve thymolun petek gözlerinde gelişen Varroa akar ı miktar ına olan etkisini

tespit etmek amacıyla 30 koloniye ait peteklerde 50 kapalı gözde parazit sayımı

yapılmıştır. Örnekler, ilaçlamaya başlamadan önce, denemenin 3. haftasında ve ilaçlama

sonunda olmak üzere 3 kez toplanmıştır.

Elde edilen verilere uygulanan varyans analizi sonucunda, Varroa üzerinde etkili olan

thymol ve oksalik asidin farklı metotlarla uygulanması ile göz içindeki Varroa sayısında

bir azalma kaydedilmemiş ve uygulama metotlar ının her birinin petek gözlerindeki

Varroa sayısına etkisi önemsiz bulunmuştur (Çizelge 4.9).

Çizelge 4.9. Petek Gözlerinde Gelişen Varroa Sayılar ına İlişkin Varyans AnaliziSonucu




Hata

9

20

0.090

0.184

0.489 ns

İlaçlamanın 3. Haftası İlaçlama Gruplar ı

Hata

9

20

0.113

0.221

0.510 ns


Hata

9

20

0.170

0.253

0.672 ns

ns: Önemsiz



77

İlaçlama öncesi petek gözlerinde tespit edilen bulaşıklık oranı %7.33-18.0, ilaçlama

sonrası ise %5.33-28.0 arasında değişiklik göstermiştir. İlaç uygulaması öncesi ve

sonrasında gözlerde sayılan parazit sayısı bak ımından muamele gruplar ı ile kontrol

grubu arasındaki fark önemsiz çıkmıştır (Çizelge 4.10).

Çizelge 4.10. Farklı İlaçlama Gruplar ına Ait Kolonilerin Kapalı Yavru GözlerindeTespit Edilen Varroa Oranı (adet-%)

İlaçlama Öncesi

3. Hafta

İlaçlama Sonrası

Adet % Adet % Adet

Gruplar

n

xSx ±

xSx ± xSx ±

TT 3 5.67±1.4 ns 11.33±2.9 ns 7.33±5.8 ns 14.7±11.7 ns 5.33±2.1ns 10.7±4.3 ns

TD 3 7.33±2.6 14.67±5.2 6.67±4.7 13.33±9.4 4.33±1.8 8.67±3.7

TEK 3 8.67±1.7 17.33±3.5 9.00±2.1 18.00±4.1 12.67±8.6 25.3±17.3

OT 3 6.67±3.6 13.33±7.3 8.67±1.2 17.33±2.4 8.00±2.1 16.00±4.1

OD 3 9.00±7.0 18.0±14.0 4.00±1.5 8.00±3.0 3.33±2.3 6.67±4.6

OEK 3 5.67±3.2 11.33±7.1 6.00±5.0 12.00±10.0 14.00±7.1 28.0±14.1

TOT 3 3.67±1.6 7.33±3.3 5.33±2.0 10.67±4.0 2.67±1.2 5.33±2.4TOD 3 6.33±1.7 12.67±3.5 8.67±5.2 17.3±10.4 11.67±7.4 23.3±14.8

TOEK 3 3.67±2.6 7.33±5.3 4.67±2.3 9.33±4.7 7.00±3.4 14.0±6.9

Muamele 27 6.29±0.9 12.6±1.9 6.70±1.0 13.4±2.1 7.67±1.6 15.3±3.1

K 3 5.67±3.2 11.33±6.5 3.67±2.1 7.33±4.3 10.67±5.7 21.3±11.6

Genel 30 6.23±0.9 12.4±1.8 6.40±1.0 12.8±2.0 7.97±1.4 15.9±2.9

ns: Önemsiz

Thymol aktif maddeli Apiguard ve ApiLife VAR ilaçlar ının kullanıldığı bir çalışmada,

ilaçlama öncesi ve sonrası yavrulu gözlerde buşaklık oranını tespit etmek amacıyla 50

işçi ar ı gözünde parazit sayımı yapılmıştır. Apiguard için ilaçlama öncesi ve sonrası

gözlerdeki bulaşıklık oranı sırasıyla, %2.6±1.2 ve 0.7±0.5; ApiLife VAR için ise

%2.6±1.0 ve 1.7±0.6 olarak belirlenmiş ve ilaçlama öncesi ile ilaçlama sonrası koloni

gruplar ı arasındaki fark önemsiz bulunmuştur (Floris et al. 2004).



78

Thymol jel uygulamasının akar üzerine etkisini belirlemek amacıyla yapılan bir

araştırmada, 12.5 gr thymol 50 gr jele emdirildikten sonra alüminyum kaplar içinde

Varroa bulaşıklı bir grup koloniye başlangıçta ve ilaçlamadan 15 gün sonra birer adet

olmak üzere toplam iki defa, diğer grup kolonilerine ise başlangıçta ve ilaçlamadan 15

gün sonra ikişer adet olmak üzere toplam dört defa verilmiştir. Kontrol grubunda ise

hiçbir ilaçlama yapılmamıştır. Thymolun göz içerisindeki akara etkinliğini belirlemek

için, araştırmacılar 50 gözde parazit sayımı yapmış ve buna göre ilk thymol grubunda

ilaçlama öncesi gözlerdeki bulaşıklık oranını %36.0±2.3, ikinci thymol grubunda

%50.0±12.4 ve kontrol grubunda ise %54.0±12.0 olarak belirlemişler ve muamele

gruplar ı arasındaki fark ı önemsiz bulmuşlardır. İlaçlamadan 15 gün sonra yapılan 3.

sayımlarda bulaşıklık değerleri, ilk grupta %4.0±1.7, ikinci grupta %2.8±1.6 ve kontrol

grubunda %20.8±4.3 olarak tespit edilmiştir. İlaçlamadan sonra yapılan sayımlarda

bulaşıklık oranının muamele gruplar ında azaldığı (ilk grup için %0.8±0.4, ikinci grup

için %0.4±0.4) ancak ilaçlama sonrasında muamele gruplar ı arasındaki fark ın önemsiz

olduğu bildirilmiştir (May-Itza et al. 2007).

Gregorc and Planinc (2001, 2002) oksalik asidin damlatma metodu ile Varroa’ya olan

etkisini araştırmak amacıyla, 24 bal ar ısı kolonisinde 100 işçi ar ı gözünde yapılan

parazit sayımı sonucunda, oksalik asidin göz içindeki parazit üzerine olan etkisinin

oldukça sınırlı olduğunu bildirmişlerdir. Aynı şekilde Charriere and Imdorf (2002)

oksalik asit damlatma metodunun, yavru gözlerinde bulunan Varroa parazitine bir etkisi

olmadığını bildirmişlerdir.

Gregorc and Poklukar (2002) taraf ından, Varroa bulaşıklı 20 koloni, sonbahar

döneminde oksalik asit muamelesine tabi tutulmuş ve ilacın göz içindeki parazite etkisi

araştır ılmıştır. Toplam 100 gözde yapılan parazit sayımlar ında, ilaçlamanın göz

içerisindeki akara etkisi önemsiz bulunmuştur.

Imdorf et al. (1995a) oksalik asidin kapalı yavru gözlerinde bulunan akar üzerine etkisi

olmadığını ve ilacın daha çok sonbahardaki yavrusuz dönemde etkili olduğunubildirmişlerdir.



79

Gregorc (2005) thymol ve oksalik asit uygulamasının, kapalı yavru gözlerindeki Varroa

sayısına etkinliğini araştırmış ve her iki ürünün de toz ya da damlatma yöntemiyle

uygulanmasının yavru gözlerindeki Varroa miktar ına etkisini istatistik olarak önemsiz

bulmuştur.

Araştırmada, farklı metotlar (damlatma, toz ve emici köpük) ile uygulanan thymol ile

oksalik asit kar ışımının aynı şekilde göz içerisindeki Varroa akar ına kar şı hiçbir

etkisinin olmadığı tespit edilmiştir.

Araştırmadan elde edilen analiz sonuçlar ının ışığı altında literatür bildirişleriyle uyumlu

olarak thymol, oksalik asit ve bu iki ürünün kar şımının damlatma, toz veya emici

köpükler ile göz içerisinde bulunan Varroa’ya etkili olmadığı görülmüştür.

4.1.6. İlaçların ölü ergin arı sayısı üzerine etkisi

Araştırma süresince koloni gruplar ına ait ölü ar ılar haftada iki kez dört hafta ar ı

tuzaklar ından toplanarak sayılmış ve denemede kullanılan organik bileşiklerin ar ı sayısı

üzerine etkisi test edilmiştir.

Yapılan varyans analizi sonucunda, uygulama metotlar ının ergin ar ı üzerine toksik bir

etkisi olmadığı ve ar ılar ın kullanılan ilaçlar ı çok iyi tolere edebildikleri görülmüştür.

Varroa mücadelesinde kullanılan thymol, oksalik asit ve iki ilaç kar ışımının damlatma,toz ve emici köpük yöntemleri ile uygulanmasının, ergin ar ı ölümü üzerine etkisi

önemsiz bulunmuştur (Çizelge 4.11).



80

Çizelge 4.11. Ölü Ergin Ar ı Sayısı İle İlgili Varyans Analizi Sonucu


İlaçlama Gruplar ı 9 0.011 0.504 ns

Hata 20 0.022

ns: Önemsiz

Araştı

rmada, en az ar ı

ölümü (125.042±18.28 adet)

thymol toz grubunda çı

karken enyüksek ar ı ölümleri (222.417±47.35 adet) oksalik asit emici köpük yönteminde

bulunmuş; muamele gruplar ının her biri ile kontrol grubu arasındaki fark istatistik

olarak önemsiz çıkmıştır (Çizelge 4.12).



81

Çizelge 4.12. Farklı Gruplara Ait Ölü Ergin Ar ı Sayısı (adet)

Ölü Ergin Arı Sayısı

Gruplar

n

X SX ±

TT 3 125.042 ± 16.50ns

TD 3 167.083 ± 25.53

TEK 3 158.250 ± 25.78

T x 9 150.125 ± 13.17

OT 3 159.125 ± 11.19

OD 3 148.417 ± 20.55

OEK 3 222.417 ± 78.65

OA x 9 176.653 ± 26.35

TOT 3 166.583 ± 22.52

TOD 3 146.292 ± 10.86

TOEK 3 206.000 ± 23.87

TOA x 9 172.958 ± 13.28Muamele 27 166.578 ± 10.60

K 3 150.625 ± 33.93

Genel 30 164.983 ± 9.97

ns: Önemsiz

Araştırmada thymol ve oksalik asit muamele gruplar ında elde edilen ortalama ar ı ölümlerine kar şılık (150.125 ± 13.17 ve 176.653 ± 26.35), Cornelissen and Gerritsen

(2006) Thymovar ve %3’lük oksalik asit solüsyonu dört hafta süresince yoğun Varroa

bulaşıklı kolonilere uygulamışlar ve ortalama ar ı ölümlerini Thymovar ve oksalik asit

gruplar ında sırasıyla 414.8±29.5 ve 203.8±17.2 adet olarak sayılmıştır. Araştırmacılar,

Thymovar ile kontrol grubu arasındaki fark ı önemsiz; oksalik asit ile kontrol grubu

arasında ise istatistik olarak önemli (p<0.01) bir fark tespit etmişlerdir.



82

Floris et al. (2004) 15 kolonide thymolu jel ve emici köpüklerde uygulamış ve thymol

kullanımının ergin ar ı sayısında herhangi bir azalmaya neden olmadığını bildirmişlerdir.

Thymol’un emici köpüklerde uygulandığı bir diğer çalışmada ise, iki katlı kovanlarda

her bir emici köpük için belirlenen 3.6 gr thymol oranının, ergin ar ılarda zehirli

olabilecek bir etki bırakmadığı bildirilmiştir (Whittington et al. 2000). Benzer bir diğer

araştırmada da tek katlı kovanlar için belirlenen 0.15 gr thymol, her bir kovana tek

emici köpük ile uygulanmış ve ilacın kolonide mevcut ar ı varlığı üzerine etkisi kontrol

gruplar ı

ndan farksı

z çı

kmı

ştı

r (Rice et al. 2002). Marchetti and Barbattini (1984) ise, 15gr thymol kristalini Varroa bulaşıklı kolonilere uygulamışlar ve deneme sonunda ilacın

ergin ar ı ölümlerine etkisini önemsiz bulmuşlardır.

Lindberg et al. (2000) thymol uygulanan kolonilerde, ölü ar ı oranını %30’ un altında

bulmuşlar ve araştırmacılar muamele grubu ile kontrol grubu arasındaki fark ın önemsiz

olduğunu bildirmişlerdir.

Bir başka thymol çalışmasında, 10 günden fazla kullanılan thymol ile koloni

gruplar ında günde 9.5 adet ergin ar ı ölümünün meydana geldiği ve ilacın ergin ar ı

ölümüne önemli bir etkisi olmadığı belirtilmiştir (Frilli 1991).

Thymol ve bazı eterik yağlar ın uygulandığı bir başka çalışmada, ergin ar ı ölümleri

üzerine thymolun etkisi kontrol grubundan farksız çıkmış ve ilacın Varroa

mücadelesindeki etkisi yüksek, ergin ar ı üzerine ise herhangi bir zararlı etkisinin

olmadığı bildirilmiştir (Ariana et al. 2002).

Araştırmada, oksalik asit damlatma yöntemi için elde edilen 148.417 adet ölü ergin ar ı

sayısına kar şılık; Büchler (1999) aynı yöntem ile 10 kolonide, koloni başına ölü ar ı

syısını 733.000 adet olarak bildirmiş ve kontrol grubu ile muamele grubu arasındaki

fark ı

önemli (p<0.05) bulmuştur. Aynı

araştı

rmacı

%3.2'lik oksalik asit seker şurubukar ışımını, yavrusuz kolonilerde peteklere damlatarak uygulamış ve koloni başına ölü



83

ar ı sayısını 648 adet olarak kaydetmiştir. Ancak uygulama ile kontrol grubu arasında

istatistik olarak bir fark olmadığını bildirmiştir.

Diğer taraftan, sonbaharda aşır ı dozda uygulanan oksalik asit uygulamasının koloni

gücünü etkilediği ve istenmeyen oranda ar ı ölümlerinin görüldüğü bildirilmektedir

(Charriere and Imdorf 2001; Liebig 1998,1999).

Varroa’ya kar şı yüksek etki gösteren oksalik asidin, koloni gücünü etkilemediği birçok

araştırmacı taraf ından bildirilirken (Nanetti et al. 2003; Fries 2001); Liebig (1999)

sonbahar döneminde koloni başına uyguladığı 50 ml oksalik asit tedavisinden sonra

kolonilerdeki ar ı ölümlerinin oldukça yüksek olduğunu bildirmiştir. Büchler (1999),

%3, 4.6 ve 6 oranında hazırladığı oksalik asit sloüsyonlar ını kolonilere uyguladıktan üç

hafta sonra, %8 gibi yüksek bir oranda ar ı ölümü tespit etmiş ve koloni başına ölü ar ı

sayısının 718 adet olduğunu ve kontrol grubu ile muamele grubu arasındaki fark ı

önemli (p<0.05) bulmuştur.

Sonbahar ve ilkbahar ayında iki kez %3’lük oksalik asit (her bir çerçeve için 6.4 gr

oksalik asit) ilaçlamasına tabi tutulan kolonilerde, her uygulamadan sonra kolonilerdeki

ölü ar ı miktar ı 170 adet olarak sayılmış ve muamele grubu ile kontrol grubu arasındaki

fark önemsiz çıkmıştır (Nanetti et al. 1995).

Birçok araştırmacı, oksalik asit uygulamasının ar ı ölümü üzerine, k ışlatma kayıplar ına

ve ana ar ı üzerine hiçbir etkisi olmadığını belirtmiştir (Baggio and Mutinelli 2003a;

Ferrero et al. 2004; Radetzki 2001; Radetzki et al. 2000; Radetzki and Bärmann 2001).

Charriere et al. (2004) 2 gr oksalik asidi k ış döneminde kolonilere tek bir seferde

uygulamışlar; muamele gruplar ında elde edilen ar ı ölüm oranını (%30), kontrol grubuna

(%16) oranla yüksek bulmalar ına rağmen gruplar arasında istatistik olarak bir fark

olmadığını belirtmişlerdir.



84

Çerçeve başına uygulanan 2.5-4 ml ya da 3-4 ml %3’lük oksalik asit solüsyonunun

ergin ar ı ölümü üzerine etkisi önemsiz çıkmıştır (Charriere et al. 1998; Radetzki 1994,

2001). Rademacher and Harz (2006) ise oksalik asit uygulamasının yaz aylar ında bir

seferden fazla kullanılması halinde, kolonilerde ar ı ölüm oranının arttığını ve Varroa

akar ına kar şı oldukça az etkili olduğunu bildirmişlerdir.

Araştırmadan elde edilen bulgular literatür bulgular ıyla uyuşmakta, sonbahar

döneminde uygun dozlarda ve farklı yöntemlerle kullanılan oksalik asit, thymol ve

thymol+oksalik asidin, kolonilerde ergin ar ı

gelişimi ve ana ar ı

üzerine herhangi bir toksik etkisi olmadığı tespit edilmiştir.

4.1.7. Mücadelede kullanılan ilaçların arı populasyonu üzerine etkisi

Araştırmada, kolonilerin ar ı sayısını belirlemek amacıyla Gris Vallea et al. (2004)

taraf ından bildirilen yöntem kullanılmıştır. Bu amaçla araştırmacının Dadant kovanlarda

Jumbo çerçeveleri için belirlediği 3962 faktörü esas alınmıştır. Jumbo çerçeveler için

bildirilen 3962 faktörünün %75’i hesaplanarak Langstroth tipi çerçeveler için 2972

değeri elde edilmiştir. Bulunan yeni değer (2972) her bir muamele grubuna ait

kovanlarda mevcut ar ı kaplı çerçeve sayısı ile çarpılarak kolonilerdeki ar ı populasyonu

hesaplanmıştır. Çerçeve sayımlar ı öğleden sonra, ar ılar ın genelde kovanda olduğu

saatlerde yapılmıştır (Nasr et al. 1990).

İlaçlama öncesi ve sonrası değerlere uygulanan Wilcoxon testinde gruplar arasında fark

gözlezmezken, tüm muamele gruplar ında ilaçlama öncesi ve ilaçlama sonrası ar ı

varlığına ait değerler arasındaki fark istatistik olarak çok önemli (p<0.001)

bulunmuştur. İlaçlama öncesi ve sonrası kolonilerdeki ar ı sayısı üzerine yapılan

analizler sonuçlar ında oksalik asit, thymol ve thymol+oksalik asit muamelelerinin

kolonilerde mevcut ar ı varlığı üzerine olan etkisi önemsiz çıkmıştır (Çizelge 4.13).



85

Çizelge 4.13. İlaçlama Öncesi ve Sonrası Ar ı Varlığına İlişkin Varyans Analizi Sonucu




Hata

9

20

0.001

0.001

0.746

ns


Hata

9

20

0.001

0.001

0.482

ns

ns: Önemsiz

Araştırmada, ilaçlama öncesi 30 kolonide koloni başına ortalama ar ı varlığı

40094.19±610.78 adet, ilaçlama sonrası ise 28432.13±394.98 adet olarak tespit

edilmiştir (Çizelge 4.14).



86

Çizelge 4.14. Farklı Gruplara Ait Kolonilerde Ar ı Varlığı (adet)

İlaçlama Öncesi Arı Varlığı

İlaçlama Sonrası Arı Varlığı

Gruplar

n

X Sx ± X Sx ±

k

TT 3 41191.92±2423.47 ns 29720.00±0.00 ns ns

TD 3 39824.61±1166.80 27738.67±1981.33 ns

TEK 3 40498.27±1782.35 28729.33±990.66 ns

OT 3 39151.15±1347.30 29720.00±0.00 ns

OD 3 37130.19±2936.38 27738.66±1981.33 ns

OEK 3 39824.61±1166.80 28729.33±990.67 ns

TOT 3 38477.49±2694.61 27738.66±1981.33 ns

TOD 3 41845.76±2333.60 28729.33±990.67 ns

TOEK 3 43193.07±1347.30 26748.00±1715.88 ns

Muamele 27 40124.12±635.52 28399.11±429.58 **

K 3 39824.80±2020.96 28729.33±990.67 ns

Genel 30 40094.19±610.78 28432.13±394.98 **

k: İlaçlama öncesi ve sonrası ar ı varlığının kar şılaştır ılması (sütunlar arası),**P<0.01; ns: Önemsiz

Araştırmada, ilaçlama öncesi ve sonrası ar ı varlığına ait sonuçlara benzer olarak,

Skinner et al. (2001) thymol uyguladığı kolonilerde ar ı sayısını, ar ılı çerçeve sayısı

olarak belirlemiş; ilaçlama öncesi (11.9±1.7 adet) ve ilaçlama sonrası (8.8±0.6 adet)

çerçeve sayısı arasındaki fark ı istatistik olarak önemsiz bulmuşlardır. Aynı şekilde Rice

et al. (2002) 48 bal ar ısı kolonisinde thymolu emici köpüklerde uygulamışlar ve ar ılı

çerçeve sayısı bak ımından ilaçlama öncesi ve sonrası koloni gruplar ı arasında bir fark

bulamamışlardır.



87

Çerçeve başına 0.25 gr thymol kristalinin tek başına, ar ı kaplı çerçevelere her 4-7

günde bir 4-5 kez uygulanması halinde, muamelenin kolonilerdeki ar ı varlığını

etkileyebileceği ve ana ar ı kayıplar ına sebep olabileceği bildirilirken (Mutinelli and

Baggio 2004); 0.5 gr thymolun, toz şeklinde sonbahar döneminde 8-49 gün boyunca

çerçeveler üzerine uygulamasının ar ı varlığı üzerine herhangi bir etkisi olmadığı

bildirilmiştir (Imdorf et al. 1999; Anonymous 2001).

Araştırmada damlatma yöntemi ile uygulanan oksalik asit muamelesi için ilaçlama

sonrası

ar ı

populasyonu 27738.667±1981.33

adet

olarak tespit edilmiş ve bu değer Büchler (2002) taraf ından sonbahar uygulamasında elde edilen değerden (14184 adet)

yüksek; ancak aynı araştırmacının aynı yıl içerisinde elde ettiği 21643 adet değerine

yak ın çıkmıştır. Araştırmacı her iki oksalik asit muamelesinin de ar ı varlığı üzerine olan

etkisini önemsiz bulmuştur.

Oksalik asidin eylül ve ekim aylar ında sprey ve damlatma şeklinde uygulandığı bir

araştırmada, eylül ayında altı kolonide ar ı sayısı damlatma metodu ile 13567.00 adet,ekim ayında ise 10533.00 adet olurken; eylül ayında sprey uygulama ile ar ı sayısı

13550.00 adet, ekim ayında ise 10000.00 adet olarak kaydedilmiştir. Sprey uygulamada

daha fazla ar ı kaybı tespit edilmesine rağmen oksalik asit uygulamasının ar ı

populasyonu üzerine etkisi önemsiz bulunmuştur (Charriere et al. 2004)

Mutinelli and Baggio (2002) kuluçkalık alanın giderek azaldığı sonbahar döneminde

%4.2’lik oksalik asit solüsyonu ile yaptıklar ı çalışmada, ilacın koloni gücünü

etkilemediğini bildirirken; bir başka çalışmada, 10.000 ar ılı kovanlarda aynı kar şımın

koloni gücünü azalttığı, ar ı kayıplar ını iki katına çıkardığı ve ar ılar ın k ışlatmaya zayıf

girdikleri bildirilmiştir (Charriere and Imdorf 2001; Liebig 1998,1999).

Diğer taraftan Charriere et al. (2004) %3.5’lik oksalik asit solüsyonunu %50 şeker

şurubu ile 18 kolonide uygulamış ve kar şımın koloni gücünü %20-30 oranında

azalttığını ancak muamele grubu ile kontrol gurubu arasındaki fark ın önemsiz olduğunu



88

bildirmişlerdir. Bir diğer çalışmada da, %4.6’lık oksalik asit solüsyonu %60 şeker

şurubu ile kuluçkasız alanda uygulanmış ve uygulamanın kolonilerdeki ar ı

populasyonunu negatif yönde etkilediği bildirilmiştir (Nanetti et al. 2003).

Benzer bir çalışmada ise, kuluçka alanı miktar ının az olduğu kolonilerde, %4.2'lik

oksalik asit solüsyonu %60'lık sakkaroz kar ışımı ile, peteklere (5 ml/çerçeve)

damlatıldığında, kolonilerde herhangi bir ar ı kaybı belirlenmemiştir. Ancak yüksek

dozlarda verildiği durumlarda koloni gücünü etkilediği bildirilmiştir (Nanetti 1999;

Anonymous 2001).

Yücel (2005), 48 bal ar ısı kolonisinde ar ı populasyonunu ar ılı çerçeve sayısı olarak

belirlemiş; ilaçlama öncesi ve sonrası çerçeve sayısını sırasıyla 5.88±0.42 ile 5.82±0.45

adet bulmuştur. Araştırmacı ar ılı çerçeve sayısı bak ımından ilaçlama öncesi ve sonrası

koloniler arasında bir fark olmadığını bildirmiştir.

Sonbaharda Varroa kontrolünde oksalik asidin (5-6 ml) kolonilere damlatma yöntemi

ile uygulanmasının başar ılı, basit, etkili ve daha az işgücü gerektirdiği ancak bazı

koşullarda ilkbahar aylar ında koloni gücünün zayıflayabildiği ve istenmeyen oranlarda

ar ı ölümlerine neden olduğu belirtilmektedir (Charriere and Imdorf 2001).

Araştırmada thymol ve oksalik asit kar ışımının damlatma, toz ve emici köpükler ile

uygulanmasının kolonilerdeki ar ı varlığı üzerine etkisi benzer şekilde önemsiz çıkmıştır.

Ayr ıca iki ürünün kar şımının ar ılar üzerinde herhangi bir toksik etkisi olmadığı tespit

edilmiştir.

Araştırma sonuçlar ı daha önceki literatür bulgular ı ile uyuşmakta ve elde edilen

bulgular Varroa ile mücadelede sonbahar döneminde yapılan ilaçlamalar ın gerek toz,

gerek damlatma ve gerekse alkol ile muamelesinin kolonide ar ı sayısını etkilemediğini

göstermektedir.



89

4.1.8. Farklı ilaçlama gruplarında perizin uygulaması sonunda kalan Varroa

paraziti sayısı (adet)

Araştırmada, 3 farklı organik bileşik grubu (thymol, oksalik asit ve thymol+oksalik asit)

ile kontrol grubunda ilaçlama sonrası kalan Varroa parazitlerini öldürmek için

kolonilere Coumaphos aktif maddeli perizin uygulanmıştır. Perizin uygulanan 50 bal

ar ısı kolonisinde haftalık olarak dökülen Varroa’lar sayılmıştır. Dökülen akar sayısına

uygulanan çoklu kar şılaştırma testi sonuçlar ına göre, doğal ilaçlar kullanılarak elde

edilen parazit sayı

lar ı

nda muamele gruplar ı

arası

nda bir fark gözlenmezken; perizinuygulaması sonrası kolonilerde kalan en az akar sayısı TT ve TO gruplar ında elde

edilmiş ve akar sayısı bak ımından mumele gruplar ı ile kontrol grubuna ait ortalamalar

arasındaki fark önemli (p<0.05) bulunmuştur (Çizelge 4.15).

Çizelge 4.15. Haftalık Dökülen Varroa Sayılar ına İlişkin Varyans Analizi Sonucu

Varyasyon

Kaynakları

SD KO F Önem

Derecesi

1. Hafta İlaçlama Gruplar ı

Hata

9

40

0.181

0.106

1.705

ns


Hata

9

40

0.329

0.126

3.115

*


Hata

9

40

0.193

0.120

1.609

ns


Hata

9

40

0.145

0.121

1.199

ns

Organik Bileşikler


Hata

9

40

0.160

0.080

1.991 ns

Perizin İlaçlama Gruplar ı

Hata

9

40

0.574

0.139

4.133 *

*: p<0.05; ns: Önemsiz



90

Thymol toz haline getirilip pudra şekerine kar ıştır ılarak uygulandığında, 4 hafta

boyunca en fazla akar sayısı ilk iki haftada elde edilmiş ve kontrol grubu ile aralar ındaki

fark p<0.05 düzeyinde önemli bulunmuştur. Aynı ilacın, damlatılarak uygulanmasında

sadece ikinci haftada elde edilen değer ile kontrol grubu arasındaki fark önemli (p<0.05)

çıkmıştır. Thymol muamele gruplar ı içerisinde, perizin uygulaması sonrası kolonilerde

kalan en fazla Varroa sayısı (1498.4±292.4 adet) TD muamele grubunda elde edilmiştir

(Çizelge 4.16).

Doğal ilaçlar ı

n kullanı

lması

ile dört hafta süresince yapı

lan parazit sayı

mlar ı

sonucunda,en fazla ölü akar miktar ı TT (1904.6±696.8 adet) ve TOD (1927.0±481.4 adet) muamele

grubu kolonilerinde elde edilmiş, ancak perizin uygulaması sonrası TOD grubu

kolonilerde hala yüksek oranda akar (1497.0±373.4 adet) kaldığı tespit edilmiştir.

Oksalik asit kullanılan koloni gruplar ının her üçünde de (OT, OD ve OO) en fazla akar

sayısı (1333.8±208.4 adet) ilacın damlatma yönteminde (OD) tespit edilmiş ancak

kontrol grubu ile arasındaki fark önemsiz çıkmıştır (Çizelge 4.16).

Thymol ve oksalik asit kar şımının üç farklı yöntemle uygulanmasında, bitirme tedavisi

sonunda en az akar sayısı (739.8±374.4 adet) TOO grubu kolonilerde elde edilmiş ve

kontrol grubu ile aralar ındaki fark önemsiz bulunmuştur.

Kontrol grubunda doğal yolla dip tahtasına dökülen akar sayısı (609.4±228.8 adet)

bitirme tedavisi sonrasında dökülen akar sayısından (1800.6±368.8 adet) oldukça düşük

çıkmıştır (Çizelge 4.16).





92

(64.5±23.7 ve 60.6±25.4) akar tespit etmişlerdir (Espinosa-Montano and Guzman-

Novoa 2007).

Marchetti and Barbattini (1984) koloni başına 15 gr Thymol kristalini dört hafta

boyunca yedi gün aralıklarla uygulamışlardır. Araştırmacılar, dört hafta sonunda dahi

ürünün hala etkisini koruduğunu ve kolonilerde olukça az miktarda parazit kaldığını

bildirmişlerdir.

Bu çalışmada, oksalik asit ile muamele gören koloni gruplar ında dört hafta sonunda

düşen parazit sayısının diğer muamele gruplar ına göre daha az olduğu görülmüştür.

Bitirme tedavisi olarak deneme kolonilerine uygulanan perizin uygulaması sonunda

kolonilerde hala yüksek oranda parazit olduğu belirlenmiş ve kalan parazitlerin bu

kimyasal uygulaması ile kolonilerden temizlenmesi sağlanmıştır. Araştırmada oksalik

asit damlatma metodu ile elde edilen değer (1333.8±208.4), Gregorc (2005) taraf ından

aynı uygulama ile elde edilen 1025.83±191.03 değerinden yüksek bulunmuştur. Ancak

araştırmacı kolonilerde kalan parazitleri öldürmek için üç hafta uyguladığı perizinsonrası 189.88±169.76 adet akar saymış ve bu miktar araştırmada perizin sonrası elde

edilen 1449.4±300.5 adet akar sayısından oldukça düşük çıkmıştır.

Gregorc and Planinc (2005), 29 bal ar ısı kolonisinde Varroa mücadelesine kar şı thymol

ve oksalik asit kullanmışlar, deneme suresince sadece iki thymol uygulaması ile ölü

akar sayısını koloni başına 592.34±382.55 bulurken, üç oksalik asit muamelesi ile

toplam akar sayısını 726.47±717.71 olarak bulmuşlardır. Araştırmacılar, thymol

uygulamasından sonra kolonilerde kalan parazit sayısının 129.78±132.81 olduğunu

bildirirken; thymolun akara kar şı hala etkisini koruduğunu ancak oksalik asidin etkisini

kaybettiğini ve ölü akar sayısında ilk elde edilen değere göre önemli ölçüde bir düşüş

(11.17±23.15) olduğunu bildirmişlerdir.

Araştırmada, ilaçlar ın farklı uygulama metotlar ı için elde edilen parazit sayılar ı, literatür

bulgular ı ile benzerlik göstermektedir. Yapılan analizlerde doğal ilaç kullanımı sonunda



93

dökülen parazit sayılar ının literatür bulgular ından yüksek veya düşük çıkmasının

nedeninin ilaçlamanın yapıldığı dönem farklılığından ve kullanılan ilaçlar ın farklı

dozlarda uygulanmış olmasından kaynaklandığı sanılmaktadır. Elde edilen sonuçlara

göre, Varroa mücadelesinde birçok dezavantaja sahip olan sentetik kimyasallar ı

(Coumaphos, Flumethrin, Apistan, Fluvalinate gibi) kullanmak yerine, doğal

bileşiklerin tercih edilmesi ile parazit kontrol altına alınabilmektedir.

4.1.9. Perizin uygulamasının ölü ergin arı sayısı üzerine etkisi

Doğal bileşikler ile muamele sonunda, tüm kolonilere bitirme tedavisi olarak sentetik

kimyasal ürünlerden aktif maddesi %10 Coumaphos olan perizin verilmiştir. Haftada iki

kez perizin uygulaması yapılan kolonilerden 30 tanesinde toplanan ölü ergin ar ılar

üzerine, bu kimyasalın etkisi araştır ılmıştır.

Yapılan varyans analizi sonucunda perizin uygulamasının, muamele grubu kolonilerde

ergin ar ı ölümlerine etkisi önemsiz bulunmuştur.

Çizelge 4.17. Ölü Ergin Ar ı Sayısı İle İlgili Varyans Analizi Sonucu

Varyasyon

Kaynakları

SD KO F Önem Derecesi


Hata

9

20

0.042

0.048

0.866

ns

ns: Önemsiz



94

Çizelge 4.18. Perizin Uygulamasının Ölü Ergin Ar ı Sayısı Üzerine Etkisi (adet)

Ölü Ergin Arı Sayısı Gruplar nX

Sx ±

TT 3 122.250 ± 18.89ns

TD 3 228.416 ± 31.83

TEK 3 184.750± 44.43

OT 3 154.167 ± 96.86

OD 3 233.833 ± 60.68

OEK 3 172.333 ± 47.15

TO 3 160.333 ± 7.99

TOD 3 128.167 ± 23.09

TOEK 3 123.167 ± 23.76

K 3 124.500± 13.79

Genel 30 163.191 ± 13.87ns : Önemsiz

Charriere et al. (2004), oksalik asit ve perizini Varroa bulaşıklı kolonilere uygulamışlar

ve 10.000 ar ılı kolonide tek bir perizin uygulaması ile ölü ar ı oranını % 9 olarak

bildirmişler ve perizin kullanımının ölü ar ı miktar ı üzerine etkisini önemsiz

bulmuşlardır.

Aktif maddesi Coumaphos olan CheckMite® şeritlerinin kolonilerde fazla oranda ergin

ar ı ölümlerine neden olduğu ve günlük ar ı ölümlerinin ortalama 15.7 olduğubildirilmiştir (Klochko et al. 1994).

Farklı oksalik asit solüsyonlar ının (%3.4 oksalik asit+%47.6 şeker şurubu, %3.7 oksalik

asit+%26.1 şeker şurubu ve %2.9 oksalik asit+% 31.9 şeker şurubu) uygulandığı bir

çalışmada, kolonilere bitirme tedavisi olarak perizin verilmiştir. Araştırmada oksalik

asit muameleleri ile elde edilen ortalama ar ı ölümlerinin (1.63±1.32 ar ı/gün) perizin

uygulamasına göre daha az olduğu (11.54±3.49 ar ı/gün) bildirilmiştir (Gregorc andPlaninc 2001).





96

bileşiklerin ve uygulama metotlar ının balda insan sağlığını tehdit edebilecek bir kalıntı

oluşturmadığı, muamele gruplar ı ile kontrol grubunda elde edilen değerler arasında

istatistik olarak bir fark olmadığı saptanmıştır (Çizelge 4.19, 20).

Çizelge 4.19. Thymol Kalıntı Miktarlar ına İlişkin Varyans Analizi Sonucu

Varyasyon

Kaynakları

SD KO F Önem

Derecesi


Hata

6

14

0.001

0.002

0.456 ns


Hata

6

14

0.010

0.012

0.895 ns

ns: Önemsiz

Çizelge 4.20. Oksalik Asit Kalıntı Miktarlar ına İlişkin Varyans Analizi Sonucu

Varyasyon

Kaynakları

SD KO F Önem

Derecesi


Hata

6

14

28.358

55.908

0.507 ns


Hata

6

14

82.070

87.671

0.936 ns

ns: Önemsiz

Thymol toz, damlatma ve emici köpük uygulamalar ında ilaçlama sonrası balda kalıntı

miktarlar ı sırasıyla, 0.181±0.081 mg/kg, 0.222±0.067 mg/kg ve 0.190±0.074 mg/kg

olarak tespit edilmiş ve elden edilen değerler kontrol grubundan (0.049±0.005 mg/kg)

yüksek çıkmış ancak farklar istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur (Çizelge 4.21).

Her iki organik bileşiğin kar şımında ilaçlama sonrası elde edilen en düşük thymol

kalıntı miktar ı (0.172±0.043 mg/kg) TOEK grubunda elde edilmiştir. Thymol ilemuamele edilen tüm deneme kolonilerinde elde edilen thymol kalıntı miktar ı,



97

maksimum kalıntı miktar ı olan 0.8 mg/kg (Anonymous 2001) ve Bogdanov et al.

(1999a) taraf ından balda tat eşik sınır ı olarak bildirilen 1.1-1.3 mg/kg’ın altında

çıkmıştır.

Çizelge 4.21. Balda Tespit Edilen Thymol Kalıntı Miktarlar ı (mg/kg)

İlaçlama Sonrası

İlaçlamaÖncesi

İlaçlamaSonrası

Gruplar

n

X SX ± X SX ±

k Maksimum

Kalıntı Miktarları

(mg/kg)

MinimumKalıntı

Miktarları

(mg/kg)TT 3 0.077±0.037ns 0.181±0.081 ns ns 0.288 0.021

TD 3 0.098±0.038 0.222±0.067 ns 0.301 0.088

TEK 3 0.067±0.020 0.190±0.074 ns 0.277 0.041

TOT 3 0.082±0.014 0.201±0.084 ns 0.319 0.037

TOD 3 0.071±0.018 0.210±0.046 ns 0.285 0.126

TOEK 3 0.061±0.013 0.172±0.043 ns 0.258 0.116

Muamele 18 0.076±0.009 0.196±0.023** 0.319 0.021

K 3 0.047±0.006 0.049±0.005 ns 0.058 0.040

k: İlaçlama öncesi ve sonrası kalıntı miktarlar ının kar şılaştır ılması (sütunlar arası),**p<0.01; ns: Önemsiz

Araştırmada oksalik asit uygulanan koloni gruplar ında ilaçlama öncesi kalıntı miktar ı

OT, OD ve OEK gruplar ında sırasıyla, 17.28±5.01, 16.69±4.60, 19.83±3.82 mg/kg ve

kontrol grubunda ise 10.39±1.95 mg/kg olurken; ilaçlama sonrası toplanan bal

örneklerinde kalıntı değerleri, muamele gruplar ı için sırasıyla 23.15±6.63, 24.09±6.52,

27.06±5.05 mg/kg, kontrol grubu için ise 11.37±2.88 mg/kg olmuştur. İlaçlama öncesi

ve sonrası kontrol grubu ile muamele gruplar ı arasında gözlenen farklar istatistiki olarak

önemsiz bulunmuştur (Çizelge 4.22). İlaçlama sonrası tespit edilen kalıntı miktarlar ı, ilk

değerlere göre yüksek olmasına rağmen, balın doğal yapısında bulunabilecek 289

mg/kg’lik limitin (Bogdanov et al. 2002; Wibbertmann 2003) oldukça altında kalmıştır.





99

örneklerde yapılan analizlerde ise, kalıntı miktar ı ApiLife VAR ve Apiguard için

sırasıyla 0.75±044 mg/kg ile 0.89±0.70 mg/kg olarak belirlenirken, ilk hafta ile ikinci

haftaya ait kalıntı miktarlar ı arasındaki fark önemli (p<0.05) bulunmuştur. İkinci ilaç

uygulamasından 7 ve 14 gün sonra balda tespit edilen thymol kalıntı miktar ı, ApiLife

VAR için sırasıyla 1.05±1.01 mg/kg ve 0.62±0.57 mg/kg, Apiguard için 2.55±3.50

mg/kg ve 0.96±0.61 mg/kg olmuştur (Floris et al. 2004).

Mattila and Otis (1999) thymolu jel kalıba emdirerek iki hafta uygulamışlar ve

thymolun akar üzerine etkisi ile balda bı

raktı

ğı

kalı

ntı

düzeylerini araştı

rmı

şlar ı

dı

r. İlk hafta toplanan bal örneklerinde yapılan analizlerde, kalıntı miktar ı 1.55 mg/kg olurken;

ikinci hafta sonunda toplanan örneklerde bu değer 2.64 mg/kg’a çıkmıştır.

Araştırmacılar ilk ilaçlama ile elde edilen kalıntı miktarlar ının ikinci ilaçlamadan sonra

elde edilen miktardan önemli derecede yüksek olduğunu bildirilmişlerdir.

Donders et al. (2006), 10 bal ar ısı kolonisinden topladığı bal örneklerinde, thymol

uygulanan grupta kalıntı miktar ını 0.384±0.120 mg/kg, kontrol grubunda ise0.036±0.011 mg/kg olarak tespit etmişler ve muamele grubu ile kontrol grubu

arasındaki fark ı önemli (p<0.05) bulmuşlardır. Ancak, araştırmacılar thymol kalıntı

miktar ının balda tat sınır ını (1.1-1.3 mg/kg) aşmadığını bildirmişledir.

Varroa akar ına kar şı kullanılan üç farklı thymol (ApiLife VAR, zeytin yağında

çözündürülmüş thymol ve etil alkolde çözündürülmüş thymol) uygulamasında, balda

kalıntı miktarlar ı ApiLife VAR grubunda 0.75-8.20 mg/kg, thymol zeytinyağı grubunda

0.03-6.30 mg/kg ve thymol etil alkol muamelesinde 0.05-6.20 mg/kg arasında

değişmiştir. Kullanılan farklı thymol bileşiklerinin balda risk oluşturabilcek bir kalıntı

bırakmadığı bildirilmiştir (Adamczyk et al. 2005).

Araştırmada ilaçlama sonrası thymol kalıntı miktarlar ı 0.021 ile 0.319 mg/kg arasında

değişirken; Liebig et al. (1994), ApiLife VAR uyguladıklar ı koloni gruplar ından

topladıklar ı 100 bal örneğinde, thymol kalıntı miktar ını 0.04 ile 0.2 mg/kg arasında



100

bildirmişler, aynı ilacın uygulandığı bir başka araştırmada ise, thymol kalıntı düzeyi

0.05-0.19 mg/kg arasında değişiklik göstermiştir (Schulz 1993).

ApiLife VAR ile yapılan bir başka çalışmada ise, 30 koloniden toplanan bal

örneklerinde ortalama thymol kalıntı miktar ı 0.10±0.09 mg/kg ve maksimum 0.33

mg/kg, olarak kaydedilmiştir. Elde edilen kalıntı miktar ının insan sağlığına zararlı bir

etkisi olmadığı bildirilmiştir (Imdorf et al. 1994).

İsvicre’de yapılan bir araştırmada, thymol kullanılan koloni gruplar ına ait bal

örneklerinde yapılan analizlerde, thymol kalıntı miktar ının 0.02 mg/kg olduğu

bildirilmiştir (Anonymous 2003b).

İtalya ve Yunanistan’da Apiguard ilacı iki hafta aralıkla iki kez uygulanmış ve balda

kalıntı düzeyleri araştır ılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, İtalya’da toplanan 10 bal

örneğinde kalıntı miktar ı 0.17 mg/kg olurken, Yunanistan’da bu değer 0.87 mg/kg

olarak elde edilmiştir. Elde edilen kalıntı miktarlar ının balda risk oluşturabilcek bir

düzeyde olmadığı bildirilmiştir (Trouiller 2004).

Araştırmada, oksalik asit damlatma metodu ile ilaçlama sonrası elde edilen kalıntı

miktar ına (24.09±6.52 mg/kg) kar şılık, Nanetti et al. (2002) %3.1’lik oksalik asit %60

şeker şurubu konsantrasyonu ile baldaki kalıntı miktar ını 76.3±18.3 mg/kg, Bogdanov

et al. (2002) %4.2’lik oksalik asit %50 şeker şurubu kar ışımı ile 26.2 mg/kg

bulmuşlardır. Araştırmacılar, kalıntı miktarlar ının balın doğal yapısında mevcut olan

oksalik asit miktar ını (<289 mg/kg) aşmadığını bildirmişlerdir.

Radetzki (1994) Varroa akar ına kar şı kullandığı %2.1‘lik oksalik asit solüsyonu ile

balda kalıntı miktar ını 25mg/kg ve Aumeier (1998) aynı solüsyon ile 18.8-41.5 mg/kg

olarak bildirirken; Nozal et al. (2000) %2.1‘lik oksalik asit solüsyonun dört hafta

uygulanması

ile kalı

ntı

miktar ı

nı

55.07 mg/kg olarak bildirmişlerdir.



101

Enzo et al. (2004) kristal haldeki oksalik asidin eriyerek buharlaşmasını sağlayan bir

cihazı 30 kolonide kovan giriş deliğinden 15 gün süreyle uygulamışlardır. On kolonide

1 gr, 10 kolonide ise 2 gr oksalik asit kristali kullanmışlar ve 10 kolonide ise hiçbir

ilaçlama yapmamışlardır. Araştırmacılar balda kalıntı miktarlar ını tespit etmek

amacıyla, her gruptan ilaçlama öncesi ve sonrası altı bal örneği toplamışlardır. Yapılan

analizler sonucunda, ilaçlama öncesi ilk oksalik asit grubunda (1 gr oksalik asit kristali)

kalıntı miktar ını 275±81.3 mg/kg, ilaçlama sonrası 278±76.9 mg/kg; ikinci oksalik asit

grubunda ise ilaçlama öncesi 233±90.0 mg/kg ve ilaçlama sonrası 243±74.3 mg/kg

olarak bildirmişlerdir. Kontrol grubunda ise ilaçlama öncesi ve sonrası kalıntı miktarlar ı

sırasıyla, 226±65.0 mg/kg ve 225±50.9 mg/kg olarak tespit edilmiştir. Araştırmacılar

farklı oksalik asit miktarlar ı ile balda tespit edilen kalıntı miktarlar ının kontrol

grubundan farksız olduğunu bildirmişlerdir.

Liebig (1999), erken ilkbahar döneminde %2.5’lik oksalik asit solüsyonu ile balda 20.9

mg/kg kalıntı miktar ı tespit ederken; Brodsgaard et al. (1999) aynı dönemde %2.1’lik

oksalik asit solüsyonu ile kalıntı miktar ını 62.8 mg/kg bulmuşlardır.

Radetzki and Bärmann (2001), geç sonbahar döneminde koloni başına 2 gr oksalik asidi

%50 şeker şurubunda kar ıştırarak damlatma yöntemi ile uygulamışlar. Araştırmacılar

ilaçlama sonrası kovanlardan topladıklar ı bal örneklerinde oksalik asit kalıntı miktar ını,

ilaçlama grubunda 22.8-37.7 mg/kg, kontrol grubunda ise 26-34 mg/kg arasında

bildirmişlerdir.

K ış tedavisi olarak koloni başına 50 ml uygulanan %4.2’lik oksalik asit solusyonu (60

gr oksalik asit+200 gr şeker+1000 ml su) ile balda tespit edilen kalıntı miktar ı muamele

grubunda 89.4±26.2 mg/kg, kontrol grubunda ise 67.4±12 mg/kg olarak belirlenmiştir

(Floris et al. 1998).

Araştırmada, farklı yöntemlerle uygulanan thymol, oksalik asit ve her iki organik bileşik

kar ışımının balda insan sağlığını risk edecek düzeyde bir kalıntı bırakmadığı



102

saptanmıştır. Varroa ile mücadelede kolonilere uygulanan organik kökenli ürünlere ait

balda tespit edilen kalıntı miktarlar ının, literatür bulgular ının bazılar ıyla uyuştuğu

bazılar ından ise sapma gösterdiği görülmektedir. Çalışmada elde edilen düşük kalıntı

miktarlar ına kar şılık literatür bulgular ındaki yüksek kalıntı miktarlar ının, koloni başına

kullanılan ilaç dozlar ına, bitkinin orjinine, dış sıcak ılığa ve nem oranına bağlı olarak

ortaya çıktığı düşünülmektedir.

4.1.11. Uygulamaların ekonomik açıdan değerlendirilmesi

Araştırma kolonilerinde Varroa ile mücadelede kullanılan organik bileşiklerin koloni

başına maliyeti, kullanım kolaylığı, işçilik ve ilaçlamalar için kovan başına harcanan

zaman kaydedilerek, her bir koloni için Çizelge 4.23’de verilmiştir.

Araştırmada, deneme kolonilerinin bulunduğu ar ılık ile Ar ıcılık Laboratuar ı arasındaki

mesafe araç kullanmayı gerektirmediğinden yapılan ekonomik analizlere benzin miktar ı

ve fiyatı dahil edilmemiştir.

Yoğun Varroa bulaşıklı 50 koloni bir gün içinde ilaçla tedavi edilebilmiş ve bu iş iki

kişi taraf ından üç saat süren etkili bir çalışma ile yapılmıştır. Buna göre her bir koloni

için harcanan ortalama zaman; toz uygulamada 30 sn/koloni; emici köpük

uygulamasında 60 sn/koloni ve damlatma metodunda 90 sn/koloni olarak belirlenmiştir.

Harcanan zaman göz önüne alındığında, toz uygulama ile günde 360 koloni, emici

köpük ile 180 koloni ve damlatma metodunda ise günde sadece 120 koloni muameleye

tabi tutulabilmektedir. Bitirme tedavisi olarak kullanılan perizin uygulamasında

harcanan zaman 50 sn/koloni olarak belirlenmiştir. Perizin ile de günde 217 koloni

ilaçla muamele edilebilmektedir.

Arazide, iki işçinin günde sekiz saat çalışması durumunda; saat ücreti 2.5 YTL

üzerinden günlük toplam 40 YTL ödenmesi halinde (Anonim 2008), her bir koloni içingünlük işçilik gideri toz uygulamada 40/360=0.11, emici köpük metodunda



103

40/180=0.22 ve damlatma metodunda 40/120=0.33 Yeni Türk Lirası (YTL) olarak

hesaplanmaktadır. Perizin uygulamasında koloni başına belirlenen işçi masraf ı ise

40/217=0.18 YTL olmaktadır.

Çizelge 4.23. Her Bir Muamele Grubunda Bir Koloni İçin Kullanılan Ürün Miktar ı, İşçiMasraf ı, Harcanan Zaman ve Toplam Masraf

Miktar

BirimFiyat

Koloni Başına

Harcanan Zaman

İsçi

Masraf ı

ToplamMasraf

Gruplar

Ürün ve Maddegr-ml-adet YTL sn YTL YTL

Thymol 6 gr 3,6TDŞeker şurubu 100 ml 0.055

90 0.33 3.99

Thymol 6 gr 3.6Pudra şekeri 24 gr 0.09TTGazete kağıdı 100 adet 0.012

30

0.11 3.81

Thymol 6 gr 3.6Emici köpük 2 adet 0.11TEK Alkol 30 ml 0.14

60

0.22 4.07

Oksalik Asit 2 gr 0.26OD

Şeker şurubu 100 ml 0.05590 0.33 0.64

Oksalik Asit 2 gr 0.26Pudra şekeri 28 gr 0.09OTGazete kağıdı 100 adet 0.012

30

0.11 0.47

Oksalik Asit 2 gr 0.26Emici Köpük 2 adet 0.11OEK Alkol 30 ml 0.14

60

0.22 0.73

Thymol+Oksalik asit 6 gr +2 gr 3.86TOD

Şeker şurubu 100 ml 0.0690 0.33 4.25

Thymol+Oksalik asit 6 gr +2 gr 3.86Pudra şekeri 22.5 gr 0.09TOTGazete kağıdı 100 adet 0.012

30

0.11 4.07

Thymol+Oksalik asit 6 gr +2gr 3.86Emici köpük 2 adet 0.11TOEK Alkol 30 ml 0.14

60

0.22 4.33

Perizin Coumaphos 50 ml 25.00 50 0.18 25.18

Yapılan ekonomik analizler sonucunda, koloni başına en fazla masraf perizin

uygulamasında (25.18 YTL) olmuştur. Diğer taraftan oksalik asit ile koloni başına

maliyet 1 YTL’nin altında olmasına rağmen, ürünün parazite kar şı etkisi %50’nin

altında kalmıştır. Dolayısıyla Varroa ile mücadelede oksalik asidin etkinliğinin

artır ılması için ilaçlama süresinin uzatılması gerekmektedir. Daha uzun bir ilaç





105

ulaşım masraflar ı hesaplanmış ve 12.5 gr thymol uygulamasının ekonomik açıdan daha

ucuz ve karlı olduğunu bildirmişlerdir. Araştırmada, ürün fiyatı, iş gücü ve ulaşım

masraflar ı sırasıyla %65 formik asit muamelesi için, 5.49, 0.51 ve 0.48 dolar/koloni,

12.5 gr thymol muamelesi için 2.97, 0.26, 0.23 ve son grup olan 25 gr thymol

uygulaması için ise 5.94, 0.26 ve 0.23 dolar/koloni olmuştur. Toplam masraf formik asit

grubunda 6.48, 12.5 gr thymol grubunda 3.45, 25 gr thymol grubunda 6.42 ve bitirme

tedavisi olarak kullanılan flumethrin fiyatı 5.50 dolar/koloni bulunmuştur. Yeni

Zelanda’da ise thymolun jel formatta 4 defa uygulanması sonucunda toplam maliyetin 1

CAD/koloni olduğu bildirilmiştir (Anonymous 2001).

Farklı araştırmacılar, thymol kullanımının formik asit kullanımından çok daha ucuza

mal edildiğini bildirmişlerdir. Formik asidin 4-7 gün aralıklarla 3-4 kez uygulanması

gerektiği, bu yüzden seyahat ve işçi masraflar ının oldukça fazla olduğu bildirilmiştir

(Perez-Santiago et al. 1997; Vicario and Medina 1999).

Mutinelli and Baggio (2004) ApiLife VAR tabletlerinin haftada üç kez uygulanmasınındüşük bir maliyete sahip olduğunu belirtmişlerdir. Bir diğer araştırmada ise, bir ApiLife

VAR tabletinin fiyatının 2.23 dolar olduğu, ancak uygulamada işçi masraflar ının

damlatma metoduna göre fazla olduğu bildirilmektedir (Anonymous 2001).

Fries et al. (1997) toksik etkisi yüksek kimyasallardan perizin ilacı ile kovan başına

harcanan zamanın dört dakika sürdüğünü ve bal ak ımından sonra uygulanacak ilacın

maliyetini 6.10 dolar/ koloni olarak bildirmişlerdir.

Araştırmada TT grubu kolonilerde, Varroa akar ına kar şı oldukça yüksek bir etkinin

(%89.98) sağlanması ve aynı zamanda ürünün maliyetinin de ucuz olması, parazit ile

mücadelede thymol toz metodunun diğer tedavi yöntemlerine göre daha ekonomik

olduğunu göstermektedir.



106

Varroa mücadelesinde etkili, ucuz ve uygulanması kolay olan ürünlerin yetiştiricilikteki

önemi dikkate alındığında, organik ilaç kullanımı ile elde edilen düşük maliyetler

literatür bulgular ı ile de benzerlik göstermektedir. Her üç doğal ürün kullanımının

bitirme tedavisi olarak kullanılan perizin uygulamasından daha ucuza geldiği

görülmektedir. Dolayısıyla thymol ve oksalik asit gibi bileşikleri kullanarak Varroa

akar ını düşük bir maliyetle ve etkili bir şekilde kontrol altına almak mümkündür.

4.2. İncelenen bazı özellikler arasındaki korelasyonlar

4.2.1. Varroa düşüşüne ve ölü ergin arı sayısı üzerine iklimsel faktörlerin etkisi

Araştırmada iklimsel verilerle (sıcaklık ve nem), kullanılan organik bileşiklerin Varroa

akar ına kar şı gösterdiği etkinlik derecesi ve ölü ergin ar ı sayısı arasındaki ilişkiler

incelenmiştir. Erzurum Meteoroloji Bölge Müdürlüğü’nden temin edilen ilaçlama

dönemine ait günlük maksimum, minumum ve ortalama sıcaklık ile nem değerleri

Çizelge 4.24’de verilmiştir.

Çizelge 4.24. İlaçlama Dönemine Ait Sıcaklık ve Nem Değerleri

Sıcaklık (oC) Nem (%)İlaçlama Dönemi

Maksimum Minimum Ortalama Maksimum Minimum Ortalama6-12 Eylül 29.40 6.30 17.08 68.29 6.57 51.86

13-19 Eylül 23.22 2.27 13.10 78.57 9.43 54.57

20-26 Eylül 24.29 1.86 13.44 65.57 9.,57 51.67

27 Eylül-3 Ekim 21.97 2.43 12.26 70.00 11.43 56.04Toplam(6 Eylül-3 Ekim)

24.72 3.21 13.97 70.61 9.25 53.53

İlk ilaçlamanın başladığı tarihten ilaçlamanın son bulduğu tarihe kadar ortalama sıcaklık

değeri 13.97 oC ve nisbi nem ise %53.53 olarak kaydedilmiştir.



107

Yapılan hesaplamalar sonucunda, thymol toz metodunda, günlük ortalama sıcaklık ve

Varroa düşüşü arasında r=0.73, P<0.05; nem ve parazit düşüşü arasında ise r=- 0.71,

P<0.05 korelasyon değerleri tespit edilmiş; düşük nem ve yüksek sıcaklıkta daha fazla

ölü akar olduğu tespit edilmiştir. Başka bir deyişle, thymol toz metodunun sıcak

günlerde uygulanmasının soğuk ve nemli günlere nazaran daha etkili olduğu, sıcak ve

kurak dönemlerde bu metodun daha iyi sonuçlar verdiği gözlenmiştir.

Thymol muamele gruplar ında, ortalama sıcaklık ile ergin ar ı ölümü arasında herhangi

bir önemli korelasyon bulunamamı

ş ve yüksek sı

caklı

kta üç farklı

yöntemle uygulananthymolun, ölü ergin ar ı sayısı üzerine etkisinin değişmediği görülmüştür.

Thymolun emici köpük metodunda, ortalama sıcaklık ve akar düşüşü arasında pozitif

yönde (r=0.71) ve önemli (P<0.05) bir ilişki tespit edilmiştir. Yüksek sıcaklık,

buharlaşmayı artırarak ilacın Varroa akar ına kar şı daha etkili olmasını sağlamıştır.

Thymolun şeker şurubu ile kar ıştır ılıp ar ılar üzerine damlatılmasında sıcaklık, nem ve

dökülen akar sayısı ile ilgili herhangi bir önemli korelasyon değeri tespit edilmemiştir.Çünkü thymolun şeker şurubundan buharlaşması oldukça zordur. Ancak pudra şekeri ve

alkol ile kar ıştır ılıp uygulandığında yüksek bir buharlaşma gerçekleşmektedir.

Oksalik asidin toz, damlatma ve emici köpük yöntemlerinde, ortalama sıcaklık ile ölü

akar ve ergin ar ı ölümü arasında herhangi bir önemli korelasyon değeri tespit

edilmemiştir. İlacın farklı yöntemlerle uygulanması, ölü ergin ar ı sayısı üzerindeki

etkisini değiştirmediği belirlenmiştir.

Thymol+Oksalik asit emici köpük metodunda ortalama sıcaklık ve akar düşüşü arasında

(r=0.70, P=0.05) pozitif; ortalama nisbi nem ile akar sayısı arasında ise r=-0.73, P<0.05

düzeyinde negatif yönlü bir korelasyon bulunmuştur. Korelasyon değerinin, oksalik

asidin oluşturduğu etkiden değil; thymolun etkisinden kaynaklandığı düşünülmektedir.

Ortalama sıcaklık ve ar ı ölümü arasında ise herhangi bir ilişki bulunmamıştır.



108

Stanghellini and Raybold (2004)’un thymol uyguladıklar ı bir çalışmada, ortalama

sıcaklık ile dökülen Varroa akar ına ilişkin korelasyon değerini önemsiz (r=0.030,

P=0.955) bildirirken; Calderone (1999) pozitif yönde yüksek bir korelasyon katsayısı

(r=0.99) bulmuştur. Thymolun toz şeklinde uygulandığı bir çalışmada da, sıcaklık ile

akar düşüşü arasında pozitif (r=0.63) ve önemli (P<0.05); ortalama nem ile akar düşüşü

arasında ise negatif (r=-0.61) yönde yine önemli (P<0.05) bir ilişkinin bulunduğu

bildirilmiştir (Emsen et al. 2007).

Farklı

thymol uygulamalar ı

nı

n yapı

ldı

ğı

bir diğer çalı

şmada ise, dökülen Varroa sayı

sı

ile sıcaklık arasındaki ilişki önemsiz (r=0.60, P>0.05), aynı şekilde nem ile dökülen

Varroa sayısı arasındaki korelasyon değeri r=0.30 düzeyinde ve önemsiz (P>0.05)

bulunmuştur (Baggio et al. 2004).

Gregorc and Planinc (2004), oksalik asit uygulamasına ilişkin incelenen karakterler

bak ımından parazit düşüşüne ilişkin korelasyon değerini aynı yönde fakat oldukça

yüksek (r=0.92) bulmuşlar, diğer taraftan Cornelissen and Blacquiere (2004) oksalik asidin çevre sıcaklığından fazla etkilenmediğini bildirilmişlerdir.

Hesaplanan korelasyon katsayılar ının literatür bulgular ından gösterdiği sapmanın, iklim,

deneme koşullar ı ve koloni kondisyonuna bağlı olarak ortaya çıktığı sanılmaktadır.

4.2.2. Varroa akarının ergin arı ölümü, arı populasyonu ve kuluçkalık alan miktarı

üzerine etkisi ile ilgili korelasyon değerleri

Göz içindeki parazit ve yavrulu alan azalması arasındaki korelasyon değeri r=0.38,

P=0.03, n=30 olurken; gözlerdeki parazit ve ergin ar ı ölüm oranı arasında r=0.39,

P=0.03, n=30; göz içindeki parazit ve ar ı populasyonu arasında ise r=-0.41 düzeyinde,

önemli (P=0.001, n=30) bir ilişki tespit edilmiştir.



109

Fries et al. (2006), kapalı göz içindeki bulaşıklık oranı ve ar ı sayısı arasında negatif

yönde (r=-0.31, P<0.001) önemli bir ilişki tespit etmişler ve araştırmacılar göz içindeki

Varroa bulaşıklık oranının kolonilerde ar ı sayısının azalmasına neden olduğunu

bildirmişlerdir.

Bu sonuçlara göre, Varroa bulaşıklılığı ergin ar ı ölümlerini artırdığı gibi kolonilerde

yavrulu alan miktar ı ve ar ı sayısının azalmasına da neden olmaktadır.





111

thymol ve oksalik asit ar ı üreticilerimizin en önemli problemlerinden biri olan Varroa

akar ına kar şı iyi bir çözüm yolu olarak gösterilebilmektedir.

6- Varroa’ya kar şı thymol ve oksalik asit mücadele yöntemlerinde yapılan masraf,

sentetik etkili kimyasallardan perizine nazaran oldukça düşük bulunmuştur. Dolayısıyla,

birçok dezavantaja sahip olan sentetik etkili kimyasallar ı kullanmak yerine, organik

bileşiklerin tercih edilmesi yetiştiricilere maddi açıdan da büyük kazançlar

sağlayacaktır.



112

KAYNAKLAR

Abou Zeid, M.I. and Ghoniemy H.A., 1993. Evaluation of the role of two naturalsubstances for the control of Varroa jacobsoni infesting honeybee colonies inEgypt. J. Appl. Sci., 8 (2), 295-300.

Accorti, M., Luti F. and Tarducci F., 1991. Methods for collecting data on naturalmortality in bee. Eth. Ecol. Evol.,1, 123-126.

Adamczyk, S., Lazaro R., Perez-Arquillue C., Conchello P. and Herrera A., 2005.Evaluation of residues of essential oil components in honey after different anti-

varroa treatments. J. Agric. Food Chem., 53 (26), 10085-10090. Akyol, E., Kaftanoğlu O., Özkök D., 1998. “Balar ısı Hastalıklar ı, Teşhis-Tedavi ve

Kontrol Yöntemleri” K.K.T.C. Tar ım ve Orman Bakanlıgı, Ç.Ü. Zir. Fak. Araşt.

ve Eğitim Vakf ı (ÇÜZİVAK), Kuzey K ıbr ıs Türk Cumhuriyeti’nde “Ar ıcılığı Geliştirme Projesi”. Egitim Programı Kurs Notlar ı, 45 s, Lefkoşa, K.K.T.C.

Akyol, E. ve Korkmaz A., 2005. Bal ar ısı (Apis mellifera) zararlısı Varroa

destructor ’un biyolojisi. Uludağ Ar ıcılık Dergisi, 5, 122-127.Al-Abbadi, A., Nazer I.K., 2003. Control of varroa mite (Varroa destructor) on

honeybees by aromatic oils and plant materials. Agri. Mar. Sci., 8(1), 15-20.Alonson De Vega, F.D., Reguera O., Martinez T., Alonson J.M. and Ortiz J., 1990.

Field trial of two products, perizin and folbex VA, for the treatment of varroadisease in honey bees. Medicina Veterinaria, 7 (1), 35-41.

Anderson, D.L. and Trueman J.W.H., 2000. Varroa jacobsoni (Acari: Varroidae) ismore than one species. Exp. Appl. Acaro., 24, 165-189.

Anonim, 2004. Çiftçi Eğitim Serisi 2. Tar ım Köyişleri Bakanlığı Yayın DairesiBaşkanlığı, 79 s, Ankara.

Anonim, 2005. Türk Gıda Kodeksi-Bal Tebliği. T.C. Tar ım ve Köyişleri Bakanlığı.Tebliğ No: 2005/49, Sayı: 26026.

Anonim, 2007. Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji İşleri MüdürlüğüErzurum Bölge Müdürlüğü. Meteorolojik Bilgi, Sayı: 255-2035.

Anonim, 2008. Türkiye İşveren Sendikalar ı Konfederasyonu. Asgari ücret düzeyleri.Karar No: 2007/12342, Sayı: 657, http://www.tisk.org.tr/gostergeler.asp?id=520 (11.11.2007).

Anonymous, 1995. Penn State Cooperative Extension and Pennsylvania Department of Agriculture. Intensive workshop on identification and control of honey beediseases, parasites and pests, http://www.maarec.cas.psu.edu/pest&disease/pppdIndex.html (09.10.2007).

Anonymous, 1999a. Coordination in europe of research on integrated control of varroa

mites in honey bees colonies. Proceeding from the Meeting, 13-14 November,Agricultural Research Centre-Ghent, 1-48 p, Merelbeke, Belgium.

Anonymous, 1999b. Control of varroa. A guide for New Zealand beekeepers. Report tothe Ministry of Agriculturel and Forestry, 1-127.

Anonymous, 2000a. Mid-Atlantic Apicultural Research & Extension Consortium. 501ASI Building, University Park, PA, Publication 4.7.

Anonymous, 2000b. Managing varroa. Ministry of Agriculture, Fisheries and Food.

Report, 1-15 p, UK.

http://www.tisk.org.tr/gostergeler.asp?id=520

http://www.maarec.cas.psu.edu/pest&disease%20/pppdIndex.html




http://www.tisk.org.tr/gostergeler.asp?id=520



113

Anonymous, 2001. A review of treatment options for control of varroa mite in NewZealand. Report to the Ministry of Agriculturel and Forestry, 1-26.

Anonymous, 2003a. Veterinary medicines evaluation unit. Oxalic acid summary report,Committee for veterinary medicinal products, http://www.emea.europa.eu (23.11.2007).

Anonymous, 2003b. Honey/residues of antiparasitics and beekeeping auxiliary agents,declaration. State Laboratory of the Canton Basel-City, 1-3.

Anonymous, 2006. Environmental Protection Agency (EPA). Thymol; Exemption fromthe requirement of a tolerance. Rules and Regulations, 71 (11), 2889-2995.

Arechavaleta-Velasco, M.E. and Guzman-Novoa E., 2000. Honey production withfluvalinate-treated and untreated honey bee (Apis mellifera L.) colonies in Vallede Bravo, Mexico. Veterinaria, 381-384.

Arechavaleta-Velasco, M.E. and Guzman-Novoa E., 2001. Relative effect of four

characteristics that restarin the population growth of the mite Varroa destructor in honey bee (Apis mellifera) colonies. Apidologie, 32 (2), 157-174.

Ariana, A., Ebadi A. and Tahmasebi G., 2002. Laboratory evaluation of some plantessences to control Varroa destructor (Acari: Varroidae). Exp. Appl. Acarol.,27, 319-327.

Aumeier, P., 1998. Alternativ hat Zukunft, Der, Hohenheimer Tag Allg. Dtsch.Imkerztg, 8, 17–20.

Avcı, M., 1993. Türkiye’nin flora bölgeleri ve Anadolu Diagonali’ne coğrafik bir yaklaşım. Türk Coğrafya Dergisi, 28, 225-248.

Avcı, M., 2005. Çeşitlilik ve endemizm açısından Türkiye’nin bitki örtüsü. İ.Ü. Coğ.Edeb. Fak., Coğrafya Bölümü. Coğrafya Dergisi, 13, 27-55.

Bacandritsos, N., Papanastasiou I., Papadopoulos G., 2002. The use of essential oils astreatment against the mite Varroa destructor. Proceedings of The 1st HellenicScientific Conference in Apiculture-Sericulture, 28 p, Greece.

Baggio, A. and Mutinelli F., 2003a. Varroosis control in broodless time: oxalic acid andvarrox. Meeting of the European Group for Integrated Varroa Control,Rauischholzhausen, http://www.alp.admin.ch/themen/00502/index.html?lang=en (27.07.2005).

Baggio, A. and Mutinelli F., 2003b. Integrated Varroa control: Oxavar and oxalic acid,meeting of the european group for integrated varroa control, Rauischholzhausen,http://www.apis.admin.ch/host/varroa/rauisch.htm(15.03.2008).

Baggio, A., Arculeo P., Nanetti A., Marinelli E, Mutinelli F., 2004. Field trials withdifferent thymol-based products for the control of varroosis. Amer. Bee J., 144,395-400.

Bahreini, R., 2003. A comparison of two methods of applying oxalic acid for control of varroa. J. Apic. Res., 42 (4), 82-83.

Bailey, L. and Ball B.V., 1991. Honey bee pathology, 2d ed., 193 p, Academic Press,London.

Barbattini, R., Milani N., Chiesa F. and D’agaro M., 1989. Prove di campo con diversiacaricidi nell’Italia nord-orientale: effecacia verso Varroa jacobsoni Qud. etollerabilita da parte dele api. Apicoltore Moderno, 80 (1), 230-321.

Bogdanov, S., Imdorf A. and Kilchenmann V., 1998. Residues in wax and honey after

ApiLife VAR treatment. Apidologie, 29 (6), 513-524.

http://www.emea.europa.eu/

http://www.alp.admin.ch/themen/00502/index.html?lang=en

http://www.apis.admin.ch/host/varroa/rauisch.htm

http://www.apis.admin.ch/host/varroa/rauisch.htm

http://www.alp.admin.ch/themen/00502/index.html?lang=en

http://www.emea.europa.eu/



114

Bogdanov, S., Kilchenmann V., Fluri P., Buhler U., Lavanchy P., 1999a. Influence of organic acids and components of essential oils on honey taste. Amer. Bee J., 139

(1), 61-63.Bogdanov, S., Imdorf A., Kilchenmann V. and Fluri P., 1999b. Telaini al timolo frakno

per la lotta contro la Varroa jacobsoni. L’Ape, 82, 6-13.Bogdanov, S., Charriere J.D., Imdorf A., Kilchenmann V. and Fluri P., 2002.

Determination of residues in honey after treatments with formic and oxalic acidunder field conditions. Apidologie, 33 (4), 399-409.

Bogdanov, S., 2006. Contaminants of bee products. Apidologie, 37 (1),1-8. Bolli, H.K., Bogdanov, S., Imdorf A. and Fluri P., 1993. Action of formic acid on

Varroa Jacobsoni Qud. and the honey bee (Apis mellifera L.). Apidologie, 24(1), 51-57.

Brodsgaard, C.J., Hansen H. and Hansen C.W., 1997. Effect of lactic acid as the only

control method of Varroa mite populations during four successive years inhoneybee colonies with a brood-free period. Apiacta, 32, 81–88.

Brodsgaard, C.J., Jensen S.E., Hansen C.W. and Hansen H., 1999. Spring treatmentwith oxalic acid in honeybee colonies as Varroa control, Danish Inst. Agric. Sci.Report, No: 6, 16 p, Horticulture.

Budavari, S., 1996. The Merck Index: An Encyclopedia of chemicals, drugs, andbiologicals. 12th ed. Merck and Co., 59 p, Whitehouse State, NJ,USA.

Büchler, R., 1999. Versuchsergebnisse zur Varroatosebekämpfung durch Aufräufelnvon Oxalsäurelösung auf die Wintertraube, Allg. Dtsch. Imkerztg, 10, 5–8.

Büchler, R., 2000. Oxalsäure–erfolg mit nebenwirkungen. Aufträufelmethodebeeinträchtigt die auswinterungsstärke. Allg. Dtsch. Imkerztg., 11, 6–8.

Büchler, R., 2002. Winterbehandlungsmethoden im test. Auswirkungen auf dievolksentwicklung. Allg. Dtsch. Imkerztg., 11,10–13.

Calatayud, F. and Verdu M.J., 1993. Hive debris counts in honeybee colonies- a methodto estimate the size of small populations and rate of growth of the mite Varroa

jacobsoni Oud. (Mesostigmata: Varroidae). Exp. Appl. Acaro., 17 (12), 889-894.Calderone, N.W., Bruce W.A., Allen-Wardell G. and Shimanuki H., 1991. Evaluation

of botanical compounds for control of the honeybee trachel mite, Acarapis

woodi. Amer. Bee J., 131 (9), 589-591.Calderone, N.W. and Shimanuki H., 1995. Evaluation of four seed-derived oils as

controls for Acarapis woodi (Acari: Tarsonemidae) in colonies of Apis mellifera

(Hymenoptera: Apidae). J. Econ. Ent., 88 (4), 805-809.Calderone, N.W., Wilson W.T. andT

Spivak M., 1997. Plant extracts used for control of the parasitic mites Varroa jacobsoni (Acari: Varroidae) and Acarapis woodi(Acari: Tarsonemidae) in colonies of Apis mellifera (Hymenoptera: Apidae). J.Econ. Ent., 90 (5), 1080-1086.

Calderone, N.W., 1999. Evaluation of formic acid and a thymol-based blend of naturalproducts for the fall control of Varroa jacobsoni (Acari : Varroidae) in coloniesof Apis mellifera (Hymenoptera : Apidae). J. Econ. Ent., 92, 253-260.

Calderone, N.W. and Nasr M.E., 1999. Evaluation of formic acid formulation for thefall control of Varroa jacobsoni (Acari: Varroidae) in colonies of honey beeApis mellifera (Hymenoptera: Apidae) in a temperate climate. J. Econ. Ent., 92

(3), 526-533.

http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=A5CJD99a@1o41kcmbH9&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Calderone+NW&curr_doc=8/3&Form=FullRecordPage&doc=8/3

http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=A5CJD99a@1o41kcmbH9&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Wilson+WT&curr_doc=8/3&Form=FullRecordPage&doc=8/3


http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=A5CJD99a@1o41kcmbH9&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Spivak+M&curr_doc=8/3&Form=FullRecordPage&doc=8/3

http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=A5CJD99a@1o41kcmbH9&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Spivak+M&curr_doc=8/3&Form=FullRecordPage&doc=8/3


http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=A5CJD99a@1o41kcmbH9&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Calderone+NW&curr_doc=8/3&Form=FullRecordPage&doc=8/3



115

Calderone, N.W., 2000. Effective fall treatment of Varroa jacobsoni (Acari: Varroidae)with a new formulation of formic acid in colonies of Apis mellifera

(Hymenoptera: Apidae) in the northeastern United States. J. Econ. Ent., 93 (4),1065- 1075.

Calderone, N.W. and Lin S., 2003. Rapid determination of the numbers of Varroa

destructor , a parasitic mite of the honey bee, Apis mellifera, on sticky-boardcollection devices. Apidologie, 34 (1), 11-17.

Calis, J.N.M., Fires I., Ryrie S.C., 1999. Population modelling of Varroa jacobsoni Qud. Apidologie, 30 (2-3), 111-124.

Charriere, J.D., Imdorf A. and Fluri P., 1998. The ‘FAM Liebefeld’ formic aciddispenser for Varroa Control. Swiss Bee Research Centre, 1-4.

Charriere, J.D. and Imdorf A., 2001. Trickling treatment with oxalic acid trials during1999/2000 and recommendations for central Europe. Swiss Bee Research

Centre, FAM Liebefeld, CH-3003, Bern.Charriere, J.D. and Imdorf A., 2002. Oxalic acid treatment by trickling against Varroa

destructor : recommendations for use in central Europe and under temperateclimate condtions. Bee World, 83 (2), 51-60.

Charriere, J.D., Imdorf A. and Kuhn R., 2004. Bienenverträglichkeit vonvarroabehandlungen im winter, Schweiz. Bienen-Ztg., 4,19–23.

Chiesa, F., 1991. Effective control of varroatosis using powdered thymol. Apidologie,22 (2), 135-145.

Colin, M.E., 1990. Essential oils of labiatea for controlling honeybee varroosis. J. Appl.Ent., 110 (1), 19-25.

Colombo, M. and Spreafico M., 1999. Esperienze di lota a Varroa jacobsoni Qud. conun nuovo formulato a base di timolo. La Selezione Veterrinaria, 7, 473-478.

Cornelissen, B. and Blacquiere T., 2004. Effectiveness of autumn and winter treatmentsfor Varroa control. First European Conference of Apidology, 10-23 September,109-110 p, Udine, Italy.

Cornelissen, B. and Gerritsen L., 2006. Swarm prevention and spring treatments againstVarroa destructor in honey bee colonies (Apis mellifera). Proc. Neth. Entomol.Soc. Meet., 17, 133-139.

Correa-Marques, M.H., De Jong D., Rosenkranz P. and Goncalves L.S., 2002. Varroa -tolerant Italian honey bees introduced from Brazil were not more efficient indefending themselves against the mite Varroa destructor than Carniolan bees in

Germany. Genet. Mol. Res., 30 (2),153-8.De Jong, D., 1984. Current knowladge and open question concerning reproduction inhoney bee mite Varroa jacobsoni. Adv. Invert. Repr., 3, 347-352.

De Jong, D., 1990. Mites: Varroa and other parasites of brood. In honey bee pests,predators and diseases. 2d ed. R. A. Morse and R. Nowogrodzki, editors. CornellUniversity Pres, Ithaca, New York, 200-218.

De Jong, D., 1997. Honey Bee Pests, Predators and Diseases. Third edition. The A.I.Root Company, 292-293.

Delaplane, K.S., 1992. Survey of miticide use in Georgia honey bee hives. Amer. BeeJ., 132 (3), 185-187.

Delaplane, K.S., 2001. Varroa destructor : Revolution in the making. Bee World, 82 (4),

157-159.



116

Donders, J. and Cornelissen B., 2005. Residue determination in honey after a springtreatment with Thymovar and Formic acid. Apiacta, 40, 1-4.

Donders, J., Cornelissen B. and Blacguiére T., 2006. Varroa control preceding honeyflow; thymol and formic acid residue. Proc. Neth. Entomol. Soc. Meet., 17, 141-145.

Duncan, D.B., 1995. Multiple range and multiple F tests. Biometrics, 11, 1-42.Eischen, F.A., 1998. Trials (and tribulations) with formic acid for Varroa control.

Amer. Bee J., 138 (10), 734-735.Ellis, M., Nelson R. and Simonds C., 1988. A comparison of the fluvalinate and ether

roll methods of sampling for Varroa mites in honey bee colonies. Amer. Bee J.,128 (4), 262–263.

Ellis, J.D., Delaplane K.S. and Hood W.M., 2001. Efficacy of a bottom screen device.Apistan, and ApiLife VAR in controlling Varroa destructor . Amer. Bee J.,141

(11), 813-816.El-Shaarawi, M.O.A., 1995. Evaluation of several natural materials as control agents

against Varroa jacobsoni Qud. infesting honeybee colonies. XXXIV th Inter.Apic. Cong. Api., 412 p, 15-19 august, Lausanne-Switzerland.

Elzen, P.J., Baxter J.R., Spivak M. and Wilson W.T., 2000. Control of Varroa jacobsoni

Oud. resistant to fluvalinate and amitraz using coumaphos. Apidologie, 31 (3),437-441.

Emsen, B., 2006. Measuring capped brood areas of honey bee colonies. SecondEuropean Conference of Apidology, 10-14 September, 138 p, Prague, CzechRepublic.

Emsen, B., Guzman-Novoa E. and Kelly P.G., 2007. The effect of three methods of application on the efficacy of thymol and oxalic acid for the fall control of thehoney bee parasitic mite Varroa destructor in a northern climate. Amer. Bee J.,147 (6), 535-539.

Enzo, M., Patrizio P., Cinzia M., Fabio De P., Francesco A., Livia P.O., 2004. Oxalicacid by varrox® to varroa control in central Italy. Apiacta, 39, 39-43.

Ertuğ, F., 2004. Bodrum yöresinde halk tıbbında yararlanılan bitkiler. 14. Bitkisel İlaçHammaddeleri Toplantısı, 76-93 s, Bildiriler Kitabı.

Espinosa-Montano, L. G. and Guzman-Novoa E., 2007. Effectiveness of two naturalmiticides, formic acid and thymol, for control of the mite Varroa destructor inhoney bees (Apis mellifera L.) in Villa Guerrero. Mexico. Vet. Mex., 38 (1), 9-

19.Fassbinder, C., Grodnitzky J. and Coats J., 2002. Monoterpenoids as possible controlagents for Varroa destructor . J. Apic. Res., 41 (3-4), 83-88.

Feldlaufer, M.F., Pettis J.S., Kochansky J.P. and Shimanuki H., 1997. A jel formulationof formic acid for the control of parasitic mites of honey bees. Amer. Bee J., 137(9), 661- 663.

Ferrero, R., Cerise S., 2004. Thymovar and ApiLife VAR treatments against Varroa

destructor Anderson & Trueman in the Aosta Valley. First European Conferenceof Apidology, 19-23 September, 109 p, Udine, Italy.

Ferrero, R., Ferrazzi P. and Nanetti A., 2004. Lotta contro Varroa destructor (Andersonand Trueman) con acido ossalico somministrato mediante sublimazione o per

gocciolamento di soluzioni zuccherine. Apoidea, 1, 66–71.





118

Gregorc, A. and Planinc I., 2001. Acaricidal effect of oxalic acid in honeybee (Apis

mellifera) colonies. Apidologie, 32 (4), 333-340.

Gregorc, A. and Planinc I., 2002. The control of Varroa destructor using oxalic acid.Vet. J., 163 (3), 306-10.

Gregorc, A. and Poklukar J., 2003. Rotenone and oxalic acid as alternative acaricidaltreatments for Varroa destructor in honeybee colonies. Vet. Parasit., 111 (4),351-360.

Gregorc, A. and Planinc I., 2004. Dynamics of falling varroa mites in honeybee (Apis

mellifera) colonies following oxalic acid treatments. Acta. Vet. Brno., 73 (3),385-391.

Gregorc, A., Pogacnik A. and Bowen I.D., 2004. Cell death in honey bee (Apis

mellifera) larvae treated with oxalic acid or formic acid. Apidologie, 35 (5), 453-460.

Gregorc, A. and Planinc I., 2005. The control of Varroa destructor in honey beecolonies using the thymol-based acarcide-Apiguard. Amer. Bee J., 145 (8), 672-675.

Gregorc, A., 2005. Efficacy of oxalic acid and apiguard against varroa mites inhoneybee (Apis mellifera) colonies. Acta. Vet. Brno., 74 (3), 441-447.

Gris Valle, A.G., Guzman-Novoa E., Benitez A.C., Rubio J.A.Z., 2004. The effect of using two honey bee (Apis melifera L.) queens on colony population, honeyproduction, an profitability in the Mexican high plateau. Tec. Pecu. Mex., 42 (3),361-377.

Grobov, O.F., Mikitiouk V.V., Gousseva L.N., 1981. Thymol a compound with a widespectrum of activity. Apiacta, 16, 64-65.

Güleğen, E., Aydın L., Çakmak İ., Girişgin O., 2003. Türkiye’de Varroa destructor (Anderson ve Treuman, 2000)‘un bulunuşu. 13. Parazitoloji Kongresi, 8-12Eylül, Konya.

Harbo, J.R. and Haris J.W., 2004. Effect of screen floors on populations of honey beesand parasitic mites (Varroa destructor ). J. Apic. Res., 43 (3), 114-117.

Harizanis, P.C., 1991. Infestation of queen cells by the mite Varroa Jacobsoni.Apidolige, 22 (5), 533-538.

Hart, T. and Nabors R., 2000. Polen trap and drone pupae destruction as a method of Varroa control. Amer. Bee J., 140 (2), 151-151.

Hatjina, F. and Haristos L., 2005. Indirect effects of oxalic acid administered by

trickling method on honey bee brood. J. Apic. Res., 44 (4), 172-174.Higes, M., Llorente J., Suarez M., 1997. Field trial on the effectiveness of oxalic acid inthe control of varroatosis in Apis mellifera colonies. XXXVth Int. Apic. Cong. of Apimondia., 227-445 p, Antrep, Belgium.

Huang, Z., 2001. Mite zapper - A new and effective method for varroa mite control. Amer. Bee J., 141 (10), 730-732.

Hunt, G., 1999. Wolbachia infection of varroa mites: Is there potential for biologicalcontrol. Proceeding of Apimondia, 99-100 p, Vancover, Canada.

Ifantidis, M.D., 1988. Some aspects of the process of Varroa jacobsoni mite entranceinti honey bee (Apis mellifera) brood cells. Apidologie, 19 (4), 387-396.

Imdorf, A., Kilchenmann V., Maquelin C. and Bogdanov S., 1994. Optimization of the

use of ApiLife VAR to combat Varroa Jacobsoni Qud. in honey bee colonies.Apidologie, 25 (1), 49-60.

http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=S1NA5DF4o3bne9OJN4@&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Imdorf+A&curr_doc=1/12&Form=FullRecordPage&doc=1/12

http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=S1NA5DF4o3bne9OJN4@&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Bogdanov+S&curr_doc=1/12&Form=FullRecordPage&doc=1/12


http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=S1NA5DF4o3bne9OJN4@&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Imdorf+A&curr_doc=1/12&Form=FullRecordPage&doc=1/12



119

Imdorf, A., Charriere J.D., Kilchenmann V., Tschan A., Bachofen B., 1995a. Integratedvarroa control without the use of persistent acaricides. XXXIVth Int. Apic. Cong.

of Apimondia, 176 p, Lausanne, Switzerland.Imdorf, A., Bogdanov S., Kilchenmann V. and Maquelin C., 1995b. ApiLife VAR: A

new varroacide with thymol as the main ingredient. Bee World, 76 (2), 77-83.Imdorf, A., Charriere J.D. and Bachofen B., 1997. Efficiency checking of the Varroa

jacobsoni control methods by means of oxalic acid. Apiacta, 32 (3), 89–91.Imdorf, A., Bogdanov S., Ochoa R.I. and Calderone N.W., 1999. Use of essential oils

for the control of Varroa jacobsoni Qud. in honey bee colonies. Apidologie, 30(2-3), 209-228.

Imdorf, A., Charriere J.D., Feuz A. and Kuhn R., 2002. Oxalsäureverdampfungvergleich verschiedener verdampfungsgeräte. Mitteilung des SchweizerischenZentrums für Bienenforschung, 47, 1-10.

Imdorf, A., Charriere J.D., Kilchenmann V., Bogdanov S. and Fluri P., 2003. Alternatif strategy in central Europe for the control of Varroa destructor in honey beecolonies. Apiacta, 38, 258-285.

Kamel, A. and Al-Ghamdi A., 2006. Determination of acaricide residues in saudiarabian honey and beeswax using solid phase extarction and gaschromatography. J. Env. Sci. and Health Part B-Pestiscides Food Contaminantsand Agricultural Wastes, 41 (2), 159-165.

Kaftanoğlu, O., Kumova U., Yeninar, H., 1992. Varroa mücadelesinde son gelişmeler.Doğu Anadolu Bölgesi I. Ar ıcılık Semineri, 127-137 s, Erzurum.

Klochko, R., Biryukova N., Gudkov I., 1994. Perizin for the control of varroa infectionin bees. Problemy Veterinarnoi Sanitari i Ekologii, 93 (2), 43-48.

Knobelspies, F., 1996. Varroa mites and thymol application in summer. ADIZ, 6, 20-21.

Korpela, S., Aarhus A., Fries I., Hansen H., 1992. Varroa jacobsoni Qud. in coldclimates: population, winter mortality and influence on the survival of the honeybee colonies. J. Apic. Res., 31, 157-164.

Kumova, U., 1997. A new application form of amitraz to control Varroa Jacobsoni andeffects on honeybees (Apis mellifera L.) colonies. XXXVth Int. Apic. Cong. of Apimondia, No: 434/237, Antrep-Belgium.

Kumova, U., 2001. Varroa jacobsoni kontrolünde ülkemizde kullanılan bazı ilaçlar ınetkinliğinin araştır ılması. Türk. J. Vet. Anim. Sci., 25, 597-602.

Kunzler, K., Mook H. and Breslauer H., 1979. Untersuchung ueber die wirksamkeit der ameisensaeure bei der bekaempfung der bienenmilbe Varroa jacobsoni. DieBiene, 9, 372-373.

Le Conte, Y., Arnold G. and Desenfant P.H., 1990. Influence of brood temperature andhygrometry variations on the development of the honey bee ectoparasite Varroa

jacobsoni (Mesostigmata: Varroidae). Env. Entomol., 19,1780-1785.Lensky, Y., Slabezki Y., Gal H., Gerson U., Dechmani U and Jirasavetakul U., 1996.

Integrated control of Varroa mite (Varroa jacobsoni Qud.) in Apis mellifera colonies in Thailand. Final report. German Israel Agricultural ResearchAgreement for Devoloping Countries, Rehovot, 96 p, Israel.

Liebig, G., Rudiger G., Maier M., 1994. Bericht der landesanstalt fur bienenkunde in

Hohenheim fur das Jahr 1991. Versuchswesen: “Apilife VAR”. Bienenpflege, 3,80-81.





120

Liebig, G., 1997. Formic acid application with the tellerverdunster and midicine bottle.Bienenpflege, 2, 35-43.

Liebig, G., 1998. Testing bee colonies for resistance to Varroatosis. Amer. Bee J., 138(5), 375-376.

Liebig, G., 1999. Zur Behandlung von bienenvölkern mit oxalsäure und “Bienenwohl”,Dtsch. Bienenj, 10, 4–5.

Lindberg, C.M., Melathopoulos AP. and Winston M.L., 2000. Laboratory evaluation of miticides to control Varroa jacobsoni (Acari: Varroidae), a honey bee(Hymenoptera: Apidae) parasite. J. Econ. Ent., 93 (2), 189-98.

Lodesani, M., Costa C., Bigliardi M. and Colombo R., 2003. Acarcidie residues in beewax and organic beekeeping. Apiacta, 38, 31-33.

Marcangeli, J. and Garcia M.D.C., 2004. Effect of Apis mellifera (Apidae) honeybeebrood amount on Oxavar® acaricide efficacy against the mite Varroa destructor

(Varroidae). Rev. Soc. Entomol. Argent., 63 (3-4), 35-38.Marceau, J., 1997. Effects of different acaricide treatments against Varroa jacobsoni on

the productivity of honey bee colonies. Part. 1. Abeille., 18 (1),11-14. Marchetti, S. and Barbattini R., 1984. Comparative effectiveness of treatments used to

control Varroa Jacobsoni Qud. Apidologie, 15 (4), 363-378.Marinelli, E., Persano Oddo L., De Pace F.M. and Ricci L., 2000. Tre anni di

sperimentazione dell’acido ossalico contro la varroa nel Lazio. Apitalia, 6, 39-45.

Marinelli, E., De Pace F.M., Ricci L. and Persano Oddo L., 2002. Atti del convegnofinale “Il ruolo della ricerca in apicoltura”. Progetto finalizzato AMA, 123-129p, Bologna.

Marinelli, E., Pulcini P., Morgia C., De Pace F.M., Allegrini F. and Persano Oddo L.,2004. Oxalic acid by Varrox® to varroa control in central Italy. Apiacta, 39, 39-43.

Martin, S., Hogarth A., Van Breda J., Perrett J., 1998. A scientific note on Varroa

jacobsoni Oudemans and the coIlapse of Apis meilfera L. colonies in the UnitedKingdom. Apidologe, 29 (4), 369-370.

Matilla, H.R. and Ottis G.W., 2000. The efficacy of Apiguard against varroa andtracheal mites, and its effect on honey production: 1999 trial. Amer. Bee J., 140,969-973.

Maul, V., Petersen M. And Wissen W., 1980. Field trials using formic acid as a

varroatosis threapy. Algemeine Deutsche Imkerzeitung, 14, 155-157.Maver, L. and Poklukar J., 2003. Coumaphas and amitraz residues in Slovenian Honey.Apiacta, 38, 54-57.

May-Itza, W.J., Marrufo-Olivares J.C., Delebra-Vaca G., Quezada-Euan J., 2003.Control del ácaro Varroa destructor con un gel a base de timol en colonias deabejas africanizadas (Apis mellifera L.) bajo condiciones de clima tropical enYucatán. Memorias del XVII Seminari Americano de Apicultura y 7a Expo-Apicola, Aguascalientes Mexico,158-160.

May-Itza, W.J., Medina Medina L.A, Marrufo Olivares J.C., 2007. Effectiveness of athymol based jel for the control of Varroa destructor mite thta infests Apis

mellifera honey bee colonies, under tropical conditions in Yucatan, Mexico. Vet.

Mex., 38 (1), 1-8.

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?db=pubmed&cmd=Search&itool=pubmed_Abstract&term=%22Lindberg+CM%22%5BAuthor%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?db=pubmed&cmd=Search&itool=pubmed_Abstract&term=%22Melathopoulos+AP%22%5BAuthor%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?db=pubmed&cmd=Search&itool=pubmed_Abstract&term=%22Winston+ML%22%5BAuthor%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?db=pubmed&cmd=Search&itool=pubmed_Abstract&term=%22Winston+ML%22%5BAuthor%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?db=pubmed&cmd=Search&itool=pubmed_Abstract&term=%22Melathopoulos+AP%22%5BAuthor%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?db=pubmed&cmd=Search&itool=pubmed_Abstract&term=%22Lindberg+CM%22%5BAuthor%5D



121

Medina, L.M., Martin S.J., Espinosa-Montano and Ratnieks F.L.W., 2002.Reproduction of Varroa destructor in worker brood of Africanized honey bees

(Apis mellifera). Exp. Appl. Acaro., 27, 79-88.Melathopoulos, A.P. and Gates J., 2003. Comparison of two thymol-based acaricides,

ApiLife VAR and Apiguard, for the contrl of Varroa mites. Amer. Bee J., 143,489-493.

Milani, N., 1995. Morphometric of strains of Varroa jacobsoni Qudemans Resistant andSusceptible to Pyrethroids. XXXIV th Int. Apic. Cong. of Apimondia, 192 p,Lausanne- Sweden.

Milani, N., 1999. The resistance of Varroa jacobsoni Oud. to acaricides. Apidologie,30, 229-234.

Milani, N., 2001. Activity of oxalic acid and citric acids on the mite Varroa destructor in laboratory assay. Apidologie, 32 (2), 127-138.

Mimioğlu, M.M., Göksu K., 1984. Ar ıcılığımızı yok olma tehlikesi ile kar şı kar şıyagetiren asalak Varroa jacobsoni (Qudemans, 1904). Tar ım Orman ve KöyişleriBakanlığı, Yetiştirici Broşürleri Serisi, 45 s, Ankara

Montiel, E.J.C. and Piola G.A., 1976. E new enemy of bees. In: V. Harnaj (ed.),Varroasis a honey bee disease. Apimondia Publishing House, 36-38 p,Bucharest.

Moosbeckhofer, R., 1991. Varroaverluste während der überwinterung. Bienenvater,112, 300-303.

Moosbeckhofer, R., Wallner K., Luh M., Womastek R and Pechhacker H., 1995. Theresidue level in honey, wax and propolis after ten years of Varroa treatment inAustria. XXXIVth Int. Apic. Cong., Programe and Summaries of the Reports,201 p, Lausanne, Switzerland.

Moosbeckhofer, R., 2001. Varroabekämpfung mit oxalsäure im träufelverfahren.Bienenvater, 12, 7–12.

Moosbeckhofer, R., Pechacker H., Unterweger H., Bandion F. and Heinrich-Lenz A.,2003. Investigations on the oxalic acid content of honey from oxalic acid treatedand untreated bee colonies. Eur. Food Techol., 217, 49-52.

Moretto, G., Goncalves L.S and De jong D., 1991. The effects of climate and bee raceon Varroa jacobsoni Oud. infestations in Brazil. Apidologie, 22,197-203.

Moretto, G. and Leonidas Jde M., 2003. Infestation and distrubation of the mite Varroa

destructor in colonies of Africanized bees. Braz. J. Biol., 63 (1), 83-6.

Morse, R.A. and Laigo F.M., 1969. The Potential and Problem of Beekeeping inPhilippines. Bee World, 50, 9-14.Morse, R.A. and Goncalves L.S., 1979. Varroa disease a threat to world beekeeping.

Gleanings in Bee Culture, 107 (4),179-181.Morse, R.A. and Nowogrodzki R., 1990. Honey bee pests, predators, and diseases. 2d

ed. Cornell University Pres, Ithaca, New York, 219-234.Murilhas, A.M., 2004. Thymovar efficacy in fighting Varroa destructor in

Mediterranean A. m. iberic colonies. First European Conference of Apidology,10-23 September, 108 p, Udine, Italy.

Mutinelli, F, Baggio A., Capolongo F., Piro R., Prandin L., Biasion L., 1997. Ascientific note on oxalic acid by topical application for the control of varroosis.

Apidologie, 28, 461–462.



122

Mutinelli, F. and Baggio A., 2002. Ipereat and oxalic acid in the control of varroosis.Two years of trials. Centro Regionale per l’Apicoltura Istituto Zooprofilattico

Sperimentale dele Venezie, Via Romea, 14/a–5020, Legnaro.http://www.culturaapicola.com.ar/apuntes/sanidad/15_san_oxalico_control_varr oa.pdf (04.02.2008).

Mutinelli, F. and Baggio A., 2004. Use of medical drugs against varroosis. Apiacta, 39,53-62.

Nanetti, A., Massi A., Mutinelli F. and Cremasco S., 1995. L’acido ossalico nelcontrollo della varroasi: note preliminari. Apitalia, 22, 29–32.

Nanetti, A. and Stradi G., 1997. Varroasi: trattamento chimico con acido ossalico insciroppo zucherino. Ape Nostra Amica, 19, 6–14.

Nanetti, A., 1999. Oxalic acid for mite control – results and review. Coordination inEurope of research on integrated control of Varroa mites in honey bee colonies.

Commission of the European communities, 7-14.Nanetti, A., Büchler R., Charriere J.D., Fries I., Helland S., Imdorf A., Korpela S. and

Kristiansen P., 2003. Oxalic acid treatments for varroa control (review). Apiacta,38 (1), 81-87.

Nasr, M.E., Thorp R.W, Tyler T.R., Briggs D.L., 1990. Estimating honey bee(Hymenoptera:Apidae) colony strength by a simple method: measuring cluster size. J. Econ. Ent., 83, 748-754.

Nasr, M.E., Servos D., Bannister R. and Wilson G., 2001. Efficacy of three miticides(Oxalic acid, Formic acid, ApiLife VAR) on Varroa destructor and Acarapis

woodi in honey bee colonies in Canada. European Group for Integrated Varroa Control,York, http://www.apis.admin.ch/host/varroa/york.htm (23.12.2007).

Nozal, M.J., Bernal J.L., Diego J.C., Gomez L.A., Ruiz J.M., Higes M., 2000.Determination of oxalate, sulfate and nitrate in honey and honeydew byionchromatography. J. Chrom. A., 881, 629–638.

Nozal, M.J., Bernal J.L., Jimenez J.J., Gonzalez M.J. and Higes M., 2002. Extraction of thymol, eucalyptol, menthol, and camphor residues from honey and beeswax -Determination by gas chromatography with flame ionization detection. J. Chrom.A., 954 (1-2), 207-215.

Otteni, M. and Ritter W., 2004. Acute-paralysis infection of bee brood (Apis mellifera L.) from colonies treated with Tau-Fluvalinate. Apiacta, 39, 83-90.

Öder, E., 1983. Bal Ar ısı Hastalıklar ı. Atatürk Üniversitesi Basım Evi, 8-9.

Page, R.E. and Guzman-Novoa E., 1997. The genetic basis of disease resistance. In:Morse RA, Flottum K, editors. Honey bee pests, predators, and diseases. 3rd ed.Medina, A.I. Root Co., 469-492 p, Ohio, USA.

Palmeri, V., Campolo O., Zappala L., 2007. Evaluation of two methods for applyingApiguard (R) in an area with continuous nectar flows and brood rearing. J.Apic.Res., 46 (2), 105-109.

Pascual, M.H., Hernàndez R.H., López A.S., Jiménez Sevilla J.J., Bernal Yagüe J.E.,Nozal Malda M.J., 2004. Spring efficacy of Apivar, Apistan and Apitimol in thecontrol of varroosis in honeybees in Mediterranean climate. Second EuropeanConference of Apidology, 10-14 September, 107 p, Prague, Czech Republic.

Perez-Santiago, G., Gonzalez C.M., Marrufo O.J., Zapata M.S., 1997. Mortalidad de

Varroa jacobsoni con tratamientos de Apistan y ácido fórmico en abejasmeliferas. Memorias del XI Seminario Americano de Apicultura, agosto 7-10,

http://www.culturaapicola.com.ar/apuntes/sanidad/15_san_oxalico_control_varroa.pdf


http://www.apis.admin.ch/host/varroa/york.htm

http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=D2F87Jhn5djCioBBc8l&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Nozal+MJ&curr_doc=2/3&Form=FullRecordPage&doc=2/3


http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=D2F87Jhn5djCioBBc8l&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Bernal+JL&curr_doc=2/3&Form=FullRecordPage&doc=2/3

http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=D2F87Jhn5djCioBBc8l&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Jimenez+JJ&curr_doc=2/3&Form=FullRecordPage&doc=2/3

http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=D2F87Jhn5djCioBBc8l&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Gonzalez+MJ&curr_doc=2/3&Form=FullRecordPage&doc=2/3

http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=D2F87Jhn5djCioBBc8l&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Higes+M&curr_doc=2/3&Form=FullRecordPage&doc=2/3

http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=D2F87Jhn5djCioBBc8l&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Higes+M&curr_doc=2/3&Form=FullRecordPage&doc=2/3

http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=D2F87Jhn5djCioBBc8l&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Gonzalez+MJ&curr_doc=2/3&Form=FullRecordPage&doc=2/3

http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=D2F87Jhn5djCioBBc8l&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Jimenez+JJ&curr_doc=2/3&Form=FullRecordPage&doc=2/3

http://wos.isiknowledge.com/CIW.cgi?SID=D2F87Jhn5djCioBBc8l&Func=OneClickSearch&field=AU&val=Bernal+JL&curr_doc=2/3&Form=FullRecordPage&doc=2/3



http://www.apis.admin.ch/host/varroa/york.htm





123

Acapulco (Guerrero) Mexico. Mexico (DF): Secretaria de Agricultura,Ganaderia y Desarrollo Rural.

Pettis, J.F., 2004. A scientific note on Varroa destructor resistance to coumaphos in theUnited States. Apidologie, 35, 91-91.

Popov, E.T., Melnik V.N. and Matchinev A.N., 1989. Application of oxalic acid invarroatosis. Proc. XXXIIth Int. Cong. Apimondia, Rio de Janeiro, ApimondiaPubl. House, 149 p, Bucharest.

Qudemans, A.C., 1904. Note VIII. On a new genus and species of parasitic acari. NotesLeyden Mus., 24, 216-222.

Rademacher, E. and Imdorf A., 2004. Legalization of the use of oxalic acid in varroacontrol. Bee World, 85 (4), 70-72.

Rademacher, E. and Harz M., 2006. Oxalic acid for the control of varroosis in honeybee colonies-a review1. Apidologie, 37, 98-120.

Radetzki, T., 1994. Oxalic acid, another organic acid for varroa treatment. Allg. Dtsch.Imkerztg., 28 (12), 11–15.

Radetzki, T., 2000. Varroa control with oxalic acid–a new application. Fieldexperiments winter 1999/2000. Meeting of the european group for integratedvarroa control, Bern, unpublished data (available on request to the author atSwiss Bee Research Centre, FAM Liebefeld, Bern, Switzerland,http://www.apis.admin.ch (17.10.2006).

Radetzki, T., 2001. Varroa control with oxalic acid evaporation. Assessment of theimpact for the bees, Meeting of the european group for integrated varroa control,York, unpublished data (available on request to the author at Swiss BeeResearch Centre, FAM Liebefeld, Bern, Switzerland, http://www.apis.admin.ch(25.08.2006).

Radetzki, T. and Bärmann M., 2001. Oxalsäure-Verdampfung im Feldversuch mit 1509Völkern. Schweizerische. Bienen-Zeitung, 124 (9), 16-18.

Rice, N.D., Winston M.L., Whittington R. and Higo H.A., 2002. Comparison of releasefor botanical oils to control Varroa destructor (Acari:Varroidae) and Acarapis

woodi (Acari: Tarsonemidae) in colonies of honey Bees (Hymenopetra: Apidae).J. Econ. Ent., 95 (2), 221-226.

Rice, N.D., Winston M.L. and Higo H.A., 2004. Integrated pest management for theparasitic mite Varroa destructor (Anderson and Trueman) in colonies of honeybees (Apis mellifera). Amer. Bee J., 144 (10), 791-795.

Rickli, M., Imdorf A. and Kilchenmann V., 1991. Treatment against varroatosis usingcompounds of essential oils. Apidologie, 22 (4), 417-421.Ritter, W., 1981. Varroa disease of the honeybee Apis mellifera. Bee World, 62, 141-

153.Ritter, W., Perschil F., Jehle B., Koch W. And Vom Hövel R., 1986. Versuche zur

entwicklung und prüfung von perizin, einem systemischen medikament zur bekämpfung der varroatose der honigbiene. Allgemiene DeutscheImkerzeithung, 3, 78-82.

Ritter, W. and Schneider-Ritter U., 1988. Diferences in biology and means of controlling Varroa jacobsoni and Tropilaelaps clarea, two novel parasitic mitesApis mellifera. Africanised Honeybees and Bee Mites, 387-395.

http://www.apis.admin.ch/






124

Rosenkranz, P., Tewarson N.C., Singh A., Engels W., 1993. Differential hygienicbehavior towards Varroa jacobsoni in capped worker brood of Apis cerana

depends on alien scent adhering to the mites. J. Apic. Res., 32 (2), 89-93.Ruiz, J.A., Gutierrez I., Flores J.M., Puerta F., Gallego A., 2004. Thymol as another

implement to control varroa. First European Conference of Apidology, 10-23September, 108 p, Udine, Italy.

Sammataro, D., Degrandi-Hoffman G., Needham G. and Wardell G., 1998. Somevolatile plant oils as potential control agents for Varroa mites (Acari:Varroidae)in honey bee colonies (Hymenoptera: Apidae). J. Apic.Res., 29, 681-685.

Sammataro, D., Finley J. and Camazine S., 1999. Multi-state testing of some essentialoils for varroa control. Proceedings of Apimondia, 100-101 p, Vancouer,Canada.

Santiago, G.P., Otero-Colina G., Sanchez D.M., Guzman M.E.R. and Vandame R.,

2000. Comparing effects of three acarcidies on Varroa jacobsoni (Acari:Varroidae) and Apis mellifera (Hymenoptera: Apidae) using twotechniques. Florida Entomologist, 83 (4), 468-476.

Secheirman, V., 1995. Determination of aroma profiles of unifloral honeys, Ph.D. at theUniversité catholique de louvain-la-neuve, unite de brasserie et des industriesalimentaires, Louvain-la-Neuve, Belgium.

Schulz, S., 1993. Anwendung thymolhaltiger Varroazide bei Magazinvolkern.Deutsches athenischen Olen. Apidologie, 22 (4), 359-489.

Shabanov, M., Nedjalkov S.,Toshkov A.L., 1980. Eine schnelle einfache methode zur varroatose-diagnose. From diagnose und therapie der varroatose Bucharest,Romania. Apimondia, 108 p, Publishing House.

Shimanuki, H., Knox D.A., Furgala B., Caron D.M. and Williams J.L., 1992. Diseasesand pest of honey bee. In Graham, J.M., (Ed), The hive and the honey bee.Dadant & Sons, 1083-1152 p, Hamilton, Illinois, USA.

Skinner, J.A., Parkman J.P. and Studer M.D., 2001. Evaluation of honey bee miticides,icluding temporal and thermal effects on formic acid gel vapours, in the centralsouth-eastern USA. J. Apic. Res., 40 (3-4), 81-89.

Slabezki, Y., Gal H. and Lensky Y., 1991. The effect of fluvalinate application inbeecolonies on population levels of Varroa jacobsoni and honey bees and onresidues in honey and wax. Bee Science, 1 (4), 189-195.

Sokal, R.R and Rohlf F.J., 1981. Biometry. W H Freeman and Co. New York, NY,

USA. 859.Spreafico, M., Eördegh F. R., BernardinelliJ Colombo M., 2000. First detection of strains of Varroa destructor resistant to coumaphos. Result of laboratory test andfield trails. Instuto di Entomologia Agraria, Milano Universty, Via Celoria 2,20133, Milano, Italy.

Stanghellini, M.S. and Raybold P., 2004. Evaluation of selected biopesticides for thelate fall control of varroa mites in a northern temperate climate. Amer. Bee.J.,144, 475-480.

Statigraphics Plus., 1998. Statgraphics Plus users guide, Standard ed. version 4,Manugistics Inc., Rockville, MD.

Steiner, J., Dittmann F., Rosenkranz P. and Engles W., 1994. The first gonocycle of the

parasitic mite (Varroa jacobsoni) in relation to preigmaginal development of its



125

host, the honey bee (Apis mellifera carnica). Invertebrate Reproduction andDevelopment, 25, 175-183.

Sumpter, D.J.T., Martin S.J., 2004. The dynamics of virus epidemics in Varroa infestedhoney bee colonies. J. Anim. Ecol., 73, 52-63.

Şimşek, I., Aytekin F., Yeşilada E., Yıldır ımlı Ş., 2004. Anadolu’da halk arasındabitkilerin kullanılış amaçlar ı üzerinde etnobotanik bir çalışma. 14. Bitkisel İlaçHammaddeleri Toplantısı, Bildiriler Kitabı, 434-457.

Tewarson, N.C. and Engels W., 1982. Undigested uptake of non-host proteins beVarroa jacobsoni. J. Apic. Res., 21, 222-225.

Tüshaus, M., 1993. Gaschromatographischer und sensorischer thymolnachweis inbienenhonig zur beurteilung der rückstandsproblematik bei der varroabekämpfung mit ätherischen ölen. Diplomarbeit, Universität Hohenheim.

Trouiller, J., 2004. Apiguard-an instrument adapted to many beekeeping conditions.

Apiacta, 38, 328-333.Underwood, M.R., Currie R.W., 2003.The effects of temperature and dose of formic

acid on treatment efficacy against Varroa destructor (Acari Varroidae), aparasite of Apis mellifera (Hymenoptera: Apidae). Exp. Appl. Acaro., 29, 303-313.

Van Buren, N.W.M., Marien A.G.H., Qudejans R.C, Velthuis H.H.W., 1992a. Perizin,an acaricide to combat to mite Varroa jacobsoni Qud.; Its distribution in andinfluence on the honeybee (Apis mellifera L.). Physiol. Entomol., 17:288-296.

Van Buren, N.W.M., Marien A.G.H., Velthuis H.H.W., Qudejans R.C., 1992b.Residues in beewaxs and honey of perizin; an acaricide to combat to miteVarroa jacobsoni Qud. Env. Entomol., 21 (4), 860-865.

Vicario, M.E. and Medina M.L., 1999. Uso del ácido fórmico y timol en el control delácaro Varroa jacobsoni en Yucatán, Mexico: Resultados preliminares.Memorias del XIII Seminario Americano de Apiculturo, agosto 26-28; Morelia(Michoacán) Mexico. Mexico (DF): Secretaria de Agricultura, Ganaderia yDeserrollo Rural.

VonPosern, H., 1998. Stopping Varroa’s victory march part II. Amer. Bee J., 128, 425-428.

Wachendorfer, G. and Keding H., 1988. Beurteilung von rückständen im honig aus der sicht der amlitchen lebensmittelüberwachung nach anwendung von varroatose-bekämpfungsmitteln. Allg. Dtsch. Imkerztg, 414-420.

Wallner, K., 1995. The use of varroacides and their influence on the quality of beeproducts. Amer. Bee J., 135 (12), 817-821.Wallner, K., 1999. Varroacides and their residues in bee products. Amer. Bee J., 30 (2-

3), 235-248.Wallner, K. and Fries I., 2003. Control of the miteVarroa destructor in honeybee

colonies. Pesticide Outlook, 14, 80-84 .Warrit, N., Hagen T.A.R., Smith D.R., Çakmak I., 2004. A Survery of Varroa

destructor strains on Apis mellifera in Turkey. J. Apic. Res., 43 (4),190-191.Watkins, M., 1997. Resistance and its relevance to beekeeping. Bee World, 78, 15–22.Webster, T., Thacker E.M., Vorisek M., 2000. Live Varroa jacobsoni

(Mesostigmata:Varroidae) fallen honey bee colonies. J. Econ. Ent. 93, 1596-

1601.



126

Wehling, M., Von Der Ohe W., Von Der Ohe K., 2003. Natural content of formic andorganic acids in honeys. Apiacta, 38, 257.

Whittington, R., Winston M.L., Melathopolus A.P. and Higo H.A., 2000. Evaluation of the botanical oils neem, thymol and canola sprayed to control Varroa jacobsoni

Qud. (Acari: Varroidae) and Acarapis Woodi (Acari: Tarsonemidae) in coloniesof honey bee (Apis mellifera L., Hymenoptera: Apidae). Amer. Bee J., 140 (7),567-572.

Wibbertmann, A., 2003. Oxalic acid dihydrate. Residue file of the MRL Dossier,unpublished data (available on request to the author at Fraunhofer Institute of Toxicology and Experimental Medicine, Hannover, Germany,http://www.item.fraunhofer.de (07.11.2007).

Wilkinson, D. and Smith G.C., 2002. A model of the mite parasite Varroa destructor,

on honeybees (Apis mellifera) to investigate parameters important to mite

population growth. Ecological Modelling, 148 (3), 263-275.Witherell, P.C. and Bruce W.A., 1990. Varroa mite detection in beehives: Evaluation of

sampling methods using tobacco smoke, fluvalinate smoke, amitraz smoke andether-roll. Amer.Bee J., 130 (2), 127-129.

Yücel, B., 2005. Bal Ar ısı (Apis mellifera L.) Kolonilerinde varroa (Varroa jacobsoni

Q.) ile mücadelede farklı organik asitlerin kullanılmasının koloni performansı üzerine etkileri. Hayvansal Üretim, 46 (2), 33-39.

Zhang, Z.Q., 2000. Notes on Varroa destructor (Acari: Varroidae) parasitic onhoneybees in New Zealand. Syst. Appl. Acarol., 5, 9–14.

http://www.item.fraunhofer.de/

http://www.item.fraunhofer.de/



ÖZGEÇMİŞ

14.07.1975 yılında Erzurum’da doğdu. İlk, Orta ve Lise öğrenimini Erzurum’da

tamamladı. 1994 yılında girdiği Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni

Bölümü’nden 1998 yılında bölüm üçüncüsü olarak mezun oldu. Ekim 1998 - Ekim

2001 yıllar ı arasında Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Ana Bilim

Dalı’nda Yüksek Lisans öğrenimini tamamladı. Eylül 2001- Eylül 2002 yıllar ı arasında,

Amerika Birleşik Devletleri Ohio State Üniversitesi’nde Visiting Scholar (Ziyaretçi

Bilim Adamı

) olarak, Bal Ar ı

lar ı

nda Davranı

ş ve Ana Ar ı

larda Suni Tohumlamakonusunda Prof. Dr. Brian Smith ve Susan Cobey ile ortak çalışmalara katıldı. Mayıs

2005 tarihinde dokuz ay süreyle, doktora öncesi ön çalışma için Kanada Guelph

Üniversitesi’nde "Varroa ile Mücadelede Thymol ve Oksalik Asidin Etkisi ile Balda

Kalıntı Düzeyleri" adlı projeyi Prof. Dr. Ernesto Guzman ve Paul Kelly ile birlikte

yürüttü.

Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Ana Bilim Dalı’nda 2005yılında doktoraya başladı ve halen Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni

Bal arısı (Apis mellifera L.) Kolonilerinde Arı Akarı (Varroa destructor Anderson&Trueman) ile Mücadelede Bazı Organik Bileşiklerin Etkinlikleri ile Bunların Baldaki Kalıntı

Documents