Mc sinh v cc yu t nh hng
TS. Nguyn Th Thy Hnh Email: [email protected]
T: 0915212161
Mc tiu hoc tp
n cui bui hc, hc vin c kh nng:
1. Trnh by uc nh ngha, phng php tnh, ngha v hn ch ca cc ch s c bn o lng mc sinh theo thi k.
2. Trnh by c nh ngha, phng php tnh v ngha ca cc ch s o lng ti sinh sn.
3. Trnh by c cc yu t tc ng n mc sinh.
4. p dng cng thc tnh ton cc ch s o lng mc sinh.
CC KHI NIM Sinh sn - reproductive: l ni n vic ti
sinh sn ca mt dn s.
Kh nng sinh sn - fertility: l nng lc sinh sn thc t ca mt c nhn, mt cp, mt nhm hoc mt dn s.
S mn (kh nng th thai) - fecundity: l kh nng sinh sn v sinh l hc ca mt cp.
S v sinh infertility: Mt kh nng mang thai ngi ph n, hay mt kh nng gy mang thai nam gii.
Mc sinh sn fertility level
Biu th s sinh ca mt ph n, lin quan n s tr sinh sng m mt ngi ph n thc c trong sut cuc i sinh sn ca mnh.
O LNG MC SINH THEO THI K
T sut sinh th
(Crude Birth Rate - CBR)
T sut sinh th l s tr sinh ra sng c tnh trn 1000 dn s trung bnh trong nm.
Trong : B: S tr sinh sng trong nm ca ni nghin cu
P: Dn s trung bnh trong nm (dn s gia nm) ca ni nghin cu.
)1000;100(kP
BCBR
T sut sinh th
Tr sinh sng (live birth): Tr sinh sng l tr sau khi sinh ra khi c th ngi m c biu hin s sng (a tr th c, tim p v cc c co bp t .
T sut sinh th ph thuc vo rt nhiu yu t:
T sut sinh th ca Vit nam
0
10
20
30
40
1976 1990 2000 2009
CBR Vit nam
u, nhc im
u:
CBR l mt ch tiu quan trng ca mc sinh
c dng trc tip tnh t sut tng dn s (t sut sinh v t sut tng trng dn s?)
Tnh ton nhanh, n gin, cn t s liu.
Nhc:
Khng nhy cm vi nhng thay i nh ca mc sinh
B nh hng bi:
Cu trc dn s: theo gii, tui, phn b mc sinh cc la tui,
Tnh trng hn nhn, chnh sch dn s....
T sut sinh chung General Fertility Rate: GFR
T sut sinh chung biu th s tr em
sinh ra sng trong nm tnh trn 1000 ph n trong tui c kh nng sinh .
Trong : B: Tng s tr em sinh ra sng trong nm
PW 15-49: S ph n trung bnh t 15 - 49 trong nm.
10004915
WP
BGFR
c im T sut sinh chung ph thuc:
Mc sinh ca ph n,
C cu tui ca n gii
(ph n tui sinh chim 1/5 1/3 dn s, nn GFR = 3 5 ln CBR)
u im
Loi b mt phn nh hng ca c cu tui v gii i vi mc sinh.
Ch sut sinh chung phn nh nhng bin i v hnh vi sinh sn tt hn t sut sinh th
D tnh ton
Nhc im
Cha tht hon ho o lng mc sinh,
Khng tnh c nhng mc sinh cc nhm tui khc nhau.
t c p dng trong bo co dn s v trong vic tnh cc ch s dn s khc.
T sut sinh c trng theo tui
Age Specific Fertility Rate: ASFR
L t s gia s sinh bi ph n trong cng mt nhm tui trn 1000 ph n thuc nhm tui trong nm.
ASFRx: T sut sinh c trng
ca tui x
Bwx: S tr sinh ra sng trong nm ca nhng ph n tui x
Pwx: S ph n trung bnh ca tui x trong nm
1000Wx
Wx
P
BASFR
u v nhc im
u im T sut sinh c trng theo tui loi tr c s
khc bit v mc sinh ca tng tui.
em li nhiu thng tin v hnh vi sinh sn hn bt k mt ch tiu o lng no khc.
Phn nh chnh xc mc sinh ca ph n tng tui, c th dng so snh trc tip mc sinh ca quc gia (vng) ny vi quc gia (vng) khc.
Nhc im: Tnh ton tng i phc tp, i hi s liu chi
tit.
T sut sinh c trng theo tui ca Vit nam (tnh trn 1000 ph n)
Nhm tui
T sut sinh c trng theo nhm tui
1979
1989
1999
15 19
24
26
29
20 24
184
192
158
25 29
246
221
135
30 34
216
167
73
35 39
162
110
41
40 44
98
57
18
45 49
40
19
6
Tng t sut sinh Total Fertility Rate: TFR
Tng t sut sinh l tng ca tt c cc t sut sinh c trng theo tui i vi tng nm ring l trong thi k sinh sn.
Bn cht tng t sut sinh l tng s con m mt ph n c th c nu ngi ny c cng mc sinh mi tui nh tt c cc ph n khc cc tui ny cho n 49 tui.
Tng t sut sinh
Trong :
ASFRx: T sut sinh c trung cho tng tui
ASFRa: T sut sinh c trung cho tng nhm tui
7
1
49
15
5a
a
x
x ASFRASFRTFR
u v nhc im
u: L thc o mc sinh khng ph thuc
vo cu trc tui
Tng t sut sinh phn nh bng mt con s tng hp, cho kh nng d tnh tt nht hin nay mt ph n trung bnh c bao nhiu con.
Nhc: Tnh ton tng i phc tp, cn s liu
chi tit.
S liu ca mt s nc trn th gii
Tn nc
Dn s (triu)
CBR
()
CDR
()
Tng t nhin (%)
Tng t sut sinh
Th gii
6137
22
9
1,3
2,8
Pht trin 1193
11
10
0,1
1,6
an mch
5,4
13
11
0,2
1,7
Anh
60,0
12
11
0,1
1,7
Php
59,2
13
9
0,4
1,9
M
284,5
15
9
0,6
2,1
Km pht trin hn
4944
25
8
1,6
3,2
Nga
144,4
9
15
-0,7
1,2
Mehico
99,6
24
5
1,9
2,8
ang pht trin
3671
28
9
1,9
3,6
Trung quc
1273,0
15
6
0,9
1,8
Malawi
10,5
46
23
2,3
6,4
Somali
7,5
48
19
3,0
7,3
Uganda
24,0
48
19
2,9
6,9
Ti sinh sn
L qu trnh thay th th h dn s ny bng th h dn s khc nh qu trnh sinh . L yu t ch yu ca qu trnh ti sn xut dn s.
T sut ti sinh th (Gross Reproduction Rate): GRR
T sut ti sinh th l s con gi trung bnh m mt ph n (hoc mt nhm ph n) s sinh ra trong sut cuc i mnh nu ngi ph n, trong nhng nm sinh , c cc t sut sinh c trng theo tui ca mt nm nht nh.
Cng thc Cch 1: Tng t sut sinh x xc sut
sinh con gi
Cch 2: Tng tt c cc t sut sinh con gi ca cc b m cc nhm tui. GRR = x TFR
Trong : TFR: tng t sut sinh
ASFRx: t sut sinh c trng ca tui x
: xc sut sinh con gi
T sut ti sinh thun ty
NRR biu th s b gi trung bnh c
sinh ra bi mt b m, sng c n
tui b m sinh ra mnh c th thay th
b m tip tc qu trnh sinh , ti to ra
th h dn s mi.
NRR = GRR x Im
Trong :
Im: H s sng ca nhng ngi con gi t khi sinh ra sng c cho n tui b m sinh ra mnh.
Mc sinh thay th
Mc sinh thay th l mc sinh m mt on h ph n trung bnh c va s con gi thay th mnh trong dn s.
NRR = 1 = TFR x x Im
T sut ti sinh th v ti sinh tinh
Tn nc
GRR
NRR
Xira Lon
3,2
2,02
Indonxia
1,70
1,44
M
0,94
0.92
H lan
0,74
0,73
Vit nam
1,22
1,05
Xu hng mc sinh th gii
0.00
10.00
20.00
30.00
40.00
50.00
60.00
1950 1960 1975 1985 1995 1999
The gioi PT dang PT
Xu hng bin ng CBR Vit nam
0
10
20
30
40
50
1957 1970 1976 1990 1996 1999 2009
Cc yu t nh hng n mc sinh
Nhng yu t t nhin sinh vt:
Kh nng sinh sn ch c mt nhm tui nht inh
C cu gii tnh
iu kin t nhin
Dn tc, ging ngi.
Yu t vn ha/x hi
Phong tc tp qun
Tn gio, tn ngng: khng trnh thai, khng no thai
Trnh hc vn/gio dc
Tui kt hn ln u.
Hnh vi tnh dc
Qui m gia nh, s thch gii tnh.
Chi ph v li ch ca tr em
Yu t kinh t
Mi quan h gia tnh trng kinh t gia nh v mc sinh
S tham gia hot ng kinh t ca ngi v.
Cc yu t khoa hc k thut
Cc yu t k thut v khoa hc
Cc bin php trnh thai
Cc bin php cha v sinh
Cc bin php la chn gii tnh
Cc k thut hin i cha bnh
Cc yu t quan trng khc
Chnh sch dn s
iu tit qu trnh vn ng dn s theo hng cn thit.
Cht tr em
Muwcsc cht tr em cng cao, mc sinh cng tng.
Bi tp 1
Theo s liu thng k ca tnh TV cho bit:
Dn s trung bnh nm 1998 ca tnh l 1.037.387 ngi, trong s ph n trong tui sinh (15-49) chim 25%, Trong nm thng k c 24.538 trng hp sinh sng.
Hy xc nh:
a. T sut sinh th.
b. T sut sinh chung
Bi tp 2 Da vo s liu bng sau, hy tnh
T sut sinh c trng theo nhm tui
Hy tnh tng t sut sinh
Nhm tui
Dn s trung bnh
(nghn ngi)
Dn s n (nghn ngi)
Tr em mi sinh (nghn ngi)
0 -14
828
409,9
-
15-19
250
125,0
4,2
20-24
225
112,5
20,9
25-29
210
107,7
22,05
30-34
175
91,7
13,5
35-39
120
63,8
6,5
40-44
85
47,2
2,16
45-49
75
42,9
0,6
50+
332
195,3
-
Tng s
2300
1196
69,91
Bi tp 3: Dn s Vit nam trung bnh nm 2000 l 78 triu
ngi, trong s s ph n tui c kh nmg sinh v t sut sinh c trng ca cc b m bng di y. Hy xc nh:T sut sinh th, T sut sinh chung v tng t sut sinh?
Nhm tui b m
S lng ph n (1000)
ASFRa
()
S tr sinh sng
(1000)
15-19
4. 000
35
20-24
3.500
160
25-29
3.300
115
30-34
3.000
90
35-39
2.900
60
40-44
2.400
40
45-49
1.700
9
Bi tp
Lm cc bi tpj tnh ton trong slide
Tm s liu cc ch s o lng mc sinh ca mt trong cc nm t 2009 n 2011.