bahagian section - unpan1.un.orgunpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/apcity/unpan023791.pdf · 15x50 km yang menjangkau dari Menara Kembar Petronas di utara sehingga Lapangan

69

Innovating for Competitive Edge

berinovasi untukkelebihan bersaing

innovating forcompetitive edge

bahagiansection4

70

Berinovasi untuk Kelebihan Bersaing

71


BERINOVASI UNTUK KELEBIHAN BERSAINGINNOVATING FOR COMPETITIVE EDGE

“... Kita sedar apabila dunia menjadi semakinkompetitif dan bertambah maju, kejayaan dankemakmuran menjadi milik mereka yang dapatmenambah nilai dalam rantaian nilai global.“Pengetahuan” dan “tahu bagaimana” menjadipendorong utama pertumbuhan ekonomi. Adalahtidak memadai untuk hanya menjadi pemasang ataupengamal mahir kaedah lama kerana sudah tentukita akan ketinggalan atau didahului oleh merekayang mempunyai buruh yang berkos rendah. Kitaperlu bergerak ke tahap yang lebih tinggi. Kita perlumenjadi penjana pengetahuan dan pengamal pakarteknologi yang lebih unggul. Justeru itu adalahpenting kita mewujud dan menggerakkan agendainovasi negara ke hadapan. ...”

Y.A.B. Dato’ Seri Abdullah Haji Ahmad BadawiPerdana Menteri Malaysia,

Persidangan Kemuncak Inovasi Kebangsaan, 29 April 2004

Inovasi adalah asas pertumbuhan dan kemajuansesebuah negara. Bagi Malaysia, ia merupakan

teras dalam peralihan kepada ekonomi yang diterajuioleh teknologi di masa hadapan dan ia juga pentinguntuk mengekalkan kelebihan bersaing. Inovasi (lihatKotak 4.1) adalah pemangkin yang akan menentukanacuan dan kepantasan negara menjadi sebuah negaramaju. Bahagian ini menggariskan dasar dan strategiutama dalam mempertingkatkan lagi inovasi dansecara ringkasnya menerangkan kedudukan masa kini.

Menggalakkan Inovasi - Dasar dan Strategi

Untuk mempromosi dan menggalakkan inovasi,Malaysia telah mula membina dan memperbaiki

“... We know that as the world becomes morecompetitive and more advanced, success andprosperity increasingly go to those who add value inthe global value chain. “Knowledge” and “know-how” become the main drivers for economic growth.It is no longer enough to be assemblers or expertpractitioners of old methods, as we will surely beovertaken by those with cheaper labour. We need togo to the next level. We need to be developers ofknowledge and expert practitioners of more superiortechnologies. Therefore, it is vital that we establish andmove the nation’s innovation agenda forward. ...”.

Y.A.B. Dato’ Seri Abdullah Haji Ahmad Badawi,Prime Minister of Malaysia,

National Innovation Summit 2004, 29 April 2004

Innovation is the cornerstone of a nation’s growthand progress. For Malaysia, it is central to the move

towards a more technologically-driven economicfuture and remains vital in order to maintain itscompetitive edge. Innovation (see Box 4.1) is thecatalyst that will set the tone and pace of this nation’sprogression to become developed. This sectionoutlines the major policies and strategies to promotegreater innovation as well as briefly profiles the currentstatus.

Encouraging Innovation - Policies andStrategies

To promote and encourage innovation, Malaysia hasset about building and fine-tuning its innovation eco-system. Science and technology (S&T), research anddevelopment (R&D) and human resource

4

72


Pertubuhan Kerjasama Ekonomi dan Pembangunan (OECD) mendefinisikan inovasi sebagai pengenalan produk(barangan atau perkhidmatan) baru atau yang telah ditambahbaik dengan ketara kepada pasaran, atau pengenalansatu proses baru atau yang telah ditambahbaik dengan ketara dalam sesebuah syarikat. Inovasi adalah berasaskanpembangunan teknologi baru, gabungan baru teknologi sedia ada atau penggunaan pengetahuan lain yang diperolehioleh syarikat. Produk baru adalah produk yang mempunyai ciri-ciri teknologi atau tujuan penggunaan yang sangatberbeza dari produk sebelum ini. Produk yang telah ditambahbaik merupakan produk sedia ada yang prestasinyatelah dipertingkat atau dinaiktarafkan.

Inovasi bagi produk didefinisikan sebagai barangan atau perkhidmatan sama ada yang baru atau yang telahditambahbaik dengan ketara dari segi ciri-ciri asas, spesifikasi teknikal, perisian atau komponen lain yang telahdisatukan, penggunaan atau mesra pengguna. Perubahan luaran dan penjualan inovasi yang dikeluar ataudibangunkan oleh syarikat lain dengan sepenuhnya tidak dianggap sebagai inovasi bagi produk. Inovasi bagi prosestermasuklah teknologi pengeluaran baru dan yang telah ditambahbaik dengan ketara dan/atau kaedah penghantaranproduk yang baru atau yang telah ditambahbaik dengan ketara. Hasil dari inovasi mestilah ketara dari segi tahappengeluaran, kualiti produk atau kos pengeluaran dan pengedaran. Perubahan organisasi dan pengurusan semata-mata tidak boleh diambilkira sebagai inovasi bagi proses.

Kajian MyKe mengambil pandangan yang lebih meluas mengenai inovasi, termasuk kedua-dua penambahbaikanteknologi dan organisasi. Penambahbaikan organisasi melibatkan penambahbaikan pengurusan dalaman, kaedahberorganisasi, konsep pemasaran dan strategi perniagaan.

The Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD) defines innovation as the introduction of a newor significantly improved product (goods or services) to the market, or the introduction within a company of a new orsignificantly improved process. Innovation is based on new technological developments, new combinations of existingtechnology or utilisation of other knowledge acquired by the company. A new product is one whose technologicalcharacteristics or intended uses differ significantly from those of previous products. An improved product is an existingproduct whose performance has been significantly enhanced or upgraded.

Product innovation is defined as goods or services that are either new or significantly improved with respect to itsfundamental characteristics, technical specifications, incorporated software or other components, intended uses oruser friendliness. Aesthetic changes and the selling of innovations wholly produced and developed by other companiesdo not count as product innovation. Process innovation includes new and significantly improved production technologyand/or new and significantly improved methods of delivering products. The outcome should be significant in terms ofthe level of output, quality of products or costs of production and distribution. Purely organisational or managerialchanges are not considered process innovation.

The MyKe study took a broader view of innovation to include both technological as well as organisational improvements.Organisational improvements include improvements in internal management, organisational methods, marketingconcepts and business strategies.

Kotak 4.1Beberapa Definisi Terpilih mengenai Inovasi

Box 4.1Selected Definitions of Innovation

persekitaran sistem inovasi. Sains dan teknologi (S&T),pembangunan dan penyelidikan (P&P) sertapembangunan sumber manusia telah diberikeutamaan dalam mendorong inovasi. Pembiayaankewangan juga telah disediakan oleh Kerajaan untukmenggalakkan inovasi, terutamanya bagi aktiviti P&P(lihat Kotak 4.2). Di samping itu, Koridor RayaMultimedia (lihat Kotak 4.3) juga telah diwujudkanuntuk menggunakan sepenuhnya teknologi maklumat

development were accorded priority to spurinnovation. Financing was also provided by theGovernment to promote innovation, specifically R&Dactivities (see Box 4.2). In addition, the establishmentof the Multimedia Super Corridor (see Box 4.3) isaimed to leverage on information andcommunications technology (ICT) and create anenvironment that encourages creativity andinnovation to reach new frontiers of technology.

73


Program Penumpuan Penyelidikan dalam Bidang-bidang Keutamaan (IRPA) dilancarkan pada 1987 untukmenggalakkan penyelidikan dan pembangunan (P&P) dalam sektor awam melalui geran yang diuruskan olehKementerian Sains, Teknologi dan Inovasi (MOSTI). Organisasi sektor swasta adalah layak untuk menerima gerantersebut sekiranya aktiviti P&P dijalankan dengan kerjasama organisasi sektor awam.

Tabung Bantuan Teknikal Industri (ITAF) ditubuhkan pada 1990 dan bertujuan untuk memberi bantuan kewanganbagi pembangunan teknologi di kalangan perusahaan kecil dan sederhana dalam negara.

Skim Geran Penyelidikan dan Pembangunan Industri (IGS) ditubuhkan pada 1997 dan diuruskan oleh MOSTI. Iabertujuan untuk menambahkan aktiviti P&P dalam sektor swasta dan mempertingkatkan kerjasama antara sektorswasta dan awam. Syarikat Malaysia dan syarikat yang dimiliki secara majoriti oleh rakyat Malaysia layak untukmemohon menyertai skim ini dan dikehendaki bekerjasama dengan institusi penyelidikan kerajaan atau institusipengajian tinggi tempatan.

Skim Geran P&P Koridor Raya Multimedia/MSC (MGS) yang diuruskan oleh Perbadanan Pembangunan Multimediatelah ditubuhkan pada 1997. Ia disediakan untuk syarikat Malaysia dan syarikat usaha sama yang sekurang-kurangnya30 peratus ekuiti dimiliki oleh rakyat Malaysia serta syarikat yang telah diberi status MSC. Geran ini bertujuan untukmembangunkan projek P&P yang mempunyai aplikasi multimedia.

Skim Geran Penunjuk Cara Aplikasi (DAGS) ditubuhkan pada 1998 dan diuruskanoleh MIMOS Bhd. Skim ini menggalakkan P&P dalam teknologi maklumat dan aplikasimultimedia dan disediakan untuk projek P&P jangka pendek yang tidak melebihi12 bulan. Syarikat tempatan yang sekurang-kurangnya 30 peratus ekuiti dimilikioleh rakyat Malaysia berkelayakan untuk menyertai skim ini.

A programme for the Intensification of Research in Priority Areas (IRPA) was launchedin 1987 to promote research and development (R&D) in the public sector throughgrants managed by the Ministry of Science, Technology and Innovation (MOSTI).Private sector organisations are eligible for these grants, provided the R&D activitiesare conducted in partnership with public sector organisations.

The Industrial Technical Assistance Fund (ITAF) was set up in 1990 and it aims toprovide financial assistance for technology development among small- and medium-sized enterprises in the country.

The Industry Research and Development Grant Scheme (IGS) was established in 1997 and managed by MOSTI. Itaims to increase R&D activities in the private sector and enhance collaboration between the private and public sectors.Malaysian and Malaysian-majority owned companies are eligible to apply for the scheme and are required to workwith local government research institutes or institutes of higher learning.

Managed by the Multimedia Development Corporation, the Multimedia Super Corridor (MSC) R&D Grant Scheme(MGS) was established in 1997 and is targeted at Malaysian companies and joint-venture companies that are at least30 per cent Malaysian-owned and have been accorded MSC status. The grant is targeted at developing R&D projectswith multimedia applications.

The Demonstrator Application Grant Scheme (DAGS) was established in 1998 and is managed by MIMOS Bhd.Targeted at short-term R&D projects of less than 12 months, the scheme encourages R&D in information technologyand multimedia-based applications. Locally incorporated companies with at least 30 per cent Malaysian ownershipare eligible for the scheme.

Kotak 4.2Geran dan Dana Utama Kerajaan untuk Menggalakkan

Penyelidikan dan PembangunanBox 4.2

Major Government Grants and Funds to Promote Research and Development

Sumber Source:Kementerian Sains, Teknologi dan Inovasi Ministry of Science, Technology and Innovation

74


Projek Koridor Raya Multimedia (MSC) bermulapada 1996 sebagai sebahagian dari visi jangkapanjang Malaysia untuk menjadi negara majudan kaya dengan pengetahuan menjelang2020. MSC merupakan koridor khas seluas15x50 km yang menjangkau dari MenaraKembar Petronas di utara sehingga LapanganTerbang Antarabangsa Kuala Lumpur di selatanserta merangkumi Cyberjaya (Teras Teknologi)dan Putrajaya (pusat pentadbiran KerajaanPersekutuan Malaysia). Sejak penubuhannya, iatelah berkembang menjadi hub teknologimaklumat dan komunikasi (ICT) yang dinamikdan menjadi tapak kepada syarikatmultinasional, syarikat yang dimiliki asing dansyarikat tempatan untuk mengeluarkan produkmultimedia dan komunikasi, penyelesaian,perkhidmatan ser ta penyelidikan danpembangunan (P&P) berkaitan dengan ICT.

Fasa pertama MSC, 1996-2003, telah selesai

Kotak 4.3Koridor Raya Multimedia

Box 4.3Multimedia Super Corridor

MSCBandaraya Siber Pulau

Pinang 1Penang

Cybercity 1

Taman Teknologi Tinggi KulimKulim Hi-Tech Park

Lapangan TerbangAntarabangsa KLKL International Airport

Putrajaya

Cyberjaya

UPM-MTDC

Taman Teknologi MalaysiaTechnology Park Malaysia

Menara KLKL Tower

Pusat Bandaraya KLKL City Centre

MSC

dilaksanakan. Kejayaannya termasuklah sejumlah 1,208 syarikat yang telah diberi status MSC, penjanaan 19,000pekerjaan berasaskan pengetahuan, penjualan produk ICT sebanyak RM6.8 ribu juta (RM1.5 juta daripadanya dieksport)dan sejumlah RM522 juta dibelanjakan untuk P&P. MSC juga telah memainkan peranan penting dalam memupukinovasi dan perkembangan syarikat yang berasaskan ICT, di mana sehingga kini lebih 70 peratus daripada syarikatyang disenaraikan di pasaran sekuriti MESDAQ berstatus MSC.

Tujuh aplikasi perdana untuk merealisasikan inisiatif MSC, iaitu kerajaan elektronik (e-Kerajaan), kad pelbagai guna(teknologi kad bistari), Sekolah Bistari, tele-perubatan, kelompok P&P, e-Dagang dan Pembangunan Tekno-usahawan,berada di pelbagai peringkat pelaksanaan.

Lonjakan MSC bagi tempoh 2004-2010 akan ditumpukan kepada usaha untuk menggerakkan Malaysia ke arahmemastikan dan mengekalkan daya saing dengan mengutamakan penekanan kepada inovasi. Strategi utama untukmerealisasikan matlamat ini termasuklah mempercepatkan pertumbuhan bagi industri ICT yang mapan, memperluaskankonsep MSC supaya meliputi seluruh negara serta meningkatkan penggunaan dan penerimaan produk dan perkhidmatanICT tempatan yang berinovatif. Dalam fasa kedua ini, konsep MSC telah diperluaskan meliputi lokasi di utara iaituPulau Pinang dan Taman Teknologi Tinggi Kulim. Perasmian Bandaraya Siber Pulau Pinang pada 1 Januari 2005merupakan peristiwa penting dalam usaha ini. Sasaran bilangan syarikat bertaraf global dalam fasa ini adalah sebanyak250 yang meliputi kedua-dua syarikat tempatan dan syarikat multinasional. Aplikasi perdana akan dipertingkatkan,sementara aplikasi perdana baru akan diperkenalkan untuk memperkukuhkan daya saing negara. Usaha yang lebihgigih akan diteruskan untuk mewujudkan industri ICT yang berdaya maju dan dapat bersaing di peringkat serantaudan antarabangsa. Matlamat akhir fasa ini adalah untuk memastikan koridor MSC di Malaysia dihubungkan denganmasyarakat bistari antarabangsa bagi menikmati bersama faedah sosial dan ekonomi. Adalah dijangkakan apabilafasa ini berakhir, sebanyak 245,000 peluang pekerjaan bernilai tinggi akan diwujudkan.

Fasa ketiga bagi tempoh 2010-2020 dijangka memperluaskan koridor ke seluruh negara dan seterusnya menjadikanMalaysia sebuah masyarakat berpengetahuan. Bilangan syarikat global berstatus MSC akan dipertingkatkan kepada500 buah. Dalam fasa ini, MSC dijangka menjadi sebuah medan ujian antarabangsa bagi aplikasi multimedia baru.Untuk mempromosikan persekitaran pengawalseliaan yang memudahkan aktiviti multimedia, terdapat rancangan untukmenubuhkan Mahkamah Keadilan Siber Antarabangsa dalam MSC. Di samping itu, dalam tempoh ini Malaysia dijangkamencapai status sebagai pengeksport bersih produk dan perkhidmatan ICT. MSC juga akan dihubungkan dengan 12bandaraya bistari dalam rangkaian maklumat antarabangsa untuk mempertingkatkan faedah sosial dan ekonomi.

75


Sumber Source:Perbadanan Pembangunan Multimedia Multimedia Development Corporation

The Multimedia Super Corridor (MSC) project was initiatedin 1996 as part of Malaysia’s long term vision to become afully-developed nation and knowledge-rich society by theyear 2020. The MSC is a dedicated 15 x 50 km corridor,stretching from the Petronas Twin Towers in the north to theKuala Lumpur International Airport in the south, andencompasses Cyberjaya (the Technology Core) andPutrajaya (the Federal Government administrative centre ofMalaysia). It has since grown into a dynamic informationand communications technology (ICT) hub, hostingmultinationals, foreign-owned and home-grown Malaysiancompanies focused on multimedia and communicationsproducts, services as well as research and development(R&D) related to ICT.

The first phase of the MSC, 1996-2003, has been completed.Its achievements include a total of 1,208 MSC-statuscompanies, 19,000 knowledge-based jobs created, RM6.8billion ICT sales (of which RM1.5 billion were exported)and RM522 million in R&D expenditure. The MSC has alsoplayed a significant part in nurturing innovation and thegrowth of ICT-based companies, where MSC-statuscompanies represent over 70 per cent of companies listedon the MESDAQ securities market to date.

0

200

400

600

800

1,000

1,200

1,400

1997 1998 1999 2000 20012002 2003 20040

10

20

30

40

50

60

70

Jumlah Total

Milikan Tempatan Malaysian-owned

Milikan AsingForeign-owned

Usaha SamaJoin Venture

Syarikat Bertaraf Global (paksi kanan)Global companies (right scale)

Firma yang Berstatus MSC MSC-Status Companies

Jumlah Bilangan FirmaTotal Number of Companies

0

1

2

3

4

5

6

7

8

2003 2004 (anggaran)2004 (est)

Jumlah Jualan (RM ribu juta)Total Sales (RM billion)

Sumber Source: Perbadanan Pembangunan Multimedia Multimedia Development Corporation

Eksport ExportsTempatan LocalJumlah Total

The seven flagship applications to realise the MSC initiative - electronic government (e-Government), multipurpose card(smart card technology), Smart Schools, Telehealth, R&D Clusters, e-Business and Technopreneur Development, are atvarious stages of implementation.

The next leap of the MSC, which covers the period 2004-2010, will focus on driving Malaysia towards maintaining andsustaining competitiveness by giving greater emphasis to innovation. The main strategies to realise this goal include theaccelerated growth of a sustainable ICT industry, roll out of the MSC concept to the rest of the country as well asincreased usage and adoption of innovative domestic ICT products and services. In this second phase, the MSC concepthas been expanded to northern locations of Pulau Pinang and Kulim High Technology Park. The inauguration of PenangCybercity on 1 January 2005 marked a milestone in this effort. The overall number of MSC global companies targetedduring this phase is 250, which comprises both local and foreign multinational companies. The flagship applications

428

276

522

321

619

362

0

100

200

300

400

500

600

700

2003 2004 (anggaran)2004 (est)

2005 (anggaran)2005 (est)

P&PR&D

HI BerdaftarIP Registered

Perbelanjaan P&P (RM juta) / Bil. Harta Intelek (HI) didaftarkanR&D Expenditure (RM million) / No. of IP Registered

Firma yang Berstatus MSC MSC-Status Companies

Sumber Source: Kajian Impak 2004, Perbadanan Pembangunan MultimediaImpact Survey 2004, Multimedia Development Corporation

will be enhanced while new flagships will be introduced toincrease national competitiveness. Concerted efforts will alsobe undertaken to build a viable ICT industry, which is ableto compete both regionally and internationally. The finalmilestone in this phase is to ensure the corridor of the MSCin Malaysia is linked with leading global smart communitiesfor mutually beneficial social and economic gains. It isexpected that by the end of this phase, a total of 245,000high-value jobs will be created.

The third phase, covering the period 2010 to 2020, isexpected to extend the corridor to the entire nation, hencetransforming Malaysia into a knowledge society. The numberof MSC global companies will be raised to 500. In this phase,the MSC is expected to become a global test bed for newmultimedia applications. To promote an enabling regulatoryenvironment for multimedia activities, there are plans for aninternational Cyber Court of Justice in the MSC. In addition,during this period Malaysia is expected to achieve the statusof a net exporter of ICT products and services. The MSC willalso be linked to 12 intelligent cities on a global informationhighway for enhanced social and economic gains.

76


dan komunikasi (ICT) serta menyediakan persekitaranyang menggalakkan kreativiti dan inovasi untukmenuju ke sempadan teknologi yang baru.

Sejak Dasar Sains dan Teknologi Negara Pertamadan Dasar Pembangunan Teknologi Perindustriandigubal pada 1986, pembangunan S&T danpenggalakan P&P telah diintegrasikan dalam pelanpembangunan negara yang menyeluruh. Pada2003, Kerajaan telah melancarkan Dasar Sainsdan Teknologi Negara Kedua (DSTN2) yangbertujuan untuk memperkukuhkan lagi S&T,merangsang pembangunan teknologi danmenggalakkan per tumbuhan ekonomi yangdidorong oleh inovasi.

DSTN2 bertujuan meningkatkan perbelanjaan P&Pnegara mencapai sekurang-kurangnya 1.5 peratusdaripada Keluaran Dalam Negeri Kasar (KDNK)menjelang 2010 melalui tujuh teras strategik (lihatKotak 4.4). Teras tersebut bertujuan untuk:

• Memperkukuhkan keupayaan dan kebolehandalam penyelidikan dan teknologi;

• Mengutamakan pengkomersilan usaha-usahapenyelidikan;

• Membangunkan keupayaan dan kebolehansumber manusia;

• Mempromosikan budaya sains, inovasi dan tekno-keusahawanan;

• Mewujudkan rangka kerja institusi dan pengurusanS&T serta melaksanakan dasar S&T yangmemenuhi permintaan pasaran;

• Mempercepatkan penyebaran dan aplikasiteknologi secara meluas yang akan menghasilkanaktiviti P&P yang didorong oleh faktor komersil; dan

• Membina kepakaran dalam teknologi utama yangbaru muncul.

Untuk meningkatkan penglibatan dan komitmen sektorswasta dalam aktiviti P&P, tiga skim geran telahditubuhkan di bawah Kementerian Sains, Teknologidan Inovasi (MOSTI). Geran tersebut merangkumi SkimDana Penyelidikan dan Pembangunan Industri, Skim

The development of S&T and the promotion of R&D havebeen integrated into the overall national developmentplan since the First National Science and TechnologyPolicy and the Industrial Technology Development Policywere drawn up in 1986. In 2003, the Governmentlaunched the Second Science and Technology Policy(STEP2) to strengthen S&T, spur greater technologicaldevelopment and promote a more innovation-ledeconomic growth.

STEP2 aims to increase the national R&D spending toat least 1.5 per cent of the Gross Domestic Product(GDP) by the year 2010 through seven strategic thrusts(see Box 4.4). The thrusts are aimed at:

• Strengthening research and technological capacityand capability;

• Targeting the commercialisation of research efforts;

• Developing human resource capacity andcapability;

• Promoting a culture of science, innovation andtechno-entrepreneurship;

• Establishing the institutional framework andmanagement of S&T while implementing a moremarket-friendly S&T policy;

• Accelerating the widespread diffusion andapplication of technology, which should lead tomore commercially-driven R&D activities; and

• Building competence in key emerging technologies.

To enhance private sector involvement andcommitments in R&D activities, three grant schemeswere established under the Ministry of Science,Technology and Innovation (MOSTI). The schemes are

77


Geran Penyelidikan dan PembangunanKoridor Raya Multimedia dan Skim GeranAplikasi Penunjuk Cara.

Untuk mempertingkatkan lagipengkomersilan penemuan P&P dalamsektor awam, MOSTI telah melancarkanpelan tindakan yang bertujuan antara lainuntuk:

• Memperkukuhkan struktur sokongan daninstitusi untuk usaha-usaha P&P melalui kepimpinandan tadbir urus yang berkesan;

• Meningkatkan kesedaran mengenai P&P sertamenyelaras, meningkat dan menggalakkanpengkomersilan P&P dengan menyediakanpersekitaran yang kondusif untuk menjana P&Pyang berkualiti dan memperkenalkan inovasi baruyang dapat memberi kelebihan bersaing;

• Menggalakkan pembangunan dan penggunaanserta aplikasi teknologi utama yang baru munculbagi menggalakkan P&P yang lebih didorong olehpasaran;

• Menambah kepakaran pengkomersilan dankeberkesanan pengurusan dalam unit pemasarandan perdagangan di universiti, institusipenyelidikan dan pusat kecemerlangankebangsaan;

• Menyediakan sumber pembiayaan dan dasar yangbersesuaian untuk menggalakkan pengkomersilanusaha P&P;

• Mempertingkatkan kerjasama antara industri,kerajaan, universiti, institusi penyelidikan danrakan asing; dan

• Melahirkan lebih ramai pekerja berkemahirantinggi dan berpengetahuan serta mempunyaikebolehan untuk menghadapi cabaran digitalpada masa hadapan.

Antara inisiatif strategik utama untuk membangunkankapasiti dan kebolehan sumber manusia dalam S&Tadalah seperti berikut:

• Membangunkan tenaga kerja S&T yang mencukupimelalui pelaksanaan nisbah 60:40 bagi penuntut

the Industry Research and DevelopmentGrant Scheme, the Multimedia SuperCorridor Research and Development GrantScheme and the Demonstrator ApplicationGrant Scheme.

To accelerate the rate of commercialisationof R&D findings within the public sector,MOSTI launched an action plan, amongothers, to:

• Strengthen the institutional and support structurefor R&D efforts through efficient leadership andgovernance;

• Promote awareness of R&D as well as coordinate,elevate and stimulate R&D commercialisation bycreating a conducive environment to generatequality R&D and create cutting edge innovations;

• Encourage the development and adoption of keyemerging technologies and their applications,which in turn leads to more market-driven R&D;

• Enhance the commercialisation expertise and themanagement efficiency of the marketing andcommercial arms of universities, researchinstitutions and national centres of excellence;

• Put in place the appropriate funding and policiesthat will help enhance the commercialisation of R&Defforts;

• Intensify the collaboration between industry players,the government, universities, research institutionsand their counterparts abroad; and

• Create a large pool of highly skilled andknowledge-centric workers capable of meeting thechallenges of the digital future.

Some of the major strategic initiatives to develophuman resource capacity and capability in S&T areas follows:

• Develop critical mass for S&T through adopting a60:40 ratio of students pursuing science, technicaland engineering disciplines vis-à-vis arts and socialsciences in upper secondary schools anduniversities as well as increasing the number of post-

78


Malaysia mencatatkan kemajuan yang menggalakkandalam penyelidikan dan pembangunan (P&P) sepertiyang dipaparkan oleh penunjuk utama P&P.Perbelanjaan P&P telah meningkat daripada RM551juta (0.37 peratus kepada KDNK) pada 1992 kepadaRM2.5 ribu juta (0.69 peratus kepada KDNK) pada2002 (lihat Rajah 4.4A). Peningkatan ini adalah lebihketara selepas 1998 terutamanya disebabkan olehpenambahan dalam dana Kerajaan dan penyediaanperuntukan baru. Pada masa ini, perbelanjaan P&Poleh sektor swasta mengatasi institusi sektor awam danperbelanjaannya merupakan dua pertiga daripadajumlah perbelanjaan P&P pada tahun 2002.

Selaras dengan perkembangan ini, bilangan personelP&P sepenuh masa telah meningkat sejak 1998.Peningkatan ini adalah paling ketara dalam institusipengajian tinggi (lihat Rajah 4.4B). Personel P&Psepenuh masa bagi setiap seribu penduduk telahbertambah sebanyak dua kali daripada 0.24 pada1992 kepada 0.44 pada 2002.

Walau bagaimanapun, prestasi P&P Malaysia adalahsederhana berdasarkan kepada kaedah pengiraanoutput yang lazim digunakan (lihat Rajah 4.4C).Sebagai contoh, bilangan paten yang diberi kepadamereka yang bermastautin dalam negara antara 1990dan 2002 mencapai paras tertinggi pada 1996 danmeningkat secara sederhana dalam tahun-tahunberikutnya. Bilangan kertas kerja yang diterbitkan olehahli sains Malaysia dalam jurnal antarabangsa terusmeningkat walaupun nisbah kertas kerja kepada ahlisains masih rendah.

Walaupun kemajuan yang menggalakkan telahdicatatkan, tahap perbelanjaan P&P Malaysia adalahmasih rendah berbanding dengan negara-negaramaju. Malaysia menduduki tempat ke 19 di kalangan22 negara terpilih berasaskan perbelanjaan P&Psebagai peratus kepada KDNK (lihat Rajah 4.4D).Walau bagaimanapun, dari segi peningkatan tahapperbelanjaan P&P berbanding dengan KDNK,Malaysia menduduki tangga kedua selepas negaraChina antara 1995 dan 2002. Sungguhpun begitu,paras perbelanjaan P&Pnya masih rendah dankeadaan yang sama wujud bagi personel P&P dan hasilP&P.

Malaysia is making significant progress in research anddevelopment (R&D) as reflected by key R&D indicators.R&D expenditure increased from RM551 million (0.37per cent of GDP) in 1992 to RM2.5 billion (0.69 percent of GDP) in 2002 (see Figure 4.4A). The rise waspronounced after 1998 mainly due to an increase in

Kotak 4.4Status Penyelidikan dan Pembangunan Masa Kini

Box 4.4Current Status of Research and Development

RM juta RM million % kepada KDNK % to GDP

Sumber Source: Kementerian Sains, Teknologi dan Inovasi Ministry of Science, Technology and Innovation

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

1992 1994 1996 1998 2000 20020.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

Institusi Penyelidikan KerajaanGovernment Research Institutes

0.22

0.370.34

0.39

0.49

0.69

500

0

Institusi Pengajian Tinggi AwamPublic Insitutes of Higher Learning

Sektor SwastaPrivate Sector

Jumlah P&P sebagai % kepada KDNKTotal R&D as % to GDP

Rajah 4.4AJumlah Perbelanjaan P&P, 1992-2002

Figure 4.4ATotal R&D Expenditure, 1992-2002

Rajah 4.4BBilangan Kakitangan P&P Sepenuh Masa, 1992-2002

Figure 4.4BFull-Time Equivalent R&D Personnel, 1992-2002

Bilangan Kakitangan P&P Sepenuh MasaNo. of FTER&D Personnel

Kakitangan P&P SepenuhMasa Bagi setiap 1,000 Penduduk

FTE R&D Personnelper 1,000 population

0

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

1992 1994 1996 1998 2000 20020.0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

Sumber Source: Kementerian Sains, Teknologi dan Inovasi Ministry of Science, Technology and Innovation

Institusi Penyelidikan KerajaanGovernment Research Institutes

Institusi Pengajian Tinggi AwamPublic Insitutes of Higher Learning

Sektor SwastaPrivate Sector

Jumlah per 1,000 PendudukTotal as per 1,000 population

79


Rajah 4.4CKeluaran P&P, 1990-2002

Figure 4.4CR&D Output, 1990-2002

Rajah 4.4DJumlah Perbelanjaan P&P mengikut Negara Terpilih, 1995 dan 2002

Figure 4.4DTotal R&D Expenditure by Selected Countries, 1995 and 2002

government grants and the introduction of newallocations. The private sector now leads the publicsector institutions in R&D expenditure and it accountedfor two-thirds of the total R&D expenditure in 2002.

The number of full-time equivalent (FTE) R&Dpersonnel rose accordingly after 1998, with thegreatest increase emerging from the public institutesof higher learning (see Figure 4.4B). Malaysia’s FTER&D personnel per thousand population doubled from0.24 in 1992 to 0.44 in 2002.

However, Malaysia’s R&D performance, based on thestandard measures of output, remained mixed (seeFigure 4.4C). For example, the number of patentsgranted to residents between 1990 and 2002 peakedin 1996 before moderating in recent years. Thenumber of papers published by Malaysian scientistsin international journals has steadily increasedalthough the ratio of papers-to-scientists remainsrelatively low.

Despite this progress, Malaysia’s level of R&Dexpenditure, in relative and absolute terms, is lowcompared with developed countries. It ranks 19th

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002

Bilangan Paten Diberikan kepada Warganegara MalaysiaNumber of Patents Granted to Residents

Bilangan Kertas Kerja dalamJurnal Antarabangsa oleh Ahli Sains MalaysiaNumber of Papers in International Journals by Malaysian Scientists

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002

Sumber Source:Perbadanan Harta Intelek, MalaysiaIntellectual Property Corporation of Malaysia

Sumber Source:Kementerian Sains, Teknologi dan InovasiMinistry of Science, Technology and Innovation

among 22 selected countries in terms of R&D expenditure as a percentage of GDP (see Figure 4.4D) and ranks thirdamong the selected developing countries, after China and India. However, the increase in the level of Malaysia’s R&Dcan be described as creditable. Between 1995 and 2002 in terms of the proportion of increase relative to GDP,Malaysia now ranks second, after China. Nevertheless, the absolute quantum remains low and the same situationholds with regards to the R&D personnel and output.

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

Swed

enSw

eden

Finl

and

Finl

and

Jepu

nJa

pan

Am

erik

a Sy

arik

atU

SA

Switz

erla

ndSw

itzer

land

Kore

a Se

lata

nSo

uth

Kore

a

Jerm

anG

erm

any

Den

mar

kD

enm

ark

Sing

apur

aSi

ngap

ore

Bela

nda

Net

herla

nds

Uni

ted

King

dom

Uni

ted

King

dom

Kana

daC

anad

a

Nor

way

Nor

way

Aus

tralia

Aus

tralia

New

Zea

land

New

Zea

land

Chi

naC

hina

Irela

ndIre

land

Indi

aIn

dia

MA

LAYS

IAM

ALA

YSIA

Thai

land

Thai

land

Filip

ina

Phili

ppin

es

Indo

nesi

aIn

done

sia

% KDNK % to GDP

Sumber Source: World Competitiveness Yearbook 2004, IMD

1995 2002

Sumber / Source:Kementerian Sains, Teknologi dan Inovasi; World Competitiveness Yearbook, IMDMinistry of Science, Technology and Innovation; World Competitiveness Yearbook, IMD

80


yang mengikuti pengajian dalam bidang sains,teknikal dan kejuruteraan berbanding dengansastera dan sains sosial di sekolah menengah atasdan universiti serta menambah bilangan penuntutdi peringkat lepasan ijazah dalam bidang sains,teknikal dan kejuruteraan ke satu tahap tidakkurang dari 10 peratus dari jumlah enrolmenmenjelang 2005;

• Memperluaskan liputan Tabung PembangunanSumber Manusia S&T (TPSM) antara lain denganmenambahkan bilangan fellowship lepasan doktorfalsafah, memperkenalkan program penambahankepakaran melalui kerjasama dengan penyelidikterkenal dan mewujudkan program Lawatan SaintisTerkemuka di universiti dan institusi penyelidikanawam dengan kerjasama pihak industri;

• Memperkukuh dan memperluaskan SkimPenempatan di Syarikat Pengajar dan programpenempatan pelajar yang lain untuk mewujudkanhubungan jangka panjang bagi pemindahanteknologi dan latihan di antara universiti danindustri;

• Meningkatkan prospek kerjaya dan mobiliti saintisdan penyelidik;

• Mengkaji semula program bagi saintis Malaysiakembali ke tanahair untuk menjadikan programtersebut lebih menarik melalui pemberian insentifkewangan dan bukan kewangan yang khusus;

• Mengkaji semula Tabung Pembangunan Kemahirandalam membiayai program latihan anjuran industriyang diurus secara bersama oleh sektor swasta danKerajaan. Sektor pembuatan menyumbang satuperatus daripada perbelanjaan gaji syarikat kepadaTabung ini;

• Mempertingkat danmemodenkan sistempensijilan personel teknikaldan klasifikasi kemahiranyang sedia ada untukmemudahkan mobiliti danpembangunan tenaga kerjayang mahir dari segiteknikal;

graduate students in science, technical andengineering disciplines to at least 10 per cent ofthe total enrolment by 2005;

• Expand implementation of S&T Human ResourcesDevelopment Fund (HRDF) among others toincrease the number of post doctoral fellowships,initiate brain pool programme in collaboration withrenowned researchers, and establish, incollaboration with the industry, DistinguishedVisiting Scientist programme in universities andpublic research institutes;

• Strengthen and expand the Teaching CompanyScheme and other student attachment programmesto build long-term relationship for technologytransfer and training between university andindustry;

• Improve the career prospects and mobility ofscientists and research workers;

• Re-examine the programme on returningMalaysian scientists to make it more attractivethrough targeted fiscal and non-fiscal incentives;

• Review the Skills Development Fund to finance theindustry training programmes jointly managed bythe private sector and the Government. Themanufacturing sector contributes one per cent ofits total payroll to this Fund;

• Enhance and modernise the existing system ofcertification of technical personnel and classificationof skill to facilitate the development of technicallyproficient and mobile workforce;

• Expand adult and continuing educationprogrammes, particularly in technical subjects, toupgrade the skill base in specific areas;

• Strengthen the effectivenessof mechanisms to allowindustry to contribute tocourse design andcurriculum review ininstitutions of higherlearning and industrialtraining institutes to ensurethe course content remainrelevant to industry needs;

81


• Memperluaskan programpendidikan untuk orangdewasa dan pendidikanberterusan, khususnya dalamsubjek teknikal untukm e m p e r t i n g k a t k a nkemahiran asas dalambidang tertentu;

• M e m p e r k u k u h k a nkeberkesanan mekanisme untuk membolehkanindustri menyumbang kepada penggubalan kursusdan kajian semula kurikulum di institusi pengajiantinggi dan institusi latihan industri untuk memastikankesesuaiannya dengan keperluan industri;

• Memperkukuh dan menjalinkan hubungan dalamlatihan industri yang bersistematik antara industridan institusi pendidikan. Kursus di institusipengajian tinggi harus mengandungi pendedahanyang luas kepada situasi praktikal melalui peluanglatihan praktikal yang berkaitan;

• Memperkukuhkan peranan institusi pengajian tinggidalam penyelidikan teknologi tinggi dan inovasimelalui peruntukan perbelanjaan pembangunankhas dalam bidang yang berkaitan denganteknologi baru yang telah dikenal pasti sertamempertingkatkan orientasi industri dalam kursuslepasan ijazah yang berkaitan dengan S&T; dan

• Memastikan peranan yang efektif bagi institusipengajian tinggi dalam semua taman teknologi danpusat inovasi yang dicadangkan, di mana fokusmesti diberi kepada usaha memupuk kemahiranberkaitan dengan pembangunan semula,pengubahsuaian dan inovasi teknologi. Di sampingitu, universiti digalakkan untuk memberi lebihpenekanan kepada pendekatan komersil dalammembangunkan teknologi.

Profil Firma yang Berinovatif dalam SektorPembuatan

Aktiviti Inovasi. Berasaskan Penyiasatan InovasiKebangsaan1 (PIK) yang dijalankan oleh MOSTI keatas firma dalam sektor pembuatan, didapatisejumlah 35 peratus daripada 749 firma telah

• Enhance and institutionalisedthe linkages for industrialtraining between industry andeducational establishments.Courses at institutions ofhigher learning should includea high degree of exposure topractical situations throughrelevant practical trainingopportunities;

• Strengthen the role of tertiary institutions inadvanced technology research and innovation byproviding special development budget allocationsin areas related to targeted new technologies andincreasing the industry orientation of post-graduatecourses related to S&T; and

• Ensure an effective role for institutions of higherlearning in all proposed technology parks andinnovation centres, where focus must be given tothe cultivation of skills related to technologicalreproduction, adaptation and innovation. Inaddition, universities are encouraged to adopt amore commercial stance in developingtechnologies.

Profile of Innovating Firms in theManufacturing Sector

Incidence of Innovation. Based on the NationalSurvey of Innovation1 (NIS) carried out by MOSTI onfirms in the manufacturing sector, a total of 35 percent of 749 firms carried out innovation activitiesduring the period 2000-2001 (see Figure 4.1). Thisincidence of innovation is higher than that recordedin the previous survey, covering the period 1997-1999, at 22 per cent.

In 2000-2001, industries with incidence of innovationexceeding 50 per cent of firms include radio, televisionand communications equipment (82 per cent of firmsin this industry reported some innovative activities);motor vehicles, trailers and semi-trailers (82 per cent);and medical, precision and optical instruments (75per cent). Industries which reported the least amount

82


menjalankan aktiviti inovasi dalam tempoh 2000-2001 (lihat Rajah 4.1). Liputan inovasi ini adalahlebih luas dari apa yang direkodkan dalampenyiasatan sebelum ini, yang meliputi tempoh 1997-1999, iaitu sebanyak 22 peratus.

Dalam tempoh 2000-2001, industri di mana lebihdaripada 50 peratus firmanya telah menjalankaninovasi termasuklah industri peralatan radio,televisyen dan komunikasi (82 peratus firma dalamindustri ini melaporkan beberapa aktiviti inovasi);kenderaan bermotor, treler dan separuh treler (82peratus); dan instrumen perubatan, penjitu danoptikal (75 peratus). Industri yang melaporkan inovasiyang paling sedikit, iaitu 25 peratus atau kurang

Rajah 4.1Pereka Cipta dan Bukan Pereka Cipta dalam Sektor Pembuatan, 1997-2001

Figure 4.1Innovators and Non-Innovators in the Manufacturing Sector, 1997-2001

22

0

10

20

30

40

50

60

70

PIK-2, 1997-1999 (1,004 firma) NIS-2, 1997-1999 (1,004 firms) PIK-3, 2000-2001 (749 firma) NIS-3, 2000-2001 (749 firms)

Pereka Cipta Innovators

80

Bukan Pereka Cipta Non-Innovators

% Firma % of Firms

78

35

65

1 Penyiasatan Inovasi Kebangsaan (PIK) telah dijalankan sebanyak tiga kali oleh MOSTI. PIK pertama, iaitu PIK-1, meliputi tempoh1994-1996 dan saiz sampelnya adalah sebanyak 815 firma. PIK kedua, iaitu PIK-2, meliputi tempoh 1997-1999 dan saiz sampelnyaadalah sebanyak 1,004 firma manakala PIK yang terakhir, PIK-3, meliputi tempoh 2000-2001 dan saiz sampelnya adalah sebanyak749 firma. Bagi PIK-2 dan PIK-3, firma telah dipilih berasaskan kaedah sampel rawak berstrata. Definisi inovasi dan metodologiyang digunakan dalam PIK-2 dan PIK-3 adalah berasaskan Buku Panduan Oslo yang diterbitkan oleh OECD.The National Survey of Innovation (NIS) has been conducted three times in the past by MOSTI. The first NIS, NIS-1, was for thereference period 1994-1996 with a sample size of 815 firms. The second NIS, NIS-2, covered the period 1997-1999 with a samplesize of 1,004 firms while the third and latest NIS, NIS-3, covered the period 2000-2001 with a sample size of 749 firms. For NIS-2and NIS-3, the firms were selected based on the stratified random sampling method. The definition of innovation and methodologyadopted for NIS-2 and NIS-3 are based on the Oslo Manual, published by the OECD.

of innovation, that is, 25 per cent or less of firms inthe particular industry, are leather products (25 percent), wood products (16 per cent), and machineryand equipment (10 per cent).

Firm Size. In terms of firm size based on the number ofemployees, innovating firms tend to be larger than non-innovating firms (see Figure 4.2). In 2000-2001, a totalof 25 per cent of innovating firms are large firms (morethan 250 employees). In contrast, only 7 per cent ofnon-innovating firms are large firms. A total of 45 percent of innovating firms are considered small (less than50 workers) while the corresponding figure for the non-innovating firms is 68 per cent. These findings are similarto that recorded in the previous survey.

83


daripada firma, adalah produk kulit (25 peratus),produk kayu (16 peratus) serta jentera dan peralatan(10 peratus).

Saiz Firma. Dari segi saiz firma berasaskan bilanganpekerja, firma yang berinovatif pada kebiasaannyaadalah lebih besar daripada firma yang bukanberinovatif (lihat Rajah 4.2). Dalam tempoh 2000-2001, sebanyak 25 peratus firma yang berinovatifmerupakan firma besar (iaitu lebih daripada 250pekerja). Sebaliknya, hanya 7 peratus daripada firmayang bukan berinovatif merupakan firma besar.Sebanyak 45 peratus firma yang berinovatifdianggap kecil (kurang daripada 50 pekerja) danangka bagi firma yang bukan berinovatif adalah 68peratus. Penemuan ini adalah sama dengan apayang direkodkan dalam penyiasatan sebelum ini.

Pemilikan. Dalam tempoh 2000-2001, sejumlah 84peratus firma yang berinovatif dimiliki sama adasepenuhnya oleh orang tempatan atau mempunyaimajoriti pemilik tempatan (lihat Rajah 4.3). Walaubagaimanapun, 14 peratus firma yang berinovatifdimiliki asing berbanding dengan 8 peratus firmayang bukan berinovatif. Ini bermakna walaupunmajoriti daripada firma yang berinovatif dimiliki oleh

Ownership. In 2000-2001, a total of 84 per cent ofinnovating firms are either wholly locally-owned or havemajority local ownership (see Figure 4.3). However, 14per cent of the innovating firms are foreign-ownedcompared with 8 per cent of non-innovating firms. Thisimplies that while the majority of innovating firms arelargely owned by locals, foreign ownership is moresignificant among innovating than non-innovating firms.

Type of Firm. While 52 per cent of non-innovatingfirms are sole proprietorship and partnership firms,only 16 per cent of innovating firms are of such typein 2000-2001 (see Figure 4.4). This is a markedimprovement compared with the position in 1997-1999 where less than 2 per cent of innovating firmsare sole proprietorship and partnership firms. Incontrast, 71 per cent of innovating firms are limitedcompanies while only 44 per cent of non-innovatingfirms are limited companies in 2000-2001.

Turnover. In terms of turnover, the largest share ofinnovating firms is found to have a turnover of RM10million or more, at 45 per cent of total innovatingfirms in 2000-2001 (see Figure 4.5). However, thenext largest share of innovating firms is found to havea turnover of less than RM5 million at 22 per cent of

Rajah 4.2Saiz Firma Berinovasi dan Tidak Berinovasi, 1997-2001

Figure 4.2Size of Innovating and Non-Innovating Firms, 1997-2001

0PIK-2, 1997-1999 (217 firma)NIS-2, 1997-1999 (217 firms)

PIK-3, 2000-2001 (263 firma)NIS-3, 2000-2001 (263 firms)

% Jumlah Firma Berinovasi1

% of Total Innovating Firms1

20

40

60

80

100

12

45

27

25

46

29

Firma Besar (250 Pekerja atau lebih) Large Firms (250 or more Employees) Firma Sederhana(50-249 Pekerja) Medium Firms (50-249 Employees)Firma Kecil (0-49 Pekerja) Small Firms (0-49 Employees)



% Jumlah Firma Tidak Berinovasi1

% of Total Non-Innovating Firms1

20

40

60

80

100

25

68

14

7

52

16

Nota Note: 1Jumlah keseluruhan tidak mencapai 100 peratus disebabkan ketiadaan maklumbalas diterima. Total does not sum up to 100 per cent due to non-response.

84


Rajah 4.3Pemilikan dalam Firma Berinovasi dan Tidak Berinovasi, 1997-2001

Figure 4.3Ownership in Innovating and Non-Innovating Firms, 1997-2001

Rajah 4.4Jenis Firma Berinovasi dan Tidak Berinovasi, 1997-2001

Figure 4.4Type of Innovating and Non-Innovating Firms, 1997-2001





20

40

60

80

100

48

75

9

104

18

10

24

100% Hakmilik Asing 100% Foreign OwnershipMajoriti Hakmilik Tempatan Majority Local Ownership

Majoriti Hakmilik Asing Majority Foreign Ownership100% Hakmilik Tempatan 100% Local Ownership





20

40

60

80

100

59

13

11

17

68

553

Nota Note: 1Jumlah keseluruhan tidak mencapai 100 peratus disebabkan ketiadaan maklumbalas diterima. 1Total does not sum up to 100 per cent due to non-response.





20

40

60

80

100

87

12

13

3

71

5

Syarikat Berhad Public ListedPerkongsian Partnership

Syarikat Sendirian Berhad Limited CompanyMilikan Tunggal Sole Proprietorship





20

40

60

80

100

77

7

56

39

13

44

3

Nota Note: 1Jumlah keseluruhan tidak mencapai 100 peratus disebabkan ketiadaan maklumbalas diterima. Total does not sum up to 100 per cent due to non-response.

1.40.5

orang tempatan, namun pemilikan asing adalah lebihsignifikan dalam firma yang berinovatif berbandingdengan firma yang bukan berinovatif.

Jenis Firma. Sejumlah 52 peratus firma yang bukanberinovatif merupakan firma milik tunggal dan firma

total innovating firms. Thus, while financial strengthis important, the capability of firms to innovate maynot necessarily be constrained by a smaller turnover.

Sources of Information. Innovating firms in 2000-2001 reported that their main source of information

85


perkongsian, manakala hanya 16 peratus firma yangberinovatif adalah dari jenis yang sama dalam tempoh2000-2001 (lihat Rajah 4.4). Ini merupakanpeningkatan yang ketara berbanding dengankedudukan dalam tempoh 1997-1999, di manakurang daripada 2 peratus firma yang berinovatifmerupakan firma milik tunggal dan firma perkongsian.Sebaliknya, 71 peratus firma yang berinovatifmerupakan syarikat berhad, manakala hanya 44peratus firma yang bukan berinovatif merupakansyarikat berhad dalam tempoh 2000-2001.

Hasil. Dari segi hasil, bahagian yang terbesar bagifirma yang berinovatif mempunyai hasil sebanyakRM10 juta atau lebih, iaitu 45 peratus daripadajumlah firma yang berinovatif dalam tempoh 2000-2001 (lihat Rajah 4.5). Walau bagaimanapun,bahagian terbesar firma berinovatif yang berikutnyamempunyai hasil kurang dari RM5 juta, iaitu 22peratus daripada jumlah firma berinovatif. Oleh itu,walaupun kekukuhan kewangan adalah penting,keupayaan firma untuk melaksanakan inovasi tidaksemestinya terbatas oleh hasil yang kecil.

Sumber Maklumat. Firma berinovatif dalam tempoh2000-2001 melaporkan bahawa sumber utama

relevant to their innovation-related activities comesfrom their clients (see Table 4.1). Other sources ofinformation that are of importance to firms are internalsources; their suppliers of equipment, materials,components or software; competitors; and other firmswithin the company group. On the other hand, sourcesof information from patent disclosures, universities orother higher education institutes, and government orprivate non-profit research institutes were lessimportant. These findings are also consistent with thatof NIS-2.

Cooperation for Innovation. In 2000-2001, a total of21 per cent of the total innovating firms reported havingcooperation agreements on innovation activities. WithinMalaysia, the two strongest types of cooperation forinnovation are between the firms and their clients aswell as between the firms and their suppliers ofequipment, materials, components or software.Cooperation with consultants, universities andgovernment research institutions are the next three mostfrequently used partners of cooperation for innovation.

A similar pattern is also observed for cooperation withforeign partners, where cooperation with clients andsuppliers are most prevalent. However, cooperation

Rajah 4.5Firma Berinovasi mengikut Hasil, 1997-2001

Figure 4.5Innovating Firms by Turnover, 1997-2001

% Firma Berinovasi % of Innovating Firms(PIK-2 NIS-2, 1997-1999)

% Firma Berinovasi % of Innovating Firms(PIK-2 NIS-3, 2000-2001)

Bawah RM5 juta Below RM5 million

RM10 juta ke atas RM10 million and above

RM5 - RM10 juta RM5 - RM10 million

Tiada maklumbalas Non-response

2 5

13

80

28 22

5

45

217 Firma217 Firms

263 Firma263 Firms

86


Jadual 4.1Sumber Maklumat bagi Inovasi mengikut Kedudukan Kepentingan, 1997-2001

Table 4.1Source of Information for Innovation by Rank of Importance, 1997-2001

KedudukanRank

PIK-2, 1997-1999 (217 Firma Berinovasi)NIS-2, 1997-1999 (217 Innovating Firms)

Sumber Terpenting Very Important Source of Information

PIK-3, 2000-2001 (263 Firma Berinovasi)NIS-3, 2000-2001 (263 Innovating Firms)

Sumber yang Tidak Berkaitan Not Relevant Source of Information

1 Pendedahan paten Patent disclosures Pendedahan paten Patent disclosures2 Kerajaan atau institusi penyelidikan swasta yang Universiti atau lain-lain institusi pendidikan tinggi

bukan berasaskan keuntungan Universities or other higher education institutesGovernment or private non-profit research institutes

3 Universiti atau lain-lain institusi pendidikan tinggi Kerajaan atau institusi penyelidikan swasta yangUniversities or other higher education institutes bukan berasaskan keuntungan

Government or private non-profit research institutes4 Syarikat perunding Consultancy companies Persidangan profesional, mesyuarat, jurnal

Professional conferences, meetings, journals

1 Pelanggan Clients or customers Pelanggan Clients or customers2 Sumber dalaman firma Sources within firm Sumber dalaman firma Sources within firm3 Pesaing dan firma lain daripada industri Pembekal kelengkapan, barangan, komponen atau

yang sama perisianCompetitors and other companies from the Suppliers of equipment, materials, componentssame industry or software

4 Pembekal kelengkapan, barangan, komponen atau Pesaing dan firma lain daripada industri yang samaperisian Competitors and other companies from the sameSuppliers of equipment, materials, components industryor software

5 Firma lain dalam kumpulan syarikat yang sama Firma lain dalam kumpulan syarikat yang samaOther firms within the company group Other firms within the company group

maklumat mereka yang relevan untuk aktivitiberkaitan dengan inovasi diperolehi dari pelangganmereka (lihat Jadual 4.1). Sumber maklumat pentingyang lain kepada firma adalah sumber dalaman;pembekal peralatan, bahan-bahan, komponen atauperisian mereka; pesaing-pesaing; dan firma laindalam kumpulan syarikat. Sebaliknya, sumbermaklumat daripada penerbitan paten, universiti atauinstitusi pengajian tinggi, serta institusi penyelidikankerajaan atau swasta bukan berasaskan keuntungandidapati kurang penting. Penemuan ini adalah selarasdengan penemuan dalam PIK-2.

Bekerjasama untuk Inovasi. Dalam tempoh 2000-2001, sebanyak 21 peratus daripada jumlah firmayang berinovatif telah melaporkan bahawa merekamempunyai persetujuan kerjasama bagi aktiviti-aktiviti

within the own group of companies and competitorsappear to be more important modes of cooperation thanthat with universities and government researchinstitutions. In fact, there are more foreign partnersreported using commercial laboratories than cooperatingwith universities and foreign research institutes.

More detailed studies on the state of innovationreadiness of Malaysian manufacturing companieshave been carried out by the Government, the mainfindings of which are shown in Box. 4.5.

87


inovasi. Dalam negara, dua jenis kerjasama yang kukuhadalah antara firma dan pelanggan mereka sertaantara firma dan pembekal peralatan, bahan-bahan,komponen atau perisian mereka. Kerjasama denganpakarunding, universiti dan institusi penyelidikankerajaan merupakan tiga lagi jenis rakan kongsi yangkerap digunakan dalam kerjasama untuk inovasi.

Pendekatan yang sama telah digunakan dalamkerjasama dengan rakan luar negara, di manakerjasama dengan pelanggan dan pembekaldiamalkan secara meluas. Walau bagaimanapun,kerjasama dalam kumpulan syarikat dan denganpesaing merupakan pendekatan kerjasama yanglebih penting berbanding dengan kerjasama denganuniversiti dan institusi penyelidikan kerajaan.Sebenarnya, terdapat lebih ramai rakan kongsi dariluar negara yang mengguna makmal komersilberbanding kerjasama dengan universiti dan institusipenyelidikan luar negara.

Kajian yang lebih terperinci mengenai tahapkesediaan inovasi syarikat pembuatan Malaysia telahdijalankan oleh Kerajaan, di mana penemuan utamakajian tersebut adalah seperti terkandung dalamKotak 4.5.

Tiga Kajian Kes

Walaupun Kerajaan telah mewujudkan rangka kerjadasar dan institusi serta menyediakan bantuankewangan, lokasi dan kemudahan untukmenggalakkan S&T, P&P dan inovasi, masih terdapatruang untuk mencapai lebih banyak kejayaan dalammewujudkan sistem inovasi di peringkat firma daninstitusi serta dalam merealisasikan hasil yang lebihbesar daripada kedua-dua entiti tersebut. Namundemikian, terdapat beberapa kejayaan dan tigadaripadanya dijelaskan di sini, iaitu Lembaga MinyakSawit Malaysia, Usains Holding Sdn.Bhd. danPerbadanan Pembangunan Teknologi Malaysia Sdn.Bhd. Institusi ini sedang menikmati hasil dari kerjasamaantara industri, ahli akademik dan institusi kerajaanyang membawa kepada beberapa usaha sama yangmenguntungkan. Lembaga Minyak Sawit Malaysia

Three Case Studies

While the Government hasestablished the institutionaland policy framework as wellas provided funding,location and facilities topromote S&T, R&D andinnovation, there issubstantial room for greaterachievement in establishingfirm and institution-level innovation systems and inrealising greater outcomes from both entities.Nevertheless, there are a number of success stories,three of which are highlighted here, namely, theMalaysian Palm Oil Board, Usains Holding Sdn. Bhd.and the Malaysian Technology DevelopmentCorporation. These institutions are reaping the benefitsof collaboration between industry, academia andgovernment institutions, leading to some profitableventures. The Malaysian Palm Oil Board has facilitatedsuccessful collaboration between the governmentresearch institutions and industry in commercialisingR&D within the agriculture sector, Usains Holding Sdn.Bhd. too has forged synergistic relationships betweenacademia and industry while the MalaysianTechnology Development Corporation offers financialbacking and support for technology, life sciences andother risky business ventures.

The Malaysian Palm Oil Board

The Malaysian Palm Oil Board (MPOB) wasestablished in 2000, taking over the functions of thePalm Oil Research Institute of Malaysia as well as thePalm Oil Registration and Licensing Authority. Itsprincipal role is the promotion, development andadvancement of the Malaysian palm oil industry.MPOB also offers scientific and technological supportto the palm oil industry. The organisation aims to bea world-class R&D institution, driving the developmentof a highly diversified, globally competitive andsustainable palm oil industry.

The primary objective of MPOB’s R&D efforts is thetransfer of technology to the industry. MPOBencourages entrepreneurs to take up its technologies

88


Kotak 4.5Profil Teknologi bagi Firma dalam Sektor Pembuatan

Box 4.5Technology Profile of Firms in the Manufacturing Sector

Kajian tersebut juga menyarankan pembaikan dalampenyebaran teknologi di kalangan firma bukan pengeksportdan perusahaan kecil dan sederhana kerana firmapengeksport dan firma besar lazimnya lebih aktif dalampenggunaan teknologi berbanding dengan kumpulanberkenaan (lihat Rajah 4.5B).

Bank Dunia juga mendapati bahawa kemajuan ke tahapteknologi yang lebih tinggi boleh dicapai melalui kerjasamayang lebih erat antara firma, institusi teknologi dan universiti.Kira-kira satu perempat daripada firma yang dikaji telahberkerjasama dengan firma lain untuk menjana inovasi danhanya sebilangan kecil sahaja telah mewujudkan kerjasamadengan universiti dan institusi penyelidikan (lihat Rajah4.5C).

Kajian pengesanan oleh UPE/MIGHT pada 2003/2004telah mengkaji ciri-ciri 81 buah firma berprestasi tinggi.Firma ini dipilih berasaskan saiz dan kebolehan merekamenerajui teknologi. Firma daripada lapan industripembuatan telah dinilai berasaskan isu-isu berkaitan dengantahap peringkat pembangunan teknologi tertinggi. Setiapfirma dinilai berdasarkan kepada sembilan aspek kebolehaninovasi iaitu pasif2, reaktif3, strategik atau kreatif.

Audit ke atas firma menunjukkan bahawa sebilangan besarfirma yang berprestasi tinggi termasuk dalam kategoristrategik, seperti ditunjukkan dalam Rajah 4.5D. Firmastrategik adalah firma yang menyedari perlunya perubahanteknologi tetapi kurang berupaya untuk membentuk pasaranmelalui teknologi atau proses baru, atau mewujudkanpeluang pasaran baru. Firma ini mempunyai kesedaranyang tinggi mengenai perubahan teknologi dan amatberkebolehan untuk melaksanakan projek yang berinovatifserta mempunyai keutamaan yang jelas.

Hanya sebilangan kecil firma yang diaudit tergolong dalamfirma jenis kreatif. Firma ini boleh menetapkan sempadanteknologi antarabangsa dan menghasilkan inovasi baru.Dalam banyak aspek, mereka mengambil pendekatan pro-aktif untuk menggunakan teknologi daripada pelbagaisumber bagi meningkatkan daya saing dan berkebolehanmengubah amalan semasa melalui teknologi dan inovasipasaran.

Rajah 4.5ATahap Teknologi bagi Firma Pembuatan di Malaysia

Figure 4.5ATechnology Spectrum of Manufacturing Firms in Malaysia

% Firma % of Firms

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Pengubahsuai TeknologiTechnology Adapters

Penerima TeknologiTechnology Adopters

Pereka CiptaInventors

Rajah 4.5BPrestasi Teknologi oleh Firma Pembuatan mengikut Orientasi

Eksport dan SaizFigure 4.5B

Technology Performance of Manufacturing Firms by ExportOrientation and Size

Kajian yang dilaksanakan oleh Bank Dunia bertajuk Malaysia: Firm Competitiveness, Investment Climate and Growth(September 2004) yang melibatkan 902 firma dalam 18 industri pembuatan terpilih, mendapati firma adalah aktifdari segi teknologi, khususnya dari segi jaringan firma dengan firma dan antara firma dalam kelompok industri,tetapi lemah dalam inovasi. Kira-kira dua pertiga firma adalah penerima atau pengubahsuai teknologi dan kurangdaripada 10 peratus terlibat dalam inovasi (lihat Rajah 4.5A).

0

10

20

30

40

50

60

70

BukanPengeksport

Non-Exporters

PengeksportExporters

Bukan PKSNon-SMEs

PKSSMEs

Penerima TeknologiTechnology Adopters

Pengubahsuai TeknologiTechnology Adapters

Pereka CiptaInventors

% Firma % of Firms

89


A World Bank study entitled Malaysia: Firm Competitiveness,Investment Climate and Growth (September 2004) on 902firms in 18 selected manufacturing industries found firms tobe technologically active, especially in firm-to-firm networkingand clusters but low in innovation. About two-thirds of thefirms were adopters or adapters of technology and less than10 per cent were involved with innovation (see Figure 4.5A).

The study also called for the improvement of technology diffusionamong non-exporters and small- and medium-sized enterprisessince exporters and larger firms are typically more technologicallyactive than this particular group (see Figure 4.5B).

The World Bank also found that the move towards a highertechnology spectrum can be achieved through greatercollaboration between firms, technology institutes anduniversities. About a quarter of the firms surveyed had teamedup with other firms to create innovations, only a few however,managed to collaborate with universities and researchinstitutes (see Figure 4.5C).

Rajah 4.5CUsaha Kerjasama dalam Aktiviti Inovasi oleh Firma Pembuatan

Figure 4.5CCollaborative Efforts in Innovation Activities by Manufacturing

Firms in Malaysia

0

10

20

30

Firma LainOther Firms

UniversitiUniversities

Institusi PenyelidikanResearch Institutions

% Firma yang Berkerjasama Membangunkan Inovasi Tempatan bersama Pelbagai Rakan Kongsi% of Firms Which Collaborated To Develop Innovations Locally With Various Partners

2 Firma yang pasif tidak mengetahui akan keperluan peningkatan teknologi dan oleh yang demikian, ia mudah terdedah kepadatekanan persaingan.Passive firms are unaware of the need for technological improvement and thus, are highly vulnerable to competitive forces.

3 Firma yang reaktif mengakui akan cabaran yang dihadapi dan perlunya pembaharuan berterusan dalam kebolehan teknologi,tetapi tidak mengetahui cara untuk menggunakan teknologi tersebut dengan berkesan. Ini menyebabkan mereka tidak dapat menentudan menggunakan peluang yang wujud untuk faedah mereka.Reactive firms recognise the challenge and the need for continuous improvement in technological capabilities but are unclear on howto apply it effectively, leaving them unable to shape and exploit events to their advantage.

Rajah 4.5DAudit ke atas 81 Firma Peneraju dalam Industri

Pembuatan TerpilihFigure 4.5C

Audit on 81 Leading Firms Selected Manufacturing Industry

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

1.0 2.0 3.0 4.0

Pasif Passive

Reaktif Reactive

Kreatif Creative

Tahap Kesedaran Teknologi Degree of Awareness of Technology

Tahap Keberkesanan Amalan Degree of Effectiveness in Practice

Strategik Strategic

A diagnostic study by EPU/MIGHT in 2003/2004 analysedthe characteristics of 81 high-performing firms. These firmswere selected on the basis of size and their technology-leading capabilities. Firms from eight manufacturingindustries were assessed on issues pertaining to the higherlevels of technology development, where each firm was ratedon nine dimensions of innovation capability - passive2,reactive3, strategic or creative.

As shown in Figure 4.5D, the audit of the firms suggests thatthe majority of the high performers fall into the category ofstrategic. Strategic firms are those that realise the need fortechnological change but lack the capabilities to re-definemarkets through new technology and processes or to createnew market opportunities. These firms have a well-developedsense of technological change, are highly capable ofimplementing innovative projects and possess a clear ideaof priorities.

Only a small number of the firms audited fell into the leagueof creative firms. These firms are able to define theinternational technology frontier and produce newinnovations. In many areas, they take a pro-active approachto exploiting technology from a wide variety of sources forcompetitive advantage and are often able to re-write therules of the game through technological and marketinnovations.

90


telah berjaya memupuk kerjasama antara institusipenyelidikan kerajaan dan industri dalammengkomersilkan P&P dalam sektor pertanian. UsainsHolding Sdn. Bhd. juga telah berjaya mewujudkanperhubungan yang rapat antara ahli akademik danindustri, manakala Perbadanan PembangunanTeknologi Malaysia Sdn. Bhd. menyediakan bantuankewangan dan sokongan kepada usahawan teknologi,sains hayat dan perniagaan yang berisiko tinggi.

Lembaga Minyak Sawit Malaysia

Lembaga Minyak Sawit Malaysia (MPOB) ditubuhkanpada 2000 setelah mengambil alih fungsi InstitutPenyelidikan Kelapa Sawit Malaysia dan LembagaPerlesenan dan Pendaftaran Kelapa Sawit. Perananutamanya adalah mempromosi, membangun danmemajukan industri sawit Malaysia. MPOB jugamemberi bantuan saintifik dan teknologi kepadaindustri sawit negara. Matlamat organisasi ini adalahuntuk menjadi institusi penyelidikan danpembangunan bertaraf dunia dan menggerakkanpembangunan industri sawit yang meluas, berdayasaing dan mapan.

Matlamat asas aktiviti P&P MPOB adalah untukmemindah teknologi kepada industri.MPOB menggalakkanusahawan untukmenggunakanteknologinya bagitujuan komersil.Pemindahanteknologi danperkongsianindustridiusahakanmelalui pelbagaicara termasuklah perlesenan, pembangunan lojirintis, kemudahan inkubator, perundingan dan usahasama P&P. MPOB juga mengekalkan hubungandengan institusi antarabangsa, termasuklah institusiP&P dalam kajian minyak dan lemak. Ini diusahakanmelalui kajian bersama atau penyelidikan secarakontrak dalam bidang berkepentingan bersama yangboleh membantu MPOB mengikuti perkembangandalam sektor minyak dan lemak.

for commercialisation purposes. Technology transfersand industry partnerships come in many forms,including licensing, pilot plant development, incubatorfacilities, consultancy and collaborative R&D. MPOBalso maintains linkages with international institutions,including R&D institutes involved in the study of oilsand fats. This is done through collaborative or contractresearch in areas of common interest, which helpMPOB keep abreast with developments in the oil andfats sector.

MPOB has introduced many new technologies to theindustry, among them aluminium harvesting poles aswell as mechanical loaders and grabbers, therebyenhancing productivity and efficiency in the planta-

tion sector. It has also successfully developedfertiliser formulations. Oilpalm biomass products, fromfronds and trunks to empty fruitbunches, have successfully pro-duced pulp and paper, mediumdensity fibreboard for furniture

and automotive compo-nents.

Other achievementsof MPOB include the

development ofdownstream products such as trans-freemargarine, shortenings, ice-cream powder, saladdressings, cheese, chocolate, fat spreads, non-dairyice-cream and palm-based santan. In non-foodapplications, emphasis has been on the developmentof value-added oleo-chemical products such asdetergents, cosmetics and personal care products aswell as agricultural and industrial products.

91


MPOB telah memperkenalkan beberapa teknologibaru dalam industri, antaranya galah aluminiumuntuk menuai serta pemunggah dan pemungutmekanikal, dan dengan itu dapat mempertingkatkanproduktiviti dan keberkesanan sektor perladangan.Ia juga telah berjaya membangunkan formulasi bagibaja. Produk biomas dari pelepah dan batang pokokke tandan buah kosong telah digunakan denganjayanya dalam pengeluaran pulpa kayu dan kertas,papan lapis serat yang berketumpatan sederhanauntuk perabot, dan komponen automotif.

Kejayaan lain MPOB termasuklah produk hiliran sepertimarjerin bebas trans, lelemak, serbuk ais krim, sos salad,keju, coklat, sapuan lemak, ais krim bukan susu dansantan berasaskan sawit. Bagi keluaran bukanmakanan, keutamaan telah diberi kepadapembangunan produk nilai tambah oleo-kimia sepertibahan pencuci, produk kosmetik dan penjagaan diriserta produk pertanian dan perindustrian.

Menjelang akhir 2004, MPOB telah melancarkansejumlah 253 produk dan teknologi, sebilangannyatelah dikomersilkan melalui paten dan perlesenan.Sehingga kini, paten telah dikemukakan bagi 81penemuan, di mana 30 telah diluluskan. Sebahagiandari penemuan komersil termasuklah minyak sawitmerah, vitamin E, galah aluminium untuk menuai,pemunggah dan pemungut mekanikal, dakwatberasaskan sawit, campuran marjerin dan minyakyang baik untuk kesihatan, sabun susu kambing danproduk penjagaan diri.

Kebelakangan ini, MPOB telah menerima beberapaanugerah berdasarkan P&P dan ciptaannya sepertidi Pameran Ciptaan, Inovasi, Rekaan Industri danTeknologi Antarabangsa (I-Tex) Geneva bagi tahun2001-2004; Anugerah Inovasi Penyelidikan BersamaAntara Sektor Awam dan Swasta bagi 2001-2002;serta beberapa anugerah di Pameran Sains TeknologiKebangsaan 2001.

Usains Holding Sdn. Bhd.

Universiti Sains Malaysia (USM) merupakan universitiawam pertama di Malaysia yang mempunyai syarikatinduk. Kumpulan syarikat USAINS yang dimiliki

As of end 2004, MPOB had launched253 products and technologies, someof which were commercialised throughpatents and licensing. To date, patentshave been filed for 81 inventions, ofwhich 30 have been granted. Some ofthese commercialised inventionsinclude the red palm oil, vitamin E,aluminium harvesting pole, mechanicalloader and grabber, palm-based ink,

healthy margarine and oil blends, goat milk soapand personal care products.

In recent years, MPOB has received numerous awardsfor its R&D and inventions such as at the InternationalInventions, Innovation, Industrial Design andTechnology Exhibition (I-Tex) Geneva for the years2001-2004; the Anugerah Inovasi PenyelidikanBersama Di Antara Sektor Awam dan Swasta for2001-2002; as well as awards at the National ExpoScience Technology 2001.

Usains Holding Sdn. Bhd.

Universiti Sains Malaysia (USM) has the distinction of beingthe first Malaysian public university to launch a holdingcompany. The USAINS group of companies (USAINS),which is wholly owned by USM, was incorporated in 1998and commenced operations in 2000. It comprises UsainsHolding Sdn. Bhd. and three subsidiaries, namely, UsainsTech Services Sdn. Bhd., Usains Tech Capital Sdn. Bhd.and Usains Infotech Sdn. Bhd.

As the commercial arm of USM, USAINS managesand markets the intellectual capital and property ofUSM, including copyrights, patents, innovativeproducts and consultancy services. Additionally, itpromotes the university’s highlysophisticated technological facilities.Its mission is to function as an effectiveand commercially viableorganisation through which theeducational, technical and relatedresources and services of USM areoptimised, made available andpromoted to the local and globalcommunities.

92


sepenuhnya oleh USM, diperbadankan pada 1998dan mula beroperasi pada 2000. Ia merangkumiUsains Holding Sdn. Bhd. dan tiga anak syarikat iaituUsains Tech Services Sdn. Bhd., Usains Tech CapitalSdn. Bhd. dan Usains Infotech Sdn. Bhd.

Sebagai unit komersil USM, USAINS mengurus danmemasarkan modal dan harta intelek milik USMtermasuklah hakcipta, paten, produk inovasi danperkhidmatan perundingan. Di samping itu, ia jugamempromosikan kemudahan teknologi canggihuniversiti tersebut. Misinya adalah untuk bertindaksebagai organisasi yang berkesan lagi berdaya majudari segi komersil. Bagi tujuan ini, sumber danperkhidmatan pendidikan, teknikal dan sumber lainkepunyaan USM dapat dioptimumkan, serta dibekaldan dipromosikan kepada masyarakat tempatan danantarabangsa.

Pada masa kini, USAINS menawarkan perkhidmatandan produk teknologi kepada sektor awam danswasta. USAINS telah berdaftar sebagai perundingdengan Kementerian Kewangan, KementerianPelajaran dan Perbadanan Kemajuan Filem NasionalMalaysia. Ia pernah menjadi perunding kepadabadan kerajaan dalam bidang kejuruteraan sivil danstruktur, mekanikal dan geologi; seni bina;perancangan bandar dan desa; dan alam sekitar.Dalam sektor swasta pula, USAINS memberi tumpuankepada teknologi sektor kecil pembuatan dan industriserta menyediakan perkhidmatan perundingan,kerjasama P&P dan latihan tenaga kerja.

Currently, USAINS offers services and technologyproducts to both the public and private sectors.USAINS is a registered consultant with the Ministryof Finance, the Ministry of Education and theMalaysian National Film Development Corporation.It has served as a consultant to the government bodiesin the areas of civil, mechanical and geologicalengineering; architecture; town and country planning;and the environment. Whereas in the private sector,USAINS focuses on industrial and manufacturing sub-sector technologies as well as provides consultancyservices, R&D collaboration and manpower training.

USAINS offers an array of services, including contractresearch, consultancy and testing services, projectmanagement, clinical practices, joint ventures,licensing and sale of intellectual property. The synergyresulting from these activities fulfils the university’s goalof transferring technology to the private sector andaccelerating the country’s development towards aknowledge-based economy. Among the key inventionsthat are being commercialised by private companiesinclude:

• Multimedia Conferencing System. Researchers atthe School of Computer Sciences of USM developeda multimedia conferencing software prototypewhich has been taken up by a start-up company inexchange for a stake. The software was enhancedand improved before being marketed worldwideas Mlabs Multimedia Conferencing System and iscurrently in version 5 (MCSv5). MCSv5 enables

pelanggan client

pelanggan client

pelanggan client

MSC Server

pelanggan client

pelanggan client

pelanggan client

MSC Server

router routerInternet

Sistem Persidangan Multimedia Multimedia Conferencing System

93


USAINS menawarkan beberapa jenis perkhidmatantermasuk penyelidikan kontrak, perkhidmatanperundingan dan ujian, pengurusan projek,perkhidmatan klinikal, usaha sama serta perlesenan danpenjualan hak intelek. Hasil aktiviti tersebut telahmencapai matlamat universiti untuk memindahkanteknologi kepada sektor swasta dan mempergiatkanpembangunan negara ke arah ekonomi berasaskanpengetahuan. Antara penemuan utama yang telahdikomersilkan oleh firma swasta termasuklah:

• Sistem Persidangan Multimedia. Para penyelidikdaripada Pusat Pengajian Sains Komputer, USM telahmembangunkan perisian prototaip persidanganmultimedia yang kemudiannya telah diambil alih olehsyarikat yang baru beroperasi, sebagai gantian modal.Perisian itu telah dipertingkatkan dan diperbaikisebelum dipasarkan sebagai Mlabs MultimediaConferencing System dan kini boleh diperolehi dalamversi 5 (MCSv5). MCSv5 membolehkan manusia diserata dunia berkongsi dokumen, berkomunikasisecara lisan dan video serta bertukar data. Baru-baruini, Suruhanjaya Sekuriti telah meluluskanpengapungan syer syarikat berkenaan, iaitu MLabsSystems Berhad dalam pasaran MESDAQ.

• Ujian Pengesan Demam Kepialu (TYPHIrapidTM).Hasil penemuan Institut Penyelidikan PerubatanMolekul (INFORMM)dengan kerjasama PusatPengajian Sains Perubatan,TYPHIrapidTM telahdilesenkan kepada syarikatMalaysia Bio-DiagnostikServices Research Sdn.Bhd(MBDr), iaitu syarikat yangditubuhkan berikutanpenemuan baru bagipendiagnosan tifoid oleh saintis USM. TYPHIdotTM

merupakan ujian kualitatif pertama untuk mengesanantibodi terhadap antigen membran luar khususbagi Salmonella typhi. Penyelidikan lanjutan diINFORMM, USM telah memperbaiki lagi prosesujian tersebut, dan ia kini dikenali sebagaiTYPHIrapidTM. TYPHIrapidTM merupakan ujianpantas berasaskan imunokromatografi yang

people around the world to engage in documentsharing, voice and video communications, and dataconferencing. Recently, the Securities Commisionhas approved the floating of the shares of thiscompany, that is, MLabs Systems Berhad, on theMESDAQ securities market.

• Typhoid Diagnostic Kit (TYPHIrapidTM). A productof the Institute of Research in Molecular Medicine(INFORMM) in collaboration with the School ofMedical Sciences, TYPHIrapidTM was licensed toMalaysian Bio-Diagnostic Research Sdn. Bhd.(MBDr), a company formed as a direct result ofthe discovery of a convenient typhoid diagnosticmethod by USM scientists. TYPHIdotTM was the firstqualitative antibody detection test for a specificouter membrane-antigen of Salmonella typhi.Further research at INFORMM has improved thetest, resulting in a kit now known as TYPHIrapidTM.TYPHIrapidTM is a rapid immunochromatographictest used to detect Igm against Salmonella typhi,the causative agent of typhoid fever. This test isalso known as a lateral flow test. As this test isprepared in dry chemistry format, it has long termstability over a wide range of climates and hence,does not require a cold chain for transportationand storage. Coupled with simplicity, cost-effectiveness, speed (15 minutes) and high

sensitivity and specificity, thistest is most suited forconditions in most developingcountries.

What makes USAINS uniqueis not just the abovepartnerships, but the fact thatit is also engaged in producingand marketing some of USM’sinventions, such as:

• PORTAFOAM. Designed at the School of Housing,Building and Planning of USM, the PORTAFOAMis a portable foam generator machine. The foamis used in the production of light weight foamconcrete for a variety of applications. Despite itsmodest scale manufacturing, it has been sold inlocal and international markets; and

94


• E-Faraid system. A computer software that mapsproperty and asset distribution according to Islamicinheritance principles and is sold through USAINSand licensedvendors. E-Faraidis a product of theSchool ofM a t h e m a t i c a lSciences of USM.

Building on itssuccesses, USAINS isnow moving into itsnext phase and looking into generating funds for thefollowing activities:

• To intensify USAINS’ involvement in incubation andinvestment in start-up companies involved in thecommercial application of technology;

• To provide privatised medical, dental and healthservices using the resources of university-basedhealth scientists, to ultimately narrow the income-gap between university and private sectoremployment and thus, reduce the brain-drain fromthe university;

• To extend USAINS incubation services to scientistsfrom other universities and the private sector inorder to optimise wealth generation within theeconomy;

• To synergise with similar organisations locally andinternationally and as such, benefit from themultiplier effect of these interactions;

• To strengthen industry-university collaboration bydeveloping a bi-directional flow of complementaryresources and personnel; and

• To invest directly in acquiring or improvingequipment for use not only in research and teachingbut also to provide extension services to industry.

Malaysian Technology Development Corporation Sdn.Bhd.

An agency under the MOSTI, the MalaysianTechnology Development Corporation Sdn. Bhd.(MTDC) was incorporated in 1992. Its focus is on

digunakan untuk mengesan antibodi IgM terhadapSalmonella typhi, iaitu agen penyebab demamkepialu. Ujian ini juga dikenali sebagai ujian aliranlateral. Memandangkan ujian ini disediakan dalamformat kimia kering, ia berfungsi secara stabildalam pelbagai keadaan cuaca. Dengan itu ujianini tidak memerlukan kemudahan penyejukanapabila diangkut atau disimpan. Ujian ini mudahdan cepat (15 minit) dijalankan, sensitif danspesifik, serta kos efektif; dengan itu ia amat sesuaiuntuk digunakan di kebanyakan negaramembangun.

Keistimewaan USAINS bukan sahaja kerana usahasama tersebut di atas tetapi kerana USAINS sendirisedang membuat dan memasarkan beberapadaripada penemuan yang dicipta oleh USM, seperiberikut:

• PORTAFOAM.Direka olehPusat PengajianPerumahan,Bangunan danPerancangan,USM.PORTAFOAMadalah jenteramudah alihyang mengeluarkan buih. Buih itu digunakan untukmenghasilkan concrete foam yang ringan untukpelbagai kegunaan. Walaupun skalapembuatannya adalah sederhana, ia telah dapatdijual di pasaran tempatan dan antarabangsa; dan

• Sistem e-Faraid. Perisian komputer ini dapatmenunjukkan pembahagian hartanah dan asetmengikut prinsip pusaka Islam dan ia dijual melaluiUSAINS dan vendor berlesen. E-Faraid adalahhasil usaha Pusat Pengajian Sains Matematik,USM.

Berdasarkan kejayaannya, USAINS sedang berusahamendapatkan pembiayaan bagi aktiviti berikut:

• Untuk mempergiatkan penglibatan USAINS dalamaktiviti inkubator dan pelaburan dalam firma yang

95


baru beroperasi yang terlibat dalam penggunaanteknologi secara komersil;

• Untuk menyediakan perkhidmatan perubatan,pergigian dan kesihatan yang diswastakan denganmenggunakan sumber saintis kesihatan universitibagi merapatkan jurang pendapatan di antarakakitangan universiti dan sektor swasta, danseterusnya mengurangkan kehilangan kepakarandari universiti;

• Untuk memperluaskan perkhidmatan inkubatorUSAINS meliputi saintis dari universiti lain dansektor swasta supaya penjanaan kekayaan dalamekonomi dapat dioptimumkan;

• Untuk mewujudkan hubungan rapat dengan agensitempatan dan antarabangsa yang berkaitansupaya memperolehi faedah dari kesanpengganda daripada interaksi tersebut;

• Untuk memperkukuhkan kerjasama industri-universiti dengan perkongsian sumber dan personelyang saling melengkapi; dan

• Untuk melabur secara langsung bagi memperolehidan memperbaiki peralatan untuk kegunaanpenyelidikan dan pengajaran serta khidmatpengembangan kepada industri.

Perbadanan Pembangunan Teknologi Malaysia Sdn.Bhd.

Perbadanan Pembangunan Teknologi Malaysia Sdn.Bhd. (MTDC), iaitu sebuah agensi di bawah MOSTI,ditubuhkan pada 1992. Tumpuannya ialahmengkomersilkan hasil penemuan penyelidikan yangdijalankan oleh universiti dan institusi penyelidikanserta mengenalpasti dan memindah teknologistrategik untuk menggalakkan pertumbuhanperusahaan berasaskan teknologi di Malaysia. Iamempunyai modal dibenarkan sebanyak RM200 jutadan modal berbayar sebanyak RM99 juta.

Sebagai sebuah syarikat modal teroka, tugas utamaMTDC adalah mengenalpasti, membiayai sertamembangun firma dan usahawan yang berpotensidan menggalakkan bidang teknologi yang strategik.Bidang yang diberi tumpuan termasuklah sains hayat

commercialising research results of universities andresearch institutions as well as identifying andtransferring strategic technologies to encourage thegrowth of technology-based enterprises in Malaysia.It has an authorised capital of RM200 million and apaid-up capital of RM99 million.

As a venture capital company, the MTDC’s chief roleis identifying, financing and developing potentialcompanies and entrepreneurs, and promotingstrategic technology areas. Its areas of interest includethe life sciences and biotechnology, advancedmaterials, photonics, renewable energy, precisionengineering, advanced electronics and services. Twomain funds have been established under MTDC - theCommercialisation of Research and DevelopmentFund (CRDF) and the Technology Acquisition Fund(TAF).

The main objectives of the CRDF are to promote thecommercialisation of indigenous technology andaccelerate the commercialisation of R&D results oflocal universities and research institutions, companiesand individual researchers or inventors. CRDFprovides partial commercialisation grants to qualifiedprojects, to a maximum of 70 per cent of the projectcosts or RM2 million, whichever is lower. These grantsare for four types of activities- market survey andresearch, product/process design and development,standards and regulatory compliance as well asintellectual property protection and demonstration oftechnology.

The TAF meanwhile, aims to promote technologyupgrading through: (a) the introduction and utilisationof modern and efficient technology in manufacturing;and (b) the development of existing and new productsand processes. Under TAF, funding of up to 70 percent or RM2 million, whichever is lower, is providedfor technology acquisition through technologylicensing or acquisition of patent rights, prototypesand design. Partial grants are also available for theplacement of Malaysians in foreign technologycompanies or institutes for technology upgrading. Tothis end, the TAF for Women (TAF-W) has beenestablished to integrate more female-owned

96


dan bioteknologi, bahan maju, fotonik, tenaga bolehdiperbaharui, kejuruteraan penjitu, elektronik maju,dan perkhidmatan. Dua dana utama telah ditubuhkandi bawah MTDC, iaitu Dana PengkomersilanPenyelidikan dan Pembangunan (CRDF) dan DanaPerolehan Teknologi (TAF).

Objektif utama CRDF adalah untuk mempromosikanpengkomersilan teknologi tempatan danmenyegerakan pengkomersilan hasil P&P dari universititempatan dan institusi penyelidikan, firma danpenyelidik individu atau pereka cipta tempatan. CRDFmenyediakan sebahagian dari geran pengkomersilanprojek yang berkelayakan, tertakluk kepada hadmaksimum 70 peratus kos projek atau RM2 juta, yangmana lebih rendah. Geran ini adalah untuk membiayaiempat jenis aktiviti, iaitu kajian pasaran danpenyelidikan, reka bentuk dan pembangunan produkatau proses, pematuhan piawaian dan peraturanpengawalan dan perlindungan harta intelek, sertapenunjuk cara teknologi.

Sementara itu, TAF pula bertujuan untukmempromosikan peningkatan teknologi melalui (a)

companies into the manufacturing mainstream andto upgrade their technological capabilities, technicalskills and expertise.

Between 1997 and 2004, a total of RM215.3 millionwas approved for the two Funds, RM152.6 million (71per cent of the total) to TAF and the rest to CRDF (seeFigure 4.6). From these funds, 68 commercialisationprojects were funded under CRDF, 109 under TAF and47 under TAF-W.

To enhance technology development activities, MTDChas established Technology Development Clusters(TDCs) in collaboration with local universities. TheseTDCs are incubation centres located on universitypremises, aimed at nurturing collaborations betweenindustry and universities, and to establish new R&D-based business ventures. TDCs are developed basedon the strengths of the respective universities. Underthis arrangement, the university provides office space,use of equipment, consultancy services and training tothe tenant companies. In return, the company enjoys aformal and organised relationship with the respectiveuniversity; outsources its R&D through contract and

Rajah 4.6Dana yang Diluluskan di bawah Malaysian Technology Development Corporation, 1997-2004

Figure 4.6Grant Approvals under the Malaysian Technology Development Corporation, 1997-2004

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

RM juta RM million

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Bil. Projek No. of Projects

CRDF TAF TAF-W

97


pengenalan dan penggunaan teknologi moden danberkesan dalam sektor pembuatan; dan (b)membangunkan produk dan proses yang sedia adadan baru. Di bawah TAF, pembiayaan sehingga 70peratus atau RM2 juta, yang mana lebih rendah,disediakan untuk perolehan teknologi melaluipelesenan teknologi atau perolehan hak paten,prototaip dan reka bentuk. Separa geran jugadisediakan untuk tujuan penempatan warga Malaysiadalam firma teknologi luar negara atau institusipeningkatan teknologi. Bagi tujuan ini, TAF untukWanita (TAF-W) telah ditubuhkan untuk membawafirma milik wanita ke arus perdana pembuatan danmempertingkatkan kebolehan, kemahiran dankepakaran teknologi mereka.

Di antara 1997 dan 2004, sejumlah RM215.3 jutadiluluskan untuk kedua-dua Dana tersebut. Darijumlah tersebut, sejumlah RM152.6 juta (71 peratus)adalah untuk TAF dan bakinya untuk CRDF (lihatRajah 4.6). Melalui Dana ini, 68 projekpengkomersilan dibiayai di bawah CRDF, 109 dibawah TAF dan 47 di bawah TAF-W.

Untuk mempergiatkan aktiviti pembangunanteknologi, MTDC telah menubuhkan TechnologyDevelopment Cluster (TDC) dengan kerjasamauniversiti tempatan. TDC adalah pusat inkubator yangditempatkan dalam premis universiti dan bertujuanuntuk memupuk kerjasama antara industri danuniversiti serta mewujudkan perniagaan baruberasaskan P&P. TDC dimajukan berasaskankekuatan universiti berkenaan. Melalui pendekatanini, universiti menyediakan ruang pejabat,penggunaan peralatan, perkhidmatan perundingandan latihan kepada firma penyewa. Seterusnya,syarikat pula menikmati perhubungan yang rasmi danteratur dengan universiti berkenaan; menawarkanaktiviti P&P melalui kontrak dan persetujuankerjasama dengan universiti; mendapat nasihat pakarmengenai teknologi, pemasaran dan kewangan; sertamempunyai akses kepada peralatan teknologi tinggidan pengkomputeran universiti berkenaan.

Sehingga kini, tiga pusat inkubator telah ditubuhkan.Pertamanya ialah UPM-MTDC Technology Centre One

collaborative arrangements with the university; obtainsexpert advice on technology, marketing and finance;and has access to the university’s high-tech equipmentand computing resources.

Three such incubation centres have since beenestablished. The first of which was the UPM-MTDCTechnology Centre One, founded in 1996 to attractcompanies in information technology and multimediato operate within Universiti Putra Malaysia. The UPM-MTDC Technology Incubation Centre One is beingdeveloped in stages and currently comprises threephases with a total built-up space of 13,200 sq. metresand is home to 39 companies and tenants. These threephases span an area of 16 hectares and expansionprogrammes are currently underway. Ultimately, thiscentre will span a total of 68 hectares. The centre hasbeen awarded Cybercity status, the second afterCyberjaya. Future expansion of the centre includesServer Farm (6 hectares), International TechnologyCentre (20 hectares), MTDC Technology Centre (6hectares), Data Centre and Computer Recovery Centre.

In 1998, the UKM-MTDC Smart Technology Centrewas set up to attract companies involved in R&D intele-medicine, advanced manufacturing,environmental engineering and new materials. Thecentre is located on a 2-hectare piece of land withinthe Universiti Kebangsaan Malaysia campus. Itcurrently has eight tenant companies and with thespace to house 12-15 tenants.

The UTM-MTDC Technology Innovation Centre, whichis located at Universiti Teknologi Malaysia, wasestablished in 2000. It deals with companiesundertaking R&D in advanced materials and

98


Jadual 4.2Dana Ekuiti di bawah Malaysian Technology Development Corporation

Table 4.2Equity Funds under the Malaysian Technology Development Corporation

Dana Ekuiti Equity Fund

JumlahPeruntukan(RM juta)

Total Allocation(RM million)

Diluluskan sehinga Februari 2005Approved as of February 2005

RM jutaRM million

Bil. ProjekNo. of Projects

• Malaysian Technology Venture One Sdn. Bhd. (MTV 1) 35.0 17.8 2• Malaysian Technology Venture Two Sdn. Bhd. (MTV 2) 75.0 45.7 8

Malaysian Technology Venture Two (Agriculture)Sdn. Bhd. (MTV 2A) 7.2 2

• Malaysian Technology Venture Three Sdn. Bhd. (MTV 3) 75.0 9.5 2• East Malaysia Growth Corporation Sdn. Bhd. 10.0 3.6 2• Sumber Modal Satu Berhad 12.0 4.9 3

JUMLAH TOTAL 207.0 88.7 19

yang ditubuhkan pada 1996 untuk menarik firmateknologi maklumat dan multimedia untuk beroperasidalam kawasan Universiti Putra Malaysia. Pusat UPM-MTDC Teknology Incubator Centre One sedangdibangunkan secara berperingkat dan pada masa kinimengandungi tiga fasa dengan ruang binaan seluas13,200 meter persegi yang menempatkan 39 syarikatdan penyewa. Tiga fasa ini meliputi kawasan seluas16 hektar dan rancangan untuk memperluaskannyasedang dilaksanakan. Pusat ini akan diperluaskanuntuk meliputi 68 hektar. Pusat ini juga telah diberistatus bandaraya siber kedua selepas Cyberjaya.Pembangunan masa depan pusat ini termasuklahladang server (6 hektar), Pusat TeknologiAntarabangsa (20 hektar), Pusat Teknologi MTDC (6hektar), Pusat Data dan Pusat Pemulihan Komputer.

Pada 1998, UKM-MTDC Smart Technology Centreditubuhkan untuk menarik syarikat yang terlibatdalam P&P tele-perubatan, pembuatan maju,kejuruteraan alam sekitar dan bahan-bahan baru.Pusat ini berada dalam kawasan seluas dua hektaryang terletak dalam kampus Universiti KebangsaanMalaysia. Pada masa kini, ia mempunyai lapansyarikat penyewa dan mempunyai ruang untukmenempatkan 12 hingga 15 penyewa.

electronics and, more recently, biotechnology. Itcurrently has two tenants.

Alongside its venture capital investment activities,MTDC has also established five private equity fundsfor investment by companies in the manufacturingsector. The funds are Malaysian Technology VentureOne Sdn. Bhd, Malaysian Technology Venture TwoSdn. Bhd., Malaysian Technology Venture Three Sdn.Bhd., Sumber Modal Satu Berhad and East MalaysiaGrowth Corporation Sdn. Bhd.

As of February 2005, grants totalling RM88.7 millionhave been released to 19 companies through thesefunds (see Table 4.2). In addition, MTDC has alsofunded seven companies to the sum of RM63.8 million,from a RM1 billion grant for the development of non-ICT sectors.

99


UTM-MTDC Technology Innovation Centre yangditempatkan di Universiti Teknologi Malaysia, telahditubuhkan pada 2000. Ia berurusan dengan syarikatyang menjalankan P&P dalam bahan-bahan majudan elektronik, dan terkini dalam bioteknologi. Padamasa ini, ia mempunyai dua penyewa.

Selain daripada aktiviti pelaburan modal teroka,MTDC juga telah menubuhkan lima dana ekuitiswasta untuk pelaburan oleh syarikat dalam sektorpembuatan. Dana tersebut adalah MalaysianTechnology Venture One Sdn. Bhd., MalaysianTechnology Venture Two Sdn. Bhd., MalaysianTechnology Venture Three Sdn. Bhd., Sumber ModalSatu Berhad dan East Malaysia Growth CorporationSdn. Bhd.

Sehingga Februari 2005, geran berjumlah RM88.7juta telah disalurkan kepada 19 syarikat melalui danaini (lihat Jadual 4.2). Di samping itu, MTDC jugatelah membiayai tujuh syarikat sejumlah RM63.8 jutadaripada geran bernilai RM1 ribu juta untukpembangunan sektor bukan ICT.

Penutup

Malaysia sedang mengambil langkah yangbersepadu untuk mewujudkan persekitaran yangmenggalakkan inovasi. Ini termasuklah usaha untukmemperkemaskan dasar dan struktur institusi yangsedia ada bagi menggalakkan budaya inovasi dankreativiti di semua peringkat masyarakat. Tumpuandiberikan kepada peningkatan kebolehan sumbermanusia, pembiayaan aktiviti P&P yang strategik sertapenyediaan infrastruktur yang diperlukan danmekanisme sokongan. Langkah untuk menggalakkanlagi kerjasama strategik antara universiti, institusipenyelidikan dan industri sedang giat dijalankan.Inisiatif ini akan memperkukuhkan lagi asas negarauntuk beralih kepada ekonomi berasaskanpengetahuan, mempertingkatkan produktivitiekonomi secara menyeluruh dan mempercepatkanpertumbuhan ekonomi.

Conclusion

Malaysia is taking concerted efforts to create the righteco-system to promote innovation. It includes effortsto fine- tune existing policies and institutionalarrangements to promote the culture of innovationand creativity at all levels of society, particularlystrengthening the human resources capability, fundingstrategic R&D activities as well as providing thenecessary infrastructure and support mechanisms.Measures to encourage strategic collaboration amonguniversities, research institutions and industries arealso underway. These initiatives will strengthen thefoundation for the transformation of the nation into aknowledge-based economy, enhance economy-wideproductivity and accelerate economic growth.

bahagian section - unpan1.un.orgunpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/apcity/unpan023791.pdf · 15x50 km yang menjangkau dari Menara Kembar Petronas di utara sehingga Lapangan

Documents