1 Zastosowania kliniczne współczesnej radiologii dr n. med. Jolanta Meller Badanie gruczołu piersiowego • Rak sutka – najczęstszy nowotwór wśród kobiet w wieku 40-60 lat • wcześnie rozpoznany i leczony może być wyleczalny w 90% przypadków • guz osiąga średnicę 1cm w ciągu 7-8 lat • objawy radiologiczne nasuwające podejrzenie raka to: obecność guza, skupiska mikrozwapnień, zmiana architektury gruczołu sutkowego, poszerzenie naczyń żylnych, pogrubienie skóry Badania radiologiczne gruczołu piersiowego • mammografia klasyczna • ultrasonografia (sonomammografia) • rezonans magnetyczny • mammoscyntygrafia • pozytonowa tomografia emisyjna • galaktografia (mammografia kontrastowa) • pneumocystomammografia • kseromammografia (metoda historyczna)
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
Zastosowania kliniczne współczesnej radiologii
dr n. med. Jolanta Meller
Badanie gruczołu piersiowego
• Rak sutka – najczęstszy nowotwór wśród kobiet w wieku 40-60 lat
• wcześnie rozpoznany i leczony może być wyleczalny w 90% przypadków
• guz osiąga średnicę 1cm w ciągu 7-8 lat• objawy radiologiczne nasuwające podejrzenie raka
to: obecność guza, skupiska mikrozwapnień, zmiana architektury gruczołu sutkowego, poszerzenie naczyń żylnych, pogrubienie skóry
Mammografia • warunkiem prawidłowej interpretacji otrzymanych zdjęć jest
przejrzysta struktura sutka• w młodości przeważa tk. gruczołowa, tłuszczowa, kolagen
i włókna elastyczne (konsystencja sutka jest gęsta )• mammografia jest badaniem z wyboru u kobiet po 35 roku życia, których piersi w większej części zbudowane są z tkanki tłuszczowej
• badanie powinno być wykonane w I fazie cyklu, najlepiej ok. 7 dnia, gdyż w II fazie zagęszczenie miąższu sutka utrudnia interpretację badania
Skuteczność diagnostyczna mammografii, połączona z badaniem klinicznym palpacyjnym, oceniana jest na 80-97 %
Mammografia • celem mammografii jest uzyskanie na zdjęciach
obrazu miękkich tkanek sutka• badanie każdego sutka w dwóch projekcjach
( skośnej i osiowej ) oraz zdjęcia celowane• można wykryć zmiany już od 0,5 mm• czułość 80 %, swoistość 90 %• najdokładniejszym badaniem jest mammografia
cyfrowa (obraz charakteryzuje się dużą rozdzielczością, możliwość analizowania go przez komputer oraz porównywanie kolejnych badań)
3
Mammografia
konwencjonalna cyfrowa
Wskazania do mammografii • badanie profilaktyczne u kobiet po 35 roku życia • ból sutka• podejrzenie procesu złośliwego• podejrzenie procesu łagodnego, w celu dokładniejszej
diagnostyki• przed hormonoterapią, np. leczenie zastępcze w okresie
menopauzy• wyciek z brodawki sutkowej• zlokalizowanie zmian przed planowaną operacją• kontrola skuteczności leczenia operacyjnego,
chemioterapii, radioterapii
Wskazania do mammografii
Ponadto badanie mammograficzne pozwala na:• pobieranie materiału do badania mikroskopowego• właściwe ukierunkowanie biopsji• śródoperacyjną kontrolę wyciętego materiału• obiektywną kontrolę wyników leczenia
chemicznego lub/i radiologicznego raka sutka
4
Skrining mammograficzny• badanie przesiewowe mające na celu wykrycie
zmian chorobowych w sutku u kobiet, w populacji o zwiększonym ryzyku zachorowania
• pozwala na wychwycenie zmian w stadium przedklinicznym ( systematyczne badania w grupie wysokiego ryzyka zmniejszają wystąpienie choroby nowotworowej nawet o 50 % )
• wg American Cancer Society u kobiet powyżej 40 lat badanie co rok
Ultrasonografia gruczołu piersiowego
• zaletą jest duża łatwość wykonywania celowanych biopsji
• jest uzupełnieniem badania mammograficznego w gęstych gruczołowych sutkach
• mała czułość i swoistość w wykrywaniu zmian klinicznie bezobjawowych
Rezonans magnetyczny• najbardziej czuła metoda uzupełniająca badanie
mammograficzne• w badaniach sutków wykonuje się zawsze MR dynamiczne
(z zastosowaniem Gd-DTPA): zmiany złośliwe ulegają szybkiemu i intensywnemu wzmocnieniu, brak wzmocnienia z dużym prawdopodobieństwem wyklucza raka
• czułość metody w wykrywaniu zmian złośliwych przekracza 95 %
• MR bez podania środka cieniującego wykonuje się tylko w badaniach sutków z wszczepionymi endoprotezami
5
Galaktografia (mammografia kontrastowa)
• badanie wykonuje się, gdy stwierdza się wyciek z sutka, zwłaszcza krwisty, któremu nie towarzyszą zmiany zapalne
• podanie środka kontrastowego do wydzielającego przewodu mlecznego
• pozwala na ustalenie lokalizacji niewyczuwalnych i niewidocznych w klasycznej mammografii zmian patologicznych w obrębie przewodów gruczołowych
Pneumocystomammografia
• Celem badania jest wykluczenie lub potwierdzenia procesu rozrostowego(łagodnego lub złośliwego) w obrębie ściany torbieli
• Po ewakuacji płynu podaje się powietrze i wykonuje się zdjęcia w typowych projekcjach
Badania radiologiczne w otolaryngologii
• diagnostyka nosa i zatok przynosowych• uszu• urazów kości skroniowej• krtani • gruczołów ślinowych
Wskazania do urografii• ocena nieprawidłowych zmian ogniskowych w nerce• złogi (kamienie) w drogach moczowych• zmiany zapalne• choroby pęcherza moczowego• wodonercze• urazy• nadciśnienie tętnicze• ocena czynności i budowy ukł. moczowego u chorych
przygotowywanych do operacji• jako przygotowanie do biopsji nerki• choroby gruczołu krokowego
Pielografia
• środek cieniujący podaje się bezpośrednio do dróg moczowych – wstępująca (cewnikowanie moczowodu)– zstępująca (przezskórne nakłucie miedniczki nerkowej
lub jednego z kielichów pod kontrola USG)
• Wskazania – niewydolność nerek– uczulenie na jodowy środek cieniujący
11
Pielografiazstępująca wstępująca
Cystografia mikcyjna
• zakłada się cewnik do pęcherza i podaje środek cieniujący
• wykonuje się zdjęcie statyczne i zdjęcie mikcyjne
Cystografia mikcyjna
12
Cystoureterografia mikcyjna –podstawowe badanie w urologii dziecięcej
• wykonuje się w celu wykrycia refluksów pęcherzowo-moczowodowych i oceny pęcherza i cewki moczowej
• metody: cewnik do pęcherza lub nadłonowo
Środki cieniujące stosowane do badań obrazowych układu
moczowego
• urotropowe środki cieniujące (rozpuszczalne w wodzie) podawane donaczyniowo wydalają się przez nerki (urografia, angiografia, TK)
• podawane bezpośrednio (ureteropielografia, pielografia zstępująca, cystografia)
Wykorzystanie ramienia C do zabiegu pozaustrojowego kruszenia kamieni
nerkowych
• wykorzystanie aparatu rentgenowskiego z ramieniem C w systemie obrazowania kamienia umożliwia wykonanie takiego zabiegu z maksymalną dokładnością przy zminimalizowanym naświetleniu chorego
• litotrypsja (ESWL) – rozbijanie kamieni za pomocą fali uderzeniowej
• do zabiegu pacjent musi być przygotowany jak do urografii
13
Przygotowanie pacjentado litotrypsji
• „ jelita wolne od powietrza”• pacjent nie powinien mieć stanu zapalnego nerki• należy wykluczyć ciążę pacjentki• potencjalne uszkodzenie wszczepionych aparatów• tydzień przed zabiegiem należy odstawić leki
p/krzepliwe• minimum 1 miesiąc przerwy przed ponownym
Badania izotopowe• Jod 131 – emituje cząstki beta (stosowane w terapii) oraz
cząstki gamma. Okres półtrwania ok. 8 dni• Jod 132 – emituje promieniowanie gamma, okres
półtrwania 2-3 godz. (znacznie mniejsze napromienianie tarczycy, badania u dzieci)
• Jod 125 – emituje promieniowanie gamma, okres półtrwania 60 dni ( głównie do badań scyntygraficznych)
• Tc 99 – emituje promieniowanie gamma, okres półtrwania 6 godzin
14
Scyntygrafia tarczycy
• określa stopień gromadzenia jodu w miąższu gruczołu ( nieprawidłowe rozmieszczenie izotopu świadczy o obecności zmian patologicznych)
• Jod 131, 125; badanie wykonuje się 24 godziny po doustnym podaniu dawki
• Tc 99m uwidacznia również guzki zimne, powoduje mniejsze napromienianie tarczycy
Scyntygrafia tarczycy c.d.
• w czasie badania pacjent leży w pozycji na wznak z odchyloną głową a detektor scyntygrafu przesuwa się ruchem meandrycznym ponad szyją
• scyntygrafię wykonuje się zazwyczaj w warunkach podstawowych. Niekiedy przy ocenie guzków wykonuje się badania po zahamowaniu jodochwytności tarczycy preparatami hormonów tarczycy oraz po pobudzeniu jodochwytności tarczycy TSH
• w zależności od stopnia gromadzenia izotopu jodu guzki dzielą się na zimne, chłodne , ciepłe i gorące
• częstość rozrostu nowotworowego w guzkach jest proporcjonalna do stopnia zmniejszania się wychwytu izotopu w ich obrębie
Diagnostyka guzków tarczycy c.d.
• guzki zimne- torbiele i krwiaki• guzki ciepłe – zwykle łagodne, aczkolwiek
dużo częściej niż gorące okazują się rakiem• guzki gorące – wysoko zróżnicowane
gruczolaki
Badanie jodochwytności tarczycy
• test określający czynność tarczycy• polega na doustnym podaniu radioizotopu i
wykonaniu po 6 i 24 godzinach pomiarów promieniowania tarczycy
• na wynik testu ma wpływ dieta, położenie geograficzne miejsca zamieszkania, jodowe środki cieniujące oraz leki obniżające jodochwytność tarczycy (jodyna, Enteroseptol, sterydy, bromki, salicylany, tyreoidyna, trójjodotyronina)
16
Badanie jodochwytności tarczycy c.d.
• w zależności od rodzaju stosowanego preparatu obniżającego jodochwytność tarczycy okres karencji wynosi od 6 tygodni do 3 miesięcy a nawet do roku w przypadku zastosowania organicznych związków jodowych ( środków cieniujących)
USG tarczycy
• pozwala na ocenę morfologii gruczołu ( wielkość , kształt, położenie)
• możliwość różnicowania guzków, torbielii krwiaków