Burgemeestertaal in 140 tekens Een onderzoek naar het Twittergebruik van de burgemeesters in Nederland Bachelorscriptie: Nieuwe Media & Digitale Cultuur Student: Annelous Neven (3913031) Scriptiebegeleider: Marianne van den Boomen Faculteit der Geesteswetenschappen Universiteit Utrecht Juni, 2013
Annelous Neven maakte deel uit van de eerste lichting studenten op de Utrecht Data School, waarvan Buzzcapture partner is. Annelous deed samen met studiegenoten onderzoek naar het twittergedrag van Burgemeesters en heeft verder ingezoomd op dit onderwerp voor haar bachelorscriptie ‘Burgemeestertaal in 140 tekens’. Uit haar onderzoek blijkt dat burgemeesters Twitter vooral gebruiken om in contact te treden met burgers.
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Burgemeestertaal in 140 tekens Een onderzoek naar het Twittergebruik van de burgemeesters in Nederland Bachelorscriptie: Nieuwe Media & Digitale Cultuur Student: Annelous Neven (3913031) Scriptiebegeleider: Marianne van den Boomen Faculteit der Geesteswetenschappen Universiteit Utrecht Juni, 2013
2
“There is a human being behind every Tweet, blog and e-mail. Remember that.”
Als scriptant ging het mij niet altijd gemakkelijk af. Regelmatig wist ik niet meer hoe ik mijn onderzoek het beste kon voltooien en wilde ik alleen maar kunnen zeggen dat ik klaar was. Nu het zover is en ik daadwerkelijk kan zeggen dat ik klaar ben, kijk ik met trots naar deze scriptie. Klaar zijn met deze scriptie betekent voor mij dat ik mijn Pre-master Theater-, Film- en Televisiewetenschappen heb voltooid. Het was een bevlogen en erg leuk studiejaar waarin ik door het volgen van de verscheidene cursussen ontzettend veel heb geleerd. Ik wil mijn begeleidster Marianne van den Boomen bedanken voor de fijne begeleiding bij het schrijven van mijn scriptie. Alhoewel ik het af en toe echt niet meer zag zitten, wist zij mij altijd op mijn gemak te stellen waardoor ik het onderzoek kon afronden. Dankzij mijn eigen doorzetten en de bemoedigende woorden van mevrouw Van den Boomen maak ik met deze scriptie kans op toelating voor de master Nieuwe Media en Digitale Cultuur aan de Universiteit Utrecht. Bedankt!
4
Inhoudsopgave
Inleiding ..................................................................................................................................... 5 140 tekens en het ambt ............................................................................................................... 7
Online profilering ............................................................................................................... 7 Offline profilering .............................................................................................................. 9 Twitter; een onderscheid in 140 tekens ............................................................................ 10
140 tekens en de analyse .......................................................................................................... 13 Coding frame .................................................................................................................... 14
Burgercontact in 140 tekens ..................................................................................................... 19 Persoonlijk burgercontact in 140 tekens .................................................................................. 26 Inlezen en mobiliseren in 140 tekens ....................................................................................... 30 Referentielijst ........................................................................................................................... 32 Bijlage ...................................................................................................................................... 34
mediadebat’, ‘nieuws (landelijk/gemeentelijk)’, ‘weer en verkeer’ en ‘algemeen belang’. Het
ene label sluit het andere niet uit, dus het kan voorkomen dat een tweet meerdere labels
tegelijk omvat. Om de veertien labels beter te begrijpen is in onderstaande tabel een
operationalisatie gegeven van de labels.
Label Operationalisatie Voorbeeld Tweet Persoonlijk eigen bericht Een bericht over dagelijkse
zaken zoals middageten,
lunch,
familieaangelegenheden,
sport, hobby en ontspanning.
Sinterklaas met familie Ostendorp. Vader, moeder, zussen, zwager, neven, nichten en aanhang. Het bleef lang onrustig in Bunnik... #pfff ;-)) (@hmostendorp)
Burgercontact Via Twitter in gesprek met
burgers, @replies die niet te
herleiden zijn.
@frankklaassen het verschil tussen jou en mij......ik geloof ECHT in sinterklaas. Hulpsinterklazen bestaan niet!!! (@mirjamclermonts)
Sociaal werkcontact Een bericht over ontbijt, lunch
en diner zonder dat er sprake
is van een werkoverleg of
vergadering (bijvoorbeeld
kerstlunch met collega’s) +
berichten over communicatie
via Twitter.
Koffie gedronken met secretaresses, bodes, koffiedames, communicatie en griffie. Iedereen die ons dit jaar dagelijks ondersteunt. #hulde (@MichaelSijbom) Over een uur begint mijn eerste Twitterspreek(half)uur. Twitter straks mee via #TSPS (@deburgemeester)
Politiek/Beleid
(landelijk/gemeentelijk)
Zowel gemeentelijk als
landelijk een bericht over de
aanstellingen van nieuwe
wethouders, referenties aan
vergaderingen of werk en
beslissingen.
Vanavond commissievergadering @GemeenteVhn met afwisselende agenda, o.a. Nieuwe werkwijze Raad, bezuinigingen veiligheidsregio. (@bmveldhoven)
16
Openbare Orde en Veiligheid Een bericht over
ordehandhaving en veiligheid
in de gemeente en bij
evenementen.
Vanmiddag samen met de politie individuele gesprekken gevoerd met horeca-ondernemers over activiteiten rond de jaarwisseling. #veiligheid (@ewaldvanvliet)
Politie/Brandweer Als hoofd van het korps
retweeten de burgemeesters de
accounts van de politie en de
brandweer.
RT @Politie: Met #ON12 zitten hulpverleners niet thuis aan de oliebollen, maar werken op straat voor uw veiligheid. RT als u achter ze s ... (@marianneschuurm)
Ambtsuitoefening Een bericht over Koninklijke
onderscheidingen, het openen
van evenementen en nieuwe
gebouwen.
Vanmorgen 100-jarige mevr. Bestman-Hogerwerf in Geldershof gefeliciteerd. Laatste bezoek bij zo'n feestelijke gelegenheid in Dirksland :-( (@servaasstoop) Nog een paar uurtjes tot de opening van @BeuningenOnIce. Prachtig vooruitzicht voor duizenden schaatsers. Open tot en met 6 januari 2013. (@carolvaneert)
Gemeentelijke promotie Berichten en verwijzingen ter
promotie van de gemeente
zoals bijvoorbeeld foto’s die
worden geplaatst over de
gemeente en het promoten van
bedrijven uit de gemeente.
Nog een foto omdat het zo mooi is. Park i/h centrum. http://t.co/FneJ7hSv (@mschollema)
Cultureel Item Een bericht over workshops,
toneelvoorstellingen en
sportwedstrijden.
Gisterenavond onverwacht toch nog kaarten voor @FameSGWeredi @HofnarCC Wat een talent in #veelzijdigvalkenswaard.
17
Top-voorstelling!! @bmvalkenswaard)
Speciaal Event Een bericht over evenementen
die niet standaard voorkomen,
zoals bijvoorbeeld Project X-
Haren of Serious Request.
RT @leefbaaralmelo: Kom allemaal naar de grote fabriekshal op Indie voor Serious Request! #Almelo (@jon_hermans)
Openbaar mediadebat Een bericht dat een
controversieel debat bevat of
waarin duidelijk een mening
naar voren komt, oneens met
iets, provocatief, maar hoeft
niet perse over de politiek te
gaan.
Zit je met je kinderen te kijken nr #ikhouvanholland, stuurt #RTL de trailer voorbij van een nieuw ziek programma #herkendehomo. #gestoord (@eduardvzuijlen)
Nieuws
(landelijk/gemeentelijk)
Zowel landelijk als
gemeentelijk een bericht over
zaken in andere media, of op
televisie die niet perse over de
politiek hoeven te gaan, maar
wel voor de gemeente van
belang kunnen zijn, zoals de
promotie van de gemeente in
andere media.
RT @palingnl: Vanavond Nederland 1 om 19:25 uur zie je hoe Burgemeester van de Groep van #Spakenburg voor zijn gezin paling gaat bereiden. (@melisvandegroep)
Weer en Verkeer Een bericht over
streekvervoer,
spoorwegvervoer, GWL en
weersomstandigheden.
sneeuw! Dat wordt weer dolle pret voor de kinderen. Maar rij voorzichtig en houd afstand! http://t.co/1mkwvIgz (@burg_vanbenthem)
Algemeen Belang Een bericht over de
decentralisatie van de
jeugdzorg of werkeloosheid of
de huizenmarkt.
Vanavond college gehad van Prof v. Dinten over decentralisatie jeugdzorg. Volgen we de standaard of durven we te kiezen voor lokaal maatwerk (@verhoevenpjj)
18
De 847 tweets zijn aan de hand van bovenstaande tabel gecodeerd. Later worden de resultaten
hiervan gepresenteerd en opvallendheden besproken.
19
Burgercontact in 140 tekens
In totaal hebben 108 burgemeesters een account op Twitter waarvan na de aselecte steekproef
van de maand december 847 tweets zijn gecodeerd en geanalyseerd. Hiervan zijn 738 tweets
van mannelijke burgemeesters en 109 tweets van vrouwelijke burgemeesters. De steekproef
bevat te weinig tweets van vrouwelijke burgemeesters om te onderzoeken of vrouwen
inhoudelijk andere tweets schrijven dan mannen. Op grond van de man-vrouwverhouding in
de steekproef, kan wel worden vastgesteld dat de steekproef representatief is. De steekproef
bevat 26 vrouwen en 108 mannen; een verhouding van 20/80 procent. Deze verhouding komt
keurig overeen met de totale populatie van burgemeesters; 21 procent is namelijk vrouw
(Walstra 2013). Op grond van deze cijfers kan ook worden geconcludeerd dat mannelijke
burgemeesters gemiddeld meer Twitterberichten versturen dan vrouwelijke burgemeesters,
want terwijl de vrouwen 20 procent uitmaken van de steekproef, versturen ze slechts 109
tweets. Dit is maar 13 procent van het totaal aantal tweets (847) in de steekproef.
Op basis van de groepering en de percentages van de labels worden opvallende issues
duidelijk zichtbaar. In onderstaande staafdiagram staan het aantal tweets en de percentages
van de labels uit de hele dataset geclusterd.
tweets & percentages uit gehele dataset
020406080
100120140160180200
Persoo
nlijk Eige
n Berich
t
Burgerc
ontac
t
Sociaal
Werk
contact
Politie
k/Beleid
Openb
are O
rde en
Veili...
Politie
/Bran
dwee
r
Ambtsuit
oefen
ing
Gemee
ntelijk
e Prom
otie
Culturee
l Item
Specia
al Eve
nt
Openb
aar M
ediade
bat
Nieuws
Weer en
Verk
eer
Algemee
n Belang
labels
aant
al
Aantal tweets
Percentage van het totaal aantaltweets
Figuur 1. Totaal aantal tweets en percentages uit dataset geclusterd.
De percentages van de veertien verschillende labels liggen tussen de 0.35% (Algemeen
Belang) en 22.08% (Burgercontact). Het grootste percentage uit de dataset is gelabeld als
burgercontact; bij 187 van de 847 tweets treedt de burgemeester in contact met de burger over
20
zaken die niet over de politiek gaan. Opvallend is dat de burgermeester, nadat hij of zij in
contact is getreden met de burger over zaken die niet over de politiek gaan, de meeste tweets
verstuurt over gemeentelijk politiek en beleid. Ruim 17 procent van de tweets uit de dataset
refereert aan vergaderingen, werk en beslissingen of gaat over de aanstelling van nieuwe
wethouders. Het aantal tweets dat gelabeld is als persoonlijk eigen bericht is 106 en scoort
hiermee 14 procent van het aantal berichten. Dit lijkt te bevestigen dat burgemeesters zich
inderdaad ‘als een van het volk’ willen profileren en op willen treden als burgervader
(Bergmann, Neven en Verheul 2013).
Daarnaast is uit eerder onderzoek gebleken dat burgemeesters de accounts van de politie en
wijkagenten regelmatig retweeten en nauwelijks vanuit hun eigen account berichten versturen
over openbare orde en veiligheid (Bergmann, Neven en Verheul 2013). Opvallend is dat in de
dataset slechts 28 tweets van de politie zijn geretweet of ge-@replied (3,31 procent) en dat
ruim 8 procent van de berichten uit de dataset gelabeld is als openbare orde en veiligheid.
Burgemeesters versturen nauwelijks tweets over culturele items en speciale evenementen
(slechts 6,02 en 3,90 procent), maar vinden het wel belangrijk om de gemeente te promoten
(13,22 procent). Burgemeesters promoten de gemeente vooral door foto’s van de gemeente
online te plaatsen en te verwijzen naar lokale ondernemers in hun tweets en niet door culturele
items en speciale evenementen aan te kondigen. De labels weer en verkeer en algemeen
belang scoren met respectievelijk 1,65 procent en 0,35 procent als de twee minst
voorkomende categorieën in de dataset.
De hoogst scorende categorie uit de dataset is burgercontact; 155 tweets worden ingezet om in
contact te treden met de burger. Dit zijn zaken die niet per definitie over de politiek gaan. Het
gaat met name over persoonlijke vragen van de burger, felicitaties, condoleanceberichten en
@replies die niet goed te herleiden zijn.
Een voorbeeld van een tweet die gecodeerd is als burgercontact, is van de burgemeester van
Weert, Jos Heijmans:
21
De tweet van Jos Heijmans laat zien dat de burgemeester in gesprek gaat met een burger,
namelijk @LibertyGerard. @LibertyGerard is volgens zijn profielgegevens geen politicus.
Burgemeesters laten via Twitter veel weten over het gemeentelijke politiek en beleid. Ruim
17 procent van de tweets refereert aan
vergaderingen, werk, beslissingen en
de aanstellingen van nieuwe
wethouders (133 tweets).
Een voorbeeld van een tweet van een
burgemeester die lid is van het CDA
en over gemeentelijke politiek en
beleid gaat is de tweet van de burgemeester van Zederik, Coert van Ee.
Tweets gecategoriseerd naar partij
0
10
20
30
40
50
60
70
Persoon
lijk (1
11)
Burgercontac
t (187)
Soc. Werkc
ontact
(18)
Politiek/B
eleid (154)
Orde/Veilig
heid(68)
Politie/Brandwee
r (32
)
Ambtsuito
efening (91)
Gemeentelijke Prom
otie (1
12)
Cultureel It
em (51)
Speciaal E
vent (3
3)
Openbaar M
ediadebat (5
0)
Landelijk
/Gemeen
telijk N
ieuws (10
4)
Weer/Verke
er (4)
Algemeen Belang (3
)
Label
Proc
ent
CDACUD66GLPVDASGPVVD
Figuur 2. Totaal aantal tweets gecategoriseerd naar partij.
Wat opvalt uit bovenstaande staafdiagram is dat van de labels die het hoogste scoren de
meeste berichten zijn verstuurd door burgemeesters die lid zijn van het CDA. Ook de meeste
tweets over gemeentelijk politiek en beleid zijn verstuurd door burgemeesters die lid zijn van
het CDA. Zo is uit bovenstaande staafdiagram af te lezen dat ruim 48 procent van de 154
tweets over gemeentelijk politiek en beleid afkomstig is van burgemeesters die lid zijn van het
22
CDA. 33 Procent van alle Nederlandse burgemeesters in Nederland is lid van het CDA. Van
alle tweets in de dataset is 46 procent afkomstig van een burgemeester die lid is van het CDA
en van het aantal berichten over politiek en beleid is dit 48 procent. Hieruit kunnen we
concluderen dat CDA-burgemeesters goed vertegenwoordigd zijn op Twitter en over het
algemeen gebruiken zij dit medium voor gemeentelijke beleidsdoelstellingen. Dit zou een
verband kunnen hebben met het feit dat oud-minister van Buitenlandse Zaken Maxime
Verhagen (CDA) een actief politicus op Twitter was. Mirko Schäfer, Nikos Overheul en
Thomas Boeschoten (2012, 2) vertellen namelijk het volgende: “Nadat Maxime Verhagen
(@MaximeVerhagen) in 2008 als eerste prominente politicus van Twitter gebruik ging
maken, volgden veel van zijn collega’s snel”. Het zou dus kunnen zijn dat Maxime Verhagen
ervoor heeft gezorgd dat het merendeel van de burgemeesters die lid zijn van het CDA
inmiddels gebruikmaken van Twitter.
We kunnen ook concluderen dat burgemeesters het belangrijk vinden om zichzelf van hun
persoonlijke kant te laten zien. Ruim 14 procent van de tweets is gelabeld als persoonlijke
eigen bericht. Dit houdt in dat de burgemeester op Twitter vertelt over het middageten, de
lunch, familieaangelegenheden, sport, hobby en ontspanning. Onderstaande tweet van Jan
Broertjes, de burgemeester van Midden-Drenthe, is duidelijk een persoonlijk eigen bericht.
De persoonlijke eigen
berichten worden
voornamelijk zelf door de
burgemeesters verstuurd. Zo
zijn van de 106 persoonlijke
eigen berichten, 54 tweets (51
procent), 22 @replies (21
procent) en 30 retweets (28
procent). Op basis van de man-vrouwverhouding in de dataset kan worden geconcludeerd dat
mannen meer persoonlijke berichten versturen dan vrouwen. 13 Procent van de persoonlijke
berichten is namelijk een tweet van een vrouwelijke burgemeester. Dit is beduidend minder
dan het percentage vrouwelijke tweets in de gehele dataset, namelijk 20 procent.
Echter bevat de dataset een aantal mannelijke topscoorders (@MichaelSijbom), die voor een
vertekend beeld kunnen zorgen. Als deze topscoorders niet in de dataset zitten, zou dit
hoogstwaarschijnlijk een ander beeld opleveren.
23
De vierde categorie die het hoogst scoort in de dataset is gemeentelijke promotie. Ruim 13
procent van de tweets is gelabeld als gemeentelijke promotie, wat betekent dat burgemeesters
door middel van een tweet de gemeente promoten aan hun volgers. Het kan zijn dat ze dit
doen door het plaatsen van een foto of bijvoorbeeld door te vertellen over de enthousiaste
ondernemers in de gemeente. Een goed voorbeeld van een tweet over gemeentelijke promotie
is de tweet van de burgemeester van gemeente Bunschoten, Melis van de Groep:
Van de 112 berichten die gaan over gemeentelijke promotie zijn er 60 tweets, 21 @replies en
31 retweets. Hieruit blijkt dat ruim 53 procent van de berichten die gaan over gemeentelijke
promotie zelf zijn verstuurd door de burgemeester en niet via @reply of een retweet van een
ander Twitteraccount.
Met een percentage van ruim 12 procent gaan de berichten van de burgemeesters ook
regelmatig over het openen van nieuwe gebouwen en evenementen en de Koninklijke
Onderscheidingen die zij mogen uitreiken. Ook bij deze categorie is het CDA goed
vertegenwoordigd, want van de 91 tweets die gaan over de ambtsuitoefening zijn er 46
afkomstig van burgemeesters die lid zijn van het CDA. De PVDA (20 procent) en de VVD
(19 procent) weten samen ook een groot percentage te halen. De overige 11 procent wordt
opgevuld door de ChristenUnie, D66, GroenLinks en de SGP.
24
De overige negen labels scoren allemaal onder de 10 procent. Wat opvalt is dat de eigen taak
van de burgemeester, het handhaven en reguleren van openbare orde en veiligheid, niet hoog
scoort in de dataset.
Van de 847 tweets zijn 68 tweets gelabeld als openbare orde en veiligheid. Ondanks dat in
middelgrote (25.000-50.000 inwoners) en grote gemeenten (meer dan 50.000 inwoners) de
kans groter is dat de openbare orde en veiligheid gehandhaafd moet worden, zijn de meeste
tweets in deze categorie afkomstig van een burgemeester uit een kleine gemeente (minder dan
25.000 inwoners). Wellicht dat het uit de hand gelopen feest in Haren de ogen van vele
burgemeesters heeft geopend om ook in de kleine gemeenten beter toe te zien op openbare
orde en veiligheid. Volgens de commissie Project-X Haren kunnen grootschalige openbare
orde problemen namelijk in elke gemeente voorkomen (Adang et. al 2013 29-30). Zij laten in
het rapport weten dat ook kleine gemeenten met een beperkt ambtelijk apparaat beter
toegerust moeten worden op het handhaven en reguleren van de openbare orde (Adang et. al
2013 29-30).
Het merendeel van de tweets die gelabeld is als openbare orde en veiligheid is afkomstig van
kleine gemeenten. In de dataset zijn 455 tweets van 63 kleine gemeenten, 276 tweets van 46
middelgrote gemeenten en 125 tweets van 25 grote gemeenten. Dit is keurig in verhouding
met de totale populatie van 408 gemeenten: daarin zijn er 195 klein, 142 middelgroot en 71
groot. Anderzijds geeft deze splitsing in de dataset een vertekend beeld. Zo lijkt het namelijk
dat burgemeesters van kleine gemeenten gemiddeld meer tweets de wereld in sturen
(gemiddeld 7 per persoon), gevolgd door burgemeester van middelgrote gemeenten
(gemiddeld 6 per persoon) en grote gemeenten (gemiddeld 5 per persoon). Dit beeld is in de
dataset echter vertekend door een paar extreme topscoorders in de groep burgemeesters van
kleine gemeenten. Zo zijn in de dataset alleen al 50 tweets van de burgemeester van Losser,
Michael Sijbom (@michaelsijbom). Aangezien dit een steekproef is van 10 procent, betekent
dit dat Michael Sijbom alleen in de maand december zo’n 500 tweets heeft verstuurd.
De labels die onder de 10 procent scoren worden niet dieper geanalyseerd omdat de dataset
een aantal extremen bevat. Ter verduidelijking; in de tabel in de bijlage is bijvoorbeeld te
lezen dat van de 478 tweets verstuurd door 182 burgemeesters, 18 gelabeld zijn als sociaal
werkcontact. Van deze 18 tweets, is ruim 11 procent afkomstig van Michael Sijbom. Tevens
zijn de scores te laag om nader te onderzoeken. Zo zijn er maar drie tweets die het label
algemeen belang toegekend hebben gekregen.
25
Ondanks de vele mogelijkheden van Twitter voor de burgemeester blijkt dat slechts een aantal
labels hoog scoren Op het eerste gezicht zijn er enkele indicatoren ontdekt hoe burgemeesters
Twitter gebruiken. Zo lijkt het dat de sekse van de burgemeester, de grootte van de gemeente
en de politieke partij van invloed kan zijn. Doordat de dataset echter een aantal extreme
gevallen bevat (zoals @MichaelSijbom) die voor vertekende beeld kunnen zorgen, is het niet
aannemelijk dat deze indicatoren van invloed kunnen zijn.
26
Persoonlijk burgercontact in 140 tekens
Samenvattend heeft dit onderzoek kunnen aantonen dat burgemeesters voornamelijk Twitter
gebruiken voor: burgercontact, persoonlijk eigen berichten, gemeentelijke politiek en beleid,
gemeentelijke promotie en ambtsuitoefening. Opvallend is dat de burgemeesters in de dataset
nauwelijks tweets versturen over openbare orde en veiligheid. Ook worden de accounts van
de politie en de brandweer nauwelijks geretweet of ge-@replied. De vraag is of we daaruit
kunnen concluderen dat ondanks de gebeurtenissen in Haren in september de burgemeesters
het versturen van tweets over hun eigen taak niet het belangrijkste vinden. Aangezien issues
rondom openbare ordes eenmaal minder voorkomen dan ambtsuitoefeningen en
burgercontacten is het lastig een antwoord te vinden op deze vraag. De hoeveelheid tweets
zegt namelijk niet alles over het belang dat burgemeesters eraan hechten.
De vraag die tijdens dit onderzoek centraal stond was wat burgemeesters doen op Twitter.
Gezien de resultaten uit de corpusanalyse, kunnen we concluderen dat Twitter in Nederland
door burgemeesters vooral wordt gebruikt om in contact te treden met de burgers. De
transparantie die het medium biedt, zorgt ervoor dat burgers sneller op de hoogte zijn en meer
weten van de burgemeesters. Zo bieden burgemeesters via Twitter een platform voor burgers
om in dialoog te treden met de burgemeester en om vragen te stellen. Tevens tonen de data
aan dat Twitter voor de burgemeester een platform is om op een relatief gemakkelijke wijze in
contact te treden met burgers om bijvoorbeeld een felicitatie of condoleancebericht te
versturen. Het lijkt er dus op dat op Twitter steeds meer aandacht komt voor de persoonlijke
kant van de burgemeester. De hoge score van de label persoonlijk eigen berichten lijkt dit ook
te bevestigen. Door het versturen van persoonlijke eigen berichten en door in contact te treden
met de burgers over zaken die niet over de politiek gaan, kan de burgemeester zich profileren
als burgervader. Waar de uitspraak van Amerikaanse schrijver en sociale mediaonderzoeker
Chris Brogan (2009) suggereert dat er een persoon schuilt achter elke tweet, lijkt dit
vooralsnog ook te gelden voor de burgemeesters. Burgemeesters hebben voornamelijk een
Twitteraccount omdat het voor verbondenheid met de burgers zorgt en daarnaast weet de
bevolking beter wat de burgemeester zoal doet en bezighoudt (NGB 2013). Waar De Vries
(Tielemans 2011) aangaf dat Twitter een uitstekend middel is om reputatie op te bouwen en
imago te versterken, wordt dit uit de inhoud van de tweets niet duidelijk. Vervolgonderzoek
aan de hand van interviews met de burgemeesters en burgers zou moeten uitwijzen of het
imago van de burgemeester wordt versterkt doordat hij Twitter gebruikt.
27
Tevens wordt uit dit onderzoek niet duidelijk of het versturen van persoonlijke berichten naar
de burgers een gevolg is van de transparantie van het medium. Eventueel vervolgonderzoek
zou door middel van interviews moeten uitwijzen in hoeverre de transparantie van invloed is
op de persoonlijke berichtgeving van de burgemeesters.
Aangezien de persoonlijke eigen berichten uit de dataset voornamelijk over het samenzijn met
de familie tijdens de feestdagen en over het versturen van nieuwjaarswensen gaan, kan het
zijn dat de labels burgercontact en persoonlijke eigen berichten een vertekend beeld geven.
De maand december bevat namelijk meer familieaangelegenheden (Sinterklaas, Kerst en
Nieuwjaarswisseling) dan andere maanden.
Het lijkt er namelijk op dat, ondanks de hoge score van het label persoonlijke eigen berichten
in de decembermaand de burgemeesters het te allen tijde belangrijk vinden tweets te versturen
over vergaderingen en besluiten. Het label gemeentelijke politiek en beleid scoort met een
verschil van drie procent namelijk nóg hoger dan het label persoonlijke eigen berichten. Dat
het label persoonlijke eigen berichten in de dataset een hoge score weet te halen, is vanwege
de decembermaand dus niet representatief voor het hele jaar. Het zou namelijk kunnen zijn
dat de relatie met de decembersaamhorigheid ervoor zorgt dat de burgemeester in de maand
december veel persoonlijke berichten verstuurt. Vervolgonderzoek zou moeten uitwijzen of
dit daadwerkelijk het geval is.
De data tonen aan dat burgemeesters Twitter gebruiken om naar de buitenwereld te
communiceren over vergaderingen, raadsbeslissingen en het aanstellen van nieuwe
wethouders. Opvallend is dat het onderzoek van de Utrecht Data School heeft aangetoond dat
burgemeesters Twitter niet inzetten voor politieke interactie tussen de burgemeester en de
burgers. Dit onderzoek nuanceert dit en toont aan dat er wel degelijk sprake is van politieke
participatie alleen met een ander accent dan uit het onderzoek van de Utrecht Data School
naar voren kwam. In het onderzoek van de Utrecht Data School werd geconcludeerd dat
burgemeesters Twitter niet gebruiken als tool ter communicatie van bestuurs- en politieke
zaken, maar meer voor oppervlakkige en vaak persoonlijke berichtgeving (Bergmann, Neven
en Verheul 2013, 39). Uit dit onderzoek blijkt juist dat burgemeesters veel tweets versturen
over gemeentelijke politiek en beleid (17,24 procent) en dat er veel interactie met de burgers
is (22,08 procent).
Op basis van het onderzoek kan tevens worden geconcludeerd dat burgemeesters Twitter
inzetten om de gemeente te promoten en om te berichten over het openen van nieuwe
gebouwen en evenementen en het uitreiken van Koninklijke Onderscheidingen. Wat opvalt is
dat 11 procent van de berichten dat gelabeld is als gemeentelijke promotie ook is gelabeld als
28
ambtsuitoefening. Aangezien het openen van een evenement of een nieuw gebouw ook een
promotie is voor de gemeente, lijkt dit een aannemelijke verklaring.
Waar uit het onderzoek van de Utrecht Data School (Bergmann, Neven en Verheul 2013) is
gebleken dat burgemeesters zowel het account van de politie als van de wijkagenten retweeten
en @replieën, blijkt dit niet uit de corpusanalyse. Zo zijn van de 847 tweets maar 28 gelabeld
als politie, vooral bestaand uit burgemeesters die als hoofd van het korps de accounts van de
politie en de brandweer retweeten. Ook het versturen van berichten vanuit hun enige eigen
taak, het handhaven en reguleren van openbare orde en veiligheid lijkt voor alsnog mee te
vallen. Ruim 8 procent van de berichten is gelabeld als openbare orde en veiligheid. Ondanks
dat je zou verwachten dat in de maand december veel evenementen plaatsvinden en
veiligheidsinstructies verstuurd zouden worden in verband met Sinterklaas en Kerst en de
Nieuwjaarswisseling is dit niet het geval. Het blijkt namelijk dat er in de dataset slechts 68
berichten zijn verstuurd die gelabeld zijn als openbare orde en veiligheid.
29
140 tekens en de beperkingen Net als bij elk onderzoek, heeft dit onderzoek te maken met een aantal beperkingen die niet
ongenoemd kunnen blijven.
De dataset bestaat uit een aselecte steekproef van de maand december. Aangezien deze
dataset een aantal extreme Twitteraars bevat (bijvoorbeeld @MichaelSijbom), levert dit soms
vertekeningen op. Zo heeft Michael Sijbom alleen in de maand december al 500 tweets
verstuurd.
Daarnaast bevat de steekproef maar 109 tweets van vrouwelijke burgemeesters en 738 tweets
van mannelijke burgemeesters. Hierdoor werd het lastig om algemene conclusies te trekken
dat vrouwelijke burgemeesters inhoudelijk andere tweets versturen dan mannen. Eventueel
vervolgonderzoek zou dit verder moeten uitwijzen.
Aangezien de dataset alleen tweets bevat van de maand december kun je je afvragen of dit
representatief is voor het Twittergedrag van de burgemeesters gedurende het hele jaar. Zo
worden er in de maand december relatief veel persoonlijke berichten gestuurd vanwege
Sinterklaas Kerstmis en Nieuwjaarswisseling.
Tevens kan het zijn dat een onderzoeker de tweets anders leest en interpreteert dan bedoeld is.
Als een tweet verkeerd wordt geïnterpreteerd en daarmee verkeerd wordt gecodeerd,
verandert de validiteit van het onderzoek. Tijdens dit onderzoek was het vanwege tijdsdruk
niet mogelijk om een interpretatie van een tweede lezer te vragen, maar tijdens eventueel
vervolgonderzoek is dit wel mogelijk.
30
Inlezen en mobiliseren in 140 tekens
Gezien de enorme media-aandacht sinds de gebeurtenissen in Haren en de groeiende
populariteit van Twitter, staan veel burgemeesters voor de keuze om Twitter te gebruiken
voor hun communicatiedoeleinden. Ondanks de vele theoretische omschrijvingen en de
uitgebreide corpusanalyse van de dataset kan nog steeds geen duidelijk antwoord worden
gegeven op welke manier Twitter het beste kan worden ingezet, zodat de kracht en de
meerwaarde van dit medium optimaal wordt benut. Deze punten zijn namelijk afhankelijk van
meerdere factoren, waaronder de grootte van de gemeente, de burgers uit de gemeente, het
beleid en de ambities van de gemeente etc.
Dit onderzoek heeft geleid tot drie nieuwe soorten onderzoeksvragen voor mogelijk
vervolgonderzoek, ingedeeld naar type methode:
1. Vragen die te betantwoorden zijn door middel van kwantitatieve big data analysis van
een corpus aan burgemeestertweets;
- In hoeverre versturen mannelijke burgemeesters inhoudelijk andere tweets dan
vrouwelijke burgemeesters?
- In hoeverre is de grootte van de gemeente bepalend voor de inhoud van de
tweets van de burgemeester?
- Versturen burgemeesters gedurende het jaar net zo veel persoonlijke eigen
berichten als in de maand december?
- In hoeverre is de politieke partij van de burgemeester van invloed op de
communicatie via Twitter?
2. Vragen die te beantwoorden zijn door middel van een kwalitatieve analyse met een
ander coding frame van een corpus aan burgemeestertweets;
- In hoeverre weet de burgemeester op Twitter te bemiddelen en in te grijpen om
de openbare orde en veiligheid te handhaven en te reguleren?
- In welke mate komt de offline communicatie overeen met de online
communicatie? (ter controle na methode drie)
- In hoeverre is de burgemeester geïnteresseerd in de doelgroep op Twitter en
weet de burgermeester hier op in te spelen? (ter controle na methode drie)
3. Vragen die een andere methode dan data-analyse vergen (vragenlijsten, interviews
etc);
31
- In hoeverre zijn burgemeesters vrij om op Twitter te communiceren over
gemeentelijke beslissingen en beleidsdoelstellingen?
- In hoeverre zijn de beleidsdoelstellingen en de ambities van de gemeente van
invloed op het Twittergebruik van de burgemeester?
- In welke mate komt de offline communicatie overeen met de online
communicatie? (Twittercheck via methode twee)
- In hoeverre besluiten burgemeesters voorafgaand dat ze Twitter gebruiken om een
strategie te bepalen?
- In hoeverre is de transparantie van het medium van invloed op de persoonlijke en
politieke berichtgeving van de burgemeesters?
- In hoeverre beïnvloedt het Twittergebruik het imago van de burgemeester?
- In hoeverre is de burgemeester geïnteresseerd in de doelgroep op Twitter en weet
de burgermeester hier op in te spelen? (Twittercheck via methode twee)
- Hebben burgemeesters voldoende maatschappelijke kennis en inzicht over de
burgers en de gemeente zodat er een effectief gebruik van Twitter kan
plaatsvinden?
32
Referentielijst Adang, Otto, Thomas Boeschoten, Gabriël van den Brink, Job Cohen, en Jan van Dijk. 2013. “Twee werelden. You only live once.” Hoofdrapport Comissie Project-X Haren 5-53. Geraadpleegd 13 mei, 2013. http://commissieharen.nl/. Bergmann, Nadine, Annelous Neven en Anne Verheul. 2013. “Follow, Retweet en @Reply Nederlandse Burgemeesters.” Onderzoeksrapport Utrecht Data School, Universiteit Utrecht. Biber, D., S. Conrad en R. Reppen. 1998. Corpus Linguistics: Investigating Language Structure and Use. Cambridge: Cambridge University Press. Boyd, D., S. Golder, en G. Lotan, eds. 2010. Tweet, Tweet, Retweet: Conversational Aspects of Retweeting on Twitter. Kauai: HI. http://www.danah.org/papers/TweetTweetRetweet.pdf. Brogan, Chris. 2009 “Content is not king” Chris Brogan Blog, 11 november. http://www.chrisbrogan.com/content-is-not-king/?utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed%3A+chrisbrogandotcom+%28%5Bchrisbrogan.com%5D%29. Burgemeesters. 2013. “Beginnen met twitter.” Laatst gewijzigd januari 2000. http://www.burgemeesters.nl/twitter. Es, Ana Van. 2012. “Burgemeester Haren: mijn zoon zag het op Facebook.” Volkskrant, 29 september. Geraadpleegd 23 april, 2013. http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2686/Binnenland/article/detail/3323839/2012/09/29/Burgemeester-Haren-mijn-zoon-zag-het-op-Facebook.dhtml. Fischer, E. en A. R. Reuber. (2011). Social interaction via new social media: (How) can interactions on Twitter affect effectual thinking and behavior? Toronto: Journal of Business Venturing. Kwak, H. C. Lee, H. Park, en S. Moon. 2010. “What is Twitter, a Social Network or a NewsMedia?”Geraadpleegd 3 juni, 2013. http://an.kaist.ac.kr/~haewoon/papers/2010-www-twitter.pdf. Ministerie van Binnenlandse Zaken. 2013. “Taken burgemeesters.” Geraadpleegd 27 april. http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/gemeenten/burgemeesters/taken-burgemeesters. Nederlands Genootschap Burgemeesters. 2013. “Taken van een burgemeester.” Geraadpleegd 27 april. http://www.burgemeesters.nl/node/1747. Schäfer, Mirko, Nikos Overheul en Thomas Boeschoten. 2012. “Politiek in 140 tekens.” In: Voorgeprogrammeerd. Hoe Internet ons leven leid, geredigeerd door Christian van 't Hof, Jelte Timmer and Rinie van Est 2012. Boom: The Hague. Strauss, A.L. en J. Corbin. 1998. Basics of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks, CA: Sage.
Tielemans, Loek. 2011. “Twitterende politici: terechte euforie of risicovolle keuze?” Masterthesis. Utrecht: Universiteit Utrecht. Walstra, Esther. (2013). “Niveau gemeenteraad omlaag met te weinig vrouwen.” BinnenlandsBestuur, Mei 2013. Geraadpleegd op 3 juni, 2013. http://www.binnenlandsbestuur.nl/ambtenaar-en-carriere/nieuws/niveau-gemeenteraad-omlaag-met-te-weinig-vrouwen.9031900.lynkx. Wester, F. en V. Peters. (2004). Kwalitatieve analyse. Uitgangspunten en procedures. Bussum: Coutinho. Zhao en Rosson. 2009. “How and Why People Twitter: The Role that Microblogging Plays in Informal Communication at Work.” International Conference on Supporting Group Work 243-252. Geraadpleegd 17 mei, 2013. doi: 10.1145/1531674.1531710. Vries, De Jack. 2011. In: Twitterende politici: terechte euforie of risicovolle keuze, geredigeerd door Loek Tielemans 2011. http://igitur-archive.library.uu.nl/student-theses/2011-1111-200626/Loek%20Tielemans%20-%20Twitterende%20politici%20%28PDF%29.pdf. Verhoeven, Nel. 2011. Wat is onderzoek? Den Haag: Lemma Uitgevers.
Figuur 3. Meest geretweet door burgemeesters november 2012-maart 2013
Figuur 4. Meest ge@replied door burgemeesters november 2012-maart 2013
37
Tabellen corpusanalyse
Inhoud Bericht Aantal Tweets Percentage Persoonlijk Eigen Bericht 106 14,17 Burgercontact 187 22,08 Sociaal Werkcontact 18 2,13 Politiek/Beleid (Landelijk/Gemeentelijk) 5/146 0,59/17,24 Openbare Orde en Veiligheid 68 8,03 Politie/Brandweer 28/4 3,31/0,47 Ambtsuitoefening 91 12,17 Gemeentelijke Promotie 112 13,22 Cultureel Item 51 6,02 Speciaal Event 33 3,90 Openbaar Mediadebat 50 5,90 Nieuws (Landelijk/Gemeentelijk) 33/71 3,90/8,38 Weer en Verkeer 14 1,65 Algemeen Belang 3 0,35 Tabel 1. Totaal aantal tweets uit dataset gecodeerd. Inhoud Bericht Aantal Tweets Persoonlijk Eigen Bericht 93 Burgercontact 159 Sociaal Werkcontact 15 Politiek/Beleid (Landelijk/Gemeentelijk) 5/129 Openbare Orde en Veiligheid 60 Politie/Brandweer 22/2 Ambtsuitoefening 78 Gemeentelijke Promotie 96 Cultureel Item 41 Speciaal Event 24 Openbaar Mediadebat 47 Nieuws (Landelijk/Gemeentelijk) 29/62 Weer en Verkeer 14 Algemeen Belang 3 Tabel 2. Totaal aantal mannelijke tweets (738) uit dataset gecodeerd.
38
Inhoud Bericht Aantal Tweets Persoonlijk Eigen Bericht 13 Burgercontact 28 Sociaal Werkcontact 2 Politiek/Beleid (Landelijk/Gemeentelijk) 0/17 Openbare Orde en Veiligheid 8 Politie/Brandweer 6/2 Ambtsuitoefening 13 Gemeentelijke Promotie 16 Cultureel Item 10 Speciaal Event 9 Openbaar Mediadebat 2 Nieuws (Landelijk/Gemeentelijk) 4/9 Weer en Verkeer 0 Algemeen Belang 0 Tabel 3. Totaal aantal vrouwelijke tweets (109) uit dataset gecodeerd. Inhoud Bericht Aantal Tweets Persoonlijk Eigen Bericht 58 Burgercontact 91 Sociaal Werkcontact 7 Politiek/Beleid (Landelijk/Gemeentelijk) 3/94 Openbare Orde en Veiligheid 42 Politie/Brandweer 12/5 Ambtsuitoefening 51 Gemeentelijke Promotie 46 Cultureel Item 24 Speciaal Event 17 Openbaar Mediadebat 21 Nieuws (Landelijk/Gemeentelijk) 10/37 Weer en Verkeer 8 Algemeen Belang 1 Tabel 4. Totaal aantal tweets (454) van gemeente met minder dan 25.000 inwoners uit dataset gecodeerd.
39
Inhoud Bericht Aantal Tweets Persoonlijk Eigen Bericht 30 Burgercontact 64 Sociaal Werkcontact 4 Politiek/Beleid (Landelijk/Gemeentelijk) 1/40 Openbare Orde en Veiligheid 19 Politie/Brandweer 10/2 Ambtsuitoefening 29 Gemeentelijke Promotie 49 Cultureel Item 20 Speciaal Event 12 Openbaar Mediadebat 14 Nieuws (Landelijk/Gemeentelijk) 8/16 Weer en Verkeer 4 Algemeen Belang 1 Tabel 5. Totaal aantal tweets (266) van gemeente met meer dan 25.000 inwoners en minder dan 50.000 inwoners uit dataset gecodeerd. Inhoud Bericht Aantal Tweets Persoonlijk Eigen Bericht 10 Burgercontact 32 Sociaal Werkcontact 7 Politiek/Beleid (Landelijk/Gemeentelijk) 1/13 Openbare Orde en Veiligheid 7 Politie/Brandweer 3/0 Ambtsuitoefening 9 Gemeentelijke Promotie 17 Cultureel Item 7 Speciaal Event 4 Openbaar Mediadebat 14 Nieuws (Landelijk/Gemeentelijk) 4/15 Weer en Verkeer 3 Algemeen Belang 1 Tabel 6. Totaal aantal tweets (125) van gemeente met meer dan 50.000 inwoners uit dataset gecodeerd.