nwl Awpxw Slok drj kr id` qw, ijvyN ik ‘qnu qpY qnUr ijau’ Aqy ‘PrIdw pwiV pto lw Dju krI’ [ ieh i^Awl bVw ^qrnwk qy hwnIkwrk hY [ ‘gurU’ (gRMQ swihb) ivc gurU-AwSy nwl nwh imlx vwly vwk d` s d` s ky isK dy isdk ƒ BwrI s` t mwrnI hY, Aqy Awpxy ieSt ƒ Awp hI by-prqIqw swbq krn dw ko Jw jqn hY [ Aijhy ieqrwz-Xog i^Awl pYdw hox dw kwrn ieh jwpdw hY ik Awm s`jx PrId jI dy SlokW ƒ iek lVI-vwr mzmUn nhIN mMndy, ieauN smJdy hn ik ieh rMg-brMgy qrMgW dw iek sMgRih hY [ Asl g`l: Asl g`l ieh hY ik PrId jI dy SlokW ivc ikqy BI gurmiq qoN ivroDqw nhIN ijs ƒ siqgurU jI ny Awpxy Agly Slo k ivc TIk kr id` qw hovy [ hW, ij`Qy ikqy PrId jI ny koeI i^Awl ieSwry-mwqR d`isAw hY qy BulyKw pYx dI sMBwvnw ho skdI hovy, siqgurU jI ny aus ƒ vDIk KolH id`qw hY [ ies tIky ivc mYN iehnW SlokW ƒ iek lVI-vwr mzmUn smJx dI koSS kIqI hY, ijs krky aupr-ilKy sMsy Awpxy Awp au~f jWdy hn [ swry slokW dw lVI-vwr Bwv BI id` qw igAw hY, qwik pwTkW ƒ ies swrI bwxI dw smu`cw Bwv smJx ivc shU lq ho sky [ not:- bwbw &rId jI dy SlokW dy tIky dI pihlI AYfISn meI sM n 1946 ivc CpI sI [ qdoN mYN ^wlsw kwlj AMimRqsr ivc pVHWdw sW [ dUjI AY fISn sMn 1949 ivc CpI geI sI, qdoN BI mYN ^wlsw kwlj ivc hI sW [ not:- ‘kwT kI ro tI’ Aqy ‘puTy ltk ky qp krn’ bwry myry lyK pihlW myrI lyK-lVI dI qIjI pusqk ‘gu rmiq pRkwS’ ivc Cpy sn [ aus ivcoN lY ky hux ‘sRI gurU gRMQ swihb drpx’ dI qIjI poQI dy pMnw 845 qoN 862 qk Cwpy gey hn [ ieh iqM n lyK hn [ pihlw ieh hY ik bwbw PrId jI dI bwxI gurU nwnk dyv jI ny Awp hI ilAw ky Awpxy pws r`KI hoeI sI [ pusqk ‘gurmiq pRkwS’ isMG bRdrz, bzwr mweI syvW AMimRqsr qoN imldI hY [ my rIAW ho r pusqkW BI auQoN hI [ swihb isMG <> siqgu r pRswid ] jIvn bwbw PrId jI (sMn 1173 qoN 1266) bwrHvIN sdI eIsvI ivc kwbl dw bwdSwh &`ru K Swh sI [ gznI qy hor nyVy dy ielwikAW dy bwdSwh ies dI eIn mM ndy sn [ pr &ru`K Swh dw pu`qr Awpxy ipau vWg qyj-pRqwp vwlw swbq nw hoieAw, qy, ZznI dy bwdSwh ny kwbl qy kbzw kr ilAw [ pr Aw^r aus ny
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
nwl Awpxw Slok drj kr idqw, ijvyN ik ‘qnu qpY qnUr ijau’ Aqy ‘PrIdw pwiV ptolw Dju krI’ [ ieh i^Awl bVw ^qrnwk qy hwnIkwrk hY [ ‘gurU’ (gRMQ swihb) ivc gurU-AwSy nwl nwh imlx vwly vwk ds ds ky isK dy isdk ƒ BwrI st mwrnI hY, Aqy Awpxy ieSt ƒ Awp hI by-prqIqw swbq krn dw koJw jqn hY [
Aijhy ieqrwz-Xog i^Awl pYdw hox dw kwrn ieh jwpdw hY ik Awm s`jx PrId jI dy SlokW ƒ iek lVI-vwr mzmUn nhIN mMndy, ieauN smJdy hn ik ieh rMg-brMgy qrMgW dw iek sMgRih hY [
Asl g`l: Asl g`l ieh hY ik PrId jI dy SlokW ivc ikqy BI gurmiq qoN ivroDqw nhIN ijs ƒ siqgurU jI ny Awpxy Agly Slok ivc TIk kr idqw hovy [ hW, ij`Qy ikqy PrId jI ny koeI i^Awl ieSwry-mwqR d`isAw hY qy BulyKw pYx dI sMBwvnw ho skdI hovy, siqgurU jI ny aus ƒ vDIk KolH id`qw hY [
not:- bwbw &rId jI dy SlokW dy tIky dI pihlI AYfISn meI sMn 1946 ivc CpI sI [ qdoN mYN ^wlsw kwlj AMimRqsr ivc pVHWdw sW [ dUjI AYfISn sMn 1949 ivc CpI geI sI, qdoN BI mYN ^wlsw kwlj ivc hI sW [
not:- ‘kwT kI rotI’ Aqy ‘puTy ltk ky qp krn’ bwry myry lyK pihlW myrI lyK-lVI dI qIjI pusqk ‘gurmiq pRkwS’ ivc Cpy sn [ aus ivcoN lY ky hux ‘sRI gurU gRMQ swihb drpx’ dI qIjI poQI dy pMnw 845 qoN 862 qk Cwpy gey hn [ ieh iqMn lyK hn [ pihlw ieh hY ik bwbw PrId jI dI bwxI gurU nwnk dyv jI ny Awp hI ilAw ky Awpxy pws r`KI hoeI sI [ pusqk ‘gurmiq pRkwS’ isMG bRdrz, bzwr mweI syvW AMimRqsr qoN imldI hY [ myrIAW hor pusqkW BI auQoN hI [
swihb isMG
<> siqgur pRswid ]
jIvn bwbw PrId jI
(sMn 1173 qoN 1266) bwrHvIN sdI eIsvI ivc kwbl dw bwdSwh &`ruK Swh sI [ gznI qy hor nyVy dy ielwikAW dy bwdSwh ies dI eIn mMndy sn [ pr &ru`K Swh dw pu`qr Awpxy ipau vWg qyj-pRqwp vwlw swbq nw hoieAw, qy, ZznI dy bwdSwh ny kwbl qy kbzw kr ilAw [ pr Aw^r aus ny
AwpxI lVkI dI SwdI &ru`^ Swh dy pu`qr nwl krky aus ƒ kwbl dI bwdSwhI moV idqI [
jdoN ZznI qy kwbl dy Awpo ivc ies qrHW dy lVweI-JgVy ho rhy sn, qW ZznI dy bwdSwh dw iek Brw sY^ SeIb (519 ihjrI) sMn eIsvI 1125 ivc Awpxw vqn C`f ky Awpxy kuJ irSqydwrW qy iqMnW pu`qrW smyq ksUr Aw v`isAw [ kuJ icr ipCoN ksUr qoN ieh mulqwn cly gey, qy iPr idpwlpur dy nyVy iek ngr koTIvwl jw v`sy, ijs dw nwm AYs vyly cwaulI muSYKW hY [ SYK SeIb dy vfy pu`qr dw nwm jmwlu`-dIn sulymwn sI [
ZznI qy kwbl dy SwhI JgiVAW dy idnIN kwbl dw rihx vwlw iek mOlvI vjIh-au~dIn BI kwbl qoN mulqwn dy izly ivc ngr kror ivc Aw v`isAw [ ieh mOlvI hzrq muhMmd swihb dy cwcw hzrq A`bws dy ^wndwn ivcoN sI [ ies mOlvI ny hzrq AlI dy ^wndwn dy iek s`Xd muhMmd Abdulw Swh dI lVkI bIbI mrIAm ƒ AwpxI lVkI bxw ky pwilAw hoieAw sI [ kwbl qoN clx vyly ies lVkI ƒ BI ieh mOlvI Awpxy nwl lY AwieAw [
jdoN bIbI mrIAm jvwn hoeI qW mOlvI vjIh-au~dIn ny ies dI SwdI SY^ SeIb dy v`fy pu`qr jmwlu`dIn nwl kr idqI [ iehnW dy Gr iqMn lVky pYdw hoey, qy iek lVkI [ dUjy pu`qr dw nwm PrIdu`-dIn msaUd sI [ ieh ihjrI 569 dy mhIny rmzwn dI pihlI qwrI^ ƒ pYdw hoey [ qdoN sMn eIsvI 1173 sI [
16 swl dI aumr ivc PrId jI mwipAW dy nwl h`j krn leI m`ky SrI& gey [ vwps Aw ky ieslwmI qwlIm hwsl krn leI kwbl Byjy gey [ qwlIm pUrI kr ky jdoN ieh mulqwn vwps Awey, qW ieQy iehnW ƒ id`lI vwly ^Íwjw kuqbu`dIn b^qIAr auSI dy drSn hoey [ PrId jI ^Íwjw jI dy murId bx gey [ murSd dy hukm Anuswr kuJ icr PrId jI hWsI qy srsy BI ieslwmI iv`idAw pVHdy rhy [ jdoN ^Íwjw kuqbu`dIn cVHweI kr gey, qW PrId jI AjoDx Aw itky, ijs ƒ hux pwkptn AwKdy hn [ ies vkq qk PrId jI dI SwdI ho cukI hoeI sI [ PrId jI dy Cy lVky qy do lVkIAW sn, v`fy puqr dw nwm Sy^ bdru`dIn sulymwn sI [ bwbw PrId jI dy ip`CoN iehI auhnW dI g`dI qy bYTw [
bwbw PrId jI ny ihjrI 664 dy mhInw muhrm dI pMj qwrIK ƒ (sMn eIsvI 1266) 93 swl dI aumr ivc Awpxy ipMf AjoDx (pwk-ptn) ivc clwxw kIqw [
SyK bRhm, ijs ƒ gurU nwnk swihb qIsrI ‘audwsI’ smy pwkptn imly sn, bwbw PrId jI dy ^wndwn ivc igAwrHvyN QW sI [ jdoN AmIr qYmUr Awpxy hmly smy sMn 1398 ivc AjoDx AwieAw sI, qdoN bwbw PrId jI dw poqrw hzrq Alwau~dIn mOjdrIAw g`dI qy sI [
SyK bRhm bwbw PrId jI dI g`dI qy sMn 1510 ivc bYTy sn, qy 42 swl rih ky sMn 1552 ivc iehnW cVHweI kIqI [ srhMd ivc iehnW dw mkbrw hY [ gurU nwnk swihb ny SyK bRhm pwsoN hI bwbw PrId jI dI swrI bwxI hwsl kIqI sI [
keI ilKwrI ieh AwKdy hn ik ieh Slok qy Sbd jo bwbw PrId jI dy nwm qy ilKy hoey gurU
gRMQ swihb ivc imldy hn, ieh Sy^ bRhm dy hn ijs ƒ PrId swnI BI ikhw jWdw hY [ pr, ieh i^Awl au~kw hI Zlq hY [ jy bwbw PrId jI ny Awp koeI bwxI aucwrI nwh huMdI, qW auhnW dI g`dI qy bYTy iksy hor ivAkqI ƒ koeI h`k nhIN ho skdw ik auh PrId jI dw nwm vrqdw [ gurU AMgd swihb, gurU Amrdws, gurU rwmdws, gurU Arjn swihb qy gurU qyg bhwdr swihb AwpxI aucwrI bwxI ivc siqgurU nwnk dyv jI dw nwm qW hI vrq sky hn jy gurU nwnk dyv jI ny Awp BI bwxI aucwrI qy l&z ‘nwnk’ vriqAw [ iPr, bwbw PrId jI dI g`dI au~qy auhnW qoN lY ky SyK bRhm bwbw qk bwbw jI qoN ibnw koeI BI hor s`jx auhnW dI brwbrI dw mShUr nhIN hoieAw [
ieh i^Awl BI inrmUl hY ik bwbw PrId jI dy smyN qk ‘pMjwbI bolI’ ieqny sohxy TyT rUp ivc nhIN A`pV skI sI [ PrId jI ny sMn 1266 ivc clwxw kIqw [ gurU nwnk dyv jI sMn 1469 ivc jnmy [ isr& do sO swl dI iv`Q sI [ siqgurU nwnk dyv jI dI bwxI ivc bhuq swry Sbd inrol TyT pMjwbI dy hn [ Akbr dy vyly kvI dmodr hoieAw hY, ijs ny TyT pMjwbI ivc hIr dw ik`sw iliKAw hY [ jy bwbw PrId jI dy vyly Ajy ‘pMjwbI bolI’ TyT rUp ivc nhIN sI Aw skI, qW iehnW dy iqMn sO swlW ivc ieqnI BwrI qbdIlI nhIN Aw skdI sI [ ‘bolI’ bxidAW qy qbdIl huMidAW sYNkVy nhIN hzwrW swl l`g jwieAw krdy hn [ bwbw PrId jI BwvyN ArbI &wrsI dy au~Gy ivdvwn sn, pr auh pMjwb ivc jMmy-pwly sn, qy pMjwbI auhnW dI AwpxI bolI sI [ pMjwb dy lokW ivc prcwr krn leI sB qoN cMgw vsIlw pMjwbI bolI hI ho skdw sI, jo PrId jI ny vriqAw [ ielwky dy Asr hyT lihMdI pMjwbI dy l&z bwbw jI dI bwxI ivc kw&I hn [
gMj Skr bwbw PrId jI dy nwm nwl auhnW dy nwm-lyvw l&z ‘gMj Skr’ vrqdy hn [ bwbw jI ƒ ‘gMj Skr’ AwKxw ikvyN SurU hoieAw—ies bwry BI Acrj khwxIAW ilKIAW imldIAW hn [ ieauN jwpdw hY ik ijvyN PrId jI dI bwxI ƒ Zlq smJ ky ieh i^Awl bxwey gey ik bwbw jI ny kwT dI rotI Awpxy p`ly b`DI hoeI sI, Aqy auh jMgl ivc pu`Ty ltk ky qp kirAw krdy sn, iesy qrHW auhnW dy jIvn ƒ Zlq smJ ky auhnW dy ‘gMj Skr’ hox dy sMbMD ivc BI AjIb swKIAW ilKIAW geIAW hn [
auhnW khwxIAW ivcoN iek khwxI ieauN hY ik PrId jI Awpxy n&s ƒ mwrn leI iqMn iqMn idnW dw rozw r`iKAw krdy sn [ iek vwrI rozw r`iKAw, iqMn idnW ipCoN jdoN rozw KolHxw sI qW Kwx ƒ kuJ nwh imilAw, Bu`K nwl Gbrwey qW PrId jI ny imtI dIAW kuJ FylIAW mUMh ivc pweIAW [ auh im`tI Skr bx geI [ b`s! ies qoN auhnW ƒ lokW ny ‘gMj Skr’ AwKxw SurU kr id`qw [
pr ieh khwxI ilKx vwly ƒ auhnW dI kwT dI rotI dw cyqw nhIN irhw [ jy PrId jI isr& iqMn idn dI Bu`K nwl ivAwkul ho skdy sn, qW auh keI keI idhwVy kwT dI rotI ƒ c`k mwr
ky Awpxy Awp ƒ ikvyN qs`lI dy lYNdy sn? dovyN g`lW Awpo ivc myl nhIN KWdIAW [
Asl g`l qW iblkul hor hY [ ieh g`l Awm pRis`D hY ik PrId jI dy jIvn dI Coh nwl l`KW bMidAW ƒ izMdgI dw shI rwh l`Bw, inry muslmwn hI nhIN, l`KW ihMdUAW ny BI Aw ky PrId jI dw p`lw PiVAw [ Aw^r ieh g`l qW hI ho skI jy bwbw jI dy jIvn ivc koeI iK`c qy imTws sI, jy auhnW dy kol bYTx vwilAW ƒ koeI TMF pYNdI sI [ mnu`K dI inMmRqw qy imTws iek AYsw gux hY jo hor swry ienswnI guxW dw somw hY, hor swrIAW cMigAweIAW dw q`q hY, swihb gurU nwnk dyv jI ny ies gux ƒ ieauN slwihAw hY:
imTqu nIvI nwnkw gux cMigAweIAw qqu ] r`b dy drvyS dy gux ibAwn krn l`igAW PrId jI ny Awp BI iehI AwiKAw hY ik imTw bolxw qy iksy dw idl nwh duKwxw r`b ƒ imlx dy cwhvwn leI sB qoN zrUrI gux hY:
ieku iPkw n gwlwie, sBnw mY scw DxI ] ihAwau n kYhI Twih, mwxk sB Amolvy ]129] sBnw mn mwixk, Twhxu mUil mcWgvw ] jo qau iprIAw dI isk, ihAwau n Twhy khIdw ]130]
b`s! iehI S`kr sI bwbw PrId jI dy mUMh ivc [ iehI ‘gMj’ sI qy iehI ^zwnw sI S`kr dw, ijs ny l`KW bMidAW ƒ auhnW dy crnW dw BOrw bxw r`iKAw sI [
bwbw PrId dw mzhb PrId jI dy jIvn-ilKwrI PrId jI ƒ ‘sU&I’ AwKdy hn [ auhnW dy mzhb dw nwm koeI BI r`K lau, pr jdoN AsI auhnW dI AwpxI bwxI ƒ ghu nwl pVH ivcwr ky inrxw krdy hW, qW auhnW dy Dwrimk i^Awl hyT-ilKy Anuswr idsdy hn:
mnu`K imQy hoey idn lY ky jgq ivc r`b ƒ imlx leI AwieAw hY, ‘drvyS’ bxn leI AwieAw hY [ pr mwieAw dy moh dI potlI ies ƒ inMidAw qy vYr-ivroD Awidk kurwhy pw dyNdI hY [
‘drvyS’ bxn leI iksy jMgl ivc jwx dI loV nhIN hY, Gr dI ikrq-kwr kridAW ihrdy ivc r`b ƒ vyKxw hY [ AYsy ‘drvyS’ dy lCx ieh hn—sihnSIlqw, dunIAwvI lwlc qoN njwq, iek r`b dI Aws, ^lkiq dI syvw, iksy dw idl nw duKwauxw, h`k dI kmweI, qy rb dI Xwd [ jy mwieAw dw lwlc nhIN mu`kw, qW Dwrimk ByK qy Dwrimk Awhr ‘drvyS’ jIvn ƒ ieqnw Gu`t dyNdy hn ik aus dw plHrnw AOKw ho jWdw hY [
SlokW dw vyrvw ieh swry Slok igxqI ivc 130 hn [ iehnW ivc 18 Slok gurU nwnk dyv, gurU Amrdws, gurU rwm dws qy gurU Arjn swihb dy BI hn, jo PrId jI dy kuJ SlokW dy Bwv hor vDIk KulHI qrHW smJwx vwsqy ilKy gey hn, qw ik koeI AM\wx mnu`K tplw nw Kw jwey [ so, PrId
jI dy inrol Awpxy SlokW dw Bwv ilKx vyly siqgurU jI dy slokW ƒ nwl rlwx dI loV nhIN hY [
i^Awl dI imlvIN lVI-Anuswr iehnW SlokW dy hyT-ilKI igxqI dy muqwibk pMj ihsy kIqy gey hn [
1. Slok nµ: 1 qoN 15 qk [ iehnW ivc Slok nµ: 13 gurU Amrdws jI dw hY (PrId jI dy Awpxy 14 hn) [
2. Slok nµ: 16 qoN 36 qk (21 Slok) [ iehnW ivc Slok nµ: 32 gurU nwnk swihb dw hY, (PrId jI dy Awpxy 20 hn) [
3. Slok nµ: 37 qoN 65 qk, (29 Slok) [ iehnW ivc Slok nµ: 52 gurU Amrdws jI dw hY (PrId jI dy Awpxy 28 hn) [
4. Slok nµ: 66 qoN 92 qk (27 Slok) [ iehnW ivc Slok nµ: 75, 82, 83, gurU Arjn swihb dy hn (PrId jI dy Awpxy 24 hn) [
5. Slok nµ: 93 qoN 130 qk, (38 SLok) [ iehnW ivc gurU nwnk dyv jI dy iqMn SLok hn (nµ: 113, 120, 124), gurU Amrdws jI dy iqMn Slok hn (nµ: 104, 122, 123), gurU rwmdws jI dw iek SLok (nµ: 121), qy gurU Arjn swihb dy pMj SLok hn (nµ: 105, 108 109, 110, 111) [ PrId jI dy Awpxy Slok 26 hn [
so
bwbw PrId jI dy ku`l Slok=112
gurU nwnk dyv jI=4, (nµ: 32, 113, 120, 124)
gurU Amrdws jI=5, (13, 52, 104, 122, 123)
gurU rwmdws jI=1, (nµ: 121)
gurU Arjn swihb=8, (nµ: 75, 82, 83, 105, 108 qoN 111)
ku`l joV=130
bwbw PrId jI dy SlokW dw Bwv
Slok-vwr
(1) nµ: 1 qoN 15 qk=15 Slok hryk jIv dy izMdgI dy idn igxy-imQy hoey hn, jIv ieQy bMdgI, ‘drvySI’ krn AwieAw hY [ pr mnu`K moh dI potlI isr auqy bMnHI iPrdw hY, ieh gu`JI A`g hr vyly ies ƒ swVdI hY [ iPr BI mwieAw dy kwrn AhMkwrI hoieAw jIv r`b nwloN swk qoV lYNdw hY [ ies msqI ivc
iksy dI inMdw krdw hY, iksy nwl vYr bMnH bihMdw hY [ iehnI kMmIN jvwnI dw smw (jdoN bMdgI ho skdI hY) gMvw lYNdw hY [ Aw^r buFypw Aw jWdw hY, dunIAw dy pdwrQ BI nhIN suKWdy, ikauNik swry AMg kmzor ho jWdy hn, qy, jvwnI lµGw ky bu`FI aumry bMdgI dw suBwau pkwxw bVw AOKw ho jWdw hY [ AMq mrn qy ieh sohxw srIr im`tI ho jWdw hY [ pr, Acrj g`l ieh hY ik ies mn-dy-murId bMdy ƒ ikqnI BI m`q idau, ieh ie`k nhIN suxdw [
(2) nµ: 16 qoN 36 qk=21 Slok ies jgq-myly dI BIV ivc keI vwrI D`ky Kwxy pYNdy hn, vDIkI sihxI pYNdI hY; pr, ‘drvyS’ d`B qy ^wk vWg sihn-SIl ho jWdw hY [
‘drvyS’ dw r`bI ipAwr iksy dunIAwvI lwlc dy Awsry nhIN huMdw [ aus ƒ ieh loV BI nhIN pYNdI ik r`b ƒ jMglW ivc l`Bx jwey, aus ƒ ihrdy ivc hI lB pYNdw hY [ pr, ‘drvySI’ kmwx dw vylw jvwnI hI hY [
‘drvyS’ kdy prweI Aws nhIN q`kdw, qy nw hI Gr Awey iksy prdysI dI syvw qoN ic`q curWdw hY [
suKI jIvn dI ^wqr bMdgI qoN ibnw koeI Awhr krny mUrKpuxw hY [ drvyS ƒ koeI hor lwlc Awidk bMdgI dy rwh qoN lWBy nhIN lY jw skdw, ikauNik auh jwxdw hY ik ijs srIr dy suK leI jgq aukweI KWdw hY, Aw^r auh srIr BI im`tI ivc iml jWdw hY [ so, ‘drvyS’ srIr dy inrbwh leI prweI copVI nwloN AwpxI kmweI hoeI ru`KI-im`sI ƒ vDIk cMgw jwxdw hY [
‘drvyS’ iek pl Br BI r`b dI Xwd qoN ibnw nhIN rih skdw [ ismrn qoN KuMJ ky Dwrimk ByK qy swDnW ƒ ‘drvyS’ inkMmy jwxdw hY, ikauNik iehnW ivc aumr ivArQ hI guzrdI hY, icMqw qy du`K sdw vwprdy hI rihMdy hn [ ijs mnu`K ƒ kdy cyqw nhIN AwieAw ik mYN r`b qoN ivCuiVAw ipAw hW, aus dI Awqmw ivkwrW ivc sV geI jwxo [
(3) nµ: 37 qoN 65 qk = 29 Slok: dunIAw dy iehnW KMf-glyPy pr zihrIly pdwrQW dI ^wqr mnu`K swrw idn Btkdw hY, qy aumr du`KW ivc guzwrdw hY [ buFypy ivc BI ies dw iehI hwl rihMdw hY, dUijAW dy dr qy jw jw ky D`ky KWdw hY [ hY sI ieh isRStI dw srdwr; pr iesdI swrI aumr, mwno, koly ivhwJidAW lµG jWdI hY [
mnu`Kw jIvn dI kwmXwbI dw mwp ieh pdwrQ nhIN hn, ikauNik CqR-DwrI pwqSwh BI Aw^r XqImW vrgy ho gey [ mhl-mwVIAW vwly BI ieQy hI C`f ky qur gey [ ieh pdwrQ qW ikqy rhy, ies AwpxI ijMd dI BI koeI pWieAW nhIN; ies nwloN qW nkwrI godVI dw hI vDIk ieqbwr ho skdw hY [ vyNhidAW vyNhidAW hI mOq ies srIr-iklHy ƒ lu`t ky lY jWdI hY [ so, ieh pdwrQ BI nwl nw inBy, qy iehnW dI ^wqr kIqy mMdy kMmW dy kwrn aumr BI du`KW ivc k`tI [
bwhrlw Dwrimk ByK BI shYqw nhIN krdw [ cwhIdw qW ieh hY ik bMdgI dI brkiq nwl iehnW ‘ivsu-gMdlW’ dw lwlc nw rhy [
iehnW ‘ivsu-gMdlW’ dI ^wqr BtkidAW jvwnI bIq jWdI hY, DOly Aw jWdy hn [ Aw^r kd qk? izMdgI dy igxvyN idn mu`kdy jWdy hn, mhl-mwVIAW qy Dn ieQy hI pey rih jWdy hn, qy Ksm dy dr qy jw ky SrimMdw hoxw pYNdw hY [
jy &kIrI dy rwh qurdy hoieAW, qy Awpxy vloN Dwrimk jIvn bqIq krdy hoieAW, mn ivc ‘ivsu-gMdlW’ leI Btkxw itkI rhy qW swry Dwrimk au~dm bwhr-muKI ho jWdy hn [ sgoN, iek nukswn dw ^qrw ho jWdw hY ik auh pihlw Dwrimk cwA mu`k hI jWdw hY, aus dw muV plHrnw AOKw ho jWdw hY [ pr, hMs ies dunIAw-klr dI CpVI ivcoN pwxI nhIN pINdw, hMs koDrw nhIN KWdw, aus dI ^urwk mwnsrovr dy moqI hn [
(4) nµ: 66 qoN 92 qk=27 Slok: ies sMswr-srovr dy jIv-pMCIAW dIAW fwrW ivcoN in`q iksy nw iksy dI qurn dI vwrI AwauNdI rihMdI hY [ ieQy bMdgI-hIx bMdy dw jIvn iksy kMm dw nhIN [ ieQy hI rih jwx vwlI mwieAw dy kwrn aus dw AwkiVAw hoieAw isr su`kI lkVI hI smJo [
AhMkwrI mnu`K ies izMdgI ƒ ieqnw dozk bxw dyNdy hn ik jIaUx dw koeI cwA hI nhIN rih jWdw [ pr mwieAw dw mwx qW ikqy irhw, ieh Awpxy srIrk AMg BI Aw^r jvwb dy jWdy hn [ iksy ƒ duKwxw hY hI mUrKqw [ ieQy qW swry pMCI prwhuxy hI hn [ ies sMswr-ru`K qy g&liq ivc swrI rwq su`qy rihx dy QW Agly s&r dI iqAwrI krn dI loV hY [
mwieAw ivc Bu`l ky, bMdgI-hIx ho ky sB jIv duKI ho rhy hn, ieh Awpxy-hI-kIqy mMd krmW dw Pl imldw hY, idn du`KW ivc qy rwq icMqw ivc bIqdI hY [ du`KW dy ies hVH ivc ruVHnoN isr& auh mnu`K bcdy hn, ijnHW dI izMdgI dw mlwh gurU hY [
jgq ivc cwr-cuPyry suAwdly qy mn-mohxy mnu`K dy mn ƒ iK`c pWdy hn, iehnW dy csikAW ivc pY ky srIr dw s`iqAwnws ho jWdw hY, pr, Jwk nhIN imtdI [ hW, ijs ihrdy ivc Ksm-pRBU dw ipAwr v`sdw hY, aus ƒ koeI ivkwr ivSy-BogW vl pryr nhIN skdy [
(5) nµ: 93 qoN 130 qk=38 Slok: mnu`K dy vyKidAW hI ^lkq mOq dw iSkwr ho ky kbrIN pYNdI jw rhI hY [ ieh bMdw ndI-kMFy ru`KVy vWg hY, aus bguly vWg hY, ijs ƒ kyl krdy ƒ bwz Aw bocdw hY [ swry jgq ƒ mOq dI Fwh l`gI hoeI hY, cMgy ply hoey srIr BI mOq qoN nhIN bc skdy, ikauNik buFypw AwieAW Aw^r ply hoey AMg BI kmzor ho jWdy hn, ijvyN ru`K qoN p`qr JV jWdy hn [ pr, ieh vyKidAW BI hryk mnu`K suAwrQ dw mwirAw ipAw hY [ Ajyhy mnu`K nwloN qW auh pMCI cMgy, jo kMkr cug ky ru`KW qy AwlHxy bxw guzwrw krdy hn, pr rb ƒ cyqy r`Kdy hn [
Ajyhy mhl-mwVIAW dy vsyby nwloN qW kMblI pw ky &kIr bx jwxw cMgw hY jy auQy rb cyqy rih sky, ikauNik mhl-mwVIAW dw vwsw qy hMFwx leI p`t-rySm huMidAW BI jy r`b ivsirAw hY qW ieQy BI du`K hI du`K, qy r`b dI hzUrI ivc BI SrimMdgI [
auN\ kMblI pw ky &kIr bxn dI loV nhIN, Gr ivc rih ky hI ‘drvySI’ kmwxI hY [ auh drvySI hY—AMimRq vyly au~T ky mwlk ƒ Xwd krnw, hor Jwk Cf ky sbr Dwrnw (ieh pYNfw AOKw zrUr hY, pr mwieAw dIAW AnykW PwhIAW ivcoN bcx leI rsqw iehI hY), inmRqw, sihn-SIlqw, imTw bolxw qy iksy dw idl nw duKwxw, ikauNik sB ivc auhI mwlk mOjUd hY ijs dI bMdgI krn leI mnu`K ieQy AwieAw hY [
sMKyp-Bwv 1. (Slok nµ: 1 qoN 15 qk) mnu`K imQy hoey idn lY ky, ‘drvySI’ leI AwauNdw hY, pr, mwieAw dy moh dI potlI ies ƒ inMdw vYr Awidk vwly kurwhy pw dyNdI hY [
2. (Slok nµM: 16 qoN 26 qk) shn-SIlqw, dunIAwvI lwlc qoN njwq, iek r`b dI Aws, ^lkiq dI syvw, h`k dI kmweI, qy r`b dI Xwd—ieh hn l`Cx ‘drvyS’ dy [ AYsy ‘drvyS’ ƒ jMgl ivc jwx dI loV nhIN pYNdI, Gr ivc hI auh rb ƒ iml pYNdw hY [
3. (Slok nµ: 37 qoN 65 qk) mwieAw dI ^wqr BtkidAW swrI aumr ^uAwrI ivc lµGdI hY, mwieAw BI ieQy hI rih jWdI hY [ ijqnw icr mwieAw dw lwlc mOjUd hY Dwrimk ByK qy Awhr ‘drvyS’ jIvn ƒ sgoN Gu`t dyNdy hn, aus dw plHrnw AOKw ho jWdw hY [
4. (Slok nµ: 65 qoN 93 qk) ieQy hI rih jwx vwlI mwieAw dy kwrn AhMkwrI hoieAw mnu`K izMdgI ƒ ieqnw dozk bxw dyNdw hY ik jIaUx dw cwA hI mu`k jWdw hY [ idn rwq du`KW ivc bIqdy hn, mn-mohxy pdwrQW dy csky srIr dw s`iqAwnws kr dyNdy hn [ ieh jIvn Asl ivc ‘drvySI’ kmwx leI imilAw hY [ jo mnuK pRBU-ipAwr ivc juVdw hY aus ƒ ivSy-Bog sqWdy nhIN hn [ auh suKI ho jWdw hY [
5. (Slok nµ: 93 qoN 130 qk) dUijAW ƒ mridAW vyK ky BI suAwrQ-ivc-PisAw mnu`K r`b ƒ cyqy nhIN krdw [ Ajyhy mnu`K nwloN pMCI cMgy [ Ajyhy mhl-mwVIAW nwloN &kIrI cMgI [ auØN\ Gr-Gwt C`fx dI loV nhIN hY [ Gr ivc rihMidAW hI ‘drvySI’ kmwxI hY [ auh ‘drvySI’ ieh hY—AMimRq vyly pRBU dI Xwd, iek r`b dI Aws, inMmRqw, sihn-SIlqw qy iksy dw idl nwh duKwxw [
ArQ:- ijs idn (jIv-) iesqRI ivAwhI jwiegI, auh smw (pihlW hI) iliKAw igAw hY (Bwv, jIv dy jgq ivc Awaux qoN pihlW hI ies dI mOq dw smw imiQAw jWdw hY), mOq dw &irsqw jo kMnW nwl suixAw hI hoieAw sI, Aw ky mUMh ivKWdw hY (Bwv, ijs bwry pihlW hornW dI mOq smy suixAw sI, hux aus jIv-iesqRI ƒ Aw mUMh ivKWdw hY ijs dI vwrI Aw jWdI hY) [
ijMd, mwno, vhutI hY, mOq (dw &irsqw ies dw) lwVw hY (ijMd ƒ) ivAwh ky zrUr lY jwiegw, ieh (kWieAW ijMd ƒ) AwpxI h`QIN qor qy iks dy gl l`gygI? (Bwv inAwsrI ho jwiegI) [
hy PrId! qUM kdy ‘pul isrwq’ dw nwm nhIN suixAw jo vwl qoN BI brIk hY? kMnIN vwjW pYNidAW BI Awpxy Awp ƒ lutweI nw jwh (Bwv, jgq ivc smuMdr hY ijs ivc ivkwrW dIAW lihrW au~T rhIAW hn, ies ivcoN shI slwmiq pwr lµGx leI ‘drvySI’, mwno, iek pul hY, jo hY bhuq sOVw qy bwrIk, Bwv, drvySI kmwxI bVI hI AOKI hY, pr dunIAw dy ivkwrW qoN bcx leI rsqw isr& iehI hY [ hy BweI! Drm-pusqkW dI rwhIN gurU-pYZMbr qYƒ ivkwrW dIAW lihrW dy ^qry qoN bcx leI vwjW mwr rhy hn; iDAwn nwl sux qy jIvn AzweIN nwh gvw) [1[
not:- l&z ‘ijMdu’ dy AMq ivc sdw ( u) huMdw hY, auØNv ieh ‘iesqRI ilMg’ hY [ ‘sMbMDk’ Awidk nwl ‘ijMdu’ qoN ‘ijMdU’ ho jWdw hY, ijvyN ‘Kwku’ qoN ‘KwkU’, ‘ivsu’ qoN ‘ivsU’ [
ArQ:- hy PrId! (‘s`kr’ dy ‘ivsu’ ho jwx dw kwrn ieh hY ik) A`KW (jgq dy rMg-qmwSy) vyK ky (hux) kmzor ho geIAW hn (jgq dy rMg-qmwSy qW ausy qrHW mOjUd hn, pr A`KW ivc hux vyKx dI s`iqAw nhIN rhI), kMn (dunIAw dy rwg-rMg) sux sux ky (hux) boly ho gey hn [ (inrw A`KW qy kMn hI nhIN, swrw) srIr hI ibrD ho igAw hY, ies ny hor hI rMg vtw ilAw hY (hux Bog Bogx jogw nhIN irhw, qy ies hhuky dw koeI ielwj nhIN hY) [11[
ArQ:- hy PrId! jy mYN Awey s`jxW qoN kdy kuJ lukw r`KW, qW myrw srIr (ieauN) sVdw hY ijvyN bldy koilAW au~qy mjIT (Bwv, Gr-Awey iksy A`iBAwgq dI syvw krn qoN jy kdy mn iKsky qW ijMd ƒ bVw duK pRqIq huMdw hY) [22[
not—auprly dohW SlokW ivc mnu`K ƒ jIaUx dI jwc isKWdy hoey, PrId jI ny ikhw hY ik nwh qW dUijAW dy bUhy qy ruldw iPr, Aqy nwh hI Gr Awey iksy prdysI dI syvw qoN icq curw [
ArQ:- hy PrId! (AwpxI kmweI dI) ru`KI-su`KI hI Kw ky TMFw pwxI pI lY [ pr prweI suAwdlI rotI vyK ky Awpxw mn nwh qrsweIN [29[
not:- iehnW 3 SlokW ivc PrId jI dsdy hn ik bMdgI krn vwly bMdy ƒ prmwqmw dw nwm sB pdwrQW qoN vDIk ipAwrw l`gdw hY [ aus dw jIvn sMqoK vwlw huMdw hY [ AwpxI h`k dI kmweI dy swhmxy auh ibgwny vDIAw qoN vDIAw pdwrQW dI BI prvwh nhIN krdw [
not:- ieh Slok gurU nwnk dyv jI dw hY, ‘vwr mwrU m: 3’ dI CyvIN pauVI ivc BI ieh Slok drj hY, keI l&zW dw &rk hY, EQy ieh Slok ieauN hY:
m: 1 ] ssurY pyeIAY kMq kI, kMqu AgMmu AQwhu ] nwnk DMnu suohwgxI jo Bwvih vyprvwhu ]2]6]
PrId jI ny Slok nµ: 31 ivc disAw hY ik jy Ksm kdy ^br hI nwh pu`Cy qW inrw nwm hI ‘sohwgx’ r`K lYxw iksy kMm nhIN [ gurU nwnk dyv jI ny ‘sohwgx’ dw Asl l`Cx BI ies Slok ivc d`s ky PrId jI dy Slok dI hor ivAwiKAw kr idqI hY [
pd ArQ:- AgMmu—phuMc qoN pry [ AQwhu—fUMGw, AgwD [ byprvwh BwvY—by-prvwh ƒ ipAwrI l`gdI hY [
ArQ:- hy nwnk! Ksm prmwqmw jIvW dI phuMc qoN pry hY, qy bhuq fUMGw hY (Bwv, auh ieqnw ijgry vwlw hY ik Bu`lVW au~qy BI gu`sy nhIN huMdw; pr) sohwgx (jIv-iesqRI) auhI hY jo aus by-prvwh pRBU ƒ ipAwrI l`gdI hY, jo ies lok qy prlok ivc aus Ksm dI bx ky rihMdI hY [32[
ArQ:- (GVIAwl ƒ) hryk GVI ipCoN mwr pYNdI hY, hryk pihr mgroN (ieh) ku`t KWdw hY [ GVIAwl vWg hI hY auh srIr (ijs ny ‘ivsu gMdlW’ dI ^wqr hI aumr guzwr id`qI) [ aus dI (izMdgI-rUp) rwiq duKW ivc hI bIqdI hY [40[
not:- PrId jI ny ijs ‘rqu’ dw izkr Slok nµ: 51 ivc kIqw hY, aus ƒ Slok nµ: 50 ivc l&z ‘idil kwqI’ ivc ieSwry-mwqR hI disAw hY [ aus ƒ hor spSt krn vwsqy gurU Amrdws jI ny ieh Slok aucwirAw [
pd ArQ:- sBo—swrw hI [ rqu ibnu—r`q qoN ibnw (jo l&z AwpxI bxqr Anuswr sdw ‘( u) AMq’ huMdy hn, auhnW dw A^Irlw ( u) ‘sMbMDk’ dy nwl BI itikAw rihMdw hY [ ieQy l&z ‘rqu’ dw ( u) ‘sMbMDk’ ‘ibnu’ dy huMidAW BI kwiem hY) [ qMnu—qn, srIr [ sh—Ksm [ sh rqy—Ksm nwl rMgy hoey [ iqqu qin—aus srIr ivc [ iqqu—aus ivc [ BY pieAY—fr ivc ipAW, fr ivc irhW [ KIxu—pqlw, il`sw [ jwie—dUr ho jWdI hY [ bYsMqir—A`g ivc [ suDu—sw& [ ij—jyhVy [ rMgu—ipAwr [
Dwrimk au~dm bwhr-muKI ho jWdy hn [ Ajyhw Dwrimk jIvn sgoN ieh nukswn krdw hY ik auh pihlw Dwrimk cwau mwirAw hI jWdw hY, aus dw muV plHrnw AOKw ho jWdw hY [ ieh i^Awl Slok nµ: 60 qoN lY ky slok nµ: 63 qk cilAw Aw irhw hY [
not—l&z ‘lju’ sMsik®q dy l&z ‘r`ju’ (r^ju) qoN bixAw hY jo ( u)-AMq hY [ so, ieh BI, ( u)-AMq hI hY BwvyN hY ieh l&z ‘iesqrI ilMg’ [ ies dy twkry qy l&z ‘lj’ mukqw-AMq hY, ies dw ArQ hY, ‘lwju Srm’, (voKo ‘gurbwxI ivAwkrx’) [ kY Gir—iks dy Gr ivc? nwTI—pRwhuxw [
ArQ:- hy PrId! (vyK, qyry guAWF iks bMdy dw srIr-rUp) suMdr rMg vwlw BWfw B`j igAw hY (Aqy suAwsW dI) sohxI lj tu`t geI hY? (vyK,) A`j iks dy Gr (mOq dw) &irsqw AzrweIl pRwhuxw hY? (Bwv, jy jIv-pMCIAW dIAW fwrW ivcoN inq qyry swhmxy iksy n iksy dI ieQoN qurn dI vwrI AweI rihMdI hY), qW ƒ ikauN Zwi&l ho ky su`qw ipAw hYN? [68[
pd ArQ:- rIiq—qrIkw, jIaUx dw qrIkw [ kb hI—kdy BI [ cil n AwieAw—c`l ky nhIN Awey, au~dm kr ky nhIN Awey [ byinvwjw—jo inmwz nhIN pVHdy, jo bMdgI nhIN krdy [
ArQ:- hy PrId! jo bMdy inmwz nhIN pVHdy (Bwv, jo bMdgI vloN Zwi&l hn) jo kdy BI au~dm kr ky pMjy vyly msIq nhIN AwauNdy (Bwv, jo kdy BI G`t qoN Gt pMj vyly rb ƒ Xwd nhIN krdy) auh ku`iqAW (smwn) hn, auhnW dw ieh jIaUx dw qrIkw cMgw nhIN ikhw jw skdw [70[
ArQ:- hy PrId! (AwK—) (hy dweI!) ijs idn myrw nwVU k`itAw sI, jy rqw ku myrw gl v`F dyNdIEN, qW (mn dy iehnW toieAW it`ibAW dy kwrx) nwh ieqny JMbyly pYNdy Aqy nwh hI mYN
ieqny du`K shwrdw [76[
not—keI sjx bVI kwhlI ivc AwKx l`g pey hn ik PrId jI dy Slok piVHAW ieauN jwpdw hY ijvyN bwbw jI dunIAw qoN bVy A`ky pey sn qy auhnW dw ieh Slok FihMdy pwsy vl lY jWdw hY [ Ajyhy lok ieh aukweI ies vwsqy Kw rhy hn ik auh iehnW SlokW ƒ rlw ky pVHnw Ajy nhIN is`Ky [ Slok nµ: 74 qy 76 ƒ rlw ky pVHo, Bwv sw& hY ik iek dUjy qoN n&riq kr ky lokW ny jgq ƒ nrk bxw idqw hY [ PrId jI ies AwkV qy n&riq qoN vrj rhy hn [
ArQ:- hy PrId! (auh iqAwrI rwq ƒ hI ho skdI hY) rwiq (dI iekWq) ivc ksqUrI vMfIdI hY (Bwv, rwiq dI iekWq vyly Bjn dI sugMDI pYdw huMdI hY), jo su`qy rihx auhnW ƒ (ies ivcoN) ih`sw nhIN imldw [ ijnHW dIAW AKW (swrI rwq) nINd ivc Gu`tIAW rihx, auhnW ƒ (nwm dI ksqUrI dI) pRwpqI ikvyN hovy? [85[
zrUrI not:- Slok nµ: 74 ivc mn dy jo ‘toey it`by’ d`sy hn, Agly Slok nµ: 81 ivc auhnW toey-itibAW dw Asr ibAwn krdy hn, ik iehnW dy kwrn swry jgq ivc du`K hI du`K vwpr irhw hY, pr ies g`l dI smJ aus ƒ pYNdI hY jo Awp mn dy ‘toey it`by’ qoN aucyrw huMdw hY [
pd ArQ:- muJ kU—mYƒ [ sbwieAY jig—swry jgq ivc [ aUcy ciV kY—du`K qoN au~cw ho ky [ Gir—Gr ivc [ Gir Gir—hryk Gr ivc [ Aig—(ies l&z dw joV iDAwn-jog hY, sdw (i)-AMq hY, Asl l&z sMsik®q dw ‘Agin’ hY, ies qoN pRwik®q-rUp ‘Aig’ hY) [
ArQ:- hy PrId! mYN (pihlW mn dy ‘toey it`by’ qoN pYdw hoey du`K ivc Gwbr ky ieh) smiJAw ik du`K (isr&) mYƒ (hI) hY (isr& mYN hI duKI hW), (pr Asl ivc ieh) du`K qW swry (hI) jgq ivc (vwpr irhw) hY [ jdoN mYN (Awpxy du`K qoN) aucyrw ho ky (iDAwn mwirAw) qW mYN vyiKAw ik hryk Gr ivc iehI A`g (bl) rhI hY (Bwv, hryk jIv duKI hY) [81[
not:- ies Slok qoN A`gy do Slok gurU Arjn swihb jI dy hn [ Awp ilKdy hn ik auhI ivrly bMdy du`KW dI mwr qoN bcy hoey hn, jo siqgurU dI srn pY ky prmwqmw ƒ Xwd krdy hn [
pd ArQ:- QIAw—ho igAw hY [ ipMjru QIAw—h`fIAW dI mu`T ho igAw hY [ KMUMfih—TUMg rhy
hn [ kwg—kW, ivkwr, dunIAwvI pdwrQW dy csky [ AjY—Ajy BI (jdoN ik srIr dunIAw dy Bog Boig Boig ky AwpxI siqAw BI gvw bYTw hY) [ n bwhuiVE—nhIN qu`Tw, qrs nhIN kIqw [
ArQ:- hy PrId! ieh BONkw) srIr (ivSy-ivkwrW ivc pY pY ky) fwFw mwVw ho igAw hY, h`fIAW dI muT rih igAw hY [ (iPr BI, ieh) kW ies dIAW qlIAW ƒ TUMgy mwrI jw rhy hn (Bwv, dunIAwvI pdwrQW dy csky qy ivSy-ivkwr ies dy mn ƒ coBW lweI jw rhy hn) [ vyKo, (ivkwrW ivc pey) mnu`K dI iksmq BI AjIb hY ik Ajy BI (jdoN ik ies dw srIr dunIAw dy ivSy Bog Bog ky AwpxI s`iqAw BI gvw bYTw hY) r`b ies auqy qRü`Tw nhIN (Bwv, ies dI Jwk imtI nhIN) [90[
ArQ:- iehnW A`KW nwl vyKidAW (Bwv, myrIAW A`KW dy swhmxy) ikqnI hI ^lkiq clI geI hY (mOq dw iSkwr ho geI hY) [ hy PrId! (^lkiq qurI jWdI vyK ky BI) hryk ƒ Awpo Awpxy suAwrQ dw hI i^Awl hY (Bwv, hryk jIv dunIAw vwlI Dun ivc hI hY), mYƒ BI Awpxw hI i&kr ipAw hoieAw hY [94[
not:- Slok nµ: 103 Aqy 106 PrId jI dy hn [ nµ: 104 gurU Amrdws jI dw hY Aqy nµ: 105 gurU Arjn swihb dw hY [ PrId jI dy dovW SlokW ƒ rlw ky pVHo [ pihlW nµ: 106 qy iPr nµ: 103 [ dohW dw Bwv ieh hY, ijnHW bMidAW ny prmwqmw dw nwm BulwieAw hY auhnW dy mUMh frwauxy l`gdy hn BwvyN auh p`t pihnx vwly qy Dn vwly hI hox [ Dn huMidAW BI, p`t pihnidAW BI, auh duKI hI rihMdy hn [ so, rb ƒ Bulw ky Ajyhy p`t pihnx dy QW qW lIrW pw lYxIAW cMgIAW, kMmlI pihn lYxI cMgI, jy iehnW lIrW qy ies kMmlI dy pwieAW r`b nwh Bu`ly [
pr ies dw ieh Bwv nhIN ik PrId jI &kIrI pihrwvy dI ihdwieq kr rhy hn [ so, iesy BulyKy ƒ dUr krn leI gurU Amrdws jI ny PrId jI dy Slok nµ: 103 dy nwl Awpxy vloN Slok nµ: 104 iliKAw hY [ gurU Arjn swihb ny ies i^Awl dI hor ivAwiKAw kridAW iliKAw hY ik Dn qy juAwnI dw mwx kIqIAW rb dI myhr qoN s`Kxy hI rih jweIdw hY [ qW qy Ajyhy Dn juAwnI dI mOj nwloN &kIrI dIAW nzrW qy godVI cMgI, jy ies &kIrI ivc rb Xwd rih sky [
PrId jI dw ies qoN Aglw Slok nµ: 107 rqw iDAwn nwl qy ipCly SlokW nwl rlw ky pVH vyKo [ auh Awp hI AwKdy hn ik lIrW qy godVI dI loV nhIN hY, Gr Cf ky jMglW ivc jwx dI loV nhIN, isr& ieh hyT ilKy au~dm kro—AMimRq vyly au~T ky r`b ƒ Xwd kro, iek r`b dI Et r`Ko, sMqoK Dwro, Awidk [
ArQ:- hy PrId! dunIAw dy lok (vwjy hn jo mwieAw dy) vjwey hoey v`j rhy hn, qUM BI auhnW dy nwl hI v`j irhw hYN, (Bwv, mwieAw dw ncwieAw n`c irhw hYN) [ auhI (BwgW vwlw) jIv (mwieAw dw vjwieAw hoieAw) nhIN v`jdw, ijs dI sMBwl (rwKI) prmwqmw Awp krdw hY (so, AMimRq vyly au~T ky aus dI Xwd ivc juV, qwik qyrI BI sMBwl ho sky) [110[
not:- AMimRq vyly au~Tx bwry ieQy PrId jI dy isr& do Slok hn—nµ: 107 Aqy ieh nµ: 112 [ Slok nµ: 108, 109, 110 Aqy 111 gurU Arjn dyv jI dy hn, ijnHW ivc d`isAw hY ik AMimRq vyly dI bMdgI ivcoN ieh lwB inklxy cwhIdy hn—by-muQwjI, pwp dI nivrqI, rzw ivc rihxw, mwieAw dI mwr qoN bcwau [ PrId jI ny dohW SlokW ivc isr& ieh ikhw hY—AMimRq vyly aus dw nwm jpo, pihlI rwqy BI rb dI Xwd ivc hI sOxw cwhIdw hY, pr pihly pihr nwloN AMimRq vylw vDIk guxkwrI hY [
not:- ieh Slok gurU nwnk dyv jI dw hY, jo PrId jI dy auprly Slok (nµ: 112) dI ivAwiKAw vwsqy aucwirAw igAw hY [ PrId jI ny l&z ‘dwiq’ vrq ky ieSwry-mwqR disAw hY ik jo AMimRq vyly jwg ky bMdgI krdy hn, auhnW auqy r`b qRü`Tdw hY [ gurU nwnk dyv jI ny spSt kr ky kih id`qw hY ik ieh qW ‘dwiq’ hY ‘dwiq’, h`k nhIN bx jWdw [ mqW koeI AMimRq vyly au~Tx dw mwx hI krn l`g jwey [
gurU Arjn dyv jI ny ies Slok ƒ gurU rwmdws jI dI aucwrI hoeI ‘isrI rwg’ dI vwr dI dUjI pauVI nwl BI vriqAw hY [ auQy ieh Slok ieauN hY [
iehnW dohW SlokW ƒ iek`Ty piVHAW ieh is`iKAw pRq`K id`sdI hY ik rb vloN ‘dwiq’ qW hI imldI hY jy bMdw ‘sbru’ Dwrn kry [ iesy qrHW PrId jI dy Slok nµ: 112 dy nwl PrId jI dy Awpxy Agly cwr Slok nµ: 114 qoN 117 qk BI iehI kihMdy hn ik ‘dwiq’ qW hI imlygI jy ‘sbru’ Dwrogy [ ‘hk’ smJ ky kwhlI nwl koeI hor ‘Jwk’ nwh JwkxI [
not:- ieh Slok gurU nwnk dyv jI dw hY [ ‘slok vwrW qy vDIk mhlw 1’ ivc BI ieh drj hY [ auQy ieh ieauN hY:
qnu n qpwie qnUr ijau, bwlxu hf n bwil ] isir pYrI ikAw PyiVAw, AMdr iprI smwil ]18]
ieQy isr& iek l&z dw &rk hY ‘inhwil’ dy QW l&z ‘smwil’ hY, dohW dw ArQ ieko hI hY
[ ijvyN Slok nµ: 113 ivc vyK Awey hW, ik siqgurU jI ny PrId jI dy Slok nµ: 113 dI ivAwiKAw kIqI hY, iqvyN ieQy BI iehI g`l hY [ PrId jI dI iksy ‘aukweI’ ƒ shI nhIN kIqw [ jy gurmiq dI ksvtI qy ieQy koeI ‘aukweI’ huMdI, qW gurU-rUp gurbwxI ivc ‘aukweI’ ƒ QW ikauN imldI? PrId jI ny BI ieQy ikqy DUxIAW qpwx dI loV nhIN d`sI [ auhnW dw Aglw Slok (nµ: 125) ies dy nwl rlw ky pVHo (ivckwrly swry slok siqgurU jI dy hn), Bwv ieh hY ik jgq dy ivkwrW qoN bcx dw ieko hI aupwau hY—prmwqmw dI Et, ieh Et iksy BI B`w qy imly qW BI saudw ssqw hY [
pd ArQ:- isir—isr ny [ pYrI—pYrIN, pYrW ny [ PyiVAw—ivgwiVAw hY [ inhwil—vyK, q`k [
pd ArQ:- vfhMsu—v`fw hMs [ sMgu—swQ [ jy jwxw—jy mYƒ pqw huMdw [ jnim—jnm ivc, jnm Br, swrI aumr [ n ByVI—nwh CuMhdI, n ByVIN [
ArQ:- mYN smiJAw ik ieh koeI v`fw hMs hY, iesy kr ky mYN aus dI sMgiq kIqI [ pr jy mYƒ pqw huMdw ik ieh qW nkwrw bglw hY, qW mYN kdy aus dy nyVy nwh FukdI [123[
not:- iehnW dohW SlokW dw Bwv ieh hY ik DUxIAW ƒ hI pRBU-imlwp dw vsIlw jwxn vwly dw ieh au~dm ieauN hY ijvyN koeI bgulw hMsW dI rIs krn lg pey [ ies dw is`tw ieh inkldw hY ik ie`k qW auh ivArQ du`K shyVdw hY; dUjy, ieh pwj au~GV jWdw hY, koeI ies qy rIJdw nhIN [
pd ArQ:- ikAw—BwvyN [ jw kau—ijs auqy [ ndir—imhr dI nzr [ iqsu—aus (pRBU) ƒ [ kwghu—kW qoN [
ArQ:- BwvyN hovy hMs qy BwvyN bglw, ijs auqy (pRBU) ikrpw dI nzr kry (aus ƒ Awpxw bxw lYNdw hY; so iksy qoN n&riq ikauN?) hy nwnk! jy prmwqmw ƒ cMgw lgy qW (bglw qW ikqy irhw, auh) kW qoN (BI) hMs bxw dyNdw hY (Bwv, bVy ivkwrI ƒ BI suDwr lYNdw hYN) [124[
not:- Aglw Slok (nµ. 125) PrId jI dy Slok nµ: 119 dy islisly ivc hY [ ivckwrly pMjy Slok aus BulyKy ƒ dUr krn vwsqy hn, jo PrId jI dy iek`ly Slok nµ: 119 ƒ pVH ky l`g skdw sI [
ArQ:- swry jIvW dy mn moqI hn, (iksy ƒ BI) duKwxw au~kw hI cMgw nhIN [ jy qYƒ ipAwry pRBU dy imlx dI qWG hY, qW iksy dw idl nwh Fwh [130[
<> siqgur pRswid ]
B`tW dy sveIAW bwry bynqI sRI gurU gRMQ swihb jI dI bwxI is`K dI ijMd-jwn hY, bwxI hI ies dw lok-prlok suDwrn ƒ smr`Q hY [ so, ijqnw BI isdk srDw guris`K siqgurU jI dI bwxI ivc r`Ko, auqnw hI QoVw hY [
is`K kOm vwsqy ieh gl ^ws &^r vwlI hY, ik pMQ dI Awqmk rwhbrI vwsqy siqgurU jI AwpxI hwzrI iv`c auh ‘bwxI’ b^SS kr gey, ijs qoN AnykW dw byVw pwr huMdw Aw irhw hY [ rzw ivc ieho ijhy kOqk BI ivKw gey, ijQy Awp ny ieh hukm BI kIqw ik ies ‘dwiq’ ivc hux iksy lg mwqR dI BI qbdIlI nhIN ho skxI [
pwiqSwh jI dI imhr dw sdkw pMQ ivc Aijhy ivdvwn pYdw huMdy rhy, jo ‘Dur kI bwxI’ ƒ Awp smJdy rhy qy is`K sMgqW ƒ smJw ky auhnW dy idlW dI srDw vDWdy rhy [ pr ijauN ijauN smw guzrdw igAw, jgq dy hor ruJyvyN vDIk hox krky ‘gurbwxI’ ƒ ivcwrn vwsqy smW dyx vwly Gtdy gey [ EDr guAWFIAW ny is`K kOm ƒ kuJ Avyslw vyK ky is`K Drm qy keI ieqrwz auTwxy SurU kr id`qy, ijnHW ƒ sux pVH ky keI idl folx l`g pey [ dwqy ny imhr kIqI, qy gurU-ipAwry BweI id`q isMG jI vrgy ivcwrvwn A`gy vDy, ijnHW ny ivdvwn is`KW dI rucI muV ‘gurbwxI’ vl prqweI, qy A`n mqW vloN vD rhy ^qry ƒ Tl peI [ gurmiq dI ivcwr Aqy ‘gurbwxI’ dI ivAwiKAw sMbMDI idnoN idn pusqk ilKy jwx l`g pey, ijnHW dw sdkw loVvMd mnW dI ‘bwxI’ dI ivcwr vwlI kwmnw pUrI hox l`g peI [
ipClI AngihlI dy vyly keI A`nmq i^Awl BI gurmiq ivc Aw imly sn [ ijnHW ƒ siqgurU ny iv`idAw dI dwiq b^SI hoeI sI, auhnW pMQ-ihq ies dwiq ƒ vriqAw qy gurmiq Aqy A`nmq dw ‘inrxw’ krn leI BI keI pusqk rcy, jo lwBdwiek swbq huMdy rhy [ pr ieh ‘inrxw’ Awi^r ieqnw vDx l`g ipAw, ik keI iv`dvwn s`jxW dw swrw bl iesy ivc hI