digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id 135 BAB IV ANALISA TERHADAP MANHAJ IBN AL-JAWZI DALAM MENENTUKAN KEPALSUAN HADIS Kitab al-Mawd} u>‘a>t karya Ibn al-Jawzi (w. 597 H) terdiri dari 3 juz (di-tahqiq Abd al-Rahman Muhammad Uthman) ada juga yang terdiri 2 juz (di-tahqiq Hamdan Tawfiq) berisi 4 al-Bab, 50 kitab 1 , 792 bab, 1814 hadis. Dari semua bab tersebut penulis menemukan 32 bab hadis yang tidak mawd} u>‘ tapi dianggap mawd} u>‘ oleh Ibn al-Jawzi dan menemukan adanya konsistensi dan inkonsistensi Ibn al-Jawzi terhadap manhaj-nya baik dari segi sanad maupun matan hadis. A. Analisa terhadap manhaj Ibn al-Jawzi dalam Menentukan Kepalsuan Hadis dari Segi Sanad. 1. Konsistensi Ibn al-Jawzi terhadap manhaj-nya dalam menentukan kepalsuan hadis dari segi sanad hadis a. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena terdapat perawi yang majhu>l, d} a’if, mut}arrib dan pemalsu hadis. ب اب ع د د ال و ل ي اء ف ي ه ع ن اب ن م س ع و د و اب ن ع م ر و أ ب ىه ر ي ر ة و أ ن س ر ض ى ا ع ن ه م: ف أ م اح د ي ث اب ن م س ع و د ف أ ن ب أ ن ام ح م د ب ن ع ب د ال ب اق يب ن أ ح م د أ ن ب أ ن اح م د ب ن أ ح م د أ ن ب أ ن اأ ب و ن ع ي م أ ح م د ب ن ع ب د ا ال ح اف ظ حد ثنا م حمد ب ن أح مد ب ن ال حسن حدثحمد نا م ب ن الس ر ى ال ع ن ط ر ىح دثنا قي س ب ن إب راه ي م ب ن ق ي سلسام ا ر ي حد ثنا عب د الرح ي م ب ن ي ح ي ىب ن ال ر م ن ي حدثنا ع ث مان ب ن ع م ار ة حدثنا الم ع اف ىب ن ع م ر ان ع ن س ف ي ان الث و ر يع ن م ن ص و ر ع ن إ ب ر اه ي م ع ن ال س و د ع ن عب د ا قال ق ال رسول ا ص ل ىا ع ل ي ه وسل م": إ ن ف ي ال خ ل ق ث ل ث م ائ ة1 Lihat: Keterangan di lampiran
180
Embed
BAB IV ANALISA TERHADAP MANHAJ IBN AL-JAWZI DALAM ...digilib.uinsby.ac.id/6437/8/Bab 4.pdf · digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Kitab al-Mawd}u>‘a>t karya Ibn al-Jawzi (w. 597 H) terdiri dari 3 juz (di-tahqiq
Abd al-Rahman Muhammad Uthman) ada juga yang terdiri 2 juz (di-tahqiq
Hamdan Tawfiq) berisi 4 al-Bab, 50 kitab1, 792 bab, 1814 hadis. Dari semua bab
tersebut penulis menemukan 32 bab hadis yang tidak mawd}u>‘ tapi dianggap
mawd}u>‘ oleh Ibn al-Jawzi dan menemukan adanya konsistensi dan inkonsistensi
Ibn al-Jawzi terhadap manhaj-nya baik dari segi sanad maupun matan hadis.
A. Analisa terhadap manhaj Ibn al-Jawzi dalam Menentukan Kepalsuan Hadis
dari Segi Sanad.
1. Konsistensi Ibn al-Jawzi terhadap manhaj-nya dalam menentukan kepalsuan
hadis dari segi sanad hadis
a. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena terdapat perawi yang majhu>l,
d}a’if, mut}arrib dan pemalsu hadis.
ه ب أ و ر م ع ن ابو د وع سم ن ابنع ه يف اء ي ل وال د د ع اب ب الل ى ض ر س ن أ و ة ر ي ر ىد ماح ن أ ب ن أ د م حأ ن يباق ب الد بع ن بد م ح ام ن أ ب ن أ ف د وع سم ن ابث يد اح م أ ف :مه ن ع أ ن أ ب ن أ د م حأ ن ب م حد ظ اف ح الالل د بع ن بد م حأ م يع ن وب ا ن بمد أحن بحمد ثنامحمد حدث حسن ال الر الس ن بنا ح ر ط نع ى قيى س يق ن بم يراه إبن بس دثنا
عبحد ير السام بي حي ن بم يالرح د ثنا ع ن م رال ن ى حدثنا حدثناة ار م ع ن بمان ثيباف ع الم ع ر والث ان ي فس نع ان ر مع ن ى نع د و سال ن ع م ياه ر ب إ نع ر وص نم نيرسول ق قال الل د عب الل ل ص الل ال م وسل ه يل ع ى " الف لل ن إ : ة ائ م ث ل ث ق لخ ي
ىل ع مه ب ول ق ن وع ب رأ ق لخ الىىف ال ع ت لل ،و م ل الس ه يل ع م آد ب لىق ل ع مه ب ول ق م ياه ر ب إ ب لىق ل ع مه ب ول ق ة ع ب س ق لخ يالتعالىف لل ىعليهالسلم،و س وم ب لق
عليهالسلم،ل يائ ك يم ب لىق ل ع مه ب ول ق ثة ثل ق لخ الىتعالىف لل عليهالسلم،و ف ولل و ىتعالى ق ل ع ه ب لق د ح االخلق ف ل ياف ر سإ ب لى السلم، م ذ إ عليه ات ا
و ة ث ل الث ن م ه ان ك م الل ل د بأ د اح و ال م ذ إ ، ن م ه ان ك م الل ل د بأ ة ث ل الث ن م ات او ة س مخ ال م ذ إ ، و ة ع ب الس ن م ه ان ك م الل ل د بأ ة س مخ الن م ات ا م ذ إ ، من ات ا
م ذ إ ،و ن يع ب نالرم مكانه دلالل أب عة بالس ه ان ك م الل ل د بأ ن يع ب رال ن م اتات يم ي ىو ي حي مه ب ،ف ة ام ع الن م ه ان ك مالل ل د بأ ة ائ م ث ل الث ن اتم ام ذ إ و ،ة ائ م ث ل الث .ء ل ب الع ف دي و ت ب ني و ر ط مي و
2
.ت يم ي ىو ي حي مه ب ف يك :د وع سم ن بالل د عبل ل يق :ال ق ،ن وم ص قي ف ة ر جباب ىالل ع ن وع يد،و ن ور ث كي ف م م ال ار ث إكالل ن ول أ سي مه ن ل . ء ل ب الاع و ن أ مه ب ع ف دي ف ن وع دي و ،ض رال ت ب نت ف ن ول أ سي ،و ن وق سي ف ن وق ست سي و
Pada bab ‘Adad al-Awliya>’ terdapat periwayatan Ibn Mas’ud, Ibn
Umar,Abi Hurairah dan Anas Semoga meridoi mereka. Pada
periwayatan Ibn Mas’ud sebagai berikut: Muhammad ibn ‘Abd al-Baqi
ibn Ahmad dari Hamd ibn Ahmad dari Abu Nu’aim Ahmad ibn
Ahmad ibn Abd Allah al-Hafiz } dari Muhammad ibn Ahmad ibn al-
Hasan dari Muhammad ibn al-Siri al-‘Antari dari Qais ibn Ibrahim ibn
Qais al-Samiri dari Abd al-Rahim ibn al-Yahya ibn al-Armini dari
‘Uthman ibn Ammarah dari al-Mu’afi ibn Imran dari Sufyan al-Thauri
dari Mansur dari Ibrahim dari Aswad dari Abd Allah ibn Mas’ud bahwa
Rasulullah bersabda yang artinya: “Sesungguhnya Allah mempunyai
tiga ratus orang di antara makhluknya; hati mereka seperti hati Adam.
Allah mempunyai empat puluh orang di antara makhluknya; hati
mereka seperti hati Musa. Allah mempunyai tujuh orang; hati mereka
seperti hati Ibrahim. Allah mempunyai lima orang; hati mereka seperti
hati Jibril. Allah mempunyai tiga orang; hati mereka seperti hati Mikail.
Allah mempunyai satu orang; hatinya seperti hati Israfil. Jika yang satu
ini mati maka Allah mengambil gantinya dari yang tiga, jika salah satu
ا ر و الص ن وار ه ن بالل حدثناعبد ن ود ب ىز ب أ ن ب نيع ر هيعنالز اع ز ول يحدثنال ك ىف ىت م أ ار ي خ :"صلىاللعليهوسلمالل ل وقالرس ال ق ر م ع ن ابن ع ع اف ن و ة ائ م س مخ ن رق ف ن وع ب رأ ال د بال ، و ن وص ق ن ي ة ائ م س مخ الل ، ام ل ك .ن وع ب رال ل ،اي :واال ق .مه ان ك م ن يع ب رال ن م ل خ دأ ،و ه ان ك م ة ائ م س مخ الن م الل ل د بأ ل ج ر ات م اء س أ نىم ل إ ن ون س حي ،و مه م ل ظ نم ع ن وف عي :ل قا .مه ال م عىأ ل اع ن ل د الل ل وس ر ". ل ج و ز ع الل م اه آت ام يف ن واس و ت ي ،و مه يل إ
4
ح م أ ل ياه مج ه ال ج ر نم ر ي ث ك ف د وع سم ن با ث يد ا وك ف ور عم مه يف س يل ك ذل ،:د م حأ ال ق .اء ط ع ن باب ه و الد بع ه يف ف ة ر ي ر ىه ب أ ث يد اح م وأ .ر م ع ن ابث يد ح ل ث يد ح الع ض ي ق وز روم ب أ ان وك :انب ح ن با ال ق .ب ر ط ضم ث يد ح الف يضع و ه .ه يف دح ق اله جىو ل ع ل إ ب ت ك يالف ه ر كذ ل ح ي
Muhammad ibn Abd al-Baqi ibn Ahmad meriwayatkan hadis dari
Hammad ibn Ahmad al-Haddad dari Abu Nu’aim al-Hafiz{ dari
Sulaiman ibn Ahmad dari Muhammad ibn al-Harith al-Tabrani dari
Sa’id ibn Abi Zabdun dari Abd Allah ibn Harun al-Suri dari al-Auza’i
dari al-Zuhri dari Nafi’ dari ibn ‘Umar bahwa Rasulullah bersabda yang
artinya: “Manusia-manusia pilihan dari umatku itu berjumlah lima ratus
orang pada setiap masa, dan wali abdal itu berjumlah empat puluh,
jumlah lima ratus dan empat puluh itu tidak akan pernah berkurang,
ketika salah seorang dari mereka meninggal, maka Allah mengambil
gantinya dari lima ratus itu, dan menempatkan pada yang empat puluh
itu sebagaimana tempatnya”. Para Sahabat berkata: “Wahai Rasulullah,
tunjukkan kepada kami, apa amalan mereka”? Rasulullah berkata:
“Memberi maaf kepada orang yang menzaliminya dan bersikap baik
terhadap orang yang menyakitinya dan berhibur atas apa yang menimpa
mereka”
Dalam hadis riwayat Ibn Mas’u>d terdapat banyak perawi yang majhu>l,
begitu pula hadis riwayat Ibnu Umar. Dalam hadis riwayat Abu
4Ibn al-Jawzi, al-Mawd }u >‘a >t..., Vol. 2,336/ Vol. 3, 151. no indeks 1561 Kitab al- Zuhd ,Bab ‘Adad
al-Auliya’.; Abi al-Dunya, al-Awliya’(Beirut: Muassasat al-Kutub al-Thaqafiyat, 1413H/1993M),
28.; al-Kinani, Tanzi >>h al-Shari >’at, Vol. 2, 306.; Abu al-Fad }l Muhammad ibn T }ahir ibn Ahmad al-
al-Jawzi konsisten terhadap manhaj-nya dalam me-mawd}u>’-kan hadis
yaitu bila terdapat perawi yang d}ai>f, majhu>l, mutarrib dan pemalsu hadis
maka hadis tersebut adalah mawd}u>’.
b. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena perawi hadis mut}t}arib al-h}adi>th.
و ذ إ ف ال ح الب ذك ر يف كت اب ب ذور الن و ان م يال اب ت ك إ بأ أند ح ا ن بيل ماع سناا أنأحمد حمد ع سم ن ببأنا أنبأنا أ نأ ف س وي ن بزة ة ىحدثناد ع ن بد م حأ وب بأناط ن حدث م اس ق الن ىبعل بن محمد الحار ت وال ا ثاب ة ام د ق وأب ث حدثنا ت حدثنا
ف ي :"ل رج صلىاللعليهوسلمل الل ل سور ل قا ك ال م ن بس أن نىع ان ن الب ن ل اا؟ق ال :؟قالاذ اوك ذ ك ت لفع ك ذ او ك ذ ف ع لت :ي اف ل ن ل و الل ه ال ذ ىل إ ل ه إ ل ه و
الل ه صلىاللعليه و ر س ول م اف ع لت ه ق ال ذ ل ك و ك ر ر وسلمي عل م أ ن ه ق دف ع ل ه ق ال الل ه صلىاللعليهوسلم ر س ول ق ال ي حل ف ك ل ذ ل ك م ر ارا الل ه ع نك :ع ل يه ك ف ر
الل ه كذب إ ل ه إ ل ب ل دق ك ب ص 16.ك
س يل :ىي حي ال وق .ث يد ح الب ر ط ضم دامة ق وب أ :أحمد قال .ح ص ي ل ث يد اح هذ .ئ ش ب
Isma’il ibn Ahmad bercerita kepada kami dari Ibn Mas’adah dari
Hamzah ibn Yusuf dari Abu Ahmad ibn ‘Adi> dari Muhammad ibn ‘Ali
ibn al-Qasim dari Talut dari al-Harith Abu Qadamah dari Thabit al-
Banani dari Anas ibn Malik, Rasulullah berkata pada seorang laki-laki:
“Wahai fulan Apakah kamu mengerjakan ini dan itu”. Lelaki itu
berkata: “Tidak demi Allah tiada Tuhan selain Allah aku tidak
melakukannya, dan Nabi saw mengetahui sesungguhnya dia
mengerjakannya”. Maka Rasulullah bersabda yang artinya: “Wahai
fulan! Kau telah melakukan hal-hal seperti ini”? Ia menjawab: “Tidak,
demi Allah yang tidak ada Tuhan selain-Nya! Aku tidak pernah
melakukannya”. Saat itu Nabi mengetahui bahwa orang itu telah
melakukannnya. Nabi kemudian berkata: “Semoga Allah menghapus
dosamu, berkat pengakuanmu bahwa tidak ada Tuhan selain-Nya”
16
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’a >t..., Vol 2, 293/ Vol 3, 103.Kitab Al-Aima >n, Bab Takfi >r
c. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena perawi matru>k, pemalsu hadis, dan
perawi yang periwayatan hadisnya munkar, serta perawi yang membolak-
balikkan sanad hadis.
ن بمد أنبأناأحت اب ث ن بر كوب أنبأناأب از ز ق الر وص نوم ب اأ ن أ ب ن أ ة ن ج الل هأ ش ر ف اب ب ج أب عبر ف عى أب د اه الش الل عبد ن بمحمد ن بالل د حدثنا ن بد م حأ ر كب وحدثنا
سرج ن بحدثنامحمد ان ن س ن بمحمد ن بالل د يحدثناعبم ه رالد حسن الن بمد محصلىاللعليهوسلمالل ل رسو ت سمع:"قال ىهريرة أب نع سن ح الىعن حدثناأب
الي ة ه ذ ه ف ي ي ق ول { م رف وع ة وفرش ك ل { غ ل ظ ن ر اش ف ق ال الس م اء م ب ين م ا ه ا 35". و ال رض
ش ب س يل :يى يحقال .سرج ه يف و .ح ص ي ل ث يد اح هذ ن ابقال .ر ف عج نه با ه يوف .ئ ىد ع الهذ ب م ه ت لم او .ير اك من ه ث ي اد ح أ : قال .نان س بن محمد ن بالل د بع ديث ح ا
.ه ق ر سوي ه ب ل ق ي و ث يد ح الع ض ي :انب ح ن با ال ق و .ك ور ت م :ين طق ار الد
Abu Mansur al-Qazaz menerima hadis dari Abu Bakar ibn Thabit dari
Ahmad ibn Abi Ja’far dari Abdullah ibn Muhammad ibn Abdullah al-
Shahid dari Abu Bakar Ahmad ibn Muhammad ibn al-Hasan al-Darhami
dari Abdullah ibn Muhammad ibn Sinan dari Muhammad ibn Jisr dari
ayahku dari al-Hasan dari Abu Hurayrah bahwa Rasulullah saw berkata
dalam ayat ini (وفرش مرفوعة dan kasur-kasur yang tebal lagi empuk) “Tebal
setiap kasur, yang dimaksud adalah jarak antara langit dan bumi”
Hadis ini tidak sahih, karena di dalamnya terdapat perawi yang bernama
Jisr yang dinilai oleh Yahya sebagai perawi yang tidak thiqah. Di
dalamnya juga terdapat anaknya yang bernama Ja’far. Ibn Adi berkata
bahwa: hadis-hadis riwayat Ja’far adalah munkar. al-Daraquthni berkata
bahwa: Abdullah ibn Muhammad ibn Sinan adalah perawi yang matruk.
Ibn Hibban berkata: ia memalsukan, membolak-balikkan, dan mencuri
hadis.
.
35
Ibn al-Jawzi, al-Mawd }u >‘a >t..., Vol. 2, 426 /Vol. 3. 254, Kitab Sifat al-Jannat, Bab Farsh Ahl al-
d. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena perawinya tidak mahfu>dh
أ ن أ ب ن أ ام ع الط كار ت احباب ل ضف ىالب أ ن ببأناإسماعيل ىأند نق رم الس ن بم اس ق والب اح أب م هالس ة ز مأنبأنا زكر ظ حاف الوأحمد ىحدثنا الس ي أنبأنا محمد اج ا ن بىحدثنا
نع ة ي ر اه ىالز عنأب ر ش ىب أب نع د يز ن بغ ب صحدثناأ ن وار ه ن بد يز يىحدثنان ث الم " :صلىاللعليهوسلمقال الل ل وس ر عنر م ع ةعنابن ر م بن ير ث ك احت ك ر م ن
نه ف ق دب ر ئ م ن الل ط ع اما الل ه م 41." و ب ر ئ
ر ي غ غ ب صأ ث ياد أح :ىد ع ن ابال ق .د يز ن بغ ب صأ ن يق ي ر ىالط ف ف ر م ع ابن وحديث .د ر ف اان ذ إ ه ر ب خ ب اج ج ت حال وز يج ل :ان ب ح وقالابن .ة وظ ف مح
Abu al-Qasim al-Samarqandi menerima hadis dari Isma’il ibn Abi al-Fadl
dari Hamzah al-Sahmi dari Abu Ahmad al-Ha>fiz} dari Zakariya al-Sa>ji> dari
Muhammad ibn al-Muthanna dari Yazid ibn Harun dari Asbagh ibn Zaid
dari Abi Bashar dari Abi al-Za>hiriyah dari Kathi>r ibn Murrah dari ibn
Umar bahwa Rasulullah SAW bersabda yang artinya: “Seseorang yang
menimbun makanan (untuk dijual ketika harga naik), ia benar-benar
melepaskan diri dari tanggungan Allah dan Allah pun melepaskan
tanggungan darinya.
Dalam hadis riwayat Ibn Umar pada dua jalur sanadnya terdapat Asbagh
ibn Zaid. Ibn ‘Adi> berkata: hadis-hadis riwayat Asbagh tidak mah}fu>z}. Ibn
Hibban berkata: hadisnya tidak dapat dijadikan hujjah jika tidak ada
penunjang.
د م حأ ن بالل د حدثناعبر ف عج ن بد م اأحن أ ب أن ب ه ذم الن بأنبأناا ن يس ح الن ناابأ ب ن أ ر يث ك نع ة ي ر اه ىالز ب أ نع ر ش وب اأب حدثن د يز ن بغ ب صحدثناأ د يز ىحدثناي ب ىأ حدثن
الصلىاللعليهوسلمق ي النب ن ع ر م ع ن با نيع م ر الحضة ر م ن ب ": احت ك ر م ن الل ه م نه ،وأ ي م م ن الل و ب ر ئ ل ة،ف ق دب ر ئ ل ي ع رص ة ظ ل ف يه مط ع اماأ رب ع ين اأ هل امر ؤ
ن 42." ه مذ م ة الل ج ائ ع ،ف ق دب ر ئ تم
41
Ibn al-Jawzi, al-Mawd }u >‘a >t..., Vol. 2, 151/243 (pdf), no indeks, 1125. 42
e. Ibn al-Jawzi mengklaim sebuah hadis sebagai mawd}u>‘ karena perawi yang
periwayatan hadisnya batil.
الس ن كس باب س ن أ و ان ب وث نع ه يف اد و ى ح م أ ف : إ ن أ ب ن أ ف ان ب وث ث يد ا ن بل ياع سم ان بل ب نىحدثناح د ع ن بأنبأناا ف س وي ن ابأنبأناحمزة ة د ع سم ن باا ن أ ب ن أ ال ق د م أح
ن بد اش ىر حدثن ان ن س ن بد يىحدثناسع ر ب ان الح ار ب ج الد عبن بالل د حدثناعبمحمد ت سك ن : " م ل س و ه يل ع ىالل ل ص الل ول قالرس ال ق ن با وث نع د سع ل ث وب ان ، ي ا
ع ل ىع ش ر ة ،ف ت أ م ر ن الق ب ور ،ل ك س اك ن الك ف ور س اك ن ع ل ىالك ف ور ،ف إ ن م نت أ م ر إ ن 65".ع ش ر ة ج اء ي وم الق ي ام ة م غل ولي د ه إ ل ىع ن ق ه ،ف ك ه الح ق أ وأ وب ق ه الظ لم
حد م أ ىي حي ال ق .ان ن س ن بد يع س ث يد ح ه يف ف ان ب وث ث يا ال ق و .ل ياط و ب ث ياد ح أ : .ث يحد الك ور ت م :ائيس الن
Isma’il ibn Ahmad menerima hadis dari Ibn Mas’adah dari Hamzah ibn
Yusuf dari Ibn ‘Adi> dari Hanbal ibn Muhammad dari Abdullah ibn Abdul
Jabbar al-Hanabari dari Sa’id ibn Sinan dari Rashid ibn Sa’d dari Thauban
bahwa Rasulullah bersabda: “Ya Thauban, janganlah kamu tinggal di
rumah kapur (pedesaan), karena sesungguhnya, orang yang tinggal di
pedesaan adalah seperti orang yang tinggal di dalam kuburan dan
janganlah kamu bersekongkol untuk memimpin sepuluh orang, karena
sesungguhnya orang yang berkomplot terhadap sepuluh orang maka pada
hari kiamat ia akan datang dengan tangan terbelenggu ke lehernya, lalu
kebenaran meninggalkannya atau kezaliman mendekatinya.”
Dalam hadis riwayat Thawban, terdapat perawi yang bernama Said ibn
Sinan. Yahya berkata: hadis-hadis riwayat Said ibn Sinan adalah ba>t}i>l. al-
Nasa’i berkata: ia adalah perawi yang matruk.
Ibn al-Jawzi mengatakan bahwa hadis ini batil tidak sahih dan Said ibn
Sinan adalah matru>k. Pendapat Ibn al-Jawzi ini disandarkan pada argumentasi
65
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’a >t..., Vol. 1,373/Vol 2, 70, Bab sukna al-sawadi dan al-‘Ilal al-
Mutana>hiyah li ibn al-Jawzi, 1535.; al-Nasa’i, Shu’b al-Ima>n, Vol. 6, 68.
f. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena di dalam sanadnya terdapat seorang
perawi d}a’if, yang membolak-balikkan sanad dan menyandarkan matan yang
lemah dengan sanad yang sahih.
بانا انقال ن يس ح الن بمحمد ن بالل ة ب اه ان ب ن ا ن ير م ع م الن ع ء ل ب الاع و ن أ ف رص باب قال مد احبن الل اعبد دثن حقال ك ال م ن بر وبكاب بانا انقال ب ه ذم الن بي ل ع واب
ن بجعفر ن بة د ريب ب ا ن بف س ويي قالحدثن اض ي ع ابن ثناانس لحد يقا ب يا حدثن : م سل و يه ل ع ىالل ل ص الل ل وس ر القال ق ك ال م ن بنس ا يعنر م الض ة ي م ا ن وبعمر
ث ة أ ن م ام نم ع الل ه ع نه ث ل ص ر ف إ ل س ن ة أ رب ع ين م ف يال سل ي ع م ر ء م ر نالب ل م و اع و الب ر ص ام و الج ذ ل ي ف إ ذ الج ن ون س ن ة ين خ مس ب ل غ ب ل غ ا ف إ ذ ا س اب الح ع ل يه الل ه ن
الل ر ز ق ه ت ين أ هل س و أ ح ب ه الل ه أ ح ب ه س ن ة س بع ين ب ل غ ف إ ذ ا ب ي ح ب م ا إ ل يه ن اب ة ال ه ف الل ه ح س ن اتالس م اء ق بل الث م ان ين ب ل غ إ ذ ا غ ف ر ت سع ين ب ل غ ف إ ذ ا ع نس ي ئ ات ه هو ت ج او ز
يرم م نذ نب ه و الل ه ل ه م ات ق د أ س و س م ي ب يت ه م ات أ خ ر ه و ش ف ع ل هل 76 الل ه ف يأ رض
م ل ك نام ه ل ل صأ ىل ت ال ر ي اك ن ىالم و ري ان ب ح ن با قال .ة د رىب ب أ ن بف س وي ه يف ف ور مع ن بر جعف نع ى و ،ر ال ح ب ه ب اج ج ت حل ا ل ح ي صلىاللعليهوسلمل الل ل وس ر .شئ ب س يل ف س وي :ن يع م ن ىبي حي وقال .ث يحد االهذ أنس نع و
Habat Allah ibn Muhammad ibn al-Husain menerima hadis dari Abu Ali
ibn al-Madhahab dari Abu Bakar ibn Malik dari Abdullah ibn Ahmad dari
ayahku dari Anas ibn ‘Iyad dari Yusuf ibn Abi Burdah dari Ja’far ibn
‘Amr ibn Umayah al-Damiri dari Anas ibn Malik bahwa Rasulullah
berkata: “Tidak seorangpun yang diberi umur dan melewatkannya dalam
islam, selama 40 tahun, kecuali Allah pasti menjauhkannya dari tiga
macam penyakit: gila lepra dan belang. Jika ia mencapai usia 50 tahun
maka Allah meringankannya dalam hisab. Jika ia mencapai 60 tahun maka
Allah memberinya rizki al-inabah (anugerah) sesuai yang dia kehendaki.
Jika ia mencapai 70 tahun maka Allah mencintainya dan juga para
malaikatnya. Jika ia mencapai 80 tahun maka Allah menerima segala amal
baiknya dan menghapus segala amal buruknya. Jika ia mencapai 90 tahun
76
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’a >t..., Vol. 1,125/ 179. Kitab al-Mubtada, Bab Sharf Anwa >’ al-Bala’ ‘an
maka Allah mengampuni segala dosanya baik yang telah lewat maupun
yang akan datang, selain itu ia juga mendapat gelar kepemilikan Allah di
buminya dan bisa mensyafa’ati keluarganya”.
Di dalam sanad hadis terdapat perawi yang bernamaYusuf ibn Abi Burdah,
yang dinilai oleh Ibn Hibban sebagai perawi yang meriwayatkan hadis-
hadis munkar, dan tidak mempunyai dasar dari ucapan Rasulullah SAW,
bagaimana pun ia tidak dapat dijadikan hujjah, ia meriwayatkan hadis ini
dari Ja’far ibn Amr dan Anas. Yahya ibn Ma’in berkata: Yusuf adalah
perawi yang tidak thiqah
به بأ نأ ا ل قا ن يص ح الن با نا ا بأ نأ قال ب ه ذم الن بأنبأنا عبىقالحد ع يط ق لنا ن بالل د ثناأ ىقالحد ب ىأ الحدثن ق مد أح ا قالحدثن ر ض ن لا وب ثنا م الحدثنق خ ر ف لا ن بد م ح ا
بر مع نع الل د يب ع ن بمحمد نع ر ام ع قال ك ال م ن بس ن أ نع ر ف عج ن و ب إذ " غ ل ا 77.". ن يع ب أرم ل سم الل ج الر
حد وأم ي قا .ةل ض ف ن با و ه و ج ر ف لا ه يف ف ف وق وم لا س ن أ ث يا و ي حل :يائ النس ىالب ق و .ف يع ض و ه ا ق و .ث يد ح الر ك نم ي ار خ ال ق ز لي و د يان س ال ب ل ق ي ان ب ح ن بال ه ب اج ج ت حال ل ح ي ل ة ح يالصح د يان س الب ة ي اه الو ن وت م ال
Ibn Has}i>n menerima hadis dari Ibn al-Madhhab dari al-Qati’i dari Abd
Allah ibn Ahmad dari Ayahku dari Abu al-Nad }r dari al-Farkh dari
Muhammad ibn ‘Amir dari Muhamad ibn ‘Ubaid Allah dari ‘Amr ibn
Ja’far dari Anas ibn Malik berkata: “Ketika seorang muslim mencapai
umur 40 tahun.”
Hadis riwayat Anas adalah mawquf, sebab di dalam sanad-nya terdapat al-
Faraj Ibn al-Fudalah. Yahya dan al-Nasa’i menganggap bahwa ia adalah
perawi d}aif. al-Bukhari menganggap bahwa ia adalah perawi yang
meriwayatkan hadis munkar. Ibn Hibban menganggap ia suka membolak-
balikkan sanad dan menyandarkan matan-matan hadis yang lemah dengan
sanad-sanad yang sahih, oleh karena itu periwayatan tersebut tidak dapat
dijadikan hujjah.
77
Ibid., Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’a>t..., Vol. 1, ,125/ 179. ; Ahmad al-Maqdisi, Tadhkitat al-
h. Hadis yang di-mawd}u>‘-kan oleh Ibn al-Jawzi karena diriwayatkan oleh perawi
yang tidak thiqah, dan periwayatannya tidak valid.
ن بر كوب انبانااب ب ه يالذ ل وع انااب ب ن ا ن يص ح الن بباناا نا ن ل ق سع ل ضيف ف باب ع ك ال م ا حدثن د م حا ن بالل د بحدثنا ا ب ي حدثنا الب ي ا حد ان م ي و ن بل ياع م سثنابنمحمدعنابيعقالعنانسبنمالكقالقالرسولاللصلىعمرون باش ي ع
وسلم عليه الل ل أ لفا ع ون س ب الق ي ام ة ي وم ه ا م ن ع ث ي ب الع ر وس ين أ ح د ن ع سق ل أ لفاش ه د اء و ف وداإ ل ىالل ه ع ه اخ مس ون م ن ع ث ع ل يه مو ي ب س اب ح ف وف و ج ل و ب ه ا ز
آت ن ا ر ب ن ا ي ق ول ون د ما أ ود اج ه م ت ث ج أ يد يه م م ق ط ع ة ف ي ر ء وس ه م اء و ع دت ن االش ه د م االقيامة يوم ولتحزنا ر س ل ك الع ل ى ت خل ف ل ع بإ ن ك ص د ق ف ي ق ول د يم يع اد
ل وه م ش اء وااغس ه ان ق ياب يضاف ي سر ح ون ف يالج ن ة ح يث .ب ن ه ر الب يض ة ف ي خر ج ون م ن 95
Ibn al-Hasin menerima hadis dari Abu Ali ibn al-Dhahab dari Abu Bakar
ibn Malik dari Abdullah ibn Ahmad dari ayahku dari Abu al-Ayman dari
Isma’il ibn ‘Ayyasy dari Abi ‘Aqal dari Anas ibn Malik bahwa Rasulullah
SAW bersabda: “Kota Asqalan adalah salah satu dari kota para mempelai,
akan dibangkitkan darinya pada hari kiamat, 70 ribu orang yang tidak
dihisab, dibangkitkan juga darinya 50 ribu orang mati shahid yang akan
menghadap Allah, di antara mereka ada barisan shuhada>’, kepala mereka
yang terpotong berada di antara tangan mereka dan mengalir darah dari
otot-ototnya”. Mereka berkata: “Ya Tuhan kami, berilah kami apa yang
telah engkau janjikan kepada kami dengan pelantara para Rasul-Mu, dan
jangan Engkau hinakan kami di . Sesungguhnya Engkau tidak menyalahi
janji”. Allah menjawab: “Hamba-Ku benar, mandikanlah mereka, di
bengawan al-Baid}a”. Mereka kemudian keluar dalam keadaan bersih dan
putih, mereka beristirahat di surga dengan sesuka mereka.
ن بىحدثنامحمد ك ز الم محمد ن بم ياه أنبأناإبر ن ل يغ بن أنبأناا ن يص ح الن باا ن أ ب ن أ ن بالل د عنعبن وم مين با ر يحدثنابش ات ي الز ار ك ب ن بحدثنامحمد اج ر الس اق ح إس
ة ر ب قم ل هأ ر ك ذصلىاللعليهوسلمي الل ل وس ر ت عم س :"ال ق ر م ع ن با نع ف يوس
95
Ibn al-Jawzi, al-Mawd }u >‘a >t..., Vol. 1,359/ Vol 2, 53, Kitab al-Fad}a >il wa al- Mathalib, Bab fi
Fadl ‘Asqalan; al-Maqdisi, Kitab Tadhkirat al-Mawd}u>’a>>t, 51
:ال افق ه ن صلىاللعليهوسلمع الل ل وس ر ل ئ س ،ف ة الصل ر ث كافأ ه ي ل ىع ل ص او موي .96"اه ج وىز إل س ور الع ف تز كما ة ن ج ىالل إ ن وف ز ي ن ل ق سع اء د ه ش ة ر قب م
ه ق ي ر ط ر م ع ن با ث يد اح م ا صلىاللعليهوسلمالل ل وس ر نع ح ص ي ل ث يد االح هذ حمد الا وق ه يث حد ح رىط عل اس الن ع م ت جا ن يع م ن بي حقالي ن وم يم ن بر ش ب ل و ال
.ة ق ث ر ي يغ د عالس ال ق و ئ يش ب س يل
Ibn al-Hasin menerima hadis dari Ibn Ghailan dari Ibrahim ibn
Muhammad al-Muzaki dari Muhammad ibn Ishak al-Siraj dari Muhammad
ibn Bikar al-Ziyat dari Bishr ibn Maymun dari Abd Allah ibn Yusuf dari
Ibn Umar berkata: “Suatu hari aku mendengar Rasulullah SAW bercerita
tentang penduduk suatu kuburan, beliau salat disana dan
memperbanyaknya, lalu Nabi ditanya akan hal tersebut, maka Nabi
menjawab: pemakaman shuhada>’ kota ‘Asqalan diangkat sampai ke surga,
sebagaimana diangkatnya mempelai pada suaminya.
Hadis ini tidak sahih dari Rasulullah SAW. Dalam hadis riwayat Ibn Umar
pada jalur sanad yang pertama, terdapat perawi yang bernama Bishr ibn
Maimun, Yahya ibn Ma’in berkata bahwa ulama sepakat untuk membuang
hadis Bishr ibn Maimun. Ahmad berkata bahwa periwayatannya tidak
sahih. al-Sa’di berkata: ia tidak thiqah.
Ibn al-Jawzi me-mawd}u>’kan hadis ini karena tidak sahih diriwayatkan dari
Rasulullah SAW. Hadis riwayat Ibn Umar pada jalur sanad yang pertama
terdapat perawi yang bernama Bishr ibn Maymun, Yahya ibn Ma’in berkata,
ulama telah sepakat untuk menolak hadisnya. Ahmad berkata bahwa riwayat
hadis dari Bishr ibn Maymun adalah tidak sahih . al-Sa’di berkata: “Ia tidak
thiqah”.
Ibn al-Jawzi mengklasifikasikan hadis tentang keutamaan kota Asqalan ini
ke dalam hadis mawd}u>‘, dengan alasan yang disandarkan pada pendapat Yahya
i. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘kan hadis karena terdapat perawi yang dianggap
pendusta dan matru>k.
ىأب نيع ن طق ار الد ن ىع ر ه أنبأناالجون ور ي خ ن باا أنبأن اي ن الد ر ش نم ر يذ التحباب عبحد ان ب ح ن با حاتم حدثنااب ط الخ ر م ع ن بر يب ك الد ثنا ن بس ن وي ن بأحمد ى
قال س ن أ نع ع يف ن نع د ال ىخ ب أ ن بيل حدثناإسماع د يب ع ن ىبل عحدثناي ب ي س الم م نك مم :صلىاللعليهوسلمالل ل وس ر قال ف قير غ ن ي أحد نم ا ي و ل ي وم د و إ ل
ن ي اقوتأ نه الق ي ام ة ف يالد 107.اأ وت ي
ك عال د او ود ب أ و اه هذ ع يف ن ي ائ س الن ال ق و .ة ق ث نك ي مل :ىي يحال ق .ة اد ت ق ه ب ذ مى، .ك ور ت م :ين طق ار الد و
Ibn Khairun menerima hadis dari al-Jawhari dari al-Daruqutni dari Abi
Hatim ibn Hibban dari Abd al-Kabir ibn Umar al-Khattabi dari Ahmad ibn
Yunus ibn Musayyab dari Ya’la ibn ‘Ubaid dari Isma’il ibn Abi Kha>lid
dari Nufai’ dari Anas, bahwa Rasulullah SAW bersabda: “Tidak ada
seorang pun, baik yang kaya maupun fakir di hari kiamat, kecuali ia
berharap agar diberi harta dunia hanya sekedar untuk kekuatan.”
Nufai’(Abu Dawud) yang buta sebagai perawi hadis ini, dianggap
pendusta oleh Qatadah. Yahya berkata: ia sebagai perawi yang tidak
thiqah. al-Nasa’i dan al-Daraqutni berkata: ia sebagai perawi matru>k
Hadis yang dijadikan objek penelitian Ibn al-Jawzi ini adalah hadis yang
dikeluarkan oleh Ahmad ibn Hanbal,108
karena di dalam sanadnya terdapat
Nufai’. Analisa Ibn al-Jawzi dalam me-mawd}u>‘-kan hadis ini karena
berdasarkan pada kritik Ibn Ma’in, al-Nasa’i, dan Daruqutni terhadap Nufai’
Abu Dawud sebagai perawi pembohong, tidak thiqah, dan matru>k. Analisa Ibn
al-Jawzi tersebut perlu diklarifikasi kembali:
107
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u’a >t..., Vol. 2, 319/ Vol. 3, 131. indeks 1524, Kitab al-Zuhd, Bab al-
Tahdhir; dan al-‘Ilal al-Mutana>hiyah li ibn al-Jawzi >..., 1535. 108
Ahmad ibn Hanbal, Musnad Ahmad..., Vol. 20, 132.no indeks 11940 / Vol. 3, 117 no indeks
diriwayatkan oleh seorang perawi yang pendusta, maka hadisnya dihukumi
palsu, dan dalam sanad hadis ini, terdapat seorang perawi bernama Nafi’ Abu
Daqud al-A’ma yang dianggap pendusta oleh Qatadah.
j. Hadis yang di-mawd}u>‘-kan oleh Ibn al-Jawzi karena terdapat seorang perawi
yang tidak thiqah.
ا ان ب ن ا ر بق الة م ض اب ب ر وب ق الاب ت ك ا ا ن يس ح الن با ا ب ه ذ الن بنبانا ن بد م حانبانا ن بد م ح حدثنام د او د ن ىبس ويحدثنام ب يا حدثن د م حا ن بالل د بحدثناع ر ف جعم ن ك ال ق ة ف ي د يعنح تر خب يالب ا نع ة ر م ن وبر مع نع ر جاب ىالل يصل النب ع ا
ع ل ىش ف ت ه ،ف ج ع ل ي ر د م ل س و ه يل ع ن اإ ل ىالق بر ق ع د ي ن از ة ،ف ل م اان ت ه ب ص ر ه ف يه ،ف ىج ع ل ىالك اف ر ن ارا:"ث م ق ال ه اح م ائ ل ه ،و ي مأل م ن 113 ي ضغ ط الم ؤم ن ف يه ض غط ةت ز ول
حد هذ ىي حي ل قا .ح ص ي ل ث يا أحمد شئ ب س يل ر اب ج ن بمحمد : وقال ، ل : .ه نم ر ش و ه نم ل ا ه نع ث د ح ي
Ibn Husain menerima hadis dari Ibn al-Dhahab dari Ahmad ibn Ja’far
dari Abdullah ibn Ahmad dari ayahku dari Musa ibn Dawud dari
Muhammad ibn Jabir dari ‘Amr ibn Murrah dari Abi al-Bakhtari dari
Hudaifah berkata, suatu kali kami bersama Rasulullah mengiring
jenazah. Ketika kami sampai di kubur beliau duduk di sampingnya dan
terus memandanginya, kemudian beliau bersabda, orang mukmin
dihimpit di dalamnya dengan himpitan yang dapat menghilangkan beban-
beban deritanya, sedang orang kafir dihimpit dengan himpitan yang dapat
mengobarkan api.
Menurut Ibn al-Jawzi hadis ini tidak sahih, karena Ibn al-Jawzi
menyandarkan analisanya pada Yahya dan Ahmad yang menyatakan
bahwa perawi hadis yang bernama Muhammad ibn Jabir adalah tidak
thiqah dan tidak boleh diriwayatkan kecuali orang yang lebih buruk
darinya.
113
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’a >t..., Vol. 2, 406/Vol. 3, 231. Kitab al-Qubur , Bab D}ammat al-Qabr
Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis ini karena terdapat seorang perawi
yang tidak thiqah dengan alasan: terdapat perawi yang bernama Said ibn
Fairuz Abu al-Bukhtari yang menyatakan telah meriwayatkan hadis dari
Hudhaifah, pada kenyataannya menurut Yahya, ia tidak pernah bertemu
dengan Hudhaifah, oleh karena itu Ahmad menyatakan bahwa tidak boleh
meriwayatkan hadis dari Abu Bukhtari kecuali orang yang lebih buruk
darinya. Analisa Ibn al-Jawzi tersebut perlu dikaji ulang:
1) Bila Ibn al-Jawzi menganggap hadis di atas sebagai hadis mawd}u>’ karena
teperdaya dengan pendapat Ahmad bahwa: “Tidak meriwayatkan kecuali
orang yang lebih buruk darinya.” Ahmad sendiri telah meriwayatkan hadis
tersebut dalam kitab Musnad-nya.114
Jika kepalsuanan hadis ini dikarenakan Abu Bukhtari tidak pernah
bertemu dengan Hudhaifah, maka hal tersebut tidak menunjukkan matan
hadis ini mawd}u>‘, karena periwayatan hadis dari Abu Bukhtari mempunyai
banyak pendukung. Hadis yang menjadi Shahid tentang kisah yang
pertama sangat banyak sekali115
.
114
Ahmad ibn Hanbal, Musnad,jild 5, 407, Musnad Hudaifah al-Yamani. Redaksi hadis tersebut
sebagaimana berikut:
فيه ضغطة تزول منها حمائله ويمأل على الكافر نارا ثم قال أال أخبركم بشر عباد هللا الفظ المستكبر أال أخبركم يضغط المؤمن
.بخير عباد هللا الضعيف المستضعف ذو الطمرين لو أقسم على هللا ألبر هللا قسمه115
al-Suyut }i, al-La’a >li> al-Masnu >‘ah fi al-Ah}a >di>th al-Maud{u>’ah li al-Suyut}i..., Vol. 2,360, kitab al-
Maut wa al-Qubur, no indeks 433.; Ahmad Ibn Hanbal, Musnad Ahmad Ibn Hanbal...,Vol. 5,458,
no indeks 23504, 22946. ; Ibn ‘Iraq al-Kinani, Tanzi >h al-Shari >‘ah al-Marfu >‘ah..., Vol. 2, 371, no
indeks 24.; Tamam ibn Muhammad al-Razi, Fawa >id Tamam al-Razi..., 1481.; al-Baihaqi, Ithba>t ‘Adzab al-Qabri wa Sua >lu al-Malakaini...,85, 97.; Ibn Hajar al-‘Asqalani, al-Qaul al-Musaddad fi
Dibbi ‘an al-Musnad li al-Imam Ahmad..., Vol. 1, 28.; AbdAllah ibn Ahmad ibn Muhammad al-
Shaibani, al-Sunnah....,jild1,608 no indeks1467; Ala’uddin, Kanz al-Umma >l.....,Vol. 12,170, no
yaitu setiap orang yang kasar dan sombong, dan penduduk surga yaitu
yang lemah dan terkalahkan.121
Jadi hadis ini tidak mungkin mawd}u>‘ karena didukung oleh shawa>hid,
apalagi hadis yang menyertai hadis di atas ada dalam S}ah}ih}ain. Dari data
yang tersebut di atas dapat diketahui bahwa Ibn al-Jawzi dalam kasus hadis
ini konsisten dengan manhaj-nya. Sebagaimana telah dijelaskan pada
pembahasan manhaj Ibn al-Jawzi dalam memalsukan hadis, setiap hadis yang
terdapat seorang perawi yang tidak thiqah, maka hadisnya dihukumi palsu,
dan dalam sanad hadis ini, terdapat seorang perawi bernama Abu al-Bakhtari
yang thiqah dan tidak pernah bertemu dengan gurunya, yaitu Hudhaifah.
k. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena di dalam sanadnya terdapat
seorang perawi pikun pada akhir umurnya dan tidak ada penunjang.
ذ ف أ نب أ اص ع الن بور مع م ذ و ه م ي الج أ ن ور ي خ ن بر وص نم وب أنا ع ر ه ونبأنا نىن بدثناا ح ر ذ نم الن ابى ل ثناع ىحد ل عوي ب ىحدثناأ ت سب لا م ات ىح ب أ ننيع طق ار الد :قال ة ز رىب ب أ نع ص و حل ا ن وبر مع ن بان م يل س نع اد ي ىز ب أ ن بد يز ثناي حد ل يض ف
م كن " ف ي ب الن ع ا وسلم عليه الل ما ر نظ ا ال ق ف اء ن غ ت وص ع م س صلى ؟هذ وا ام ذفإ تظر ن ف تد ع ص ف اللى ب ن ت رب خأ ف ئت ج ف ان ي ن غ ت ي اص الع ن ب ور مع و ة ي او ع ا
ارك س:عليهوسلمفقالصلىالل ن ة ر كسا،الل ه م ه م اف يالف ت و ادع ه م اإ ل ىالع ذ اب 122". د عا
ى ل ع ل قا .ن ق ل ي ف ه ر مع ر يآخ ف ن ق ل ي ان ك اد ي ىز ب أ ن بد يز ي و .ح ص ي ل ث دياح هذ ل ه ات اي و ر ل ك :ىد ع ن با ال وق .ه ب م رأ :ك ار ب لم ان با ال ق و .ه ث يحد ب ج ت حي ىل ي يحو .اه ي ل ع ع اب ت ي
Abu Mansur Ibn Khairan menerima hadis dari al-Jawhari> dari Da>ruqutni>
dari Abi Ha>tim al-Busti (w. 354 H.) dari Abu Ya’la> dari Ali ibn al-
Mundhir dari Ibn Fadil dari Yazid ibn Abi Ziyad dari Sulaiman ibn Amr
ibn al-Ah}was} dari Abu Barzah RA berkata bahwa kami pernah bepergian
bersama Rasulullah SAW, kemudian mendengar suara nyanyian, maka
Nabi saw berkata: Lihatlah apa ini? lalu saya naik (ke tempat yang
tinggi) dan melihat Muawiyah dan ‘Amr ibn al-As keduanya saling
bernyanyi,lalu saya pulang dan memberi habar pada Nabi saw, lalu Nabi
berkata yang artinya: "Ya Allah kembalikanlah keduanya pada-Mu
dengan hina, dan doronglah keduanya ke neraka dengan sekuat-kuatnya”
Hadis ini tidak sahih, sebab ketika perawi yang nama Yazid ibn Abi
Ziyad meriwayatkan hadis dituntun (talqin) pada akhir usianya. Oleh
karena itu Ali dan Yahya berpendapat: hadis riwayat Yazid ibn Abi
Ziyad tidak dapat dijadikan hujjah. Ibn al-Mubarak berkata: buang
hadisnya. Ibn ‘Adi berkata: \hadisnya adalah tidak sahih.
.
Hadis ini dianggap mawd}u>’ oleh Ibn al-Jawzi karena bertendensi pada
pendapat Ali Ibn al-Mubarak, dan Ibn ‘Adi> (w. 365 H.) yang menyatakan
bahwa Yazid ibn Abi Ziyad itu pikun pada akhir umurnya, hadis yang
diriwiwayatkan darinya tidak dapat dijadikan hujjah, jangan diikuti dan
buanglah. Selain itu dapat diperkirakan alasan Ibn al-Jawzi me-mawdu >’-kan
hadis ini karena melihat pada Muawiyah dan Amr ibn ‘Ash adalah sebagai
Sahabat, dan mana mungkin Rasulullah bersabda demikian. Analisa Ibn al-
Jawzi ini perlu dikaji ulang:
1) Jika dikatakan riwayat Yazid ibn Abi Ziyad tidak dapat dijadikan hujjah,
maka perlu diklarifikasi lagi karena banyak ulama khususnya imam al-
pembahasan manhaj Ibn al-Jawzi dalam memalsukan hadis, setiap hadis yang
diriwayatkan seorang perawi yang pikun pada akhir umurnya, yang
berdampak pada ingatan atau hafalan hadisnya, maka hadisnya dihukumi
palsu, dan dalam sanad hadis ini, terdapat seorang perawi bernama Yazid ibn
Abi Ziyad, yang kepikunannya berdampak pada ingatan atau hafalan
hadisnya, hingga mengharuskannya dituntun (yulaqan).
l. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena ada perawi yang banyak salah
dalam meriwayatkan hadis
ع ن ا ب ن ا دالعشاءانشادالشعربعحديثفي ا ال ق ك ار ب م الن باب ه و الد با ن بانباناالع اض ق الان ر كب ا ق يش ىقالانبانا ا ال ق ل يخ د الن بيقالانبانا يقالل يق ع لحدثنا
محمد ا ل ام ك ن بس ود بع ن بحدثنا خ ب قالحدثنا ال ق ب رح الن بر يه ز ة م ش يويب ا نع د ل خم ن بم ص عنعا الباهلي د يو س ن با ة ع ز باناق قالانن وار ه بن د يحدثناز
م نادبناوسقالقالرسولاللصلىاللعليهوسلمد ش ن يع ان ع ن الص ث ع شل ا الع ش اء عر ب عد ش ب يت ل ة ق ر ض الل ي ر ة ل مت قب لل ه ص لة ت لك 129 .الخ
قال موضوع حديث البهذا ليعرف عليهالعقيلي وليتابع :ف ن ص م ال الق عاصمع ف م اص ع و ل ب نح ن بد م حأ ال ق .ن يل وه جم الاد د ي ب ر ط ضم د يو س ن بة ع زق :ك م فل م هو الش احف أ ط خ الير كث ان ك ان ب ح ن با ال ق و .ث يد ح ال ه ت اي و ير ف ك ذل ر ث ا .ه ر ب خ ب اج ج ت حل ا ط ق س
Abd al-Wahab ibn al-Mubarak menerima hadis dari Ibn Bakran al-Qadi
dari al-‘Atiqi> dari Ibn al-Dakhil dari al-Uqayli dari menceritakan
Muhammad ibn Abdus ibn Kamil dari Abu Khaythamah Zuhair ibn al-
Harb dari Zaid ibn Harun dari Qaza’ah ibn Suwaid al-Bahili dari As}im
129
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’a >t..., Vol. 1, 109/261, H}adi>thun fi insha>d al-Shi‘ri ba‘da al-‘Isha>’i.; Ahmad ibn Hanbal, Musnad Ahmad ibn Hanbal..., 16684.
“Seseorang yang menyanyikan sebuah bait syair setelah isya, maka tidak
akan diterima darinya satu salat pun hingga tiba waktu subuh”.
Ayah Ibn Abi Hatim menjawab: “Ini adalah kesalah para perawi, hadis
tersebut diriwayatkan tidak secara marfu>‘, mereka berkata bahwa hadis
ini dari Abdullah ibn Amr yakni mawqu>f”. Ibn Abi Hatim (w.327 H.)
bertanya lagi: “Kesalahan itu dari siapa?” ayahnya pun menjawab: “Dari
Musa”.
Ibn al-Jawzi dalam kasus hadis ini konsisten dengan manhaj-nya.
Sebagaimana telah dijelaskan pada pembahasan manhaj Ibn al-Jawzi dalam
memalsukan hadis, setiap hadis yang diriwayatkan seorang yang banyak
salah dalam periwayatan hadis, maka hadisnya dihukumi palsu, dan dalam
sanad hadis ini, terdapat seorang perawi bernama Quza’ah ibn Suwaid yang
banyak melakukan kekeliruan dan kesalahan dalam meriwayatkan hadis.
m. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena terdapat perawi yang tertuduh
dusta, tidak thiqah dan matru>k
ن بد م الص د بأنبأناع د م ح م ن بمن حالر د باع ن أ ب ن أ اد و الس ب اب ض الخ ن ع ي هالن اب ب ا ن وم أم ال ا ن ث د ح ة ي اج ن بن أنبأنا ح و غ ب لا ه ن ث د ي حدثنااد م الر ث ار ح الن بم اش ا يىالل ل ص ي النب ن ع اس ب ع ن با نع ر يب ج ن با نع م ير ك الد بع نوع ر مع ن بالل د بع :"ال ق م ل س و ه يل ع الح م ام ك ح و اص ل االس و اد ي خضب ون ب ه ذ ر الز م ان ي ك ون ق وم ف يآخ
ي ر يح ون 138". ر ائ ح ة الج ن ة ل
138
Ibn al-Jawzi, al-Mawd }u >‘a >t..., Vol. 2,250. / Vol. 3, 55. Kitab al-Zayyinah, Bab al-Zahyu an al-
م ير ك الد عبه ب م ه ت م ال،و م ل س و ه عليىالل ل ص الل ل وس ر نع ح يص ل ث يد اح هذ ،وقال قة ث ر يغ ل ه ن إ الل و :ىان ي ت خلس اب وي أ قال .ير صب الة ي م وأ ب أ ق ار خ م ىالب أ ن ابىي حي وقال ئ ش ب س يل : ل ب نح ن بمد أح، ي ش ب س لي: وقالك ور ت م اله ب ش ئ ،
.ك ور ت م :ين طق الدار
Abd al-Rahman ibn Muhammad menerima hadis dari Abd al-Samad ibn
al-Ma’mun dari Ibn Najih dari al-Baghawi dari Hashim ibn al-Harith al-
Ramadi dari ‘Abd Allah ibn ‘Amr ibn Abd al-Karim dari ibn Jubair dari
ibn Abbas bahwa Nabi SAW bersabda yang artinya: “Akan ada suatu
kaum di akhir zaman yang menyemir rambut mereka dengan hitam seperti
tembolok burung dara, mereka tidak akan mencium bau surga.”
Hadis ini tidak sahih dari Rasulullah SAW dan perawi yang tertuduh
dusta adalah Abdul Karim Ibn Abi al-Makhawiq Abu Umayyah al-Bshri.
Ayyub al-Sikhtiyani berkata: demi Allah, ia tidaklah thiqah. Yahya
berkata: riwayatnya tidak sahih. Ahmad ibn Hanbal berkata riwayatnya
tidak sahih, mendekati matru>k. al-Da>raqut}ni> berkata: ia matru>k.
Hadis di atas dinilai mawd}u>‘ oleh Ibn al-Jawzi karena tidak berasal dari
Rasulullah dan perawi Abd al-Karim adalah tertuduh dusta. Ibn al-Jawzi
menguatkan pendapatnya dengan pendapat Ayyub al-Sikhtiani bahwa Abd al-
Karim tidak thiqah, dan argumen Yahya ibn Ma’in, al-Daruquti dan Ahmad
ibn Hanbal bahwa periwayatannya tidak valid dan matru>k. Pernyataan Ibn al-
Jawzi ini perlu diklarifikasi sebagai berikut:
1) Ibn al-Jawzi mencantumkan hadis ini dalam kitab al-Mawd}}u>’a>t, dari
jalur sanad Abi al-Qasim al-Baghawi dari Hashim ibn al-Harith dari
Abdullah ibn Amr dengan redaksi sebagaimana hadis di atas, ia berkata:
“Hadis ini tidak sahih dari Rasulullah SAW, seorang perawi yang
bernama Abdul Karim ibn Abi al-Makhariq Abu Umayyah al-Bashri
n. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena perawi pelupa yang menyandarkan
kepada periwayatan seorang perawi, yang bukan periwayatan hadisnya.
د م اأحأنبأن ب ه ذم الن باا ن أ ب ن أ ن يص ح الن بأنبأناا ارالن ن م ج ر خي ل ج ر ة ف يص ف باب عبحدث ر ف عج ن ب حسن ثن ىحد ب ىأ حدثن د م أحن بالل د نا سلم ىحد س وم ن با ثنا
عليهوسلمىالل ل يص ب الن عن ك ال م ن بس ن أ نع ل ل ىظ ب أ نع ن يك سم ىابن ن عي الق " ج ف ن إ : أ اد ن ي ل م ن ه ي ةن س ف لي و ج ل : ع ز الل ه ف ي ق ول ، م ن ان ي ا ح ن ان ي ا
بر يل اذ:ل ج ا،ق ال أ هل الن ار م نك ب ين :ه بف أت ن يب ع بد يه ذ بر يل ،ف و ج د ج ف ذ ه ب ،ق ال :ي بك ون ر ب ه ،ق ال :ف ر ج ع ف أ خب ر ا،ق ال او ك ذ ك ذ ع :اذه ب،ف إ ن ه ف يم وض
ق ال ، ب ه ف ج اء ك ي: ع بد ي، ي ا ق ال ؟ و م ق يل ك م ك ان ك و ج دت ،ش ر :ف ر ب ي ا ،ق ال م ق يل ،و ش ر :م ك ان إ ذ:ر د واع بد ي،ق ال ه ا ن يإ ل ي أ رج وأ نت ع يد ك نت م ا
الل ه ل م لئ ك ت ه ه ا،ق ال 147 د ع واع بد ي:أ خر جت ن يم ن
.شئ ب س يل ل ل ه ه سم ا ل ل ظ وأب :ن يع م ن ىبي حي ل قا .ح يح ص ب س يل هذاحديث
يث د ح االىهذ و ري و ه يث د ح نم س يال م أنس نىع و ري لف غ م ان ك :انب ح ن با وقال .ال ح ب به جاج ت حال ز وج لي س عنأن
Menceritakan kepada kami ibn al-Hasin ibn al-Madhab menceritakan
kepada kami Ahmad ibn Ja’far menceritakan kepada kami Abdullah ibn
Ahmad menceritakan kepadaku ayahku menceritakan kepada kami Hasan
Ibn Musa menceritakan kepada kami Salam, yakni ibn Miskin, dari Abi
Z}ilal dari Anas ibn Malik dari Nabi SAW bersabda yang artinya:
“Sesungguhnya ada seseorang di dalam neraka jahannam yang ber-
munajat selama seribu tahun dengan ucapan ya hanna>n, ya manna>n,(wahai
Dhat Yang Maha Pengasih, wahai Dhat Maha Banyak Karunia) Allah
‘Azza wa Jalla memerintah Jibril: “Pergilah kamu ke neraka dan
datangkanlah hambaku ini.” Kemudian Jibril pergi lalu ia melihat para
147
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’a >>t..., Vol 2, 437/Vol 3, 267, Kitab Sifat Jahannam, Bab Fi Sifat Rajul
7) Hadis ini juga diriwayatkan oleh Ahmad ibn Hanbal (w. 241 H.)153
dari
jalur sanad al-Hasan ibn Musa dari Salam Ibn Miskin dari Abu Z}ila>l dari
Anas ibn Malik dari Rasulullah berkata sebagaimana hadis di atas.
Dari data yang telah dipaparkan di atas dapat diambil kesimpulan bahwa
hadis di atas bukan hadis mawd}u>’, walaupun demikin Ibn al-Jawzi dalam
kasus hadis ini konsisten dengan manhaj-nya Sebagaimana telah dijelaskan
pada pembahasan manhaj Ibn al-Jawzi dalam memalsukan hadis, bahwa
setiap hadis yang terdapat di dalam sanadnya seorang perawi yang pelupa
yang menyandarkan pada seseorang perawi apa yang bukan hadisnya, maka
hadisnya dihukumi palsu, dan dalam sanad hadis ini, terdapat seorang perawi
bernama Abu Z}ila>l yang pelupa dan menyandarkan pada Anas yang bukan
periwayatan berasal darinya.
o. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis ini karena perawi hadis tidak
meriwayatkan dari gurunya (sa>riq).
د م حأ ن بمن الرحد باع ن أ ب ن أ د م أحن بق ح الد اأنبأناعبن ىالز ل اع ب الر مر أ م يظ عت ب با أ ن ث د ح حر شب ن بر كب وب ا ع ان بل دثنا أ ر م ع ن ى يو غ ب لا اس ب ع الن بد م ححدثنا
م از ح ن ابر ي ر حدثناج محمد ن ب ن يس حدثناح ر ف والص ب أ اد د زي ن ىبي ححدثناي ة ك ئ ل م ال(ل يس غ ) -ل س ع -ة ل ظ نح ن بالل د عبنع ة ك يل ىم ب أ ن نابع ب وي أ نع ي أك ل ه الر ج ل :"م ل س و ه يل ع ىالل ل ص الل ل وس قالر ال ق ر با أ ش د د ره م ي عل م و ه و
ت ة و ث لث ين ز ني ة ". م نس 154
153
Ahmad ibn Hanbal, Musnad...,Vol 3. 230. 154
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’a >t..., Vol 2,153 /Vol 2, 246. Kitab al- Bay’ wa al-Mu’amalat, Bab
د م ح م ن بن يس ح و ه و د م ح م ن بن يس ح ل و ال ق ير ىالط ف ف ة ل ظ نح ن با ث يد اح م أ و وب أ ل ئ س ،و ه نم عم سأ مل و ه ت ي أ ر :ياز الر م ات وح ب أ ال ق .ىز و رالم د م ح وم ب أ ام ر بهن ب
ن يس ح نم :ال ق ؟ف نم م م هالو :ه ل ل يق ،ف أ ط خ ال فق ن يس ح ه يو ري ث يد ح نع م ات ح .ن وك ي نىأ غ ب ني
Abd al-Haq ibn Ahmad menerima hadis dari Abd al-Rahman ibn Ahmad
dari Abu Bakar ibn Bashran dari Ali ibn ‘Amr dari Muhammad ibn al-
Abbas al-Baghawi, menceritakan kepada kami Yahya ibn Yazdad Abu
al-Safr dari Husain ibn Muhammad dari Jarir ibn Hazm dari Ayyub dari
ibn Abi Malikah dari Abdullah ibn Handalah Ghasi>l al-Mala>ikah, bahwa
Rasulullah SAW bersabda: “Satu dirham dari hasil riba yang dimakan
dengan sadar oleh salah seorang lelaki itu lebih buruk dari tiga puluh
enam kali zina.”
Pada hadis riwayat Ibn H}anz}alah terdapat perawi yang bernama Husain
ibn Muhammad. Abu Hatim al-Razi berkata bahwa Husain tidak
meriwayatkan hadis dari Hanz}alah, hal ini kesalahan Husain ibn
Muhammad.
Hadis yang di-mawd}u>‘-kan oleh Ibn al-Jawzi ini berdasarkan riwayat
Ahmad. Imam Ahmad meriwayatkan hadis ini dari Husain ibn Muhammad
dari Jarir ibn Hazm dari Ayyub dari ibn Abi Mulaikah dari Abdullah ibn
Hanzalah Ghasi>l al-Malai>kah, bahwa Rasulullah SAW bersabda yang artinya:
“Satu dirham dari hasil riba yang dimakan dengan sadar oleh salah seorang
lelaki itu lebih buruk dari tiga puluh enam kali zina.”155
Ibn al-Jawzi menuturkan hadis ini dari jalur sanad Musnad Ahmad dan
dari jalur sanad lain.156
Ibn al-Jawzi mengangap buruk jalur sanad Musnad
155
Ahmad ibn Hanbal, Musnad Ahmad ibn Hanbal..., 21449 156
al-Suyut }i, al-La’a >li> al-Masnu >‘ah fi al-Ah }a>di>th al-Mawd }u >‘at li al-Suyu>t}i>..., Vol 2, 150/151;
Ahmad ibn Hanbal, Musnad Ahmad ibn Hanbal..., 21449; Ibn Hajar al-Asqalani, al-Qawl al-
Musaddad fi al-Dabb ‘an Musnad al-Imam Ahmad..., Vol 1, 41, dan Itha>f al-Muhrah..., 4126; al-
Diya’ al-Damsyiqi, al-Ah }a >di>th al-Mukhtarah..., 3096/3097; Ibn Abi ‘As }im, al-Ahadith wa al-
Mathani li ibn Abi ‘Asim..., 2759; Abu Bakar al-Bazzar, al-Bahr al-Zukhar bi Musnad al-Bazzar...,
3381; Ibn Qani’ al-Baghdadi, Mu’jam al-Sahabah li ibn Qani’, 944; al-Tabrani, Mu’jam al-Awsat}
, bahwa hadis ini lebih s}ah}i>h} daripada yang marfu>‘. Namun
ini tidak berarti karena hadis ini di bawah s}ah}i>h} (ashah), lalu dihukumi
mawd}u>’.
Dari data yang telah dipaparkan di atas dapat diambil kesimpulan bahwa
hadis di atas bukan hadis mawd}u>’, walaupun demikin Ibn al-Jawzi dalam kasus
hadis ini konsisten dengan manhaj-nya Sebagaimana telah dijelaskan pada
pembahasan manhaj Ibn al-Jawzi dalam memalsukan hadis, bahwa setiap
periwayatan hadis yang terdapat perawi hadis tidak meriwayatkan dari gurunya
(sa>riq), maka hadisnya dihukumi palsu, dan dalam sanad hadis ini, terdapat
seorang perawi bernama Husain yang diduga tidak meriwayatkan dari gurunya
(Hanz}alah)
2. Inkonsistensi Ibn al-Jawzi terhadap manhaj-nya dalam Menentukan Kepalsuan
Hadis dari Segi Sanad.
a. Hadis yang di-mawd}u>‘-kan oleh Ibn al-Jawzi karena ada perawi Shi’ah
Rafid}ah dan bertentangan dengan S{ah{i>h{ain.
يقالانباناد نق رالسم د م حا ن بل ياع م ساا ن أ ب ن ا م السل ه يىعل ل ع ل ائ ض يف ف اب ب د م حا ن بالل د بع د م ح م وب قالانباناا ر ف يالص ب ا ن بد م حا ن بحمد م ر اه ط وب ا
يقالانباناائ النس ب يع ش ن بد م حاا ن ا ب ن ا ال ق ق يش ر ن بن س يقالانباناالح ان ر الح م ق را ن بد يز عنالل د بيع ب ا ن وم يم نع ف واع ن ث د ح قال ر ف عج ن بمحمد قال
ف ىك ان ش ار ع ة أ ب و اب وسلم عليه الل صلى الل ه ر س ول أ صح اب م ن ل ن ف ر د ،ق ال ي وما:الم سج ،:ف ق ال ع ل ى ،إ ل ب اب ف ى:ق ال س د واه ذ ه ال ب و اب ف ت ك ل م
،ق ال الن اس الل ه صلىاللعليه:ذ ل ك الل ه ت ع ال ى،و أ ث ن ىف ق ام ر س ول وسلمف ح م د ف يه :ع ل يه ،ث م ق ال ،و ق ال ع ل ى ب اب ر غ ي ه ذ ه ال ب و اب ب س د أ م اب عد ،ف إ ن ىأ م رت
أ م رت و ل ك ن ى ف ت حت ه ، و ل يئا، ش فيه س د دت م ا و الل ه و إ ن ى ب ش ىء ق ائ ل ك م، 163.ف ات ب عت ه
ن بيا حي ال ق ة ر م س ن بمن حالر د بىع ل وم ن وم يم ه يف ف م ق را ن بد يز ث يد اح م وا ئ يش ل و ه يع س
Isma’il ibn Ahmad al-Samarqandi menerima hadis dari Abu T{a>hir
Muhammad ibn Ahmad ibn Abi al-S}afr dari Abu Muhammad Abdullah
ibn Ahmad al-Harani dari al-Hasan ibn Rasiq dari Ahmad ibn Syu’aib
al-Nasa’i dari Muhammad ibn Ja’far dari ‘Auf ibn Maymun Abi
‘Abdullah dari Zaid ibn Arqam ia berkata, sebagian sahabat Rasulullah
mempunyai pintu-pintu yang tembus sampai ke masjid. Suatu kali
Rasulullah berkata: “Tutuplah pintu-pintu ini kecuali pintu Ali.” Para
sahabat membicarakan kebijakan Rasulullah tersebut. Mendengar ini,
Rasulullah berdiri membaca tahmid dan memanjatkan kekuasaan Allah
lalu berkata: “Amma ba’du, sesungguhnya aku diperintah agar menutup
pintu-pintu ini selain pintu Ali, lallu sebagian dari kalian
menanggapinya dengan negatif. Demi Allah aku tidak menutupnya dan
tidak pula membukanya atas kehendakku sendiri, tetapi aku mendapat
perintah, dan aku mentaatinya.”
Dalam hadis riwayat Zaid ibn Arqam, terdapat Maymun, yakni hamba
sahaya Abdurrahman ibn Sumarah yang dinilai oleh Yahya ibn Said
sebagai perawi yang tidak thiqah.
Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis ini dari jalur sanad al-Nasa’i
berdasarkan analisa Yahya ibn Sa’id, bahwa riwayat Maymun budak Abd al-
Rahman ibn Samurah, tidak valid dan tidak sahih. Hadis di atas adalah hasil
rekayasa kaum Shi’ah Rafidah164
dan bertentangan dengan hadis dalam dua
163
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’ > a >t..., Vol. 1, 273/365, Kitab al-Fad }a’il wa al-Mat }alib, Bab fi Fad}a >’ili ‘Ali ‘Alaihi al-Salam. 164
Ibid., dan al-Nasa’i, Sunan al-Kubra >..., Vol. 7, 423, no indeks 8369 .
dikompromikan, disebabkan waktu terjadinya sejarah dua hadis yang bertentangan
tersebut adalah bersamaan.
b. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena terdapat perawi yang kekuatan
hafalannya melemah di masa tua dan banyak salah dalam periwayatan hadis dan
ia tidak mengetahui.
ا د يل و الم يذ ف اب ب ا ن أ ب ن أ ن يص ح الن بانبآنا أحن أ ب ن أ ب ه ذم الن با احدثن جعفر ن بد م اأ حدثن د م حأ ن بالل د عب حد ب ى أ ثن ى الم ب ا ا يغ و حدثنا قال ل ياع م سإ و ه و اش ي ع ن برة
:"الق اب ط خ الن بر م ع نع ب ي س م الن بد يع س نيع ر هالز ن ع ه ر ي غ يو اع ز وىال حدثن د ل و الل ل وس الر ،فق د يل و اله وم س ف م ل عليهوسلمغ صلىالل ي النب ج وز ة م ل س م ىأ خ ل
ل ه :صلىاللعليهوسلم ف ىه ذ ه ال م ة ،ر ج ل ي ق ال ف ر اع ن ت ك مل ي ك ون ن :س م يت م وه ب أ سم اء أ ش ر 187".ون ل ق وم ه ع ل ىه ذ ه ال م ة م نف رع الو ل يد ،ل ه و
صلىاللعليهوسلمهذاالل ل وس ر اقال ،م ل اط ب ر هذاخب :ان ب ح ن بوحاتم أب قال
ح و ر م ع اه و ر ول الز يد سع ه ب ث د ل ب اع ز الويث د ح نم و ه ل و ي ر هول هذايك م ل اش ي ع ن بل ياع م وإس .اد ن سال ح ف أ ط خ الر ث وك ه ظ فح ر ي غ ت ر ب ا ل و ه و ه ث يد ي .ط ل ت خم و ه و اه و ر ،وقده ر بيك ف ه يل ع ل خ دأ داق هذ ل ع ل ف :ت لق ف ن ص م القال .م ل عي
Ibn Husain menerima hadis ini dari Ibn al-Madhhab dari Ahmad ibn Ja’far
dari Abdullah ibn Ahmad dari ayahnya dari Abu al-Mughi>rah dari Ibn
‘Ayya>sh yang bernama Isma’i>l, menerima hadis dari al-Auza>’i > dan selain
al-Auza’i dari al-Zuhri> dari Sa’i>d ibn Musayyab dari Umar ibn Khatta>b
berkata: Saudariku Ummi Salamah, istri Nabi melahirkan seorang bayi
lelaki, mereka memberinya nama al-Wali>d, lalu Nabi bersabda yang
artinya: kalian memberi nama dengan nama Fir’au>n, yakni Fir’au>n di masa
kalian. Akan ada seseorang dari umat ini lelaki yang bernama al-Walid, ia
lebih jahat kepada umat ini dari pada Fir’au>n kepada kaumnya.
187
Ibn al-Jawzi, al-Mawd }u >’a >t..., Vol. 1,353 / Vol. 2, 46. no Indeks. 771. Kitab al-Fada’il wa al-
Mathalib, Bab fi Dham al-Walid.; Abu al-Fad }l Muhammad ibn T }a >hir ibn Ahmad al-
bukan sabda Rasul Allah SAW bukan riwayat Umar, Said, al-Zuhri dan
bukan hadis al-Awza>’i>. Perawi yang bermana Isma’il ibn ‘Ayash ketika
tua melemah hafalannya dan banyak salah pada riwayat hadisnya dan ia
tidak mengetahui akan kesalahannya. Ibn al-Jawzi berkata: mungkin saja
hadis ini diriwayatkan oleh Ismail pada masa tua dan dengan
mencampuradukkan hadis.
ان أ ب أن ل قا ب ه ذم الن باا ن أ ب ن أ ل قا ن يص ح الن باا ن أ ب ن أ د يل و الب يه م سالت ن ع ي هالن اب ب ع ن ث د ح ال ق ال ق ر ف عج ن بد م حأ أ ب ىأ ن ث د ح ال ق د م حأ ن بالل د با وب ىقالحدثنان بيد ع س نيع ر الزهن ع ه ر ي غ يو اع ز ول ىا دثن ىح ل ع اش ي ع ن بحدثناا ال ق ة ر ي غ م لا صلىاللوسلم"ل قا اب ط خ الن بر م ع نع ب ي س م ال الن ب ى ىأ م س ل م ة ز وج ل خ و ل د
صلىاللعليهوسلم الن ب ى ،ف ق ال ف ر اع ن ت ك م:"غ لم ف س م وه الو ل يد س م يت م وه ب أ سم اء ل ه ي ق ال ر ج ل ال م ة ، ف ىه ذ ه ل ي ك ون ن أ ش ر الو : ل ه و ف رع ون ل يد ، م ن ال م ة ع ل ىه ذ ه
189." ل ق وم ه
Ibn Husain menerima hadis ini dari Ibn al-Madhhab dari Ahmad ibn Ja’far
dari Abdullah ibn Ahmad dari ayahku dari Abu al-Mughi>rah dari Ibn
‘Ayya>sh yang bernama Isma’i>l dari al-Auza’i> dan yang lainnya dari al-
Zuhri> dari Sa’id ibn Musayyab dari Umar ibn Khatta>b berkata: Saudariku
Ummi Salamah, istri Nabi melahirkan seorang bayi lelaki, mereka
memberinya nama al-Walid, lalu Nabi bersabda yang artinya: “Kalian
memberi nama bayi ini dengan nama Fir’aun, yaitu Fir’aun di masa kalian.
Akan ada seseorang dari umat ini, lelaki yang bernama al-Walid, ia lebih
jahat kepada umat ini dari pada Fir’aun kepada kaumnya.
Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis ini karena berdasarkan pendapat Abu
Hatim ibn Hibban (w. 354 H.) yang menyatakan bahwa hadis tersebut adalah
ba>til karena bukan berasal dari Nabi SAW, bukan riwayat Umar, bukan dari
Sa’id dan bukan pula dari al-Zuhri, serta bukan hadis al-Auza’i karena Ibn
188
Abu Hatim ibn Hibban nama lengkapnya: Muhammad ibn Hibban ibn Ahmad ibn Hibban ibn
Mu’a >dh ibn Ma’bad al-Tamimi > Abu Ha >tim al-Busti dan dikenal dengan ibn Hibban, Lihat al-Khair
al-Din ibn Mahmud Tadhkirat al-Mawd }u >’a>t ibn Muhammad ibn Ali ibn Faris al-Zarkili al-
Dimashqi (w.1396 H.), al-A’la >m lial-Zarkili>, Vo.l 6(t.t: Da >r al-ilm lil Malayin,200) ,78. 189
Ibn al-Jawzi, al-Mawdu >’a >t..., Vol. 1, 108 / 158, no Indeks 252, Kitab al-Mubtada’, Bab al-
bahwa Isma’il ibn Ayyash meriwayatkan hadis ini ketika telah berubah
hafalannya, berbeda dengan perspektif ulama lain yang menyatakan bahwa
Isma’il ibn Ayyash meriwayatkan hadis ini ketika masih kuat hafalannya saat
masih berada di Sham.
c. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena terdapat perawi munkar, matru>k, dan
tidak thiqah yang tidak mempunyai penunjang dalam meriwayatkan hadis.209
أ ن أ ب ن أ ر مخ الب ار ش م ثإ اب ب الق ب ا أر ير الج م اس و أ ى ط ب نبأنا أبوار ش ع الب ال و أنبأنا ىة ب يش حدثناأبوم اح ز ىم ب أ ن بر وص نحدثنام د م ح م ن بالل د بيأنبأناع ن طق الدار ن س ح ال
صلىاللالل ل وس ر ال وقالق ر مع ن بالل د بعنع من رحالد بع ن بة م ث يخ نع م ك الح عن ظل ش ر من:عليهوسلم الخ مر ة أ رب ع ين ب ه ال مت قب لل ه ص ل م ن ي وم ه م شر كاو م نس ك ر
ك اف را م ات 210". ي وماف إ نم ات
ن با ال ق و ه ب ذ كي ة ب عش ان ك ان م ثع ن بم ياه ر ب إ ه م اسو ة ب يوش ب أ ه ب د ر ف ت :ين طق ار الد ل قا :ي،وقالالنسائ ث يد ح الر ك نم :د م حقالأ ،و ة ق ث ب س يل :ىي ح،وقالي ه ب م را :ك ار ب م ال .ث يد ح الك ور ت م
Abu al-Qasim al-Jariri menerima hadis dari Abu Talib al-‘Ashari dari Abu
al-Hasan al-Daruqut}ni dari Abdullah ibn Muhammad dari Mansur ibn Abi
Mazaham dari Abu Shaibah dari al-Hakam dari Haithamah ibn Abd al-
Rahman dari Abd Allah ibn Amr bahwa Rasulullah bersabda yang artinya:
“Barang siapa meminum khamr maka selama mabuk, ia menjadi mushrik,
dan seseorang yang mabuk karena khamr maka tidak diterima salatnya
selama 40 hari, jika ia mati, maka ia mati dalam keadaan kafir.”
209
Hadis Munkar adalah hadis yang diriwayatkan oleh perawi d }ai>f berlawanan dengan riwayat
perawi thiqah. Matruk adalah hadis yang diriwayatkan oleh seorang perawi yang tertuduh dusta
dalam hadis atau menampakkan kefasikan dengan perbuatan atau perkataan, atau banyak lupa atau
banyak menghayal. 210
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’ a >t..., Vol. 2,238/ Vol. 3,40 ,Kitab al-Ashrabat, ,Bab Ithm sha>rib al-
Khamr,; al-Ilal al-Mutana>hiyat fi al-Aha>di>th al-Wa >hiyyat, Vol. 2 (Beirut; Da >r al-Kutub al-
al-Da>raqut}ni> berkata: Abu Shaibah seorang diri dalam meriwayatkan hadis
ini, nama lengkapnya adalah Ibrahim ibn Uthman. Shu’bah
menganggapnya pembohong. Ibn al-Mubarak berkata: hadisnya tidak
valid. Yahya berkata: ia tidak thiqah. Ahmad berkata: ia munkar hadisnya.
al-Nasa’i berkata: ia matruk hadisnya.
الل د يب ع م اس ق ىأنبأناأبوالن يف ير الص محمد وب أنبأناأ از ز الب ر اه ىط ب أ ن بد م ح ام ن أ ب ن أ ن ىبحدثناعل اد ي ز ن بد م ح م ن بالل د بع ر كىحدثناأبوب ن ل د يىالص ل ع ن بد م حأ ن ب
محمد ب رح ي ل يض ف ن ب حدثنا ن بالل د بعنع د اه ج م نع اد ن ىز ب أ ن بد يز حدثناف ج ع ل ه اف يب طن ه م نش ر :"م ل س و ه يل ع ىالل ل ص الل ول س قالر ال وق ر مع الخ مر ب
ة م ن ل مت قب لل ه ص ل ك اف را،ف إ نأ ذه ب تع قل ه ع نش يء م ات ف يه ن عا،ف إنم ات ب س ك اف راالف ف يه ام ات ي وما،ف إ نم ات ل مت قب لل ه ص لة أ رب ع ين 211".ر ائ ض
Muhammad ibn Abi Tahir al-Bazzaz menerima hadis dari Abu
Muhammad al-S}araifi>ni> dari Abu al-Qasim Ubaidillah ibn Ahmad ibn Ali
al-S}aidala>ni> dari Abu Bakar Abdullah Ibn Muhammad Ibn Ziyad dari Ali
ibn Harb dari Muhammad ibn Fadil dari Yazid ibn Abi Zinad dari Mujahid
dari Abdullah ibn Amr bahwa Rasulullah bersabda yang artinya: “Barang
siapa yang meminum khamr dan memasukkannya ke dalam perutnya maka
salatnya tidak diterima selama tujuh kali, jika ia mati maka ia mati dalam
keadaan kafir. Jika ia hilang akalnya, yakni tidak dapat mengingat dari
sesuatu yang menjadi fardu, maka salatnya tidak diterima selama 40 hari,
dan jika ia mati maka ia mati dalam keadaan kafir.”
د م ح يحدثنامن طق ار االد ن ث د ىح ار ش ع الب ال وط نبأناأبىأ ر ير الج م اس ق والب اأ ن أ ب ن أ ع ي ر زك ن بقاسم الن ب حدثنا ع ب وق عي ن باد ب ا بر مأنبأنا عنش م عال ن ع ت اب ث ن وش ر من:"م ل س و ه يل ع ىالل ل ص الل ل وس قالر ال وق ر مع ن بالل د بنع ع د اه ج م ب
ة الخ مر ه اأ رب ع ين ل مت قب لل ه ص ل ك اف رام اد ام ف يع ر وق ه م ن ف يه ام ات ل ة،ف إ نم ات ل ي 212".ش ئ
211
Ibid., Vol. 2,239 /Vol. 3, 41, lihat pula Abi Shaibah, al-Kita >b al-Mus}annif fi al-Ah}a >di>th wa al-
A >tha >r, Vol. 5, 95.; a-Maqdisi, Kitab Tadhkirat al-Mawd }u>’a >t, 88 212
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’ >a >t..., Vol. 2,239/ Vol. 3, 41, no indeks 1342 lihat pula al-Bazzar, Bahr
بر مع نع اد ب ع ه ب د ر ف ت ع م أ ف .ت اب ث ن و ان ب ح ن با ال ق ف اد ب ا الو ري : ن ع ر ي اك ن م ىع م أ و .ك رالت ق ح ت اسف ر ياه ش م ال ف ر ما ىي حي ال ق و ن با ال ق و .ن وم أم ل و ة ق ث ب س يل :ان ب ح ا و ري : الل د بع ن اب م ياه ر ب إ نع ه و حن ى و ر دق و .ات ب ثال ن ع ات ع وض وم لى
ث يد يح ف ه يو سي و ث يد ح الق ر سىي ص يص الم ان وك .ر م ع ن ابث يد ح نىم ص يص الم اء ط ع ن أ ل إ ر فك اله يف رك ذي مل ه ن أ ل إ ه و حن ر م ع ن با ث يد ح منب ائ الس ن باء ط ع .ه ث يحد ب ج ت حي ل :ىي حي ال ق ،ف ه ر مع ر يآخ ف ط ل ت خا
al-Qasim al-Jariri menerima hadis ini dari Abu Talib al-‘Ashari dari al-
Daruqut}ni> dari Muhammad ibn al-Qasim ibn Zakariya dari ‘Ibad ibn
Ya’qub dari Amr ibn Thabit dari al-A’mash ibn Mujahid dari Abdullah ibn
‘Amr bahwa Rasulullah bersabda yang artinya: “Seseorang yang
meminum khamr maka tidak diterima salatnya selama 40 hari, jika ia mati,
maka ia mati dalam keadaan kafir selama di tenggorokannya masih ada
sesuatu dari khamr.”
Ibad meriwayatkan dari Amr ibn Tha>bit seorang diri. Ibn Hibban berkata:
Ibad meriwayatkan hadis-hadis munkar dari perawi-perawi terkenal, ia
patut ditolak riwayatnya. Yahya dan Ibn Hibban berkata bahwa: Amr tidak
thiqah, tidak amanah dan meriwayatkan hadis-hadis mawd}}u>’ dari perawi-
perawi yang thiqah, ia telah meriwayatkan hadis semisal dari Ibrahim ibn
Abdillah al-Musaisi dari hadis riwayat Ibn Umar. al-Musaisi adalah
seorang yang mencuri hadis dan men-tadlis-nya dalam hadis At}a’ ibn al-
Sa>’ib dari hadis Ibn Umar, sebagaimana hadis di atas. At}a’ adalah seorang
yang muhktalit di akhir usianya, Yahya berkata: hadis riwayat At}a’ tidak
dapat dijadikan hujjah.
Ibn al-Jawzi menilai hadis ini mawd}u>’ karena bertendensi pada pendapat
al-Daruqutni (w. 385 H.) bahwa Abu Shaibah yang bernama Ibrahim ibn
Uthman seorang diri dalam meriwayatkan hadis ini, juga berpegangan pada
pendapat Shu’bah, Ibn al-Mubarak,Yahya, Ahmad dan al-Nasa’I, bahwa Abu
li al-Suyut}i>..., Vol. 2, 201-203; Ibn Abi Shaibah, Musnaf ibn Abi> Shaibah..., 24417; Abu Shu’aib
al-Harani, Fawa >’id al-Muntaqah min H }adi>th Abi Shu’aib al-Harani >..., 53; Ahmad ibn Hanbal,
Musnad Ahmad ibn Hanbal...,jild.2 (Beirut :Da >r al-Fikr,t.th), 189/ Vol 2 (Beirut; Da >r al-Kutub al-
Ilmiyyat, 1413H/1993M), 238;al-Darimi, Musnad al-Darimi..., 2091; Muhammad Ibrahim al-
Mundar, Tafsi>r al-Quran li ibn Mundar..., 1662 ; Ibn Majah, Sunan ibn Majah..., no indeks 3377,
Kitab al-Ashribat, Bab Man sharab al-khamr.; Ali ibn Umar al-Daruqutni, Sunan al-Da>ruqut}ni>..., Vol. 5 (Beirut: Mu’assat al-Risa >lat, 1424 H/2004 M.), 443, no indeks 4610, Kitab al-Ashribat wa
ghairihi.; Abi Yahya ibn Muhammad al-Ans}ari, Tuhfat al-Ba >ri>..., Vol. 5. 489. 239
أنبأنار ف ظ م الن بد م ح أنبأنام ظ اف الح اب ه و الد باع ن أ ب ن أ ض ير م الة اد ي ع ف يك ب ب اا ق يت ع لا الع ثن د ح ل يخ د الن بيحدثنا أ ل يق ا ىحدثناش ر ق الم ياه ر ب إ ن بد م حىحدثنا
د يع س ن ىبي ححدثناي ر التاج د م مح ن ىبل عال د بحدثناع من حالر د بع ن بسليمان صلىالل لالل وس قالر ال ق ة ام م ىأ ب أ نع من الرحد بع ن بم اس ق الن يع ر يب الز ن ع
وسلم عليه " الم ر : ع ل ى ي د ك ت ض ع أ ن الع ي اد ة ت م ام م ن إ ن ك يف و ت ق ول يض أمس يت ك يف 241" أ صب حت
ث ياد ح أ د يع س ن بيى حي نىع و ىر ل عال د بع :ىل يق قالالع .ح ص ي ل ث يد هذاح .ث يد ح االاهذ ه ن ام ه ل ل وص أ ل او ه ي ل ع ع اب ت ي ل ر ي اك ن م
Abd al-Wahab al-Ha>fiz} menerima hadis dari Muhammad ibn al-
Mudaffar dari al-‘Atiqi > dari Ibn al-Dakhi>l dari ‘Uqaili > dari Ahmad ibn
Ibrahim dari Sulaima>n ibn Abd al-Rahma>n dari Abdul A’la ibn
Muhammad al-Ta>jir dari Yahya Ibn Sa’id dari al-Zubair dari al-Qa>sim
ibn Abd al-Rahman dari Abi Umamah bahwa Rasulullah SAW bersabda:
“Sesungguhnya termasuk dari kesempurnaan menjenguk orang sakit
adalah agar engkau meletakkan tanganmu kepada yang sakit dan
menanyakan: bagaimana keadaanmu pagi hari ini? Bagaimana
keadaanmu sore hari ini?”
Hadis ini tidak sahih. al-‘Uqaili berkata: Abdul A’la meriwayatkan dari
Yahya ibn Said hadis-hadis yang munkar, periwayatan hadis Abdul A’la
tidak boleh diikuti karena bukan hadis sahihi.
ىصل الل ول س ر نع ة ام م ىأ ب أ نع م اس لق ان ع يد ز ن بى ل ع نع ر حز ن بالل د بىع و ر "قاله ن أ م ل س و ه يل ع الل ع ي اد ة م : ت م ام ن ك يف و ت س أ له ي د ه ت ض ع أ ن الم ر يض 242".ه و
Abd Allah ibn Zahr menerima hadis dari Ali ibn Zaid dari al-Qasim dari
Abi Umamah dari RasulAllah SAW bersabda: “Sesungguhnya termasuk
241
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’a >t..., Vol. 2,383/vol 3, 208, no indeks 1646.Kitab al-Mard, Bab Kaifa
dari kesempurnaan menjenguk orang sakit adalah agar engkau
meletakkan tangannya dan menanyakannya bagaimana keadaannya/”
ع م أ .ة ل ض عم ل ك ب اح ص :ر ه سوم ب أ ل ا ق و .شئب س يل :ىي حي ه يل ع ال ق ف الل د باه ىعنو ري :د م حأ ال ق ف م اس وأماالق .ئش ب س يل :ىي حي ه نع ال ق ف د يز ن بى ل ع ام أ و .م اس ق الن م ل اإ اه ر اأ م و ب ياج ع ل ا د يز ن بى ل ع
Yahya berkata bahwa hadis riwayat Abdullah tidak sahih. Abu Mashar
berkata bahwa: ia sebagai periwayat hadis-hadis mu’dal. Yahya juga
berkata mengenai Ali ibn Zaid bahwa hadis riwayatannya tidak sahih.
Ahmad berkata mengenai al-Qasim bahwa Ali ibn Zaid meriwayatkan
darinya hadis-hadis yang aneh, saya tidak melihatnya kecuali dari al-
Qasim.
Ibn al-Jawzi menganggap hadis ini adalah mawd}u>‘ karena bertendensi
pada perkataan al-‘Uqaili243
, Yahya ibn Sa’id dan Ahmad ibn Hambal bahwa
Abd A’la meriwayatkan hadis-hadis mungkar dan tidak boleh diikuti karena
tidak ada dasar yang benar dalam hadis ini. Begitu juga riwayat hadis Abd
Allah Ibn Zahr dan gurunya (Ali ibn zaid), tidak sahih dan Ali ibn Zaid tidak
pernah meriwayatkan selain dari al-Qasim perawi yang matru>k. Analisa Ibn
al-Jawzi tersebut perlu ditinjau kembali:
1) Jika hadis ini dianggap tidak sahih karena terdapat Abd al-A’la ,yang
tidak bisa dijadikan hujjah, ternyata ditemukan riwayat lain bahwa Abd
al-A’la meriwayatkan hadis pada Ibn al-Suni dalam kitab ‘Amal al-Yaum
(Beirut: Da >r al-Hadith,t.th), no indeks 6588. Abd al-Karim al-Rafi’i, al-Tadwi >n fi Akhba >r Qazwin
li al-Rafi’i..., Vol. 3, 387.; Ibn Abi al-Dunya, Kitab al-Mard }a wa al-Kafara >t, 69, no indeks 66./ 70,
no indeks 67.; Abi Hafs Umar ibn Ahmad ibn Uthman ibn Shahin, al-Targhi >b fi > Fad }>’il al-A’ma>l wa Thawa >b Dhalik, Vol. 1(Beirut: Da >r Ibn al-Jwzi,t.th), 338, no indeks 406.; Abi Usamat Salim
ibn ‘i >d al-Hila >li>,Jild. 1(Beirut; Da >r ibn Hazm, t.th), 609, no indeks 535.; al-Bukhari, S }ah}i>h } al-
Dari data-data di atas dapat disimpulkan bahwa hadis di atas bukan
termasuk hadis mawd}u>’, walaupun demikian Ibn al-Jawzi dalam kasus hadis
ini konsisten dengan manhaj-nya. Sebagaimana telah dijelaskan pada
pembahasan manhaj Ibn al-Jawzi dalam memalsukan hadis, setiap hadis yang
diriwayatkan oleh seorang perawi yang matruk dan banyak meriwayatkan
hadis-hadis yang ganjil atau aneh (a’a>ji>b) maka hadisnya dihukumi palsu, dan
dalam periwayatan hadis ini, terdapat seorang perawi bernama al-Qasim yang
menjadi perawi hadis-hadis dengan materi yang aneh (‘aji>b).
b. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena matan hadis, hasil pemalsuan
kaum zindi>q.
ي م ل وب ق ب با أ ن أ ب ن أ ث يحد الن م ق ح الق اف و ا الب ا ظ اف ح الك ار ب م الن بات ك ر ب ويقالأنبأناق يت ع الد م ح م ن بد م حيقالأنبأناأ ام الش ان ر كب ن بأنبأناا ال ىق اط م نال
محمد ثن د ح قالل يخ الد ن بف س وي ج ب وي ا ن ابا يقالاد م ر الن وع د قالحدثناىصل ي النب ن أ ة ر ي ر ىه ب عنأ ق يق ش ن بالل د يب عنع قتادة نع از ز ب ن بث ع شحدثناأ
ث ت مع ن "قالوسلم للعليه ا ف خ ذ واب ه ح د إ ذ اح د أ ويب ح د يثي و افقالحق ب ه ثت 258".ثب ه د ل مأ ح
]ث ع شال و .ح ص ي اد ن سصلىاللعليهوسلمإ ي النب ن ع ظ االلفهذ ل س يل :ىل يق ع لا ال ق .شئب س يل ث ع شأ :ىي حي ال ق .ر ك نم ث يد ح ر ي اغ هذ [ث ع شل ل
258
Ibn al-Jawzi >, al-Mawdu >’a >t, Vol. 1 (Beirut: Da >r al-Kutub al-Ilmiyah,1995), 187. Lihat juga al-
Mawdu >’a >t, yang ditahqiq oleh Abd al-Rahman Muhammad Uthman, Vol.1 (Madinah: al-Salafiyat
bi al-Madinat al-Munawwarat,1386H./1966M), 258, no indeks. 414. Kitab al-Ilm, Abwab
tata’alluq bi al-quran, Bab Qabulu Ma Yuwafiq al-Haq min al-H }adi>th.; al-Shawka >ni>, al-Fawa >>’id
al-Majmu >’ah (Beirur: Da >r al-Kutub al-Ilmiyyat, t,th.), 378 no indeks 28; al-Sakhawi, Mukhtas }ar
al-Maqa>s}id al-Hasana >t fi ma Dhakara min Ah }a >di >th al-Mustakhirat ‘Ala > al-Sunnat (t.t, al-Kutub
al-Islami >,t.th.) 30, no indeks 59/1169.; Muhammad ibn Ali al-S}adi>qi>> al- Hindi> al-Fatani >, Tadhkirat
س ب أ ر ك ذ و ع اب الخط ان م يل و عنالساج ن ى بي يحى ال ق ن يع م ن ى الحد هذ : ث ياد يز ي ث يد ح نم ى و ر دق و :ال ،ق ه ل ل صأ ل ل اط ب و ه :ىالخطاب ال ق .ة ق اد ن الز ه تع ض و ن با وث نىع و ري ل ث ع شال وب أ و ل وه جم د يز ي و .ان ب وث نع ث ع شىال ب أ عنة ع ي ب ر ن اب .ان ب وث نىع ب الرحاء م سىأ ب أ نىع و راي م ن إ
Abu al-Barka>t ibn al-Muba>rak al-Hafiz} al-Anma>ti> menerima hadis dari
ibn Bakran al-Sha>mi> dari Ahmad ibn Muhammad ibn al-Atiqi> dari Yusuf
ibn al-Dakhil dari Muhammad ibn Ayyub dari kakek ‘Aun al-Ramadi> dari
Ash’ath ibn Bazzaz dari Qatadah dari Ubaidilllah ibn Shaqiq dari Abu
Hurayrah sesungguhnya Nabi bersabda; ketika kamu mendengar cerita
tentangku dengan sebuah cerita yang sesuai dengan kebaikan, maka
terimalah ia, baik aku benar menceritakannya atau pun tidak.
al-‘Uqaili berkata: tidak ada sanad yang sahih dari Nabi SAW mengenai
lafal hadis ini, hanya saja Ash’ath adalah bukan seorang perawi yang
munkar, namun Yahya berkata bahwa: periwayatan Ash’ath adalah tidak
sahih. Abu Sulaiman al-Khatabi meriwayatkan hadis dari al-Saji dari
Yahya ibn Ma’in bahwa hadis ini dipalsukan oleh kaum Zindiq. al-
Khatabi berkata: hadis ini adalah bat}il dan tidak mempunyai dasar. Ia
juga berkata bahwa: Yazid ibn Rabi’ah telah meriwayatkan hadis dari Abi
al-Ash’ath dari Thawban. Yazid adalah orang yang majhu>l. Abu al-
Ash’ath tidak meriwayatkan dari Thawban, tetapi ia meriwayatkan dari
Abi Asma’ al-Rahbi> dari Thawban.
ي ن أ ب ن أ أ ال ق سن ح الن ىبي حا ن ابالل د يب يع ن ر ب خقالأ ى ل ع ن بد م حأ ر كب وب أنبأنان بد م حأ و م ر كم ن بر ص ن ن بر ص ن ن بد م ح م اس ب ع والاأب ثن د ح ال ىق س ار ف الح ت ف ىالب أ أب ال ق ان اذ ش ن بم ياه ر ب إ الل قا د ىداو ب أ ن بر كوب أنبأنا ح اض و ن ابب ي س م حدثنار يب ج ن بمحمد نيعر هالز ن ع د يز ي ن بس ون ي ىعنك م الم ل سم ن بليم حدثناس ال ق قه يب أ نع م ع طم ن ب ر قال وسلمالل ل وس ال عليه الل ب ن ع مثت د ح ام :"صلى ام ى 259." ه ل هأ نم ت سل و ر ك نم الل وق أ ىل ن إ ف (ه وذ خ أت )ه ن وذ خ أت ل ف ه ن ور ك نت
Yahya ibn al-Hasan menerima hadis dari Abu Bakar Ahmad ibn ‘Ali dari
Ubaidillah ibn Abi al-Fath al-Fa>risi dari Abu Abbas Muhammad ibn Nas}r
ibn Nas}r Mukram dan Ahmad ibn Ibrahim ibn Sha>dha>n keduanya dari Abu
259
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’a >t, Vol. 1, 187/ 258, no Indeks 162
yaitu Abdullah ibn Sa’id ibn Abi Sa’id al-Maqburi karena ia adalah
matru>k”.
Periwayatan hadis di atas mempunyai banyaknya jalur sanad dan dapat
menjadi power bagi hadis di atas sehingga hadis tersebut tidak pantas disebut
hadis mawd}u>’. Meski begitu Ibn al-Jawzi dalam hal ini konsiten terhadap manhaj-
nya, Sebagaimana telah dijelaskan pada pembahasan manhaj Ibn al-Jawzi dalam
memalsukan hadis, setiap matan hadis yang dipalsukan orang zindiq maka
hadisnya dihukumi palsu.
c. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena matan hadis tidak sahih dan tidak
boleh ditulis.
ت ف اب ب الل ل ج ي إ ن أ ب ن أ ر ولط ل ل ج و ز ع ى أنبأناد نق رم الس د م حأ ن بل ياع م سا قال ىاثن د ىقالح د ع ن بمد حوأ أناأب ب ن أ ال ق ف س وي ن بة ز مح قالأنبأنا ة د ع سم ن بل ياع م سإ قالحدثنا( ان و زغ ) ان و زع ن بن يس ح الن بد محم ن بم ياه ر ب إ ن بد م ح م ن اباق ح سإ الل ول س ر ن أ س ن أ نع ة اد ت ق نع ط وخ ن بب وي أ نع اك الضح عن ه د ج نع ه يب أ ىعنب أ
اك د ه ل ع اج م ه ر و ن نم ف ه ع ب صأ ب ار ش أ ل ب ج لل ه ب ىر ل ج ات م ل :"ال ق م يهوسل عل ىالل ل ص"279
ل وهذ بي حي ل قا .ح يح ص ب س يا ل ب وي أ ث يد ح ب ت كي ل ن يع م ن ى وقالس ي، شئ .ك ور ت م :ين طق ار الد ىو د السعيو ائ النس يو از الر م ات وح ب أ ،و س ل الف
Isma’il ibn Ahmad al-Samarkandi menerima hadis dari Isma’il ibn Mas’adah
dari Hamzah ibn Yusuf dari Abu Ahmad ibn ‘Adi > dari Ishaq ibn Muhammad
ibn Ibrahim ibn Muhammad ibn al-Husain ibn ‘Azwan (Ghazwan) dari
Ayahku dari Ayahnya dari kakeknya dari Ayyub ibn Khawt} dari Qatadah
dari Anas, sesungguhnya Nabi SAW membaca ما تجلى ربه للجبل ل Anas berkata
bahwa Nabi membaca ayat itu sambil memberi isyarat dengan jari-jarinya,
kemudian beliau berkata, dari nur keduanya maka terpecahlah gunung
tersebut.
Hadis ini tidak sahih. Yahya ibn Ma’in berkata, hadis riwayat Ayyub tidak
boleh ditulis karena tidah sahih. al-Falas, Abu Hatim al-Razi, al-Nasa’i, al-
Sa’di, dan al-Daraqutni berkata bahwa Ayyub adalah perawi yang matruk.
ف س وي ن بة ز قالأنبأناحمة د ع سم ن بأنبأناإسماعيل ال ق د م حأ ن بيل اع م ساإ ن أ ب ن أ ة ب دقالحدثناه م ا ط سب ن بمد حأ ن بى ل ىقالحدثناع د ع ن بحمد وأ قالأنبأناأب
ث سلمة ن باد م حدثناح ه يل ع ىالل ل ص ي النب ن أ "س ن أ نىع ان ن لب ا ت اب قالحدثنا)أ ر ق م ل س و ت م ل ف : ر ل ج ا ق (اءك د ه ل ع ج ل ب ج لل ه ب ى إ ل ع ه ر ص نخ ج ر خأ ال ، ه ام ه ب ىير دص ف ىه د ي ب ب ر ض ف ال ا؟ق ذ ه ل ثم ب ث د ح ت ت اب ث ل د يم ح ال ق ف ل ب ج الاخ س ف
280".ا؟ن أ ه م ت صلىاللعليهوسلمأكالل رسول ه ويقول يقولهأنس :وقال
Isma’il ibn Ahmad menerima hadis dari Isma’il ibn Mas’adah dari
Hamzah ibn Yusuf dari Abu Ahmad ibn ‘Adi > dari Ali ibn Ahmad ibn
Bust}am dari Hadbah dari Hammad Ibn Salamah dari Thabit al-Bana’i
dari Anas, sesungguhnya Nabi SAW membaca: جعله دكا فلما تجلى ربه للجبل
Baylamani dari ayahnya dari Ibn Umar secara marfu >’. Demikian
sebagaimana dikatakan oleh al-Suyut}i.292
Dari data yang telah dipaparkan di atas dapat diambil kesimpulan bahwa
Ibn al-Jawzi dalam kasus hadis ini konsisten dengan manhaj-nya.
Sebagaimana telah dijelaskan pada pembahasan manhaj Ibn al-Jawzi dalam
memalsukan hadis, setiap hadis yang matan hadisnya tidak sahih dan tidak
boleh ditulis maka hadisnya dihukumi palsu. Dalam periwayatan hadis di atas
terdapat perawi yangbernama Ayyub yang meriwayatkan hadis tidak sahih.
d. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘ kan hadis karena terdapat periwayatan hadis yang
matan-nya aneh (‘aji>b).
ط ب أ ن بى ل ع ت يب نم ة ف ل خ الج ور خ اب ب ا ن أ ب ن أ ب ال ى ا ن يص ح الن با ن بأنبأناا ن أ ب ن أ ب ه ذم ال ح ع يط ق لا ع ثن د ى أ حدثن ل ب نح ن بد م حأ ن بالل د با أ ب ى حدثنا وب ىىالل ل ص الل ل وس ر ن أ ر ك ذ ة ام م اأ ب أ ن أ ار ي حدثناس ر يح ب ن بالل د بحدثناع د يع س
:"ال ق م ل س و ه يعل ر ج ال ،أوقالي خر ج ر ج ال الز م ان ر ف يه ذ ه ال م ة ف يآخ ت ك ون الل ه ، س خ ط ف ي ي غد ون الب ق ر ، أ ذن اب ك أ ن ه ا ي اط س م ع ه م ق وم ال م ة ه ذ ه م ن
293" و ي ر وح ون ف يغ ض ب ه
.ه ب ج ت يح ل ةل وم عام ه ن أ ىك الت ب ائ ج ىالع و ري ر يح ب ن بالل د بع :ان ب ح ن با ال ق
Ibn al-Has }in menerima hadis dari Ibn al-Madhab dari al-Qat}i’i dari Abd
Allah ibn Ahmad ibn Hanbal dari ayahku dari Abu Sa’id dari ‘Abdullah
ibn Buhair dari Sayyar dari Abu Umamah bahwa sesungguhnya
Rasulullah SAW bersabda: “Pada akhir zaman akan ada segolongan
292
al-Suyut }i, al-La’a >li> al-Masnu >‘ah fi al-Ah}a >di>th al-Mawd {u>’ah li al-Suyut}i>..., Vol 1, 25. 293
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’a >t..., Vol. 2, 290/ Vol. 3, 101, no indeka. 1367. Kitab al-Ahkam al-
Sult}a>niyah, Bab al-Khuruj al-Khilafat Min Bait Ali ibn Abi Talib.
pada pembahasan manhaj Ibn al-Jawzi dalam memalsukan hadis, bahwa
setiap ada periwayatan hadis yang matan-nya aneh (‘aji>b), maka hadisnya
dihukumi palsu. Dalam periwayatan hadis di atas terdapat periwayatan hadis
yang matan-nya aneh (‘aji>b), yang direkayasa oleh Abdullah ibn Bukhair.
e. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena hadis tidak sahih, dan merupakan
periwayatan hadis munkar.
الل د باع ثن د ىح ع يط ق لأنبأناا ب ه ذم الأنبأناابن ن يص ح الن باا ن أ ب ن أ ة ن ج الق وس اب ب اق ح سإ ن بمن الرحد بع نع ة ي او ع م وب حدثناأ ة ب يىش ب أ ن بر كب وب ىأ حدثن د م حأ ن بر ى ل ع نع د عس ن ب(ان م عالن ) -ر م ع ال ن ع قال ع ل وس قال الل صلى ه يل الل
:"سلمو أ ح ب م ن ، إ ل الص و ر ر اء ،و ل ب يع ش ف يه ا م ا ، ل س وقا ف يالج ن ة إ ن ف يه ا اشت ه ىص ور ةد خ ل ف يه اأ و ي رف عن ص ور ةد خ ل ف يه ي جت م عن م جم ع ،و ل لح ور
ي ق لن ، أ ح د ث ل ه م ي سم ع ل م ب أ صو ات و ن حن : ، ن م وت ف ل الخ ال د ات ن حن ل ن ا،و ك ك ان ،ف ط وب ىل م ن ف لن سخ ط ي ات الر اض ،و ن حن ف لن ب ؤ س ن ال ه الن اع م ات
302
.يط اس الو ة ب يوش ب أ و ه و اق ح سإ ن بمن الرحد بع ه ب م ه ت لم او ،ح ص ي ل هذاحديث .ك ور مت :ىي يحال ق ،و ث يد ح الر ك نشئم ب س لي:د م قالأح
Ibn al-Hasin menerima hadis dari ibn al-Madhab dari al-Qati’i dari
Abdullah ibn Ahmad dari Abu Bakar ibn Abi Shaibah dari Mu’awiyah
dari Abd al-Rahman ibn Ishaq dari al-Umar Nu’man ibn Sa’d dari Ali
berkata, Rasulullah bersabda yang artinya: “Sesungguhnya di dalam
surga itu terdapat pasar, yang di dalamnya tidak terdapat jual beli kecuali
bermacam-macam gambar, ketika seseorang menyukai dan
menginginkan suatu macam gambar, maka ia masuk kedalamnya
(mengambilnya). Di dalamnya terdapat perkumpulan bidadari yang suka
meninggikan suaranya, tidak seorang pun pernah mendengar seperti
302
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’a >t..., Vol 2, 427 /Vol 3, 256, Kitab Sifat al-Jannat, Bab Suq al-Jannat.
dari al-T}abrani.(w.360 H.). Hadis yang memuat keterangan tentang
sebuah pasar di surga, tanpa menyebut kata ‘macam-macam’, terdapat
dalam S}ah}ih} Muslim, dari hadis riwayat Anas, dan dalam Sunan Ibn
Majah, dari hadis riwayat Abu Hurairah.
Dari data yang telah dipaparkan di atas dapat diambil kesimpulan bahwa
hadis di atas bukanlah hadis mawd}u>’. Ibn al-Jawzi dalam kasus hadis ini
konsisten dengan manhaj-nya. Sebagaimana telah dijelaskan pada
pembahasan manhaj Ibn al-Jawzi dalam memalsukan hadis bahwa, setiap
hadis yang tidak sahih disebabkan terdapat periwayatan hadis munkar maka
hadisnya dihukumi palsu. Dalam periwayatan hadis di atas terdapat perawi
yang bernama Abdurrahman ibn Ishaq yang meriwayatkan hadis munkar.
f. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>’-kan hadis karena periwayatan redaksi hadis
matru>k.
ا ىأ ر ير ج لا نا أ ب ن أ ب ر ثي ال ق ي نأ ي هالن اب ب الد ن ث د ىح ار ش ع لنبأنا يحدثنان طق ار ا د يز ي نع ر م ع ن بح ال يحدثناص ل ص وم لا م ياه ر ب إ ن بد م حدثناأحد حم م ن بالل د بع :"صلىاللعليهوسلمالل ول س قالر ال ق اء ر ب الن ىع ل يىل ب أ ن با نع اد ي ىز ب أ ن ب
ثلثمرات ،ف لي ست غف ر الل ل لم د ين ة ي ثر ب 306".م نق ال
وب أ ال ق و د يز ي ب م أ :ك ار ب م الن با ال ق .د يز ي نع ح ال ص ه ب د ر ف ت ح ص ي ل ث ياحد هذ .ث يد ح الك ور ت م :يسائ الن ال ق و .ة ع وض وم ه ث ياد ح أ ل ك :ياز الر م ات ح
305
Abu Na’im al-Asbihani, Shifat al-Jannat li Abi Na’im...,no indek 446 306
Ibn al-Jawzi, al-Mawd }u >‘a >t..., Vol. 2, 130 /220, Kitab al-Hajj, Bab al-Nahy Aiyuqala Yathrib
maka hadisnya dihukumi palsu. Dalam riwayat hadis di atas terdapat hanya
S}a>lih yang meriwayatkan hadis tidak sahih dari Yazid ibn Abi Yazid, dengan
redaksi hadis matruk.
g. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena matan hadis bertentangan dengan
al-Qur’an.
وب اأ ن أ ب ن أ .ة ر ي ر ىه ب أ وو ر مع ن بالل د بع نع ه يف ة ن ج الل خ دي ال ن الز د ل و ن يأ ف اب ب ان أ ب ن ىأ د هم ن بد اح و الد بع ر م وع أنبأناأب ى ل ع ن بد م حأر كوب ب اأ ن أ ب ن أ از ز ق الر وص نم حدثناار ب ال ص فوح ب أ من حر الد بع ن بر م ع حدثناة ف ر ع ن بن س ح الد ل خ م ن بد م ح م ع ر مع ن بالل د بع نع ان اب ج نع ة ر م ن بالل د بع نع ر م ت عم الن بر وص نم ي النب ن و
ي دخ ل الج ن ة أ رب ع ة :"قالم ل س و ه يل ع ىالل صل :ل يه ،و ل و ال د ع اق خ مر ،و ل م دم ن و ل د ز ن ي ة 310". م ن ان ،و ل
ور مع ن بالل بد ع ل وق نىم و ر دق ه ن أ ه خ يار يت ف ي ار خ ب لا ر ك ذ وف ر مع ن با ث يد اح م أ ال ق .ح ص ي ل و و ر مع ن بالل د بع نم اع م س ان اب ج ل ف ر عي ل و : ي ار خ ب الال ق و و ه : .ل وه جم
Abu Mansur al-Qaza>z menerima riwayat hadis ini dari Abu Bakr Ahmad
ibn Ali dari Abu Umar Abd al-Wahid ibn Mahdi dari Muhammad ibn
Makhlad al-Hasan ibn Arafah dari Umar ibn Abd al-Rahman Abu Hafs al-
Abbar dari Mansur ibn Mu’tamar dari Abdullah ibn Murrah dari Jabban
dari Abdullah ibn Amr dari Nabi SAW bersabda yang artinya: “Tidak akan
masuk surga empat golongan; pecandu khamr, pembangkang orang tua,
pengungkit-ungkit pemberian dan anak zina.”
Hadis riwayat Ibn Amr diriwayatkan oleh al-Bukhari dalam Tarikh-nya
dari ucapan Abdullah ibn Amr, dan dianggap oleh al-Bukhari tidak sahih,
ia berkata: tidak diketahui bahwa Jaban pernah meriwayatkan dari
Abdullah ibn Amr. Al-Bukhari berkata: ia majhul.
310
Ibn al-Jawzi, al-Mawd }u >‘a >t..., Vol. 2, 299 / Vol. 3, 109, Kitab Dham al-Ma’a>s}i, Fi > anna
periwayatan hadis yang bertentangan dengan al-Qur’an maka hadisnya
dihukumi palsu.
Dalam hal ini Ibn al-Jawzi menganalisa matan hadis tentang anak zina
yang tidak dapat masuk surga, bertentangan al-quran surat al-An’am ayat
ا خر ى ......:164 و زر و از ر ة ت ز ر Dan seorang yang berdosa tidak akan و ل
memikul dosa lain. manhaj Ibn al-Jawzi ini penulis mengambil dari bukan
manhaj-nya untuk hadis di atas tapi dari manhaj Ibn al-Jawzi yang berkenaan
dengan riwayat hadis tentang anak Zina, karena penulis menggolongkan
penelitian hadis ini pada penelitian matan hadis.
h. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena terdapat percampuran (takhlit{)
dalam hadis.
ا ن أ ب ن أ ج لح ل ة ر ف غم الم وم ع اب ب ا ن يص ح الن با أ ب ه ذم الن بأنبأنا ن بد م حأنبأناع ثن د ح ر ف عج إ حدثن د م حأ ن بالل د با م اج ج ح الن بم ياه ر ب ى ن بد م ح وأنبأناإ ن أ ب ن أ ك ل م الد بع ح ة د ع سم ن بل ياع م سا أ ف س وي ن بة ز مأنبأنا أ ب أنبأنا ن بد م حور اه ق الد بحدثناع ال يق ح ال ص لا د م ح م ن بب وي حدثناأ د يع س ن بى ل ىحدثناع د ع ن باس ب ع ن بة ان ن ك ن بالل د بحدثناع ن يص ح الن با ال ق و ة ان ن ك ن بىحدثناا السر ن بىالل ل ص الل ل وس ر ن أ "اس د رم ن باس ب ع اله يب أ نع ه ث د ح اه ب أ ن ىأ م ل س الاس د رم
غف ر ة عليهوسلم ي ة ع ر ف ة ،ب الم يب د ع ال م ت ه ع ش ل ه م،م اخ ل ، ف أ ج إ ن يق دغ ف رت م نه ق ال ل لم ظل وم الج ن ة :الظ ال م ،ف إ ن يآخ ذ الم ظل وم م ن أ عط يت ئت إ نش أ ير ب
ي ت ه ،ف ل م اأ صب ح ب الم زد ل ف ل مي ج بع ش ل لظ ال م ،و غ ف رت يب ف ة ،أ ع اد الد ع اء ،ف أ ج ق ال ، س أ ل إ ل ىم ا :، ت ب س م ق ال أ و ، وس ل م ص ل ىاللع ليه الل ر س ول ك ف ض ح
و ع م ر ل ه أ ب وب كر ،:ف ق ال ف يه ا ت ضح ك ك نت ه ذ ه ل س اع ة م ا و أ م يإ ن ب أ ب يأ نت
ن ك م اف الل ه س ؟أ ضح ك ال ذ يأ ضح ك ك أ ن :ق ال ،ل م اع ل م الل إ بل يس إ ن ع د و ،ف ج ع ل ي حث وه ع ل ى الت ر اب ل م ت يأ خ ذ د ع ائ ي،و غ ف ر است ج اب و ج ل ،ق د الل ه ع ز
ه ،و ي دع وب الو ي م نج ز ع ه ر أس و الث ب ور ،ف أ ضح ك ن يم ار أ يت 316 ل
ان ب ح ن با ال ق ف دج ث يد ح الر ك نم ه ن أ ك : نم و ه ن با نم وأ ه نم ط يل خىالت ر دأ ل اك م ه ي أ .هب اج ج ت حال ط ق س دق ف ان ا
Ibn al-H}as}i>n menerima riwayat hadis dari Ibn al-Madhhab dari Ahmad
ibn Ja’far dari Abd Allah ibn Ahmad dari Ibrahim ibn al-Hajjaj dan dari
Muhammad ibn Abd al-Malik dari Isma’il ibn Mas’adah dari Hamzah
Ibn Yusuf dari Abu Ahmad ibn ‘Adi > dari Ali ibn Said dari Ayyub ibn
Muhammad al-S}a>lih}i> keduanya menerima hadis dari Abd al-Qahir ibn
al-Siri > dari ibn Kinanah dan Ibn al-H}as}i>n berkata bahwa ia menerima
hadis dari Abd Allah ibn Kinanah ibn Abbas ibn Murdas al-Sulami dari
ayahnya, al-Abbas ibn Murdas, bahwa Rasulullah berdoa dan
memintakan ampun untuk umatnya pada sore hari Arafah, Allah SWT
mengabulkannya dan berfirman yang artinya: Sesungguhnya aku telah
memberi ampunan kepada mereka, kecuali ke-z}a>lim-an karena aku akan
mengambil hak orang yang di-z}alim-i dari orang yang z}alim. Nabi
berkata: Wahai Tuhan, jika Engkau berkehendak engkau mampu
memberikan surga kepada orang yang dizalimi dan hendaklah Engkau
mengampuni orang yang menzalimi. Doa Nabi ini tidak dikabulkan
sampai ketika di Muzdalifah keesokan hari, Nabi mengulang doanya,
lalu Allah mengabulkannya. Abbas berkata: “Lalu Nabi tertawa kecil
atau tersenyum”. Abu Bakar dan Umar berkata: “Demi Ayahku, engkau
dan ibuku, sesungguhnya engkau tersenyum dalam suatu waktu dimana
engkau tidak bisa tersenyum, apakah gerangan yang membuat engkau
tersenyum? Semoga Allah selalu membuatmu tersenyum. Nabi
menjawab: “Aku tersenyum karena aku melihat makhluk tengik, yakni
Iblis, ketika ia mengetahui bahwa Allah mengampuni dosa umatku dan
mengabulkan doaku, kepalanya jatuh tersungkur ke dalam debu, dan
bersumpah serapah demi sebuah kecelakaan dan keburukan yang
menimpanya, maka aku tertawa karena rengekannya.”
316
Ibn al-Jawzi, al-Mawd }u >‘a >t...,Vol. 2, 124/ 214, Kitab al-Hajj, Bab ‘Umu >m al-Maghfirah li al-
Fakihi, Akhba >r Makkah li al-Fakihi...,; Abu Khafs al-Sahruwardi, Mashi >khah al-Sahruwardi...,; al-
Wahidi, al-Wasit fi Tafsi >r al-Quran al-Majid...,; Yusuf al-Mizi, Tahdi>b al-Kama>l li al-Mizzi>...,; Ya’qub ibn Sufyan, al-Ma’rifah wa al-Ta>ri>kh li Yah’qub ibn Sufyan...,; Ibn Abi ‘As }im, al-Ahad
wa al-Mathani li ibn Abi ‘As }im...,; Abu Ya’la al-Musalli, Musnad Abi Ya’la al-Musalli...,; al-
‘Uqaili, al-D }u’afa>‘ al-Kabi>r li al-Uqali> ,NEol 4, 1181; al-Huzain ibn Isma’il al-Mahalli, al-Dua’ li
al-Mahalli...,; Muhammad ibn Ja’far ibn Sahl al-Kharaiti, Musawi al-Akhlaq A >fili>n bi Ah }a >di>th Said
al-Anbiya’ wa al-Mursali >n li Samarqndi>...,Vol. 1, 280; Abu Na’im al-Asbihani, Akhyar Asbihan li
Abi Na’im...,Vol. 2; 297 dan, Ma’rifah al-S}ah}>abah li Abi Nu’aim....; Ibn Abd al-Barr al-Qurtubi,
Dari data yang telah dipaparkan di atas dapat diambil kesimpulan
bahwa hadis di atas bukan hadis mawd}u>’, walaupun demikian Ibn al-Jawzi
dalam kasus hadis ini konsisten dengan manhaj-nya. Sebagaimana telah
dijelaskan pada pembahasan manhaj Ibn al-Jawzi dalam memalsukan hadis
bahwa, setiap hadis yang terdapat takhlit{ di dalamnya, baik sanad atau matan,
maka hadisnya dihukumi palsu, dan dalam sanad hadis ini, terdapat takhlit{
yang kemungkinan disebabkan oleh Abd Allah atau bapaknya al-Kinanah.
i. Hadis yang di-mawd}u>‘-kan oleh Ibn al-Jawzi karena matan hadis palsu
disandarkan pada sanad yang sahih.
د م حأ ر كب وب اأ ن أ ب ن أ ال ق د م ح م ن بن م حالر د بع ر وص نم وب اأ ن أ ب ن أ وخ س الم ر كذ اب ب ن ابد م حأ ل هوس ب اأ ن ث د ح ال ق ر كىب ب أ ن بن س ح االن ث د ح ال ق ت اب ث ن ىبل ع ن ابع ن ث د ح ال ق اد ي ز ن بد م ح م س ن ث د ح ال ق م ث ياله ن بم ير ك الد با ال ق د او د ن بد ين االف ن ث د ح ر م ع ن ابع م ت راف س :ال ق ع اف ن نع ح ال ص ن بة ي او ع م نع ة ال ض ف ن بج ر اك م ل ف ن ي ال ق ل يالل آخر ان ا ق اء ر مالح تع ل ط ع اف ا ل ت ل؟ ث ثل ث وأ ن يت ر م . م ا.ع يط م ع ام س م ج،ن الل ان ح بس ت لق .لهأ ل او ه اب بح رم ل ال ق .تع ل ط دق ت لق الل ل وس ر ال ق :ال ق وأ م ل س و ه يل ع الل ىل ص الل ل وس ر ت عم اس م ل إ ت لاق م ال ق
م ل س و ه يل ع ىالل ل ص ف ي" ع ل ىب ن ىآد م ص ب ر ك ك يف ق ال تيا ر ب ئ ك ة الم ل إن إنياب ت ل يت ه مو ع اف يت ك م ؟ق ال ك ن .الخ ط اي او الذ ن وب ن اك ق ال وال و ان ه مم اع ص ي .ام ك
ق ال : ف ن ز ل و م ار وت ه ار وت ف اخت ار وا ي خت ار وا أن ي أل وا ف ل م م نك م م ل ك ين ف اخت ار واع ل يه مالش ب ق ة :ق ل ت.ف أ لق ىالل الش هو ف ج اء ت:ق ال .و م االش ب ق ؟ق ال امر أ ة ف ن ز ل
م ا ب ه ه م اي خف ىع نص اح م ن د ك ل و اح ل ه االز هر ة ف و ق ع تف يق ل وب ه م اف ج ع ل ي ق ال م او ق ع ف ي ك ه لو ق ع ف ين فس ،ف ق ال ه اأ ح د ه م اث م ج اء الخ ر ه ف ر ج ع إل ي ف ين فس
:ع م،ف ط ل ب اه ا،ف ق ال تن :ق لب ى؟ق ال أ م ك ن ك م اح ت ىت ع ل م ان يال سم ال ذ ىت عر ج ان ل
،ف ل م ااست ط ير تط م س ه ا ه اأ يضاف أ ب تف ف ع ل ف أ ب ي ا،ث م س أ ل ب ه إل ىالس م اء و ت هب ط ان أجن ح و ق ط ع ك وك با ف خ ي ر ه م االل ا ر ب ه م م ن الت وب ة س أ ل ث م ت ه ا ئت م ا. ش إن ف ق ال
ب ت ك م اف ئت م اع ذ ب ت ك م ا،و إنش ي وم الق ي ام ة ع ذ ك ان ك نت م اع ل يه ف إذ ا ير د دت ك م اإل ىم اك ان ي وم الق ي ام ن ي ا،ف إ ذ ا ك نت م اع ل يه الد ب ه . ة ر د دت ك م اإل ىم ا أ ح د ه م ال ص اح إن :ف ق ال
ر ة الخ ن ي اع ل ىع ذ اب الد ،ف اخت ار اع ذ اب ق ط ع و ي ز ول ن ي اي ن الد ف أ وح ىالل .ع ذ اب ب اب ل إل ى ف انط ل ق ا ب اب ل ائت ي ا أن الس م اء إل يه م ا ب ين م نك وس ان و ه م ا ب ه م ا ف ف خ س
الق ي ام ة إل ىي وم ب ان م ع ذ 325و ال رض
ح ذ ه ب ل ق ي :ان ب ح ن ابال ق و .ىي حي ه ف ع ض دق ة ل ا ض ف ن بج ر الف ،و ح ص ي ل ث يد اام أ و .ه ب اج ج ت حال ل ح ي ل ة ح يح الص د يان س ال ب ة ي اه و الن وت الم ق ز لي و د يان س ال .ة ق ث ب س يل ي ائ س الن ال ق و .د او د وب أ ه ف ع ض دق ف د ين س
Abu Mansur Abd al-Rahman ibn Muhammad menerima hadis dari Abu
Bakar Ahmad ibn Ali ibn Thabit dari al-Hasan ibn Abi Bakar dari Abu
Sahl Ahmad ibn Muhammad ibn Ziyad berkata, menceritakan kepada
kami Abd al-Karim ibn al-Haitham berkata, menceritakan kepada kami
Sunaid ibn Dawud berkata, menceritakan kepada kami al-Faraj ibn
Fadlalah dari Mu’awiyah ibn Saleh, dari Nafi’ berkata: Suatu kali saya
bepergian bersama Ibn Umar, pada akhir malam Ibn Umar berkata yang
artinya: “Wahai Nafi’, apakah matahari telah terbit?” Saya menjawab:
“Belum”. Pertanyaan itu diulang dua atau tiga kali. Aku menjawab:
“Matahari telah tampak”. Ibn Umar berkata: “Kenapa kamu tidak
menyambutnya dengan ungkapan ‘selamat datang matahari’”? Saya
menjawab: “Maha suci Allah, matahari adalah bintang yang mendengar
dan taat”. Ibn Umar berkata: “Saya tidak berkata kecuali apa yang telah
kudengar dari Rasul Allah SAW.” Ibn Umar berkata bahwa Rasullulah
SAW bersabda yang artinya: “Sesungguhnya malaikat telah berkata:
“Wahai Tuhan bagaimana Engkau bersabar menghadapi Bani Adam
yang banyak salah dan dosa?” Allah menjawab: “Sesungguhnya aku
memberi kepada mereka suatu cobaan dan tidak memberi cobaan kepada
kamu sekalian.” Malaikat menjawab: “Seandainya kami berada pada
325
Ibn al-Jawzi, al-Mawd }u >‘a >t..., Vol. 1, 130/186, Kitab al-Mubtada’, Bab Dikr al-Musukh.
ان ث د ح ان ط الق ان ن س ن بد م حثناأ د ح اذ ع م ن بد عس ق يح ف ك ذل نع ى و ار م اب ب نع ر ام ع ن بد عس نع ه يب أ نع ح ال ص ن بد م ح م ن بح ال اص ن ث د ح د م ح م ن بب وق عي ل و ف اة س عد :"م ل س و ه يل ع ىالل ل ص الل ل وس ر ال ق ال ق ه يب أ ع ز و ج ل الل ع رش اهت ز
ال رضل ش ه ود و ن ز ل م ع اذ م ل ك اذ ع م ن بد عس (جنازة ) بن ألف ع ون ن ز ل وه اس ب م اب ه أهل ل ه ا،و ق ب -ه ر بيق ىف ن عي –ض م ةاذ ع م ن ابد عس الس م اء ،و ل ق دض م است بش ر
ه ام ك ان أ ح د و ل و 331".اذع م ن ابد عاس ه ن م ي ف وىع افع م ن
ان ب ح ن ابال ق .ح ال ص ن بد م ح م ه ب د ر ف ت ز وج ي ل ر ياه ش م الن ع ر ي اك ن م ىالو ري : .ه ب اج ج ت حال
Ahmad ibn Sinan al-Qathan menerima hadis dari Ya’kub ibn Muhammad
dari Salih ibn Muhammad ibn Salh dari ayahnya dari Sa’ad ibn ‘Amir
dari ayahnya, bahwa Rasulullah SAW bersabda yang artinya: “‘Arash
pernah bergoncang karena wafatnya Sa’ad ibn Mu’adh, tujuh puluh ribu
malaikat yang belum pernah turun ke bumi sebelumnya, turun ke bumi
untuk menyaksikannya, penduduk langit bergembira dan Sa’ad benar-
benar telah dihimpit, yakni di dalam kuburnya. Jika saja ada di antara
penduduk langit itu yang memiliki pemaafaan maka pastilah ia berikan
untuk Sa’ad Ibn M’adh”.
Hanya Muhammad ibn S}a>lih yang meriwayatkan hadis ini. Ibn Hibban
berkata bahwa: Muhammad ibn S}a>lih meriwayatkan hadis-hadis munkar
menyandarkan pada perawi-perawi yang terkenal, maka hadis tersebut
tidak dapat dijadikan hujjah.
Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis ini berdasarkan analisa Ibn Hibban
(w. 354 H.) bahwa perawi yang bernama Saleh ibn Muhammad ibn Saleh
seorang diri meriwayatkan hadis munkar dari perawi yang mashhu>r.
331
Ibn al-Jawzi, al-Mawd {u >’a >t..., Vol. 2, 407/Vol. 3, 233. Kitab al-Qubur, Bab Ma Ruwiya an
dhalika fi haq sa’d ibn Mu’adh dan al-Muntaz}am fi Ta >ri>kh al-Imam..., Vol. 3, 246.
ان أ ب ن أ ال ق د م ح م ن ابر اد ق الد بع و ار ب ج الد بع ن بك ار ب م الن اابن أ ب ن أ ر اص ن ن بإ ان أ ب ن أ ن بد م ح ام ن ث د ح ف ل خ ن بالل د بع ن بد م ح م ر كب وب اأ ن ث د ىح ك مر ب الاق ح سإ وب أ :"ال ق ن س الح نع ان ي فىس ب أ نع ل يض ف ن اابن ث د ىح ر الس ن باد ن اه ن ث د ح ح ير ذ ،ه ياو د ت ه ت أ ر امد نع م ل س و ه يل ع ىالل ل ص ي ب الن ل ع ج ف ةاح ر ج اذ ع م ن بد عس اب ص أ ز ت اهدق ل ل ج ر مك يف ة ل ي الل ات م دق ل :لا ق ،ف ه ر ب خأ ف ل ير بج اه ت أ ،ف ل يالل ن م ات م ف ف اه ي إ الل اء ق ل ب ح ل ش رع ال ه ذإ ، ال ق .د عس و ا ه يل ع ىالل ل ص الل ل وس ر ل خ د ف :اك ن ي أ ار م الل ل وس ار ي ه ل ل يق ج ر اخ م ل ،ف ح ب س ي و ل ل ه ي و ر ب ك ي ل ع ج ف ه ر ب ق م ل س و
ق ذ ه ل ثم ت عن ص ض م ة: ال ق .ط ا الق بر ف ي ض م ثل أ ن ه م ص ار الش عر ة ح ت ىي ست بر ئ أ ني رف الل ه ف د ع وت ك ان ل ب أ ن ه " م نالب ول عه ع نه و ذ ل ك
ح ذ ه ف ع وط قم ث يد ا و دعس ك ر دي مل ن س ح الن إ ، س ب أ ا، ن ابف ير ط ه م سإ ان ي فو:ي ائ س الن ال ق و .يء ش ب س يل :ن يع م ن ىبي حي و ل ب نح ن بد م حأ ال ق .ىد فالص اب ه ش ىو ري ا،و ه ب ل ق ىي ت ح ار ب خيال ف م ه ي لف غ م ان ك :ان ب ح ن ابال ق و .ث يد ح الك ور ت م د عس ي ش وح ا،و ذ ه ل ثم نم ب ن ي ز تي ش وح ،و ات ثب الث يد ح ه ب شي ال م اة ق الث نع 332.ة ار ه الط ن م ه يل ع ب ج اي م يف ر ص قي نأ
Nas}}ir meriwayatkan hadis dari Ibn al-Mubarak dari Abd al-Jabbar dan
Abd al-Qadir, keduanya meriwayatkan dari Abu Ishaq al-Barmaqi dari
Abu Bakar Muhammad ibn Abd Allah ibn Khalaf dari Muhammad ibn
Darih dari Abu Hannad ibn al-Sirri dari Ibn Fudail dari Abi Sufyan dari
al-Hasan bahwa Sa’ad ibn Mu’adz suatu kali terluka, Nabi membawanya
kepada istrinya agar diobati, lalu ia mati pada malam itu. Setelah itu Nabi
SAW didatangi Jibril yang memberinya kabar: “Sungguh telah
meninggal dunia seorang lelaki dari kalian yang menyebabkan ‘arash
berguncang, karena keinginan yang besar dari Allah SWT untuk bertemu
dengannya, ternyata lelaki tersebut adalah Sa’ad”. Rasulullah lalu
mendatangi kuburnya, bertakbir, bertahlil, dan bertasbih. Ketika beliau
keluar, maka sahabat bertanya: “Wahai Rasulullah, aku tidak pernah
melihatmu melakukan hal seperti itu?” Beliau menjawab: “Sesunggunya
ia dihimpit dalam kuburnya, sampai seakan-akan ia seperti sehelai
Mayoritas ulama menganggap hadis perawi bernama Abu Sufyan d}a’if
dan tidak dicurigai memalsukan hadis ini, dan perlu diketahui bahwa
keterangan tentang berguncangnya ‘arash karena kematian Sa’ad juga
terdapat dalam S}ahih Bukhari348
dan Muslim349
serta yang lainnya. Begitu
pula mengenai adanya himpitan kubur, diriwayatkan dari berbagai jalur sanad
yang sahih.
Dari data yang telah dipaparkan di atas dapat diambil kesimpulan bahwa
hadis di atas tidak mawd}u>’, walaupun demikian Ibn al-Jawzi dalam kasus
hadis ini konsisten dengan manhaj-nya. Sebagaimana telah dijelaskan pada
pembahasan manhaj Ibn al-Jawzi dalam memalsukan hadis, bahwa setiap
hadis yang di dalamnya terdapat hanya seorang perawi yang meriwayatkan
hadis-hadis munkar dari perawi yang mashhur, maka hadisnya dihukumi
palsu, dan dalam sanad hadis ini, terdapat perawi bernama Muhammad ibn
Saleh yang meriwayatkan hadis-hadis munkar dan menisbatkannya kepada
perawi-perawi mas{hhu>r, sehingga riwayatnya tidak dapat dijadikan hujjah.
k. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena periwayatan hadis mawd}u>’ dan
menyandarkan pada perawi thiqah.
ان أ ب ن أ ة د ع سم ن بل ياع م ساإ ن أ ب ن ىأ د نق رم الس م اس ق الوب اأ ن أ ب ن أ ن يك ر شم الر شح ب با ان ث د ح ان ب ياش ن ث د ح د يو ىس ب أ ن اابن ث د ىح د ع ن بد م حوأ ب اأ ن أ ب ن ىأ م ه الس ة ز مح ن بف وع نع ان م يل س ن بان ر مع نع ر د حج ن بب يص الخ نع ار ن ي د ن بن س ح ال
348
al-Bukhari, S }ah }ih } al-Bukha>ri>..., 3803. 349
ع ث ي الل إ ن : "ال ق م ل س و ه يل ع ىالل ل ص ي ب الن ن ىع ع ج شال ك ال م ن ير ب ك ت م الب ن م ه ؤ ط ت ع ل ىالل مه ان و ه ل ر الذ ر و ص ف ىالق ي ام ة ي وم نس الج اه ل ج رأ ب و الد و اب و ال
ي ح ت ىي ي وم ن وب ذ ع وي الن ار الن ار ل و أهالجن ة الجن ة ل هأ ل دخ ف ي ه اد ب ع ن ب يالل قض 350". ج ه ن م الق ي ام ةف يو اد ى
ىد ع ن ابال ق الذ ه ار د م : الخ ل ع ث يد ح ا ال ق .ن س ح اله نع ه ي او ر و ب يص ىت لق ف ن ص م ال الم أ : الي حي و ة ب عش ه ب ذ ك دق ف ب يص خ ا ال ق و ن يع م ن ابو ان ط ق ىد م حأ و ه ث ي د ح ب ت كي ل : ين طق ار الد ال ق ، ان ب ح ن ابال ق و .وك ر ت م : ع و ري : ن ى
.ه ث ي د ح ب ت كي ل :ل ب نح ن بد م حأ ال ق ف ن س ح االم أ و .ات ع وض وم الث ياد ح ال اة ق الث ىي حي ال ق و يائ س الن ال ق و .يء ش ب س يل : ان ب ح ن ابال ق و .وك ر ت م : ث د ح : 351.ات ب ث ال ن ع ات وع ض وم الب
Abu al-Qasim al-Samarqandi meriwayatkan hadis dari Isma’il ibn
Mas’adah dari Hamzah al-Sahmi dari Abu Ahmad dari ibn ‘Udi ibn Abu
Suwaid dari Shaiban dari Hasan dari ibn Dinar dari Khasib ibn al-Juhdar
dari Imran ibn Sulaiman dari ‘Auf ibn Malik al-Ashja’i bahwa Nabi
SAW bersabda yang artinya: “Sesungguhnya Allah membangkitkan
orang-orang yang takabbur (sombong) pada hari kiamat dalam ukuran
biji atom, karena penistaannya terhadap Allah di dunia, mereka akan
diinjak-injak oleh kaki-kaki jin, manusia dan hewan, sampai Allah
mengeluarkan putusan untuk para hambaNya, yakni ketika penghuni
surga memasuki surga dan penghuni neraka memasuki neraka, mereka
akan disiksa di nereka jahanam.”
Ibn al-Jawzi me-mawd{u’-kan hadis ini berdasarkan analisa Ibn ‘Adi,
Shu’bah, Yahya al-Qattan (w. 198 H.), Ibn Main (w. 233 H.), Ahmad (w. 241
H.), al-Daruqutni (w.385 H.)dan Ibn Hibban (w.354 H.) karena perawi
bernama al-Khasib dinilai kadhib. Ia meriwayatkan hadis-hadis mawd}u>‘ dari
orang-orang yang thiqah, dan matru>k. Pernyataan Ibn al-Jawzi tersebut perlu
diklarifikasi sebagai berikut:
350
Ibn al-Jawzi, al-Mawd }u >>’a >t... , Vol. 2,419 / Vol. 3, 247. Kitab al-Qubur, Bab Hashr al-
Dari data yang telah dipaparkan di atas dapat diambil kesimpulan bahwa
hadis di atas tidak mawd}u>’, walaupun demikian Ibn al-Jawzi dalam kasus
hadis ini konsisten dengan manhaj-nya. Sebagaimana telah dijelaskan pada
pembahasan manhaj Ibn al-Jawzi dalam me-mawd{u>-kan hadis bahwa, setiap
hadis yang terdapat perawi hadis mawd{u, maka hadisnya dihukumi palsu, dan
dalam sanad hadis ini, terdapat perawi bernama al-Khas}i>b meriwayatkan
hadis mawd}u>’ dari perawi thiqah.
l. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena periwayatan hadis munkar.
ف وع ن بن م حالر د بع ر كيذ ف ث يد ح أ ن ب أ ن ا ، الح ص ين ابن أ ن ب أ ن ا الم ذه ب ،ابن ،ح د ث ن اأ حم د بن ج عف ر أ ن ب أ ن ا ث ن اع بد الل ه بن أ حم د ع بد الص م د ،ح د ث ن يأ ب ي،ح د
ح س ان ع م بن أ ن ب أ ن ا ، ،ع ن ث اب ت ،ع ن ار ة ق ال أ ن س ع ائ ش ة ف يب يت ه ا : ، ن م ا ب ي ا؟ف ق ال وا:س م ع تص وتاف يالم د ين ة ،ف ق ال ت :م اه ذ ع وف بن الر حم ن ع بد ب ع ير
ك ل ش يء ت حم ل م ن الش ام .،ق د م تم ن ب :ق ال م ائ ة و ك ان تس بع .ع ير ف ارت ج ت ف ق ال ت ، الص وت م ن و س ل م :ع ائ ش ة الم د ين ة ع ل يه الل ه ص ل ى الل ه ر س ول س م عت
وا: ي ق ول ب ح الج ن ة ي دخ ل ع وف بن الر حم ان ع بد ر ايت ع بد .ق د ذ ال ك ف ب ل غ ،ف ق ال ع وف بن لدخ ل ن ه اق ائ ماف ج ع ل ه اب اق ت اب ه او احم ال ه اإ :الر حم ان است ط عت ن
و ج ل الل ه ع ز 356". .ف يس ب يل
أ ح ل ب نح بن م د ق ال ال: ا ر ك نم ب ذ ك ث يد ح ه ذ . ق ال ث ياد ح يأ و ري ة ار م ع و :أ ب وح ات مالر از ي .ر ي اك ن م .ب ه ج ت حع م ار ةبنز اذ ان لي :و ق ال
356
Ibn al-Jazwi, al-Mawd }u >’a >t, ...Vol.1,327 /Vol. 2, 13. Kitab al-Fadail wa al-Mathalib, Bab fi
Ansari dari Abdul Hamid ibn Abd al-Rahman ibn Zaid ibn al-Khattab
dari bibinya, yakni Hafsah bint Umar, ia berkata bahwa di suatu hari
mendapat ‘giliran’ Rasulullah, Rasulullah SAW tidur di rumahnya,
tidurnya lama, aku berniat untuk membangunkannya, setelah aku
membangunkannya, ia terbangun dari tidurnya dengan mata memerah,
aku berkata kepadanya: “Wahai Rasulullah, Aku sungguh telah
membangunkanmu.”
Rasululullah berkata: “Aku sungguh heran, melihat salah satu dari orang-
orang yang lemah dari orang-orang yang berjihad di jalan Allah, salah
satu dari mereka mendekat kepadaku dengan meminta surga, ia
melemparkan pedangnya kepada kawannya dan berkata: “Ambillah!
Biarkan aku syahid kemudian masuk surga tanpa hisab.” Aku juga
melihat yang paling lambat masuk surga adalah wanita dan orang kaya.
Abd al-Rahman tidak sanggup berdiri menuju surga sampai ia merasa
kesulitan sekali untuk itu.”
7) Hadis ini mempunyai pendukung lain361
dari riwayat Ibrahim ibn Abd al-
Rahman ibn ‘Auf, dari ayahnya, dari Nabi SAW. al-Bazzar berkata dalam
361
Ahmad ibn Hanbal, Musnad..., Vol. 6, 129, no indeks 2496, Musnad ‘Aishah,; Abu Bakar al-
Bazzar, Musnad al-Bahr al-Zakhkhar..., no indeks 2404,2504; al-Khaisham ibn Kalim al-Shashi,
al-Musnad al-Shashi..., no indeks 185; Nur al-Din al-Haithami, Kashf al-Asta >r..., no indeks
2433,2434; Ibn Abi Shaibah, Musannif ibn Abi Shaibah..., Vol. 6, 380, no indeks 32163; Sulaima >n
ibn Ahmad al-Tabrani, al-Mu’jam al-Kabi >r... 5267,5264; Umar Ibn Ahmad Ibn Ali Sama’, Thubt
‘Umar ibn Ahmad ibn Ali Sama’..., no indeks 232; Ibn Hajar al-Asqalani, Qawl al-Musaddad..., 9;
Ibn Shahin, Sharh Madhahib Ahl al-Sunnah..., 168, no indeks 169; Abu Nu’aim al-Asbihani,
Hilyat al-Auliya >‘..., Vol. 1, 16 no indeks 303, dan Ma’rifat al-Sahabah,.. no indeks 467 dan Fad }a >il al-Khulafa’..., 401, Vol. 1, no indeks 141;; Ibn ‘Ashakir, Ta >ri>kh Damshiq..., no indeks
35909,35910; Ali Ibn ‘Asir, Usud al-Ghabah..., no indeks 933; al-Dhahabi, Sirah A’lam al-
Nubala >‘..., 19; al-Shawkani, al-Fawid al-Majmu’ah..., Vol. 1, 317, no indeks 989; Ibn al-Jawzi,
Nabi SAW bermimpi memasuki surga kemudian ia tidak melihat di
dalamnya kecuali orang-orang mukmin yang fakir, ia tidak melihat satu
pun orang kaya kecuali Abd al-Rahman Ibn ‘Auf, beliau berkata: “Aku
melihat Abd al-Rahman berusaha memasuki surga, ia berjalan dengan
beringsut. Aku mengutus Ummu Salamah untuk menyampaikan kabar ini
kepada Abd al-Rahman agar ia bergembira.” Lalu ia berkata: “Aku
mempunyai serombongan kendaraan dagang yang aku tunggu, semua itu
untuk dinafkahkan di jalan Allah SWT, dengan segala muatan dan budak-
budaknya dan aku berharap dapat memasuki surga dengan tidak
beringsut.”
Dari data yang telah dipaparkan di atas dapat diambil kesimpulan bahwa
hadis di atas tidak mawd}u>’, walaupun demikian Ibn al-Jawzi dalam kasus
hadis ini konsisten dengan manhaj-nya. Sebagaimana telah dijelaskan pada
pembahasan manhaj Ibn al-Jawzi dalam memalsukan hadis bahwa, setiap
hadis yang diriwayatkan oleh perawi yang meiwayatkan hadis munkar, maka
hadisnya dihukumi palsu, dan dalam sanad hadis ini, terdapat perawi
bernama Imarah ibn Zadan yang meriwayatkan hadis munkar.
2. Inkonsistensi Ibn al-Jawzi terhadap manhaj-nya dalam menentukan
kepalsuan hadis dari segi matan
a. Ibn al-Jawzi me-mawd}u>‘-kan hadis karena Periwayatan hadis mawd}u>‘ yang
disandarkan pada orang thiqah.
ابن أ ب ن أ ط رالش م ذ اب ب ابن أ ب ن أ ن يس الح ن ا الن أ ب ن أ ب ذه م الن ا ح ع يط ق ا ان ث د ىث ن اح د ىب ىأ ن ث د ح ل ب نح ن بد م حأ ن بالل د بع ،ثناأ ب وع ام ر س ع يد بن ،ناأ ف ل ح
ر اف ع بن الل ه ع بد ،س م عت ه ر ي ر ة أ ب ا ي ق ول ، ص ل ىالل ه ع ل يه : الل ه ر س ول ق ال الل ه و ي ر وح ون إ نط :"و س ل م ف ىس خ ط أ نت ر ىق وماي غد ون م د ة أ وش ك ال تب ك
الب ق ر 365 ف ىل عن ت ه ف ىأ يد يه مم ثل أ ذن اب
ب ان ال ق ح ا: ابن الل ذ ه ب ر ب خ ه ذ .ب اط ل ظ فا الث ق ات ع ن ي رو ي ك ان و أ ف ل ح .ه ب اج ج ت حال ل ح ي ل الم وض وع ات
Ibn al-Hasin menerima hadis ini dari Ibn al-Madhhab dari al-Qat}i>i> dari
Abd Allah ibn Ahmad ibn Hanbal dari Ayahnya dari Abu Amir dari
Aflah ibn Sa’id dari, Abd Allah ibn Rafi’ dari Abu Hurayrah bahwa
Rasulullah bersabda yang artinya: “Jika engkau berumur panjang, maka
berarti telah dekat, bahwa kamu akan melihat suatu kaum yang
berangkat pagi dan pulang di sore hari dalam murka Allah dan jauh dari
rahmat-Nya, di tangan mereka terdapat sesuatu seperti ekor sapi”.
Ibn Hibban berkata: hadis ini dengan redaksi demikian adalah ba>t}il, dan
perawi bernama Aflah telah meriwayatkan hadis-hadis mawd}u>’ dari
orang-orang thiqah, ia tidak dapat dijadikan hujjah.
Ibn al-Jawzi menyatakan bahwa hadis ini adalah mawd}u>’ berdasarkan
analisa Ibn Hibban bahwa hadis dengan redaksi ini adalah batil. Perawi
bernama Aflah Ibn Sa’id meriwayatkan hadis-hadis mawd}u >’ dari orang
thiqah, sehingga hadis ini tidak dapat dijadikan hujjah. Pernyataan Ibn al-
Jawzi ini perlu diklarifikasi sebagai berikut:
1) Perawi bernama Aflah yang disebut dalam sanad, dikenal dengan al-
Quba’i, seorang penduduk Madinah dari Quba’ yang thiqah dan masyhur.
Ia dianggap thiqah oleh Ibn Ma’in dan Ibn Sa’ad. Ibn Ma’in dan al-Nasa’i
365
Ibn Al-Jawzi, al-Mawd }u >‘a >t...,Vol, 2, 292 /Vol. 3, 101, Kitab al-Ahka>m al-Sult }a>niyah, Bab Z}am
al-Shart; al-Maqdisi, Kitab Tadhkirat al-Mawdu>} ‘at, 29.
ف ن ص م الال ق ب ن أ ب ن أ ت لق : إ ه ا ق ر قم الر كىب ب أ ن بل ياع م سا إ ن أ ب ن أ ال ى ن ابل ياع م ساال ق ظ اف ح ىالد ع ن بد م حأ وب اأ ن أ ب ن أ ال ىق م ه الس ف س وي ن بة ز ماح ن أ ب ن أ ال ق ة د ع سم ان ث د ح ال ق ار م ع ن بام ش اه ن ث د ح ال يق ق شم الد ة م صىع ب أ ن بح ال ص ن بد م ح ام ن ث د ح ت عم س ال ق [ة ع ز ي ع الز ]ة ع ر ي ع ىالز ب أ ن بد م ح ام ن ث د ح ال ق ع يم س ن ىبس يع ن بد م ح م الل ه ص ل ىالل ه ع ل يه و س ل م ق ا ر م ع ن ابال ق :ل وق اي عاف ن ر س ول ابذ ك ى ل ع ال ق نم " ل ه ول س ر و فالل ة ن س ح نم ل اقا م ،و ة ام ي ق الم وي م ن ه ىج ن ي ع ن يب ه ن إ ف م لع ر يغ ب اس الن ل ض ي ل [. ان س حال و ل دع الب ر م أي الل ن إ :]عزوجلالل ال اق ه ب ان ر م أي
Ibn al-Jawzi mengatakan bahwa ia telah meriwayatkan hadis dari Isma’il
ibn Abi Bakar al-Muqri dari Isma>’il ibn Mas’adah dari Hamzah ibn
Yusuf al-Sahmi> dari Abu Ahmad ibn Adi> al-Hafiz} dari Muhammad ibn
S}alih} ibn Abi ‘As}mah al-Dimashqi dari Hisham ibn Umar dari
Muhammad ibn ‘Isa ibn Sami>’ dari Muhammad ibn Abi al-Za’iza’ah
dari Nafi’ dari ibn Umar berkata bahwa Rasulullah bersabda yang
artinya: “Seseorang yang sengaja berbohong atas nama aku untuk
menyesatkan manusia dengan kebodohan, ia berada di antara kerak
neraka Jahannam pada hari kiyamat. Apa saja perkataan yang baik,
Allah dan Rasulnya telah memerintahkannya, Allah azza wa jalla telah
berfirman: Sesungguhnya Allah telah memerintahkan berbuat adil dan
baik.
ق ال ع د ي أ ن ب أ ن ا :ابن الم رو ز ي س ل يم ان ي حي ىبن بن م ح م د الح ك م أ ن ب أ ن ا:،ق ال م وس ى بن ث ن ا:،ق ال ح د س ل م ة الح ر ان ي بن م ح م د الف ز ار ،ع ن ن ط لح ة ب،ع ني
ع وس ج ة ،ع نم ص ر ف بن الر حم ن ع بد ،ع ن ع از ب بن ق ا: ،ق ال الب ر اء ر س ول ل و س ل م ف دم ع ت م ى ل ع ب ذ ك نم :"الل ه ص ل ىالل ه ع ل يه ال ق م ،ث ار الن ن م ه د ع قم أو ب ت ي لا
.ار الن ن م ه د ع قم أو ب ت ي لف ه ب اس الن ل ض ي ال دم ع ت م ى ل ع ب ذ ك نم ،ب ذ ك نم د عب
Ibn Adi> meriwayatkan hadis dari Muhammad ibn Yahya ibn Sulaiman
al-Marwazi dari al-Hakim ibn Musa dari Muhammad ibn Salamah al-
Hara>ni> dari al-Ara>ri> al-Faza>ri> dari T}alhah ibn Musrif dari Abd al-
Rahman ibn ‘Ausajah dari al-Barra’ dari ‘A<zib berkata bahwa Rasulullah
berkata yang artinya: “Seseorang yang berdusta atas nama aku dengan
ق ال ع د ي :ابن ث ن ا إ سح و ح د بن ب هل ول اق ق ال ، : ث ن ا بن ح د ع مر و بن م ح م د ب ان ح [ ب ق ي ة ]هن ي ق ب أ ن ب أ ن ا:،ق ال :،ق ال ،ع ن الك وف ي أ خب ر ن يم ح م د ،ال عم ش ع ن أ ب يس في ان ع ن ، و س ل م ج اب ر ع ل يه ص ل ىالل ه الل ه ر س ول ق ال ، نم : " ق ال
" ار الن ن م ه د ع قم أو ب ت ي لف ه ب اس الن ل ض ي ال دم ع ت م ى ل ع ب ذ ك
Ibn Adi> dan Bahlul ibn Ishaq meriwayatkan hadis dari Muhammad ibn
Umar ibn Hibban dari Baqinah atau Baqiyah dari Muhammad al-Kufi
dari A’mash dari Abi Sufyan dari Jabir berkata bahwa Rasulullah
bersabda yang artinya: “Seseorang yang berdusta atas nama aku dengan
sengaja untuk menyesatkan manusia hendaklah menempati tempat di
neraka.”
ق ال ث ن ا :ابن ع د ي ق ال م ح م د بن ع بد و ح د ي مص الح ف ض يل الل ه بن ث ن ا:،ق ال ح د بن [ م ص يف ي ]ىع ص م م ح م د ث ن ا:ق ال ،ع ن ]ب ق ي ة [ ه م ع ب ح د الك وف ي ،ع نم ح م د ط ،ع نال عم ش و ه و أ ب يس في ان ن اف ع ع نلح ة بن ج اب ر الل ه :،ق ال ر س ول ق ال
و س ل م و امر ح ل ح ي ل ادم ع ت م ى ل ع ب ذ ك نم : " ص ل ىالل ه ع ل يه ل ض ي وأ لل ح م ر ح ي ا ". ار الن ن م ه د ع قم أو ب ت ي لف م لع ر يغ ب اس الن
Ibn Adi> dan Muhammad ibn Abd Allah ibn Fad}i>l al-Hams}i>
meriwayatkan hadis dari Muhammad ibn Ma’si atau Mus}i>fi> dari
pamannya, Baqiyah, dari Muhammad al-Kufi dari al-A’mash dari Abu
Sufyan, dia adalah T}alhah ibn Nafi’, dari Jabir berkata bahwa Rasulullah
bersabda yang artinya: “Seseorang yang berdusta atas nama aku untuk
menghalalkan yang haram dan mengharamkan yang halal serta untuk
menyesatkan manusia dengan kebodohan hendaklah menempati tempat
di neraka.”
بث ن او ح د ابن ع د ي ق ال الع ب اس سل ي أ ب يم ح م د الح بن ن أ حم د ث ن ا:ق ال م ح م د ح د أ ب ان بن ث ن ا:،ق ال ب ك ير ح د بن ي ون س ،ع ن ،ع نال عم ش م ص ر ف ابن ط لح ة ه و
ش ر حب يل ،ع ن الل ه ،ع نع مر وبن ص ل ىالل ه ع ل يه و س ل م ،ق ال ،أ ن ع بد : " الن ب ي
". ار الن ن م ه د ع قم أو ب ت ي لف اس الن ه ب ل ض ي ال دم ع ت م ى ل ع ب ذ ك نم
Ibn Adi> dan al-Abba>s ibn Ahmad ibn Abi Muhammad al-Hasli
meriwayatkan hadis dari Muhammd ibn Aban dari Yusuf ibn Bakir dari
al-A’mash dari T}alhah ibn Masraf dari Umar ibn Sharahbi>l dari Abd
Allah sesungguhnya Nabi berkata yang artinya: “Seseorang yang
berdusta atas nama aku untuk menyesatkan manusia, hendaklah
menempati tempat di neraka.”
ق ال ع د ي و أ ن ب أ ن ا :ابن ير ب ش بن س عد بن ع ل ي ث ن ا:،ق ال ز نجل ة ح د بن ] س هل [ ة ل ج ند ث ن ا:،ق ال م ح ار ح د بن ع نبالص ب اح ي عل يبن ع مر ، الل ه بن ع بد وبن
،ع نم ر ة أ ب يه ج د ه ،ع ن و س ل م :،ق ال ص ل ىالل ه ع ل يه الل ه ر س ول نم : " ق ال ". ار الن ن م ه د ع قم أو ب ت ي لف اس الن ه ب ل ض ي ال دم ع ت م ى ل ع ب ذ ك
Ibn Adi> dan Ali ibn sa’id ibn Bashir berkata bahwa Sahl ibn Zanjalah
atau Danjala meriwayatkan hadis dari al-S}abah dari Maharib dari Amr
dari Abdullah ibn Ya’la ibn Marrah dari ayahnya dari kakeknya berkata
bahwa Nabi bersabda: “Seseorang yang berdusta atas nama aku untuk
menyesatkan manusia, hendaklah menempati tempat di neraka.”
الم ص ن ف :ق ال ك ل ه الت ص ح :ق لت .و ه ذ ه ال ح اد يث
.ه ث ي د ح ب ت كي ل ي ار خ ب الال ق يء ش ب س يل ة ع ز ي ع ىالز ب أ ن ابن إ ف ل و اال م أ .ات ع وض وم ىالو ري ن يال ج الد ن م ال ج د و ه :ظ اف ح الان ب ح ن بم ات وح ب أ ال ق و
ك م ن إ ىو ار ز الف ر ي غ ة ح لط نع ه يو ري يف ان الث ث يد ح االم أ و :ه ف عض ل ة م ل س ن بد م ح م ه ىب ن ا .ك ور ت م ي ائ س الن ال ق ى،و م ز رع ال[ث يد ح ]ب ت كي لىب ي حي ال ق
Ibn al-Jawzi berkata bahwa hadis-hadis ini semuanya tidak sahih.
Adapun hadis yang pertama terdapat periwayatan Ibn Abi al-
Za’i>za’at yang tidak sahih, al-Bukhari berkata: hadisnya tidak boleh
diriwayatkan. Menurut Abu Hatim dan ibn Hibban dia adalah Dajjal
dari beberapa Dajjal yang meriwayatkan hadis-hadis palsu.
Hadis yang kedua diriwayatkan dari T}}alhah Muhammad ibn Salamah
adalah daif. al-Nasai berpendapat bahwa T}}alhah adalah matruk.
ك د ع ن ابال ى،ق وف ك الد م ح ام م ه يف ف ع اب الر و ث ال الث ث يد ح االم أ و ن ىع و ري ة ي ق ب ان ى .ل وه جم ي وف ك المو ه س د ي و اء ف ع الض
.اضيىأ م ز رع الل إ اه ر أ ل او ن أ ت لق :ف ن ص م الال ق .ه ب ل ض ي ه يف س يل و ر آخ ق ير ط نم ي و ر دق ف س ام خ الث يد ح االم أ و
:ن يع ض وم [يف ]ث يد ح االذ يه ف ر يك ب ن بس ن وي [مه و ]و ه و م اك ح الالل د بوع ب أ ل وق ه ن أ ظ وف حم الو ه د ن سىأ ان الث ،و ار م اع ب أ ل يب حر ش ن وبر مع و ة ح لط ن يب ط ق سأ ه ن اأ م ه د ح أ .د وع سم ن ابر كذ ر يغ نم ص ل ىالل ه ع ل يه و س ل م الن ب ي ن ع ل يب حر ش ن وبر مع نع ل س رم .اح ب الص ر ي غ ه يو ري س يل ف :س اد الس ث يد ح االم أ و
.ه ث يد يح ف ف ال خ ي اح ب الص :ىل يق الع ال ق ع اب الر ل يو أالت ال ق ب يغ رالت ث ياد ح أ ن يع اض و الن م ن يل وذ خم الض عب ن أ : ه م ن إ : اذ ااذ إ ،ف ق ح الف ال خ اي م ل وق ن ل ،و ه ع رىش و ق ن و ه ل ب ذ ك ن ن ح ن ،و ه يل ع ب ذ ك نم ل د يع و ال 376.ه ال مق ل الس ه يل ع ل وس الر ن أ ك ف ق ح الق اف و اي م اب ن ئ ج
Menurut analisa Ibn al-Jawzi hadis “man kadhdhaba” adalah hadis yang
berstatus mawd{u>’. Hadis ini diriwayatkan dalam 140 jalur sanad dari 61 perawi
sahabat. Ibn al-Jawzi menganggap hadis ini mawd{u>’ tanpa penjelasan kritik atas
hadis, kecuali pada 7 jalur sanad yang ia sertakan penjelasannya. Pernyataan ibn
al-Jawzi tersebut perlu diklarifikasi sebagai berikut:
1) al-Bukhari meriwayatkan hadis tersebut dalam kitab S}ah}i>h}-nya377
, dari
Abu al-Walid dari Shu’bah dari Ja>mi’ ibn Shaddad A>mir ibn Abd Allah
ibn al-Zubair dari ayahnya berkata, saya berkata pada Zubair: “Mengapa
saya tidak mendengar Anda bercerita tentang hadis dari Nabi SAW
sebagaimana fulan dan fulan menceritakan hadis?” Abd Allah ibn Zubair
menjawab: “Sesungguhnya saya tidak menyembunyikannya tetapi saya
mendengar bahwa Rasulullah bersabda, sebagaimana hadis di atas.”
376
Ibn al-Jawzi, al-Mawdu’at, Vol. 1, 56-58,; Abu al-Fad }l Muhammad ibn T }ahir ibn Ahmad al-
al-Bukhari, S }ah }i>h } al-Bukha>ri>, Vol. 1, 42, Kitab al-Ilm, Bab Ithm Man Kadhaba ‘Ala al-Nabi> SAW, no indeks 107. ; Abu Dawud, Sunan Abu Dawud, Vol.2 (Beirut: Da >r al-Fikr,t.th.), 182. no