Page 1
QİYMƏTLƏNDİRMƏ VASİTƏLƏRİ
Azərbaycan tarixi
V SİNİF
Ön söz
2008/2009-cu tədris ilindən başlayaraq Azərbaycan Respublikasının
bütün ümumtəhsil məktəblərinin ibtidai təhsil səviyyəsində yeni fənn
kurikulumları tətbiq olunur. Cari dərs ilindən ümumi orta təhsil
səviyyəsinin 5-ci siniflərində də yeni fənn kurikulumlarının tətbiqinə
başlanır.
Sizə təqdim olunan bu vəsait də Azərbaycan tarixi fənni üzrə
məzmun standartlarına əsasən hazırlanmışdır. Azərbaycan tarixi
fənnindən məzmun standartları aşağıdakı məzmun xətləri üzrə
qruplaşdırılır:
Tarixi zaman
Tarixi məkan
Dövlət
Şəxsiyyət
Mədəniyyət
«Ümumi Təhsilin Konsepsiyası (Milli Kurikulum)» sənədi və onun
əsasında hazırlanmış Azərbaycan tarixi kurikulumu fəndaxili və
Page 2
fənlərarası əlaqələrin geniş tətbiqini nəzərdə tutur. Ənənəvi təlimdə
şagirdlərə faktlar toplusu verilir və onları əzbərləmək tələb olunurdu.
Nəticədə isə şagirdlər həyatda onlara lazım olmayan məsələləri də
öyrənməli olur və çox vaxt cəmiyyətdə və öz kollektivlərində baş verən
proseslərdən baş çıxara bilmirdilər.
Məzmun standartlarına görə şagirdlərin təlim nəticələrinə yalnız
hadisə və təzahürləri öyrənmək və bilmək deyil, həm də əldə olunmuş
bilik, bacarıq və dəyərlərdən müxtəlif situasiyalarda istifadə etmək,
problemi araşdırmaq, anlama, birbaşa şəxsi iştirak daxildir. Kurikulum
şagirdlərə öyrənmə zamanı müxtəlif fənlər arasında bilik, vərdiş və
konsepsiya səviyyəsində dəyərli əlaqələr yaratmaqda köməklik göstərir.
Müstəqil düşünmə, qazandıqları bilikləri tətbiq, təqdim etmə,
mühakimə yürütmə, onu əsaslandırma, qarşılaşdıqları problemləri
həlletmə, həyat hadisələri ilə tarixi hadisələri müqayisəetmə, nəticələr
çıxarma, ünsiyyət mədəniyyəti nümayiş etdirmə, səbəb-nəticə əlaqələrini
anlama Azərbaycan tarixi fənninin tədrisinin ən önəmli məqsədləridir.
Məhz buna görə də sadalanan bacarıqların qiymətləndirilməsi məqsədi ilə
tərtib olunan sual və tapşırıqların hazırlanmasında müəyyən yeniliklərin
tətbiqi məqsədəuyğun hesab edilmişdir.
Bu vəsaitdəki sual və tapşırıqlar Azərbaycan tarixi fənninin məzmun
standartlarını əhatə edir. V sinif Azərbaycan tarixi fənni üzrə 32 tədris
həftəsinin hər birinə sual və tapşırıqlar təklif olunmuşdur. Təqdim
olunmuş suallar tarixi dövrlər üzrə qruplaşdırılıb. Vəsaitdə mürəkkəblik
dərəcəsi rənglərlə fərqləndirilmişdir: yaşıl rəng sadə, qırmızı rəng orta,
mavi rəng isə çətin tapşırıqlardır.
Təqdim olunan sual və tapşırıqların əksəriyyəti açıqtiplidir. Sualların
böyük əksəriyyəti məntiqi, tənqidi və yaradıcı təfəkkürün inkişafına
Page 3
xidmət edir. Suallar müxtəlif formatlarda (sxem, xəritə, cədvəl və s.)
verilmişdir. Şagirdlər sualların cavablandırılmasında ancaq qısa cavablarla
kifayətlənməməlidir. Alınan qısa cavablar sualın mahiyyətini açmağa açar
rolunu oynamalıdır.
Məsələn :
Sual nümunəsi :
Azıx adamına aid olan açar sözlərə uyğun olaraq kiçik hekayə qurun.
Bu sualın cavablanmasında şagirdlər ilk növbədə verilmiş
məlumatlara uyğun olaraq cavabı müəyyən edirlər (150 kq kül və kömür,
onu daima qoruyurdular ifadələrinə əsasən Ocaq cavabını aşkar edirlər).
Bundan sonra isə şagirdlər ocağı daima qoruyurdular fikrinin mahiyyətini
açmalıdırlar. Göründüyü kimi bu cür suallarda şagirdlərdən əsas olaraq
faktoloji cavablar tələb olunmur, təfəkkürün inkişafı izlənilir və
qiymətləndirilir.
Sual nümunəsi :
Atabəylər dövləti Naxçıvan şəhərinin inkişafına maraq göstərirdimi?
Page 4
Bu sualda isə şagirdlərdən yalnız Naxçıvan şəhəri ilə bağlı məlumat
soruşulmur. Sual nümunəsində təqdim tapşırıq doğru hesab olunan cavabı
da əsaslandırmağı tələb edir. Bu, bir növ, əzbərçiliyin, təsadüfi yanaşmanın
düşünməyə əsaslanan yanaşma ilə müqayisədə o qədər də inandırıcı
olmadığını sübut edir. İstənilən şagird ayrı-ayrı cavabı doğru hesab edə
bilər. Ehtimalla bunlar təsadüfi də ola bilər. Ancaq “nə üçün” sualını
cavablandırmaq isə təsadüfliyi, yanlışlığı, yaxud doğruluğu təsdiqləyir.
Azərbaycan tarixi fənninə aid mətnli sual və tapşırıqların vəsaitə
daxil edilməsi şagirdlərin həm fəndaxili, həm də fənlərarası
inteqrasiyayaratma, tədqiqetmə, ardıcıllığı müəyyənetmə, müqayisə,
fərqləndirmə bacarığını üzə çıxarmaq, qiymətləndirmək üçün də imkan
yaradır.
Qiymətləndirmə vasitələrinin hazırlanmasında müxtəlif
ölkələrin qiymətləndirmə vasitələrinin hazırlanması təcrübəsindən istifadə
olunub.
Təqdim olunan tapşırıqlardan istifadə edərkən şagirdlərin təlim
fəaliyyəti haqqında aşağıdakı nəticələri çıxarmaq olar:
Geriləmənın səbəbi nədir?
Hansı mövzunun tədrisinə əlavə vaxt ayrılmalıdır?
Hansı şagirdə fərdi yanaşılmalıdır?
İrəliləyişə nail olmaq üçün hansı vasitələrdən istifadə edilməlidir?
Hansı forma və məzmunda olan qiymətləndirmə vasitələri daha
əlverişlidir?
Ümid edirik ki, pedaqoji fəaliyyətində öz təşəbbüskarlığı ilə seçilən
müəllimlər bu tipli sual və tapşırıqların hazırlanmasında daha fəal
olacaqlar.
Page 5
Vəsaitdən səmərəli istifadə edən, faydalı rəy və təkliflərini
əsirgəməyən hər kəsə öncədən minnətdarlığımızı bildirir, uğurlar diləyirik.
1. Tarixi zaman
Şagird:
1.1. Xronologiya ilə bağlı əsas anlayışları fərqləndirir.
1.1.1. Tarixi zaman anlayışları arasındakı əlaqələri müəyyənləşdirir.
1.1.2. Sadə xronoloji məsələləri həll edir.
1.2. Tarixi mənbələri tanıdığını nümayiş etdirir.
1.2.1. Maddi və yazılı mənbələri fərqləndirir.
1.2.2. İllüstrasiya, şəkil və sənədli materiallardan istifadə edərək tarixi tədqiqat
aparır.
1.3. İnsanların həyat tərzindəki dəyişiklikləri sivilizasiyalarla əlaqələndirir.
1.3.1. İnsanların həyat tərzindəki dəyişiklikləri öz ailəsi nümunəsində təsvir edir.
2. Tarixi məkan
Şagird:
2.1. Azərbaycan ərazisinin təbii-coğrafi şəraitini tarixi hadisə, proses və
təzahürlərlə əlaqələndirir.
2.1.1. İnsan və cəmiyyətin həyatı üçün əlverişli təbii amilləri təsvir edir.
2.1.2. Xəritələrdə Azərbaycan ərazisini və mühüm tarixi abidələri müəyyənləşdirir.
Page 6
3. Dövlət
Şagird:
3.1. Azərbaycan ərazisində dövlətlərin yaranması, inkişafı və tənəzzülü ilə bağlı
bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
3.1.1. Azərbaycan dövlətləri haqqında sadə biliklər nümayiş etdirir.
3.1.2. Xalqın mənafeyinin qorunmasında dövlətin rolunu dəyərləndirir.
3.1.3. Kiçikhəcmli tarixi hekayə qurur.
4. Şəxsiyyət
Şagird:
4.1. Tarixi şəxsiyyətləri dövr baxımından qiymətləndirir.
4.1.1. Azərbaycan tarixində mühüm rol oynamış şəxsiyyətləri (İranzu, Cavanşir,
Şəmsəddin Eldəniz, Uzun Həsən, Sara xatun, Şah I İsmayıl, Cavad xan, Məmməd
Əmin Rəsulzadə, Nəriman Nərimanov, Heydər Əliyev, İlham Əliyev və b.)
müəyyən edir.
4.1.2. Mənbələrə əsasən şəxsiyyətlər haqqında təqdimatlar hazırlayır.
5. Mədəniyyət
Şagird:
5.1. Mədəniyyət və sivilizasiyaları qiymətləndirir.
5.1.1. Mədəniyyət abidələrinin əhəmiyyətini izah edir.
5.1.2. Milli-mənəvi dəyərləri fərqləndirir.
5.1.3. Azərbaycan mədəniyyəti ilə bağlı sadə təqdimatlar hazırlayır.
Page 7
Azərbaycanda qədim dövrdə
1) Verilən rəqəmləri rum rəqəmləri ilə yazın.
2) Zaman oxunda göstərilən tarixlər arasında neçə il fərq var ?
3) Tarixi mənbələrə aid olan nümunələri sxemə uyğun olaraq yazın:
6
14
3
9
20
Maddi mənbələr
Yazılı mənbələr
Page 8
4) Azığ adamına aid olan açar sözlərə uyğun kiçik məlumat verin.
5) Şəkildəki əmək alətlərini “Azığantropa” uyğun olub olmadığını müəyyən edin və
onu şərh edin.
6) Aşağıdakı heyvanlardan hansılarının sümüklərinə Azığ mağarasında rast
gəlinmişdir?
•150 kq kül və kömür
•Onu daima qoruyurdular
1
•Ən qiymətli tapıntı
•Yer kürəsində 4-cü tapıntı
2•35 növünə rast
gəlinib
•Onun sayəsində ət, piy və dəri əldə olunurdu
3
Page 9
7) Verilmiş xəritə və şəkillər əsasında Azərbaycanda qədim insan haqqında məlumatlar
hazırlayın.
8) Aşağıda göstərilmiş anlayışların tərifini verin.
9) İbtidai icma quruluşu dövrünün sxemini tamamlayın.
10) Manna dövlətinin ərazisini xəritədə göstərin.
1
• ?Qəbilə
• ?Qavaldaş
• ?Tayfa
Page 10
11) Qədim rəsmə əsasən Manna ordusunu təsvir edin.
12) Manna dövlətinə aid olan anlayışları müəyyən edin.
13) Mətni oxuyun və suala cavab verin.
Manna dövləti eramızdan əvvəl 9-cu əsrdə Urmiya gölü ətrafında meydana gəlmişdir.
Üç əsrə yaxın mövcud olmuş Manna Azərbaycanın ən qədim dövləti hesab olunur.
Manna dövləti neçənci əsrdə süqut etmişdir?
14) Dövlətin əlamətlərini tamamlayın.
Manna
Padşah şəhəri
Qala şəhər
Qəbələ
İzirtu
?
qanun
?
xəzinə
?
ərazi
Page 11
15) Xəritədə massagetlərin məskunlaşdığı yeri göstərin.
①
②
③
16) Aşağıda verilmiş açar sözlərdən istifadə etməklə cümlə qurun.
17) Şəkil əsasında hekayə qurun
massagetlər
hərbi hiylə
Araz çayından şimalda
Kir
Page 12
18) Mətni oxuyun və suallaraa cavab verin.
Fars hökmdarı II Kir tərəfindən hiylə yolu ilə ələ keçirilən Tomirisin cəsur oğlu
hökmdardan onun qandallarını açdırmasını xahiş etdi. Şahzadə əlləri qandaldan azad
olan kimi yaxınlıqda dayanan döyüşçünün üstünə atılıb qılıncını əlindən aldı. O,
“Bizdə kişilər ölümü şərəfsiz yaşamaqdan üstün tuturlar” deyərək qılıncı ürəyinə
soxdu.
Tomris hansı tayfanın başçısı idi?
Tomirisin oğlunun etdiyi bu hərəkət nə üçün qəhrəmanlıq hesab olunur?
19) Riyazi hesablamadan istifadə edərək hadisələr arasında əsr fərqini tapın.
20) Atropatena hansı ərazidə yerləşirdi?
②
①
③
Manna dövlətinin yaranması
Massaget tayfalarının
II Kiri məğlub etməsi
?
Page 13
21) Aşağıda göstərilmiş mətndən istifadə şəkildə təsvir olunan hadisəni müəyyən edin.
Makedoniyalı İsgəndərin Şərqə yürüşü nəticəsində Əhəmənilər dövləti süqut etdi.
Mannanın süqutundan sonra yadelli əsarətinə düşmüş Azərbaycan ərazisi yenidən
əsarət təhlükəsinə məruz qaldı. Bu zaman Araz çayından cənubdakı torpaqları idarə
edən cəsur Azərbaycan evladı böyük diplomatik siyasət yürüdərək ölkəni növbəti
əsarətdən xilas etdi. Beləliklə Azərbaycan ərazisində yeni müstəqil dövlət yarandı.
22) Atropatenaya aid olan məlumatlardan istifadə edərək kiçik hekayə qurun.
23) Şəkil əsasında Atropatena döyüşçüsünü və ordusunu təsvir edin.
Atr
op
aten
a
Atropat
Hindistan və Çin
Araz çayından cənubda
Qazaka
Page 14
24) Manna və Atropatena dövlətlərinə aid olan ifadələri müfaviq olaraq cədvəldə
yerləşdirin.
1. Qonşu dövlətlərə qarşı mübarizə aparması
2. Ərazisindən mühüm ticarət yollarının keçməsi
3. Araz çayından cənubdakı torpaqlarda yaranması
4. İşğal olunmuş torpaqların azad olunması və qaçqınların geri qaytarılması
5. Dövlətin adı güclü tayfanın adı ilə bağlı olması
6. Ölkədə yadelli ağalığa son qoyularaq müstəqil dövlətin əsasının qoyulması
25) Atropatena ərazisində aşkar edilmiş maddi mənbələri müəyyən edin.
26) Aşağıdakılardan Albaniyaya aid olanları müəyyən edin və onları izah edin.
Mannanın
Atropatenadan
fərqli cəhəti
Manna və
Atropatena
arasında oxşar
cəhətlər
Atropatenanın
Mannadan fərqli
cəhətləri
?
? ?
ŞüşəAzıx
adamıKirəmit
Əl dəyirmanı
Qala-şəhər
Maddi mənbələr
11
1
Page 15
27) Şəklə əsasən Albaniyanın təsərrüfatını təsvir edin.
28) Albaniyanın sərhədlərini müəyyənləşdirin və aşağıdakı sualları cavablandırın.
1) Albaniyanın qərb sərhədlərində yerləşən qədim dövlət hansıdır?
2) Albaniyanın cənub sərhədlərində yerləşən qədim dövlət hansıdır?
29) Şəkil əsasında Albaniyada sənət növləri haqqında məlumat verin
Page 16
30) Atropatena və Albaniya dövlətləri arasında oxşar və fərqli cəhətləri müəyyən edin.
Atropatena Albaniya
Oxşar
cəhətlər
31) Albaniya ərazisində aşkar edilmiş maddi və yazılı mənbələri qeyd edin.
32) Mətni oxuyun və suala cavab verin.
Albaniya dövləti eramızdan əvvəl 4-cü əsrdə Araz çayından şimaldakı Azərbaycan
torpaqlarında meydana gəlmişdir. Bizim eranın 3-cü əsrində İranda yaranmış Sasani
dövləti Albaniyanı özünə tabe etdi. Buna baxmayaraq Albaniya öz daxili müstəqilliyini
saxlaya bilmişdir.
Albaniya yarandıqdan neçə əsr sonra Sasani hakimiyyəti altına düşmüşdür?
Maddi mənbələr
1
1
Yazılı mənbələr
1
1
Page 17
33) Şəkillər əsasında sualları cavablandırın.
1. Birinci şəkildəki hansı abidədir? Bu abidə Azərbaycanda hansı dinin yadigarıdır?
2. Şəki şəhəri ərazisində yerləşən ikinci şəkildəki abidənin adı nədir? Bu abidə
Azərbaycanda hansı dinin yadigarıdır?
3. Üçüncü şəkildə hansı abidədir? O, hansı dinin müqəddəs mərkəzidir?
34) Azərbaycanda islam dininin qəbul edilməsinin əhəmiyyətini izah edin.
35) Azərbaycanda vahid dinin – İslam dini – yaranmasının nəticələri yazılmış sxemdə
tamamlayın.
1 2 3
Azərbaycan xalqının
yaranması prosesi başa
çatdı
Milli dəyərlərimiz
daha da zənginləşdi
Bu
nec
ə b
aş v
erd
i ?
Bu
necə b
aş verd
i ?
Vahid din
?
ümumi islam
dəyərləri formalaşdı
?
elm və təhsil
inkişaf etdi
Page 18
Azərbaycan orta əsrlərdə
36) Şəkil əsasında Cavanşirin qəhrəmanlığı haqqında kiçik hekayə qurun.
37) Cavanşirin xarici siyasətinin istiqamətlərini əks etdirən sxemi doldurun.
Qonşu dövlətlərlə münasibət
Xəzər
xaqanlığı
Ərəb xilafəti Sasani dövləti
? ? ?
38) Azərbaycan hökmdarlarını birləşdirən amilləri müəyyən edin.
Bu hökmdarlardan hansıları Şimali Azərbaycan torpaqlarında yerləşən dövlətləri idarə
etmişlər?
Bu hökmdarlardan hansıları yadellilərlə mübarizə aparmışdır?
Bu hökmdarlardan hansıları eramızdan əvvəldə hakimiyyətdə olmuşdu?
İranzu Tomiris Atropat Cavanşir
Page 19
39) Cavanşir və Babəkin fəaliyyətində oxşar və fərqli cəhətləri müəyyən edin.
40) Xürrəmilər hərakatı dövrünə aid olan ifadələrə uyğun cümlə qurun.
41) ”....Qırx il kölə kimi yaşamaqdansa, bir gün azad yaşamaq yaxşıdır!”
Bununla Babək nə demək istəyirdi?
42) Şəkil əsasında Xürrəmilərin ərəblər üzərində qazandıqları qələbə döyüşünü təsvir
edin.
Babək
Cavanşir
Bəzz qalası
21 il
AfşinBabək
Page 20
43) Xürrəmilər üsyanının səbəblərini qeyd edin.
44) Aşağıda verilmiş şəkillərin Xürrəmilər hərəkatı ilə əlaqəsini qeyd edin.
45) Şəkillər əsasında Kitabi –Dədə Qorqud dastanı haqqında kiçik hekayə qurun.
Səbəblər
? ? ?
Page 21
46) ”Kitabi Dədə -Qorqud” dastanında əks olunmuş anlayışları izah edin.
47) Oğuzları qədim adətləri ilə Azərbaycan xalqının indiki adətləri arasında hansı oxşar
cəhətlər var.
Oxşar cəhətlər
48) Dərbənd keçidinin yerləşdiyi ərazini xəritədə qeyd edin.
③
①
②
49) Onun şox böyük hərbi əhəmiyyəti vardı: Şimaldan Azərbaycana və digər cənub
ölkələrinə hücum edən tayfalar həmişə ondan istifadə etmişlər.
Yuxarıda sadalananlar nəyə aiddir?
Dədə-Qorqud
Qara donlu kafirlər
Qarı düşmən dost olmaz
Din və türk birliyi
Page 22
50) Dərbənd şəhərinə aid olan anlayışları izah edin.
51) Aşağıdakı tarixi zamanlarda baş vermiş hadisələri müəyyən edin.
52) Şəkil əsasında Dərbəndin qala divarlarının əhəmiyyətini izah edin.
53) Xəritədə Şamaxıdan keçən karvan yollarını müəyyən edin.
Liman-şəhər
Kətan parça
"Dəmir-qapı"
Qul alveri
?
•eramızdan əvvəl 530-cu il baş verib
?
•eramızın 3-cü əsrində Azərbaycan işğala məruz qalıb
?
•816-cı ildən başçılıq edib
Page 23
54) Şamaxı şəhəri ilə bağlı verilmiş sualları cavablandırın.
55) Şirvanşahlar dövlətinə aid edilən aşağıdakı memarlıq abidəsini təsvir edin.
56) Aşağıdakı suallar əsasında Azərbaycan dövlətləri arasında oxşarlıqları tapın.
Bu dövlətlərdən hansıları Araz çayından şimaldakı torpaqlarda yerləşirdi ?
Yuxarıda verilmiş xəritələrdə hansı Azərbaycan dövlətlərinin əks olunduğunu müəyyən
edin.
Şəkillərin hansı Azərbaycan dövlətlərinə aid olduğunu müəyyən edin.
Şamaxı
Nə üçün ?
"Qala şəhər" adlandırırdılar
Mədəniyyət mərkəzi idi
Hansı səbəbdən? XVI əsrdə süqut etdi
Atropatena
Manna
Albaniya Şirvanşahlar
Page 24
57) Şəkil əsasında Şamaxı bazarını təsvir edin.
58) Şirvanşahlar dövlətinin birinci və ikinci liman-şəhərlərini xəritə üzərində qeyd edin.
59) Mətni oxuyun və sualları cavablandırın.
12-ci yüzillikdə Şirvanşahlar sarayında şairlər məclisi fəaliyyət göstərirdi. Bu
məclisə dövrün məşhur şairləri toplaşır, bir-birlərinin əsərlərini dinləyir, fikirlərini
bölüşürdülər. Şirvan şairləri Azərbaycan mədəniyyətinin İntibah dövründə böyük
izlər qoymuşdular.
İntibah mədəniyyəti nə deməkdir?
Azərbaycan İntibah mədəniyyəti hansı dövrə təsadüf edir?
60) Aşağıda abidələrdən hansıları UNESKO tərəfindən ümumdünya irsi siyahısına daxil
edilmişdir?
1 2
3 4
Page 25
61) Şəkil əsasında Bərdə şəhərinin mərkəz hissəsini təsvir edin.
62) Bərdə və Qəbələ şəhərləri arasında oxşar (+) və fərqli (-) cəhətləri müəyyən edin.
63) Xəritədə hansı hadisə təsvir olunub?
Page 26
64) Anlayışlara və şəkillərə əsasən sualları cavablandırın.
65) Aşağıdakı tarixi zamanlarda baş vermiş hadisələri müəyyən edin.
66) Açar sözlərdən istifadə etməklə slavyanların Bərdəyə yürüşü haqqında kiçik hekayə
qurun.
1192
944
816
944-cü il
Kür çayı
Slavyanlar Qənimət
Azərbaycan qoşunu
6 ay gəmi
20 dirhəm
Xəzər dənizi
Page 27
67) Paytaxtı Təbriz şəhəri olmuş Azərbaycan dövlətlərini qeyd etməklə tamamlayın.
68) Xəritədə Təbriz şəhərinin yerini müəyyən edin.
69) Azərbaycan şəhərlərinə aid edilən məlumatları müfaviq olaraq sıralayın.
Təbriz, Şamaxı, Ərdəbil, Bərdə
1) Azərbaycan ərazisində ilk dəfə bu şəhərdə kağız pullardan istifadə olunub.
2) 15-ci əsrdə Səfəvi şeyxləri tərəfindən idarə olunurdu.
3) Slavyanların basqınından sonra şəhər bir daha çiçəklənmədi.
4) Xəqani Şirvani bu şəhərdə yaradıcılıqla məşqul olub.
70) Təbriz və Ərdəbil şəhərləri arasında oxşar və fərqli cəhətləri müəyyən edin.
Təbriz Oxşar Ərdəbil
cəhətlər
Rəvvadilər
?
Təbriz xanlığı
?
?
Page 28
71) Aşağıdakılardan memar Əcəminin yaratdığı memarlıq əsərini müəyyən edin və onu
təsvir edin.
72) “Biz gedəcəyik-dünya qalacaqdır,
Biz öləcəyik-bu, xatirə qalacaqdır”.
Möminə Xatın türbəsində yazılmış bu sözlərlə Memar Əcəmi öz sənəti haqqında nə
deyir ?
73) Nizami Gəncəvinin Azərbaycanın aşağıdakı şəhərləri haqqında verdiyi məlumatları
qeyd edin.
74) İntibah mədəniyyəti ilə bağlı məlumatları yazın.
Oyanışın
səbəbləri
Görkəmli
nümayəndələri
Möhtəşəm
abidələri
•?Dərbənd
•?
Bərdə
•?Gəncə
Page 29
75) Şəkil əsasında Gəncə şəhərinin quruluşu haqqında məlumat verin.
76) Şəmsəddin Eldənizin həyatında zirvəyə qalxdığı yolu verilmiş anlayışlar əsasında
təsvir edin.
77) Atabəy Eldənizin Azərbaycan torpaqlarını vahid dövlətdə birləşdirməsinin hansı
müsbət təsiri olduğunu qeyd edin.
hökmdar
atabəy
qul
Şəm
səd
din
Eld
əniz
?
?
?
Page 30
78) Şəmsəddin Eldənizin fəaliyyətini göstərən xəritədəki işarəyə görə suallara cavab
verin.
79) Köməkçi ifadələrdən istifadə edərək anlayışların mənasını açıqlayın.
80) Aşağıda göstərilən tarixlərdə baş vermiş hadisələri müəyyən edin.
81) Ərdəbil və Naxçıvan şəhərlərinin oxşar və fərqli cəhətləri hansılardır?
Ərdəbil Oxşar Naxçıvan
1063 1136 1259
Əd
əbi
əsər
Xəmsə
XII
əsr
Dinar
Məm
ur
Canişin
Page 31
82) Atabəylər dövlətinin hökmdarlarına aid olan ifadələri açıqlayın.
83) Aşağıdakı sualları “Bəli”, “Xeyr” qeyd etməklə cavablandırın və fikrinizi
əsaslandırın.
Bəli Xeyr Məlumat doğrudurmu ? Fikrinizi
əsaslandırın
Atabəylər dövlətinin ilk paytaxt
şəhəri Naxçıvan olmuşdur.
Təbriz Azərbaycanın böyük
ipəkçilik mərkəzlərindən biri idi.
Gəncənin məhşur dəmir
darvazaları İbrahim Osmanoğlu
tərəfindən düzəldilmişdir.
84) Atabəylər dövləti Naxçıvan şəhərinin inkişafına maraq göstərirdilərmi?
85) Sualları məlumatlara suallara uyğun cavablandırın.
Sultan
Dinin günəşi
Atabəy
Nə üçün?
•Şəmsəddin Eldənizin dövründə Azərbaycan torpaqları vahid dövlət halında birləşdirildi
Misal göstərin
•Naxçıvanda Azərbaycanın məhşur memarlıq abidələri inşa olunmuşdur
Hansının ?
•Orta əsrlərdə Azərbaycanda yaranmış dövlətin sərhədləri Dərbənddən İran körfəzinə kimi uzanırdı
Page 32
86) XII əsrdə Azərbaycanda paytaxt olmuş şəhərləri xəritə üzərində qeyd edin.
87) Naxçıvanla bağlı verilmiş məlumatlara əsasən sualları cədvəldə cavablandırın.
88) Azərbaycan Atabəylər dövlətinin paytaxtı olmuş Naxçıvanın yerini xəritədə
müəyyən edin.
Naxçıvan dünyanın ən
qədim şəhərlərindən
biridir.
Bunu sübut edir ?
Naxçıvan karvan
yolları üstündə
yerləşirdi
Ona görə də burada
inkişaf edirdi ?
Page 33
89) ”Millətin və dinin köməkçisi, elm ölkəsinin şahı. Ana-dövran belə oğul doğmamışdır”.
Nəsrəddin Tusinin qəbri üzərində yazılmış bu sözlər nəyi ifadə edir?
90) 12-ci və 13-cü yüzilliklərdə Azərbaycan tarixində hansı hadisələrin baş verdiyini
müəyyən edin.
12-ci əsr 13-cü əsr
91) Açar sözlərdən istifadə edərək Nəsrəddin Tusi ilə bağlı kiçik hekayə qurun.
rəsədxana, Elxanilər, kitabxana, münəccim, göy cisimləri, elm ocağı
92) Riyazi hesablamadan istifadə edərək tarixi hadisəni tapın.
93) N.Tusi və Fəzlullah Rəşidədinin fəaliyyətini müqaisə edin, oxşar və fərqli cəhətləri
müəyyən edin.
Nəsrəddin Tusi (fərqli)
Oxşar cəhətləri
Fəzlullah Rəşidəddin (fərqli)
Marağa rəsədxanasının
tikildiyi il700
Alınan rəqəmdə hansı
hadisə baş verib?
Page 34
94) Fəzlullah Rəşidəddinin yaratdığı kiçik şəhərciyin sxemi əsasında onu təsvir edin və
mühüm tikililəri müəyyən edin.
M _________________________
K _________________________
R _________________________
X _________________________
E _________________________
M ________________________
95) Ağqoyunlu dövlətinin hansı Azərbaycan dövləti ilə həmsərhəd olduğunu müəyyən
et.
96) Şəkil əsasında 15-ci əsr Azərbaycan döyüşçüsü haqqında məlumat verin.
Page 35
97) Ağqoyunlu dövlətinin xəzinəsinə gələn gəlirləri sxem əsasında toplayın.
Xəzinə
98) Şəkil əsasında Sara xatunun diplomatik fəaliyyətini təsvir edin.
99) Sara xatını Tomirislə müqaisə edin, oxşar və fərqli cəhətləri müəyyən edin.
Sara xatın Tomiris
Oxşar
cəhətlər
100) Ağqoyunlu hökmdarı Uzun Həsənin fəaliyyətini cədvəl əsasında qurun.
Xarici
siyasət
Daxili
siyasət
Mədəniyyətin
inkişafı
Page 36
101) Şəkildəki tarixi şəxsiyyətləri adlandırın və onların fəaliyyətini izah edin.
102) Uzun Həsənlə bağlı verilən məlumatların “doğru” və “yanlış” olduqlarını
müəyyən edin.
103) 14-cü və 15-ci yüzilliklərdə Azərbaycan tarixində baş vermiş ən mühüm
hadisələri müəyyən edin.
D Y M ə l u m a t l a r Güclü mərkəzləşdirilmiş dövlət yaratmışdır.
“Qurani-Kərim”i Azərbaycan türkçəsinə
tərcümə etdirmişdir.
Əhalinin vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün
Avropa ölkələrindən buğda almışdır.
Şirvanşahlar dövləti ilə müharibələr etmişdir.
Təbrizdə gün ərzində üç dəfə rəngini dəyişən
məsçid tikdirmişdir.
14-cü yüzillik 15-ci yüzillik 1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
Page 37
104) Azərbaycan hökmdarların onlara aid olan məlumatla müvafiq olaraq cədvəldə
yerləşdirin.
Cavanşir, Şəmsəddin Eldəniz, Qızıl Arslan, Uzun Həsən, Şah İsmayıl Xətai
Mərkəzləşdirilmiş
dövlət yaradıb
“Qanunnamə”
tərtib
etdirmişdir
“Sultan” titulu
daşıyıb
Avropa
ölkələri ilə
iqtisadi
əlaqələr
qurmuşdur
105) Səfəvilər dövlətinin ilk paytaxt-şəhərini xəritədə müəyyən edin və dairəyə
alın.
106) Şəkil əsasında kiçik yaşlı İsmayıl haqqında hekayə qurun.
Page 38
107) Səfəvilər dövlətinin yaranmasından əvvəl və yarandığı dövrdə
Azərbaycandakı vəziyyəti müqayisə edin.
108) Anlayışların mənasını açıqlayın.
109) Şəkil əsasında Səfəvilər dövlətinin idarəetmə sistemini təsvir edin.
15-ci əsrin sonu 16-əsrin əvvəlləri
Qızılbaş
İmperiya
Xətai
Page 39
110) Şah İsmayıl Xətainin məhşur kəlamlarını izah edin.
111) Uzun Həsən və Şah İsmayılı müqayisə edin, oxşar və fərqli cəhətləri müəyyən
edin.
112) İsmayıl Səfəvi Azərbaycanda hakimiyyəti ələ almaq üçün hansı dövlətlərlə
mübarizə aparmalı olmuşdur? Xəritə üzərindəki rəqəmlərə görə dövlətləri müəyyən
edin.
②
①
“Sizə Gülüstan qalası,
yoxsa Azərbaycan
lazımdır?”
“Qılınc həmin
qılıncdır, qol isə o qol
deyil!”
Uzun
Həsən
Şah
İsmayıl
Xətai
Oxşar
cəhətlər
Page 40
113) Məhəmməd Füzulinin əsərləri haqqında məlumat cədvəlində qeyd edin.
“Bəngü-badə”
poemasını
yazmışdır
“Leyli və
Məcnun”
poemasını təqdim
etməklə ayda 9
axça (gümüş pul)
məbləğində
təqaüd
kəsilmişdir
“Meyvələrin
söhbəti” əsərinin
müəllifidir
“Şikayətnamə”
əsərini
yazmışdır
Bu əsəri hansı
hökmdara həsr
etmişdir?
Şairə təqaüd
kəsən hökmdar
kimdir?
Bu əsər nədən
bəhs edir?
Hansı
səbəbdən belə
bir əsər
yazılmışdır?
114) Şəkil əsasında Məhəmməd Füzuli haqqında kiçik hekayə qurun.
115) Riyazi hesablamadan istifadə edərək tarixi hadisəni tapın.
Füzulinin 500 illik yubileyinin
keçirildiyi il480
Alınan rəqəmdə hansı
hadisə baş verib?
Page 41
116) Şəkil əsasında Nadir şahın ordusunu təsvir edin.
117) “Şərqin son fatehi” mövzusunda esse hazırlayın.
118) 1736-cı ildə keçirilən Muğan qurultayından sonra Səfəvilər dövləti süqut etdi.
Səfəvilər dövlətinin neçə il mövcud olduğunu hesablayın.
119) Nadir şahla bağlı suala cavab verin və bunun “müsbət”-“mənfi” cəhətlərini
müəyyən edin.
120) Məntiq pozulmuşdur:
A) Nadir şah – Xəzər dənizində güclü hərbi donanma yaratmaq üçün Avropadan
mütəxəssislər gətirmişdir.
B) Nadir şah – Hindistanı fəth etmək üçün bu ölkəyə hərbi yürüş etmişdir.
C) Nadir şah – Xəzərsahili bölgələrdən rus qoşunlarını çıxarmışdır.
D) Nadir şah – Osmanlı sultatı Səlimlə Çaldran düzündə döyüşmüşdür.
Doğru cavab : __________ Fikrini əsaslandır _______________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
Nə üçün Nadir şah ölkədə vergiləri artırırdı?
+ -
Page 42
Yeni tarix dövrü
121) Xəritədə Şəki xanlığının ərazisini müəyyən edin.
1
2 3
4
122) Albaniya və Şəki xanlığı arasında oxşar və fərqli cəhətləri müəyyən edin.
123) Şəkildə təsvir olunan abidənin yerləşdiyi məkanı və özünəməxsus
xüsusiyyətlərini müəyyən edin.
Oxşar cəhətlər Fərqli cəhətlər
Page 43
124) Şəki xanlığı ilə bağlı verilmiş ifadələrdən istifadə edərək Şəki xanlığının
xarici siyasəti haqqında məlumatlar hazırlayın..
125) Şəki xanlığı haqqında verilmiş kiçik mətndə səhvləri tapın və altından xətt
çəkin.
Şəki xanlığı Azərbaycanın cənub torpaqlarında yaranmış ilk müstəqil xanlıqdır.
Xanlığın əsasını Hacı Çələbi xan qoymuşdur. Xanlığın müstəqilliyinə nail olmaq üçün
Hacı Çələbi xan 3 il Gülüstan qalasında Nadir şahın qüvvələrinə qarşı müqavimət
göstərmişdir.
126) Qarabağ xanlığının ərazisini xəritədə müəyyən edin.
1
3
4
İlk müstəqil xanlıq
Hacı Çələbi xan"Qarı düşmən dost olmaz"
Azərbaycan xanlarının əsir alınması
Möhkəm idi
"Gələsən-görəsən"
Page 44
127) Şuşanın həyatını sxem üzrə təsvir edin.
128) Şuşa şəhərinin məhşurlarını cədvəldə qeyd edin.
Xanları Bəstəkarı Müğənnisi Şairə Generalı Rəssamı
129) Şəkil əsasında ermənilərin Azərbaycan torpaqlarında məskunlaşdırılması
haqqında məlumat verin.
Yaranması haqqında
Qüdrətli qala kimi
İqtisadi vəziyyəti
Page 45
130) Aşağıdakı anlayışların mənasını açıqlayın.
131) Şəki və Qarabağ xanlıqlarını müqayisə edin, fərqli və oxşar cəhətləri müəyyən
edin.
132) İrəvan xanlığının ərazisini xəritədə müəyyən edin.
4
1
3
2
Şəki xanlığı Qarabağ xanlığı
Oxşar cəhətlər
"Azərbaycanın qapısı"
"Pənəhabad"
"İsa bulağı"
Page 46
133) Mətni oxuyun və suallara cavab verin.
İrəvan xanlığının var-dövlətini ələ keçirmək istəyən gürcü hökmdarı bu şəhərə
tez-tez yürüşlər edirdi. Bu yürüşlərin qarşısı alınsa da, xanlığa böyük ziyan
dəyirdi. 1827-ci ildə ruslar İrəvan qalasının güclü müqavimətinə baxmayaraq
şəhəri ələ keçirdilər. Tezliklə Azərbaycan ərazisində mövcud olmuş sonuncu
müstəqil xanlıq süquta uğradıldı. Xanlığın yerində qondarma “erməni
vilayəti” yaradıldı.
a) İrəvan xanlığına gürcü və rus qoşunlarına qarşı mübarizəsində xəyanət
edən kimlər olmuşdur? Kömək göstərməklə onlar nəyə nail olmaq
istəyirdilər?
b) İrəvan xanlığının süqutu ilə Səfəvilər dövlətinin süqutu arasında neçə il
fərqi olduğunu hesablayın.
134) İrəvan torpaqlarının qədim Azərbaycan torpaqları olmasını sübut edən
faktları sadalayın.
№ S ü b u t e d ə n f a k t l a r
1
2
3
135) Şəkillər əsasında İrəvan xanlığı haqqında kiçik hekayə qurun.
. .
. .
Page 47
136) Gəncə xanlığının ərazisini xəritədə müəyyən edin.
4
1
3
2
137) Gəncə xanlığı ilə bağlı verilmiş açar sözlər əsasında kiçik hekayə qurun.
138) Gəncə xanlığı haqqında verilmiş məlumatları xronoloji cəhətdən sıralayın.
Orucluq bayramı günü
rusların hücuma
keçməsi
Rusiya çarının general
Sisianovu Gürcüstana
baş rəis təyin etməsi
Ermənilərin xəyanət
etməsi
1
2
3
yadelli əsarətinə qarşı mübarizə
erməni xəyanəti
Page 48
139) Şəkil əsasında “”Gəncə xanlığının son günü” mövzusunda kiçik hekayə
qurun.
140) Gəncə xanlığını Qarabağ xanlığı ilə müqayisə edin. Oxşar və fərqli cəhətləri
müəyyən edin.
Gəncə xanlığı
Qarabağ xanlığı
Oxşar cəhətləri
141) Verilmiş tarixlərin hansı Azərbaycan xanlıqlarına aid olduğunu müəyyən
edin..
Azərbaycan xanlıqları
1757
18041805
Page 49
142) Şəkil əsasında Cavad xan haqqında kiçik hekayə tərtib edin.
143) Azərbaycan xanlıqlarına aid edilən ifadələri müfaviq olaraq yerləşdirin.
Bayat qalası, Cavanşir tayfası, “Üç kilsə”, Sərdar sarayı, Cıdır düzü
144) Azərbaycan xanları ilə bağlı suallara cavab verin.
Hacı Çələbi xan, Cavad xan, Həsən xan
Rus qoşunlarına
güclü müqavimət
göstərmiş
Azərbaycan xanları
19-cu əsrdə
hakimiyyətdə
olmuş Azərbaycan
xanları
Qarabağ xanlığı İrəvan xanlığı
Page 50
145) Gəncə və İrəvan xanlıqlarının hərbi qüvvələrinin rus qoşunları ilə döyüşdə
məğlub olmasının səbəblərini müəyyən edin.
146) Birinci Rusiya-İran müharibəsi dövründə Rusiya tərəfindən işğal olunmuş
xanlıqları xəritədə göstərin.
4
1 3
2
147) Aşağıda verilmiş məlumatları cədvələ müvafiq olaraq yerləşdirin.
Bir sıra Azərbaycan xanlıqları güclü müqavimət göstərdi.
Nadir xanın birləşdirmə siyasəti nəticəsində düşmən ordusu ölkədən
qovuldu.
Azərbaycan torpaqlarının iki hissəyə parçalanması ilə nəticələndi.
№ M ə ğ l u b i y y ə t i n s ə b ə b l ə r i 1
2
3
4
Rusiyanın 18-ci əsrin
əvvəllərində Azərbaycan
torpaqlarına yürüşü
Rusiyanın 19-cu əsrin
əvvəllərində Azərbaycan
torpaqlarına yürüşü
Page 51
148) Şəkil əsasında rusların Bakı xanı ilə danışıqları haqqında hekayə qurun.
149) İkinci Rusiya-İran müharibəsi dövründə ruslar tərəfindən işğal olunmuş
xanlıqları müəyyən edin və xəritədə göstərin.
2 1
4
3
150) Şəkillər əsasında Türkmənçay müqaviləsinin imzalanması prosesini təsvir
edin.
Page 52
151) Türkmənçay müqaviləsinin nəticələrini xəritə üzərində müəyyən edin.
152) Müqavilələri müqayisə edin, fəqli və oxşar cəhətləri müəyyən edin.
153) Riyazi hesablamadan istifadə edərək tarixi hadisəni tapın.
Kürəkçay müqaviləsi
Gülüstan müqaviləsi
Türkmənçay müqaviləsi
Türkmənçay müqaviləsinin imzalandığı il
569
Alınan rəqəmdə hansı
hadisə baş verib?
Page 53
154) Rusiya və Qacarlar arasında baş vermiş ikinci müharibənin Azərbaycan üçün
necə nəticələndiyini cədvəl üzrə müəyyən edin.
155) Abbasqulu Bakıxanov haqqında məlumatların “doğru” və “yanlış” olduqlarını
müəyyən et, yanlışları düzəlt.
156) Şəkillərdəki görə tarixi şəxsiyyətləri müəyyən edin.
Ərazi
baxımından
İqtisadi
baxımından
Elm və
mədəniyyət
baxımından
Doğru Yanlış Məlumatlar Yanlışdısa düzəlt
Rusiya və Qacarlar
arasında imzalanmış
Gülüstan müqaviləsi
zamanı tərcüməçi olub.
“Gülüstani İrəm” adlı
Azərbaycan tarixi kitabını
yazıb.
Azərbaycan dilinin ilk
elmi qramatikasını yazıb.
Məhşur rus şairi
A.S.Puşkinlə dostluq edib.
1 2 3
Page 54
157) Məlumatların aid olduqları tarixi şəxsiyyətlərə görə yerləşdirin.
3 dəfə Rusiya Elmlər Akademiyasının yüksək
mükafatı – Demidov mükafatına layiq
görülmüşdür.
“Hekayəti Müsyo Jordan və dərviş Məstəli
şah” əsərinin müəllifidir.
Azərbaycanda komediya əsərlərinin ilk
yaradıcısıdır.
Latın əlifbası əsasında Azərbaycan əlifbasını
tərtib etmişdir.
Rusiyada yeni bir elm sahəsi – şərqşünaslığın
əsasını qoymuşdur.
Mirzə Kazımbəy Mirzə Fətəli Axundzadə
158) M.F.Axundzadənin xalqımızın azadlığa qovuşması üçün qarşıya qoyduğu əsas
vəzifələri müəyyən edin.
159) Aşağıdakı tarixi şəxsləri müəyyən edərək onların oxşar cəhətlərini müəyyən
edin.
M.F.AxundzadəHəsən bəy Zərdabi
H.Z.Tağıyev
Vəzifələr?
?
?
?
?
Page 55
160) Şəkil əsasında 1837-ci ildə Rusiya işğalına qarşı qalxmış Quba üsyanının
məğlubiyyətə uğramasının bir səbəblərini müəyyən edin.
161) Şəkil əsasında Azərbaycanın görkəmli nümayəndələrini müəyyən edərək
cədvəldəki sualları cavablandırın.
162) XIX əsrdə Azərbaycanda baş vermiş mühüm hadisələri müəyyən edin.
Kimdir ? Harada anadan olub ? Elm və mədəniyyətə
verdikləri tövhə
1841-ci ildə
1875-ci ildə
1813-ci ildə
Page 56
163) Şəkil əsasında XIX əsrdə Azərbaycan kəndlilərinin vəziyyətini təsvir edin..
164) Şəkillər əsasında H.Z.Tağıyev haqqında kiçik hekayə qurun.
165) Hacı Zeynalabdin Tağıyevin xidmətlərini qeyd edin və əhəmiyyətini müəyyən
edin.
Xidmətləri Əhəmiyyəti
Page 57
166) “Molla Nəsrəddin” jurnalının nəşr edildiyi şəhərlər xəritədə əks olunmuşdur.
Rəqəmlərə uyğun olaraq həmin şəhərləri müəyyən edin.
167) Aşağıdakı cümlələri oxuyaraq onların kimlərə aid olduqlarını müəyyən edin.
“Millət necə tarac olur-olsun, nə işim var?!”
“Sizi deyib gəlmişəm, ey mənim müsəlman qardaşlarım!”....
168) Şəkillərdə əks olunmuş Azərbaycan ziyalıları müəyyən edin və onların
arasında oxşar cəhətləri müəyyən edin.
169) Azərbaycan mütəfəkkirlərinə aid olan məlumatları müfaviq olaraq göstərin.
Azərbaycanda nəşr olunan ilk tənqidi jurnalın müəllifidir
“Yaz günləri”, “Uşaq və buz”, “Cütcü” şeirlərinin müəllifidir
Naxçıvanda anadan olmuşdur anadan olmuşdur
Şamaxıda “Ümid” adlı məktəb açmışdır
Cəlil Məmmədquluzadə Mirzə Ələkbər Sabir
1
2
3
Page 58
170) Tarixi zamanda baş vermiş hadisələri müəyyən edin.
171) Şəkil əsasında Səttərxanın qəhrəmanlığı haqqında kiçik hekayə qurun.
172) Səttərxan və Bağırxanın rəhbərlik etdiyi Təbriz üsyanının azadlıq mübarizəsi
olduğunu sübut edən iki fakt göstərin.
№ S ü b u t l a r
1
2
173) Səttərxanı Babəklə müqayisə edin, oxşar və fərqli cəhətləri müəyyən edin.
Babək Oxşar cəhətləri Səttərxan
1901
1904-1917
1906
Page 59
Azərbaycan Ən yeni dövrdə
174) Mətni oxuyun və suallara cavab verin.
Erməni qulduru Andronik hiylə yolu ilə Qarabağa keçmək üçün Azərbaycan
hökümətinə məktubla müraciət edərək, guya, Dərbəndə getmək, orada rus
qoşunlarını Qafqaza buraxmamaq üçün Qarabağa keçmək arzusunu
bildirmiş və bunun əvəzində qızıl verməyi təklif etmişdir. Lakin Azərbaycan
generalı Sultan bəy Sultanov bu məktuba belə cavab verdi: “Türk hərbi adı
“Paşa” sizə yaraşan ad deyil. O ad türklərə məxsusdur.
1) Erməni qulduru Androniki Qarabağa soxulmasının qarşısını kim
almışdır?
2) Azərbaycan tərəfi “Türk hərbi adı “Paşa” sizə yaraşan ad deyil. O ad
türklərə məxsusdur..... cavab məktubu ilə nə demək istəyirdi?
175) Köməkçi məlumatlarla şəkildə əks edilən şəxsiyyətləri müəyyən edin.
Onlar iki qardaş idi
Onlardan biri Zəngəzurda əhalini erməni quldurlarına qarşı mübarizədə
birləşdirmiş, digəri isə Qarabağın general-qubernatoru olub
176) Zabıx dərəsindəki döyüşü şəkil əsasında təsvir et.
5
5
Page 60
177) 1918-ciildə ermənilərin Azərbaycanda törətdikləri qırğınları hansı şəhərlərdə
baş verdiyini xəritədə göstərin.
178) Şəkillər əsasında Mart soyqırımı haqqında hekayə qurun.
179) Mart soyqırımı haqqında verilmiş məlumat anketini doldurun.
Soyqırımın
törədildiyi tarix
Soyqırımı törədən
qüvvələr
Soyqırımın
törədildiyi
ərazilər
Soyqırımın
törədilməsinin
səbəbləri
1
1
Page 61
180) Riyazi hesablamadan istifadə etməklə hadisələr arasında il fərqini tapın.
181) Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti ilə bağlı verilmiş sxemi cavablandırın.
182) Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin mərkəzləri olmuş şəhərləri suallara cavab
verməklə müəyyən edin
1. 28 may 1918-ci ildə bu şəhərdə Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti elan olundu
2. Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin ilk paytaxt şəhəri olub
3. 15 sentyabr 1918-ci ildə bu şəhər türk-Azərbaycan hərbi qüvvələri tərəfindən azad olundu
183) Zabığ dərəsindəki döyüşlə 1918-ci ildə baş vermiş Göyçay döyüşünü müqayisə
edin, fərqli və oxşar cəhətləri müəyyən edin.
Zabığ dərəsindəki
döyüş
Oxşar cəhətləri Göyçay döyüşü
•"Bir kərə yüksələn bayraq bir daha eməz" sözlərinin müəllifidir?
•İlk Hökümətin başçısı olmuşdur
?
Mart soyqırımı
Bərdə faciəsi ?
Page 62
184) Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin dövlət bayrağı haqqında cədvəlini
doldurun.
185) Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti dövründə “olub” və ya “olmayan” hadisələri
müəyyən edin.
186) Tarixi zamanda baş vermiş hadisələri müəyyən edin.
187) Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin xəritəsini Azərbaycan Respublikasının
xəritəsi ilə müqayisə edin, fərqli və oxşar cəhətləri müəyyən edin.
Nə vaxt qəbul
edilib?
Hansı rənglərdən
ibarət olub ?
Dövlət bayrağı
günü ölkəmizdə
nə zaman
keçirilir ?
Olub Olmayıb H a d i s ə l ə r
Bakı Dövlət Universitetinin əsası qoyulub
Azərbaycan parlamenti fəaliyyətə
başlayıb
Respublika idarəetmə forması yaradılıb
Mart soyqırımı baş verib
“Molla Nəsrəddin” jurnalı çap edilməyə
başlayıb
1917
1918
1919
Page 63
188) Şəkildəki Azərbaycan hərbçilərini müəyyən edin, oxşar və fərqli cəhətlərini
göstərin.
189) Aşağıdakı məlumatların hansı generallara aid olduqlarını müəyyən et və
müfaviq olaraq yaz.
190) Şəkil əsasında “Azərbaycan Milli ordusunun Bakıya gəlişi” haqqında kiçik
hekayə qurun.
Birinci Dünya müharibəsi dövründə Rusiyanın paytaxtı –
Peterburqun artileriya ilə müdafiəsi ona tapşırılmışdır
Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin hərbi naziri olmuşdur
Lənkəranda anadan olmuşdur
Qazağ bölgəsində anadan olmuşdur
Topçuluğa dair yazdığı əsərlər onu dünyaya tanıtmışdır
Səməd bəy Mehmandarov Əliağa Şıxlinski
Page 64
191) Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti ilə bağlı cədvəli tamamlayın.
192) Bu iki anlayışı müqayisə edin, oxşar hadisələri tapın.
193) Yanlış variantı müəyyən edin.
A) 1914 – Birinci Dünya müharibəsinin başlaması
B) 1919 – Zəngəzurda erməni quldur dəstələri və Muğandakı qiyam Milli ordu
tərəfindən məğlubiyyətə uğradıldı
C) 1918-ci il mayın 28-də - Bakıda “İstiqlal Bəyannaməsi” qəbul edildi
D) 1920-ci il aprelin 28-də - Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti süqut etdi
Cavab: __________________
Yanlışı düzəlt: ________________________________________________________
“Azərbaycan” adı
məkan anlayışından
müstəqil dövlət
anlayışına çevrildi
Bunun tarixi
əhəmiyyəti nə oldu? ?
Şərqdə ilk dəfə və
bəzi Avropa
ölkələrindən daha
əvvəl qadınlara
seçki hüququ verildi
Bunu nə üçün etdi? ?
Ərazi bütövlüyümüz
təmin oldu, işğal
olunmuş
torpaqlarımız azad
edildi
Bu necə baş verdi? ?
Azərbaycan
İşğal
Oxşar hadisə?
Oxşar hadisə
İnqilabHansı inqilabı
yada sala bilərsən?
Page 65
194) Azərbaycanın Çar Rusiyasının və SSRİ-nin ərazisinə qatılmasında oxşar və
fərqli cəhətləri müəyyən edin.
Azərbaycanın Çar Rusiyasının
tərkibinə qatılması
Azərbaycanın SSRİ-nin tərkibinə
qatılması
Oxşar cəhətlər
Frqli cəhətlər
195) Oxşar cəhəti müəyyən edin.
196) Azərbaycan və Türkiyə arasında olan qardaşlıq münasibətini cədvəl əsasında
yaz.
Türkiyə (Osmanlı imperiyası) Azərbaycana hərbi yardım
göstərib.
Nə vaxt? Nə üçün? Nəticəsi nə oldu?
Azərbaycan Türkiyəyə iqtisadi yardım göstərib.
Nə vaxt? Nə üçün? Nəticəsi nə oldu?
1804-cü ildə rusların Gəncəni ələ keçirməsi
1920-ci ildə Gəncədə Sovet
hakimiyyətinə qarşı üsyan
Page 66
197) Nəriman Nərimanovun fəaliyyətinə aid olanları “+” işarəsi ilə qeyd et.
Bakıda kitabxana açmışdı
Azərbaycanda Sovet hökümətinin başçısı
olub
“Leyli və Məcnun” operasını yazıb
“Nadir şah” əsərini yazıb
Atatürklə dostluq edib
Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin Milli
Hökümətinin başçısı olub
Onun sayəsində Azərbaycanda ilk dəfə
olaraq bütün Şərqdə Konservatoriya açılıb
198) Nəriman Nərimanovun sayəsində Azərbaycanın tərkibində saxlanılan əraziləri
müəyyən edin.
199) Aşağıda göstərilmiş şəxsiyyətləri nə birləşdirir ?
N.Nərimanov
Zaqatala
İrəvan
Dərbənd
Qarabağ
Naxçıvan
Zəngəzur
Kimdir ? Kimdir ? Kimdir ?
Page 67
200) Aşağıdakı anlayışların mənasını verin.
201) Aşağıdakı şəxsiyyətləri müəyyən edin və onların gördükləri işləri qeyd edin.
202) Aşağıda göstərilmiş cümlələrin müəllifini müəyyən edərək mahiyyətini deyin.
1 “Bir kərə yüksələn
bayraq, bir daha
enməz”
Kim demişdir ? Nə üçün belə
demişdir ?
2 “Paşam, bizim türk
millətində qardaş
qardaşa borc
verməz. Qardaş hər
zaman qardaşının
əlindən tutar”
Kim demişdir ? Nə üçün belə
demişdir ?
"Xalq düşməni"
"Milliyətçi""Əks-
inqlabçı"
?
?
?
?
Page 68
203) Üzeyir Hacıbəyovun fəaliyyətinə aid olanları müəyyən edin və “+” işarəsi ilə
qeyd edin.
Azərbaycan operasının əsasını qoyub
“O, olmasın, bu olsun” musiqili komediyanı yazıb
Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti dövründə
“Azərbaycan” qəzetini nəşr edib
Azərbaycan himninin sözlərini yazıb
“Heydarbabaya salam” əsərinin müəllifidir
204) Aşağıdakı anlayışları izah edin.
205) Aşağıdakı şəxsləri müəyyən edin və suallara cavab verin.
İkinci Dünya müharibəsi
"cəbbəxana"
"partizan"
Tarixə nə ilə düşmüşdür?
Onun şərəfinə hansı film çəkilib?
Hansı igidliyinə görə Sovet İttifaqı
Qəhrəmanı adını almışdır?
Page 69
206) Azərbaycan İkinci Dünya müharibəsi dövründə.........
Bu cümləni tamamlayacaq doğru cümlələri tapın.
600 mindən çox övladını ön cəbhəyə yollamışdır
Sovet ordusunun cəbbəxanasına çevrilmişdir
Müstəqil dövlətə çevrilmişdir
Partizanların fəaliyyət göstərdiyi əsas əraziyə çevrilmişdir
207) Əhmədiyyə Cəbrayılov və Mehdi Hüseynzadənin döyüş yolunun oxşar və fərli
cəhətlərini müəyyən edin.
Oxşar cəhətlər
Fərqli cəhətlər
Page 70
Azərbaycan müasir dövrdə
208) Məhşur alim Lütfi Zadə ilə bağlı olan məlumatların “doğru” və “yanlış”
olduqlarını müəyyən edin.
209) Şəkildə göstərilmiş şəxsləri müəyyən edin, onların oxşar cəhətlərini deyin.
210) Aşağıda göstərilmiş şəxsiyyəti müəyyən edin və suala cavab verin :
Bəxtiyar Vahabzadə Kimdir ? Onun söylədiyi “Ey vah, Moskvadakı yeganə
və ən böyük qalamız yıxıldı!” sözləri nə demək idi ?
Doğru Yanlış M ə l u m a t l a r
Həyatı, dünyanı, kainatı dərk etməyin yeni
yolunu göstərib, kəşf edib
Kəşflərinin böyük elmi əhəmiyyətinə görə
Yaponiyanın elm sahəsində ən yüksək
mükafatını alıb
Fransanın ən yüksək hərbi ordenlərinə layiq
görülüb
Kaliforniya Universitetinin ömürlük fəxri
professoru adına layiq görülüb
1985-ci ildə onun anadan olmasının 100 illik
yubileyi bütün dünyada qeyd olunub
Page 71
211) Azərbaycan Xalq Cəbhəsi ilə bağlı suallara cavab verin :
212) Aşağıda təsvir edilən hadisəni müəyyən edin.
213) Aşağıda göstərilən tarixi günlərin nə ilə bağlı olduğunu qeyd edin.
214) Mətni oxuyun və suallara cavab verin.
1988-ci il noyabrın 17-si idi. Səhər tezdən başlayaraq paytaxtımızın ayrı-
ayrı yerlərində nümayişçi dəstələri yaranırdı. Nümayişçilər indiki Azadlıq
meydanına tərəf tutdular. Çıxışlar başaldı. “Müstəqillik”, “Azadlıq”,
“Qarabağ bizimdir” çağırışları eşidildi. Mitinq zamanı meydanın ayrı-ayrı
yerlərində üçrəngli, ay-ulduzlu bayraqlar görünməyə başladı. Çoxları bunun
1920-ci ilin aprelində devrilmiş Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin bayrağı
olduğunu bilmirdi. .
1. Nə üçün nümayişçilər “Müstəqillik”, “Azadlıq”, “Qarabağ bizimdir”
çağırışları səsləndirirdilər?
2. Nə üçün nümayiş zamanı bir çoxları üçrəngli Azərbaycan bayrağını
tanımırdılar?
Nə vaxt yaradılmışdır ?
Rəhbəri kim olmuşdur ?
Yaranmasının əhəmiyyəti nə
olmuşdur ?
17 Noyabr
•?
31 dekabr
•?
18 oktyabr
•?
Page 72
215) Aşağıdakı anlayışları izah edin.
216) Sxemi tamamlayın.
217) Riyazi hesablama yolu ilə hadisələr arasında il fərqini tapın.
Dirçəliş
Müstəqillik
Şəhid
?Ərazi
bütövlüyünün qorunması
Xalqın təhlükəsizliyin
in təminatı
Mədəniyyətin inkişafı
İqtisadiyyatımızın inkişafı
Azərbaycan Respublikasının
yaranması
Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin
yaranması?
Page 73
218) Şəkillər əsasında suallara cavab verin.
219) Şəkillər əsasında kiçik hekayə qurun.
220) Erməni faşistləri tərəfindən işğal olunmuş Azərbaycan şəhərlərini müəyyən
edin :
8 may 1992 3 aprel 1993 23 iyul 1993
Page 74
221) Erməni faşistləri tərəfindən işğal olunmuş Azərbaycan şəhərlərini xəritədə
müəyyən edin .
222) Aşağıdakı hadisələrin səbəblərini , oxşar və fərqli cəhətlərini müəyyən edin :
223) Aşağıdakı anlayışları izah edin.
Mart soyqırımı
20 Yanvar faciəsi
Xocalı faciəsi
Atəşkəs dövrü
Qurtuluş günü
Əsrin müqaviləsi
Page 75
224) Verilmiş tarixlərdə baş vermiş hadisəni müəyyən edin və kim tərəfindən nə
üçün qəbul olunduğunun səbəbini göstərin.
225) Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyini qorunması yolunda Heydər
Əliyevin gördüyü tədbirləri müvafiq olaraq müəyyən edin:
Xarici siyasətdə
Daxili siyasətdə
226) Şəkillər əsasında Ümummilli lider Heydər Əliyevin həyat yolu haqqında
hekayə qurun.
227) Azərbaycanın Respublikasının ümumi vəziyyəti haqqında cədvəli doldurun.
Azərbaycan Qurtuluş
gününə qədərki dövrü
Azərbaycan Qurtuluş
günündən sonrakı dövrü
20 sentyabr 1994
•Ölkəmizə nə kimi xeyri olmuşdur ?
•Bu işdə kimin böyük rolu olmuşdur ?
12 noyabr 1995
•Nə üçün qəbul olunmuşdur ?
•Bu işdə Heydər Əliyevin rolu nədən ibarət olmuşdur ?
15 iyun 1993
•Bu tarixdə hansı hadisə baş vermişdir ?
•Nə üçün belə adlanır bu gün ?
Page 76
228) Heydər Əliyevlə bağlı verilmiş şəkillər əsasında sualları cavablandırın .
Heydər Əliyevlə birgə verilmiş şəxs
kimdir ?
Bu hansı hadisədir və nə vaxt olmuşdur ?
Sizin fikrinizcə bu cür şəkillər ölkəmizdə
hansı əlamətdar gündə yaradılır ?
Ümummilli lider nə deməkdir ?
229) Heydər Əliyevlə bağlı verilmiş xronoloji zamanları müəyyən edin.
230) Şəkillər əsasında suallara cavab verin.
1923
2003
• Bu şəxs kimdir?
• O, nə üçün əsgər geyimindədir?
• Bu şəxs kimdir?
• Onu nə üçün "Qərbi fəth edən Şərq qadını" adlandırırlar"