Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

1

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы

Министерство образования и науки Республики Казахстан

Национальная академия образования имени И. Алтынсарина

«ТІЛ ЖӘНЕ ӘДЕБИЕТ» БІЛІМ САЛАСЫ ПӘНДЕРІНІҢ 1-СЫНЫПҚА АРНАЛҒАН ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАРЫН ӘЗІРЛЕУ

БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫМДАМА

Әдістемелік ұсынымдама

МЕТОДИЧЕСКИЕ РЕКОМЕНДАЦИИ ПО РАЗРАБОТКЕ КРАТКОСРОЧНЫХ ПЛАНОВ ПО ПРЕДМЕТАМ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ

ОБЛАСТИ «РУССКИЙ ЯЗЫК И ЛИТЕРАТУРА» В 1 КЛАССЕ

Методические рекомендации

Астана 2014

2

Баспаға Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының ғылыми кеңесі ұсынған (2014 жылғы 26 қыркүйектегі № 8 хаттама)

Рекомендовано к изданию ученым советом Национальной академии

образования им. И. Алтынсарина (протокол № 8 от 26 сентября 2014 года) «Тіл және әдебиет» білім саласы пәндерінің 1-сыныпқа арналған қысқа

мерзімді жоспарын әзірлеу бойынша әдістемелік ұсынымдама. Әдістемелік құрал. – Астана: Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, 2014. – 22 б.

Методические рекомендации по разработке краткосрочных планов по

предметам образовательной области «Русский язык и литература» в 1 классе. Методические рекомендации. – Астана: Национальная академия образования им. И. Алтынсарина, 2014. – 20 с.

Әдістемелік құралда «Тіл және әдебиет» білім саласы пәндерінің

ерекшеліктері мен аталған білім саласы пәндерін оқытудың әдістемелік қағидалары қарастырылады. Сонымен бірге 1-сыныптағы «Сауат ашу» пәні бойынша қысқа мерзімді жоспар әзірлеуге байланысты әдістемелік ұсыныстар беріліп, үлгі ретінде «Назарбаев зияткерлік мектептері» мұғалімдерінің іс -тәжірибесі негізінде дайындалған сабақтардың қысқа мерзімді жоспарлары келтірілген.

Әдістемелік құрал бастауыш сынып мұғалімдеріне, әдіскерлерге, жалпы, білім беру саласының мамандарына арналған.

В настоящем пособии рассмотрены концептуальные положения

обновления содержания начального образования, понятия планирования долгосрочных, среднесрочных и краткосрочных планов, представлены примерные краткосрочные планы согласно проектам обновленных учебных программ по предметам образовательной области «Русский язык и литература» для 1 класса школ с русским, казахским языками обучения и с учетом опыта учителей АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы».

Данное методическое пособие рекомендовано руководителям и работникам организаций образования, начальникам и методистам управлений образования, учителям-филологам и всем, кто интересуется вопросами планирования образовательного процесса в школе.

© Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, 2014 © Национальная академия образования имени И. Алтынсарина, 2014

3

Кіріспе

ҚР білім және ғылымды дамытудың басым бағыттарын жүзеге асыру бойынша 2014-2016 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарында (ҚР БҒМ 2014 жылдың 13 қаңтарындағы №9 бұйрығымен бекітілген) біздің мемлекетіміздің әлемдегі бәсекеге қабілетті отыз елдің қатарына және әлемдік білім беру кеңістігіне енуі үшін білім беру мазмұнын жаңарту міндеті қойылып отыр [1]. Бұл, ең алдымен, білім беруді заман талабына сай жаңа мазмұнда ұйымдастыру мәселесімен, яғни 12 жылдық оқыту моделіне көшумен тікелей байланысты.

Қазақстандық білім беру жүйесінің 12 жылдық білім беруге көшуі жас ұрпақтың білім алу мүмкіндіктерін кеңейту, отандық білім беру жүйесін әлемдік білім беру жүйесіне кіріктіру мақсатынан туындады. 12 жылдық білім жүйесінің негізгі мақсаты қарқынды дамып келе жатқан өзгермелі қоғамда өмір сүруге икемді, өздігінен білім алуға, алған білімін өмірлік жағдаяттарға сәйкес қолдана білуге, өзін-өзі толық жүзеге асыруға дайын, шығармашылыққа бейім, құзыретті және бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру мен дамыту болып табылады.

12 жылдық оқытуды енгізуге байланысты Елбасының Жолдауында көрсетілген «орта білім жүйесінде жалпы білім беретін мектептерді Назарбаев зияткерлік мектептеріндегі оқыту деңгейіне жеткізу міндетін» [2] ескере отырып, Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы мен «Назарбаев Зияткерлік мектептері» дербес білім беру ұйымдары бірлесе отырып, мемлекеттік жалпыға міндетті бастауыш білім беру стандартының жобасын дайындады.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында: «Бастауыш білім берудің мақсаты – оқу, жазу, есептеу дағдыларын меңгерген, оқу-танымдық, еңбек, қарым-қатынас әрекеттеріне ынта-ықыласы қалыптасқан, рухани-адамгершілік, ұлттық-мәдени құндылықтарды бойына сіңірген тұлғаның қалыптасуы мен дамуына мүмкіндік жасау» [3], – деп анықталған. Ал қазіргі заман талабымен үндес қабылданған Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 – 2016 жылдарға арналған Ұлттық іс-қимыл жоспары қарқынды дамып келе жатқан өзгермелі қоғам жағдайында өмір сүруге икемді, өздігінен білім алуға, алған білімін өмірлік жағдаяттарға сәйкес қолдана білуге, өзін-өзі толық жүзеге асыруға дайын, шығармашылыққа бейім, құзыретті және бәсекеге қабілетті тұлға қалыптастыру міндетін алға тартады [4].

Оқушыны білім, білік, дағдылармен қаруландырып қана қоймай, оны тұлға етіп қалыптастыратын алғашқы баспалдақ – бастауыш мектеп. Олай болса, интеллектуалдық, біліктілік, коммуникативтік жағынан баланы әлеуметтік ортамен (табиғатпен, басқа адамдармен, өзімен-өзі, т.б.) белсенді қарым-қатынасқа түсуге, сол ортаға барынша тез бейімделе алуға дайындау осы бастауыш оқыту кезеңінің негізгі қызметі болып табылады. Яғни бастауыш сыныптарда оқушы кез келген адамның өмірінде басты орын алатын оқу, ойын, еңбек, т.б. сияқты әрекет түрлерін қажетті деңгейде меңгеруі тиіс. Бұл әрекеттердің барлығы да сөйлеу әрекеті арқылы ғана жүзеге асады. Сол себепті

4

жеке тұлғаның ақыл-ойы, санасының жетіліп-толуының, мәдениеттілік, зиялылық сияқты қасиеттерінің қалыптасуының басты көрсеткіші бала тілінің жеткілікті деңгейде дамуына, коммуникативтік дағдыларының (тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым) дұрыс қалыптасуына бірден-бір негіз болатын пәндер – «Тіл және әдебиет» білім саласын құрайтын «Сауат ашу», «Қазақ тілі» және «Әдебиеттік оқу» пәндері. Өйткені бұл пәндер педагог-ғалым Ж.Аймауытовтың сөзімен айтқанда: «баланы сөйлеуге, басқалардың сөзін ұғуға, өз бетімен жазуға, оқуға төселдіру, бірақ бұл мағынасыз әдеттендіру, құрғақ төселдіру емес, тілге жаттықтырумен бірге баланы ойлауға да жаттықтыру» міндетін жүзеге асырады [5]. Олай болса, бастауыш білім беру деңгейіндегі «Тіл және әдебиет» білім саласын құрайтын пәндердің мазмұны оқушыны тұлға ретінде қалыптастыра отырып, оның, ең алдымен, өз ана тілінде ауызекі және жазба тілде сауатты сөйлеу, ересектермен, сыныптастарымен еркін қарым-қатынас жасай білу, айтылғанды ыждаһатпен тыңдап, түсіну, өз пікірін жеткізе білу, дұрыс оқу және сауатты жазу, т.б. дағдыларын, соның нәтижесінде өздігінен білім алу, алған білімін өмірлік жағдаяттарға сәйкес қолдана білу қабілеттерін, өмірдегі мәселелерді шешуге арналған білік-дағдыларын дамытуға бағытталуы тиіс.

Осындай бастауыш мектептің алдында тұрған «баланы сөйлеуге, басқалардың сөзін ұғуға, өз бетімен жазуға, оқуға төселдіру» талабына қол жеткізуге көмек ретінде әзірленіп отырған әдістемелік құралдың мақсаты: бастауыш сынып мұғалімдеріне, әдіскерлерге, жалпы, білім беру саласының мамандарына көмек ретінде «Тіл және әдебиет» білім саласы пәндері бойынша 1-сыныпқа арналған қысқа мерзімді жоспарын әзірлеу бойынша әдістемелік нұсқаулық дайындау.

Әдістемелік құрал «1-сыныптағы «Тіл және әдебиет» білім саласы пәндерін қысқа мерзімді жоспар бойынша оқытудың ерекшеліктері», «1-сыныпқа арналған қысқа мерзімді жоспар үлгілері» атты екі бөлімнен тұрады.

1-бөлімде «Тіл және әдебиет» білім саласы пәндерінің ерекшеліктері және «Тіл және әдебиет» білім саласы пәндерін оқытудың ерекшеліктері мен әдістемелік қағидалары қарастырылады.

2-бөлімде «Сауат ашу» пәні бойынша 1-сыныпқа арналған қысқа мерзімді жоспарлардың үлгілері беріледі.

5

1 1-сыныптағы «Тіл және әдебиет» білім саласы пәндерін қысқа мерзімді жоспар бойынша оқытудың ерекшеліктері 1.1 «Тіл және әдебиет» білім саласы пәндерінің ерекшеліктері

Бастауыш білім беру деңгейінде «Тіл және әдебиет» білім саласын «Сауат ашу», «Қазақ тілі» және «Әдебиеттік оқу» пәндері құрайды.

1-сыныпта «Тіл және әдебиет» білім саласынан оқытылатын пән – «Сауат ашу» пәні.

«Сауат ашу» пәні – бастауыш сынып оқушыларының ойлау, қиялдау, интеллектуалдық және шығармашылық қабілеттерін дамытудың құралы, оқушыны тұлға ретінде қалыптастырудың негізгі өзегі.

Сауат ашу кезеңі қазақ тілінің грамматикасына және әдебиет туралы білім жүйесіне кіріспе болып табылады. Сол себепті «Сауат ашу (оқу, жазу)» пәні оқушылардың оқу және жазу дағдыларын қалыптастыру, қарапайым грамматикалық ұғымдармен таныстыру, айтатын ойын толық, түсінікті, жүйелі жеткізе білуге, байланыстыра сөйлеуге үйрету, ауызша, жазбаша тілін дамыту, сөздік қорын байыту және белсендіру мақсаттарын жүзеге асыруға бағытталады. Бұл мақсат оқу және жазу сабақтарында ауызша және жазбаша сөйлеудің үйлесімділік ұстанымын ескере отырып оның үш кезеңінің (әліппеге дейінгі кезең, әліппе кезеңі және әліппеден кейінгі кезең) негізгі міндеттерін шешу арқылы қамтамасыз етіледі:

– әлiппеге дейiнгi кезеңнің міндеттері: балалардың өмірінде жаңа пайда болған жетекші әрекет – оқу әрекетіне бейімдеу, тұрақты зейіні мен жадын, логикалық ойлауы мен қызығушылығын тәрбиелеу, баланың тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру, оқуға және жазуға дайындау, сөздік қорын молайту, байланыстыра сөйлеуге үйрету;

– әлiппе кезеңiнің міндеттері: қазақ әліпбиіндегі әріптермен (баспа және жазба түрі, бас әріп және кіші әріп) таныстыру, әріптен буын, буыннан сөз, сөзден сөйлем құрап оқуға және жазуға дағдыландыру, байланыстыра сөйлеу тілін дамыту, сөздік қорын байыту және белсендіру, оқу дағдысы мен жазу икемділігін қалыптастыру;

– әлiппеден кейiнгi кезеңнің міндеттері: оқу (сөзді, сөйлемді саналы, дұрыс және түсініп оқу) және жазу (қатесіз, сауатты, таза, каллиграфия ережелерін сақтай отырып жазу) дағдыларын жетілдіру, тіл бірліктері (дыбыс, буын, сөз, сөйлем, мәтін) туралы қарапайым түсініктер қалыптастыру, оқылған мәтіннің мазмұнын талдауға үйрету, байланыстыра сөйлеу тілін дамыту, қарым-қатынастың әртүрлі жағдайында ана тілін еркін қолдануға бейімдеу.

Әліппеге дейінгі кезеңнің мазмұны оқушылардың оқылым, жазылым, тыңдалым, айтылым әрекеттеріне дайындығын жүзеге асыруға, оқу үдерісіне деген оң ынта-ықыласын, қызығушылығын қалыптастыруға бағытталған. Бұл кезеңде графикалық сызбалар арқылы сөйлеу, сөйлем, сөз, буын, дыбыс (дауысты және дауыссыз дыбыстар) және әріп туралы алғашқы түсініктер қалыптастырылып, дыбыстарды бір-бірінен ажыратуға, буындардан сөз, сөздерден сөйлемдер құрауға және, керісінше, сөйлемді сөздерге, сөздерді

6

буындарға бөлуге, буындардағы дыбыстардың санын, ретін анықтауға үйрету жұмыстары жүргізіледі. Сөздердің белгілі бір мағына беретініне мән беріліп, сөздік қорын молайтуға назар аударылады. Жазуға дайындық жаттығулары: түрлі фигуралар, өрнектер, сызықтар салу, бояу, заттарды штрихтау, фигураларды кесу, мүсіндеу жұмыстары орындатылады.

Әліппе кезеңінің мазмұны қазақ әліпбиінің барлық дыбыстары мен әріптерін және орыс тілінен енген сөздерде кездесетін дыбыстар мен әріптерді меңгертуді қамтиды. Бұл кезеңде әліппеге дейінгі берілген грамматикалық ұғымдар мен практикалық дағдылар жалғасын тауып, бірте-бірте тереңделе, нақтылана түседі, оқу және жазу дағдыларын қалыптастыруға баса мән беріледі.

Әліппеден кейінгі кезең – қайталау, жалпылау, нақтылау, пысықтау кезеңі. Бұл кезеңде сөздерді тұтас оқуға көшу, мәтіндерді түсініп оқу, түсінгенін мазмұндап айту жұмыстары жүзеге асырылады, мәтінді дауыстап оқу, іштей оқу, дұрыс оқу, дауыс ырғағын сақтай отырып оқу, мәнерлі оқу дағдылары дамытылады және жетілдіріледі. Оқушылардың оқу және жазу дағдыларымен қатар фонетика, лексика және грамматика элементтері меңгертіледі. Оқушылардың сөздік қорын жетілдіру және белсендіру, байланыстыра сөйлеу, ауызша және жазбаша тіл дамыту жұмыстары жыл бойы жүргізіледі.

1.2 «Тіл және әдебиет» білім саласы пәндерін оқытудың әдістемелік қағидалары

Бала тілді өзі өмір сүре бастаған ортадан үйренеді, ал мектепке келіп, оқу әрекетіне енген соң тіл үйрену процесі тілдік заңдылықтар немесе қағидалар негізінде белгілі бір қалыпқа түсіп, онан әрі жалғасады. Сондықтан мектептегі тіл үйрету жұмыстары да белгілі бір әдістемелік қағидаларға негізделіп жүргізілуі тиіс.

Бірінші қағида. Балаға, ең алдымен, оқыту әрекеті барысында фонологиялық, грамматикалық және лексикалық мағыналарды меңгерту үшін олардың сөздік қорын байыту керек.

Балалар ана тілінің фонологиялық мағынасын, әдеби тілдің орфоэпиялық нормасын, сөздің лексикалық, грамматикалық мағыналарын мектепке дейін-ақ меңгере бастайды, олар ауызекі сөйлеу кезінде басқа адамдардың (ата-анасының, достарының, т.б.) айтқанын тыңдауға, оны түсінуге және түсінбегенін қайтара сұрап алуға, өз ойын, тілегін жеткізуге үйренеді, яғни оларда белгілі бір мөлшерде сөздік қоры және сөздің мағынасын түсініп, сөздерден сөйлемдер құрап айтатындай тілдің лексикалық, грамматикалық құрылысы туралы қарапайым деңгейде түсінігі болады. Егер баланың сөздік қоры аз, сөйлеу тілі дамымаған болса, мектептегі жүргізілетін жұмыстар да қиындай түседі (мысалы, оқу дағдысын қалыптастыру, т.с.с.). Сондықтан мұғалім балалардың сөздік қорын байыту, сөздердің мағынасын түсіндіру, сөйлемдерді дұрыс құруға, сөз бен сөзді дұрыс байланыстыруға үйрету, тіл байлықтарын арттыру сияқты жұмыстарды жүйелі түрде жүргізеді.

7

Екінші қағида. Тілді меңгерту үшін тілдік сезімталдықты дамыту керек. Зерттеушілер мұндай қасиеттің балада тіпті сәби кезден болатындығын айтып жүр.

Психологиялық сөздікте: «Тілдік сезімталдық – тілді интуициялық деңгейде меңгеру феномені. Ол адамның тілді мақсатты түрде белгілі бір тәртіпке, ережеге сүйеніп, арнайы үйренбей тұрып, идиомалық, лексикалық, грамматикалық, стилистикалық құрылымдарды түсінуінен және қолдануынан көрінеді», – делінген [6].

Сондықтан тілдің грамматикалық құрылымын үйрету осы тілдік сезімталдыққа сүйеніп, іске асырылады. Ол үшін балалардың бұрыннан білетін сөздерінің негізінде жаңа сөздерді үйрету, белгілі бір схема, дайын үлгіге сүйеніп, жаңа сөйлемдер құрату, оның мағынасын өздерінен сұрау, салыстырту, өз ойларын айтқызу, т.с.с. тілдік фактілерді жинақтауға негізделген әдістерді кеңінен пайдалану қажет.

Үшінші қағида. Фонологиялық, грамматикалық және лексикалық мағыналарды түсіндірумен қатар балаларға сөйлеу мәнерін, сөйлеу мәдениетін меңгерту қажет. Белгілі психолог Б.Теплов: «Сөйлеу мәдениеті өспейінше жоғары ақыл мәдениетіне жетуге болмайды» [7], – деген. Сондықтан бастауыш сыныптан бастап оқушыларды дұрыс, мәнерлі, мәдениетті сөйлеуге, ойын нақты, жүйелі жеткізуге, тілдің көркемдік-бейнелегіш құралдарын орынды, дұрыс қолдануға дағдыландырудың, сөйлеу қарқыны мен дауыс ырғағын сақтап, орфоэпиялық нормаларға сәйкес сөйлеу дағдыларын жетілдірудің, бала тіліндегі кемістіктерді түзетудің маңызы зор.

Төртінші қағида. Оқушылардың тыңдалым дағдыларын қалыптастыру. Тыңдалым дағдысының адамның ойлау қабілетінің дамуына ықпалы зор.

Ж. Пиаженің интеллектінің даму теориясы бойынша тыңдалымның дамуы сенсомоторлық кезеңге (0 – 2 жас) сәйкес келеді. Өйткені жаңа туған сәби тілді бірден үйренбейді, ең алдымен, өзін қоршаған әртүрлі дыбыстарды, анасының үнін, үйдегілердің сөздерін, ойыншықтардың сылдырын тыңдап үйренеді, қабылдайды. Бірте-бірте өзіне таныс дыбыстарды, сылдырларды танып, оны түсінгенін білдіру үшін белгілі бір реакция жасайды немесе жауап ретінде ым-ишара көрсетеді. Сөйтіп, күнделікті өмірде адам көптеген ақпаратты сағат сайын естіп, тыңдап, түсініп, қабылдауға жаттығады.

Ал тыңдалым дағдысы дегеніміз не? Тыңдалым дағдысы – адамның акустикалық тілдік белгілерді

(сигналдарды) қабылдауы және оны түсінуі [8]. Тыңдалым («аудирование») деген терминнің білдіретін мағынасы – «есту

арқылы түсіну». Бұл – айтылған немесе техникалық құралдарға жазылған сөздерді, сөйлемдерді, аудиомәтіндерді тыңдай білудің нәтижесінде қабылдау және түсіну деген ұғым. Ал Ф.Ш. Оразбаеваның кітабында тыңдалымға келесі анықтама берілген: «Тыңдалым кезінде тілді меңгерген тыңдаушы бір не бірнеше адам айтқан ауызша ақпаратты қабылдап өңдейді» [9].

Бесінші қағида. Айтылым дағдысының дұрыс қалыптасуының да адам үшін маңызы өте зор. Өйткені оқушы сөйлеуге, яғни айтар ойын жеткізе білуге үйренуі керек. Оның мектепте оқытылатын барлық пәндерден жақсы нәтижеге

8

қол жеткізуі осы айтылым дағдысына, яғни белгілі бір мәселеге (тақырыпқа) байланысты өз ойын, пікірін немесе қандай да бір ақпаратты түсінікті, толық, жүйелі жеткізе білуіне байланысты.

Олай болса, айтылым дағдысы дегеніміз не? М.Р. Львовтың анықтауынша: «айтылым – белгілі бір ақпаратты тілдік

акустикалық сигналдардың көмегімен сыртқа шығару» [8] болса, отандық ғалым Ф.Ш. Оразбаеваның пайымдауынша: «айтылым – адамдар арасындағы тілдік қатынасты жүзеге асыратын сөйлесім әрекетінің бip түрі. Ол – тілдік қарым-қатынас барысында адамның өз ойын жарыққа шығару процесі, өз сөзін екінші біреуге ұғынықты етіп жеткізуі» [9].

Алтыншы қағида. Оқушылардың оқылым дағдыларын қалыптастыру. Баланың мектеп табалдырығын аттауымен байланысты жаңа әрекет –

«жетекші әрекет» (А.Н. Леонтьев), яғни оқу әрекеті пайда болады. Бұл кезеңнің басты ерекшелігі – бала ауызекі сөйлеу тілімен қатар, осы кезеңде пайда болатын «жаңа түзілімдер» (Л.С. Выготский) оқуды және жазуды меңгереді.

Оқылым дегеніміз – «графикалық таңбаларды қабылдап, оның мағынасын түсіну» [8] немесе «графикалық таңбалар арқылы қағаз бетіне түскен сөздер мен тіркестердің мағынасы мен мазмұнын ой мен сананың нәтижесінде қабылдай отырып, сауатты, дұрыс, мәнерлеп, ұғынықты оқу және одан қажетті деректі түсініп, сұрыптап алу»[9].

Оқылым, біріншіден, ой мен мидың бірлескен жұмысына байланысты болады, екіншіден, жазылған графикалық таңбалардың тізбегін дұрыс танып білуге қатысты. Үшіншіден, мұнда осы таңбалардың ішкі мән-мағынасын дұрыс түсінудің рөлі зор. Осындай ерекшеліктер іске асқан жағдайда ғана оқылған материалдан керек ақпараттар жинақталып алынып, оқушының қажетіне жарайды.

Оқылымның мақсаты – мәтіндегі негізгі және қосымша ақпаратты әр түрлі деңгейде қабылдауы және түсіне білуі, тілдің айтылым заңдылықтарына сәйкес оқи алуы. Оқылым бойынша біліктілік деңгейін анықтау және бағалау келесі нәтижелермен айқындалады:

- түсініп оқу; - зерттеп оқу; - шолып оқу; - мәселені сын тұрғысынан бағалау; - негізгі аргументті анықтап, дәлелдеу. Сөйлеуді қабылдауда тыңдалым және оқылым төмендегі кезеңдерден

тұрады: - акустикалық кодтан немесе графикалық кодтан іштей сөйлеу кодына өту,

мұнда (айтылымда) фонемалар маңызды рөл атқарады; - синтаксистік құрылымдарды, морфологиялық формаларды, пәкәрдәі

немесе ақпараттың жалпы жобасын қабылдап түсіну; - пікірдің мотивін және ойын түсіну; - алынған ақпаратты бағалау (ақпараттың мазмұны, оның басты ойы,

идеясы, жазушының позициясына баға беру); - тілдік құралдарды, стилистикасын, т.б. түсіну.

9

Жетінші қағида. Оқушылардың жазылым дағдыларын қалыптастыру. Жазылымға келер болсақ, ол да айтылым сияқты қарым-қатынас құралы.

Бұл екеуінің атқарар қызметтері ұқсас болғанымен, екеуі екі басқа психикалық процесс: «оның айырмашылығы – жазба сөздің ерекшелігінде, оның психологиялық құрылысында», – дейді академик Т. Тәжібаев [10, 19]. Тағы бір ерекшелігі – жазбаша сөйлеу кезінде әңгімелесуші адам болмайды, сондықтан ойды жазып білдірудің мазмұны жүйелі, логикалық байланысы берік және ауызша сөйлескендегіден толығырақ болуы тиіс. Оған қоса, «ол өте қиын, саналы, әдейі, бір мақсатпен жұмсалады» [10, 19]. Сондықтан жазылым дағдыларын қалыптастыруға алғашқы күннен бастап ерекше мән берілуі керек. «Жазылым» «ойыңды басқа біреуге түсінікті болу үшін қағаз бетінде сауатты жеткізе білу» [10] дегенді білдіреді.

Жазылым, біріншіден, әріптің графикалық таңбасы арқылы іске асады; екіншіден, бұл графикалық таңбалар белгілі бip фонемалық, мағыналық қасиетке ие болады; үшіншіден, жазылым құбылысында сөйлесім әрекетінің барлық түрі қатысады; төртіншіден, жазу үстінде тіл меңгеруші адам сөйлемнің мазмұн-мағынасына ғана емес, формасына да көңіл аударуға мәжбүр болады, бесіншіден, жазылым қағаз бетіне түскен материалдың түсінікті, жүйелі болуына тікелей байланысты жүзеге асады.

Жазылым графикалық таңбалардың мағыналық жүйесі мен тізбегі арқылы адамдардың бip-бipiмен қарым-қатынасын қамтамасыз етеді. Жазылым арқылы адам айтайын деген ойын қағазға түсіріп, екінші бip адамға, жалпы адамзатқа жеткізуді мақсат тұтады, яғни адам ойын басқаға жеткізу үшін жазуды үйренеді. Мұнда сөздер мен сөз тіркесі, сөйлемдер бip-бipiмен байланысты болады. Ойдың жүйеci үзілмей, келесі сөйлемдерде жалғасып, толығып отырады. Сол себепті жазба материалдар бүтіндігімен көзге түciп, басқа адамдарға түсінікті болады.

Жазылымның психологиялық ерекшелігі – жазбаша тапсырмаларды дұрыс пайымдап, логикалық жағынан меңгеру және графикалық, орфографиялық дағдылар мен шеберлікті ұштау.

Жазылымның әдістемелік ерекшелігі – графика мен орфографияны, жазу мен жазбаша сөйлемді жетік білудің, үйренудің амалдары мен жолдарын іздестіре отырып жазғызу, оқыту, жазылым процесін тез әрі сауатты үйренудің ұтымды тәсілдерін пайдалану.

Жазылымның физиологиялық ерекшелігі – жазу кезінде дене мүшелерінің қимыл-қозғалысын дұрыс игеруді үйрету. Қолдың, саусақтың іс-әрекеті, көз бен бастың қозғалысы, т.б. – барлық адамның физиологиялық түр-тұрпатының жазылымда алатын орны мен маңызы, қызметі ескеріп отыруды қажет етеді [9].

10

2 1-сыныпқа арналған қысқа мерзімді жоспар үлгілері

ҚР білім және ғылымды дамытудың басым бағыттарын жүзеге асыру бойынша 2014-2016 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарында Назарбаев зияткерлік мектептерінің тәжірибесін ескере отырып, орта білім мазмұнын жаңарту бойынша жұмыс екі бағытта жүргізіледі деп көрсетіледі:

1) 2016-2017 оқу жылынан 1-сыныптан бастап жаңа МЖББС енгізіледі және оқу процесі барлық пәндерден жаңартылған оқу бағдарламалары бойынша жүргізіледі;

2) 11 жылдық мектептің оқу бағдарламалары ішінара жаңартылады [1]. Оқу бағдарламаларымен қоса ұзақ мерзімді, орта мерзімді, қысқа мерзімді

жоспарлардан тұратын ұсыныс сипатындағы оқу жоспарлары қосымша беріледі. Оқу бағдарламасына қарағанда оқу жоспарлары ұсыныс сипатында болады, сондықтан мұғалім оқушылардың мүдделеріне, деңгейіне, қажеттілігі мен жас ерекшеліктеріне сәйкес келетін іс-әрекеттерді бейімдеп және өзінің балама ресурстарын таңдап ала алады.

Ұзақ мерзімді, орта мерзімді және қысқа мерзімді жоспарлар арасында өте тығыз байланыс бар. Жоспарлау педагогикалық үдерістің мақсаттарына жету әдістері мен тәсілдерін таңдауды, белгіленген орындау мерзімін жүзеге асыруда субъектілердің әрекеттері реттілігін болжайды. Жоспарлау барлық педагогикалық үдеріске қатысушылардың қызығушылығын және іс-әрекеттердің күтілетін нәтижелерін есепке алуды қамтамасыз етуге бағытталған.

Осыған байланысты сабақ беру мен оқыту мақсаттарын қалыптастыруда келесі сұрақтар анықтаушы болып табылады: Сіздің пайымдауыңызша, оқушы қандай білімдерді игеруі керек? Оқушылар қандай маңызды идеяларды түсінулері керек? Қандай сұрақтар оқушылармен зерттелуі және талдануы керек? Бұл арада оқыту нәтижелері оқушыға бағытталуы керек.

Ұзақ мерзімді жоспарлау мектеп әкімшілігі, білім беру саласы саясатын қалыптастырушы адамдар және ұйымдармен жүзеге асырылады. Ұзақ мерзімді жоспарды әзірлеу кезеңінде: білім берудің дамуының жалпы принциптері (оның дамуы тұжырымдамасы); басты бағыты және даму бағдарламасы; алға қойылған білім беру мақсаттарына жетуді қамтамасыз ететін маңызды іс-шараларды жүзеге асырудың реті мен мазмұны анықталады.

Ұзақ мерзімді жоспарда бір оқу жылына арналған оқыту тақырыптары көрсетіледі. Бөлімдердің ішіндегі сағаттарды мұғалім өз ыңғайына қарай бөліп, пайдалануына мүмкіндік беріледі.

Әдетте, орта мерзімді жоспарлау оқу жоспарын сабақтар сериясы тізбегіне құрылымдаушы мұғалімдер тобымен немесе жеке мұғаліммен жүзеге асырылады. Орта мерзімді жоспарлау ұзақ мерзімді жоспармен анықталған бағдарларды нақтылайды және тым қысқа мерзімде жүзеге асырылады. Орта мерзімді жоспарларда негізгі міндеттер белгіленген мерзімге тұжырымдалады. Онда оқыту тақырыптары әрбір тоқсан немесе бөлім бойынша көрсетіледі. Бөлімдердің ішіндегі сағаттардың бөлінуін мұғалімнің қалауы бойынша түрлендіруге болады.

11

Орта мерзімді жоспарларда мақсаттар жүйесі мен оқыту тәсілдеріне негізделіп тақырыптар және бөлімдер бойынша сабақтар өткізу, сабақта оқушыларды ұйымдастыру бойынша мұғалімдерге ұсыныстар, сондай-ақ ресурстар (ғаламтор, тақырыптар, жаттығулар, видео-аудиоматериалдар және т.б) беріледі.

Қысқа мерзімді жоспарлар пән бойынша сабақ мазмұнын жоспарлауға арналған нақты әдістемелік ұсыныстарды қамтиды. Басқаша айтқанда, қысқа мерзімді жоспарлау орта және ұзақ мерзімді жоспарларда анықталған мақсаттарға жету үшін қажетті ресурстарды пайдаланудың нақты тәсілдерін қамтиды. Қысқа мерзімді жоспар немесе сабақ жоспары – орта мерзімді жоспардың соңында ұсынылған шамамен алынған үлгі бойынша мұғаліммен өздігінен дайындалады.

Сабақтарды жоспарлау мұғалімдердің сабақтар тізбектері сериясының кім үшін жоспарланатынын, не нәрсеге үйрету қажет және бағалаудың қандай әдісін пайдалану қажет екенін түсінуге көмектеседі. Қысқа мерзімді жоспар сабақтың мақсатын, міндетін, пайдаланылатын жабдықтар мен жоспар-конспектіні қамтиды. Мұнда сабақтың әрбір бөлімі минут бойынша есептеліп қойылуы мүмкін (1, 2-кестелер).

Мұғалім алдымен орта мерзімді жоспарға қарайды. Қысқа мерзімді сабақ жоспары орта мерзімді жоспардан шығуы тиіс. Соңғы кездегі білім беру мақсатына сай өзгерістер енгізуге, сабақ түріне байланысты ыңғайлауға рұқсат етіледі.

1-кесте – «Киім және бұйым әшекейлері» тақырыбы бойынша сабақ жоспары Сабақ: 1-тарау. Киім және бұйым әшекейлерді сипаттау

Мектеп:

Күні: Мұғалім: Сынып: Қатысқан: Қатыспағандар: Сабақта меңгерілетін дағдылық мақсаттар

Ж1 Таныс дыбыстарды қолданып әріп, буын, сөз жаза білу. Ж2 Мәтіннің тақырыбы мен стиліне сай қызықтыратын сөздерді таңдап қолдану. Ж4 Өзіндік стильмен мәтін құру.

Сабақ мақсаттары Барлық оқушылар білуге тиісті: • Мәтінге байланысты тіркестерді жазуды; • Таныс сөздерді құрастыруды; • Қарапайым, сипаттама сөздерді қолдана алуды. Оқушылардың көпшілігі білуге тиісті: • Мәтінге байланысты сөз тіркестері мен сөздерді жаза алады; • Таныс сөздер мен сөз тіркестерін тауып, қолдана алады; • Білмейтін сөздерді жазуға талпынып, анық жаза алады. Кейбір оқушылар білуге тиісті: • Затты сипаттайтын сөйлем жазады; • Қызықты және сипаттамалық фразаларды орынды қолданып, жаза алады.

12

Бұрыннан бар білімдері Оқушылар әр түрлі мақсатта жазылған әдеби емес мәтіндермен танысады және таныс емес сөздерді анықтау үшін көптеген стратегияларды үйренеді.

Жоспар Жоспарланған уақыты

Жоспарланған жаттығулар (жаттығуларды бос орындарға қойыңыз)

Ресурстар

0-3 минут 4-6 минут

Күнделікті емле жаттығулары • Осы аптада өткен және қайталанған сөздер тізбегін жасаңыз, оларды дыбысталуына қарай реттеуді сұраңыз. • Қай дыбыстар ең көп қолданылады? • Қай дыбыстар ең аз қолданылады? • Дыбыстарға қатысты ереже бар ма (сөз ішіндегі орны, алғашқы, кейінгі болып қолданылуы)? • Емле әдістерін түсіну үшін жаттығу.

Түрлі әріптер, сөздер жазылған карточка-лар.

Орта 7 – 10 минут 10- 20 минут

Бірлесіп жазу • Оқушыларға бүгінгі сабақтағы жазылым мақсатын және олардың жазылымды кімге арнап жазатынын түсіндіріңіз. Біз қазір өзіміздің киіміміз бен әшекейлерімізді сипаттаймыз, ал біз оқыған әңгімедегі кейіпкерлер оларды сатып алатынын немесе алмайтынын шешетін болады. Кейбір иллюстрацияларға қарату арқылы әңгімедегі кейіпкерлерді оқушылардың есіне түсіріңіз. • Оқушылардың өздері оқыған сипаттамалары мен каталогтарын көзбен бір шолып шығыңыз. Әңгіме кейіпкерлерінің не сатып алатынын тұспалдайтын сөздер тізбегін жасаңыз. Мысалы: көзге бірден түсетін мәтін тақырыбы, сипаттама сөздер, маталар мен түстер, арнайы ерекшеленген этикеткалар. Оқушыларға таңдаған заттарын сипаттауға қажетті сөздер мен фразаларды таңдап қолдану керектігін түсіндіріңіз, мысалы, Оны қашан киеді? Ол неден жасалған? Түсі қандай? деген сияқты т.б. ерекшеліктерін атау керектігін жеткізіңіз. • Мұғалімнің көрсетілімі – суреті салынған аксессуарлардың атын ауызша қайталап айтып көрсетіңіз. Мысалы: Мен аюға оның бас киімінің оңай табылатынын айтамын, сондықтан мен тақырып ретінде бас киімнің бірден көзге түсетінін көрсеткім келеді. Ммм, мен ендеше жарқыраған қалпақ десем қалай болады? Ммм, балалар, меніңше, одан гөрі дәл келетін сөз оның түсін білдіруі керек, мәселен, ашық қалпақ деген дұрыс болатын сияқты. Оқушыларға кейбір сөздердің (заттың сынын, түсін, дәмін, көлемін, т.б.) заттарды нақты сипаттау үшін қолданатынымызды және оның жазылымды детальді етуге көмектесетінін ескертіңіз. Әр сөздің жазылуын, жазылым стратегиясын көрсетіңіз. Өзінің айтатын ойын дұрыс жеткізгенін білу үшін жазғандары бойынша әр сөзді жекелеп дауыстап оқуды көрсетіңіз. • Кейін оқушыларға тақырыптарыңыз бар, енді сіздер аталған затты сипаттау үшін сөз тіркестері мен сөйлемдерді қосуыңызға болады деп түсіндіріңіз. Аксессуарды сипаттауға лайық сөздерді таңдап қолдану ретін көрсетіңіз.

Мұғалім-дер әңгіме кейіпкерлеріне арнап әшекейлер мен киімдердің суретін үлкендеу қағаз бетіне салады. Жиі кездесетін сөздер ретінде дайындал-ған сөз карточка-лары мәтінді меңгеру үшін пайдалы.

13

20-35 минут

Мысалы: «Мен өзімнің қалпағымды безендіру үшін лента тақтым, енді аю менің қалпағымды байқағанын қалаймын. Мен оған қалпағымды қалай безендіргенімді айтып берер едім...Мен былай деп айтар едім...». Таңдалған әр сөзді жазуда қандай стратегияны қолданғанын, әр сөздің жазылуын, өз ойының дұрыс жеткізілгенін, тыныс белгілердің дұрыстығын тексеруді көрсетіңіз. • Мұғалім – «хатшы» - Оқушылардан келесі дизайн үлгісін түсіндіруді жұпта талқылауларын сұраңыз. Таңдалған жұптардан кеңес сұраңыз. Олардың кеңесі мен өз нұсқаңызды салыстырыңыз, қайсысы дұрыс екенін бірігіп шешуді оқушылардан сұраңыз (жазылым мақсаттары мен адресатты ескеруді де ұмытпасын). Көңілге қонымды сөйлемдер жазылғанша, идеяларды жинақтай беріңіз. Мысалы: Менің ойымша гүлді сипаттауға мынадай сын есімдер лайықты, басқа ұсыныстарыңыз болса, айтыңыздар... сонда Аюдың назарын аударуға болатын сияқты. Суреттің астындағы тиісті орынға сөйлемдеріңізді жазыңыз. Әр сөзді дауыстап оқып, ойының дұрыс жеткізілгеніне, сөйлемдегі тыныс белгілердің дұрыс қойылуына назар аударып, тексеріңіз. • Мұғалімнің қолдауы бойынша жазылым - Оқушылардан жұптарымен ақылдасып, келесі сөйлем қалай болатынын шешіп алуды сұраңыз. Оқушыларға сөйлемдерін өздерінің жеке тақталарына жазу және жазып болғаннан кейін мұғалімге көрсету керектігін айтыңыз. Оқушының қажетті сөйлемді тауып жазуын және тыныс белгіні дұрыс қоюын бағалаңыз. • Өз бетінше жазу – Оқушылардан суреттерінің тұсына кейіпкері үшін (елестетіп) таңдаған аксессуары туралы екі немесе одан да көп сөйлемдер жазуын сұраңыз. Ол бұйымды нақты сипаттап берулері үшін (неден жасалған, түсі мен көлемі қандай) сөздер мен сөз тіркестерін дұрыс таңдап қолданулары керектігін естеріне салып отырыңыз.

Соңы 35-40 минут

• Сыныпқа үлгі ретінде бір оқушының жазылым жұмысын көрсетіңіз. Оқушыдан таңдаулы сөзі мен фразаларын дауыстап оқуларын сұраңыз. Кейіпкердің аталмыш бұйымды сатып алуына бұл сипаттама неліктен әсер еткенін сұраңыз. Таңдалған сөздер мен фразалар кейіпкердің затты елестетуіне қаншалықты көмек болғанын анықтаңыз. Сынып алдында сөз ішіндегі дыбыстарды тани алатын оқушыны атаңыз. • Сыныпқа сипаттап жазу жұмыстары ертең жалғастырылатынын және олардың дайындаған постерлері қалай презентацияланатынын түсіндіріңіз.

Өз бетімен жазу үлгісі сынып оқушыла-рының барлығы бірдей көре алатындай болса ғана көрсетіледі

Қосымша мәліметтер Дифференциациялау - оқушыларға мейлінше қолдау көрсетуді қалай жоспарлайсыз? Қабілетті оқушыға тапсырманы қалай түрлендіресіз?

Бағалау – оқушы білімін тексеруді қалай жоспарлайсыз?

Жоспардағы тақырыпты қиыстырыңыз. Денсаулық пен қауіпсіздікті тексеру, АКТ-ны байланыстыру.

14

• Жазылым қабілеті жоғары оқушылардан жайылма сөйлемдерді жазып, тыныс белгілерін дұрыс қоя білуі күтіледі. Оқушыларға байланыстырушы шылаулар (алайда, және, т.б.) жазылған сөз карточкалары беріледі. • Жазылым қабілеті төмен оқушыларға мұғалім тарапынан көмек көрсетіледі.

• Бірлесіп жазу барысында қойылған мұғалімнің сұрағына сүйене отырып, тиісті сипаттау тілі мен фразаларды оқушылардың дұрыс қолдануын бағалаңыз. • Өз бетімен жазу барысында оқушы сипаттама сөздер мен сөз тіркестерге мұқият болуын бағалаңыз. Жазылым бойынша жоғарғы көрсеткішке қол жеткізе алмаған оқушылардың есімін түртіп отырыңыз, келесі сабақты жоспарлауда бұл жұмыс түрін ескеріңіз. • Өз бетімен жазу барысында сөз тіркестері мен фонемаларды дұрыс жазбаған оқушыларды назарға алыңыз, келесі жазылым сабақтарында сөздердің дұрыс жазылуын мұқият ұйымдастырыңыз. • Оқушылар өз бетімен толық сөйлем жазуда тыныс белгілердің емлесін қаншалықты түсіне бастағанын бағалаңыз.

• Киімдер мен аксессуарлардың үлгісін жасауда сабақ «Бейнелеу өнері» сабағымен байланыстырылады. • Мәтінді түзетіп, өңдеу үшін немесе презентациялау үшін АКТ қолданылады.

Рефлексия Сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері анық па? Бүгін оқушылар не үйренді? Сабақ қалай өтті, қандай деңгейде өтті? Дифференциялау жоспарым жүзеге асты ма? (тапсырмалары сәйкес болды ма?) Уақыт дәлдігі қалай болды? Жоспарыма қандай өзгерістер енгіздім?

Өз сабағыңызды талдау үшін осы бос орынды пайдаланыңыз. Сол жақта берілген сұрақтарға жауап беріңіз?

Қорытынды баға Қандай екі әдіс өте сәтті болды (оқыту мен үйрену)? 1: 2: Қандай екі әдіс-тәсіл толықтырылуы тиіс (оқыту мен үйрену)? 1: 2: Келесі сабағымда ескеретіндей сынып және жеке оқушы жайында қандай мәлімет алдым?

15

2-кесте – «Мектеп және оқу құралдары» тақырыбы бойынша сабақ жоспары Сабақ: Сауат ашу Мектеп:

Күні: Мұғалімнің аты-жөні:

Сыныбы: Қатысқандар саны: Қатыспағандар: Сабақта меңгерілетін дағдылық мақсаттар:

Ж 1: Әріпті және сөзді дыбыстар бойынша жазады Ж 2: Жазу кезінде қажетті сөзді таңдайды Ж 9: Анық жазады және қысқа сөйлемдерді таңдайды (әңгімелеу мәтіндерінен) Ж 13: Дыбыс пен әріптің айырмашылығын түсіне отырып сөздерді дұрыс жазады

Сабақ мақсаттары: Барлық оқушылар білуге тиісті: • Сөздерді және мәтінге қатысты сөздерді жазады; • Әріптерді дұрыс жазады; • Жазғандарын оқиды және түсінеді. Көпшілік оқушылар білуге тиісті: • Мәтіннің стиліне қатысты сөз тіркестерін жазады; • Дыбыстар мен әріптерді дұрыс айта отырып сөзді әріптеп айтуға талпынады; • Кейбір әріптерді дұрыс жазады. Кейбір оқушылар білуге тиісті: • Сөйлемдерді «Бағытталған жазу» бойынша жазады; • Жай және жиі қайталанатын сөздерді дұрыс оқиды.

Бұрыннан бар білімдері Оқушылар ауызша сөйлем құрастыруды біледі, әңгіменің негізгі оқиғасын баяндауда актерлік шеберлікті және мимиканы қолданады

Жоспар Жоспарланған уақыты

Жоспарланған әрекет (төменде көрсетілгендердің орнына өз тапсыр-маңызды/жаттығуыңызды жазыңыз)

Ресурстар

0-3 минут 4-8 минут

Фонетикалық білім • Әріптер жазылған карточкалар. Алдыңғы сабақтарда өтілген әріптер жазылған карточканы көрсетіңіз. Осы әріптердің дыбысталуын атауды сұраңыз (егер оқушылар қиналса, өзіңіз көмектесіп жіберіңіз) • Фонемаларды қосу Мектепке бару үшін аюға оқу құралдары қажет болды. Аю оқу құралдарының тізімін дұрыс құрастырды ма, тексерейік. Тізімдегі әр сөзд і әріптеп айтыңыз. Мысалы, к-і-т-а-п. Оқушылардан осы сөзді қайталауды сұраңыз, сонан соң басқа оқушылардан оны түсіндіруді сұраңыз. Өз оқу құралдарының арасынан осы құралды тауып көрсетуін және аюдың сөмкесіне салуды өтініңіз.

А4 бетінің бір жағында әріп, екінші жағында көмекші сөздер (мысалы, сол әріптен басталатын сөз) жазылған карточкалар. Бірнеше оқу құралдары, атауы 2/3 фонемадан тұрады; оқу құралдарының аты жазылған сөздер тізімі, ойыншық аю, мектеп сөмкесі.

16

Ортасы 9-12 минут 12 – 17 минут 17-20 минут 21 – 24 минут 25-30 минут

«Бірлескен/бағытталған жазу» әдісі • Оқушыларға бағыттау қандай мақсатпен, кім үшін жасалғанын, мектепке жаңадан келген оқушылар мектепте дұрыс бағыт табу үшін жасалғанын түсіндіру қажет. Оқушыларға бағытты білдіретін сөздерді есіне салыңыз. Оқушыдан көршісіне бұрылып мектептің акт залына қалай баруға болатынын түсіндіруді сұраңыз. Енді рөлдерді ауыстырыңыз, көршіңіз сізге мектептің ойын алаңына қалай баруға болатынын түсіндірсін. • Мұғалім демонстрациясы – Мектеп ғимаратының планына киімілгіштен сыныпқа дейін баратын жолды жазып қойыңыз, жазу кезінде түсіндіріңіз. Мектепке жаңадан келген оқушыларға киімілгіштен сыныпқа қалай баратыныңызды түсіндіріңіз. Сонымен, оларға қай есіктен кіру керек. Олар мына жерде тұрса (планнан көрсетесіз), мен оларға «кіріңіз» деп айтамын. «Есіктен кіріңіз» деп айту керек. Сіз айтқан сөз тіркесіндегі сөздерді санау керек. Сол секілді екі сөз жазу керек. «Кіріңіз» – бірінші сөз. Осы сөзді қайталап айтып, қандай дыбыстардан тұратынын көрсету керек. «К-і-р-і-ң-і-з». Дыбыстар мен әріптерді салыстырыңыз. Сөздің қалай жазылатынын көрсетіңіз. Сөзді оқушылар дұрыс жазуда карточканы немесе алфавитті қолданыңыз. Келесі сөзді де, олардың дыбыстарын да осылайша қайталайсыз. Жиі қолданылатын сөздерді қолданыңыз. • Мұғалім жазады – оқушыларға екінші тапсырма беріңіз. Оқушылар екінші сөздің дыбыстарын ажыратады. Осы сөзді алфавиттен/әріптік карточкадан табуды тапсыру керек. Егер оқушылар тапсырманы орындауда қиналса, карточканың екінші жағындағы сөздерді көмекші ретінде қолдануға болады. Әріптің дұрыс атауын жазып қойыңыз. • «Бірлескен жазу» – Оқушыларға келесі сөз тіркесін өздері жазуын тапсырыңыз және оны сізге көрсетуін сұраңыз. Дұрыс жазылған ба? Қатесі бар ма? Қатесін түз етіңіз. Сөйлемді тұтас оқыңыз. Сөйлемде сіз қалаған ақпарат бар ма? Сөздер арасы ашылған ба?

Мұғалім мектептің жобасын сызады. Жиі қолданылатын сөздер, бағытты көрсететін сөздер (мысалы, жүріңіз, айналыңыз, қозғалыңыз, оңға бұрылыңыз, солға бұрылыңыз) жазылған карточкалар. Оқушыларға тапсырманы жақсы орындауға көмектесетін мектептегі заттардың суреті салынған карточкалар/фотографиялар (мысалы, кабинеттер, есік, шкафтар, киім ілгіш салынған суреттер). Реті сөзбен жазылған карточкалар. Мысалы: біріншіден, содан кейін, сосын, т.б. Әріпті дұрыс жазу үшін көрсетілетін карточкалар/ алфавит дайындау. Үлгерімі төмен оқушыларға диктофон қолдануға болады. Олар оны сөйлемді айтуда, дәптерге жазарда қолдана алады. Бұл оқушыларға сөйлемді есте сақтауға көмектеседі. Сонымен қатар, үлгерімі төмен оқушыларға сөздер жазылған карточкаларды таратып беруге де болады (карточкада айтылған сөздер жазылады). Осы карточкалар оқушыларға өз сөйлемдерін құрастыруға және оны жазуға көмектеседі және сөйлем жазу кезіндегі кейбір қиындықтарды шешуге көмектеседі.

17

Оқушылардан көршісіне қарап, келесі сөз тіркесін түсіндіріп айтуын сұраңыз. Сөйлемдерін тыңдаңыз. Жақсы шыққан сөйлемдерді атаңыз және неліктен таңдалғанын түсіндіріңіз. Онда қандай ақпарат берілгенін түсіндіріңіз. • Өзіндік жазу. Оқушылардан жаңа құрастырған сөйлемді жазуды сұраңыз. Олар сөйлемді айту керек, сөйлемде қажетті сөздерді қамту керек, сонымен бірге дыбысты ерекшелеп айтуы қажет. • Бақылап жазу. Осыған қара мастан, көпшілік оқушылар өз бетімен жаза алады, 4-6 адамнан тұратын топ бақылап жазу жұмысын жалғастырады. Мысалы, оқушыларға ұнайтын сөзді таңдаңыз. Мұғалім оқушылардың қабілеттерін білуі керек, себебі әрі қарай олармен жұмысын жалғастырады. Сөйлемдер құрастыруға баса көңіл аударады. Оқушыларға алфавит/әріп жазылған карточкалар таратып беріңіз. Бір әріптің әртүрлі жерде қолдануын түсіндіріңіз. Оқушылардан кітаптан, сыныптан мысалдар табуды тапсырыңыз. Оқушыларға «Есіктен кіріңіз» деген сөз тіркесін айту жолдарын көрсетіңіз. Оқушылардан сөздерден сөйлем құрастыру жаттығуын жалғастыруды тапсырыңыз. Оқушыларға күрделі сөйлем құрастыруды көрсетіңіз («біріншіден», т.б.). Сөйлемді қалай құрастыруға болатынын, ойдың аяқталғанын көрсетіңіз (Бас әріппен жазылатынын және соңында нүкте қойылатынын көрсету керек).

Соңы 31-35 минут

• Сыныпқа бір оқушының жазған жұмысын үлгі ретінде көрсетіңіз. Жазған сөйлемін дауыстап оқуын сұраңыз. Бұл сөйлем екінші оқушыға қаншалықты түсінікті екенін түсіндіріңіз. Сыныпқа оқушының сөз құрастырудағы дыбыс орнын дұрыс қолданғанын көрсетіңіз. Оқушыдан «Қандай дыбыс қиындық тудырғандығын» сұрауды ескеріңіз. Өзге оқушылар көмектесе ала ма, сөзді буынға бөліңіз, осы дыбысты әріптермен белгілеңіз. Оқушыларға сөйлемді түзетуге мүмкіндік беріңіз. Көршіңізге бұрылып жазылған сөйлемді дауыстап оқып беріңіз. Бұл мектепке жаңадан келген оқушыға қажетті кабинетті табуға көмектесе ме? Әріпті айтып бере аласыз

Оқушылар сөйлемді өз беттерімен жазады.

18

ба? Көршіңіз дұрыс жазды ма? Басқа әріптерді дұрыс жазуға көмектесе аласың ба? Оқушыларға бұл жұмысты ертең жаңа сөздерді жазуда не үшін жалғастыратыңызды түсіндіріңіз.

Қосымша ақпарат Дифференциациялау – Оқушыларға мейлінше қолдау көрсетуді қалай жоспарлайсыз?Үлгерімі жақсы оқушыларға қандай тапсырма беруді жоспарлап отырсыз?

Бағалау – оқушылардың оқу жетістіктерін тексеруді қалай жоспарлап отырсыз?

Пәндік байланыс Денсаулық және қауіпсіздік, ИКТ-мен байланыс. Құндылықтармен байланыс (тәрбие элементі)

• Үлгерімі жақсы оқушылар «Бағытталған жазуда» өз сөйлемдерін толықтырады, бас әріпті және сөйлем соңындағы нүкте қойылуын, сөйлемнің аяқталуын біледі. • Үлгерімі төмен оқушылар диктофонның көмегімен айтылған сөйлемді жазады. Альтернативті таңдау ретінде сөздер жазылған карточкалар таратуға болады және сөздерден сөйлем құрастыруға болады. •

• Оқушылар сөздің басында, ортасында, соңында келетін дыбысты анықтайды, әріпті дұрыс жазады, өз бетімен әріпті жаза алады, сонымен қатар тиісті әріпті жаза алады. Дұрыс жазылған әріпті жазыңыз, келесі сабақтарда жұмыс жасайтын әріптерді жазуды бағалаңыз. • Оқушылар «Бірлескен жазуда» бағытты көрсететін сөйлемдерді дұрыс құрастыра алатынын бағалаңыз. Сөйлем құрастыруда қиындық келтірген оқушылардың тізімін жасаңыз және олармен жұмыс жасауда қосымша әдістерді басқара жазуды қолданыңыз.

• Бағытты көрсететін сөздер; • Басқа гуманитарлық ғылымдармен байланысы (география); • ИКТ-мен байланыс: сөйлемдерді жазуда диктофон қолдану.

Рефлексия Сабақ мақсаты орындалды ма? Бүгін оқушылар нені үйренді? Сабақ қалай өтті, қандай деңгейде өтті? Дифференциялау жоспарым жүзеге асты ма? (тапсырмалары сәйкес болды ма?) Уақытты қалай пайдаландым? Жоспарыма қандай өзгерістер енгіздім және неге?

Осы сабақты бағалау үшін бос орынды пайдаланыңыз. Өз сабағыңыз туралы тиісті сол жақтағы сұрақтарға жауап беріңіз.

19

Қорытынды бағалау Ең жақсы өткен екі нәрсені атап көрсетіңіз (оқытуға және үйренуге қатысты) 1: 2: Қандай екі нәрсе немесе тапсырма сабақтың одан да жақсы өтуіне ықпалын тигізер еді (оқытуға және үйренуге қатысты)? 1: 2: Осы сабақтың барысында барлық сынып немесе жекелеген оқушылар туралы келесі сабағыма қажет болуы мүмкін қандай ақпаратты білдім? 1: 2:

20

Қорытынды

Қорыта келе, әдістемелік құралда беріліп отырған қысқа мерзімдік жоспарлар үлгі ретінде ұсынылып отыр. Негізінен, қысқа мерзімдік жоспарды әрбір мұғалім нақты пән бойынша ҚР Білім және ғылым министрлігінің бұйрығымен бекітілген оқу бағдарламалары негізінде өздігінен құрастырады. Қысқа мерзімді жоспарды құруда мұғалімдер ұзақ мерзімді және орта мерзімді жоспарларды мұқият қарап шығып, толығымен танысып алуы кере к. Ұзақ мерзімді жоспар – жылдық жоспар, онда белгілі бір пән бойынша бір оқу жылына арналған оқыту мақсаттары мен күтілетін нәтижелер белгіленеді. Орта мерзімдік жоспар әрбір тоқсан бойынша оқыту мақсаттары мен тақырыптарды нақтылай түседі. Қысқа мерзімдік жоспар әрбір сабақта орындалатын жұмыстар мен оқыту мақсаттарын анықтайды. Сондықтан мұғалім оқушылардың мүдделеріне, деңгейіне, қажеттілігі мен жас ерекшеліктеріне сәйкес келетін іс-әрекеттерді жоспарлап, өзінің балама әдіс-тәсілдерін, оқыту ресурстарын таңдап ала алады. Қысқа мерзімдік жоспар құруда мұғалімдер мынадай мәселелерге көңіл бөлуі керек:

- әр тақырыптың ұзақ мерзімді жоспардағы және орта мерзімді жоспардағы орнын белгілеу;

- әрбір тақырыптың ұзақ мерзімді және орта мерзімді жоспардағы тақырыптармен, оқыту мақсаттарымен өзара байланысын белгілеу;

- оқушы қызметінің нәтижесін нақтылау мақсатында әрбір пән бойынша берілетін мазмұн элементтері мен оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды белгілеу;

- білім алушыларды пән бойынша жүйелі білім, білік және дағдылармен қаруландыру үшін тиімді әдістемелік жұмыстар жүйесін анықтау.

Сонымен қоса, мұғалімдер қысқа мерзімді жоспар әзірлеу кезінде келесі қызметтерді орындайды, олар:

- жұмыс барысы мен нәтижесін болжау; - қажетті шаралар мен әрекеттердің ретін әзірлеу; - оларды жүзеге асыру үшін барынша тиімді әдістер мен тәсілдерді таңдау; - іс-әрекетті дәл есептеу және оның кезеңдерінің басталуы мен аяқталу

мерзімін белгілеу, және оның нәтижесін бақылау түрлері мен әдістемелерін анықтау.

Әрбір сабақтың соңында сабаққа талдау жасап, жақсы жақтары мен кемшін тұстарын анықтаудың мұғалім үшін маңызы зор. Ол үшін мынадай сұрақтарға жауап беруі тиіс: Сабақ мақсаты орындалды ма? Бүгін оқушылар нені үйренді? Сабақ қалай өтті, қандай деңгейде өтті? Тапсырмалар, жаттығулар сабақтың мақсатына сәйкес болды ма? Уақытты қалай пайдаландым? Жоспарыма қандай өзгерістер енгіздім және неге? Егер мұғалім өзіне осындай сұрақтар қойып, алдағы сабақтарда нені ескеруі керек, қандай мәселелерге ерекше көңіл бөлуі керек, т.с.с. екенін ескеріп, сабағын алдын ала жоспарлап отырса, мұндай сабақтардың жоғары нәтижелерге қол жеткізетіні сөзсіз.

21

Пайдаланылған әдебиеттер

1 ҚР білім және ғылымды дамытудың басым бағыттарын жүзеге асыру бойынша 2014-2016 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары. ҚР Білім және ғылым министрінің 2014 жылдың 13 қаңтарындағы №9 бұйрығы. // www. adilet.zan.kz

2 «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ». Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 2014 жылғы 17 қаңтардағы Қазақстан халқына Жолдауы. // www. adilet.zan.kz

3 Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы (2011. 24. 10 берілген өзгерістер мен толықтыруларымен). –Астана, 2011. // www. adilet.zan.kz

4 Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 – 2016 жылдарға арналған Ұлттық іс-қимыл жоспары. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 25 маусымдағы № 832 Қаулысы. // www. adilet.zan.kz

5 Аймауытов Ж. 5 томдық шығ. жинағы. –А.: «Ғылым», 1998. - 248 б. 6 Большой психологический словарь / Сост. и общ. ред. Мещеряков Б.

Зинченко В. -СПб.: прайм-ЕВРОЗНАК. -2003, - 672 с. 7 Теплов Б.М. Избранные труды, в 2-х т., Т.1. –М.: Просвещение, 1971.

-130 с. 8 Львов М.Р. Речь младших школьников и пути ее развития. –М.:

Просвещение, 1975. - 146 б. 9 Оразбаева Ф.Ш. Тілдік коммуникация негіздері. –А.: «Рауан», 1995. –

312б . 10 Тәжібаев Т. Бастауыш мектеп оқушыларының ауызекі сөзі мен жазба

сөзінің салыстырма анализі. // Халық мұғалімі, 1939, № 7. – 5-12бб

22

Мазмұны

Кіріспе ..........................................................................................................

3

1 1-сыныптағы «Тіл және әдебиет» білім саласы пәндерін қысқа мерзімді жоспар бойынша оқытудың ерекшеліктері .............................

5

1.1 «Тіл және әдебиет» білім саласы пәндерінің ерекшеліктері ...........

5

1.2 «Тіл және әдебиет» білім саласы пәндерін оқытудың әдістемелік қағидалары ...............................................................................................

6

2 1-сыныпқа арналған қысқа мерзімді жоспар үлгілері ........................

10

Қорытынды ...............................................................................................

20

Пайдаланылған әдебиеттер ..................................................................... 21

23

Введение

В настоящее время в рамках обозначенных приоритетных направлений развития образования и науки Республики Казахстан ведется огромная работа по обновлению содержания образования. Основная цель обновления – это повышение качества начального образования.

В современных условиях школа должна воспитывать, обучать и развивать высоконравственную, творческую, критически мыслящую личность, способную непрерывно повышать собственный уровень образования и культуры, привносить пользу себе и обществу, и быть успешной в постоянно меняющемся мире [1].

Смена парадигмы образования является велением времени. Современная школа не должна просто учить, а должна научить учиться самостоятельно в течение всей жизни. В русле мировых и отечественных тенденций развития образования обозначены направления обновления:

1) от «человека знающего» к «человеку, подготовленному к жизнедеятельности»;

2) от концепции «Хорошее образование на всю жизнь» к пониманию необходимости образования через всю жизнь;

3) от послушания к инициативности; 4) от знаний к компетенциям [2]. Работа по обновлению содержания среднего образования с учетом опыта

Назарбаев Интеллектуальных школ, как обозначено в Приоритетных направлениях развития образования и науки на 2014-2016 годы, ведется в двух направлениях:

1) с 2015 года обучение по обновленным ГОСО и учебным программам по всем предметам с 1 класса;

2) частичное обновление 11-летней школы [3]. Программы имеют ярко выраженную практическую направленность, что

отражается в подходах обучения, ориентации на развитие навыков, интеграции предметов на основе формируемых навыков.

Целью методического пособия является – разработка методических рекомендаций по проектированию и применению краткосрочных планов по предметам образовательной области «Русский язык и литература» в 1 классе.

Для реализации цели обозначены следующие задачи: − раскрыть особенности преподавания и реализации краткосрочных

планов по предметам образовательной области «Русский язык и литература» в 1 классе;

− разработать примерные краткосрочные планы для 1 класса с учетом ориентации на развитие четырех видов речевой деятельности: слушание, говорение, чтение, письмо, изучения языковых тем, формирования орфографической и пунктуационной грамотности.

24

1 Особенности преподавания и реализации краткосрочного плана по предметам образовательной области «Русский язык и литература» в 1 классе

Необходимым условием эффективности процесса обучения в школе, как и всякой сознательной и целенаправленной деятельности, если она представляется сложной и продолжительной, является планирование. Оно заключается в обоснованном предвидении процесса и результата деятельности на основе проекта действий, предусматривающих перечень предстоящих заданий, выполняемых в установленные сроки, методы и средства реализации этих заданий, исполнителей, способы контроля и оценки полученных результатов.

Планирование – это постановка реальной и конкретной цели и определение шагов ее реализации во времени с учетом возможностей (личных, тех, от кого это зависит) и объективных обстоятельств. При изменении объективных обстоятельств или возможностей происходит корректировка плана.

Планирование – это совокупность действий, таких как исследование, аналитика и другие, с целью нахождения комплекса решений, направленных на достижение какой-либо личности, организации, ряда организаций или всех граждан и организации в регионе, стране или в мире поставленных перед собой целей [4].

Планирование включает этапы: − Постановка целей. Цели должны быть сконцентрированы на самом

важном. − Определение исходных предпосылок. Это то, что уже имеется и

способствует постановке целей. Это объективно и реально, а также жизненно важно для любой цели.

− Выявление альтернатив. Они выявляются разными методами: − Простым набором на основании опросов или высказываний. − Путем обсуждения выдвинутых проблем в малых группах. − Выбор наилучшей альтернативы. Для этого рассматриваются все

возможные варианты реализации плана и выбирается лучший. − Ввод и исполнение плана. Альтернатива не может сама привести к

желаемому результату. Она должна пройти испытание делом, а потом уже занять достойное место в плане. Далее план должен быть преобразован в логическую последовательность действий, направленных на достижение цели. Далее учитель обязан прозондировать подготовленный план на предмет его эффективности [4].

Так, педагоги справедливо подчеркивают, что планирование обеспечивает четкую логическую последовательность в работе учителя и учащихся, позволяет правильно соотносить факты и обобщения в мыслительной работе школьников и усваивать материал на основе осознания важных и типичных показательных фактических данных, будет иметь большое значение для выработки у них научного мировоззрения [5].

25

В контексте планирования интересны идеи Ю.К. Бабанского, разработавшего концепцию оптимизации педагогического процесса как научно-обоснованного выбора и реализации методики его осуществления, которая позволяет получить наилучшие результаты при минимально необходимых затратах времени и усилий учителей и учащихся. Ю.К.Бабанский, в частности, считал процесс обучения оптимальным, если он отвечает следующим критериям:

а) содержание, структура, и логика функционирования процесса обучения обеспечивают эффективное и качественное решение задач образования, воспитания и общего развития школьников в соответствии с требованиями государственных учебных программ на уровне максимальных учебных возможностей каждого школьника (но не ниже, чем на «удовлетворительно»);

б) поставленные цели достигаются без превышения расходов времени, отведенного действующим учебным планом для классных занятий, а также без превышения максимальных норм времени, установленных школьной гигиеной для домашних занятий учащихся и учителей [6].

С учетом опыта АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы» подготовлены проекты учебных программ по предметам образовательной области «Русский язык и литература» в школах с русским, казахским языками обучения.

Особенностью обновленных учебных программ и учебных планов является новая структура учебных программ, включающая 10 разделов:

1. Важность предмета 2. Цели учебной программы по предмету 3. Реализация политики трехъязычия 4. Организационные требования к процессу преподавания предмета 5. Педагогические подходы к обучению предмету 6. Формирование уважения к разнообразию культур и мнений 7. Компетентность в использовании информационно-коммуникационных

технологий 8. Развитие коммуникативных навыков учащихся 9. Подходы к оцениванию результатов изучения предмета 10 Содержание, организация и последовательность разделов программы по

предмету Положительными сторонами программ и планов являются: − концентрический подход к отбору содержания предмета; − иерархия целей обучения, основанная на закономерностях познания, и

классифицируемая по наиболее важным видам предметных операций (измеримость результатов, учет всех видов учебной деятельности от репродуктивной до творческой);

− тщательное целеполагание предмета по уровням образования и на протяжении всего курса обучения, что позволяет максимально четко учесть внутрипредметные связи;

− обязательное наличие «сквозных тем» между предметами как внутри одного цикла, так и разных циклов (реализация межпредметных связей);

26

− оптимальное соотношение четкого определения результатов на выходе и объемом академической свободы учителя (способствование реализации принципов гуманистической педагогики, вариативности содержания образования);

− соответствие содержания разделов и тем предметов духу времени, акцент на формирование навыков социализации.

Переход от знаниевой парадигмы (передача знаний, умений, навыков) к компетентностной меняет акценты от содержания к целеполаганию. В связи с этим опредмеченными целями являются ожидаемые результаты обучения. В обновленных учебных программах ожидаемые результаты образуют многоуровневую систему краткосрочных целей обучения. Ожидаемые результаты обучения спроектированы по таксономии Блума (см. таблицу 1).

Таблица 1 – Таксономия Бенджамина Блума

Основные категории учебных целей Характеристика результатов

1 2

Знание. Эта категория обозначает запоминание и воспроизведение изученного материала. Речь может идти о различных видах содержания – от конкретных фактов до целостных теорий. Общая черта этой категории – припоминание соответствующих сведений.

Знает употребляемые термины; знает конкретные факты; знает методы и процедуры; знает основные понятия; знает правила и принципы.

Понимание. Показателем способности понимать значение изученного может служить преобразование (трансляция) материала из оной формы выражения в другую, «перевод» его с одного «языка» на другой (например, из словесной формы – в математическую). В качестве показателя понимания может также выступать интерпретация материала учеником (объяснение, краткое изложение) или же предположение о дальнейшем ходе явления, событий (предсказание последствий, результатов). Такие учебные результаты превосходят простое запоминание материала.

понимает факты, правила и принципы; интерпретирует словесный материал; интерпретирует схемы, графики и диаграммы; преобразует словесный материал в математические выражения; предположительно описывает будущие последствия, вытекающие из имеющихся данных.

Применение. Эта категория обозначает умение использовать изученный материал в конкретных условиях и новых ситуациях. Сюда входит применение правил, методов, понятий, принципов, законов, теорий.

использует понятия и принципы в новых ситуациях;

27

Продолжение таблицы 1

1 2

Соответствующие результаты обучения требуют более высокого уровня владения материалом, чем понимание.

применяет законы, теории в конкретных практических ситуациях; демонстрирует правильное применение метода и процедуры.

Анализ. Эта категория обозначает умение разбить материалы на составляющие так, чтобы ясно выступала его структура. Сюда относится вычленение частей целого, выявление взаимосвязей между ними, осознание принципов организации целого. Учебные результаты характеризуются при этом более высоким интеллектуальным уровнем, чем понимание и применение, поскольку требуют осознания как содержания учебного материала, так и его внутреннего строения.

выделяет скрытые (неявные) предложения; видит ошибки и упущения в логике рассуждения; проводит различия между фактами и следствиями; оценивает значимость данных.

Синтез. Эта категория обозначает умение комбинировать элементы так, чтобы получить целое, обладающее новизной. Таким новым продуктом может быть сообщение (выступление, доклад), план действий или совокупность обобщенных связей (схемы для упорядочения имеющихся сведений). Соответствующие учебные результаты предполагают действие творческого характера с акцентом на создание новых схем и структур.

пишет небольшое творческое сочинение; прилагает план проведения эксперимента; использует знания из различных областей, чтобы сравнить план решения той или иной проблемы.

Оценка. Эта категория обозначает умение оценивать значение того или иного материала (утверждения, художественного произведения, исследовательских данных) для конкретной цели. Суждения ученика должны основываться на четких критериях. Критерии могут быть как внутренними (структурными, логическими) так и внешними (соответствие намеченной цели). Критерии могут определяться самим учащимся, или задаваться ему извне (например, учителем). Данная категория предполагает достижение учебных результатов по всем предшествующим категориям плюс оценочные суждения, основанные на ясно очерченных критериях.

оценивает логику построения материала в виде письменного текста; оценивает соответствие выводов имеющимся данным; оценивает значимость того или иного продукта деятельности, исходя из внешних критериев качества.

28

К учебной программе прилагаются учебные планы рекомендательного характера, состоящие из долгосрочного, среднесрочного и краткосрочного планов на класс [1]. В отличие от учебной программы учебные планы носят рекомендательный характер, поэтому учитель может адаптировать виды деятельности и подобрать свои альтернативные ресурсы, которые соответствуют интересам, уровню, потребностям и возрастным особенностям учащихся.

Между долгосрочными, среднесрочными и краткосрочными планами существует очень тесная взаимосвязь [7]. Планирование предполагает выбор средств и способов достижения целей педагогического процесса, последовательность действий субъектов в осуществлении намеченного, сроков выполнения. Планирование призвано обеспечить заинтересованность всех участников педагогического процесса и учете отдаленных результатов деятельности.

В этой связи определяющими в формулировке цели преподавания и обучения должны стать такие вопросы: какими знаниями должны, на Ваш взгляд, обладать ученики? какие ключевые идеи должны понять ученики? какие вопросы должны быть исследованы и проанализированы учениками? При этом результаты обучения должны быть ориентированы на ученика.

Долгосрочное планирование осуществляется лицами и органами, формирующими политику в сфере образования и школьной администрацией. На стадии разработки долгосрочного плана определяют: общие принципы развития образования (концепцию её развития); главное направление и программы развития; содержание и последовательность осуществления важнейших мероприятий, обеспечивающих достижение поставленных образовательных целей.

В долгосрочном плане отражаются темы обучения на один учебный год. Распределение часов внутри разделов можно варьировать по усмотрению учителя [8].

Перечисленные цели обучения в виде ожидаемых результатов организованы последовательно внутри класса по четвертям, что позволяют учителям планировать свою работу и оценивать достижения учащихся, а также информировать их о следующих этапах обучения. Все это отражается в среднесрочных планах.

Среднесрочное планирование обычно осуществляется группой учителей или отдельно взятым учителем, структурирующим учебную программу в последовательную серию уроков. Среднесрочное планирование конкретизирует ориентиры, определенные долгосрочным планом, и осуществляется на более короткий период. В среднесрочных планах формулируют основные задачи на установленный период. В нем отражаются темы обучения на каждую четверть или раздел. Распределение часов внутри разделов можно варьировать по усмотрению учителя.

Краткосрочные планы включают конкретные методические рекомендации к планированию содержания уроков по предмету. Иначе говоря, краткосрочное планирование включает конкретные способы использования ресурсов,

29

необходимых для достижения целей, определенных в среднесрочных и долгосрочных планах. Краткосрочный план – или план урока – составляется учителем самостоятельно по примерному шаблону, представленному в конце среднесрочного плана.

Планирование уроков содействует пониманию учителями: для кого планируется серия последовательных уроков, чему необходимо научить и какой метод оценивания необходимо использовать. Краткосрочный план включает в себя цели урока, задачи урока, используемое оборудование и план-конспект. В идеале каждый пункт урока может быть просчитан по минутам. Согласно таксономии Блума, как было представлено выше, на уроках следует использовать задания, содержащие глаголы, описывающие когнитивные навыки учащихся [9].

30

2 Примерные краткосрочные планы для 1 класса

Как было отмечено выше, между долгосрочными, среднесрочными и краткосрочными планами существует очень тесная взаимосвязь [7], так как общие цели планирования заключаются в следующем:

- организация последовательности этапов работы; - определение цели преподавания и обучения каждого урока; - утверждение методики измерения результатов преподавания и обучения; - определение задач обучения и преподавания с целью достижения

ожидаемых результатов; - обеспечение целенаправленной положительной динамики на протяжении

всех этапов обучения; - стратегическое планирование с целью вовлечения в процесс обучения

всех учащихся. В связи с этим приведем пример долгосрочного плана с целью

проектирования примерных краткосрочных планов (планов урока) по тем или иным темам (Таблица 2).

Таблица 2 – Долгосрочный план по предмету «Русский язык и литература» в 1 классе

1 четверть 2 четверть 3 четверть 4 четверть 1 2 3 4

Слушание и говорение Учащиеся начинают слушать и понимать услышанную информацию и рассказы. В ходе выполнения этого задания они будут развивать языковые навыки, необходимые для того, чтобы поделиться своими идеями и чувствами с другими учащимися, научившись: • определять один или несколько ключевых моментов при прослушивании информации; • пересказывать некоторые фрагменты из

Учащиеся слушают и понимают информацию и рассказы. Они используют язык, чтобы выразить свои идеи, научившись: • определять ряд основных моментов и задавать вопросы о прослушанной информации; • пересказывать прослушанные истории (увеличивая количество деталей); с большей уверенностью выражать свои чувства при помощи речи.

Учащиеся слушают и понимают информацию, в которой присутствует больше деталей, задают вопросы и дают более вдумчивые ответы по прослушанным историям. Учащиеся научатся: • задавать и отвечать на вопросы по прослушанной информации; • пересказывать основные события коротких историй и предугадывать сюжетную линию истории;

Учащиеся начинают оценивать информацию и рассказы, которые они прослушали, научившись: • прогнозировать содержание по заголовку/названию; слушать информацию для того, чтобы найти ответы на поставленные вопросы; • пересказывать основные события истории в правильной последовательности; высказывать своё мнение о том, насколько хорошо была представлена информация или рассказ.

31

Продолжение таблицы 2 1 2 3 4

стихотворений или рассказов, которые они прослушали; прислушиваться к мнению других учеников в классе и делиться своими идеями.

• при выражении своих мыслей, чувств и идей перед другими учащимися расширять свой словарный запас, а также внимательнее слушать.

Чтение Учащиеся начинают понимать смысл художественных и научно-популярных (нехудожественных) текстов. Они научатся: • определять основные события и основную информацию из простых стихотворений, иллюстрированных книг и нехудожественных текстов; • читать слоги и простые, часто повторяющиеся слова, пополнять словарный запас с помощью учителя ; узнавать/называть звуки в незнакомых словах и при помощи фонетического метода читать простые слова.

Учащиеся будут знать коммуникативные средства, используемые в художественных и научно-популярных (нехудожественных) текстах. Они научатся: • определять героев в иллюстрированной книге и простом рассказе, начнут понимать некоторые особенности нехудожественных текстов, например, страницы с оглавлением, надписи и заголовки; • читать и различать слова и предложения, пополняя словарный запас с помощью учителя; читать часто повторяющиеся слова и про помощи навыков фонетического метода определять предварительные звуки, гласные, конечные звуки в простых словах.

Учащиеся будут читать большее количество научно-популярных (нехудожественных) текстов, а также более детально обсуждать рассказы. Они научатся: • определять начало, середину и концовку рассказа и через создание рисунков представлять свои мысли; • читать уверенно повторяющиеся слова и использовать знания по фонетике для того, чтобы читать незнакомые слова определять основные элементы, формирующие различные тексты, например, что из себя представляют стихотворения, рассказы, статьи из журналов и газет;

Учащиеся начинают высказывать свои комментарии по содержанию прочитанного текста, а также использовать стратегии для чтения незнакомых слов. Учащиеся научатся: • формулировать вопросы к простому тексту или к иллюстрациям; • читать уверенно часто повторяющиеся слова и использовать знания по фонетике для того, чтобы читать простые незнакомые слова • находить информацию в нехудожественных текстах, в том числе используя алфавитное расположение текстов; • обсуждать прочитанный текст и делать простые комментарии о том, понравился/не понравился ли этот текст, действия персонажей, а также как представлена информация в тексте.

32

Продолжение таблицы 2 1 2 3 4

Письмо Учащиеся начнут общаться посредством письма, знаков. Они научатся: • писать элементы букв; писать знакомые буквы, зачастую те, которые содержатся в их имени, а также связывать графическое изображение букв со звуками и названиями букв;передавать содержание простых историй при помощи знаков (в виде рисунков/символов).

Учащиеся будут использовать навыки письма для записи рассказов или представления информации. Они будут пытаться писать простые слова и звуки, научившись: • разборчиво писать буквы; • связывать звук с буквой, а также писать все слово целиком, используя знания по фонетике; • соединять слоги в слова.

Учащиеся будут писать короткие рассказы и простые тексты художественного и нехудожественного характера. Они начнут составлять предложения, научившись: • писать простые предложения; • формировать разборчивый почерк, использовать ИКТ для представления своих работ; • составлять и писать простые предложения.

Учащиеся будут составлять план того, что они хотят написать, и благодаря поддержке учителя вносить изменения в свои работы для их улучшения. Они будут учиться: • составлять различные виды предложений и расставлять знаки препинания; • совершенствовать разборчивый почерк, использовать ИКТ для представления своих работ; • писать простые рассказы из двух-трех предложений; использовать более подходящие/оригинальные слова при составлении предложений.

Программа по «Обучению грамоте» является составной частью программ

по предметам: «Русский язык», «Литературное чтение» и подготовительным этапом для дальнейшего языкового и литературного образования, а также представляет собой основу для всего последующего обучения. Предмет «Обучение грамоте» направлен на понимание первоклассниками того, что:

- язык является основным средством человеческого общения, на осознание роли языка и речи в жизни людей;

- правильная устная и письменная речь является показателем индивидуальной культуры человека;

- овладение языком поможет им адаптироваться в быстро меняющемся мире, успешно регулируя ситуативно-речевое поведение, как в учебной, так и в будущей профессиональной деятельности; использовать различные источники информации и современные информационные технологии для выражения и обоснования собственного мнения.

Важность предмета «Обучение грамоте» определяется необходимостью создания условий для развития у учащихся четырех видов речевой

33

деятельности (слушания, говорения, чтения и письма). Цель учебной программы по предмету «Обучение грамоте»: создать

условия для формирования функционально грамотной личности, через формирование навыков чтения и письма во взаимосвязи с развитием речи, навыков слушания, говорения и элементарных грамматических представлений.

Предмет «Обучение грамоте» предназначен для первоначального обучения чтению, письму и формированию навыков слушания, говорения на основе лексических тем. Содержание программы интегративно. В предмете «Обучение грамоте» выделяются три периода: добукварный, букварный, послебукварный. Продолжительность этих периодов учитель может регулировать сам в зависимости от уровня усвояемости учебного материала, достижения целей учащимися и выполнения задач каждого периода.

Примеры стратегий преподавания и приемов обучения предмету «Обучение грамоте»:

- фонетическое конструирование слова; - создание проблемной ситуации; - критическое мышление; - традиционные и инновационные методы обучения; - игровые и исследовательские методы обучения; - практическая, творческая деятельность (создание различных видов

творческих работ); - систематический мониторинг знаний учащихся; - выполнение заданий, требующих поиска и использования

дополнительных материалов; - выслушивание мнения каждого учащегося и признание важности

использования уже имеющихся знаний и пониманий с целью их развития; - поощрение исследовательской деятельности учащихся и активного

обучения, основанного на исследованиях; - использование учителем образцов письма/стилей текстов

соответствующего уровня до применения учениками (т.е. учитель заранее дает модель и образцы);

- создание условий, побуждающих учащихся к самооценке и саморазвитию, соответствующих индивидуальным потребностям. Акцент делается не на полученные знания, а на процесс их применения.

Примерный краткосрочный план План урока Перед заполнением изучите среднесрочный план. Планы ваших уроков

должны разрабатываться по этому шаблону, с учетом любых изменений, соответствующих основным методам преподавания. УРОК: Обучение грамоте Школа: Дата: Имя учителя: КЛАСС: Количество

присутствующих: Количество отсутствующих:

34

Цели обучения, которым посвящен урок:

П 1: писать буквы и слова по знакомым звукам звуков П 2: выбирать необходимые слова при письме П 9: писать разборчиво и набирать короткие предложения/тексты повествовательного и неповествовательного характеров П 13: писать правильно слова, понимая различия между звуками и буквами

Учебные цели урока Все учащиеся смогут: • писать слово или слова из соответствующего текста; • правильно писать буквы; • понимать и читать то, что они написали. Большинство учащихся смогут: • писать фразы, соответствующие стилю текста; • пытаться по буквам произносить слова, правильно называя звуки и буквы; • правильно писать некоторые буквы. Некоторые учащиеся смогут: • писать предложения для описания направления; • правильно читать простые и часто повторяющиеся слова.

Материал прошедших уроков

Учащиеся попрактиковаться в устном составлении предложений, применяя актерское мастерство, мимику и свою «карту», отображающую основные события рассказа.

План Временное планирование

Планируемые мероприятия (замените нижеприведенные примечания мероприятиями, которые вы запланировали)

Ресурсы

0-3 минуты 4-8 минут

Фонетические знания • Карточки с буквами Покажите карточку с буквами, которые учащиеся выучили на предыдущих уроках. Попросите учащихся назвать звуки, обозначающие эту букву (можно в действии, если этот вид активности был вами применен). Если учащиеся затрудняются с ответом, дайте им подсказку. • Соединение фонем Мишке нужно проверить, правильно ли он составил список предметов, которые понадобятся ему в школе. Произнесите по буквам (и составляющим звукам) каждое слово, находящееся в списке, например, к-н-и-г-а. Попросите учащихся повторить это слово, а затем объяснить другим учащимся, что оно означает. Среди своих школьных принадлежностей учащиеся должны показать этот предмет и положить его в рюкзак Мишки.

Набор карточек формата А4 с изображенной буквой на одной стороне и подсказкой на другой (например, изображение или слово, начинающееся на эту букву) Несколько простых школьных предметов, в названии которых содержаться 2/3 фонем; список слов, включающий в себя школьные предметы; игрушечный медведь; школьный рюкзак.

Середина 9-12 минут

Совместное письмо • Объясните учащимся, с какой целью и для кого будет написано данное руководство – руководство для новых учеников, чтобы помочь им правильно ориентироваться в школе.

Учитель рисует план школы. Используйте карточки с часто повторяющимися

35

12 – 17 минут 17-20 минут 21 – 24 минут 25-30 минут

Напомните учащимся о словах, обозначающих направление. Попросите учащихся повернуться к партнеру и объяснить, как добраться до школьного актового зала. Поменяйтесь ролями, и пусть второй партнер объяснит, как добраться до школьной игровой площадки. • Демонстрация учителем – На плане школьного здания напишите фразу, объясняющую, как добраться из гардероба до класса, комментируя при этом процесс написании, например, «Я хочу объяснить новым учащимся, как добраться из гардероба в класс. Итак, в какую дверь им нужно войти? Они стоят вот в этом месте (покажите его на плане), следовательно, я должен сказать им «входите». Нужно сказать «заходите в дверь». Посчитайте слова в сказанных вами фразах. «Таким образом, нам нужно записать два слова. Первое слово «заходите». Разделите слово на составляющие его звуки при повторном произнесении: з-а-х-о-д-и-т-е. Соотнесите звуки и соответствующие им буквы. Покажите, как нужно писать слова. Используйте в этом задании карточки с буквами или алфавит, чтобы показать учащимся, как правильно пишутся буквы. Произнесите следующую фразу, так же, разделяя ее на составляющие слова, а их на составляющие звуки. Используйте часто употребляемые слова. • Учитель записывает – дайте задание учащимся назвать второе слово в фразе «заходите в дверь». Пусть учащиеся разобьют это слово на составляющие звуки. Попросите их найти в алфавите/на карточках буквы, входящие в состав этого слова. Если учащиеся не могут справиться с заданием, дайте им подсказки на обратной стороне карточек. Запишите правильно названные буквы. • Совместное составление – Попросите учащихся написать слово из следующей фразы самостоятельно, а затем показать его вам. Правильно ли написано слово? Если нет, исправьте ошибки. Перечитайте всю фразу целиком. Содержит ли эта фраза ту информацию, которую вы хотели передать? Есть ли пробелы между словами? Попросите учащихся повернуться к партнеру и придумать следующую фразу для описания маршрута. Выслушайте предложения. Выберите лучшую фразу и объясните, почему в ней доступно излагается информация. • Самостоятельное письмо. Попросите учащихся записать ту фразу, которую они только

словами, используемыми для обозначения направления, например, идти, поворачивать, двигаться, вправо, влево. Карточки/фотографии с изображениями предметов, находящихся в школе, помогут учащимся лучше справиться с заданием, например, карточки с изображением стены, кабинета, двери, гардероба. Также приготовьте карточки со словами, обозначающими очередность или последовательность, например, во-первых, затем, после этого. Приготовьте алфавит/карточки с буквами для того, чтобы показать, как правильно писать буквы. Для менее способных учащихся можно использовать диктофон. Они могут использовать его для записи произнесенных фраз, прежде чем писать эти фразы в тетради. Это поможет им запомнить сказанную фразу. Кроме того, можете раздать менее способным учащимся карточки со словами (с некоторыми вспомогательными словами,

36

что придумали. Они должны постараться назвать слова, входящие в эту фразу, а также выделить звуки и произнести их. • Управляемое письмо. Несмотря на то, что большинство учащихся уже могут писать самостоятельно, составьте группу из 4-6 человек, с которыми вы будете практиковаться в управляемом письме. Например, выберите слово, которое больше всего понравилось учащимся. Учитель должен определить уровень способностей учащихся, чтобы двигаться с ними дальше. В нашем случае сделайте акцент на составлении предложений. Раздайте учащимся алфавит/карточки с буквами верхнего и нижнего регистра. Объясните, почему это одни и те же буквы, но употребляются они в разных местах. Попросите учащихся найти примеры в книге или в классе букв верхнего регистра (заглавных букв). Покажите учащимся, как можно изменить фразу «заходите в дверь», заменив строчную букву на заглавную и поставив точку для обозначения конца предложения. Попросите учащихся попрактиковаться в составлении фраз для обозначения направления. Подскажите учащимся составлять сложные фразы, например, добавляя слово «во-первых» и т.д. Как это может улучшить предложение? Покажите учащимся, как нужно записывать фразу, чтобы она имела вид законченного предложения (начиналось бы с заглавной буквы и имело точку в конце предложения).

перечисленными выше). Эти карточки помогут учащимся «построить» свое предложение и не записывать его. Это позволит устранить некоторые трудности, возникающие именно при записи предложения.

Конец 31-35 минут

• Покажите классу в качестве примера тетрадь с записями одного из учащихся. Попросите учащихся вслух произнести написанную фразу. Объясните, почему эта фраза может доступно объяснить новому ученику, как добраться до нужного места. Укажите классу, где учащийся успешно определил звуки и буквы, составляющие слово. Спросите ученика: «Были ли какие-то звуки, которые вызвали у тебя затруднение?» Посмотрите, могут ли остальные учащиеся помочь разделить слово на составляющие звуки, назвать их и подобрать соответствующие этим звукам буквы. Позвольте учащемуся исправить написанную фразу. • Попросите учащихся повернуться к партнеру и громко прочитать написанную фразу. Поможет ли эта фраза новому ученику найти нужный кабинет в школе? Можете ли вы назвать буквы, которые ваш партнер написал правильно? Можете ли вы помочь ему написать правильно остальные буквы?

Учащиеся записывают фразы самостоятельно.

37

• Объясните учащимся, почему вы продолжите этот вид деятельности завтра, чтобы записать новые фразы.

Дополнительная информация Дифференциация - как Вы планируете оказать дополнительную поддержку? Какие задания Вы планируете дать более способным учащимся?

Оценивание - как Вы планируете проверить знания учащихся?

Межпредметные связи Проверка соблюдения правил охраны здоровья и безопасности ИКТ связи Связи с ценностями

• Более способные учащиеся при помощи метода управляемого письма смогут дополнить свои фразы, включив в них заглавные буквы и точки, чтобы получилось законченное предложение. • Менее способные учащиеся при помощи диктофона смогут записать сказанную им фразу. В качестве альтернативы можно раздать им карточки со словами, чтобы из них они «собрали» предложение.

• Оцените, могут ли учащиеся правильно писать буквы и правильно определять звуки в начале, середине и конце слов, а также самостоятельно писать буквы, соответствующие этим звукам. Запишите буквы, которые были написаны правильно, и буквы, над написанием которых еще нужно поработать во время следующих уроков; • Оцените, могут ли учащиеся при использовании метода совместного письма составлять фразы, используя правильные слова для объяснения маршрута. Составьте список из тех учеников, у которых возникли трудности при составлении фраз, и разработайте вспомогательную методику для них, задействовав метод управляемого письма.

• Слова, обозначающие направление; • Связь с другими гуманитарными науками (география); • Дополнительные ИКТ приспособления – диктофон для записи фраз.

38

Рефлексия Реалистичны ли задачи урока/учебные задачи? Что Вы выучили сегодня? Какова была учебная атмосфера? Удачна ли подготовленная мной учебная дифференциация? Соблюдал ли я время? Какие изменения я внес в план и почему?

Место, оставленное ниже, используйте для комментариев по проведенному уроку. Ответьте на наиболее важные вопросы по уроку, приведенные в графе слева.

Итоговая оценка Какие два моменты были наиболее успешны (с точки зрения преподавания и обучения)? 1: 2: Какие два момента улучшили урок (с точки зрения преподавания и обучения)? 1: 2: Что я узнал из урока о классе и отдельных людях, что я расскажу на следующем уроке?

39

Заключение

Обновление содержания казахстанского образования должно осуществляться с учетом задач государственных приоритетов, международного опыта и отечественной практики. От обновления содержания образования зависит, сможет ли школа подготовить личность, способную активно, творчески мыслить и действовать, саморазвиваться интеллектуально, нравственно и физически. Обновленное содержание ориентировано на результаты обучения, которые проектируются с учетом краткосрочных, среднесрочных и долгосрочных целей.

Характерными чертами планирования являлись следующие: − установление ведущих понятий, идей, закономерностей в изучаемом

материале и концентрация информации вокруг них; − определение основного назначения каждого урока (семинара, экскурсии,

практикума) в системе занятий по теме; − одновременное и последовательное решение ряда педагогических задач; − установление меж- и внутрипредметных связей; − распределение материала с целью систематизации научных знаний; − подбор системы упражнений по новому материалу; − определение наиболее эффективных форм, методов и приемов

организации обучения на разных этапах изучения темы (раздела); − оценивание общих результатов изучения темы. В связи с этим учебные программы дополняют долгосрочные,

среднесрочные и краткосрочные планы. Все эти планы взаимосвязаны. В отличие от программы, которая является обязательной и регламентирующей, планы носят рекомендательный характер. Краткосрочные планы составляются самим учителем и носят индивидуальный характер. Учитель должен применять все три вида планов (долгосрочные, среднесрочные и краткосрочные) в системе. Так, по предмету «Русский язык», особенностью обновления которого является отход от грамматического обучения языку к контекстуальному, ориентации на развитие коммуникативной компетенции, обозначены цели обучения в виде рече-коммуникативных навыков по всем четырем видам деятельности (слушание, говорение, чтение и письмо).

Данные навыки с учетом принципа спиральности и согласно таксономии Блума разворачиваются и усложняются от темы к теме, а также от класса к классу. Обучение ведется по речевым темам в рамках единого лексического режима в контексте интеграции всех языковых дисциплин. Данные навыки представлены в учебной программе в рамках определенного уровня образования (начальное, основное среднее и общее среднее образования), затем представлены в рамках одного класса по четвертям, более подробно разворачиваются и сгруппированы в рамках одной четверти по разделам и темам. Более подробную реализацию они получают в краткосрочном планировании (план урока). При разработке краткосрочных планов важно придерживаться единой формы планирования.

40

Использованная литература

1 Проект Государственного общеобязательного стандарта начального образования. – Астана, НАО. 2014. – 30 с.

2 Шамшидинова К.Н. Изменение парадигмы образования. / Материалы Международной научно-практической конференции «Высокое качество и лидерство в образовании». – Астана. – 2013. – С. 58.

3 План мероприятий по реализации приоритетных направлений развития образования и науки РК на 2014-2016 гг., утвержденный приказом Министра образования и науки РК № 9 от 13.01.2014 г. www. adilet.zan.kz

4 Васильев Ю.А. Школьный урок: сборник методических рекомендаций по конструированию учебного занятия. – М.: Экон – Информ, 2006. – 39 с.

5 Данилов М.А., Есипов Б.П. Дидактика. – М.: Изд-во АПН РСФСР, 1957. – 409 с.

6 Бабанский Ю.К., Поташник М.М. Оптимизация педагогического процесса: в вопросах и ответах. – Киев: Рад. школа, 1983. – 17 с.

7 Центр педагогического мастерства АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы». Программа курсов повышения квалификации педагогических работников. Руководство для учителя. Третье издание. – 2014. www.cpm.kz

8 Проект учебной программы по предмету «Русский язык и литература» для общеобразовательных школ (в рамках обновления содержания среднего образования 12-летней школы). – 2014.

9 Проект учебных планов учебной программы «Русский язык и литература» для общеобразовательных школ (в рамках обновления содержания среднего образования 12-летней школы). – 2014.

41

Содержание

Введение ..................................................................................................

23

1 Особенности преподавания и реализации краткосрочного плана по предметам образовательной области «Русский язык и литература» в 1 классе .................................................................................................

24

2 Примерные краткосрочные планы для 1 класса .................................

30

Заключение ...............................................................................................

39

Использованная литература .....................................................................

40

42

«Тіл және әдебиет» білім саласы пәндерінің 1-сыныпқа арналған қысқа мерзімді жоспарын әзірлеу бойынша

әдістемелік ұсынымдама

Әдістемелік ұсынымдама

Методические рекомендации по разработке краткосрочных планов по предметам образовательной области «русский язык и литература»

в 1 классе

Методические рекомендации

Подписано к печати 10.11. 2014. Формат 60х84 1/16. Бумага офсетная. Печать офсетная. Гарнитура «Times New Roman». Усл. печ. л. 2,6.

Министерство образования и науки Республики Казахстан РГКП «Национальная академия образования им. И. Алтынсарина»

010000, г. Астана, ул. Орынбор, 4, БЦ «Алтын Орда», 15 этаж