AYVALIK - BALIKESİR

A Y V A L I K – B A L I K E S İ RA Y V A L I K – B A L I K E S İ RTasarım: Semiramis Kanbak

Ayvalık yerleşiminin kuruluşuna ve prehistorik, Antik, Ortaçağ ve Bizans dönemlerine ilişkin net bilgiler yoktur. Fakat Ayvalık’ın civar adalarına MÖ VIII. yüzyılda Yunan anakarasından gelen toplulukların yerleştiği bildiril-mektedir. [Yumurta Adası, Çıplak Ada (Chalkys), Maden Adası (Pordoselene) ve Alibey Adası (Nesos-Cunda)]

Bizans döneminden başlayıp uzun yıllar Edremit Körfezi’nin güneyini tehdit eden korsan istilası, Ayvalık’ta yerleşimin geç oluşmasının en büyük sebebidir. Ayvalık’taki ilk topluluklar korsanlardan kaçmak amacıyla Midilli ve civar adalardan göç eden Hıristiyanlardır.

O dönemde ilk yerleşenlerin “Kydonia” olarak isimlendirdikleri ve “ayvalık ”adına karşılık gelen bu yerleşim XIV. yüzyıl 2. yarısından itibaren Osmanlı idaresine girmiş, Ayvalık ismi ise ilk kez 1772 yılında yayınlanan bir fermanda yer almıştır. 1789'dan itibaren gayrimüslimlerin yaşadığı bir özerk bölge olan Ayvalık, adını Cumhuriyet’ten sonra da Ayvalık olarak sürdürmüştür.

Ekonomisi büyük ölçüde zeytin ve turizme bağlı olan Ayvalık'ın ilçe nüfusu 2009 sayımlarına göre 62,460 kişidir. Bu nüfusun yaklaşık olarak 36,000'i ilçe merkezinde yaşar. Yazın bu nüfusun 350–400 bine kadar ulaştığı söylenmektedir.

Cennet Tepesi’nden görünüm

- AYVALIK HAKKINDA- AYVALIK HAKKINDA -

AYVALIK ADALARIAYVALIK ADALARI

Ayvalık Adaları irili ufaklı 22 adadan oluşmaktadır. Bunlardan en büyüğü Alibey (Cunda) adasıdır. Ada köprü ile önce Lale adasına daha sonra hemzemin bir köprü-yol ile Ayvalık'a bağlandığından artık yarımada özelliği taşımaktadır.

Alibey Adası dışında kalan Ayvalık Adaları 1995 yılında milli park ilan edilmiş ve tümünde yerleşim yasaklanmıştır. Bu adalar artık sadece ara sıra mola veren balıkçılara ve gezi teknelerine evsahipliği yapmaktadırlar.

Eski bir kartpostalda AyvalıkEski bir kartpostalda Ayvalık

Ayvalık denizden görünümAyvalık denizden görünüm

ALİBEY ADASIALİBEY ADASI(Cunda)

Alibey Adası'nın bugünkü ismi, Kurtuluş Savaşı'nda padişahın 'Yunanlılara teslim olun' emrine karşı gelerek silahlı mücadeleye başlayan ilk birliğin kumandanı Yarbay Ali Çetinkaya'ya ithaftır. Ayvalık'tan Alibey Adasına önce hemzemin bir köprü-yol ile Lale Adası'na, oradan da Türkiye'nin ilk boğaz köprüsü (1964) olarak bilinen bir köprüden geçerek ulaşılır. Yazları Ayvalık'tan adaya her saat motor seferleri de yapılmaktadır.

Çamlık Orman Kampı'nın yukarısında bulunan Şeytan Sofrası, eski bir lav birikintisi olan ve yuvarlak bir sofraya benzeyen bir tepe üzerindedir. Tepede demir kafes içinde şeytana ait olduğu söylenen kocaman bir ayak izi vardır. Çam ormanlarıyla kaplı Ayvalık adalarına hakim olan Şeytan Sofrasından özellikle güneşin batışı izlenmeye değerdir. Tepede bir de lokanta vardır.

ŞEYTAN SOFRASIŞEYTAN SOFRASI

AYVALIK EVLERİAYVALIK EVLERİ

Ayvalık kent mimarisinde mekânların tüm düzenini denizle ilişki belirler. Evlerin kıyıdan tepeye doğru yükselen kademeli bir yerleşimi vardır. Sokakların simetriye ve düzene dayalı görünümü mimarinin de ana şeklini oluşturur.

Sarımsak taşı denilen yöreye özgü kırmızımsı renkteki taşlar, Ayvalık evlerinin cephe düzenlemesinin karakteristik öğesidir. Kapıların anıtsal ve dışa taşkın biçimleri; pencerelerin cephede kapladıkları geniş alan, evi sokağın bir parçası olarak görmeye yönelik hayat anlayışının sonucudur.

Ayvalık’ta bir başka sokak görünümü

KİLİSE VE CAMİLERKİLİSE VE CAMİLER

ÇINARLI CAMİİÇINARLI CAMİİ (Agios Yorgios Kilisesi)

Ayvalık merkezinde, Hamdibey Mahallesinde yer alan yapı 1790 li yıllarda kilise olarak inşa edilmiş, 1923 yılında camiye çevrilmiştir. Yunan haçı plan tipinde olan yapının yüksekliği 30 m, minaresinin yüksekliği ise 38 metredir. Etrafındaki çınar ağaçlarından dolayı Çınarlı Cami adıyla bilinmektedir.

Ayvalık merkezinde, Fevzipaşa Mahallesinde yer alan yapı 1870 yılında kilise olarak inşa edilmiş olup 1928 yılında camiye çevrilmiştir. Yunan haçı plan tipinde olan yapının kuzeybatı köşesinde kare planlı çan kulesi yükselmektedir. Kulenin üst kısmı 1944 depreminde yıkılmıştır. Kaidenin kuzey ve güney cephesinde kare, doğu ve batı cephesinde ise yuvarlak saat bulunmaktadır. Yapı Saatli Cami ismini bu saatlerinden almıştır.

SAATLİ CAMİSAATLİ CAMİ(Agios Yannis Kilisesi)(Agios Yannis Kilisesi)

HAYRETTİN PAŞA CAMİİHAYRETTİN PAŞA CAMİİ( Kato Panayia Kilisesi )( Kato Panayia Kilisesi )

Kent merkezinde, Hayrettin Paşa Mahallesinde yer alan yapı 1850 yılında kilise olarak inşa edilmiş, Cumhuriyet döneminde camiye çevrilmiştir. Zamanında dini nitelikte eğitim veren okulların kilisesi olarak yapıldığından yakınında bir Papaz Evi ile bugün Gazi İlköğretim Okulu olarak kullanılan bir rahibe okulu bulunmaktadır. Yapının yüksekliği 18 metre, minaresinin yüksekliği ise 32 metredir.

HAMİDİYE CAMİİHAMİDİYE CAMİİ

Kent merkezinde, Sakarya Mahallesi'nde bulunan Hamidiye Camii 19. yüzyılın 2. yarısında, II. Abdülhamit döneminde, kentte yaşayan Müslüman nüfus için yaptırılmış tek cami olma özelliğini taşır. Kare planlı, kübik gövdeli, tek kubbeli bir yapıdır. Caminin kuzeybatı köşesinde, yapıdan bağımsız bir şekilde yükselen minaresi kübik kaideli, silindirik gövdeli ve tek şerefelidir.

TAKSIYARHIS KİLİSESİTAKSIYARHIS KİLİSESİ

Baş melek Cebrail'in adını taşıyan Taksiyarhis Kilisesi kentin ilk mahallesi olan İsmet Paşa Mahallesi’nde bulunmaktadır. 1844 yılında yapılmış olan ve uzun yıllar Tekel deposu olarak kullanılan kilise Kültür Bakanlığı tarafından restore ettirilerek eski ihtişamına kavuşturulmuş, kilisedeki paha biçilemeyen ikonalar müzeye gönderilmiş, yerine imitasyonları yerleştirilmiştir.

HAGIA TRIADA KİLİSESİHAGIA TRIADA KİLİSESİ

18-19. yüzyıl Rum Ortodoks Kiliselerinden olan ve Ayvalık merkezinde, Kazım Karabekir Mahallesinde bulunan Hagia Triada Kilisesi, dikdörtgen planlı uzun bir yapıdır (23.00 m-18.20m) . Alt katı sarımsak taşından, üst katı ise ahşap malzeme kullanılarak örgü tekniği ve bağdadi sıva kullanılarak yapılmıştır. Uzun yıllar Tekel tarafından depo olarak kullanılan kilise bugün harap durumdadır.

FANEROMENI KİLİSESİFANEROMENI KİLİSESİ( Ayazma Kilisesi )

Kemal Paşa Mahallesi'nde bulunan ve kutsal su anlamına gelen “ayazma” adıyla anılan Faneromeni Kilisesi 1890 yılında yapılmıştır. 1925 yılındaki mübadeleden itibaren işlev değiştirmiş ve önemli ölçüde yıpranmış, 1976’da el değiştirdikten sonra ise zeytinyağı imalathanesine dönüştürülmüş ve özellikle bu dönemde özgün yapısını yitirmiştir. Kilise günümüzde müze haline getirilmek için kamulaştırılarak Ayvalık Belediyesine devredilmiş olup restorasyon için Bursa Anıtlar Yüksek Kurulundan gerekli izinler alınmıştır.

HAGIA VARVARA KİLİSESİHAGIA VARVARA KİLİSESİ

Hagia Varvara Kilisesi kent merkezi dışında, İzmir yolu üzerinde bulunmaktadır.

TAKSIYARHIS KİLİSESİTAKSIYARHIS KİLİSESİ (Alibey Adası)(Alibey Adası)

Alibey Adası'ndaki Taksiyarhis Kilisesi, kilisenin tavanındaki bir mühürden anlaşıldığına göre 1873 yılında inşa edilmiştir. "Kubbeli Bazilikal Plan” tipindeki bina mermer işçiliği, tavan süslemeleri, ikonları, balık derisi üzerine yapılmış azize portreleri ile döneminin en önemli kiliselerinden biridir. Yıllarca define arayanlarca talan edilen yapımart 2012 tarihinde müze yapılması amacıyla Rahmi Koç Müzecilik ve Kültür Vakfı'na 49 yıllığına kiraya verilmiştir. Tarihi yapının 3 yıl içinde tamamlanıp kültür ve sanat müzesi olarak hizmete açılacağı bildirilmiştir.

PANAGIA KİLİSESİPANAGIA KİLİSESİ( Meryemana Kilisesi )( Meryemana Kilisesi )

Alibey Adası'ndaki Panagia Kilisesi, Girit mübadillerinden Ali Onay’ın ‘Panagia Kilisesi'nin İnşaası ve Yıkılışı’ adlı yazısına göre 1863 yılında yapılmış ve adanın en büyük ve en görkemli kilisesiymiş. Yüksek duvarlarla çevrilmiş geniş bir avlunun içerisinde yer alan kilisenin güney yönünde çok yüksek bir çan kulesi varmış. Bu kule yörenin en yüksek çan kulesiymiş. 1954 yılında bir okulun yapımı sırasında yıkıma uğrayan kiliseden bugün geriye üç beden duvarı kalmıştır. Kilisenin Almanya'nın Bochum Dökümhanelerinde imal edildiği söylenen görkemli çanı ise Bergama Müzesi'nde sergilenmektedir.

AGIOS YANNIS ŞAPELİAGIOS YANNIS ŞAPELİ(Sevim ve Necdet Kent

Kitaplığı)

Alibey Adası’nda, halkın Aşıklar Tepesi olarak andığı yüksekçe bir tepe üzerinde yer alan yapı, küçük bir inziva kilisesi olarak inşa edilmiştir. 2007 yılında Rahmi Koç tarafından yanındaki değirmenle birlikte restore edilerek Sevim ve Necdet Kent Kitaplığı olarak halkın hizmetine sunulmuştur.

DESPOT EVİDESPOT EVİ

Yunanistan’ın devlet olduğu gün Rum halkının sevinçten verdiği bağışlardan çok para kazanan Despot'un 1862 yılında bu paranın bir kısmıyla Alibey Adası’ndaki bu binayı yaptırdığı, kalanıyla da 1877 yılına kadar rahat bir yaşam sürdüğü, ancak o yılın ocak ayında evine baskın yapan hırsızlar tarafından öldürüldüğü rivayet edilmektedir. Bu görkemli yapı, devlet eline geçtikten sonra, 1980 yılına kadar ilkokul ve öksüzler yurdu olarak kullanılmaya başlanmış, ancak 1980 yılında öksüzler yurdu yeni binasına taşınınca kaderine terkedilmiştir.

MANASTIRLARMANASTIRLAR

AYA DIMITRI TA SELINA MANASTIRIAYA DIMITRI TA SELINA MANASTIRI(Ayışığı Manastırı)

Alibey Adası'nın kuzeyindeki Pateriça yarımadasının en uç noktasında yer alan Ayışığı Manastırı, dik bir tepenin denizle birleştiği bir noktada yer almaktadır. Manastırın çevresi duvarlarla çevrili olup diğer manastırlarda olduğu gibi avlu ortasında kilisesi yer almaktadır. İnşa tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber iki taş üzerinde 1771 ve 1795 tarihlerinin yazılı olduğu tesbit edilmiştir. 2009 yılında Suzan Sabancı Dinçer tarafında satın alınan manastırın restorasyon çalışmaları 2012 yılında tamamlanmıştır.

LEKA PANAYA MANASTIRILEKA PANAYA MANASTIRI(Koruyan Meryem Manastırı)

Alibey Adası’nda, Dalyan mevkiinde ilçe sakinlerinin Papaz Okulu olarak bildiği Leka Panaya Manastırı, 1821 ayaklanmasında harap olmuş, daha sonra afla geri dönenler tarafından yeniden inşa edilmiştir. 1990 yılında Bölge Koruma Kurulu’nca tescillenen yapı işadamı Halis Komili tarafından restore ettirilmiş ve o zamandan beri de Komili ailesinin yazlık konutu olarak kullanılmaktadır.

TAVUK ADASI MANASTIRITAVUK ADASI MANASTIRI

TAKSIYARHIS TA ÇAMYA MANASTIRITAKSIYARHIS TA ÇAMYA MANASTIRI(Çamlı manastır)

AYA YORGI KIZLAR MANASTIRIAYA YORGI KIZLAR MANASTIRI(Güvercin Adası)

AGIA PARASKEVI MANASTIRIAGIA PARASKEVI MANASTIRI (Tımarhane Adası)

AYVALIK PLAJLARIAYVALIK PLAJLARI

Plajlar açısından farklı seçenekler sunan Ayvalık'ta, merkeze 8 km uzaklıkta bulunan Sarımsaklı plajlarının, kesintisiz 5 km. uzunluğundaki ve 100 m. genişliğindeki kumsalıyla, Türkiye'de bir benzeri bulunmamaktadır.

Kumundaki insan sağlığına çok uygun radyasyon etkileşimleri ve deniz suyunun arılığı ile de Türkiye’nin değil Dünya'nın en mükemmel kumsalı olma özelliklerini taşıdığı Dünya Sağlık Örgütü tarafından belgelenmiştir.

SARIMSAKLI PLAJISARIMSAKLI PLAJI

Sarımsaklı plajlarının devamındaki Şahinkaya (Badavut) Plajı, ilçe'nin kuzey kıyısındaki Ali Çetinkaya (Armutçuk) Plajı, Alibey Adası yolu üzerindeki Belediye Plajı, ilçe merkezine 13 km. uzaklıktaki Altınova Plajı, Alibey Adasındaki Patriça Plajı Ayvalık'taki belli başlı plajlardır.

Bunlardan başka Ayvalık'ın güzelliklerini denizden görmek ve adalarını keşfetmek için düzenlenen ve her sabah Cumhuriyet Meydanı'ndan başlayan günübirlik tekne turlarında yüzme molası verilen koylar bulunmaktadır. Bunlardan bazıları Akvaryum Koyu, İncirlik Koyu, Ortunç Koyu' dur.

BELEDİYE PLAJIBELEDİYE PLAJI

ORTUNÇ PLAJIORTUNÇ PLAJIBADAVUT PLAJIBADAVUT PLAJI

AYVALIK PAZARLARIAYVALIK PAZARLARI

Ayvalık'ta Perşembe günleri ilçe merkezinde kurulan pazar, hem Ayvalıklıların, hem de civar yerleşimlerden ve Yunan adalarından gelen turistlerin çekim merkezidir. Pazarda her çeşit giyim eşyası ve yiyeceğin yanısıra ikinci el daktilo, fotoğraf makinesi, telefon gibi cihazlara rastlamak mümkündür.

PERŞEMBE PAZARIPERŞEMBE PAZARI

Bunun dışında salı günleri Sarımsaklı'da, pazar günleri de Armutçuk'ta yiyecek ağırlıklı pazarlar kurulmaktadır. Her üç pazarda da köylülere ayrılmış sokaklarda üreticiden tüketiciye aracısız alışveriş yapmak mümkündür.

Perşembe Pazarı’ndan....

ARMUTÇUK PAZARIARMUTÇUK PAZARI

Sıcak bir yaz gününde Perşembe pazarında, kahve molasında üç kızkardeş soluklanıyoruz..

ŞEHİR KULÜBÜ BİNASIŞEHİR KULÜBÜ BİNASICafenion Kanelo (Cafe Chantant)Cafenion Kanelo (Cafe Chantant)

Yüzyılı aşan bir geçmişi olan yapı Cumhuriyet'e kadar Ayvalığın en meşhur Fransız kafesiymiş. Cumhuriyet’in ilk yıllarında Taş Kahve adını almış, sonraki yıllarda Şehir Kulübü olarak hizmet vermiştir. Bina kesme sarımsak taşından inşa edilmiştir.

TAŞ KAHVETAŞ KAHVE

Alibey Adası'nın simgelerinden biri haline gelen Taş Kahve yapıldığı günden bu yana hep insanlarla bir arada olmuş yaşayan bir mekân olma özelliği taşır. Taş kahve de yapılan kahvaltıların tadına doyum olmaz, akşam olunca ada halkı burada buluşur, çaylar içilir, muhabbetler edilir. Kısacası adanın yaşayan, tarihe tanık olan mekanıdır o.

PALABAHÇE KAHVESİ( Şeytanın Kahvesi )

Adını sahibinin Midilli mübadili dedesine muzipliklerinden dolayı yakıştırılmış olan lâkabından alan Şeytan'ın Kahvesi, kesme sarımsak taşından yapılmış tarihi binasıyla, gönüllüler tarafından oluşturulan kütüphanesiyle, lezzetli koruk şerbetiyle kentin görülmesi gereken yerlerinden.

RAKI, BALIK, AYVALIK..RAKI, BALIK, AYVALIK..

ÇARESİZ

Civcivli yerine düştüğüm halde Bir kerre olsun olta atamadım.

Pul pul balıklarım kaldı hayalde; Yaz geçti, çipuradan tadamadım.

Ne güler yüz kâr etti, ne tatlı dil: Çaresiz bıraktı beni bu sahil; Karım kardeşim anam babam

dahil, Hiç kimselere dert anlatamadım.

CAHİT SITKI TARANCINot: Cahit Sıtkı Tarancı bu şiirini Edremit'te askerliğini yaparken, hafta sonlarında geldiği Ayvalık’ta yazmıştır.

AYVALIK VE YEMEKAYVALIK VE YEMEK

Dünyada sadece Ayvalık Alibey Adası civarında yetişen papalina ilk bakışta hamsi’ye benzetebilen ancak lezzeti oldukça farklı bir balık. Yapısı nedeniyle oldukça yumuşak iskeleti olan papalina kuyruğu ve kafası ile birlikte adeta bir çerez gibi yenir.

DENİZ ÜRÜNLERİDENİZ ÜRÜNLERİ

Bir denizkıyısı ve zeytin şehri olan Ayvalık'ın mutfağını da elbette ki en çok bu iki özelliği şekillendirmiştir. Bir de halkının çoğunluğunun Midilli ve Girit göçmeni kökenli olduğu düşünü-lürse Ayvalık mutfağının karakteristiği ortaya çıkar: Zeytinyağlılar ve deniz mahsüllerinin ağır bastığı tipik bir Akdeniz mutfağı. Çok bilinen sardalya ve papalinadan başka nohutlu mezgit, ahtapot köftesi, balıklı bamya, şarap soslu ahtapot, fener balığı kavurması, sirkeli kalamar, deniz kestanesi havyarı Ayvalık’a özgü lezzetlerdendir.

ZEYTİNYAĞLILARZEYTİNYAĞLILAR

Özellikle çeşitli otlarla yapılan Girit usulü zeytinyağlılar yöreye özgüdür. Yörede yetişen ve pazarlarında, manavlarında bolca bulunan bu otlardan en meşhurları arapsaçı, hindiba, ebegümeci, zoho, akkız, istifno, hardalotu, turpotu.. Ayrıca kabakçiçeği dolması, enginarlı Girit türlüsü de Ayvalıktayken denenmesi gereken zeytinyağlılardandır.

TATLILARTATLILAR

Ayvalık’ta tatlı deyince akla ilk gelenler, sakızlı dondurma, lor baklavası, sakızlı ve zeytinyağlı kurabiye ve meşhur Ada Lokması..Giritten gelen sakızla yapılan bu tatlılar üstelik çok ta hafif, yakmıyor. Hepsi günlük yapılıyor ve biraz geç kalırsanız bulamama ihtimali var.

Ayvalık deyince Ayvalık tostundan bahsetmemek olmaz. Onun için sunuyu onunla noktalayalım. Özel undan yapılan boğum boğum bir özel bir ekmeği vardır Ayvalık Tostu'nun. İçine isteğe göre salam, sucuk, kaşar, bazen sosis, salam, turşu, domates, ketçap, mayonez konur. Malzemesinin bol olması belirgin özelliğidir. Bir de tost yapılırken makinanın içine kocaman bir cıvata konuyormuş. Tost makinasının üst tarafı ağırlıkla çöküp tostu ezmesin, ekmeğin dış tarafı çıtır çıtır olsun ama içi sertleşmesin diye. Ayrıca gerçek Ayvalık Tostu'nun çoğu yerde yapıldığı gibi kaşar peyniriyle değil de tulum peyniriyle yapıldığı da bu işi bilenler tarafından söyleniyor.