Ayrıntılı İçindekiler 2001-2012: 11 Eylül Olayı Ertesinde AKP Dönemi · 2013. 10. 15. · C) Müzakere Sürecinin Başlaması (3 Ekim 2005)..... 359 1) Müzakere Çerçeve

873

Ayrıntılı İçindekiler

2001-2012: 11 Eylül Olayı Ertesinde AKP Dönemi

Dönemin Bilançosu .............................................................................................................................................13

Dönemin Yönetimi .............................................................................................................................................13

I)UluslararasıOrtamveDinamikler BASKIN ORAN .........................................................14 Giriş:21.YüzyılBaşındaDünya .....................................................................................................14 A)11Eylül2001(9/11)Olayı,Etkileri,Sonuçları .....................................................16 1) Olay ve Yarattığı Tartışmalar ....................................................................................16 2) ABD’nin Afganistan ve Irak’ı İşgali ......................................................................16 a)Neo-Con’larınDüşünselHazırlıkları ...........................................................16 b)11Eylül2001ErtesiDurumveAfganistan’ınİşgali ........................20 c) Irak’aSaldırı ....................................................................................................................21 i) IrakİşgalininTemelNedenleri ........................................................22

PsikolojikveSosyo-PsikolojikNeden/EkonomikveSistemikNeden/StratejikNeden

ii) IrakİşgalininSonuçları ..........................................................................24 3) Bush Politikasına Tepkiler .............................................................................................26

İçteTepkiler/UluslararasıTepkiler

4) Dönem Boyunca ABD Hegemonyasının Durumu ....................................28 a)ABDHegemonyasıÜzerineTartışmalar ...................................................28 b)HegemonyayıSürdürmeninTemelYöntemi:Askerîİşgal ............29 c) İşgalDışıYöntemler ...................................................................................................31

BüyükOrtaDoğuProjesi(BOP)/Avrasya’yıDenetimeAlmaÇabaları/UluslararasıKuruluşlarınveStratejikUnsurunKullanılması

B)KüreselleşmeOlgusu,Etkisi,Sonuçları .........................................................................34 1) Küreselleşmenin Dünya Tarihindeki Yeri ......................................................34 2) Küreselleşmenin Sosyo-Ekonomik Mekanizması, Etkileri, Sonuçları ...................................................................................................................35 a)FordizmveSonu ...........................................................................................................35 b)Post-Fordizm....................................................................................................................36

Üretim’deDeğişiklikler/Sermaye’deDeğişiklikler/Emek’teDeğişiklikler/Sistem’deDeğişiklikler

874

c) DönemBoyuncaKrizler ..........................................................................................42DöneminBaşı:2001KriziveKökenleri/DöneminSonu:KrizlereDevam

3) Küreselleşmenin Sosyo-Politik Sonuçları ........................................................46

II)İçOrtamveDinamikler ...........................................................................................................................52 A)Ekonomi SEYFETTİNGÜRSEL ........................................................................................................52 1) 2001 Krizi .......................................................................................................................................52 2) Yapısal Reformlar ...................................................................................................................55 3) Yüksek Büyüme Yılları .......................................................................................................56 4) Makro Ekonomik Dengesizlikler .............................................................................58 5) Düşük Büyüme ve Küresel Kriz ................................................................................59 6) 2000-2012 Dönemine Toplu Bakış ........................................................................61 7) Dış Ticarette Yön Değişiklikleri ...............................................................................65 8) Genel Değerlendirme ..........................................................................................................69

B)Siyaset BASKIN ORAN ............................................................................................................................70 1) Rejim: Asker, Yargı, Hükümet ....................................................................................70

Ulus-devletinTemelleriveSorgulanması/TürkUlusalcılığınınYükselişi

a)Asker’inDurumu ...........................................................................................................75DarbecilikGeleneği/Genelkurmay’ınÖzerkleşmeTarihçesi/AnayasaFırlatmaKriziveAKP’ninİktidaraGelişi/SèvresSendromu/CumhurbaşkanlığıSeçimineGidenSüreç/TSK’nınitibarkaybı/AskerîVesayetinYıpranmaSüreci-BirÖzetveDeğerlendirme/TSK’yaİçeridenİkiFarklıYorum/DönemSonundaAsker’inDurumu

b)Yargı’nınDurumu .....................................................................................................107Yargı’daDevletAlgısı/“YargıVesayeti”Şikayetleri/DönemSonundaYargıveHükümet

c) Hükümet’inDurumu ...............................................................................................115 2) Devlet: Kürt Meselesi .......................................................................................................119

DönemBaşındaDurum/KarşılıklıSertleşme/DemokratikÖzerklikProjesi/DönemSonundaDiyalogDurumu

III)DöneminDışPolitikası .............................................................................................................................130 Giriş .............................................................................................................................................................................130

YeniBölgeselOrtamdaTürkDışPolitikası/DöneminUluslararasıSistemiveBölge

A)AKPveDışPolitika ............................................................................................................................132 1) AKP’nin Temel Nitelikleri ............................................................................................132 2) Davutoğlu Faktörü ..............................................................................................................134 3) Yeni Dış Politikanın Temel Unsurları..............................................................139 a)İlkeler ..................................................................................................................................139 b)YumuşakGüç ................................................................................................................141

875

i) Başbakanlık’aBağlıKurumlar ........................................................141 ii) YeniKanallar ................................................................................................142

“TürkOkulları”/Lobiler

iii) PopülerKültür ............................................................................................143 B)HegemonGüç’leİlişkiler .............................................................................................................144

Başlangıç:Afganistan’aveIrak’aSaldırıOrtamı/ÜçTezkere/HerŞeyeRağmenABDDesteği

C)AB’yleİlişkiler .........................................................................................................................................149AB’deKritikGelişmelerveTürkiye’yeEtkileri/Türkiye’deOlumsuzGelişmelerveAB’yleİlişkilereEtkisi/İkiÇağdaşlaştırmaDalgasıveAB/YakınGelecekBeklentisi

Ç)Bölgeyleİlişkiler ...................................................................................................................................154 1) Suriye Politikası .....................................................................................................................156

ÇatışmalıİlişkininGeçmişi/İlişkilerinDüzelmesiveTekrarBozulması/TürkJetininDüşürülmesi/SuriyeKürtlerininSahneyeÇıkışı/SuriyeOlayıÜzerineGözlemler

2) Ermenistan ve Ermeni Politikası ...........................................................................163 a)Ermenistan’laİlişkiler ...........................................................................................163

İkiBağımsızlıkBildirisi/SınırınKapanması-AçılmasıMeselesive2009Protokolleri/Azerbaycan’ınKadınMilletvekiliHeyetleri/Azerbaycan’ınDoğalgazaZamYapmasıveErdoğan’ınBakü’yeGidişi/TürkŞehitliğindekiBayraklarınSökülmesi/ErmenistanveTürkiye’deProtokollerinDurumu

b)ErmeniSoykırımTasarılarıveTürkiye’dekiGelişmeler ...........175 i) Fransa’daErmeniYasaları .................................................................178 ii) Türkiye’dekiTepkiler ...........................................................................179

2001’dekiTepkiler/2006’dakiTepkiler/2011’dekiTepkiler/Türkiye’deSoykırımTerimiveİfadeÖzgürlüğü

c) Davutoğlu’nunYeniDiasporaTanımıvePolitikası .......................189Başbakanlığın2015Hazırlıkları/GünümüzdeKamuoyundaErmeniMeselesi

D)ÜçTartışmaKonusu .........................................................................................................................193EksenKaymasıMeselesi/ModelOlmaMeselesi/YeniOsmanlıcılıkMeselesi

E)DışPolitika:GenelDeğerlendirme ...................................................................................200 1) Başarılar: Bölgede ve Dünyada Türkiye’nin Ağırlığının Artması .............................................................................................................200

KamuoyuGöstergeleri:ModelÜlke/DışYardımveGörünürlük/KolaylaştırıcılıkGirişimleri/ÇokYönlüPolitika/AB’denÖvgüler

2) Sorunlar .........................................................................................................................................210KamuoyuAraştırmalarıKonusu/EkonomikGelişmişlikKonusu/KolaylaştırıcılıkGirişimleriKonusu/ProaktifPolitika,YumuşakGüç,

876

SıfırSorunKonusu/Tutarsızlıklar/ÇokYönlüDışPolitikaMeselesi/“KüreselGüç”Söylemi/İdeolojikveKişiselleştirilmişDışPolitikaMeselesi

IV)Bilanço:GenelDeğerlendirme ........................................................................................................226DemokrasininKatılımAyağı/DemokrasininEleştiriAyağı/DışPolitikadaDurum

V)T.C.DışişleriBakanlığıveYeniTeşkilâtKanunu ÜNALÜNSAL ............232 A)TeşkilâtKanunuTasarısınınTBMM’deGörüşülmeSüreci ...................232 1) Davutoğlu’nun Dışişleri Komisyonundaki Konuşması ....................232 2) Dışişleri Komisyonu Görüşmeleri ........................................................................237 3) TBMM Genel Kurulu Görüşmeleri .....................................................................239 B)TeşkilâtKanunununÖngördüğüDeğişiklikler ...................................................239

BakanlığınÇalışmasınaYönVerenİlkeler/MerkezTeşkilâtınınYeniYapısı/PersonelKonuları/YaşamKoşullarınıİyileştirmeyeYönelikTedbirler

C)Değerlendirme .........................................................................................................................................243

ABD ve NATO’yla İlişkiler İLHANUZGEL .........................................................................249

I)ABD’deNeo-Con(YeniMuhafazakar)YönetiminÖzellikleri ..............249

II)2000’lerdeTürkiye-ABDİkiliİlişkilerininGenelNitelikleri ...............253

III)ABD’deTürkiyePolitikasınınBelirlenmesi ..................................................................257

IV)EcevitDönemi .......................................................................................................................................................2582001KriziveABD/Afganistan’ınİşgaliveTürkiye’ninTutumu

V)AKPDönemindeTürkiye-ABDİlişkilerininGenelSeyri ...........................259İkiliİlişkilerdeGerginlik/StratejikVizyonBelgesi

VI)Türkiye’ninOrtaDoğu’daArtanEtkinliğiveABD .............................................264

VII)“BüyükOrtaDoğuProjesi”(BOP;Broader Middle East and North Africa Initiative)veAKPHükümeti .......................................................................266

VIII)Irak’ınİşgaliveTürkiye-ABDİlişkilerineEtkileri ..............................................269 A)İşgalSürecive“1MartTezkeresi”Olayı ...................................................................269 B)1Mart2003SonrasıKuzeyIrakGelişmeleri ........................................................276

Süleymaniye(“ÇuvalGeçirme”)Olayı/KerkükSorunuveTürkmenlerinGerileyenStatüsü

877

C)KuzeyIrakGelişmeleri,ABDPolitikasıve KürtSorunununGelişimi ...........................................................................................................281

AKPHükümetininKürtPolitikası/KürdistanBölgeselYönetimininKuruluşuveKürtSorununaEtkisi/ABDPolitikasındaDönüşüm/5Kasım2007UzlaşmasıveSınırötesiOperasyon/KuzeyIrak’laEkonomikİlişkiler

IX)TahranAnlaşmasıSorunu ....................................................................................................................294

X)Türkiye,ABD,ErmenistanveErmeniTasarılarıSorunu ..........................296ABDveTürk-ErmeniUzlaştırmaKomisyonu(TARC)Denemesi/SoykırımKararTasarısıGirişimleri

XI)ABDveKıbrısSorunu ................................................................................................................................301

XII)Ekonomikİlişkiler ..........................................................................................................................................305

XIII)NATO’ylaİlişkiler ...........................................................................................................................................30711Eylül,Afganistan,NATOveTürkiye/NATO’nunPragZirvesi/Irak’ınİşgaliveNATO’nunTürkiye’yeDestekSağlamasıSorunu/İstanbulZirvesi,İstanbulİşbirliğiGirişimiveOrtaDoğu’yaAçılım/NATOMukabeleKuvvetiveTürkiye/NATOGenişlemesiveTürkiye/GenelSekreterSeçimiOlayı/NATOFüzeKalkanıveTürkiye

XIV)AGSPveTürkiye ...............................................................................................................................................319AvrupaGüvenlikveSavunmaPolitikasınınGelişimi/BerlinArtıDüzenlemeleri/Türkiye’ninAGSP’dekiYeri

XV)TürkSavunmaSanayiiveSilahAlım/ÜretimProjeleri ................................325SavunmaSanayiiBürokrasisindekiGelişmelerveYeniHedefler/SavunmaSanayiindekiGelişmeler/SilahAlımveOrtakÜretimProjeleri/ABD’denSilahAlımları

XVI)ArapBaharıveTürkiye-ABDİlişkilerineEtkisi......................................................331

AB’yle İlişkiler SANEMBAYKAL-TUĞRULARAT .........................................................................337

Giriş:GenelBağlamıBelirleyenÖğeler .............................................................................337

I)2001ÖncesiDönemveTürkiye’nin GenişlemeSürecineKatılımı(1999-Aralık2004) ............................................345

1999HelsinkiZirvesiveTürkiye’yeAdaylıkStatüsüTanınması/2001-2002ReformSüreciveAralık2002KopenhagZirvesi/2003GözdenGeçirilmişKatılımOrtaklığıBelgesiveGözdenGeçirilmişUlusalProgram/2004AralıkZirvesineDoğru/2004KomisyonİlerlemeRaporuveMüzakerelereBaşlanmasıYönünde Zirve’yeSunulanTavsiye

878

II)16-17Aralık2004BruxellesZirvesive MüzakerelereBaşlanmasıKararı .................................................................................................353 A)MüzakereKararınınAlınması ................................................................................................353 B)Aralık2004BruxellesZirvesindeMüzakerelerin YürütülmesineİlişkinOlarakBelirlenenEsasların DeğerlendirilmesiveGelişmeler .........................................................................................355 C)MüzakereSürecininBaşlaması(3Ekim2005) ...................................................359 1) Müzakere Çerçeve Belgesinin Esasları...........................................................365 2) Türkiye’nin Katılım Müzakerelerinin Önceki Genişlemelerle Kıyaslanması ...............................................................367 Ç)2005İlerlemeRaporuve2006KatılımOrtaklığıBelgesi ........................370

III)AdayÜlkeDuraksıyor ...............................................................................................................................371 A)Kıbrıs’ınAB’yeÜyeOlmasınınTürkiye’nin AB’yeKatılımSüreciniEtkilemesi ....................................................................................375 B)KıbrısSorunununEtkisiveDiğerGelişmelerNedeniyle MüzakerelerdeDuraksamaDönemi ................................................................................378 C)AB’ninYeniGenişlemeStratejisi: 2006GenişlemeStratejisiBelgesi .....................................................................................379 Ç)Türkiye’deveAB’deKamuoylarının Türkiye’ninABÜyeliğineBakışları ..................................................................................382 1) Kamuoyu Yoklamalarına Yansıyan Durum ...............................................382 2) Kamuoyu Yoklamalarına İlişkin Bazı Gözlemler ................................384 D)2007-2008YıllarındaTürkiye-ABİlişkilerindeGelişmeler ..................386 E)2009-2011Yılları:DurumuKorumayaYönelik ÇabalarveGirişimler ......................................................................................................................389

Türkiye’deABİşlerininYenidenYapılanmasıveSüreceİvmeKazandırılmasıÇabaları/MüzakereSürecindeKaydedilenİlerlemeler;AnayasaDeğişikliğiveYeniSiyasiEngeller/AB’ninKrizi,LizbonAntlaşmasınınYürürlüğeGirmesiveBuGelişmelerinTürkiye’ninKatılımSürecineEtkisi/2011Gelişmeleri:Avrupa’daDerinleşenEkonomikKriz,Kıbrıs’ınDönemBaşkanlığıSorunu,VizeKonusuvePozitifGündemAçılımı

Sonuç ..................................................................................................................................................................................................398

Orta Doğu’yla İlişkiler NURİYEŞİLYURT .................................................................................401

I)ArapDevletleriyleİlişkiler ..................................................................................................................401 A)AKPİktidarıÖncesindeİlişkilerinDurumu(2000-2002) ......................401 1) Komşu Arap Devletleriyle İlişkiler .....................................................................401

Suriye’yleİlişkiler/Irak’laİlişkiler

2) Filistin Sorunu ve Türkiye ...........................................................................................403

879

B)AKPİktidarıDönemindeTürkiyeveArapDünyası (2002-2011) ................................................................................................................................................404 1) Irak’ın İşgali, Değişen Dinamikler, Irak’la İlişkiler...........................405 a)İşgalinTürkiye’ninBölgedekiKonumunaEtkisi ..............................405 b) İşgalSonrasındaTürkiye’ninIrakPolitikası ......................................407

EkonomikBoyut/SiyasalBoyut

2) Suriye’yle İlişkiler ve Lübnan Politikası ........................................................413 a)KüreselveBölgeselDinamiklerIşığında Suriye’yleSiyasiİlişkilerinGelişimi ..........................................................413 i) Irak’ınİşgaliveKürtSorunu ...........................................................413 ii) Lübnan’daMeydanaGelenKrizler ............................................415

HaririSuikastı/Lübnan(Temmuz)Savaşı/CumhurbaşkanlığıveHükümetKrizleri/HizbullahKrizi/KıbrısPürüzü

iii) Suriye-İsrailGerilimiveTürkiye’nin Arabuluculuğu .............................................................................................419 iv) ArapBaharınınSuriye’dekiEtkilerive İlişkilerinKötüleşmesi .........................................................................420 b) İkiliİlişkilerinEkonomikBoyutu .................................................................421 3) Arap Dünyasına Siyasi Açılım ve Filistin Politikası ..........................423 a)Genel ...................................................................................................................................423

ArapBirliğiyleİlişkilerinGelişmesi/DarfurSorunuveTürkiye/ArapBaharıveKuzeyAfrika’daEtkinOlmaÇabaları

b)FilistinPolitikası........................................................................................................429 i) ÖnemliSiyasalGelişmeler ................................................................430

Hamas’laİlişkiler/GazzeKriziveSonrası

ii) Ekonomikveİnsaniİlişkiler ...........................................................433 4) Arap Dünyasına Ekonomik Açılım ve Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) Ülkeleriyle İlişkiler ...........................434 a)Genel ...................................................................................................................................434 b)KörfezİşbirliğiKonseyi(KİK)ÜlkeleriveTürkiye ......................434

Ekonomikİlişkiler/Siyasi-Askerîİlişkiler

II)ArapOlmayanDevletlerleİlişkiler ..........................................................................................438 A)İsrail’leİlişkiler(2002-2011) ..................................................................................................438 1) Siyasi İlişkilerde İniş Çıkışlar ..................................................................................438 a)SekteyeUğrayanBarışSüreciGölgesinde İlişkilerinGenelSeyri ............................................................................................438

“OneMinute”,“AlçakKoltuk”veMaviMarmaraKrizleri

b)BölgeselPolitikadaAyrışmalar ......................................................................444 c) ABD’dekiYahudiLobisiyleİlişkiler ............................................................446 2) Askerî ve Ekonomik Alanda İşbirliği ................................................................448

Askerîİlişkiler/Ekonomikİlişkiler

880

B)İran’laİlişkiler(2000-2011) .....................................................................................................451 1) Siyasi İlişkiler ..........................................................................................................................451

GüvenlikBoyutu:TeröreKarşıİşbirliği/BölgeselPolitika/RejimSorunlarınınAşılması/İranÜzerindekiUluslararasıBaskılar:NükleerKrizveTürkiye

2) Ekonomik İlişkiler ................................................................................................................458Doğalgaz/Ticaret,YatırımlarveTurizm

Kafkasya ve Orta Asya’yla İlişkiler MUSTAFAAYDIN...................................463

I)1990’lardan2000’lereGenelArkaplan ...............................................................................463

II)Siyasiİlişkiler ........................................................................................................................................................468 A)OrtaAsya’da“Normalleşen”İlişkiler ............................................................................468 1) Türkçe Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları Zirvelerinden Türk Konseyine ................................................................................469 2) Siyasi-Askerî İlişkiler .......................................................................................................470

Türkmenistan/Özbekistan/Kazakistan/Kırgızistan/Tacikistan

B)Kafkasya’ylaYoğunlaşanİlişkiler .......................................................................................476 1) Türk Dış Politikasını Kafkasya’da Etkinleştiren Koşullar...........476 2) Bölge Devletleri ve Türkiye .......................................................................................480 a)Azerbaycan’laİlişkiler ..........................................................................................480

Ermenistan’laİlişkilerinEtkisi/PetrolveDoğalgazFiyatıMeselesi/AzerbaycanMuhalefetiyleİlişkiler

b)“KadifeDevrim”SonrasındaGürcistan’laİlişkiler ........................485KarsAntlaşmasıveAbhazya/SaakaşviliPolitikasınınSonucu

c) Ermenistan’laİlişkiler ...........................................................................................490Türkiye’dekiGelişmelerveTARC’ınKurulması/FutbolDiplomasisiveSonrası/Anlaşma,Erdoğan’ınBaküKonuşması,Önkoşullar/ProtokollerveTepkiler/MaçınRövanşıveTepkiler

III)Türkiye’ninKültürPolitikalarıve KOA’dakiTürkiyeOkulları.................................................................................................................506

Türkiye’dekiCemaatveVakıflarınGirişimleri/Değerlendirme

IV)Ekonomikİlişkiler ..........................................................................................................................................510BölgedekiTürkiyeYatırımlarıveİşadamlarınınRolü

V)EnerjiKaynaklarıJeopolitiğiveTürkiye ..........................................................................517Doğu-BatıEnerjiKoridoruYoluylaTürkiye’ninAvrupa’yaAçılımStratejisi/Türkiye-Bulgaristan-Romanya-Macaristan-Avusturya (NABUCCO)DGBHProjesi

881

VI)Türkiye’ninKaradenizPolitikaları ...........................................................................................522Geniş(letilmiş)KaradenizBölgesi(“WiderBlackSeaRegion”)/Karadeniz’deDenizGüvenliği:BLACKSEAFORveKUH

Rusya Federasyonuyla İlişkiler MİTATÇELİKPALA ..............................................532

I)İktidarDeğişiklikleriveİlişkilereYansımaları ........................................................532

II)ÇokBoyutluOrtaklığaGeçiş:2001AvrasyaEylemPlanı ........................536

III)RF’de2008İktidarDeğişikliğive Kafkasya’dakiGelişmelerinİkiliİlişkilereYansımaları ...............................538

IV)İkiliİşbirliğininAlanları.........................................................................................................................542 A)EkonomikveTicariİlişkiler ....................................................................................................543 B)Enerjiİşbirliği ..........................................................................................................................................545

AkkuyuNükleerSantralıMeselesi

C)Güvenlikİşbirliği .................................................................................................................................555

V)SorunluAlanlar ...................................................................................................................................................556Kıbrıs/ErmeniSoykırımı/TerörleMücadele/TicariEngellemeler

Sonuç ..................................................................................................................................................................................................558

Yunanistan’la İlişkiler ALİDAYIOĞLU .......................................................................................560

I)DevamEdenYakınlaşmaÇabaları ............................................................................................560Cem-PapandreuDönemindeİlişkiler/AKPDönemindeİlişkiler/DoğalgazÇıkarımı,OrmanYangını,DarbeYargılamalarıKrizleri/Karşılıklıİmajlar

II)YakınlaşmaÇabalarıÇerçevesinde İkiliSorunlaraÇözümArayışları ................................................................................................579 A)AB’yleİlgiliGelişmeler ..................................................................................................................579 B)EgeSorunlarıveGerginlikleriGidermeÇabaları ............................................581 1) Karasularıyla İlgili Karşılıklı İhlal İddiaları ............................................582

MadridMutabakatı/İstikşafîGörüşmeler

2) Kıta Sahanlığı Tartışmaları .......................................................................................585 3) Hava Sahası Tartışmaları ve “İt Dalaşları” ..............................................586 4) Doğu Ege Adalarının Silahlandırılması Tartışmaları .....................589 C)YeniBirSorun:YasadışıGöçOlaylarıveKarşılıklıSuçlamalar .......589

882

III)AzınlıkSorunlarıveAtılanOlumluAdımlar ..............................................................593 A)Yunanistan’dakiMüslüman-TürkAzınlıklaİlgiliGelişmeler..............594 1) Eğitim Alanı ...............................................................................................................................594 2) Örgütlenme Alanı .................................................................................................................597

BirliklerMeselesi/MüftülükMeselesi

3) Azınlığın Temel Hakları ................................................................................................602CanveMalGüvenliği/YurttaşHaklarıve19.MaddeUygulaması/BasınÖzgürlüğü/Ruhsatlar

4) Ekonomik Alan ........................................................................................................................606AzınlığınSorunlarıveGelişmeler/Vakıflar

B)Türkiye’dekiRum-OrtodoksAzınlıklaİlgili SorunlarveGelişmeler ..................................................................................................................609 1) Anayasa Değişiklikleri ve AB Uyum Paketleriyle Atılan Olumlu Adımlar ve Karşılaşılan Sorunlar ................................609 2) Fener Rum Patrikhanesi ve Heybeliada Ruhban Okulu Konularındaki Sıkıntılar ...............................................................................................610

Patrikhane’yevePatrikVartholomeos’aYönelikBaskılar veEkümeniklikMeselesi/HeybeliadaRuhbanOkulununAçılmasıMeselesi/AzınlığınDiğerSorunları

IV)İlişkileriEtkileyenDiğerGelişmeler .....................................................................................62117KasımDevrimciÖrgütününÇökertilmesi/BayrakveMarşKrizleri/RumveErmeniSoykırımİddialarıKarşısındaİkiliİlişkiler/PKKveDHKP-CNedeniyleGerginleşenİlişkiler

V)YakınlaşmanınTicariveEkonomikİlişkilereEtkisi ........................................624

Kıbrıs Konusu KUDRETÖZERSAY .............................................................................................................632

I)24Nisan2004ReferandumlarıÖncesiDönem .......................................................632 A)KıbrısDolaylıGörüşmeleri .......................................................................................................632 B)KuzeyKıbrıs’taDeğişimSinyalleri ...................................................................................634 C)AnnanPlanınaZeminOluşturanDoğrudanGörüşmeler ........................635 Ç)AKP’ninYeniKıbrısPolitikası ...............................................................................................636 D)AnnanPlanı ................................................................................................................................................638 1) Plan’ın Anahatları ...............................................................................................................638 2) Plan Hükümlerine Kısa Bir Bakış ........................................................................640

YönetimveYetkiPaylaşımı/Mülkiyet/GüvenlikveGarantiler/ToprakDüzenlemeleri/Göçmenler,İkametveVatandaşlık

3) Plan’ın Ortaya Çıkış Koşulları ................................................................................644 4) İkinci Annan Planı ...............................................................................................................645 E)ABKopenhagZirvesiveSonuçları ....................................................................................646

883

F)Papadopulos’unSeçilmesi,ÜçüncüAnnanPlanı veLaheyZirvesi .....................................................................................................................................647 G)ABKatılımAntlaşmasıveEtkileri .....................................................................................649 H)ABSürecindeKıbrıs’ıKozaDönüştürmeGirişimive KuzeyKıbrısİçSiyasetindekiGelişmeler .................................................................654 I) AKP’nin“BirAdımÖndeOlma”SiyasetiveNewYorkUzlaşısı .....657 İ) BürgenstockMüzakereleriveAnnanPlanınınSonVersiyonu ..........659

II)24Nisan2004Referandumlarıve KıbrısPolitikasınınYenidenŞekillenişi ............................................................................660 A)KuzeyKıbrıs’taki“Evet”inNedenleri ............................................................................661 B)GüneyKıbrıs’taki“Hayır”ınNedenleri ........................................................................662 C)ReferandumlarErtesindeTürkiye’ninKıbrısPolitikası ............................663 1) Türkiye-AB İlişkilerindeki Kıbrıs Engelini Referandum Sonuçlarıyla Aşma Politikası ..................................................663 2) İzolasyonların Kaldırılması Politikası .............................................................664 a)İzolasyonlarınNedenleriveSonuçları .....................................................664 b) İzolasyonlarınKaldırılmasıYönündeAtılanAdımlar .................666

AnnanRaporu/İKÖ’dekiGelişmeler/DoğrudanUçuşlar/ÜstDüzeyTemaslar/AvrupaKonseyindeki(AK)Gelişmeler/AB’ninDoğrudanTicaretveMaliYardımTüzükleri

c) İzolasyonlarınKaldırılmasıPolitikasının Değerlendirilmesi ......................................................................................................670 3) Çözümsüzlük ve Mülkiyet Davaları Sorunu .............................................670

AİHM’dekiGelişmelerveTürkiye’ninDeğişenTutumu/DiğerMülkiyetDavaları

4) Doğu Akdeniz’de Yetki Alanları Sorunu .......................................................674 5) Kıbrıs Görüşmeleri .............................................................................................................677 a)KKTC’deLiderDeğişikliği:MehmetAliTalatDönemi ...............677 b)KKTC’deLiderDeğişikliği:DervişEroğluDönemi ........................681

KıbrısGörüşmeleri/Türkiye-ABİlişkilerindeKıbrıs/Türkiye-KKTCİlişkilerindeSıkıntılıDönem

Balkanlarla İlişkiler İLHANUZGEL ................................................................................................690

I)2000’lerdeBalkanlarınGenelGörünümü .......................................................................690

II)Türkiye’ninBalkanlarPolitikasınınGenelGörünümü .................................693

III)BulgaristanveTürkiye ..............................................................................................................................694

IV)EskiYugoslavyaCoğrafyasıylaİlişkiler .............................................................................698Bosna-HersekveTürkiye/MakedonyaveTürkiye/KosovaSorunu/SırbistanveTürkiye/ArnavutlukveTürkiye

Sonuç ..................................................................................................................................................................................................707

884

İnsan Hakları Konusu MİTHATSANCAR-SAMİMAKGÖNÜL ..................................709

Giriş:2000’lereGirerkenTürkiye’deOrtam ...............................................................709

I)AvrupaBirliğineUyumSüreci ........................................................................................................710 A)KoalisyonDöneminde .....................................................................................................................711 1) Ekim 2001 Anayasa Reform Paketi ....................................................................711 2) AB Uyum Paketleri .............................................................................................................715

BirinciPaket/İkinciPaket/ÜçüncüPaket

B)AKPDöneminde ....................................................................................................................................719 1) AB Uyum Paketleri .............................................................................................................719

DördüncüPaket/BeşinciPaket/AltıncıPaket/YedinciPaket

2) Mayıs 2004 Anayasa Reform Paketi .................................................................722

II)İnsanHaklarıİhlalleri ................................................................................................................................724 A)YaşamHakkı ..............................................................................................................................................724 1) “Hayata Dönüş Operasyonu” ...................................................................................724 2) Şemdinli Olayları .................................................................................................................727 3) Faili Meçhul Cinayetlerdeki Gelişmeler ........................................................729 4) Gayrimüslim Cinayetleri ..............................................................................................730

RahipCinayetleri/HrantDinkCinayeti/ZirveYayıneviCinayeti

B)KürtAçılımıveİnsanHaklarıKonusundakiGelişmeler ..........................740 1) Açılımın Niteliği ve İçeriği ..........................................................................................740

Başbakan’ınAğustos2005Konuşması/KarakolBaskınları/Başbakan’ınTemmuz2009KonuşmasıveHaburOlayı

2) Parti Kapatma Davaları ................................................................................................746 3) KCK Operasyonları ............................................................................................................747 C)Kadın,ÇocukveLGBTHakları ............................................................................................750 1) Kadın Hakları ve Töre Cinayetleri .....................................................................750 2) Çocuk Hakları..........................................................................................................................752

ÇalışanÇocuklar/“TaşAtanyadaTMKMağduruÇocuklar”/ÖldürülenÇocuklar

3) LGBT Hakları ..........................................................................................................................755 4) Vicdani Ret Meselesi .........................................................................................................756 Ç)GöçmenveMülteciHakları ......................................................................................................757

Türkiye’deMülteciler/Türkiye’deYasadışıGöç:ErmenistanlıGöçmenler

D)İbadetveİnançÖzgürlüğü.........................................................................................................759 1) Başörtüsü Tartışmaları ..................................................................................................759 2) Alevi “Açılımı” ........................................................................................................................764

CemevlerininİbadethaneOlarakResmenTanınmasıKonusu/ZorunluDinDersleriKonusu

885

III)GayrimüslimAzınlıkHakları ALİDAYIOĞLU ...................................................................7662008VakıflarYasasıveCumhurbaşkanıVetosu/Yasanınİncelenmesi/YönetmelikveGenelge/YasanınUygulanmasıSorunlarıveAİHM’yeBaşvurular/VakıflarYasasınınEksiklikleriniGidermeÇabaları

IV)Türkiye’ninİnsanHaklarıAlanındakiDurumu MİTHATSANCAR-SAMİMAKGÖNÜL ..........................................................................................................775

AİHM’yleİlişkiler/Türkiye’deİnsanHaklarıGelişmeleri-GenelDeğerlendirme/DönemİçindeYürürlüğeGirenUluslararasıİnsanHaklarıBelgeleriveTürkiye’ninTutumu

Uluslararası Örgütlerle İlişkiler: BM’de Türkiye FUNDAKESKİNATA ...................................................................................................................................................................788

Giriş:SoğukSavaşSonrasıBM’deTürkiye ...................................................................788

I)BMOperasyonlarıveTürkiye .........................................................................................................790BarışıZorlama(EnforcementAction)OperasyonlarınaTürkiye’ninKatkısı/BarışGüçlerineTürkiye’ninKatkısı

II)BM’deReformveTürkiye .....................................................................................................................793 A)ReformİhtiyacınınNedenleri .................................................................................................793 B)Türkiye’ninGörüşleri ......................................................................................................................796

GüvenlikKonseyininYapısındaveÇalışmaYöntemlerindeReform/DiğerAnaOrganlardaReform

III)BM’deİnsanHaklarıveTürkiye...................................................................................................801 A)SözleşmelerdekiYöntemlerleDenetimveTürkiye.........................................801 B)SözleşmeDışıYöntemlerleDenetimveTürkiye ...............................................806

Ülke-KonuOdaklıYöntemler/EvrenselPeriyodikİnceleme

IV)Türkiye’ninGüvenlikKonseyindeGeçiciÜyeliği................................................810 A)AdaylıkveSeçimSürecindekiÇalışmalar ................................................................810 B)ÜyelikDönemindekiÇalışmalar .........................................................................................812

Gazze/İran

Değerlendirme .......................................................................................................................................................................817

Boğazlar Konusu KUDRETÖZERSAY ..................................................................................................819

I)UDÖ’dekiOlumluGelişme,BoğazlardaVTSSistemi KurulmasınınveEnerjiNakilHatlarınınEtkisi .....................................................819

II)YeniAskerîveStratejikGelişmelerÇerçevesindeBoğazlar ..................82111EylülSaldırılarınınTürkBoğazlarınaEtkisi/2008Rus-GürcüKriziveTürkBoğazları