This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
mw} rwg my< aÇcwrxw ikE gE apro#q Swbd my< ‰I gu{ Amrdws jI ¤Bu-ÎXwro< kIs<gq kI mihmw kw bKwn kr rhy hY<[ gu{ jI ¤Bu ky Awgy smp~xw-Bwvnw sy Awm jn koapdySw dy rhy hY< ik hy ¤Bu! Awp muJy jhw< ibTwAogy mY< vhI< pr bYTw rhU<gw[ jhw< Awp muJyByjogy mY< vhI< jw‚<gw AQww~q` hr smX ¤Bu-hu#m my< rhny kw apdySw hY[ swrI s÷i†t my< muJyEk Awp hI pwqSwwh (rwjw) idKwe~ dy rhy ho[ AwpkI sv~ÛXwpkqw ky kwrxw swry áQwwn muJypivZ idKwe~ dy rhy hY<[ ¤Bu ky Awgy gu{ jI Xwcnw kr rhy hY< ik hy ¤Bu! mY< hmySww AwpkISwrxw my< rhU<, ijskI bdOlq mY< sdw shj my< rhU<, AwiËmk Afolqw my< rhU<[
‰I gu{ Amrdws jI Awgy Prmwn kr rhy hY< ik Ah< ky kwrxw mnu†X iksI ko AÇCwAOr iksI ko burw smJqw hY[ gu{ jI esy BI ¤Bu-hu#m hI mwn rhy hY< AQww~q` Xh hu#mBI ¤Bu kw hI hY jo swry s<swr my< kwm kr rhw hY[ swry s<swr my< Xh bwq ¤cilq hYik e<«I ky kwrxw swrI hlcl mcI hue~ hY[ ivrly jn smJqy hY< ik Xh BI ¤Bu kw hIhu#m hY[ s<swr kw swrw Kyl, swrw GtnwŸm ¤Bu-hu#m my< ho rhw hY[ ¤Bu-ÎXwro< kI s<gqkrny sy swrI duivDwwE< KËm ho jwqI hY<, prmwËmw ky swQw DXwn juV jwqw hY[ iPr s<swrmy< jo Gitq ho rhw hY vh AÇCw lgny lgqw hY; AwiËmk m÷ËXu vwlw P<dw KËm ho jwqwhY AQww~q` jIv vwáqv my< AwiËmk jIvn jIny lgqw hY[ ¤Bu-™pw sy jIv ky mn kw AiBmwnKËm ho jwqw hY[ iPr ¤Bu-drgwh my< Eysy jIv sy asky kmo~< kw lyKw-joKw nhI< mw<gw jwqwAQww~q` Eysw jIv mn sy inm~l hokr ¤Bu-hu#m ko svo~pir mwnny lg jwqw hY[ Eysw jIvsdw ¤Bu kI Swrxw my< rhqw hY AOr ¤Bu kI Swrxw my< qo Dwm~ rwj BI hY[
khny sy qwËpX~, ¤Bu kI rjæw my< rwjæI rhnw ¤Bu-ÎXwro< kI s<gq BlI ¤kwr sy isKwqIhY[ EysI iSw@ww ¤wÎq jIv sdw ¤Bu-hu#m my< rhqw huAw jNm-mrxw sy mu#q ho jwqw hY[
AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry<
jUn, 2016 e~. my< bwbw b<dw is<G bhwdur kI 300 v†wI~X SwhIdI SwqwÑdI qQww jnvrI,2017 e~. my< dSwmySw ipqw ‰I gu{ goib<d is<G jI kw 350 v†wI~X ¤kwSw pv~ Aw rhw hY[ enSwqwiÑdXo< ko lykr is#K s<gq my< BwrI aËswh pwXw jw rhw hY[ vh smX sOBw^XSwwlI hoqwhY jb SwqwiÑdXo< ky jirE kOm ky vwirso< ko gurbwxwI, ApnI AmIr ivrwsq qQww lwswnIeiqhws sy Avgq krvwny kw mOkw imlqw hY[ is#K p<Qw kI isrmOr numwe<dw jËQwyb<dIiSwromixw gu{ªwrw ¤b<Dwk kmytI s<gq ky shXog sy Ab qk ke~ SwqwiÑdXw< mnw cukI hY[en SwqwiÑdXo< ky ªwrw ivSv Br my< is#KI ky ¤cwr-¤swr ko bhuq bl imlw hY[ gq idno<ivdySwo< my< bsqy is#Ko< kI koiSwSw Ev< myljol ky kwrxw Amyirkw, knwfw, AwátöyilXw qQwwNXUjæIlY<f Awid dySwo< my< is#Ko< ªwrw Ev< srkwrI }p my< BI Kwlsw s÷jnw idvs mnwXw jwnw,knwfw ky Swhr brY<ptn my< Kwlswe~ inSwwn swihb JulwXw jwnw, NXUjæIlY<f EXr lwen kyaVwn Brny sy phly jhwjæ ky k} sdáXo< ªwrw is#K muswiPro< ko Kwlsw p<Qw ky s÷jnwidvs (vYswKI) kI mubwrkbwd dynw Awid is#K smudwX ky ilE bhuq gOrvmXI bwq hY[
Awny vwlI SwqwiÑdXo< my< jhw< iSwromixw gu. ¤. kmytI ny gurmiq ivcwrDwwrw ko Gr-Grphu<cwny ky ilE kwX~Ÿmo< kI }p-ryKw qYXwr krnI Awr<B kr dI hY, vhI< is#KI ky ¤cwr-¤swr ky swQw juVI dySw-ivdySw kI p<Qwk jËQwyb<idXw< BI Apnw-Apnw Xogdwn fwly<gI[ enkyAiqir#q ivSviv´wlX qQww ANX SwY@wixwk s<áQwwE< BI esky bwry my< Apny-Apny F<g sy ¤ogRwmbnwE<gI[ en SwqwiÑdXo< ko mnwny kw sdkw ivSv Br my< is#Ko< ky AiáqËv qQww is#KI kIphcwn kI jwnkwrI dyny kw sunhrI mOkw imlw hY[
hm gurmiq zwn ky mwDXm sy dySw-ivdySw kI s<gq ky sm@w invydn krnw cwhqy hY<ik en SwqwiÑdXo< ko irvwXqI F<g ky swQw-swQw es F<g sy BI mnwXw jwE ijssy is#KIkw sv~p@wIX ¤cwr-¤swr Ply-PUly, p<Qwk Ekqw mjæbUq ho qQww is#KI kI phcwn kI smáXwjYsI cunOiqXo< kw koe~ swQw~k hl FU<Fw jw sky[
nOjvwn iksI BI kOm kI rIFæ kI hf`fI hoqy hY<, esilE Apny lwswnI eiqhws syAvgq krvwny hyqu en SwqwiÑdXo< my< nOjvwn vg~ kI ÈXwdw sy ÈXwdw SwmUilXq krvwe~ jwE[ákUlo<-kWlyjo< my< SwqwiÑdXo< sy sMb<iDwq ivSwy†w ly#cro< kI muihm clwe~ jwE[ gw<vo<, Swhro< qQwwksbo< my< ¤cwrk lhr clwe~ jwE; symInr, kY<p Awid AwXoijq ikE jwE<[ SwqwiÑdXo< sysMb<iDwq Swi$æsXqo< ky bwry my< aÇc koit kw swihËX AiDwk sy AiDwk qYXwr krvwkr bw<twjwE[ SwqwiÑdXo< sy sMb<iDwq s<dySw ko ivSv Br my< phu<cwny ky ilE ryifXo, tI. vI. qk en¤ogRwmo< kI phu<c ho[ sbsy Ahm bwq Xh hY ik en SwqwiÑdXo< ko mnwqy huE ¤ËXyk nwnk-
mn kI s<zw dI jwEgI AOr prmwËmw kyvwáqivk áv}p ko phcwnny vwly mn ko¤kwSwmX AQwvw ÈXoiqmX mn khw jwqw hY[mnu†X ky AwDXwiËmk ivkws my< mn kw ivSwy†wXogdwn hY[ esky inm~l rhny pr hI mnu†XAwDXwiËmk zwn ky mwg~ pr AgRsr ho skqwhY[ mn kI iáQwiq AOr mhäv ko smJqy huEhI mn ko s<boDwn kr asy askI vwáqivkqwsy jwnkwr ikXw hY AOr shI mwg~ kwAnusrxw krny kI ¤yrxww dI hY :mn qU< joiq s}pu hY Awpxww mUlu pCwxwu ]mn hir jI qyrY nwil hY gurmqI r<gu mwxwu ]mUlu pCwxwih qw< shu jwxwih mrxw jIvxw kIsoJI hoe~ ]gur prswdI Eko jwxwih qw< dUjw Bwa n hoe~ ]mn sw<iq Awe~ vjI vDwwe~ qw hoAw prvwxwu ]ea khY nwnku mn qU< joiq s}pu hY ApxwwmUlu pCwxwu ] (pºw 441)s÷i†t : ‰I gu{ Amrdws jI ny s÷i†t kIs÷jnw BI prmwËmw ky ªwrw mwnI hY[ s<swrkw mwXwvI ¤p<c BI ¤Bu kI eÇCw ky AnuswrhI AiáqËv gRhxw krqw hY[ s÷i†t-pUvw~váQwwkw icZxw krqy huE gu{ swihb ny mwnw hYik qb AwkwSw, pwqwl, qIn lok Awid iksIkI aËpiÁ nhI< hue~ QwI[ as smX mwZinrwkwr bR³ hI Qww :qdhu Awkwsu n pwqwlu hY nw ZY loe~ ]qdhu Awpy Awip inr<kw{ hY nw Aopiq hoe~ ] (pºw 509)
es s÷i†t kI rcnw prmwËmw ny kyvlEk Kyl ky }p my< kI hY[ Swbd, nwm, hu#mAwid ky ªwrw eskI rcnw-¤iŸXw kw Awr<BhuAw hY AOr es sb kI rcnw kr eskwinX<ZxwwiDwkwr Apny pws hI rKw hY[ Xh s<swr
pwrmwiQw~k d÷i†t sy imQXw hY, pr<qu ÛXvhwirkd÷i†t sy Xh s<swr sËX hY #Xo<ik ÛXvhwr my<esky AiáqËv sy eNkwr nhI< ikXw jw skqw[mwXw : es s<swr my< ¤wixwXo< ko BRimq krnyky ilE ¤Bu ny ávX< mwXw kI rcnw kI hY[es mwXw ky ¤p<c my< P<s kr mnu†X Apnyvwáqivk mwg~ sy ht jwqw hY AOr ApnyAwDXwiËmk Biv†X ko pUxw~q: n†t kr lyqwhY[ essy bcnw hI ‰yXákr hY :mweAw mohu myrY ¤iB kInw Awpy Brim BulwE ]mnmuiK krm krih nhI bUJih ibrQww jnmugvwE ] (pº 67)
‰I gu{ Amrdws jI ApUv~ suDwwrvwdIQwy[ ankw suDwwrvwd Dwm~ ky @wyZ sy smwjky @wyZ qk ÛXwpk Qww[ es suDwwrvwd my<lok-ihq kI Bwvnw inihq QwI[ sqI-¤Qww,pdw~-¤Qww ko rokny AOr A<qrjwqIX ivvwh,ivDwvw-ivvwh Awid ko ávI™iq dynw ankymhq` kwX~ Qwy[ Dwm~ ky @wyZ my< aNho<ny qIQw~-XwZw ky c#kr my< pVI mwnvqw ko AwËmqIQw~ my< 'ánwn' krny ky ilE ¤yirq ikXw AOr
‰I gu{ Amrdws jI ny ApnI bwxwI kyAnyk s<dBo~< my< ADXwËm-km~ krny pr blidXw hY, jYsy kwmidk vwsnwAo< ko mwrnw,prmwËmw AOr gu{-Swbd my< d÷Fæ ivSvws rKnwsqs<giq krnw, prmwËmw ky hu#m Ev< rjwko mwnnw, jwiq BydBwv sy ‚<cy aT krsBI ky swQw smBwv sy ÛXvhwr krnw Awid[
‰I gu{ Amrdws jI Prmwn krqy hY<ik iksI BI ÛXi#q ko jwiq kw AiBmwn nhI<krnw cwihE[ jwiqgq AiBmwn sy Anykivkwro< kI aËpiq hoqI hY[ pw<c qËvo<--AwkwSw, vwXu, Ai^n, jl Ev< p÷QvI sy s÷i†tky smáq ¤wixwXo< kI rcnw hue~ hY[ kOn khskqw hY ik Amuk bVw hY, Amuk Cotw?jwiq kw grbu n krIAhu koe~ ]bRhmu ib<dy so bRwhmxwu hoe~ ]1]jwiq kw grbu n kir mUrK gvwrw ]esu grb qy clih bhuqu ivkwrw ]1] rhwa ]cwry vrn AwKY sBu koe~ ]bRhmu ib<d qy sB Aopiq hoe~ ]2]mwtI Ek sgl s<swrw ]bhu ibiDw Bw<fy GVY kuMhwrw ]3]p<c qqu imil dyhI kw Awkwrw ]Git viDw ko krY bIcwrw ]4]khqu nwnk ehu jIa krm b<Dwu hoe~ ]ibnu siqgur Byty mukiq n hoe~ ]5] (pºw 1127)
prmwËmw ky ªwr pr jwiqgq BydBwv kwkoe~ AQw~ nhI< bYTqw[ vhw< qo kmo~< ky Anuswr
inxw~X hoqw hY[ Bi#q my< Anur#q ÛXi#q hIaÁm hY< AOr ankI jwq-pwq Swbd kIAwrwDwnw pr Avl<ibq hY:Bgiq rqy sy ‚qmw jiq piq sbdy hoe ]ibnu nwvY sB nIc jwiq hY ibstw kw kIVwhoe ] (pºw 426)
mugl Swwsn kwl my< BwrqIX iáZXo< prAËXwcwr crm sImw pr phu<c cukw Qww[esky bwry my< i¤<. qyjw is<G ApnI puáqk''Emyjæ en isi#KÈm'' p÷†T 12-13 pr ilKqyhY< ik ''Xh prm SwocnIX bwq QwI ik iáZXo<kw sMmwn anky pirvwr my< hI smwÎq hogXw[ AmrËv kI swDwnw ky swry AiDwkwro< syvy v<icq kr dI ge~ QwI<[ vy AwDXwiËmkaÁrdwiXËv sy ivhIn QwI<[ g÷h pircXw~ hIkwm Qww AOr asI my< aNhy< s<qo†w krnw pVqwQww[''
as smX my< smwj my< áZI sy s<b<iDwqke~ klui†wq pr<prwE< áQwwipq ho cukI QwI<,ijnky Pláv}p smwj my< Anyk ¤kwr kyjGNX AOr hyX ™ËX ikE jwqy Qwy[ ‰I gu{Amrdws jI ny iáZXo< ky ilE pu{†w smwjªwrw ¤cilq kI ge~ kTor Ev< AmwnvIX¤QwwAo< kw ivroDw ikXw AOr Apny AnuXwiXXo<ko EysI ¤QwwAo< ivSwy†wq: sqI-¤Qww ko ËXwgnyky ilE AwdySw idXw[ es ¤kwr kI jn-cyqnwsjg krny ky pScwq hI Akbr ko vYDwwinkF<g sy sqI-¤Qww ko rokny ky ilE AwdySw jwrIkrnw pVw Qww[ gu{ jI ny vwáqivk 'sqI áZI'kw áv}p iciZq krqy huE icqw pr jlny kIApy@ww prmwËmw ko pwny kI ivrh kI cot symrny kw s<dySw idXw AOr SwIl qQww s<qo†w kIpwlnw ªwrw piq (prmwËmw) ko ámrxw krnyky ilE BI ¤yirq ikXw :
gurmiq zwn me~ 201612
sqIAw Eih n AwKIAin jo miVAw ligjl<iNh ]nwnk sqIAw jwxwIAiNh ij ibrhy cotmr<iNh ]BI so sqIAw jwxwIAin sIl s<qoiK rh<iNh ]syvin swe~ Awpxww inq aiT s<Mhwl<iNh ] (pºw 787)
gu{ jI ny kNXw-hnn kI ¤Qww ko BIbhuq in™†t Goi†wq krqy huE Eysy ÛXi#q sys<pk~ AQwvw asky dwn, Dwn Awid ko G÷ixwqbqwXw hY :bRhmxw kYlI Gwqu k<\kw AxwcwrI kw Dwwnu ]iPtk iPtkw koVu bdIAw sdw sdw AiBmwnu ] (pºw 1413)
l<gr kI ÛXváQww kw Awr<B ‰I gu{nwnk dyv jI ny hI kr idXw Qww[ espr<prw ko ‰I gu{ A<gd dyv jI ky smX AOrAiDwk d÷Fæ ikXw gXw[ ‰I gu{ Amrdws jIny es mXw~dw ko AiDwk áQwwXI bnwny ky ilE'phly p<gq pwCY s<gq' kI Go†wxww kI[ gu{ jIky dSw~n ky ilE jo BI ijzwsu Awqw, askyilE phly p<gq my< bYTkr l<gr (Bojn)Cknw AinvwX~ bn gXw[ gu{ jI ny p<gqkI mXw~dw pr esilE AiDwk bl idXw #Xo<ikjwiq BydBwv AOr ‚<c-nIc kI Bwvnw kosmwÎq krny ky ilE XhI Apy@ww™q aicqswDwn Qww[
esI ¤kwr ‰I gu{ Amrdws jI idno<AOr vwro< my< SwuB-ASwuB ky ivcwr ko ÛXQw~AOr mUK~qw kI bwqy< mwnqy hY<[ ¤™iq ªwrw
iniScq ikE Ÿm Anuswr idn-rwq Awqy hY<[Xid Apny mUl }p my< koe~ idn AÇCw-burwnhI< ho skqw, qo iPr koe~ iqiQw AQwvw vwrSwuB Xw ASwuB kYsy ho skqy hY< :iQwqI vwr syvih mugDw gvwr ] (pºw 843)
‰I gu{ Amrdws jI piq AOr pËnI kyirSqy ko SwwrIirk irSqy sy BI Awgy AwËmw kwirSqw mwnqy hY< AOr aNhy< Ek ÈXoiq khqy hY<[Dwur AwËmw my< bsI ¤Iiq n }p ky KËm honysy tUtqI hY, n mn ky cFæ jwny sy[ Awpnydw<pËX jIvn kw AwdSw~ Eysy bqwXw hY :Dwn ip{ Eih n AwKIAin bhin ekTy hoe ]Ek joiq due mUrqI Dwn ip{ khIEy soe ] (pºw 788)
Agr Awj BI piq-pËnI Apny irSqy koes qrh mwny< qo jo hmwry smkwlIn smwjmy< qlwk kI smáXw hmwry ilE bVI cunOqIhY, vh ávq: KæËm ho jwEgI[
Awpkw jIvn AwDXwiËmk ijzwsu kwjIvn Qww[ gu{ jI ky Awr<iBk jIvn kwADXXn krny sy zwq hoqw hY ik AwpkIAiB{ic bwØX-kwl sy hI Dwwim~k kwXo~< my<QwI[ Apny jIvn-kwl my< Awpny Anyk qIQw~-XwZwE< kI pr<qu mn kI Btknw KËm n
hue~[ Ek idn ¤wq: Awpky Bwe~ kI puZ-vDwUbIbI Amro jI ªwrw gwE gE inMnw<ikq Am÷qbwxwI vwly Swbd kw mDwur ávr Awpkokxw~gocr huAw :krxwI kwgdu mnu msvwxwI burw Blw due lyKpE ]ija ija ikrqu clwE iqa clIEy qa guxwnwhI A<qu hry ] (pºw 990)
‰I gu{ Amrdws jI syvw kI ¤iqmUiq~Qwy[ AiªqIX syvw-Bwv, ivnmRqw, d÷Fæqw,kÁ~ÛXpwln Awid guxwo< sy Aoq¤oq hony kyPláv}p hI ‰I gu{ A<gd dyv jI ny Awp jIko gurg¨I ¤dwn kI[ Awp jI mhwn smwj-suDwwrk Qwy[ AwpkI kQwnI AOr krnI my<koe~ A<qr nhI< Qww[ Awp jI ny jo apdySwidE phly anky Anu}p Apny jIvn koFwlw[ Awpny sw<swirk ¤wixwXo< ko Dwm~-mwg~pr lwny ky ilE s<gq Ev< p<gq kI ¤Qww kw
pUv~ p<gq my< bYTkr l<gr Cknw AwvSXkQww[ Xhw< qk ik Ek bwr smRwt Akbr BIgu{ jI sy imlny AwXw qo asny phly p<gqmy< bYTkr l<gr Ck kr iPr ‰I gu{Amrdws jI ky dSw~n ikE[ gu{ jI ky ªwrwclwe~ ge~ l<gr-¤Qww jwq-pwq ky iKlwPjordwr Awvwjæ QwI[ gu{ jI ky kwl my<BwrqIX smwj Anyk A<DwivSvwso< Ev< swmwijkburweXo< sy gRáq Qww[ nwrI kI dud~Sww kodyKkr gu{ jI ny smwj my< nwrI ko aicqáQwwn idlwny ky Anyk ¤XËn ikE[ iáZXo< my<an idno< pdw~-¤Qww kw irvwjæ Qww[ gu{ jI nyesy ËXwgkr Dwwim~k drbwro< my< Awny kI¤yrxww dI qQww eskw ivroDw ikXw[ piq kIm÷ËXu hony pr áZI ªwrw askI icqw prAwËm-dwh krnw AQww~q` sqI ho jwnw EkAwm bwq QwI[ sqI hony my< Dwwim~k A<DwivSvwsAOr swmwijk jæbrdáqI kI Bwvnw AiDwkQwI[ gu{ jI ny es AmwnvIX ™ËX ko b<dkrny ky ilE ApnI bwxwI my< Prmwn ikXwAOr Apny iSw†Xo< ko es ¤kwr kI swmwijkburweXo< ko dUr krny ko khw[ ‰I gu{Amrdws jI kw pwvn Prmwn hY :sqIAw Eih n AwKIAin jo miVAw ligjl<iNh ]nwnk sqIAw jwxwIAiNh ij ibrhy cotmr<iNh ]BI so sqIAw jwxwIAin sIl s<qoiK rh<iNh ]syvn swe~ Awpxww inq aiT s<Mhwl<iNh ] (pºw 787)
esI ¤kwr kNXw hnn ¤Qww ko BIin†™†t Goi†wq ikXw AOr Eysy ÛXi#q koG÷ixwq khw jo kNXw hnn krqy hY< :
(Soˆw p÷ T 17 pr)
gurmiq zwn me~ 201615
syvw ky pu<j ‰I gu{ Amrdws jI-s. gurdIp is<G*
AwDwuink kwl my< hr koe~ syvw kymhäv pr jæor dy rhw hY[ dUsro< ko suKphu<cwny hyqu ikE jwny vwly kwX~ ko hI syvwkhqy hY<[ ‰I gu{ Amrdws jI kw ‰I gu{A<gd dyv jI ky ¤iq ivSvws Ev< ÎXwr ankyA<g-A<g my< smwXw huAw Qww[ vy hr smX syvwmy< m^n rhqy Qwy[ aNho<ny Apny ²dX my< XhiSw@ww AÇCI ¤kwr d÷Fæ kr lI QwI ik is#KqBI gu{ ky dr kI ávI™iq ¤wÎq kr skqwhY jb vh Apnw qn, mn, Dwn gu{ ko A£pqkrky in†kwm syvw my< m^n rhy[
Ek idn ¤Bwq ky smX ‰I gu{ AmrdwsjI ko swQw vwly Gr sy mDwur Awvwjæ sunwe~dI :krxwI kwgdu mnu msvwxwI burw Blw due lyKpE ]ija ija ikrqu clwE iqa clIEy qa guxwnwhI A<qu hry ]icq cyqis kI nhI bwvirAw ]hir ibsrq qyry guxw gilAw ] (pºw 990)
Xh Swbd ‰I gu{ A<gd dyv jI kI supuZIbIbI Amro jI pFæ rhI QwI< jo ‰I gu{Amrdws jI ky Coty Bwe~ kI puZ-vDwU QwI[ esbwxwI kw ‰I gu{ Amrdws jI pr bhuq ¤Bwvpfæw[ idl my< Xh am<g aTI ik ijs pu{†w kIbwxwI eqnI mITI hY anky dSw~n AvSX krnycwihE[ swQw hI swQw Xh BI AwSww jwgI ikSwwXd anky dr sy hI mn ko Sww<iq iml sky[
lkfæI lwnw, s<gq ky jUTy bq~n swP krny,pUrI qndyhI sy syvw my< ilÎq rhy[
Ek idn sd¡ pUry XOvn pr QwI[ brswqho rhI QwI[ kfæwky kI T<f, ibjlI kI cmk,bwdlo< kI gfægfæwht[ ‰I gu{ Amrdws jIinËX kI Bw<iq pwnI kI gwgr Brkr isr praTwE cly Aw rhy Qwy[ KfUr swihb phu<cy qoA<Dwyrw hony ky kwrxw Tokr Kwkr Ek julwhykI K¦I my< igr gE pr<qu Awpny gwgr ko isrpr sy n igrny idXw[ Ktwk kI Awvwjæsunkr julwhI ny A<dr sy hI guásy my< Awkrkhw, ''Am} inQww<vw< hoxww E, ijs nU< nw idnivc cYn E qy nw hI rwq nU<! rotI dy bdlykufæmw< dy drvwjy 'qy {l irhw E['' Xh Awvwjæsunkr ‰I gu{ Amrdws jI ky muK sy vcninkly-- Ao JØlIE! Am} inQww<vw< iks qrw<hoeAw? myry isr 'qy myry gu{ ‰I gu{ A<gd dyvjI dw hËQw E[ gu{ vwly kdI inQww<vy< nhI<hu<dy['' khqy hY< ik julwhI asI smX JØlI(bwvrI) ho ge~[ idn ky smX ‰I gu{ A<gddyv jI ky crxwo< my< hwijær hokr s<gq ªwrwswrI bwq bqwe~ ge~ qo gu{ jI ny s<gq kos<boiDwq krky khw ik ''Xy qo inQww<vo< ky Qww<v,inmwxwo< ky mwxw, inAoitAo< kI Aot AOrinAwsro< ky Awsrw hY<[''jl BirAo siqgu{ ky duAwry[qb eh pweAo mhl Apwry[ (vwr 41:21)
jb ‰I gu{ Amrdws jI phlI bwr ‰Igu{ A<gd dyv jI ky dSw~n krny gE Qwy qbankI AwXu kwPI ho cukI QwI[ ¤wX: dyKwjwqw hY ik muSw~d AwXu my< AOr Ajmq my<hmySww bfæw hoqw hY pr is#K mq my< Xhpr<prw nXw }p Dwwrxw kr cukI QwI[ is#Kmq my< g¨I kw rháX Xh hY ik Xhw< Ajmq
kI mihmw dyKI jwqI hY, AwXu kI ignqI nhI<kI jwqI[ ‰I gu{ Amrdws jI jb ‰I gu{A<gd dyv jI kI Swrxw my< AwE qo ‰I gu{A<gd dyv jI kI AwXu 47 v†w~ AOr ‰I gu{Amrdws jI kI 62 v†w~ QwI[
Bwe~ mhw< is<G kw aÁr Qww, ''AwpkydSw~n kI eÇCw QwI, vh pUrI ho ge~[ Ab ™pwkro AOr vh bydwvw PwV do[ Apny crxwo<ky swQw joVo[ tUtI gw<T do[''
gurmiq zwn me~ 201620
gu{ jI ny Ek @wxw kI dyrI n kI qQwwkwgjæ kw vh tukVw jyb my< sy inkwlkrBwe~ mhw< is<G ky swmny PwV idXw[ tUtI hue~¤Iiq gw<T dI[ esky qur<q bwd Bwe~ mhw< is<G¤wxw ËXwgkr Swhwdq kw jwm pI gE[
in†p@w d÷i†t sy mUØXw<kn krqy hY< qo eálwimkr<gq vwly eiqhwskwro< kw mq qQXmUlk nhokr ankI eálwimk r<gq vwlI soc kykwrxw sc kI prK-ksOtI pr Krw nhI<aqrqw[
bwbw jI ky pUxw~ jIvn-inmw~xw ko ¤áquqkrny kI es lGu inb<Dw my< gujæweSw nhI< hY,esilE anky Anyk bhumUØX p@wo< my< sy ankIDwwim~k d÷i†t vwly Ek hI p@w ko es inb<Dwkw ky<«-ib<du bnwXw gXw hY[
swQw lVwe~ nhI< QwI, biØk logo< kw jæwilmo<kw mukwblw krny aT KVy honw Qww Xwrwjw qQww ¤jw kI lVwe~ QwI[''1
mu$X }p sy bwbw b<dw is<G bhwdurjnswDwwrxw ky ihqY†wI Qwy jo ankI qklIPæo<ko bhuq DXwn sy sunqy AOr ankw smwDwwnkrny ky ilE ke~ bwr qo Apny Awp ko Kqrymy< fwl lyqy Qwy[ fW. g<fw is<G kw mq ibØkulTIk hY ik ''aNho<ny an grIbo< AOr byshwro<kI AwSwI†wy< ¤wÎq kr lI<, ijnky duK sidXo<sy iksI ny nhI< suny Qwy[''2
bwbw b<dw is<G bhwdur kI Dwwim~k d÷i†tkw zwn es qQX sy hI BlI-Bw<iq ho jwqwhY ik aNho<ny Apny sMpUxw~ s<G†w~ my< kBI BIgYr is#K logo< ky Dwwim~k áQwwn Xw Dwm~-gR<Qwkw n qo Apmwn ikXw AOr n hI an prhmlw ikXw[ eskI ijæ<dw imswl hY, srih<d my<is#K Dwm~ ky kÆr ivroDwI SwyKæ Ahmd srih<dIkI mjæwr qQww fyry kw 300 v†w~ bIqny kyaprw<q BI jYsy kw qYsy kwXm rhnw[ esIqrh srih<d kI lwl miájæd, mIry mIrw< kymjæwr kI slwmqI AOr vhI purwny d÷SX kwnjæwrw Awid Eysy qQX hY< jo muslmwnI iliKqky ivprIq bwbw b<dw is<G bhwdur kI smdSwI~Dwwim~k d÷i†t ko ¤kt krqy hY<[
vwáqv my< Dwm~-@wyZ my< ivcrxw krnyvwly nwnk nwm-lyvw is#K ko jo jNm GuÆI‰I gu{ nwnk dyv jI ky s<dySwo< sy ¤wÎq hue~QwI, asky Anuswr vh iksI BI Dwm~ AOr asDwm~ ky gR<Qw kw Apmwn Xw hwin krny ky bwrymy< soc hI nhI< skqw[ XhI kwrxw hY ikgurbwxwI my< ¤ËXyk Dwm~ vg~ ko ApnI phcwn,Apny-Apny Dwm~ kI Bwvnw kwXm rKny kIsMpUxw~ ávq<Zqw hY[ adwhrxw ky }p my< gurmiq
gwfI rwh ky bwxwIkwro< ko iksI ÛXi#q kymuslmwn hony pr koe~ prySwwnI nhI<[ ankwmq hY ik koe~ ÛXi#q sÇcw muslmwn qb hIhoqw hY Agr vh momidl ho[ bygunwho< koduK-qklIPæ dyny vwlw, bye~mwnI kI kmwe~krny vwlw muslmwn ho hI nhI< skqw :muslmwxwu mom idil hovY ] (pºw 1084)
esI qrh muØlw< :so mulw< jo mn isa lrY ]gur apdys kwl isa jurY ] (pºw 1159)
XhI rvYXw bRw³xw vg~ ky bwry my< hYBwvwQw~ bRw³xw khlwny kw AiDwkwr kyvl asÛXi#q ko hI hY jo bR³ kI ivcwr krqw hY :so bRwhmxwu jo bRhmu bIcwrY ] (pºw 662)
Agr Xy dono< vg~ en guxwo< sy v<icq hY< qoenko p<ifq Xw bRw³xw nhI< khw jw skqw[
is<Go< ny es is#K bIbI kI lwSw kokbR Kodkr jæ}r bwhr inkwlw AOr askwis#K rIiq ky Anuswr A<iqm s<ákwr BI ikXwpr<qu ANX iksI kbR ko koe~ nukswn nhI<phu<cwXw gXw[
bwbw b<dw is<G bhwdur kI Dwwim~k d÷i†tkI prK es bwq sy BI ho jwqI hY ik ankISwrxw my< jo BI AwXw aNho<ny askw nwm is<GrK kr asko pUxw~ mwn-sMmwn idXw[ esnIiq ky A<qg~q hI srih<d ky pVosI @wyZ kyEk hwikm dIndwr Kæwn kw nwm dIndwris<G rKw gXw AOr srih<d ky Kæbr-nvIsmIr nsI{¨In ko mIr nsIr is<G kw nwmiml gXw AOr Xy sBI is#K pirvwr kwihásw bn gE[3
gurmiq zwn me~ 201624
bwbw b<dw is<G bhwdur Ek DwYX~vwnAm÷qDwwrI is<G Qwy, ijnky rom-rom my< gu{-¤ymsmwXw huAw Qww[ nw<dyV sy Awr<B huAw ankwgu{-¤ym AOr inScX inr<qr Atl qQwwAfol rhw[ eskw ¤mwxw hY Apny rwÈX kIáQwwpnw ky smX anky ªwrw Swu} ikE is#kyAOr muhro< pr ‰I gu{ nwnk dyv jI-‰I gu{goib<d is<G jI ky nwm pr akyrI XwdgwrIilKqy<[ bwbw jI kw d÷Fæ ivSvws Qww ik XysMpUxw~ sPlqwE< AOr bi$æSwSwy< gu{ jI kIApwr ™pw-d÷i†t sdkw hI ¤wÎq hue~ hY<[ jhw<vy ávX< Kwlsw rihq ky p#ky DwwrxwI Qwy vhw<vy Apny swiQwXo< ko Kwlsw rihq my< pirp#vrhny ky ilE jæor dykr khqy Qwy, ijskwpirmwxw anky ªwrw jwrI ikE hukmnwmo< syBlI-Bw<iq iml jwqy hY<, jo es ¤kwr hY,''myrw hukm hY jo Kwlsy dI rihq rhygw iqsdIgu} bhuVI krygw[''4
nvwb kpUr is<G kw jNm PYjælpurnwmk gw<v my< srdwr swDwU is<G ky Gr huAw[ikSworwváQww my< phu<cqy hI Awp ny Bwe~ mnIis<G jI sy Am÷q Ckw AOr is<G sj gXy[esky bwd Awp jËQwydwr drbwrw is<G ky jËQwymy< Swwiml ho gE[ lwhOr ky sUbydwr jækirXwKæwn ny is#Ko< ko KuSw krny ky ilE Bwe~subyg is<G ky hwQwo< Ek jwgIr srdwr drbwrwis<G ko ByjI qo sv~sMmiq sy Xh jwgIrsrdwr kpUr is<G ko sO<pI ge~ AOr Awpnvwb kpUr is<G bn gXy[
sn` 1735 e~. my< jËQwydwr drbwrw is<G
Akwl clwnw kr gXy AOr is#Ko< ky nyq÷ËvkI smáq ijMmydwrI nvwb kpUr is<G ky hwQwo<my< Aw ge~[ Awpny nwidr Swwh ky AwŸmxw,jækirXw Kæwn AOr mIr mºU ky dmn-cŸo<qQww AhmdSwwh AÑdwlI ky swQw JVpo< kysmX is#Ko< kw kuSwl nyq÷Ëv ikXw[
sFOrw Ek Eyiqhwisk ngr hY jo pwa<twswihb sy lgBg 75 iklomItr kI dUrI prhY[ sFOrw ngr iSwvwilk kI phwiVXo< kI hdpr nwhn (ihmwcl ¤dySw) ko jwny vwlIsVk pr iáQwq hY[ Xhw< phu<cny ky ilEA<bwlw Swhr sy nwrwXxwgFæ ky rwáqy XwbrwVw ky rwáqy Swwhbwd mwrk<fw vwlI sVksy jwXw jw skqw hY[ sFOrw ksbw mhmUdgjænvI ky smX my< Awbwd huAw Qww[ Xhngr Swu†k @wyZ my< hY[ Xhw< koe~ dáqkwrI BInhI< hY[ ed~-igd~ kw @wyZ BI km apjw‚ hY[boiDwXo< ky smX Xh ankw Dwm~-áQwwn Qww,ijsko swDwwvr khw jwqw Qww, jo bdlkrswDwUbVw ho gXw[
purwny smX sy hI sFOrw an XwiZXo< kwpVwv rhw hY jo dUsry pwr phwV ky bIc vwlyqIQwo~< ko jwXw krqy Qwy, ijs kwrxw es ngrko 'swDwU rwhI' AQww~q` 'swDwU-s<qo< kw mwg~' khwjwqw Qww jo smX ky swQw bdlqw-bdlqw'sFOrw' khw jwny lgw[ pIr bud`DwU Swwh jIky es ngr ky invwsI hony ky kwrxw sFOrwpUrI duinXw Br my< mSwhUr hY[
pIr bud`DwU Swwh jI sdw ¤Bu-rjæw my<rhny vwly bhuq hI nyk idl eNswn Qwy,ijnkw Asl nwm sYXd bd{d`dIn Qww[ pIrbud`DwU Swwh jI kw jNm sFOrw ky invwsIsYXd gulwm Swwh ky Gr huAw Qww[ Awp jIkw Kæwndwn AÇCw-Kwsw sYXd Kæwndwn Qww[
¤sºicÁ huE[ jb kÆr muslmwno< ko esbwq kw pqw clw qo aNho<ny mn my< bhuqburw mnwXw[ ke~ qo anko 'kwiPr' qkkhny lgy[ pIr bud`DwU Swwh jI qo ¤Bu-r<gmy< r<gI hue~ }h Qwy[ aNho<ny iksI kI koe~prvwh n kI qQww s<gq ko gu{ jI ªwrwbqwE sc ky rwáqy pr clny kI ¤yrxwwkrqy rhy[
Ek idn krnwl ky pws gw<v dwmlw kykwlw Kæwn, BIKxw Kæwn, injæwbq Kæwn kyswQw 700 ky lgBg pTwn pIr bud`DwU Swwh jIky pws Awkr hwQw joVkr ivnqI krny lgyik bwdSwwh AOr<gjæyb ny anko nOkrI syinkwl idXw hY AOr vy byrojægwr hokr tky-tky ko qrs rhy hY<[ ™ÎXw ankI mdd kIjwE, nhI< qo anky bwl-bÇcy BUKy mrjwE<gy[ pIr jI ankI hwlq pr qrs Kwkranko gu{ jI ky pws ly AwE AOr khny lgy,''sÇcy pwqSwwh jI! Awp sc kI r@ww hyquPOj qYXwr kr rhy hY<[ asmy< en pTwno< koBI BqI~ kr ly<['' gu{ jI ny ApnI pwrKUd÷i†t sy ankI qrP dyKw qo sBI ny gd~ny<Jukw lI<[ gu{ jI smJ gE ik dwl my< kuCkwlw hY, iPr BI aNho<ny pIr jI ky sMmwnmy< an pTwno< my< sy kwly Kw<, injæwbq Kw<qQww amr Kw< ko pw<c {pE qQww ANX ko Ek{pE ¤iqidn kI qn$ævwh pr Apny pwsnOkr rK ilXw[
Bwe~ vIr is<G ky Anuswr, ''pIr bud`DwUSwwh jI ky pws jo pTwn AwE Qwy vo khqyQwy ik AOr<gjæyb ny anko nOkrI sy inkwlidXw hY[ drAsl Xh Ek cwl QwI[ AOr<gjæybko gu{ jI kI bFæ rhI loki¤Xqw kI Kæbry<phu<c rhI QwI< qQww AOr<gjæyb ko Xh BI mwlUm
Qww ik pIr bud`DwU Swwh jI bhuq hI rhm idlPkIr hY<[ vy en pTwno< kI cwl my< P<s krenko AvSX gu{ jI ky pws nOkr rKvw dy<gyAOr jb kBI BI j<g kw mwhOl bnw qo XypTwn j<g Swu} hoqy hI gu{ jI ko DwoKw dykrmYdwn CoVkr Bwg jwE<gy[''
gFævwl ky rwjw Pæqih Swwh kI lVkIkI sgwe~ kihlUr irXwsq ky rwjw BIm c<dky lVky ky swQw qX ho ge~[ rwjw PæqihSwwh kI ‰I gu{ goib<d is<G jI ny nwhn kyrwjw mydnI ¤kwSw ky swQw sulh krvw dI QwIpr<qu BIm c<d gu{ jI ky swQw ivroDwqw rKqwQww[ jb askI irSqydwrI rwjw Pæqih Swwh kyswQw bn ge~ qo vo Kud ko AOr BI qwkqvrsmJny lg gXw[ vo Xh BI jwnqw Qww ikrwjw Pæqih Swwh gu{ jI kw bhuq mwn-sMmwn krqw hY[ SwwdI kw NXOqw rwjw PæqihSwwh ªwrw gu{ jI ko Byjw gXw[ es bwq syrwjw BIm c<d BVk gXw[ bwq Xhw< qk bFæge~ ik rwjw BIm c<d irSqy sy jvwb dyny koqYXwr ho gXw[
gu{ jI ny pUry mwhOl kw A<dwjæw lgwkrKud SwwdI my< jwnw aicq n smJqy huEdIvwn n<d c<d ko rwjw Pæqih Swwh kI lVkIky ilE Swgun Ev< q<bol dykr Byj idXw[rwjw BIm c<d ny Apny swiQwXo< sy imlkrdIvwn n<d c<d kw Apmwn krnw Swu} kridXw[ dIvwn n<d c<d ny bdly hwlwq kodyKkr q<bol qQww Swgun kI váquE< smytkrpwa<tw swihb kI Aor jwnw hI TIk smJw[rwjw BIm c<d ny asko rwáqy my< lUtny kIXojnw bnwe~ ik<qu dIvwn n<d c<d phly hIcOks ho cukw Qww AOr asny BIm c<d kIEk n clny dI[ dIvwn n<d c<d ny Awkr
gurmiq zwn me~ 201630
gu{ jI ko swrI Gtnw ky bwry my< bqw idXw[gu{ jI ny hwlwq kw A<dwjæw lgwkr is#KPOj ko qYXwr-br-qYXwr rhny kw AwdySw dyidXw[
gu{ jI kI qYXwr-br-qYXwr lwVlI POjny B<gwxwI kI Aor kUc ikXw[ jb anpTwno< ko pqw clw, jo pIr bud`DwU Swwh jIkI isPwirSw pr gu{ jI kI POj my< BqI~ huEQwy, ik j<g hony vwlI hY qo anmy< sy Akylykwly Kw< ko CoVkr bwkI sBI pTwn hrnho gE[ es sMb<Dw my< Bwe~ s<qoK is<G '‰Igur ¤qwp sUrj gR<Qw' my< ilKqy hY< :apwl<B bhu iqsY pTwE[ nOkr jy pTwnrKvwE[pwivq rhy roj drmwhw[ Dwn gn lInisApny pwhw[Abih j<g ko kwrj prXo[ dyiK gIdIAn komn frXo[liK rwjn kI sYn GnyrI[ bin kwqur ciFgYiqs byrI[
gu{ jI kI POj my< s<gq amVkr phu<c
rhI QwI[ ijsko BI pqw clqw Qww ik PæqihSwwh gu{ jI pr cFæwe~ krny AwXw hY vo hwQwmy< jo BI SwáZ Awqw, lykr gu{ jI ky swQwAw imlqw[ Bwe~ s<go Swwh, Bwe~ jIq ml,Bwe~ gulwb c<d, Bwe~ g<gw rwm jYsy SwUrvIrgu{ jI kI POj my< Qwy[ j<g Swu} hony sy pUv~gu{ jI ny Bwe~ dXw rwm jI ko duSmn kIPOj kI sUcnw lwny ko Byjw[ Bwe~ dXw rwmjI ny duSmn kI POj kw jwXjæw lykr gu{jI ky pws hwijær hokr bqwXw, ''pwqSwwh jI!pICy kI qrP duSmn kI POj kqwry< bw<DwyKVI hY[ vy pTwn, jo hmwrI POj sy BwggE Qwy, duSmn kI POj ky swQw imly huE hY<[vy pTwn Ab dwe~< qrP golwkr }p my< KVyhY< AOr hmwry swQw lVny ko qYXwr hY<[ sbsypICy rwjw Pæqih Swwh ApnI POj ky swQwKVw hY[ rwjw hrI c<d h<fUirXw sbsy AwgyKVw hY[''
gu{ jI Kud qIro< ky qrkSw Brkr‚<cy itÑby pr ft gE, jhw< sy duSmn kIPOj pr sIDww vwr ikXw jw skqw Qww[j<g Swu} ho ge~[ pIr bud`DwU Swwh jI ky pwspTwno< ªwrw g¨wrI krny kI Kæbr phu<ccukI QwI[ Kæbr imlqy hI pIr jI Apny700 murIdo< Ev< cwr puZo< qQww BweXo< koswQw lykr j<g ky mYdwn my< phu<c gE[
gu{ jI ky is#Ko< ny jIq ky inSwwnswihb Julw idE[ gu{ jI es j<g my< SwhIdhuE is#Ko< ky m÷q SwrIr aTvwkr pwa<twswihb ly AwE AOr ankw Apny hwQwo< syA<iqm s<ákwr Xmunw ndI ky iknwry ikXw[pIr bud`DwU Swwh jI BI Aw gE[ pIr bud`DwU SwwhjI kI bhwdurI Ev< vPwdwrI sy KuSw hokr gu{jI ny khw, ''pIr jI! AwpkI kubw~nI kois#K p<Qw hmySww Xwd rKygw[ Awpny sc kyilE Apny Bwe~, puZ qQww murId kubw~n ikEhY<[ hm Awp pr KuSw hY<[ Awp mw<go jo cwhqyho! hm AwpkI mw<g pUrI krky idl sy KuSwImhsUs kry<gy[''
pIr jI gu{ jI ky vcn sunkr dono<hwQw joVkr khny lgy, ''hy do jhwn kymwilk sÇcy pwqSwwh jI! Awp jI kw idXwhuAw bhuq kuC hY[ Awp jI ijsko eqnw
mwn-sMmwn do asko AOr #Xw cwihE? AgrAwp qut`Ty (dXwlu) ho qo Apny SwISw kykImqI rom jo Awpky k<Gy my< hY<, b$æSw do!''
Xh khqy huE pIr jI ny dono< hwQwo< kIA<juil-sI bnwkr gu{ jI ky Awgy kr idE[pIr jI kI mw<g pr gu{ jI ny Apny pivZkySwo< sihq k<Gw pIr jI ko b$æSw idXw[
pIr bud`DwU Swwh jI ªwrw ‰I gu{ goib<dis<G jI kI B<gwxwI kI j<g my< mdd krny kyPláv}p duSmno< ªwrw bwdSwwh AOr<gjæyb kybhuq kwn Bry gE[ phwVI rwjwAo< ny EkZqwbulwkr ApnI prwjX ky kwrxwo< pr ivcwrkI[ rwjw Pæqih Swwh ny es bwq kw BydbqwXw ik pIr bud`DwU Swwh jI Apny sgy-sMb<iDwXo< qQww murIdo< sihq gu{ jI kI mddhyqu AwXy Qwy, ijssy phwVI POj ko dono< qrPsy lVnw pV rhw Qww esI kwrxw ankIprwjX hue~ hY[
rwjw Pæqih Swwh ko Xh sUcnw askyEk BrosyXo^X guÎqcr ny dI QwI[ es bwqpr shmq hokr phwVI rwjwAo< ny bwdSwwhAOr<gjæyb ko idØlI my< iSwkwXq ilKkrByj dI[ pIr bud`DwU Swwh jI ky irSqydwrsYd Kw< ko pqw clw qo asny Xh iSwkwXqbwdSwwh ky pws n phu<cny dI[ srih<d kyPOjdwr ny sFOrw ky hwikm aámwn Kæwnko pIr jI ko kËl krny ky AwdySw dyidE[ pIr bud`DwU Swwh jI ko srkwr kIswijSw kw A<dwjæw ho gXw Qww, esilEaNho<ny Apnw swrw pirvwr nwhn qQwwsmwxww Byj idXw[ aámwn Kæwn ny pIr jIko bhuq hI byddI~ sy tukVy-tukVy kr kËlkrvw idXw Qww[
pr Ek ikly kw inmw~xw krvwXw gXw, ijsmy<hr v#q POj qYnwq rhqI QwI[ es ikly sybwbw b<dw is<G bhwdur kw mukwm lohgFælgBg swq-AwT iklomItr kI dUrI pr Qww[Awjkl es ikly ky kuC inSwwn hI Swy†w hY<[
bwbw b<dw is<G bhwdur ny sFOrw Pæqihkrny ky bwd vhI< ikly kw inmw~xw krny kyaprw<q Kwlswe~ inSwwn swihb Julw idXw[Xh inSwwn swihb bhuq hI pwvn mwnw jwqwhY[ hr v†w~ eskw colw bdlw jwqw hY AOrBwrI mwZw my< s<gq bhuq hI aËswh sy EkZhoqI hY[ ijn ÛXi#qXo< ko bwbw b<dw is<Gbhwdur ny es inSwwn swihb kI dyKBwl kyilE inXu#q ikXw Qww vy pIFæI-dr-pIFæI eskIsyvw-s<Bwl krqy Aw rhy hY<[ vy ‰I Am÷qsrijæly ky hY<[ ikly ky mu$X ªwr ky swmnybwbw b<dw is<G bhwdur ny Ek gu{ªwrw swihbBI bnvwXw Qww qQww bhuq swrI jæmIn askynwm lgvwe~ QwI[ sFOrw sy bwhr pUrb idSwwkI Aor Ek gu{ªwrw swihb kw inmw~xw ikXwjw rhw hY[ esky swQw hI Ek Cotw-swkuAw< hY[
es ngr kI AwbwdI sn` 1947 e~. my<Bwrq ky ivBwjn sy phly p<«h hjæwr kykrIb bqwe~ jwqI QwI[ sn` 1947 my< huEivBwjn ky smX muslmwn AwbwdI pwikáqwnclI ge~ QwI[ anmy< sy kuCyk log mwhOlSww<q hony ky bwd iPr Xhw< vwips Aw gE Qwy[
sFOrw my< is#Ko< kI AwbwdI bhuq kmhY[ Xhw< ky kuCyk is#Ko< ny imlkr pIr budDwUSwwh jI kI Xwd my< gu{ªwrw swihb kw inmw~xwkrny kw swhisk kwX~ ikXw hY[ Ek is#KAlwtI sy jgh KrIdkr Xh gu{ªwrw swihbbnwXw gXw hY[
gurmiq zwn me~ 201633
sYXd bd{¨In Asmw}P (pIr bud`DwU Swwh) kI b<swvlISwwh injæwmu¨In
ikXw, ijsny smwj ky pird÷SX ko bdlidXw[ smwj my< dwqw bn bYTy vg~ kw Ah<kwrAOr BRm qoVqy huE ‰I gu{ nwnk swihb nye~Svr ky sÇcy áv}p ko swmny rKw jo sBIkw s÷jk AOr pwlk hY[ askI s÷jnw my<smwnqw kI d÷i†t ko gu{ swihb ny iváqwrpUv~ks<swr ko Avgq krwXw[Ekw suriq jyqy hY jIA ]suriq ivhUxww koe n kIA ] (pºw 24)
my< hu#m mwZ prmwËmw kw clqw hY AOr sBIpr clqw hY[ koe~ BI Eysw nhI< hY jo askyhu#m ky ADwIn n ho :kudriq krnYhwr Apwrw ]kIqy kw nwhI ikhu cwrw ]jIA apwe irjku dy Awpy isir isir hukmuclweAw ] (pºw 1042)
gu{ swihb ny prmwËmw ko AQwwh Swi#qXo<kw ávwmI bqwXw jo s÷i†t ko ApnI soc veÇCw sy clw rhw hY AOr askI Xh eÇCwsvo~Çc hY[ es pr iksI kw koe~ vSw nhI<hY[ koe~ askI eÇCw pr svwl aTwny kIswmQX~ nhI< rKqw[ vhI sb jIvo< ko jNmdy rhw hY, pwln-po†wxw kr rhw hY[ Xh asqQwwkiQwq aÇc vg~ kw imQwk qoVny vwlwg<BIr s<dySw Qww jo ávX< ko inMn vgo<~ kypwlk ky }p my< pySw kr rhy Qwy AOr es BRmkw lwB aTwkr AmwnvIX ™ËX krny my<s<l^n Qwy[ es imQwk ko qoVny ky ilE hI‰I gu{ nwnk swihb ny AiBmwnI jæmI<dwrmilk Bwgo ky pkvwn ávIkwr krny syeNkwr kr idXw Qww[
Ëvirq lwB vwly ho< Bly hI asky ilE A<qrkI inm~lqw kw @wX ho AOr AsËX ko Dwwrxwkrnw pVy[ mn kI inm~lqw ko ËXwg krikE gXy km~ kBI BI suKdwXk nhI< hoqy AOrankw Pl Bognw hI pVqw hY :bwbw bolIEy piq hoe ]‚qm sy dir ‚qm khIAih nIc krm bihroe ] (pºw 15)
mnu†X Eysy kwm kry ijssy askImXw~dw AOr sMmwn bnw rhy[ vh kOn-sykwX~ kry AOr kYsy kry eskw inxw~X askymn kI inm~lqw AOr prmwËmw pr AwáQwwAOr smp~xw hI krqw hY[ Xid mnu†X ny mnsy prmwËmw ko d÷Fæqw sy Dwwrxw ikXw huAw hYqo asky km~ BI ‰y†T ho<gy AOr asy ehlokmy< hI nhI< prlok my< BI sMmwn imlygw[ mnkw prmwËmw ky mwg~ sy ivcilq honw askykmo~< my< BI ¤kt hoqw hY, ijssy mnu†X kod<f Bognw pVqw hY[ gu{ swihbwn ny AvDwwrxwwáQwwipq kI hY ik mnu†X ‰m kry AOr mwZ‰y†T km~ kry[ ‰y†T km~ ko srlqw sypirBwi†wq krqy huE ‰I gu{ Arjn dyv jIny khw ik ijn kmo~< sy mnu†X ko Biv†X my<AQwvw prmwËmw ky sm@w Swim~<dw honw pVy Eysykm~ mnu†X n kry[ km~, ‰m kI es AiªqIXÛXw$Xw sy hr vh ‰m AOr ‰m krny vwlw‰y†T ho jwqw hY, ijsky mUl my< prmwËmw kwic<qn AOr a ySX my< pivZqw ho[ Eysw km~koe~ BI ho AOr asy krny vwlw koe~ BI hoessy Kws A<qr nhI< pVny vwlw[ ‰I gu{rwmdws jI ‰I gu{ Amrdws jI ky dwmwdQwy[ (smwj my< dwmwd kw Awj BI iviSw†táQwwn mwnw jwqw hY[) esky bwvjUd vy ‰Igoe<dvwl swihb my< bwalI ky inmw~xw hyqu isr
pr imt`tI ky tokry Foqy rhy[ jb ankypirvwr ky logo< ny es pr AwpiÁ jwihr kIqo ‰I gu{ Amrdws jI ny khw Qww ik ''‰Igu{ rwmdws jI ky isr pr gwry, imt`tI kItokrI nhI< vrn` dIn duinXw kw CZ hY[mwnvIX ‰m kI qulnw dIn duinXw kIbwdSwwhq sy krnw ‰m kw sbsy bVw sMmwnhY jo s<swr my< Awj qk nhI< huAw[ essy BIAiDwk mhäv kI bwq Xh hY ik Xh gu{ËvkI prI@ww kI ksOtI bnw AOr Awgy cl kr‰I gu{ Amrdws jI ny ‰I gu{ rwmdws jIko gurg¨I pr AwsIn ikXw[
mnu ku<c{ kweAw aidAwnY ]gu{ A<ksu scu sbdu nIswnY ]rwj duAwrY soB su mwnY ] (pºw 221)
Apny mn ko swDwnw Aiq AwvSXk hY[mn pr gu{ ky zwn kw A<kuSw honw cwihE,jo ivkwro< ko jIq lynw AOr prmwËmw kISwrxw my< jwny kI Xui#q isKwqw hY[ es zwnsy mnu†X inil~Îq AOr iniv~kwr ho jwqw hY[asky A<dr kw áv n†t ho jwqw hY AOr vh¤Bu kw ho jwqw hY[ jo ¤Bu kw hY qQww ¤BujYsw AOr ¤Bu ky AnukUl hI ÛXvhwr krqwhY[ vh jo kuC Aij~q krqw hY assy AOro<kI shwXqw krny kI llk rKqw hY, jYsIdwnv÷iÁ AOr apkwr kI Bwvnw prmwËmw my<¤kt ho rhI hY[ ‰m vh hY ijssy mnu†XKud ky swQw-swQw ANX kw Blw krny myy< BIsmQw~ ho[ gu{ swihbwn ªwrw clwe~ ge~ dsv<DwkI rIiq es rwh ko pu†t krny vwlI hY[dsv<Dw mwZ AwiQw~k mdd nhI< guris#K kIas d÷i†t kw BI pircwXk hY jo mwnvIXsmwnqw AOr sMmwn ky ilE ¤yirq krnyvwlI hY[ Xh AqulnIX hY ijsy Dwwrxw krkys<swr Awj qmwm smáXwAo< sy mu#q ho skqwhY AOr ‰y†T smwj kI rcnw kI Aor AgRsrho skqw hY[ hr ‰m krny vwlw ¤wxwI mnko prmwËmw ky BX my< rKkr ‰m kry qoXh hmwry smwj ky ivkws kw aÁm bIj-m<Z hogw[ esky ibnw AwiQw~k nIiqXo< ky do†wBogny ky ilE hm ivvSw rhy<gy[
gurmiq zwn me~ 201638
gurbwxwI my< bR³-zwn-fW. nrySw*
gurbwxwI my< Prmwn hY-- ''bRhm igAwnIprapkwr amwhw ]'' bR³zwnI ky mn my<propkwr kw amwh (aËswh) hoqw hY[ kwrxwXh ik askw ic<qn-mnn bR³zwnI kobqwqw hY ik s÷i†t ky ¤ËXyk ¤wxwI ky swQwaskw Ek sMb<Dw hY, Ek irSqw hY, #Xo<ikasky BIqr BI vhI AwËmw mOjUd hY, jo myryA<dr hY[ es nwqy sy s÷i†t kw ¤ËXyk ¤wxwImyrw sgw hY[ Apno< kI Blwe~ ky ilE, Apno<ky kØXwxwwQw~, Apno< kI shwXqw ky ilE kuCBI krnw mwnv-¤™iq hY[ bR³-zwn ho jwnypr propkwr asky ilE idKwvw-mwZ nhI<rhqw[ iksI dUsry ky ilE kuC BI krny kwaËswh asy prmwQw~ my< ¤v÷Á krqw hY qQwwprmwQw~ kw ¤ËXyk ¤Xws asy prm Awn<d dyqwhY[ XhI asky amwh kw ¤yrk qäv hY[
zwn iksI ko idXw nhI< jw skqw,kyvl iSw@ww Xw iv´w dI jw skqI hY[ iv´wzwn qb bnqI hY, jb vo ávwnuBUq ho jwqIhY[ iksI ky ªwrw BI bR³ (¤Bu) ky iv†wX my<kuC BI bqwXw jwE, bqwny vwlw Apnw bR³-iv†wXk zwn hI #Xo< n bqw dy, Xh dyny vwlykw zwn hI rhygw, lyny vwly kw nhI<[ lynyvwly kw zwn qb bnygw, jb vh eskwAnuBv ávX< kr lygw[ esIilE gu{ kyvlmwg~dSw~n krqw hY, rwáqw bqwqw hY, rwáqy prclny kI iviDw bqwqw hY, lyikn clnw iSw†Xko ávX< hI hoqw hY[ iSw†X jb pUrI in†Tw ky
swQw, pUxw~ smp~xw-Bwv ky swQw bR³-mwg~ kwpiQwk bnqw hY qo askw miáq†k asky mn Xwivvyk ky swQw alJnw CoV dyqw hY[ qb asyjo BI AnuBv hoqw hY, vh askw Apnw zwnhoqw hY[ iSw†X kw ávwnuBv gu{ ªwrw ¤dÁ zwnkw sËXwpn krqw hY, qb iSw†X zwnI bnqw hY[gurbwxwI bR³zwnI ko pirBwi†wq krqI hY :min swcw muiK swcw soe ]Av{ n pyKY Eksu ibnu koe ]nwnk eh lCxw bRhm igAwnI hoe ] (pºw 272)
ijsky mn my< kyvl sËX bsqw hY,ijskI vwxwI sdw sËX bolqI hY, jo bR³ kyAiqir#q iksI ANX ko nhI< jwnqw, ‰I gu{Arjn dyv jI khqy hY< ik vhI bR³zwnI hY[
Bwe~ s<qoK is<G jI ªwrw ricq gR<Qwo< '‰Igur nwnk ¤kwSw' qQww '‰I gur ¤qwp sUrj'ko kuC ivªwno< ny eiqhws kw nwm idXw hY,kuCyk ny Eyiqhwisk kwÛX qQww kuCyk ny esyeiqhws kw imiQwhwsIkrxw khw hY[ ik<qu scXh hY ik is#K eiqhws pr Koj krny vwlwkoe~ BI ÛXi#q Bwe~ s<qoK is<G jI koAndyKw nhI< kr skqw[ Anyk puáqky< EysIdyKny ko imlqI hY< jo apro#q gR<Qwo< kI srlÛXw$Xw v tIky hY<[ Xh Alg bwq hY ik iksIlyKk ny AwDwwr gR<Qwo< ky }p my< enkw nwm
idXw hY AOr iksI ny nhI<[ is#K eiqhws kybwry my< ''‰I gur ¤qwp sUrj'' gR<Qw ky hvwlydynw swDwwrxw bwq hY[ esky mhäv koávI™q krqy huE iSwromixw gu{ªwrw ¤b<DwkkmytI ny es gR<Qw ky pun: s<pwdn kw kwX~hwQwo< my< ly rKw hY[
Bwe~ s<qoK is<G jI kI mihmw qo kwPIpurwnI hY, ik<qu Koj kÁw~Ao< kw DXwn eskIAor ÈXwdw nhI< gXw[ bIsvI< sdI ky Awr<Bmy< ''is<G sBw lhr'' ky ¤Bwv ky ADwIn is#Keiqhws ky bwry my< nvIn vYzwink d÷i†tkoxwo<sy Koj hony lgI[ Bwe~ s<qoK is<G jI kybwry my< Koj kw sbsy phly kwm Bwe~ vIris<G jI ªwrw anky gR<Qw kw s<pwdn hY[ Xhs<pwidq gR<Qw 1934 e~. my< 'Kwlsw smwcwr'ªwrw cOdh ijØdo< my< Cwpw gXw[ phlI ijØdBUimkw Xw ¤áqwvnw kI hY jbik bwkI qyrhijØdo< my< AQwo~< qQww itÎpixwXo< sihq mUl pwThY[ ¤áqwvnw my< Bwe~ vIr is<G jI ny Bwe~s<qoK is<G jI kI koe~ sdIvI qQww aicqXwdgwr kwXm n hony ky kwrxw is#K kOmky ¤iq iglw BI ikXw Qww[ essy aËswihqhokr AorIE<tl kWlyj, lwhOr ky p<jwbIADXwpk zwnI Kjæwn is<G ny Bwe~ s<qoK is<GjI kI Xwdgwr kwXm krny qQww esky bwrymy< Koj krny kw kdm aTwXw[ enky ¤XËno<sdkw Bwe~ s<qoK is<G jI ky pYq÷k gw<v nUrdI srw< my< gu{ªwrw swihb ky }p my< XwdgwrkwXm hue~[ gw<v kw nwm bdlkr 'iklw kivs<qoK is<G' rKw gXw qQww 1966 e~. my< zwnIKjæwn is<G kI s<pwidq puáqk ''jIvn kQwwcUVwmixw kiv s<qoK is<G jI'' ¤kwiSwq hue~[es ¤kwr Koj kI bwq Swu} ho ge~[ Kojky Xy dono< ¤XËn apwiDw inpy~@w Qwy[ s. ipAwrw
is<G pdm kI puáqk ''mhwkiv s<qoK is<G''(1964 e~.) BI esI ‰yxwI my< rKI jw skqIhY[ Awr<iBk ¤XËn hony ky kwrxw Koj my<enkw Apnw mhäv hY[
Bwe~ s<qoK is<G jI ky bwry my< apwiDwswpy@w Koj kwX~ fW. jX Bgvwn goXl kyih<dI Koj ¤b<Dw ''nwnk ¤kwSw AOr gur ¤qwpsUX~ ky kwÛX qËvo< kw ADXXn ivSwy†wq: C<dAOr Al<kwr kI d÷i†t sy'' sy hoqw hY, joaNho<ny ApnI pI. Ec. fI. kI ifgRI ky ilEku{@wyZ XUnIvis~tI, ku{@wyZ ko 1964 e~. my<pySw ikXw qQww jo 1970 e~. my< puáqkIX }pmy< Cpw[ fW. goXl kI Bwe~ swihb ky bwry my<Koj kI do ANX ilKI puáqky< BI hY< : ''gur¤qwp sUrj gR<Qw'' s<i@wÎq qQww ''mhwkiv Bwe~s<qoK is<G'' (1992 e~.)[ pI.Ec. fI. áqr prhI A<gRyjI my< huAw fW. swib<drjIq is<G swgrkw Koj kwX~ Historical Analysis of Nanak
Parkash gu{ nwnk dyv XUnIvis~tI, ‰IAm÷qsr ªwrw 1993 e~. my< ¤kwiSwq huAw[apwiDw swpy@w Koj my< Aglw kwX~ fW. {ip<drkOr (kwhlo<) kw Bwe~ s<qoK is<G jI ™qqQww Bwe~ vIr is<G jI ªwrw s<pwidq ''‰I gur¤qwp sUrj gR<Qw'' (14 ijØdy<) kw sMb<DwsUck iv†wX sUcI, sihq Bwe~ vIr is<G jI kysitÎpxw s<pwdn ky jo ''mhwkiv Bwe~ s<qoKis<G ricq ‰I gur ¤qwp sUrj gR<Qw kIAnuŸmixwkw'' nwm ky ADwIn p<jwbI XUnIvis~tI,pitXwlw ªwrw 1998 e~. my< Cp cukw hY[ es¤kwr myrI jwnkwrI ky Anuswr ih<dI, A<gRyjIqQww p<jwbI my< qIn SwoDw ¤b<Dw ¤vwn hokr¤kwiSwq ho cuky hY<[ esky smwnw<qr apwiDwinpy~@w Koj BI jwrI hY[ es Œ÷<Klw my< fW.hrmIq is<G kI s<pwidq puáqk ''Bwe~ s<qoK
gurmiq zwn me~ 201641
is<G dw rcnw s<swr'' (1991 e~.) hY[ espuáqk ky inb<Dw vwáqv my< p<jwbI AkwdmI,idØlI ªwrw Bwe~ swihb ky bwry my< krvwe~ ge~Ek s<goi†T my< pFæy Ev< ivcwrxw ikE gEKoj-pZ hY<[ Xy eiqhwskwrI, dSw~n, kwÛXklw qQww Bw†ww kI d÷i†t sy ilKy huE hY<[ Bwe~s<qoK is<G jI ky gR<Qwo< my< iBº-iBº ¤kwr kIeqnI swmgRI hY ik enmy< sy AOr ke~ Koj-iv†wX FU<Fy jw skqy hY<[ mDXkwlIn p<jwbIswihËX ky bwry my< Koj krnI idn-b-idndu†vwr ho rhI hY qQww Xid aËswhI vsmQw~vwn Kojkwr Bwe~ s<qoK is<G jI ky bwrymy< Koj ko hwQw fwl sky< qo vy esmy< syAvSX hI kuC mOilk qQww swQw~k FU<Fny kyXo^X ho jwE<gy[
e<jI: s. krmjIq is<G ªwrw s<pwidq''swihq ggn dy sUrj : mhwkiv Bwe~ s<qoKis<G'' puáqk Bwe~ s<qoK is<G jI ky jIvn,smkwlIn eiqhws, swihËX syvw, kwÛX kOSwlqwqQww eiqhws d÷i†t pr Koj my< Ek mhävpUxw~bFæOqrI hY[ s. krmjIq is<G kw Apnw @wyZqo cwhy e<jInIXir<g qQww qknIkI iSw@ww hYik<qu Apny idv<gq ipqw s. rxwjIq is<G KVgkI rcnwAo< ko Xo^X F<g sy s<pwidq krny,Cwpny qQww ivªwno< ky swQw myl-jol ny ankyA<dr BI Koj krny kI AlK jgw dI hY[Xh puáqk esI AlK AOr SwOk kw ¤iqPlhY[ esmy< lgBg 25 inb<Dw hY<[ enmy< sy C:inb<Dw idv<gq rxwjIq is<G KVg kI klm syhY<[ Xy sBI mhwkiv Bwe~ s<qoK is<G jI kISwi$æsXq, jIvnImUlk ivvrxwo<, qËkwlIn eiqhws,swihËX syvw, kwÛX klw qQww eiqhws d÷i†t kybwry my< hY<[ en inb<Dwo< my< KVg jI ny Bwe~jI ky bwry my< imlqy ¤ËXyk qQX kI CwnbIn
kr asky sMb<Dw my< Apnw inxw~X idXw hY[Ek suXo^X Kojkwr kI Bw<iq aNho<ny ¤ËXykpUv~ Kojkwr ky swQw s<vwd rcwkr bhuqaicq SwÑdo< my< ApnI Dwwrxww pySw kI hY[s<i@wÎq my< khnw ho qo Xy C: inb<Dw hI puáqkkw mUl AwDwwr hY<[ ANX inb<Dw enmy< pySw ikEnukqo< kw iváqwr hY<[ idv<gq Bwe~ KVg is<Gko Bwe~ s<qoK is<G jI ky bwry my< Koj kIlgn zwnI Kjæwn is<G ny lgwe~, #Xo<ik dono<ky mn my< Bwe~ jI kI dyn kI bhuq k« QwI[zwnI Kjæwn is<G Kud BI Bwe~ s<qoK is<G jIky bwry my< Ek puáqk qYXwr krky Cpvw cukyQwy qQww anko Xh ¤yrxww Bwe~ vIr is<G jIªwrw ¤wÎq hue~[ zwnI Kjæwn is<G ky bwry my<es puáqk my< s. rGbIr is<G (Brq) kw EkbiFæXw AwlyK Swwiml hY jo Koj kI d÷i†t syAËX<q mUØXvwn hY[ s. rxwjIq is<G KVg kybwry my< BI qIn jIvnImUlk inb<Dw hY<[ fW.hrmIq is<G, fW. gurmuK is<G, fW. rwm mUiq~,fW. rwij<dr is<G, fW. AwSww n<d vohrw, fW.hrb<s kOr (s^gU) qQww zwnI ibSwn is<GAwid lyKko< ky inb<Dw BI hY< Bwe~ s<qoK is<GjI ky bwry my<[ e<jI. s. krmjIq is<G ky qIninb<Dw Bwe~ s<qoK is<G jI kI rcnwAo<,'mhwn koSw' my< imlqy ''‰I gur ¤qwp sUrjgR<Qw'' ky hvwlo< qQww Bwe~ jI kI Bw†wwXIinpuxwqw ky bwry my< hY<[ e<jI. s. krmjIq is<Gny Bwe~ s<qoK is<G jI ky bwry my< ÈXwdwqrhr qrh kI swmgRI kI smI@ww krny kyaprw<q es puáqk my< nXy ¤swr joVny kw¤XËn ikXw hY[ Xh puáqk phly huE Koj kwX~my< inScX hI mhävpUxw~ bFæoqrI hY[
gurmiq zwn me~ 201642
ely#töWink isgryt BI ávwáQX ky ilE hwinkwrk hY-fW. nvrËn kpUr*
ely#töWink isgryt kw Awiv†kwr sn`2003 my< Ek cInI AO†wiDw-ivŸyqw hWn ilkny ikXw Qww[ an idno< Xh ÛXi#q 'goØfnföygn holif< jæ' nwmk k<pnI my< kwm krqwQww[ es k<pnI kw nwm Ab '{Xwn' hY, joik sn` 2005 sy es X<Z kw inXw~q kr rhIhY[ es X<Z kw lGu nwm e~-isgryt (E-
Cigarette) hY[ esmy< Ek nlI hoqI hY[ mu<hmy< fwlny vwly ‚prI Bwg ko mwaQwpIs khqyhY<[ e~-isgryt ky inmw~qw esy 'kwrqUs'(Cartridge) khqy hY<[ es nlI my< iviBºmwZwAo< my< Gulw huAw q<bwkU kw iv†w (Absorbent
Nicotine) Brw jwqw hY[ es iv†wYly rs koBwp bnwny vwly AOr nlI ky BIqr rKy gEX<Z ko prmwxwukrxw klw X<Z (Atomizer)
khqy hY<[ esmy< Ek bhuq hI hØkI Dwwqu-inim~q bYtrI (Lithium-ion battery) hoqIhY[ Xy dono< X<Z q<bwkU ky iv†wYly qËv(Nicotine) ko Gulwny my< shwXk hoqy hY<[t`XUb ky BIqr gE q<bwkU ky iv†wYly qËv(Nicotine) ko e~-ili#vf AQwvw ''e~-jUs''BI khqy hY<, jo ik sY<kVo< ávwd vwly(Hundreds of Flavors) hoqy hY<[
l<dn ky luiXsivly ivSviv´wlX ky ²dX-DwmnI AO†wiDw ivBwg (Cardiovascular
Medicine Department) kI ADX@ww fW. A{xwwBtnwgr kw mq hY ik Bly hI e~-isgryt my<DwuE< vwly isgryt sy nSwIly qËv km hY<, iPr
BI esmy< iv´mwn q<bwkU kw iv†wYlwpn ¤Xogkqw~ky ávwáQX ky ilE hwinkwrk hY[
e< lY<f ky imfl AOr hwe~ ákUlo< kycwlIs hjæwr bÇco<, jo ik bVI AváQww kylogo< kI qrh e~-isgryt ko hwin rihqsmJkr pIqy hY<, ny bqwXw ik anmy< syAiDwkw<Sw log sw<s ky {kny AOr essy juVIbImwirXo< sy prySwwn rhqy hY<[ EysI hwinkwrkbwqo< ko dyKkr Amyirkw kI ²dX rog s<áQwwny suJwv idXw hY ik CotI amR ky bÇco< kodukwndwr eNhy< n bycy<[1
ÑlUm vg~ ky ákUl AWP piÑlk hYØQw kyvYzwink jWn hWpik<s kw khnw hY ik e~-isgryt kI Bwp sU<Gny sy Ek hI ks my<1014 q<bwkU ky mUl iv†wYly qËv mnu†X kySwrIr my< Gus jwqy hY<, jo ik DwminXo< sys<<cwr krny vwly r#q-kxwo< ko hwin phu<cwskqy hY<[ e~-isgryt cwhy KulyAwm pIXw jwEAQwvw iksI b<d kmry my<, askw hwinkwrk¤Bwv ávX< ky swQw-swQw pws my< bYTy ÛXi#qpr BI hoqw hY[ e~-isgryt my< Bry jwny vwlydm qQww ANX rog-invwrk AO†wiDwXo< sy Xu#qq<bwkU ky iv†wYly qËvo< vwly X<Zo< kw cUho< pr¤Xog krky apXu~#q vYzwink ny Xy qQX ¤ktikE hY<[2
di@wxw-pUv~ EiSwXw kI ivSv ávwáQX s<áQwwkI @wyZIX indy~iSwkw pUnm KyZpwl is<h kwkQwn hY ik sn` 2005 my< q<bwkU ky iv†wYly
qËvo< ko bYtrI kI Swi#q sy Bwp bnwkrsU<Gny vwlI swmgRI kw ivSv ÛXwpwr 30 Krb{pE kw Qww[ es swmgRI my< lgBg AwThjæwr sug<iDwXo< kw ¤Xog hoqw hY, ijnkw ávwdPlo< AOr murÑbo< kI KuSwbU jYsw hoqw hY[esky kwrxw ikSworo< my< e~-isgryt kw ¤clnbFæ jwny sy syvn-kqw~Ao< kI s<$Xw sn`2012 my< sn` 2008 kI qulnw my< dugnI hoge~[ Eysy bhuq sy ¤mwxw imly hY< ik q<bwkU kwiv†wYlw qËv Bly hI kyvl isgryt ky DwuE< ky}p my< n ho, iPr BI mw< ky gB~ my< pl rhybÇcy qQww ikSworo< ky mwnisk ivkws my<pro@w }p sy sU<Gny ky kwrxw bwDwk bnqw hY[XhI nhI<, eskI mwZw BI q<bwkU sy Bry gEisgryt AOr cu{t ijqnI hI hoqI hY[
en sBI kwrxwo< sy is<gwpur AOr bRwjæIlkI srkwro< ny e~-isgryt ky inmw~xw pr¤iqb<Dw lgw idXw hY[ ivSv ávwáQX s<gTn kIdi@wxw-pUvI~ @wyZ kI SwwKw ny julwe~, 2014 my<
Bwrq my< AwXoijq gol myjæ sMmyln my<ivcwr-ivinmX ky pScwq qQww }s kI rwjDwwnImWáko my< A#qUbr, 2014 my< huE q<bwkUinX<Zxw sMmyln my< XhI suJwv idE ik Gro<,kwX~-áQwlo< qQww KulyAwm e~-isgryt pr ¤iqb<Dwlgwny ky Aiqir#q ivzwpno< ªwrw enky ¤Xogky ¤cwr pr BI rok lgwe~ jwE[3s<dB~-sUcI :1. Times of India, Mumbai; 26th August,
2014 (Konteya Sinha : U.S. Health body
Classifies e-cigs as cigarettes.)
2. Ibid, 6th February, 2015 (Konteya Sinha:
E-Cigarettes as bad for lungs as traditional
ones.)
3. Ibid, 10th October, 2014 (Poonam
Khetrapal Singh: only a smoke screen,
Electronic Cigarettes are not entirely
harmless and need to be regulated.)
vy km~b<Dw nhI< bnwqI hY< AOr SwrIr ky rhqyhI bR³ ky swQw Apnw qwdwËMX bnw lyqI hY<;asky swQw Apnw sMb<Dw bnw lyqI hY<; nSvr,BOiqk SwrIr kw pirËXwg krqy hI bR³ my<lIn ho jwqI hY< AOr CotI ÈXoiq (AwËmw)bVI ÈXoiq (prmwËmw) my< jwkr ivlIn hojwqI hY[ Eysw qBI smJ Awqw hY Xid hmwrymn my< gurbwxwI kw s<dySw, swr-qäv smwXwhuAw ho[ ‰I gu{ qyg bhwdr swihb kwPrmwn hY :gur ikrpw ijh nr ka kInI iqh eh jugiq
pCwnI ]nwnk lIn BeAo goib<d isa ija pwnI s<igpwnI ] (pºw 633)
km~b<Dw n bny<, eskw EkmwZ apwXmn-vwxwI ko sËX pr ky<i«q rKnw hY[gurbwxwI ny bR³zwnI kI pirBw†ww ko ÛXw$XwiXqkrqy huE asy sdw inly~p, sdw indo~†w,smdSwI~, DwYX~vwn, inm~lqm, mn: ¤kwSw, ‚<cysy ‚<cw, b<Dwnmu#q, zwnB@wI, nwmwDwwirq,Aic<q, bR³vyÁw qQww sv~ kw DwnI khw hY[
gurbwxwI my< bR³-zwn (p÷ T 38 kw Soˆw)
gurmiq zwn me~ 201644
Awsw kI vwr : ivcwr ÛXw$Xw-fW. mnjIq kOr*
paVI ]AwpINhY Bog Boig kY hoe BsmiV Ba{isDwweAw ]vfw hoAw dunIdw{ gil s<glu Giq clweAw ]AgY krxwI kIriq vwcIEy bih lyKw kirsmJweAw ]Qwwa n hovI padIe~ huixw suxwIEy ikAw}AweAw ]min A<DwY jnmu gvweAw ]3] (pºw 464)
es paVI my< ‰I gu{ nwnk pwqSwwh nyBogo< (ivkwro<) my< glqwn huE mn ko ¤boiDwqikXw hY[ swQw hI Xh áp†t ikXw hY ikeNswn ko Apny kmo~< kw Pl as mwilk kIdrgwh my< jwkr AvSX hI Bognw pVqw hY[Aq: mnu†X ko km~ krqy huE sucyq rhnwcwihE ANXQww pCqwvw hI Swy†w rh jwqw hY[
gu{ pwqSwwh pwvn Prmwn krqy hY< ikjIv (eNswn) sw<swirk pdwQwo<~ ko Bogqw huAwmr kr rwK kI FyrI ho jwqw hY AOrjIvwËmw prlok isDwwr jwqI hY AQww~q` pw<cqËvo< sy bnw SwrIr imÆI kI FyrI ho jwqwhY AOr jIvwËmw prlok gmn kr jwqI hY[jIv ko m÷ËXu Apny j<jIr }pI p<jo< my< jkVAwgy lgw lyqI hY AQww~q` ApnI pkV my< lylyqI hY[ ¤Bu-drgwh my< kyvl jIv ky ikEkmo~< pr hI ivcwr hoqI hY AQww~q` mwqlok my<jIv ny AÇCy Xw bury jo-jo kwm ikE hoqyhY<, ankw lyKw-joKw hoqw hY AOr asy AÇCI
qrh smJw idXw jwqw hY ik qUny ikqny AÇCyAOr ikqny bury kwm ikE hY<[ jIv ko askyªwrw ikE huE bury kmo~< kI sjæw imlqI hY[as sjæw sy bcny kw asy koe~ bhwnw XwiTkwnw nhI< imlqw[ askw ronw-Dwonw AQww~q`pScwqwp krnw koe~ nhI< sunqw[ khny syAiB¤wX, prmwËmw kI drgwh my< jIv ªwrwikE kmo~< kw Pl jIv ko ávX< hI BognwpVqw hY[ vhw< askI koe~ bwq pUCny vwlwXw duK b<twny vwlw nhI< hoqw[ Aq: hy mUK~mn! Xh bySwkImqI jIvn qUny ÛXQw~ hI g<vwilXw[
es paVI my< jIv ko gu{ pwqSwwh nysucyq ikXw hY ik jIv kw Apny hI kmo~< kyAnuswr inxw~X honw hY[ Aq: jIv komwqlok my< km~ krqy huE AËXiDwk sucyqrhny kI AwvSXkqw hY[ gurbwxwI km~ iPlwsPIpr jæor dyqI hY[ jpu jI swihb my< BI ‰Igu{ nwnk swihb ny XhI smJwXw hY ik hyjIv! prmySvr kI drgwh my< qyry ¤ËXyk km~kw ihswb-ikqwb honw hY[ vhw< pr NXwXkrny vwlw ¤Bu ávX< hY :krmI krmI hoe vIcw{ ]scw Awip scw drbw{ ] (pºw 7)
gurbwxwI my< áp†t ihdwXq hY ik es s<swr(km~-BUim) my< jIv mn-vcn-km~ sy ijsqrh ky BI km~ krygw asy s<ákwr }p my<akyr kr Apny swQw prlok lykr jwXygw :
jb Apny ikE kmo~< kw Pl Awp hIBognw hY qo km~ }ip bIj bury #Xo< boEjwE<? gurbwxwI es s<dB~ my< BI hmwrw mwg~dSw~nkrqI hY :ijqu kIqw pwe~Ey Awpxww sw Gwl burI ikaGwlIEy ] (pºw 474)
lok ¤cilq khwvq hY ''boE pyV bbUlkw qo Awm khw< qy hoE['' TIk esI qrhkoe~ iv†w bokr Am÷q ¤wÎq nhI< kr skqw[gurbwxwI hmy< bIj boqy smX AQww~q` km~ krqyhuE sucyq rhny ky ilE ¤yirq krqI hY ANXQwwhm swrw jIvn dUsro< ko do†w dyqy rhy<gy :ddY dosu n dy‚ iksY dosu kr<mw AwpixwAw ]jo mY kIAw so mY pweAw dosu n dIjY Avrjnw ] (pºw 433)
vwáqv my< gurbwxwI kI Ek p<i#q pr BIhm pUxw~ qOr sy Aml kry< qo hmwrw lok-prlok sPl ho jwXy[ Aq: jæ}rq hY qo bskm~ krqy huE sucyq rhny kI ANXQww AvsrcUk jwny pr b<dy ky pws pCqwnw hI Swy†wrh jwqw hY, jYsw ik es paVI kI A<iqmp<i#q my< smJwXw gXw hY ik mwilk kI drgwhmy< hmwry ªwrw mwqlok my< ikE gE kmo~< kwihswb-ikqwb hogw AOr Agr hmwry lyKy my<bury kmo~< kI AiDwkqw hue~ qo hmwry pws hmwrwswQw dyny vwlw koe~ nhI< hogw[ ijnky ilEbury km~ ikE vy BI nhI<, kyvl hm hIjvwbdyh ho<gy[ hmy< es qQX sy mu<h nhI<Pyrnw cwihE[ gu{-crxwo< my< Ardws kry<qwik hm nyk km~ krqy huE shjqw sy nykPl ky BwgIdwr bn jwXy< AOr hmwrw jIvn
váquq: ¤™iq kw ¤ËXyk kxw, hryk jnsv~klw smQw~ ¤Bu ky inXmwDwIn hY, asky BXmy< hY AOr asky ªwrw lwgU inXmo< my< hI kwX~kr rhw hY[ Ek eNswn hI hY jo ¤™iq kyinXmo< ko qoVny kI guáqwKI krqw hY AOriPr asky duKd pirxwwm BI Bogqw hY[
prmySvr ky BX ky ibnw Bi#q nhI< hoskqI AOr ivvyk jwg÷q nhI< hoqw[ B#q SwyKæPrId jI kI pwvn bwxwI hmwrw mwg~dSw~nkrqI hY ik Agr scmuc prmySvr ny quJysbsy ÈXwdw smJ b$æSwI hY qo qU bury km~krny CoV dy[ dUsro< ko apdySw dynw qo srlhY, lyikn kiTn hY an pr ávX< Amlkrnw[ dUsro< ky do†w dyKnw bVw srl hY,kiTn hY Apny do†w dyKnw AOr aNhy< dUr
krny ky ilE ¤Xws krnw[ jo Apnyigrybwn my< Jw<k kr jIvn bsr krqy hY< khskqy hY< ik vhI ¤Bu-BX my< hY< :PrIdw jy qU Akil lqIPu kwly ilKu n lyK ]AwpnVy igrIvwn mih is{ nIvw< kir dyKu ] (pºw 1378)
apro#q slok my< ‰I gu{ nwnk pwqSwwhjI ny kyvl pirpUxw~ prmySvr Akwl purK kohI inB~X áv}p mwnw hY AOr Xh áp†t ikXwhY asky sm@w sBI quÇC hY< AOr smáq¤kwr kI isXwnpy< BI quÇC hY<[ Aq: as
gurmiq zwn me~ 201647
inr<kwr ko jwnny kI cy†tw qo mwZ nto<Ev< bwjæIgro< kI Bw<iq n÷ËX krnw hI hY[ esSwrIr pr phny gE kImqI AwBU†wxwo< kI #XwkImq jbik SwrIr hI A<qq: rwK kI FyrIho jwXygw[ ¤Bu-zwn kyvl bwqo< Ev< Poktkmo~< sy nhI< biØk kVI (kiTn) swDwnw hYAOr Xh ¤Bu-™pw sy hI s<Bv hY[
gu{ pwqSwwh pwvn Prmwn krqy hY< ikhy nwnk! pirpUxw~ prmySvr hI BX sy (pUxw~qXw)rihq hY[ ‰I rwmc<« jI qQww ‰I ™†xw jIBly Apny Xug ky mhwpu{†w Qwy, mgr Qwy sBI¤Bu ky ADwIn hI; ¤Bu ky BX my< hI[ (¤Bu-zwn ky mukwbly) vydo< Awid ky zwn BI koe~mhÁw nhI< rKqy Xid mn my< ¤Bu-BX nhI<[prmySvr kw zwn hwisl krny hyqu mnu†Xnto< (bwjæIgro<) kI Bw<iq n÷ËX krqy hY<,iBKwrI bn kr bwr-bwr nwcqy hY< qQww qwlTokqy hY<[ rwsDwwirXy (rws-lIlw krny vwly)bwjæwro< my< Awkr rws-lIlw krqy hY<[ vyrwjy-rwinXo< ky ávw<g bnw kr gwqy hY< AOrlogo< ko ¤Bwivq krny hyqu Anwp-Swnwp(mngFæq) bwqy< bolqy hY<[ kwno< my< kImqIghny AOr gly my< hwr fwlqy hY<[ qn pr XybySwkImqI ghny (AwBU†wxw) phnqy hY<[ vy XhnhI< jwnqy ik jb es SwrIr ny hI Bámhokr rwK kI FyrI bn jwnw hY qb es prphny kImqI AwBU†wxwo< kw #Xw ¤Xojn? zwn(¤Bu-Bi#q) ko bwqo< sy nhI< pwXw jw skqwAQww~q` km~kw<fo< sy ¤Bu kI ¤wiÎq mumikn nhI<hY[ ¤Bu-¤wiÎq kw vxw~n krnw AËX<q kiTnkwX~ hY[ ¤Bu kw zwn qo ¤Bu-™pw sy hI s<BvhY[ ANX cqurweXw< (isXwnpy<) qQww hu#mclwnw Awid ÛXQw~ hI hY<[
Apnw Swbd (apdySw) ‰vxw krvwXw[ hysmáq loko< ky ¤wxwI! DXwnpUv~k suno! siqgu{sd÷SX AOr koe~ dwqw nhI<[ ijn jIvo< nyApny A<q:krxw sy Ah<kwr g<vw idXw hY, aNhy<hI siqgu{ ky imlny sy sÇcy prmySvr kI¤wiÎq ho ge~ hY[ siqgu{ smQw~ hY ijsny jIvko sËX áv}p ¤Bu kI sUJ-bUJ ¤dwn krvwdI hY[
apro#q paVI my< gu{ swihb ny es gUFærháX ko áp†t kr idXw hY ik jb qk jIvky A<dr Ah< Bwv kI lySw-mwZ BI mOjUdgIhY qb qk ¤Bu khI< idKwe~ nhI< dyqw AQww~q`XU< ¤qIq hoqw hY ik mY< hI hU< AOr koe~ hY hInhI<[ gu{-™pw sy Ah< Bwv kw pdw~ ht jwqwhY qQww ¤Bu kI sv~ÛXwpkqw kw boDw shj hIho jwqw hY[ ibnw gu{ kI rhmq sy prmySvrko pwnw Xw askI sv~ÛXwpkqw kw boDw honwnwmumikn hY :ibnu siqgur iknY n pweAo ibnu siqgur iknYn pweAw ] (pºw 466)
gu{ hI hY jo hir-nwm kI AO†wiDw dyqwhY; Avguxwo< sy bcny hyqu prhyjæ BI bqwqw hY[jYsy SwwrIirk }p sy koe~ mrIjæ hY qo asyaicq AO†wiDw ky swQw-swQw prhyjæ BI fW#trªwrw bqwXw jwqw hY[ fW#tr ky indy~Swwnuswrcl kr bImwrI sy Cutkwrw pwXw jw skqwhY[ TIk esI ¤kwr gurbwxwI my< gu{ ko vYBI bqwXw gXw hY, ijsky indy~Swwnuswr jIvnmy< ivcrxw krqy huE smáq sw<swirk rogo< symu#q huAw jw skqw hY :myrw bYdu gu} goiv<dw ]hir hir nwmu AaKDwu muiK dyvY kwtY jm kIP<Dww ] (pºw 618)
dySw-ivdySw my< bsqy pUry is#K smudwX kIisrmOr s<áQww hony ky nwqy iSwromixw gu. ¤.kmytI ivdySwo< my< bsqy is#Ko< ky mwmlo< kosulJwny hyqu smX-smX pr vhw< kI srkwro<qQww ¤iqiniDwXo< ky swQw bwqcIq krny kyilE ¤XËnSwIl rhqI hY[ mu$X sicv nyjËQwydwr Avqwr is<G kI Aor sy imátr jyMsigØbt~ ky swQw bwqcIq krqy huE AwátöyilXwmy< is#K iv´wiQw~Xo< ko vIjæy sMb<DwI AwqImuiSklo<, is#Ko< ky Dwwim~k mwmlo<, an prhoqI nslI itÎpixwXo< qQww hmlo< ky bwry my<BI bwq kI[ aNho<ny khw ik is#K kOmsrbÁ kw Blw cwhny vwlI kOm hY[ is#Kjhw< khI< BI bsy hY< aNho<ny vhw< ky AwiQw~kivkws my< bhumUØX Xogdwn fwlw hY[ is#Ko< nyivdySwo< my< bVy-bVy pd hwisl kr ApnIivl@wxw phcwn hwisl kI hY[
imátr jyMs igØbt~ ny iSwromixw gu. ¤.kmytI ky ADX@w ko ivSvws idlwqy huE khwik iSwromixw gu. ¤. kmytI ªwrw AwátöyilXw my<rhqy is#K smudwX ky bwry my< aTwE gE mu o<pr vy AwátöyilXw srkwr ko sUicq kry<gy[aNho<ny khw ik ‰I hirm<dr swihb sw<JIvwlqwkw ¤qIk hY qQww Xhw< Awkr mn ko ivl@wxwAwn<d kw Ehsws hoqw hY AOr Sww<iq imlqIhY[ jËQwydwr Avqwr is<G ny anko ‰Ihirm<dr swihb kw mWfl, Dwwim~k puáqko< kwsyt, Swwl qQww isropw dykr sMmwinq ikXw[
es Avsr pr s. mnjIq is<G sicv,s. siq<dr is<G injI shwXk qQww s. guriv<dris<G hwijær Qwy[
i¤<tr v piÑlSwr s. idljIq is<G ny goØfn AwPsyt ¤ys, gu{ªwrw rwmsr swihb, ‰I Am÷qsr sy Cpvwkr mwilk iSwromixw gu{ªwrw ¤b<Dwk kmytI ky ilE kwXw~lX, iSwromixw gu{ªwrw ¤b<Dwk kmytI, ‰IAm÷qsr sy ¤kwiSwq ikXw[ pRkwiSwq krny kI iqiQw : 01-05-2016