AW วารสารสาธาณสุข เล่ม3 รวมเล่ม 3.pdf1.3 ม บทค ดย อภาษาไทยและภาษาอ งกฤษ ไม

ค�ำแนะน�ำกำรเตรียมและหลักเกณฑ์กำรจัดท�ำและส่งต้นฉบับวำรสำรสำธำรณสุขมูลฐำนภำคใต้

SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNAL

วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้เป็นวารสารรองรับการเพื่อเผยแพร่บทความวิจัยและบทความวิชาการ

ด้านการแพทย์การพยาบาลการสาธารณสุขการศึกษาในสาขาวิทยาศาสตร์สุขภาพและด้านอื่นๆที่เกี่ยวข้อง

ของกรมต่างๆ ในกระทรวงสาธารณสุข,หน่วยงานราชการอืน่ทีเ่ก่ียวข้องด้านสาธารณสขุ,องค์เอกชน,ตลอดจนภาคี

เครือข่ายต่างๆ

กำรจัดท�ำต้นฉบับ 1.บทควำมวิจัยความยาว10-12หน้ากระดาษขนาดA4ใช้ตัวพิมพ์THSarabunPSKขนาด16Point

และต้องไม่เคยตีพิมพ์ในวารสารหรือหนังสือใดมาก่อน

1.1 ชื่อเรื่องเป็นภาษาไทยและภาษาอังกฤษพิมพ์ด้วยตัวหนาไว้หน้าแรกตรงกลางขนาดอักษร17

1.2 ชือ่ผูเ้ขยีนเป็นภาษาไทยและภาษาองักฤษพมิพ์ด้วยตวัอกัษรปกติขนาด14อยูใ่ต้ชือ่เรือ่งให้ตวัเลข

เป็นตัวยกท้ายและสถานที่ท�างานภาษาไทยและภาษาอังกฤษพิมพ์ด้วยตัวอักษรปกติขนาด12

ระบุตัวเลขเป็นเลขยกท้ายให้ตรงกับชื่อผู้นิพนธ์

1.3มีบทคัดย่อภาษาไทยและภาษาอังกฤษไม่เกิน250ค�าต่อบทคัดย่อ

1.4 ก�าหนดค�าส�าคัญ(Keyword)ทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ(จ�านวน3-5ค�า)

1.5 การเรียงหัวข้อหัวข้อใหญ่สุดให้พิมพ์ชิดขอบด้านซ้ายขนาดอักษร16

1.6 การใช้ตัวเลขค�าย่อและวงเล็บควรใช้เลขอารบิคทั้งหมดใช้ค�าย่อที่เป็นสากลเท่านั้น

ให้เรียงล�าดับสาระดังนี้

บทคดัย่อ(ภาษาไทย)/บทคัดย่อ(Abstract)/บทน�า/วตัถปุระสงค์วจิยั/สมมตฐิาน(ถ้าม)ี/กรอบแนวคดิ

การวิจัย/ระเบียบวิธีวิจัย(ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง/เคร่ืองมือที่ใช้ในการวิจัย/การตรวจสอบคุณภาพเครื่องมือ/

การเก็บรวบรวมข้อมลู/การวเิคราะห์ข้อมลู)/จรยิธรรมวจัิย/ผลการวจัิย/อภปิรายผล/การน�าผลการวจัิยไปใช้/ข้อเสนอแนะ

ในการวิจัยครั้งต่อไป/เอกสารอ้างอิง

2.บทควำมวิชำกำร

2.1 ชื่อเรื่องเป็นภาษาไทยและภาษาอังกฤษพิมพ์ด้วยตัวหนาไว้หน้าแรกตรงกลางขนาดอักษร17

2.2 ช่ือผูเ้ขยีนเป็นภาษาไทยและภาษาองักฤษพมิพ์ด้วยตวัอกัษรปกติขนาด14อยูใ่ต้ชือ่เรือ่งให้ตวัเลข

เป็นตัวยกท้ายและสถานที่ท�างานภาษาไทยและภาษาอังกฤษพิมพ์ด้วยตัวอักษรปกติขนาด12

ระบุตัวเลขเป็นเลขยกท้ายให้ตรงกับชื่อผู้นิพนธ์

1.3 มีบทคัดย่อภาษาไทยและภาษาอังกฤษไม่เกิน250ค�าต่อบทคัดย่อ

1.4 ก�าหนดค�าส�าคัญ(Keyword)ทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ(จ�านวน3-5ค�า)

ให้เรียงล�าดับสาระดังนี้

บทคัดย่อ(ภาษาไทย)/บทคัดย่อ(Abstract)/บทน�า/เนื้อเรื่อง/สรุป/ข้อเสนอแนะ/เอกสารอ้างอิง

3.กำรเขียนเอกสำรอ้ำงอิงของบทควำมวิจัยและบทควำมทำงวิชำกำร ท้ังภาษาไทยภาษาอังกฤษ

ให้จัดเรียงตามล�าดับอักษรชื่อผู้แต่งโดยใช้รูปแบบการเขียนเอกสารอ้างอิงแบบAPA(AmericanPsychological

Associaton)ไม่เกิน10-5เรื่อง

3.1 กรณีอ้างอิงจากหนังสือให้เขียนตามรูปแบบ

ชื่อ//นามสกุลผู้แต่ง//(ปีที่พิมพ์)//ชื่อหนังสือ//(ครั้งที่พิมพ์)//สถานที่พิมพ์:/ส�านักพิมพ์.

ไพรัชธัขยพงษ์และกฤษณะช่างกล่อม.(2541).การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานสารสนเทศแห่งชาติ

เพ่ือการศกึษา.กรงุเทพมหานคร:ส�านกังานคณะกรรมการการศกึษาแห่งชาติส�านกันายกรฐัมนตร.ี

3.2 กรณีอ้างอิงจากวารให้เขียนตามรูปแบบ

ชือ่//นามสกลุผูแ้ต่ง//(ปี,เดือนทีว่ารสารออก).//ชือ่บทความ//ชือ่วารสาร/ปีที/่(ฉบบัที)่,/เลขหน้า

ของบทความ

จมุพลพลูภทัรชวีนิและรตันาตงุคสวสัดิ.์(2542).ววิฒันาการและทางเลอืกของนโยบายการศกึษา

ของรัฐบาลไทย.วารสารครุศาสตร์.27(2),98-106.

3.3 กรณีพิมพ์อ้างอิงอินเทอร์เน็ต(Intermet)ให้เขียนตามรูปแบบ

ชื่อ//นามสกุลผู้แต่ง//(ปีที่จัดท�า).//ชื่อเรื่องของเอกสาร.//ค้นเมื่อ/เดือน,/วัน,/ปี,/จาก/URL

ของเว็บไซต์ที่เข้าถึง

ส�านักงานคณะกรรมการวจิยัแห่งชาติ.(2545).จรรณยาบรรณนกัวจัิย.ค้นเมือ่พฤษภาคม3,2556,

จากhttp://www/nrct.go.th-research.ehties.html

4.กำรส่งเรื่องต้นฉบับให้น�ำส่งไฟล์WordทางEmail : [email protected]ดังนี้

- ส�าหรับตีพิมพ์ผลงานไม่เกิน12หน้า(SummaryPaprer)

- ผลงานวิจัยฉบับสมบูรณ์(FullPaper)

5.กำรท�ำหนังสือน�ำส่ง

5.1หน่วยงานสังกัดส�านักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข

- โรงพยาบาลทั่วไป,โรงพยาบาลศูนย์ลงนามโดยผู้อ�านวยการโรงพยาบาลหรือเทียบเท่า

- โรงพยาบาลส่งเสรมิสขุภาพต�าบล,ส�านกังานสาธารณสขุอ�าเภอลงนามโดยนายแพทย์สาธารณสขุ

จังหวัดหรือเทียบเท่า

5.2หน่วยงานการศึกษาลงนามโดยคณบดีขึ้นไป

5.3หน่วยงานภาคเอกชน/ภาคีเครือข่ายลงนามโดยผู้บริหารองค์กรที่สังกัด

เรียนผู้อ�านวยการศูนย์พัฒนาการสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้จังหวัดนครศรีธรรมราช

13ถนนพัฒนาการคูขวางต�าบลในเมืองอ�าเภอเมืองจังหวัดนครศรีธรรมราช80000

โทร075–446354,446005โทรสาร075–446291www.nakhonphc.go.th

Email:[email protected]โทรมือถือ081-3705370

6.ก�ำหนดเผยแพร่(ปีละ3ครั้ง)

ฉบับที่1ประจ�าเดือนตุลาคม–มกราคม

ฉบับที่2ประจ�าเดือนกุมภาพันธ์–พฤษภาคม

ฉบับที่3ประจ�าเดือนมิถุนายน–กันยายน

7.สิทธิของกองบรรณำธิกำร

ในกรณีทีบ่รรณาธิการหรือผู้ทรงคุณวฒุิซ่ึงได้รบัเชิญให้เป็นผูต้รวจบทความวจิยัหรอืบทความทางวชิาการ

มีความเห็นว่าควรแก้ไขต้นฉบับทางกองบรรณาธิการจะส่งต้นฉบับให้ผู้เขียนพิจารณาจัดการแก้ไขให้ก่อนตีพิมพ์

ทั้งนี้กองบรรณาธิการจะยึดถือความคิดเห็นของผู้ทรงคุณวุฒิเป็นเกณฑ์

8.กองบรรณำธกิำรจะไม่ส่งต้นฉบบัคนืให้ไม่ว่ำบทควำมวจิยัหรอืบทควำมวชิำกำรนัน้จะได้รบักำรลงพมิพ์

หรือไม่

9.ต้นฉบบัจะต้องมช่ืีอผู้เขียนผู้เรยีบเรยีงหรอืผูแ้ปลโดยแจ้งชือ่นำมสกลุจรงิต�ำแหน่งผูเ้ขยีนบทควำม

สถำนที่ท�ำงำนและหมำยเลขโทรศัพท์หรืออีเมล์ที่สำมำรถติดต่อได้สะดวก

Editorบ ร ร ณ า ธิ ก า รบ ร ร ณ า ธิ ก า ร วาสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้ฉบับนี้เป็นปีที่34ฉบับที่3ประจ�าเดือนมิถุนายน-กันยายน 2563เป็นฉบบัทีเ่กดิขึน้ในช่วงรอยต่อของความเข้มข้นสถานการณ์การแพร่ระบาดของเชือ้ไวรสัโคโรนา2019

(COVID-19)ไปทัว่โลกในขณะทีห่ลายประเทศก�าลงัเผชิญกบัปัญหาการระบาดอย่างหนกัแต่ในหลายประเทศ

รวมทั้งประเทศไทยเริ่มคลี่คลายไปในทิศทางท่ีดีข้ึน วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้ มีความรู้สึกขอบคุณ

และชื่นชมต่อพี่น้องประชาชนเป็นอย่างยิ่ง โดยเฉพาะพี่น้อง อสม. บุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุข

ทุกท่านที่ทุ ่มเท ท�าหน้าที่อย่างสุดก�าลังความสามารถ และด้วยพลังความร่วมมือจากทุกภาคส่วน

ท�าให้ประเทศไทยเป็นที่ยอมรับในระดับโลกในด้านการควบคุมการแพร่ระบาดของเช้ือไวรัสโคโรนา 2019

(COVID – 19) วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้ ฉบับนี้ส�าเร็จได้ด้วยความมุ่งม่ัน ความเพียรพยายาม

ของทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง จึงขอขอบพระคุณท่านผู้อ�านวยการศูนย์พัฒนาการสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้

จังหวัดนครศรีธรรมราชที่ได้ให้การสนับสนุนในทุกด้านท่านผู้ทรงคุณวุฒิที่เมตตาในการอ่านบทความและ

ให้ข้อเสนอแนะที่มีคุณค่าต่อการยกระดับคุณภาพบทความวิจัยมากขึ้นรวมถึงเจ้าของบทความที่ทุ่มเทให้กับ

งานวิจัยเพื่อเข้าสู่มาตรฐานทางวิชาการกองบรรณาธิการหวังเป็นอย่างยิ่งว่าวารสารฉบับนี้จะเป็นประโยชน ์

ในการพัฒนาคุณภาพงานวิจัยและการเผยแพร่ผลงานให้มีการใช้ประโยชน์ ในวงกว้างมากขึ้น และพร้อมรับ

ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนาวารสารต่อไปในอนาคต

Contentส า ร บั ญส า ร บั ญงำนวิจัย-ผลงำนวิชำกำร-บทควำมวิชำกำร

-พฤติกรรมการใช้ยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหารของผู้สูงอายุ.............................................................. 6

ที่ป่วยเป็นโรคเรื้อรังในจังหวัดพัทลุง

-การพัฒนารูปแบบการดูแลสุขภาพตนเองด้วยเทคนิคการวางแผนแบบมีส่วนร่วม.......................... 17

ในผู้ป่วยเบาหวานที่มารับบริการณคลินิกเบาหวานโรงพยาบาลมหาราชนครศรีธรรมราช

-การประเมินผลส�าเร็จการขับเคลื่อนโครงการรณรงค์ลดละเลิกการใช้ภาชนะโฟม...........................36

บรรจุอาหารอ�าเภอหลังสวนจังหวัดชุมพร

-ความผูกพันต่อองค์กรของบุคลากรในโรงพยาบาลตะกั่วป่าจังหวัดพังงาปี2562..........................49

-การมีส่วนร่วมขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในการด�าเนินงานระบบบริการ.................................60

อนามัยสิ่งแวดล้อมองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น(EHA)จังหวัดสุราษฎร์ธานี

-ประสบการณ์ความเจ็บป่วยของผู้ป่วยเบาหวานที่มีแผลที่เท้าเรื้อรัง................................................72

อ�าเภอสิชลจังหวัดนครศรีธรรมราช

-ผลการวางแผนจ�าหน่ายผู้ป่วยเด็กโรคปอดบวมตามรูปแบบD-M-E-T-H-O-D............................... 86

โรงพยาบาลพัทลุง

-การพยาบาลผู้ป่วยโรคไข้เลือดออกที่มีภาวะช็อกและมีภาวะแทรกซ้อนในเด็กกลุ่มเสี่ยงสูง:........102

กรณีศึกษาเปรียบเทียบในโรงพยาบาลตะกั่วป่าจังหวัดพังงา(พ.ศ.2562–2563)

-การบริหารจัดการที่ส่งผลต่อแรงจูงใจในการปฏิบัติงานของบุคลากร............................................112

กรณีศึกษาศูนย์พัฒนาการสาธารณสุขมูลฐานภาค5แห่งในสังกัดกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ

-ภาพลักษณ์ระบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุในทศวรรษหน้า..............................................................120

กรณีศึกษาโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต�าบลจังหวัดพัทลุง

6วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNAL ปีที่ 34 ฉบับที่ 3 ประจำ�เดือน มิถุน�ยน - กันย�ยน 2563

พฤติกรรมกำรใช้ยำและผลิตภัณฑ์เสริมอำหำรของผู้สูงอำยุที่ป่วยเป็นโรคเรื้อรัง ในจังหวัดพัทลุง

DrugandDietarySupplementBehaviorofElderlywithChronicDisease inPhatthalungProvince.

รำชันคงชุม

RachanKongchum

ส�านักงานสาธารณสุขจังหวัดพัทลุง

PhatthalungPublicHealthOffice

บทคัดย่อ

การวิจัยน้ีมีวัตถุประสงค์เพ่ือศึกษาพฤติกรรม เจตคติและปัจจัยท่ีมีผลต่อพฤติกรรมและเจตคติ

ในการเลือกใช้ยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหารของผู้สูงอายุที่ป่วยเป็นโรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูงใน

จงัหวดัพทัลงุการวจิยัครัง้นีเ้ป็นการวจิยัเชงิส�ารวจณจดุเวลาใดเวลาหนึง่แบบตดัขวางกลุม่ตัวอย่างคอืผูส้งูอายุทีป่่วย

เป็นโรคเบาหวานหรอืโรคความดนัโลหิตสงูจ�านวน423คนทีเ่ลอืกมาด้วยการสุม่ตวัอย่างแบบชัน้ภูมิผูว้จิยัและ

ผู้ช่วยผู้วิจัยที่ผ่านการอบรม ใช้แบบสอบถามการใช้ยาในผู้สูงอายุที่ดัดแปลงมาจากโครงการยาปลอดภัย

ในชมุชนของส�านกังานคณะกรรมการอาหารและยาผ่านการทดสอบความตรงเชงิเนือ้หาและความน่าเชือ่ถอื

ด้วยค่าสัมประสิทธ์ิแอลฟ่าของครอนบัค(ด้านพฤตกิรรม:0.708/ด้านเจตคต:ิ0.739)วเิคราะห์ด้วยสถติพิรรณนา

และไควสแควร์ผลการศกึษาพบว่ากลุม่ตวัอย่างส่วนใหญ่เป็นเพศหญงิมอีายรุะหว่าง65-69ปีมโีรคประจ�าตวั

เป็นความดันโลหิตสูงและโรคอื่นที่ไม่ใช่เบาหวาน พฤติกรรมการเลือกใช้ยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหารมี

คะแนนเฉลี่ย เท่ากับ 2.80±0.09 (คะแนนเต็ม 3) เจตคติในการเลือกใช้ยาและผลิตภัณฑ์สุขภาพมีคะแนน

เฉลี่ยเท่ากับ 2.57±0.09 (คะแนนเต็ม 3) ปัจจัยส่วนบุคคลด้านโรคประจ�าตัวที่เป็นและจ�านวนสมาชิกใน

ครัวเรือนมีผลต่อพฤติกรรมการกินยาสมุนไพรหรือยาแผนโบราณร่วมกับยาแผนปัจจุบันเพื่อช่วยรักษาโรค

ที่เป็นอยู่และพฤติกรรมการซื้อยาชุดจากร้านยาหรือร้านช�ามากินเมื่อเจ็บป่วยไม่สบายอีกทั้งปัจจัยดังกล่าว

มีผลต่อเจตคติในการเลือกใช้ยาและผลิตภัณฑ์สุขภาพในด้านยาลูกกลอนยาต้มยาหม้อเป็นยาที่ช่วยบรรเทา

อาการเจ็บป่วย ปัจจัยส่วนบุคคลด้านโรคประจ�าตัวที่เป็นมีผลต่อเจตคติการกินยาแผนโบราณไม่มีอันตราย

และปัจจัยส่วนบุคคลด้านจ�านวนสมาชิกในครัวเรือน มีผลต่อเจตคติการกินอาหารเสริมเพื่อช่วยรักษาโรค

ทีเ่ป็นอยู่เช่นเบาหวานข้อเสือ่มเป็นสิง่ทีป่ลอดภยัอย่างมนียัส�าคญัทางสถิตทิีร่ะดบั0.05ผูส้งูอายทุีป่่วยเป็น

โรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงในจังหวัดพัทลุงมีพฤติกรรมเจตคติที่ดีในการเลือกใช้ยาและผลิตภัณฑ ์

เสริมอาหารบุคลากรทางการแพทย์ควรให้ความรู้เพิ่มเติมแก่ผู้สูงอายุรวมทั้งบุคคลในครอบครัวในการเลือก

ซื้อยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเพื่อให้ผู้สูงอายุที่ป่วยเป็นโรคเบาหวานโรคความดันโลหิตสูงสามารถเลือก

ใช้ยาและผลิตภัณฑ์สุขภาพได้อย่างปลอดภัย

7 วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNALปีที่ 34 ฉบับที่ 3 ประจำ�เดือน มิถุน�ยน์ - กันย�ยน 2563

ค�ำส�ำคัญ:พฤติกรรมการใช้ยา,ผู้สูงอายุ,ความดันโลหิตสูง,เบาหวาน

Abstract

Thepurposeofthisresearchistostudythebehavior,attitudeandfactorsaffectingto

thoseindrugsanddietarysupplementsconsumingofelderlywithdiabetes,hypertensionin

Phatthalungprovince.Thisresearchiscross-sectionaldescriptivedesign.Thesamplegroup

wastheelderlywithdiabetesorhypertensionintotalnumberof423;selectedbystratified

randomsampling.Theresearcherandtheassistantresearcherwhopassedthetrainingcourse

usedthequestionnairesforelderly(adjustedfromtheprojectofthecommunitydrugsafety,

FoodandDrugAdministration)whichreachedthecontentvaliditytestandreliabilitytest

byCronbach’sAlphacoefficients(behavior:0.708/attitude0.739),analyzeditbydescriptive

statistics and chi-square. The outcomes found thatmostlywere female, aged between

65-69yearsoldwithunderlyingofhypertensionandotherdiseasesexceptdiabetes.The

druganddietarysupplementusebehaviorhadameanscoreof2.80±0.09(fullscoreof3.00).

Theattitudeforselectingthedruganddietarysupplementconsuminghadameanscore

of2.57±0.09(fullscoreof3.00).Factorsabouttheunderlyingdiseasesandthenumberof

householdmembershadresulted inthebehaviorof takingherbalmedicinesalongwith

modernmedicines to treat pre-existing diseases and the behavior of Ya-chud ingestion

purchasingfromdrugstoreorgrocerystorewhenfeelingillness.Inaddition,thosesaidfactors

affectedtheattitudeincomplimentarymedicines/bolus/dietarysupplementconsumption.

Individualfactorsregardingtounderlyingdiseaseaffectedtheattitudeintakingcomplimentary

medicineswereoutofharm.Andalsothe individual factors regardingtothenumberof

householdmembersresultedinthebehaviorofgettingdietarysupplementtotreatpre-

existingdiseaseslikediabetes,osteoarthritisweresecurewithstatisticalsignificantlevelat

0.05.TheelderlywithdiabetesandhypertensioninPhatthalungprovincehavegoodbehavior

/attitudefortheuseofdrugsanddietarysupplements.Healthcareprofessionalsshouldgive

additionalknowledge for theelderly includingof thehouseholdmembers inpurchasing

choicesofdrugsanddietarysupplements;inordertomaketheelderlywithdiabetesand

hypertensioncandotheselectionofdrugsandhealthproductssafely.

Keywords:Drugusebehavior,Elderly,Hypertension,Diabetes

8วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNAL ปีที่ 34 ฉบับที่ 3 ประจำ�เดือน มิถุน�ยน - กันย�ยน 2563

บทน�ำ

รายงานของกรมกจิการผูส้งูอายุ(กรมกจิการ

ผู้สูงอายุ, 2563) สถิติผู้สูงอายุของประเทศไทย

ธันวาคม 2562 จ�านวน 11,136,059 คน คิดเป็น

ร้อยละ 16.73 ของประชากรคนไทยทั้งหมด

66,558,935 คน ประชากรกลุ่มอายุ 60 ปีขึ้นไป

ในเขตสุขภาพท่ี 1-12 ไม่รวมกรุงเทพมหานคร

มีจ�านวนประชากร 8,442,032 คน ป่วยเป็นโรค

ความดันโลหิตสูงจ�านวน3,720,724คน(44.07%)

โรคเบาหวานจ�านวน 1,660,473 คน (19.67%)

จังหวัดพัทลุงมีประชากรทั้งหมดในปี พ.ศ.2562

จ�านวน 524,705 คน เป็นผู้สูงอายุท่ีมีอายุ 60 ปี

ขึ้นไป จ�านวน 93,897 คน (17.89%) (กระทรวง

สาธารณสุข, 2562) รายงานระบบคลังข้อมูลโรค

ไม่ตดิต่อเรือ้รงัของส�านกังานสาธารณสขุจังหวัดพทัลงุ

ผู้สูงอายุป่วยเป็นโรคความดันโลหิตสูง จ�านวน

36,546 คน (38.92%) และโรคเบาหวานจ�านวน

14,877 คน (15.84%) ของประชากรผู้สูงอาย ุ

ในจังหวัดพัทลุง

การส�ารวจสุขภาพคนไทยโดยการตรวจ

ร่างกาย พบว่ากลุ่มผู้สูงอายุมีการใช้ยามากกว่า

ประชากรในกลุ่มวัยอื่น โดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่ม

ยาแก้ปวด ยานอนหลับ และยาลูกกลอน ส่งผลให้

ผู้สูงอายุมีโอกาสที่จะเกิดปัญหาจากการใช้ยา

มากกว่าคนในกลุ่มวัยอื่น (วิชัย เอกพลากร,2552)

การใช้ยาหลายชนิดในผู้สูงอายุเป็นเหตุให้มีโอกาส

เกิดปัญหาปฏิกริยาระหว่างยาได้มากส่งผลกระทบ

ต่อผู ้สูงอายุด้านคุณภาพชีวิต เป็นภาระต่องบ

ประมาณและบุคลากรในการดูแลผู้สูงอายุที่ได้รับ

ผลกระทบจากการใช้ยาร่วมกันหลายขนานอีกด้วย

(ศิรสาเรืองฤทธิ์ชาญกุล,2018)

การเลือกซื้อผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเกิดขึ้น

เมื่อผู้ป่วยต้องการแสวงหาการรักษาโรคด้วยตนเอง

จากการทบทวนรายงานวิจัย ค.ศ.2000–2014

จ�านวน 27 การศึกษา (Riana & Beata, 2017)

พบว่าประมาณร้อยละ11ของยาที่ผู้ป่วยได้ซื้อหา

มาเองเพื่อการรักษาโรคความดันโลหิตสูงนั้น

เฉลี่ยประมาณร้อยละ25ของผู้ป่วยได้ใช้ผลิตภัณฑ์

ดังกล่าวเป็นทางเลือกโดยส่วนมากจะเป็นสมุนไพร

เพื่อลดความดันโลหิต ร้อยละ 70 ของผู้ป่วยที่ม ี

อาการความดันโลหิตสูง จะรับประทานยาที่เข้าถึง

ได้ง่าย(OverTheCounter:OTC)ส�าหรับรักษา

อาการเจ็บป่วยเล็กน้อยการใช้ยาลดความดันโลหิต

พร้อมกบัยาลดปวดและผลติภัณฑ์สมนุไพรจงึมกัเจอ

เป็นเรื่องปกติในทางคลินิก จากรายงานการศึกษา

พฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารของ

ผู้ป่วยเบาหวานในเขตเทศบาลต�าบลวาริชภูมิ

อ�าเภอวาริชภูมิจังหวัดสกลนครพบว่ากลุ่มตัวอย่าง

ผู้ป่วยเบาหวานร้อยละ 28.46 เคยและหรือก�าลัง

บริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ซึ่งจะรับประทาน

วันละ 1-2 ครั้ง ควบคู่กับยาเบาหวานท่ีแพทย์สั่ง

โดยคาดหวงัเพือ่บ�ารงุร่างกายและให้หายจากอาการ

เบาหวาน ซึ่งมีแรงจูงใจจากตัวแทนขายตรงเกือบ

ร้อยละ50(สมใจและกรแก้ว,2556)

ส่วนการส�ารวจปัญหาและพฤติกรรมการ

ใช้ยาผลติภณัฑ์เสรมิอาหารและสมนุไพรของผูส้งูอายุ

กรณศีกึษาชมุชนศรีษะจรเข้น้อยจงัหวัดสมทุรปราการ

(ปิยะวัน,ปวีณา,หรรษาและวรัญญา,2559)พบว่า

ในกลุ่มตัวอย่างลืมรับประทานยาร้อยละ 35.7,

การซื้อยาเพิ่มเองร้อยละ 21.2, ใช้ยาแผนโบราณ

ร้อยละ 19.1, ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารร้อยละ 14.2

และยาสมุนไพรร้อยละ 62.2 เพื่อรักษาโรค

9 วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNALปีที่ 34 ฉบับที่ 3 ประจำ�เดือน มิถุน�ยน์ - กันย�ยน 2563

โดยมีผู้สูงอายุเพียงร้อยละ 7.7 แจ้งให้แพทย์ทราบ

ว่าได้ใช้ยาแผนโบราณ ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารหรือ

สมุนไพรร่วมกับยาแผนปัจจุบันในการรักษาโรค

งานวิจัยหลายชิ้นชี้ให้เห็นถึงพฤติกรรม

การเลือกใช้ยาของผู้สูงอายุ แต่ยังไม่มีข้อมูลของ

จังหวัดพัทลุง ผู้วิจัยในฐานะปฏิบัติงานด้านการ

คุ้มครองผู้บริโภคของส�านักงานสาธารณสุขจังหวัด

จึงจ�าเป็นต้องมีข้อมูลพฤติกรรมการเลือกใช้ยาและ

ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารในผู้สูงอายุจึงเลือกผู้สูงอายุ

60 ปีขึ้นไป ที่ป่วยเป็นโรคความดันโลหิตสูงหรือ

โรคเบาหวาน ส�าหรับใช้เป็นข้อมูลพื้นฐานในการ

วางแผนการด�าเนินงานคุ้มครองผู้บริโภค

วัตถุประสงค์

เพื่อศึกษาพฤติกรรม เจตคติ และปัจจัย

ท่ีมีผลต่อพฤติกรรมและเจตคติการเลือกใช้ยาและ

ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารของผู้สูงอายุที่ป่วยเป็นโรค

เบาหวานโรคความดันโลหิตสูงในจังหวัดพัทลุง

กรอบแนวคิด

ผู้วิจัยก�าหนดปัจจัยส่วนบุคคลเป็นตัวแปร

ต้นและตัวแปรตามด้านพฤติกรรม 6 ตัวแปร

ด้านเจตคติ5ตัวแปร

ระเบียบวิธีกำรวิจัย

การวจิยัเป็นการวจิยัเชงิส�ารวจณจดุเวลาใด

เวลาหนึ่งแบบตัดขวาง (Cross-sectional

descriptivestudy)

ประชำกรและกลุ่มตัวอย่ำง

ประชากรที่ใช้ในการศึกษาครั้งนี้ คือ ผู้สูง

อายุ 60 ปีขึ้นไป ซึ่งได้รับการวินิจฉัยจากแพทย์ว่า

ป่วยเป็นโรคเบาหวานหรือโรคความดันโลหิตสูง

พกัอาศยัในครวัเรอืนของจงัหวดัพทัลงุในปีพ.ศ.2562

จ�านวน51,423คนผู้วิจัยได้ก�าหนดขนาดตัวอย่าง

จากตารางส�าเรจ็รปูของยามาเน่ทีร่ะดบัความเช่ือมัน่

95% ค�านวณตัวอย่างทั้งหมด 398 คน ผู้วิจัย

ปรับกลุ่มตัวอย่างเป็น 440 คนท�าการสุ่มตัวอย่าง

แบบชัน้ภมูิประชากรถกูแบ่งชัน้ตามอ�าเภอในแต่ละ

อ�าเภอเลอืก1ต�าบลต�าบลละ4หมูบ้่านหลงัจากนัน้

เลือกครัวเรือนด้วยวิธีสุ่มอย่างง่ายจากครัวเรือนที่ม ี

ผู้ป่วยสูงอายุซึ่งป่วยเป็นโรคความดันโลหิตสูงหรือ

โรคเบาหวานพักอาศัยอยู่ ผู้สูงอายุสามารถสื่อสาร

ภาษาไทยได้และยนิดตีอบแบบสอบถามหากหมูบ้่าน

ใดมกีลุม่เป้าหมายน้อยกว่า11คนเพิม่จ�านวนหมูบ้่าน

จนครบตามเป้าหมายจนได้ตวัอย่างครบ40ตวัอย่าง

ในแต่ละอ�าเภอ

เครื่องมือที่ใช้ในกำรวิจัย

แบบสอบถามการใช้ยาของผูส้งูอายโุครงการ

ยาปลอดภัยในชมุชนส�านกังานคณะกรรมการอาหาร

และยาประกอบด้วย3ส่วนคือส่วนที่ 1ข้อมูล

ครัวเรือนที่ส�ารวจส่วนที่2ข้อมูลผู้ป่วยเพศอายุ

การศึกษาโรคประจ�าตัวจ�านวนสมาชิกในครัวเรือน

ส่วนที่ 3 พฤติกรรมการเลือกใช้ยาและผลิตภัณฑ ์

ตัวแปรต้น

ปัจจัยส่วนบุคคล

ได้แก่

-เพศ

-อายุ

-การศึกษา

-จ�านวนสมาชิกใน

ครัวเรือน

-โรคประจ�าตัว

ตัวแปรตำม 1.ด้านพฤติกรรมการเลือกใช้ยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร-กินยาสมุนไพรร่วมกับยาแผนปัจจุบัน-กินยาลูกกลอนแทนยาแผนปัจจุบัน-กินผลิตภัณฑ์เสริมอาหารร่วมกับยาแผนปัจจุบัน-ซื้อผลิตภัณฑ์เสริมอาหารจากตัวแทนขายในหมู่บ้าน-ซื้อผลิตภัณฑ์เสริมอาหารจากทีวีวิทยุ-ซื้อยาชุดจากร้านยาหรือร้านช�ามากิน2.ด้านเจตคติการเลือกใช้ยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร-การกินอาหารเสริมเพื่อช่วยรักษาโรคที่เป็น-การกินยาแผนโบราณไม่มีอันตราย-การกินยาชุดเมื่อมีอาการไม่สบาย-ยาสมุนไพรเป็นยาที่มีความปลอดภัยสามารถซื้อกินเองได้-ยาลูกกลอนยาต้มยาหม้อเป็นยาที่ช่วยบรรเทาอาการป่วย

10วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNAL ปีที่ 34 ฉบับที่ 3 ประจำ�เดือน มิถุน�ยน - กันย�ยน 2563

เสรมิอาหารในช่วง3เดอืนทีผ่่านมาแบ่งเป็น3ระดบั

คือ ท�าสม�่าเสมอ ท�าบางคร้ัง ไม่เคยท�า และส่วน

เจตคตกิารใช้ยาและผลติภณัฑ์เสรมิอาหารแบ่งเป็น

3ระดับคือเห็นด้วยไม่เห็นด้วยไม่แน่ใจ

กำรตรวจสอบคุณภำพเครื่องมือ

ทดสอบคุณภาพของเครื่องมือโดยหาความ

ตรง ความน่าเชื่อถือ ความยากของค�าถาม อ�านาจ

การจ�าแนกและความเป็นปรนัยดังนี้

1.ความตรงตามเนือ้หา(contentvalidity)

ใช้ผู้เชี่ยวชาญจ�านวน3ท่าน ในสาขาเภสัชศาสตร์

2ท่านและพฤติกรรมศาสตร์1ท่านเพื่อตรวจสอบ

ความครอบคลมุของเนือ้หาความถกูต้องและชัดเจน

ของภาษาเพือ่ให้สอดคล้องกบันยิามและกรอบแนวคิด

ทดลองใช้เกบ็ข้อมลู3แห่งคอืจงัหวดัพะเยาจงัหวดั

อุบลราชธานี และจังหวัดขอนแก่น น�ามาปรับปรุง

ภาษาที่ใช้เพื่อให้ชัดเจนและเข้าใจง่ายยิ่งขึ้น

2.ความน่าเชื่อถือ(reliability)โดยหาค่า

สัมประสิทธ์ิแอลฟ่าของครอนบัค ด้านพฤติกรรม

จ�านวน6ข้อ ได้ค่าเป็น 0.708ส่วนเจตคติการใช้

ยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร จ�านวน 5 ข้อ ได้ค่า

เป็น0.739

กำรเก็บรวบรวมข้อมูล

ผู้วิจัยประสานงานกับผู้ช่วยวิจัยในแต่ละ

อ�าเภอที่ผ่านการอบรมเกี่ยวกับโครงการวิจัยเครื่อง

มือการวิจัยและวิธีเก็บข้อมูล จ�านวน 11 อ�าเภอ

ในจงัหวดัพทัลงุเพือ่ชีแ้จงวตัถปุระสงค์ของการท�าวจัิย

ขอความร่วมมือในการเก็บข้อมูล ตามกลุ่มตัวอย่าง

ทีไ่ด้สุม่ไว้โดยใช้แบบสอบถามการใช้ยาของผูส้งูอาย ุ

โครงการยาปลอดภยัในชุมชนโดยเกบ็ข้อมลูระหว่าง

วันที่11–31มีนาคมพ.ศ.2563ได้ข้อมูลที่มีความ

สมบูรณ์ของการตอบแบบสอบถามจ�านวน423ชุด

คิดเป็นร้อยละ96.13ของกลุ่มตัวอย่าง

กำรวิเครำะห์ข้อมูล

ใช้โปรแกรมส�าเร็จรูป โดยสถิติที่ใช้ในการ

วิเคราะห์ข้อมูลในแต่ละส่วนดังนี้คือ

1.ข้อมูลทั่วไปส่วนบุคคลเพศอายุระดับ

การศึกษา จ�านวนสมาชิกในครัวเรือน โรคเรื้อรัง

ที่เป็น คะแนนพฤติกรรมและเจตคติการใช้ยาและ

ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ใช้สถิติร้อยละ ค่าเฉลี่ยและ

ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน

2.ทดสอบหาปัจจยัส่วนบคุคลประกอบด้วย

เพศอายุระดบัการศกึษาจ�านวนสมาชกิในครวัเรอืน

โรคเรื้อรังที่เป็น ที่มีผลต่อพฤติกรรมและเจตคติ

ของการเลือกใช้ยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร

โดยใช้สถิติไคสแควร์

จริยธรรมกำรวิจัย

การวิจัยนี้ผ่านการพิจารณารับรองการวิจัย

จากคณะกรรมการจรยิธรรมการวิจยัในมนษุย์ส�านกังาน

สาธารณสขุจงัหวดัพทัลงุกระทรวงสาธารณสุขเอกสาร

รับรองเลขที่PPHORECNO.012

ผลกำรวิจัย

1.ข้อมูลส่วนบุคคล

กลุ่มตัวอย่างจ�านวน423คนส่วนใหญ่

เป็นเพศหญงิ303คน(71.6%)สดัส่วนอายใุนแต่ละ

ช่วงอายุมจี�านวนใกล้เคียงกนักลุม่อายทุีพ่บมากทีส่ดุ

คืออายุ65-69ปี96คน(22.7%)รองลงมาเป็น

กลุ่มอายุ60–65ปี95คน(22.5%)การศกึษาประถม

11 วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNALปีที่ 34 ฉบับที่ 3 ประจำ�เดือน มิถุน�ยน์ - กันย�ยน 2563

ศึกษา 349 คน (82.54%) อาศัยอยู่กับสมาชิก

ในครัวเรือนด้วยกัน 2-4 คน 293 คน (69.3%)

ดังรายละเอียดในตารางที่1

ตำรำงที่ 1 จ�านวนและร้อยละของผู้สูงอายุในครัว

เรือนที่ส�ารวจแยกตามเพศอายุการศึกษาสมาชิก

ในครัวเรือนและโรคที่เป็น(N=423)ข้อมูลทั่วไป จ�านวน(คน) ร้อยละ

เพศ

ชาย 120 28.37

หญิง 303 71.63

อำยุ

60-64ปี 95 22.5

65-69ปี 96 22.70

70-74ปี 89 21.04

75-79ปี 79 18.68

80ปีหรือมากกว่า 64 15.13

ระดับกำรศึกษำ

ไม่ได้เรียน 54 12.87

ประถมศึกษา 349 82.51

มัธยมศึกษา 17 4.02

อนุปริญญา 1 0.24

ปริญญาตรีหรือสูงกว่า 2 0.47

สมำชิกในครัวเรือน

อยู่คนเดียว 47 11.11

2-4คน 293 69.27

5–7คน 72 17.02

8คนหรือมากกว่า 11 2.60

โรค

โรคความดันโลหิตสูงร่วมโรคอื่นๆ* 121 28.61

โรคความดันโลหิตสูง 107 25.30

โรคเบาหวานความดันโลหิตสูงและร่วมโรคอื่นๆ 64 15.13

โรคเบาหวานและความดันโลหิตสูง 61 14.42

โรคเบาหวาน 39 9.21

โรคเบาหวานร่วมโรคอื่นๆ 31 7.33

หมายเหตุ:โรคอื่นๆ หมายถึงโรคเรื้อรังที่ไม่ใช่โรค

เบาหวานหรือโรคความดันโลหิตสูง

2.คะแนนพฤติกรรมและเจตคติกำรเลือก

ใช้ยำและผลิตภัณฑ์เสริมอำหำร

ตำรำงที่2พฤติกรรมการเลือกใช้ยาและผลิตภัณฑ์

เสริมอาหารของผู้สูงอายุ(N=423)

ข้อค�าถาม

ร้อยละของผู้ป่วยคะแนน

Mean±SDท�าสม�่าเสมอ

ท�าบางครั้ง

ไม่เคยท�า

1.กินยาสมุนไพรหรือยาแผนโบราณร่วมกับยาแผนปัจจุบันเพื่อช่วยรักษาโรคที่เป็นอยู่

2.10 29.30 68.60 2.66±0.516

2.กินยาลูกกลอนยาต้มยาหม้อแทนยาแผนปัจจุบัน

0.50 15.10 84.40 2.84±0.380

3.กินอาหารเสริมร่วมกับยาแผนปัจจุบันเพื่อช่วยรักษาโรคที่เป็นอยู่

1.40 21.00 77.50 2.76±0.459

4.ซื้ออาหารเสริมที่มีตวัแทนหรอืบรษิทัมาขายที่บ้านหรือในหมู่บ้าน

0.20 9.50 90.30 2.90±0.307

5.ซื้ออาหารเสริมหรือยาแผนโบราณที่โฆษณาผ่านวิทยุหรือโทรทัศน์

0.20 7.80 92.00 2.92±0.284

6.ซื้อยาชุดจากร้านยาหรือร้านช�ามากินเมื่อเจ็บป่วยไม่สบาย

1.90 20.80 77.30 2.75±0.473

พฤติกรรมเฉลี่ยคะแนนเต็ม3(ท�าเสมอ=1คะแนน,ท�าบางครั้ง=2,ไม่เคยท�า=3)

2.80±0.09

ตำรำงที่ 3 เจตคติการเลือกใช้ยาและผลิตภัณฑ์

เสริมอาหารของผู้สูงอายุ(N=423)

ข้อค�าถาม

ร้อยละของผู้ป่วยคะแนน

Mean±SDเห็นด้วย ไม่แน่ใจ ไม่เห็นด้วย

1.การกินอาหารเสริมเพื่อช่วยรักษาโรคที่เป็นอยู่เช่นเบาหวานความดันโลหิตสูงเป็นสิ่งที่ปลอดภัย

5.40 32.20 62.40 2.57±0.60

2.การกินยาแผนโบราณไม่มีอันตราย

8.30 40.00 51.80 2.43±0.64

3.การกินยาชุดเมื่อมีอาการไม่สบายเช่นเกิดการอักเสบเป็นไข้ปวดเมื่อยช่วยให้หายจากโรคได้เร็วขึ้น

5.00 23.40 71.60 2.67±0.57

12วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNAL ปีที่ 34 ฉบับที่ 3 ประจำ�เดือน มิถุน�ยน - กันย�ยน 2563

ข้อค�าถาม

ร้อยละของผู้ป่วยคะแนน

Mean±SDเห็นด้วย ไม่แน่ใจไม่เห็นด้วย

4.ยาสมุนไพรเป็นยาที่มีความปลอดภัยสามารถซื้อกินเองได้

8.00 30.00 61.90 2.54±0.64

5.ยาลูกกลอนยาต้มยาหม้อเป็นยาที่ช่วยบรรเทาอาการป่วยเช่นปวดเมื่อยแก้อักเสบได้ดี

4.00 27.00 69.00 2.65±0.56

เจตคติเฉลี่ยคะแนนเต็ม3(เห็นด้วย=1คะแนน,ไม่แน่ใจ=2,ไม่เห็นด้วย=3)

2.57±0.09

3. กำรหำปัจจัยส่วนบุคคลที่มีผลต่อ

พฤตกิรรมกำรเลอืกใช้ยำและผลติภณัฑ์เสรมิอำหำร

ปัจจัยด้านโรคประจ�าตัวที่เป็นและจ�านวน

สมาชิกในครัวเรือนส่งผลต่อพฤติกรรมการกินยา

สมนุไพรหรอืกินยาแผนโบราณร่วมกบัยาแผนปัจจบุนั

เพื่อช่วยรักษาโรคท่ีเป็นอยู่ และพฤติกรรมการซ้ือ

ยาชุดจากร้านขายยาหรือร้านช�ามากินเม่ือเจ็บป่วย

ไม่สบาย อย่างมีนัยส�าคัญทางสถิติท่ีระดับ 0.05

ส่วนปัจจัยด้านเพศ อายุ การศึกษา ไม่ส่งผลต่อ

พฤติกรรมการเลือกใช้ยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร

รายละเอียดในตารางที่4

ตำรำงที่4ปัจจัยส่วนบคุคลทีม่ผีลต่อพฤตกิรรมการ

เลือกใช้ยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร(*p

13 วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNALปีที่ 34 ฉบับที่ 3 ประจำ�เดือน มิถุน�ยน์ - กันย�ยน 2563

ข้อค�าถาม เพศ อายุการศึกษา

โรคประจ�าตัวที่เป็น

จ�านวนสมาชิกในครัวเรือน

2.การกินยาแผนโบราณไม่มีอันตราย

0.216 0.196 0.569 0.002* 0.221

3.การกินยาชุดเมื่อมีอาการไม่สบายเช่นเกิดการอักเสบเป็นไข้ปวดเมื่อยช่วยให้หายจากโรคได้เร็วขึ้น

0.333 0.923 0.100 0.324 0.152

4.ยาสมุนไพรเป็นยาที่มีความปลอดภัยสามารถซื้อกินเองได้

0.249 0.190 0.377 0.090 0.141

5.ยาลูกกลอนยาต้มยาหม้อเป็นยาที่ช่วยบรรเทาอาการป่วยเช่นปวดเมื่อยแก้อักเสบได้ดี

0.616 0.692 0.643 0.028* 0.002*

p

14วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNAL ปีที่ 34 ฉบับที่ 3 ประจำ�เดือน มิถุน�ยน - กันย�ยน 2563

(ปิยะวัน,ปวีณา,หรรษาและวรัญญา,2559)พบ

ปัญหาพฤตกิรรมการใช้ยาโดยผูส้งูอายซุือ้ยาเพิม่เอง

ร้อยละ21.2การใช้ยาแผนโบราณร้อยละ19.1การใช้

ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารร้อยละ14.2แต่การศึกษานี้

พบว่ากลุ่มตัวอย่างมีพฤติกรรมการซ้ือผลิตภัณฑ์

เสริมอาหารจากตัวแทนขายน้อยกว่าการศึกษา

พฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารของ

ผูป่้วยเบาหวานในเขตเทศบาลต�าบลวารชิภมูิอ�าเภอ

วาริชภูมิ จังหวัดสกลนคร ที่พบว่าแรงจูงใจที่ท�าให้

ตดัสนิใจรับประทานผลติภณัฑ์เสรมิอาหารคอืตวัแทน

ขายตรงถงึร้อยละ48.65และซือ้จากตวัแทนขายตรง

ร้อยละ54.05ดังนั้นการให้ความรู้กับผู้สูงอายุหรือ

ผู้ดูแลผู้สูงอายุ เพ่ือให้เกิดความตระหนักถึงปัญหา

อันตรายที่อาจเกิดขึ้นจึงเป็นสิ่งที่จ�าเป็น

การศึกษานี้พบว่าผู้สูงอายุมีเจตคติต่อการ

ใช้ยาแผนโบราณและผลิตภัณฑ์เสริมอาหารระดับ

คะแนนเฉลี่ย2.57±0.09คะแนน (คะแนนเต็ม3)

โดยคะแนนเฉลี่ยเจตคติของการศึกษาน้ีคะแนนสูง

กว่าการส�ารวจการใช้ยาปฏิชีวนะและผลิตภัณฑ์

สขุภาพทีผ่สมสเตยีรอยด์ในผูส้งูอายุทีมี่ระดบัคะแนน

เฉลี่ย 9.1±2.3 (คะแนนเต็ม 15) (ชมพูนุกท และ

คณะ,2562)แสดงให้เห็นว่าผู้สูงอายุตามการศึกษา

น้ีส่วนใหญ่มีเจตคติที่ดีต่อการใช้ยาและผลิตภัณฑ ์

เสริมอาหาร สอดคล้องกับการใช้ยาในผู้สูงอายุทีมี

โรคหลอดเลือดหัวใจหรือโรคความดันโลหิตสูงของ

ประเทศออสเตรเลีย(Kyrillos,2010)ที่พบว่าผู้สูง

อายุจะซื้อยาหรือผลิตภัณฑ์เสริมอาหารมากินเอง

เป็นจ�านวนน้อยเนือ่งจากเห็นว่าโรคท่ีตนเองเป็นอยู่

ในปัจจุบันมีอันตรายร้ายแรง

ผู้สูงอายุเห็นด้วยต่อการกินยาลูกกลอน

ยาต้มยาหม้อเป็นยาที่ช่วยบรรเทาอาการป่วยเช่น

ปวดเมื่อยแก้อักเสบได้ดีร้อยละ4.00และเห็นด้วย

กับการกินยาแผนโบราณไม่มีอันตรายร้อยละ 8.30

แสดงให้เห็นว่าผู้สูงอายุควรระมัดระวังต่อการกิน

ผลิตภัณฑ์อื่น ๆ ที่อาจส่งผลกระทบต่อการรักษา

โรคเรื้อรังที่ตนเองเป็น

โรคประจ�าตัวที่เป็นและจ�านวนสมาชิก

ในครวัเรือนทีผู่สู้งอายพุกัอาศยัอยูด้่วยกนัเป็นปัจจยั

ที่ส่งผลต่อพฤติกรรมการกินยาสมุนไพรหรือยา

แผนโบราณร่วมกับยาแผนปัจจุบันเพื่อรักษาโรค

ที่เป็นอยู่ พฤติกรรมการซื้อยาชุดจากร้านยาหรือ

ร้านช�ามากินเมื่อเจ็บป่วยไม่สบาย และเจตคติ ต่อ

การกินยาลูกกลอน ยาต้ม ยาหม้อ เป็นยาที่ช่วย

บรรเทาอาการป่วยเช่นปวดเมื่อยแก้อักเสบได้ดี

ปัจจัยโรคประจ�าตัวที่เป็น ส่งผลต่อเจตคต ิ

ต่อการกนิยาแผนโบราณไม่มอีนัตรายแสดงให้เหน็ว่า

ลกัษณะอาการของโรคทีเ่ป็นส่งผลต่อการเลอืกใช้ยา

และผลติภัณฑ์เสรมิอาหารส่วนปัจจยัจ�านวนสมาชิก

ในครอบครวัมผีลต่อการกนิอาหารเสรมิเพือ่ช่วยโรค

ที่เป็นอยู่เช่นเบาหวานข้อเสื่อมเป็นสิ่งที่ปลอดภัย

สอดคล้องกับพฤติกรรมการใช้ยาของผู้ป่วยสูงอายุ

โรคเร้ือรงัในชมุชนเชียงทองต�าบลระแหงอ�าเภอเมอืง

จังหวัดตาก (จิตชนก, 2556) ที่พบว่าปัจจัยที่มีผล

ต่อพฤตกิรรมการใช้ยาของผูส้งูอายคุอืจ�านวนชนดิยา

ทีใ่ช้ต่อวนักบัการบรหิารยาของโรคทีเ่ป็นซึง่สามารถ

เทียบเคียงได้กับการศึกษานี้

กำรน�ำผลกำรวิจัยไปใช้

ผลการศึกษาท่ีได้สามารถน�าไปวางแผน

ในการด�าเนนิงานคุม้ครองผูบ้รโิภคเรือ่งการให้ความรู้

เพ่ิมเติมในเรื่องโรคเร้ือรังแก่ผู้สูงอายุ ทั้งในเรื่อง

ความรูค้วามเข้าใจในการใช้ยาแผนโบราณยาสมนุไพร

15 วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNALปีที่ 34 ฉบับที่ 3 ประจำ�เดือน มิถุน�ยน์ - กันย�ยน 2563

และผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร เพ่ือให้ผู้สูงอายุซ่ึงป่วย

เป็นโรคเบาหวานและความดนัโลหติสูงมีความเข้าใจ

ท่ีถูกต้องมากขึ้นในการใช้ยาแผนปัจจุบันร่วมกับยา

ทางเลอืกเหล่านัน้นอกจากน้ีปัจจยัด้านจ�านวนสมาชกิ

ในครวัเรอืนนัน้สมาชกิในครวัเรอืนทีม่ผีูป่้วยโรคเร้ือรัง

เบาหวานความดนัโลหติสูงควรจะได้รับความรู้ความ

เข้าใจต่อการใช้ยาแผนโบราณและผลิตภัณฑ ์

เสริมอาหารในการใช้ร่วมกันเพื่อการรักษาโรคของ

ผู้สูงอายุ สามารถน�าผลที่ได้จากการศึกษานี้ไปใช ้

ส�าหรับการวางแผนการเฝ้าระวังผลิตภัณฑ์สุขภาพ

ในร้านยาหรือในร้านช�าเพราะจากการศึกษายัง

พบปัญหาผูส้งูอายทุมีีโรคประจ�าตวัความดนัโลหิตสูง

หรือโรคเบาหวาน ยังมีพฤติกรรมซื้อยาชุดจาก

ร้านยาหรือร้านช�ามากินเมื่อเจ็บป่วยไม่สบาย

ข้อเสนอแนะในกำรท�ำวิจัยครั้งต่อไป

การส�ารวจตามแบบสอบถามนีเ้ป็นการส�ารวจ

ในหมูบ้่านซึง่เป็นเขตชนบททีผู่ส้งูอายมีุความใกล้ชิด

กับผู้ให้บริการของโรงพยาบาลชุมชน โรงพยาบาล

ส่งเสริมสุขภาพต�าบล(รพ.สต.)จึงควรขยายผลการ

ศึกษาในพื้นที่อื่น ๆ และหาปัจจัยอื่นท่ีอาจมีผล

ต่อพฤติกรรมและเจตคติต่อการเลือกใช้ยาและ

ผลติภณัฑ์เสรมิอาหารของผูส้งูอายทุีป่่วยเป็นโรคเรือ้รงั

เช่นรายได้ของกลุม่ตวัอย่างสทิธกิารรกัษาพยาบาล

เป็นต้นเพ่ือน�ามาวางแผนการดแูลรักษาผูป่้วยต่อไป

กิตติกรรมประกำศ

การวิจัยครั้งนี้ส�าเร็จด้วยดี ได้รับความ

อนุเคราะห์จากผู้ให้ข้อมูลและผู้ประสานงานประจ�า

อ�าเภอทุกท่าน ภญ.ภควดี ศรีภิรมย์, ภญ.สรียา

เวชวิฐาน ส�านักงานคณะกรรมการอาหารและยา,

ภญ.พรชนก เจนศิริศักดิ์ ส�านักงานสาธารณสุข

จังหวัดพัทลุงที่ให้ค�าปรึกษาในการท�าวิจัยและขอ

ขอบคุณภก.ณัษฐ์พงษ์พัฒนพงศ์หัวหน้ากลุ่มงาน

คุ้มครองผู้บริโภค ที่ได้ให้การสนับสนุนการท�างาน

จนบรรลุผลส�าเร็จ

เอกสำรอ้ำงอิง

กมลภูถนอมสัตย์,วิไลตาปะสี.(เมษายน-มิถุนายน

2558).รูปแบบการปรับพฤติกรรมการใช้ยา

รักษาตามแผนการรกัษาของผูส้งูอายคุวาม

ดันโลหิตสูงในชุมชน. วารสารวิจัยเพื่อการ

พัฒนาเชิงพื้นที่,7(2),37-49.

กรมกิจการผู้สูงอายุ. (2563). สถิติผู้สูงอายุของ

ประเทศไทย.ค้นเมือ่กุมภาพนัธ์1,2563,จาก

http://www.dop.go.th/th/know/1/275

กระทรวงสาธารณสุข. (2562). ประชากรทะเบียน

ราษฎร์ จ�าแนกรายอายุและเพศ. ค้นเมื่อ

กุมภาพันธ์14,2563,จากhttps://hdc

service.moph.go.th/hdc/main/index.

php

จิตชนก ลี้ทวีสุข. (2556). พฤติกรรมการใช้ยาของ

ผู้ป่วยสูงอายุโรคเรื้อรัง ในชุมชนเชียงทอง

ต�าบลระแหง อ�าเภอเมือง จังหวัดตาก.

ศูนย์แพทยศาสตรศึกษาชัน้คลินกิโรงพยาบาล

สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช.

ชมพูนุทเสียงแจ้วคชาพลนิ่มเดชนาฎยาสุวรรณ

พุทธชาติ มากชุมนุม วิโรจน์ ทองฉิม

ณัฐนันท์เพชรประดิษฐ์.(ม.ค.-มี.ค.2562).

การส�ารวจการใช้ยาปฏชีิวนะและผลติภณัฑ์

สุขภาพทีผ่สมสเตยีรอยด์ในผู้สูงอาย.ุวารสาร

วิชาการแพทย์เขต11.1,231-242.

16วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNAL ปีที่ 34 ฉบับที่ 3 ประจำ�เดือน มิถุน�ยน - กันย�ยน 2563

ปิยะวัน วงบุญหนัก, ปวีณา ว่องตระกูล, หรรษา

มหามงคล,วรัญญาเนียมข�า.(ก.ค.-ธ.ค.

2559). การส�ารวจปัญหาและพฤติกรรม

การใช้ยาผลิตภณัฑ์เสรมิอาหารและสมนุไพร

ของผู้สูงอายุ กรณีศึกษาชุมชนศีรษะจรเข้

น้อยจังหวัดสมุทรปราการ.วารสารมฉก.

วิชาการ.39,97-108.

วชัิยเอกพลากร.(ม.ป.ป.).รายงานการส�ารวจสขุภาพ

ประชาชนไทยโดยการตรวจร่างกาย

ครั้งที่4พ.ศ.2551-2552.(เจริญผลพงษ์

พานิช,บ.ก.)กรุงเทพฯ:ส�านักงานส�ารวจ

สุขภาพประชาชนไทย.

ศิรสาเรืองฤทธิ์ชาญกุล.(มกราคม-มีนาคม2561).

การใช้ยาร่วมกันหลายขนานในผู้สูงอายุ.

รามาธิบดีเวชสาร.41(1).

สมใจผ่านภูวงษ์,กรแก้วจันทภาษา.(2556).พฤติกรรม

การบรโิภคผลติภณัฑ์เสรมิอาหารของผูป่้วย

เบาหวานในเขตเทศบาลต�าบลวาริชภูมิ

อ�าเภอวาริชภูมิจังหวัดสกลนคร.The 5th

Annual Northeast Pharmacy Research

Conference of 2013 “Pharmacy

Profession:Moving Forward to ASEAN

Harmonization”(หน้า155-159).ขอนแก่น:

คณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยขอนแก่น

HDC - Dashboard. (2562). อัตราการป่วยด้วย

โรคเบาหวาน เขตสุขภาพที่ 12 จังหวัด

พทัลงุ.ค้นเม่ือพฤศจกิายน30,2562,จาก

กลุม่รายงานมาตรฐาน:shorturl.at/duvP6

Kyrillos Guirguis. (2010, July). The use of

nonprescriptionmedicines among

elderlypatientswithchronicillness

and their need for pharmacist

interventions. The consultant

pharmacist.25(7),433-439.

RameshwarNathChaurasia,AlokKumarSingh,

I S Gambhir. (2005, Sep). Rational

DrugTherapy inElderly. Journalof

theindianacademyofgeriatrics.1(2),

82-88.

Riana Rahmawati, Beata V Bajorek. (2017,

April).Self-medicationamongpeople

livingwith hypertension: a review.

FamilyPractice.34(2),147-153.

17 วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNALปีที่ 34 ฉบับที่ 3 ประจำ�เดือน มิถุน�ยน์ - กันย�ยน 2563

กำรพัฒนำรูปแบบกำรดูแลสุขภำพตนเองด้วยเทคนิคกำรวำงแผนแบบมีส่วนร่วม

ในผู้ป่วยเบำหวำนที่มำรับบริกำรณคลินิกเบำหวำนโรงพยำบำลมหำรำชนครศรีธรรมรำช

ModelDevelopmentofSelf-CarebyusinganAppreciationInfluence

Control(AIC)TechniqueamongDiabeticPatientsatMaharaj

NakhonSiThammaratHospitalไรนำรัตนพฤกษ์ขจร

RainaRatanaprukajon

โรงพยาบาลมหาราชนครศรีธรรมราช

MaharatNakhonSiThammaratHospital

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research)

มวีตัถปุระสงค์เพือ่พฒันารปูแบบการดแูลสขุภาพตนเองด้วยเทคนคิการวางแผนแบบมส่ีวนร่วม(Appreciation

Influence Control : AIC) ในผู้ป่วยเบาหวาน และเพ่ือทดสอบประสิทธิผลของการใช้รูปแบบการดูแล

สุขภาพตนเองด้วยเทคนิคการวางแผนแบบมีส่วนร่วม (AIC) ในผู้ป่วยเบาหวานที่มารับบริการณ คลินิก

เบาหวานโรงพยาบาลมหาราชนครศรีธรรมราชโดยด�าเนินการวิจัย2ขั้นตอนคือ

1. ขั้นตอนโปรแกรมการพัฒนารูปแบบการดูแลสุขภาพตนเอง โดยประยุกต์ใช้กระบวนการเทคนิค

การวางแผนแบบมีส่วนร่วม AIC 6 ขั้นตอน 1) การน�าเสนอข้อมูลสภาพปัญหา 2) การก�าหนดเป้าหมาย

3)การค้นหากิจกรรมการพัฒนา4)จัดล�าดับความส�าคัญ5)วางแผนหาผู้รับผิดชอบ6)จัดท�าแผน/กิจกรรม/

โครงการในกลุ่มทดลองที่ใช้คัดเลือกแบบเจาะจง(Purposivesampling)คือผู้ป่วยเบาหวานในกลุ่มทดลอง

50คนโดยมีผู้วิจยัและผูช้่วยวิจยัจ�านวน16คนประกอบดว้ยผูร้ับผดิชอบคลนิิกผู้ป่วยเบาหวานโรงพยาบาล

ส่งเสริมสุขภาพต�าบลเครือข่าย แพทย์ เภสัชกร พยาบาลประจ�าคลินิกผู้ป่วยเบาหวาน พยาบาลจิตเวช

นักโภชนากรนักกายภาพบ�าบัดเป็นกระบวนกรในการด�าเนินกระบวนการ

2.ขัน้ตอนการศกึษาผลของการใช้รูปแบบการดแูลสขุภาพตนเองด้วยเทคนคิAICของผูป่้วยเบาหวาน

คัดเลือกกลุ่มตัวอย่างผู้ป่วยเบาหวานแบบเจาะจง (Purposive sampling) จ�านวน 100 คน โดยสุ่มแบบ

อย่างง่าย (Simple random) เข้ากลุ่มทดลอง 50 คน กลุ่มควบคุม 50 คน โดยกลุ่มทดลองได้รับการใช ้

รูปแบบการดูแลสุขภาพตนเองด้วยเทคนิคAICจ�านวน1ครั้งส่วนกลุ่มควบคุมได้รับการพยาบาลตามปกติ

เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บข้อมูลเป็นแบบสอบถามที่ผู้วิจัยสร้างขึ้นประกอบด้วย1)แบบสอบถามข้อมูลทั่วไป

2)แบบสอบถามการรบัรูเ้รือ่งโรคเบาหวานปัจจยัเส่ียงในการเป็นโรคเบาหวานการรกัษาภาวะแทรกซ้อนและ

การปฏบิติัตัว3)แบบสอบถามการรบัรูค้วามสามารถในการดแูลตนเอง4)แบบสอบถามการปฏบิตัใินการดแูล

18วารสารสาธารณสุขมูลฐานภาคใต้SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNAL ปีที่ 34 ฉบับที่ 3 ประจำ�เดือน มิถุน�ยน - กันย�ยน 2563

ตนเอง และ 5) ระดับน�้าตาลในเลือด เครื่องมือได้ผ่านการตรวจสอบความตรงตามเนื้อหา (CVI) จาก

ผู้ทรงคุณวุฒิ3ท่านได้ค่าCVI=0.96และทดสอบความเที่ยง(Reliability)ของแบบสอบถามล�าดับที่2-4

โดยการทดสอบสมัประสทิธิแ์อลฟาของครอนบาค(AlphaCronbachCoefficient)กบัผูป่้วยเบาหวาน30คน

ได้เท่ากับ0.81,0.78และ0.83ตามล�าดับวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติพรรณนาและการทดสอบค่าที่อิสระ

ผลการศึกษาพบว่า

1. ผลของรูปแบบการดูแลสุขภาพตนเองของกลุ่มทดลองด้วยกระบวนการ AIC มี 2 รูปแบบคือ

1)รูปแบบการดูแลสุขภาพตนเองของผู้ป่วยเบาหวานและญาติหรือผู้ดูแลประกอบด้วยการปฏิบัติพฤติกรรม

สุขภาพตนเองของผู้ป่วยเบาหวาน 5 ด้าน คือด้านการรับประทานอาหาร การออกก�าลังกาย การดูแลเท้า

การรับประทานยา/ฉีดยาและการจัดการอารมณ์2)รูปแบบการดูแลส�าหรับทีมสุขภาพโรงพยาบาลมหาราช

และโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต�าบลเครือข่าย ประกอบด้วยการประเมิน ติดตาม พฤติกรรมสุขภาพของ

ผู้ป่วยเบาหวาน ซึ่งเป็นการดูแลสุขภาพแบบองค์รวมและการสนับสนุนทางสังคมแก่ผู้ป่วย�