Atsız Mecmua - Sayı 2

8/14/2019 Atsz Mecmua - Say 2

1/23

www.atsizcilar.com

AylkFikirMecmuas

Yl:1,Say:2 SahibiveMdr:H.Nihl 15Haziran1931

GenlikveMefkre

Bundanbe ylnceidi.Btnyalinsanlarvebtndnknesilleradetahepbirazdandilegelmiler,

genlikten ikyetebalamlard.Birheykelskneti

vesessizliiilekar

lad

m

zbirsrhcumlardabulunuyorlarvenasihatdolukonferanslarveriyorlard.Bilmeyizneoldu?Bubykdavalve

byktavrlinsanlarartksustular.Herbiribirderdeveyakeyfedald.Dahamhimilerleuramaya

baladlar;anlalanatelihitaplarlahaykrdklargenlienasihatetmektenvazgetiler.

***

Hiunutmuyoruzveunutmayacaz...

Merhum"Hayat"mecmuasyenikmayabalamt.Dahailkmusahabeleriniyazanmuhterembirsabk

mderrisbize talyangenliininidealizminirnekolarakgsteriyordu.Bu,dnknesildenolanzat,

phesizduygusundasamimiidi.Fakatnedensebizim,harikalaryaratanbirmilletinocuu

olduumuzuunutuyor,bizimbykbirerfedakrlk

rneiolan ehitaalarmzunutuyor,sessizveadsz

halkkahramanlarmzndelikdeikolmu gslerini

vevataniinbolboldklenkanlarnunutuyordu.Bizeasilveycernekolacakkahramanlaronlard.

Bizedestanlardolduracakbykrneklerigstermesiniunutarak, zonzodankaanveo

sralardaAnadolumuziinhlyalarkuran talyangenliinirnekyapmak

istiyordu. talyandevletininbandakiadamkendimilletininvegenliininruhundaveimanndaki

zaaflaryakndangrerekonlarakartedbirleralrve

maneviyata

lar

yaparken,bizimbyklerimizinbuyufkayrekligenliirnekgstermesinekadaracidi.HerhayatgibiHayatmecmuasdald.Bize

mefkretelkinedenbumecmuadamefkredenbakaher eyvard.Fakatbugnyinebizonuhayrla

vehrmetleyadediyorveAllahrahmeteylesindiyoruz.

***

Yineosralardaveyineomecmuadaidi.MerhumGkAlpnbo vesszbraktkrsyetrmananbir

Franszlisehocas,Trkgenliinemefkredenvemefkreciliktenbahsediyordu.Sessizveyaygarasz

sknetinkuvvetinigremeyen,bizibizdenoksevergrnenbuyabancnnyavelinasihatlerinede

glmsemitik.Trkyavrusubukadarduygusuz,bukadargrgszvebukadarkimsesizmiidi?

***

Bizeyksekduygularveyalnzbizimmilletimizemahsusolanmefkreurundalmekaknretecek

insanlarFranszlarmidi.OFranszlarki,beerihukuktamsavatilanettiklerigndenitibaren

istilayabalamlarvedahadndemokratvesosyalistFransanamnaSuriye'dekimirasmza


2/23

www.atsizcilar.com

Say:2 ATSIZMECMUA Sayfa:2

Yakntarihvegeenkanlsahnelerbizeenbykbirerderstir.Herkesegnlverir,herkesleseviirve

herkesinszndinleyebiliriz.Fakatbuherkeshudutlarmzdabekleyenvekaragzlerimizek

olmu grnenmilletlerinadamlarndanbiriolmamakartyla.Bugenmderrisdetelkinlerinikfigrd

veyakrlmzekaniolduki,nedenseartksustu.uTrkeatalarszn imdibileonahatrlatabiliriz:

Yaranyabanasardrma.VemutlaknasihatvermekvetelkinyapmakisterseSuriye'dekizavallArapyavrularbunlarabizdenokmuhtatr.Bunlaronlara

duyurmakveonlarykseltmeknekadarbykbirinsanlktr.

***

Yineosralardaidi zmir'deyenibirmecmuakmaya

balamt.Bumevkuteninba sayfasndolduranbir

lisemdr,biziyanibugnn:genliinimefkresizlikleithamediyordu.Hayretediyorduk,bu

samimiveateliinsanlarnedenbukadarge

kalmlar?Yangndansonragelenitfaiyegibigsterie

dalmlard.Bukadarmefkrecivebukadaratelibirnesilnaslolmu daAbdlhamitinistibdadile

zehirlenmi birvatanhavasnteneffserazolmu venaslolmu daonyliindebykbirTrk

imparatorluununyklmasnagzyummutu?Genyalarndakendilerindemevcutolmayan eyibizdede

yokzannediyorlard.

Yineoyllariindeidi.Senelerdenberiinsaniyetakiletutuanihtiyarbirdoktorumuz,"Harpveszde

iyilikleri"adlbirkitapneretmiti.Bilmeyerekbizeenbykfenalyapyor,samimiyetinekurban

oluyor,biziyeryzndetutanenbykmesnedimizdenyaniharptansoutmayavesava

kabiliyetimizidrmeeurayordu.Evet,bizebylekitaplardalazmd.Bizbylekitaplarda

okumalyz.Fakatancak ngilizimparatorluuyklmal,zerindenikiyzylgemeli;yenibir

emperyalistdomazsaovakit

okumalvebueitkitaplardakitatlseraplaravepemberenklihlyalaradalmalyz.Baknznezavall

genlerdik.Kafamzdabir eymevcutolmadnainananlarbulunduugibi,byleaburcubur

doldurmakisteyenlerdekyordu.

Nihayet,biziokdnenbiredibimizvardr.Rahmetiyazdiin,bizonarahmetokuruz.Fakatobizihi

sevmez.Bykharpsenelerindetambirfizyolojiksefaletiindesprgetohumuyiyenvekurubaklailebeslenenbizimneslimizedmandr.Ksaboyuna

ramen,bayksekdalargibidumanlverzgrldr.Aklnaestikebizeatar,Onunlada

kalmazTrktarihinin"ziyneti"olan stanbul'akfreder.Hattaokadarbykve ehadetnamesizbir

ruhhastalklarmtehasssdrki,dejenerebirnesilolduumuzabileoktanhkmetmitir.Bereketversin

kibizonunbunlarciddiolaraksyleyeceine

inanmazveglmserizvebilirizkiherkesihtisas

haricinekncasudankm balklarabenzer.

rpnr,rpnrlr,yalnzhatrlatmakisterizki

gazetestunlarndakimakalelerlehalkatelkinyaplsa

dagenliemritlikolmaz.

Be yldanberi,bubelliballarvebunlardansonrabiroklar,genliktenmidikesilmi grneninsanlar

acabahaklmdrlar?Bunuzamanispatedecekvebilhassasa kalmalarndileriz,ihtiyarlklarndaok

eygreceklerdir.Her eyibirtarafabrakarakonlarayalnz ukadarsylemekisterizki:genliikafaszlkvemefkresizlikleithametmelerininbirzararolmu

vebazgenlerdahaocukkenbaz eylerduymak,renmekvegayeedinmekhevesinekaplmlar,

ayaklarnavekulaklarnndibinekadargelenpropagandalarbir eysanmlardr.Birfikrekulluun

vemefkreciliinherkestarafndantavsiyeedilenbiryenimodaolduunugrenbazgenler,dahamektep

sralarndaikenkzlseraplryalaradalmlard;zamanvesrasgelincebuyenimodanntarihesine

debirku bakilegzgezdireceiz.Bugnyalnz ukadarsyleyelim


3/23

www.atsizcilar.com


buihtiyalarntedavisiiintambiriman,tambir

kltrvetambirteknikilealmayaandimi ve

umumiharpteyetimi birnesilvardr.Bunesilicap

ettiizaman,buuurdakanndkmektendeekinme

yecektir.Kafamzdavekalbimizdebir eyolmadn

veolamayacanzannedenlermsteriholsunlar.

HenzNamkKemalunutulmam veGkAlp'in

kemiklerirmemitir.

BozKurt

TrkDestannnTasnifiII

UmumiyetleTrklerdedestandevriyanihayatadestandevirlerdeyaayanmilletleringzyle

bakmakvemuasrbykhadiseleridestan eklineevirerekyaatmakzaman,tabidirkigemitir.

BakamilletlergibiTrkmilletideasriitimavesiyasumdeleretapmaktadr.

***

Btncihannefkrumumiyesindeiseiktisadve

itimaumdelerartktamamylahkimolmutur.Bugndnyadaaklvemantbtnsnflarnvezmrelerinhrriyetinihkimbulundurmakisteyen

"demokrasi"ileamelesnfnamnayaplanterrlebtndiersnflarimhaedereksnfdiktatrl

yerletirmekvebtninsanlarniktisadveitima

hayatmbusnfn(zmrenin)kurduuveyakuraca

disiplineate vedemirleicbaretmekisteyen

"komnizm,"mcadelehalindedir.

***

Komnizmtehlikesinekarmcadelededemokrasininzayflnbahaneedinerekmeydana

atlan"Faizm"inalacayolkaranlkve phelidir.Cihanmulbir ekilalmakiinbugndaha'ok

demokrasisisteminedmankesilenveonuezmekiinmstakbelbamandmankomnizmleittifakahazrolduunugsterenFaizmmektebimthi

ihtirasvemfrit ovenzmdenmlhemolmaktadr.Fakatbuhareketdemilldeildir.Budabir

"nternasyonal" ovenizm'dir.

OAvrupa'dasanayiininkiafvebuhranlaresasndazuhuredeceimuhakkakolanarpmalardahafazla

alevlendirecekvegletirecektir.Onunilerikirolyalnzbudur.

***

cereyantemsiledenBriand,StalinveMusolinigibitiplerzahirenmillgrnmekleberaber phesiz

internasyonalkuvvetlervezmrelereistinat

etmektedir.Birmilldestankahraman"Demvend"tepesinekptamilletine"benbugnatmnallattm;zerindeseirtipklcmkanlallyapacam"[1]

dediizamanomilletin.Btnefrad,snflar,aristokrasisiveproleteryasonataparakheyecanla

"evet"sencihankahramansnvebizdekleleriniziz

Sanainanyoruz;hayatmzsanamerbuttur."[2]diye

birazdanbarmakzamanAvrupaiingemise

bizimiindegemitir.Bizdedezamannkahramanlar,medeniyetlemindehkimitima

umdelerdenbirininmntesibibulunmaklzumunuduyuyorlar.FakatAvrupa'dasnflarokuzunsrecek

olanmcadelelerinetutuurlarsa,kimbilirbelki"eskimilldestanlar"Trkveingibimilletlerin' ine

yarayabilir.

Bugnkahvalve eraiteskiTrk

____________________

[1]Firdevs'nin ehnamesinden.[2]Ayneserden.


4/23

www.atsizcilar.com


destanlarntasnifetmeevebunlarmillterbiyeyeesasedinmeebirokcihettenmsaittir.Fakatmsait

olmayanbazenfscihetleridevardr.Onunenmhimidemillbenliimizi,mazimizianlay hususun

dabiristikrarndahahusulegelmemi olmasdr.BizbiliyoruzkiHomer,Firdevs,Lnnorteserlerinitertip

ettiklerizamanYunan, ran,Finmilletlerininmazilerihakknda,doruveyayanl olmaklaberaber,btn

milletefradnninandbirtasavvur,taslakvard,hele ranllarntarihiyalnzkendileriiindeildierkomumilletler,meselAraplarveTrkleriinbile

hatlarmalmvemuayyenbirmanzume eklinialmt.OtarihinesashatlarTabari,Sa'leb,Hamze'

sfahan,Deynever,Kuteybe,Firdevs,ElBrnileMoolzamanndakiTrkve ranlmverrihlerve

Neva:gibiler inhepbirdi.EvetbtnAsya'yahkimbulunupbtn arkmillelleribizebenzemee

altklarbirdevirde,yanibakalar inmoda

olduumuzzamanlardabizdedetesssetmi birmlltarihtaslavard.OTrktarihiOuzHandanbalyor,

doruingz'eveoullarnavesonraAksakTemr'e

geliyordu.Redddn,HafzEbru,Ulu Bey,Mrhond,

Hondmr, erefeddnYezd,Nasrullhi,MuhammedibnVel,Eblgazigibimelliflerinkabulettikleribu

taslak emsiGan'ninyazmadestannaesasolmuvehalkiindeki ifahdestanlaradatevafuketmitir.

Benimkkktphanemde"Trklerdemillitarih

telekkisi"dosyasvardr.Trklerdemilltarihyazanyahutoyoldadnenfikirsistemlerinitoplamayaalyorum.Bugnekadartopladmmevatpekde

memnuniyetvericideildir.Hattabuevrakabaklrsamlletimizinedebiyatn,fikrhayatnyaatan

mnevverlerinarasndamilletinmazisihakkndatebellretmi birfikiryokturdenilebilir.

Milletimizinmnevverinemazisinioldukamuntazambir ekilvererekanlatmakyolundahizmetidokunan

birzatFranszYahudisiLeonCahun'dur.Gerek"Asyatarihinemethal"indevegerekLavisseveRambaud

tarihindekihlsasndabuzatTrklerimedenteebbstenmahrumbilmekleberaberkahraman

gsterdiindenfikirleriherkesinhounagitmitir.TrketercmesiylegarpTrklerindenNecibasmBey

megulolduugib,Ufa'dadaaslen imalKafkasyaTrklerindenolanCeneral eyhAlininkzMeryemveoluDavutmegulolmulardr.Veelyazshalinde

birokadamlartarafndanokunmuur.LeonCahun'uneserindenilhamalanmnevverlerdenZiyaGalp

muhtelifilkmakalelerinde,AkuraoluYusufingiztarihineaitTrkYurdumecmuasndanerettii

konfranslarnda, imdikiLondrasefiriFeritBeyumumTrkideolojisineait,mstearatlanerettiirisalede

vedahadierbirokzevatoldukadorubirnazar

telkiniyolundaal

m

lard

.Fakatbunazardataammedipyerlememitir.HattaLeonCahun'

TrklereilktantanNecibasmbeysonradan

tamamenbakafikirlersylemitir.MeselTrk

Yurdumecmuasnda(1340say2)"Anadolu'daTrksatvetinikranMoollar'dr.MoolistilsAnadolu'yu

maddetenvemanengerigtrd.TrklerhlliCengizoyununuunutmamlardr.YldrmBayazt

Anadolu'nunbirliilzumunuanlad.DemirlengkmasaydAnadolubirliive stanbulfethiyarmasr

evvelolacakt"diyor.KezayineaynylTrkyurdumecmuasnda(say45}SadriMaksudiBeydyorki:"TemrKpakTrklerini,Toktam'veTrkiye

sultanBayazd'malpetti;Trklkbundanpekokkaybetti.Temr'ngalebeleriTrklkiinbirtahribat

oldu.KpakTrkleri'niistikllinemezarhazrlayanTemrolduugibikkAsyaTrklerinidetehlikeye

drenbuTrk't".

AcabaOsmanllarelliylnceyr


5/23

www.atsizcilar.com


yp,Avrupa'nnozamankiuzunharplerlemegulolmasndanistifadeederek,hattabtnAvrupa'y

fethetselernekazanrlard.Rnesansyineolurdu.ByleistillarBayazt'tanbirkaasrncebirkadefa

yaplmt,onlardanbireykazanmam,kaybetmitik.VaktiyleHunveAvarlarn,Peeneklerin

hareketlerindeolduugibiBayaztdamuvaffakolupAtilnnalamadParis'ifethetsebileoraya

gtrdTrklermerkezAvrupakavimleriarasndakaybolupgiderdi.RuslarnkuvvetlenmesiTemr'dendeil,Avrupadenizticaretinin arkAvrupa'ya

istilsndan,NovgorotveMoskovagibiRusehirlerininticaretmerkezlerihalinialmasndanileri

gelmitir.MademkiTrklkdavaediliyor,neiininhududundanAkdeniz'e,Piaver'denMoskova'ya

kadarbtnTrkEllerinibirletirenTemriindeildeTemr'nistihlfettii lhanldevletinin

vilyetlerine(SivasveMalatya'ya)tecavzedenbir

AnadoluBeyiiinalan

yor?niinBayaz

t,Anadolu'nunozamanTemreilticaveiltihakeden

dierbeyliklerinetercihediliyor?Temrveoullar

garbTrkistan'Kpak'tanvedieryerlerden

getirdikleriTrkler'leisknettiler.YalnzSemerkant'laCzaharasnda49000kilometreyeri sknedip

Trkleriziraataaltrdlar.OgnekadarFariskonuangarbTrkistan ehirleriniTrkletirdiler.Gzel

Trkmimarsinisemalarakardlar.Trkedebiyatnykselttiler.Trkmimarsiveminyatrcl

stanbul'danbalaypbtnAsya slmlemiiinnumuneoldu.BunlarmademkiTrkdrler,niinbuzatnSivas'tabodurduu4000 Ermeniiinmatem

tutuyorlar(1)venedenOsmanlvakanvislerininvesaraydalkavuklarnnahirennerettikleri"AliCengiz

oyunu"naveTmurlenk'lealayedenanekdotlarnakymetveriyorlar?NiinAnadolu'davebilhassa

Azerbaycan'daingizveTemr'nyaayanananelerineehemmiyetverilmiyor?

***

TrkdestanyaadzamanTrklerinkafasnda

yerlemi olanmlltarihman

zumesinikranSuriyeveMsrlemasdr,Fatihdevrindebileaataymedeniyetikolan

OsmanllaryoldankaranhattKazanTrklerinebiletesiredenonlardr.ingizi"cehennemi",Temr

"fskhattakfir"diyeTrktarihindensmekisteyenKazanlmverrih"ahabeddinMercan"halkiinde

yaayaningizveTemrdestanlarnaisyanediyor,vebunlaraistinatediptarihyazanlartel'inediyor.

Onagre"Temr""kesmekvekrmaktan,zulmvegadirdenbakabir eybilmeyenhunhar,zalimvefasiktir.OPadiah slmolanBayazd'malupetti.

Onunhibiramelndekrhayryok.Btnhayatnsefkidema',garetiemvalins,ihlkiharsvenesil

legeirmi vekendifiskufcurunukseleysleremethettirmitir.BuszlereinanmayanlarBedreddin

alAyn, eyh ahabeddn bnHaeral"Askln,emseddnSecav,ve bn alnaemsalihuffazve

ulemaynizamHarameynveMsrve amveRumve

Iraktesanifimuteberlerindengrsnler,bunadakanaatetmezlerseAhmed bnArabahnkitabn

mtalaetsinler"."HafzddinbezzazTimuria'recn

kfrnefetvavermitir."

Trklerinmilltarihtelekkisinivemilldestann

kranlardanbirideSafevlerdir.BunlardanTrkdestanyerineTrklerarasna i'ave randestann

sokmular,engizleredmanolduklarndanonlaraaitmenkbelerekar(meselHorasan'da)ilnharp

etmilerdir.Neticede ranTrklerindemillTrktarihitelekkisinamnabir eykalmam denilebilir.

____________________(1)MehmetAtaBey,Hammertarihitercmesinde

(c.2.s.44)Sivas'taldrlenErmenilerhakkndabudrtbinErmenininSivasehliislmlabirlikte

mdafaalarbumilletindahaozamanmuhabbetvevazifeivataniyyehissindeitirakItriniisbateder"

diyorvebunu"ittihadOsmaniyyeninkemalihusuliinbirvesikaicedideadd"ediyor,Bumellifegre

Sivas'nnfusununazolmasdaoTemrkatliamnnhalbukikatlimfilnburadakat'iyyenvakiolmu

deildir)neticesiimi.


6/23

www.atsizcilar.com


TrkdestannnbelkemiiOuzveMoolananeleridir.Yaayandestannenkuvvetlisive

zenginiMoollardevrineaittir.Moollara,ingiz,Temr,Toktam veBayazdakarnoktaynazarlar,

eskiTrkdestantelakkilerinegredorulmadkamilldestanenkaznumumTrkmikyasndatasnif

mklolacaktr.Yalnzbumu?Destanlardakibaztafsilt,tarih

***

lerinibugnAvrupaveinmenbalarndanrenmekteolduumuzHm,GkTrkve

Karahanllaraaittir.Halbukibunlarbizimkafalarmzdadahamuntazambirsilsilehalinde

yerlememitir.Maamafiben,destannbugnkabilolantasnifekillerihakkndamutalealarda

bulunmannzamanolduunuzannediyorum.

Prof.AhmetZekiVald

Yazan: zbekMusikisi Trke'yeeviren:ViktorBelayef Abdlkadir

"M.ViktorBelayef"ortaAsyaTrkmusikileri

hakkndakineriyatngndermektedevamltfnde

bulunduuiin,tercmelerinibildirmekteistical

ediyoruz."Trkyurdu"nunMartveEyll1930nushalarndakanikimakalesimalmdur.Trkiyat

EnstitsasistanlarndanAbdlkadirB.tarafndan

Rusadantercmeedilenatidekimakale,"SovyetskiTeatr"[No.7,1930Moskva]mecmuasndakmtr.

KsemihalzadeMahmutRagp

***

Bugnkzbekistan,ortadevirbyk arkmedeniyetinininkiafbulduusahaytutmaktadr.

MerkeziHyva(eskiharzem),BuharaveSemerkantidi. lkyksekislmmedreseleribumedeniyet

sahasndameydanagelmi ve bnSn(930 1037),Farbvedierbirokislmulemasbuhittadan

kmlardr.Alelmumfikrhayatninkiafsrasndamusikisan'atdaykselmiti.Builerlemi san'atn

izleri,bugnkzbekistan'dayalnzazdanazaintikalsuretiyledeil,birokmecmualarda"Harzem

notas"denilennotailevazholarakdasaklkal"mtr.Harzemnotas,ortaAsyamusikisinin

mdekkikimehurV.A.

***

Uspenskitarafndan1923'tekefolunarakhalledilmi

veokunmutur.

***

Harzemnotasyonubirnevihususalettabulatura,

yaniamelnotayazsdr,muhteriitarafndan,klsikzbekmusikisinin"e makam"denilen,byk,alt

adetvealet savt(suite)lerinitespitmaksadilemeydanagetirilmiti."emakam"nmenemeselesi

imdiyekadarizaholunmamtr.Mamafih,bazemareleregre,(ki,enbata,tellizbek

tanburasnnsesdizisindeki"bitaraftertsia"gelipHarzemnotasbunagreicatolunmutur)zbek

klasikmusikisininVIII'inciasrdaBadat'tamehurhalifeHrnel'RedsarayndakullanlanArapAcem

musikisiileaynkktengeldiinisanabiliriz.HrnRedtarafndanzindanaatlanmehurmusiki

nazariyatsacemZalzal(vefat791),tellialetlereilkdefa"bitaraftersi"ve"sekstfaslalarn(ki,byk

vekktersivesikstalarmeyanmdadrlar)idhaletmiti.Asl"e makam"sisteminegelince,bunun

nazarcihettenizahn,Azerbaycan'dakiUrmiye'denneetedipBadat'tayaayanXIII'ncasrdan

mehurSafyeddn'innazarieserlerindearamaldr.

***


7/23

www.atsizcilar.com


OrtadevirortaAsya'snnenkymetlimusikikltrabidesisaylan"e makam"hakkndabirazizahat

vermemi faydalolur.Yukardakaydettiimizvehile,bueser,altbyk"Suite"inheyetimecmuasdr.Bu

sitlerinherbirihususmeloditarznagreyazlmolup,"e makam"adbundanilerigelir;farisisimleri

unlardr:Bzrk,Rast,Neva,IrakDghveSigh..Klsikzbekmusikisininyalnzbu"e makam"a

mnhasrkaldnsanrsakyanlrz,1923senesindeV.A.UspenskitarafndaneskiBuhara'datespitveBuharamaarifvekletitarafndanneredilen"e

makam"ileonundallarndikkatletetkikneticesindegryoruzki,"e makam"intonalitesistemi,birok

ArapAcemmakamlarnnkarm birmecmuasdr;esasaltmakamdanbaka,Uak,Bayat,argh,

Acem,Pengh,Hseyn,Azal,Muhayyer,Hara,Ev,Sabvedierleridebu e makamanisbet

edilmektedirler.Harzemrivayetindeise,ayrca

Mahrn,Hicaz,veNevruzHaramekamlar

da"emakam"dansaylyorlar.Bundanbaka,Harzem

rivayetinegre,"e makam"stlahdaBuhara

rivayetindenbakacadr.zbekklasikmusikisininbu

pekkarkvemudilmakamlarsisteminiizahmaddesimdekkikiingayetlecazipbiritir.Fakat

hallolunabilmesidebirokadargtr."emakam"nritimsistemidemakamsistemikadar

karktr.Altmadamherbirikendinemahsusbrritimformlzerinetasnifedilmi bulunupbu

formller"usul"sisteminialr.Uspenski'nintespitettiiBuhararivayetince,"usul"leryirmisekiztanedir;bazlarnnisimleribugnunutulmutur.

***

zbekvurgusaznda(daire),usul,birrtim

izgisindenbakabir eydeildir;asrnotada(1)il(16)llkyertutar.zbekmusikisindekiusullerin

miktarhakikattayalnz28taneolamazd;netekimfazlalarvardr.basitusuldenmteekkilmrekkep

usullerdevardr.Mesel,"Sehusul",Muhammes,ZerifanveNimsakilgibibasitusuldenmrekkeptir.

arkmusikisindeumumiyetleolduugibi,zbekmusikisindede,ritmikicatlaramelodiicatlarndan

daha

azehemmiyetverilmemektedir.Musikiinaslar,ekseriya,"usul"melliflerininhatralarmmelodive

piyesmelliflerininhatralaryanndasaklamaktadrlar.

zbekmusikisindeki ekil[forme]hususiyetlerine

gelince:Buda,mezkrmusikininteksesli[unisson]haline,vemelodisininritimfonuileiktifaetmesine

ramen,okzenginbir ekildeilenmitir.Buhararivayetiolan"e makam"nhermakamndayirmidenotuzsekizekadarparasaylyor.Harzemrivayetinde

isedahaoktur.Buktalarnbazsesasolup,bazlarnadalhikksm[episode]halinderastgelinir.

"e makam"nbtnbuteekkltgsteriyorki,

devri[cyclique]haldekimezkrmakamteekkl,BabveHendel'ineserlerindeinkiafkemalinibulan

Avrupa(Suites)lerininasl[Prototype'i]dr.Avrupa

musikkltrnnArapAcemmusikisininykselmii,busonuncularniseeskiYunanmusikikltrnn

inkiafbulmu safhafarndanibaretolduklarna"e

makam"meselesiyenibirdeliltekiletmektedir[*].

arkmusikisineveonuneneskikltrolanzbekklasikmusikisineitebunoktadanbaklacakolursa,

musikikltrnnmhimabidesiolan"e makam"tetkikatnnbizimiinnekadarmeraklbrmesele

olduuanlalr.Musikitarihinoktasndanehemmiyetipekbyktr.nk, ifahennesilden

nesilegemeksuretiylezbekistan'dasaklkalan"emakam"nnotayaalnmasyla,eskiarapveacemmusiknazariyatlarnnnotayatespitetmedikleri

eserlerinielegeirmi olacaz.

***

limvekltrtarihinoktainazarndanehemmiyetianlalan"zbekklasikmusi

________________

(*)Buhakikatisinbendetedenberiyazpsondefa"Anadolutrkleri"ve="arkAnadolutrkve

oyunlar"atlkitaplarmdadamdafaaetmenizerinebirhaylitirazlarauradmmalmdur.

(MahmutRagp).


8/23

www.atsizcilar.com


kis"sonderecedekimuhafazakrliledetemeyyzediyor.Biroknoktalaronubuinklpasrndan

ayrmaktadr.Bupektabiidirdenk,ortaAsyamstebitlerinnsaraylarndainkiafbulmu,eskidin

merasimlealkasnvekinatakarolanmistiknazarnkaybetmemitir.zbek(halkmusikisi)ise,bu

dinvetasavvufhususiyetlerindenardir.

Halkmusikisideepeyceinkiafkazanm birsan'attr.Meneiitibarylagebehayatnavarrsada,tekml, ark ehirindeolmutur;halkmusikisinde

inkiafnevmerhalesinigrmekteyiz.Nevilerindenbirizbek"vokallyrik"tarzdrki,ortaAsyagebe

kltrilebirokrabtalarngryoruz.

kincimerhaleninzbekfeodalitedevriilerabtasvardr.Budevirde,karakteristikolarak,cengverane

(asker)motifler,vemarlarabenzeyenmelodiler

inkiafbulmutur.Bunevimelodilerdenbiri,kiN.N.Mironof'unmecmuasnda"bozaland"ismiylebahsi

geerJohannStruss'n"ranMar"nameserinde

istifadeedilmesiylebtnAvrupa'damehur

olmutur.ncmerhaleise,zbeksan'atkrlarnntemsilettiklerioyunlardaalnanksmolup,orta

Asya'daseyahatedenmuhtelifseyyahlartarafndan"temaa"namaltndatasviredilmitir.Bumusiki,

akbirsuretteraksnifadesidir;vazhritmli,parlakvegzelifadelimelodidir.

zbeklerinhalkmusikisi,kesifhalkktlesininsan'at,vesaraymusikisinekarhalknmusikisiolmakla,

mdekkiklerindahafazladikkatlerinicelbetmesilzmd.Halbuki,bsbtnihmalgrm,hatta

notayaalnmam,fonografladatesbitolunmamtr.zbekhalkmusiksininilkmdekkikisfatyla

kapelmayesterAugustEichhornzikre ayandr.Braktelyazlarndazbekhalkmusikisineaitbir

okmevatvardr.Topladmevaddahaiyeleryazmaavetanzimlerinedealm olup,bunlar,

mesaisineayrbirkymetverdirmitir.

Eichhorn'dansonra,ta "terinievvelinklb"zamannakadar,zbekhalkmusikisinedairhibir

mesabulamyoruz. nklptansonrazbekhalkmusikisiyleuraanUspenskiileMironof'unmesaileri

isebugnekadarnerolunmamtr.YakngnlerdeMironoftarafndankarlan"zbekMusikisi"nam

eserdeyalnzklsikzbekmusikisinumunelerigsterilerekhalkmusikisinehiyerverilmemitir.

pheyokturki,zbekistanmdekkiklerivemusikimesseselerimusikitetkikatsahasndakibuboluuyaknbiristikbaldedolduracaklar,klsikmusik

tetkikleriylebirliktehalkmusikisinedairdemhimvecddieserlermeydanagetireceklerdir.

zbekhalkmusikisininbizcemalmnumuneleri,

san'atkrane lenmi vemhimmevattekiletmektedirler.YeniSoviyetmusikikltrki eklen

mill,mndericatitibarylaisebeynelmilelolmas

lz

md

riindebunlardanistifadeolunmal

d

r;iindekitenevvvegzellikokadarmebzuldrki,

yalnzdosyaiindesaklanlamazlar.Bilhassa

zbeklerde,yalnzkapalevlerdedeil,sokakve

meydanyerlerindebilemusikinininkiafettiimusikikltrsahasndaalanlarngzndenkamamas

lzmdr.

zbekistanmusikisininzenginliinisbetindemusikialetleridebiroktur;pekmuhtelifveayrayr

devirlereaittirler.Klsikzbekmusikisi"tanbura"ilealnmayatahsisedilmitir."Tanbura",ArapAcemmusikikltrnnalgsdr.[ArapAcemklasik

nazariyatlrbunu"tanbrlHorasan"ve"tanburlBadad"ismiyleanarlar],"Tanbura"Rusya

dahilindeyalnzzbekistanileAzerbaycan'dakalmtr.17perdeli"tar",onunyerinekaim

olmutur.

Tanbura,diyatonikbiralettir.Pekhususbirgamverip,bugamnfennbir ekildevekatiyetletahlilve

tayinisayesinde'zbekklsikmusikisitonalitetekiltnnveperdesistemininhalliancakmmkn

olabilecektir.Trihmalmatagre,tanburunesas


9/23

www.atsizcilar.com


gamgalibaZalzal'nbitaraftersialarilesekstalarnvcudagetirir.Mmkndrki,aasessralarndaki

oktavda6'ncperdeyehareketsebebiyle,kk,bitarafvebyksetiemdemevcutolsun.Buise

alnanparannmelodikseyrinetbidir.

EskiBuhara'da,klasikmusikiahengine(tanbr)ile"doyra"(daire)denbaka,(ney)(dutar),(rebab),

(hicaz),"kvuz"(kopuz),hattaAcemyahutAzerbaycan"tar"daitirakeder.Bualetlerdenherbirininayrayrdikkate ayantarihlerivardr.

imdilikbucihettenbahsetmeyeceiz,"dutar"nen

eskimusikialetiolduunuiaretlemekleiktifaedelim(ikitellidutarabenzeyenalet,Smerlerileeski

Msrllaraaitkabartmaresimlerdevardr).Dutarzbekler'depekokyaylm biralettir:komu

gebekltrleyani,KazakveTrkmenilezbekler'i

birbirinebalar.

zbekaskermusikisibakaaletlerlealnr:

(Gernnay),bykiaretborusudur;(Surnay),byk

arkobuasdr.(Nakkare)(XV'inciasrRussaraylarndakullanlanorkestranntakribenayndr.Hatta

musikiinaslarnada,RussaraylarndaTrkeolarak"gernnayc"ve"surnayc"derlerdi)."Temaa"larda

dabualetlerkullanlr."Gernay

ileahiliyeoyunolduailnedilir. usuretle,zbekorkestrasnda,Avrupaorkestrasaletlerininhepsivar

demektir.Yalnz,bunlardahaiptida,veAvrupallar'nkullandklarnnprototyplerdir.Budazbekmusiki

kltrnnparlakistikbalinedelildir.

zbekmusikisinin imdikivaziyetineaitksataslamzbitirirkenhakkndabakalarnnyapt

tetkikleridehatrlatmaklzmgelmektedir.

Cmlesiinklptansonrayazlmlardr.Yukardazikri

geenUspenskveMironof'uneserlerindenbakaunlardavardr:Uspensk,"zbekklasikmusikisi"(

(Soviyetskizbekistan)mecmuas1927).Ftret,"zbekklasikmusikisitarih;"(1927J..MollaBigcan

RahmetoluveMahmutYusufDivanzade,"MuhtasarHyvamusikitarihi"(1927)..Bueserlerde

zbekmusikisineaitkymetlimalmatvardr.

Mustakbelmdekkikieristifadeetmelidir'F

tret,bueserde,"Trkmillmusikisimeslesi"niortaya

atmktadrk,okmhimdir.

ArapAcemmusikimuharrirleribumeseleyiihmaletmilerdirMstakbelneriyatarasnda,ilkzbek

halkmusikisimdekkikiEichhorn'uneseridetenkidibir ekildenerolunmaldr.

KOMA

Dumanlgzlerimbirhayalarar

Tanvaktiufuktagne yanmadan.Hergzeldakikamgeerabucak,

Tadniipdegnlkanmadan.

Benimdeoktatlbirdnmvard,

Birelgzleriszgnmvard,mrmdebirgecem,brgnmvard,

Onudausandmartkanmadan.

Gnolurufuklargynmskar,Gnolurkigynmahmdanbkar.uyollarhepayngurbetekar,

Birpnarbandadurupkonmadan.

mrndeglmedin,rahatbulmadn.

lsendenolakianlmazadn..HeyAtszyirmibe yldakocadanBandasalarnbeyazlanmadan


10/23

www.atsizcilar.com


GeensaymzdaSovyetlerinidaresialtndabulunan

Trkkavimlerininnfusunadairumummalmatvermitik.Sovyetistatistikneriyatdikkatletakip

edilirsebirbirinitutmayanrakkamlarverildii

grlmektedir.Bununlaberabermerkezistatistikmdrlnndeitirafettiivehile(baknz:"1926

dabtnittihadnumumnfustarihi",ciltXVI

mukaddeme;Moskova1928),bozkrvekum

sahralarndayaayanTrklerinnfussaymndanharikaldklarnazardikkatealnmaldr. ehirlivekylTrklerinde"RusHkmeti"tarafndanyaplan

nfussaymna pheilebaktklardamalmdur.Bununiindirki"Sovyetlerittihadmerkezistatistik

mdrl"nnTrkkavmlarnadairnerettiirakamvemalmatihtiyatlatelkkiedilmelidir.Bunun

iindirkimakalemizdebirbirinitutmayanrakamlara

tesadfolunursabukusurtamamiyleistifadeettiimizmehazlaraaittir.MalmdurkiBYKTRKSTAN1924'tenbalayarak,Moskova

hkmetininfermanylaTrkmenistan,zbekistan,Tacikistan,KrgzistanveKazakistanadylabe

cumhuriyeteayrlarakidareedilmektedir.BunlarnhepsinebirdenRuslar"TrkistanCumhuriyetleri"

deil,"OrtaAsyaCumhuriyetleri"derler.

1 TRKMENSTAN

Trkmenistan ranveEfganistandevletleriylezbekistanveKazakistancumhuriyetleriarasndaki

lkedir.EskiharitalardaZakaspi(MveriHazer)vilyetiadntayanlkeninsabkBuharaveHyva

Hanlklaraleyhinebirazbym olandr.

***

daremerkezi"Akabd"(RusharitalarndaAshabad)ehridir.

TrkmenistanCumhuriyetiidarcihettenbe vilyete

taksimolunur:

1)Kerki:(sabkBuharaHanlndanTrk

menistan'ailhak edilmitir).

2)Merv;3)Akabad;4)Taauz(sabkHyva

Hanlndan);5)arcuy(sabkBuharaHanlndan).

1926'dayaplannfussaymnagreTrkmenistan

ahalisi1,001,579kiidir.Bunfussaymnn

neticeleriniihtivaedeneser(Vsesyuznayapereps

naseleniya1926godatomXVIot.1)190kadarmilletgsteriyorsadabtnbumilletlerbalcadrtksmaayrabiliriz:

1 Trkler:856,546(bunlardanTrkmenler

631.920;zbekler104,971kiidir).

2 YerliveecnebiIranunsurlar:24,970.

3 Rus,UkraynalvebeyazRuslar;81,801,

4 MoskovahkmetitarafndangetirilenAvrupallarveErmeniler:38,262

UkraynallarveBeyazRuslarkendilkelerinde

RuslardanayrmilletolduklarnilerisryorsadaOrtaAsya'dakendileriniRussaymak

mecburiyetindedirler.

AvrupalveErmenimuhacirlerdeekseriyaBolevikfrkasnnmstemlekesiyasetibakmndanmhimbir

unsurolarakgetirilmi olduklarndanbunlardahkimmilletinistinatgahsaymalyz.Binaenaleyh,

Trkmenistan'daRuslarlaberaberyabancAvrupalunsur120,063kiiolupaayukarnfusun%12sini

tekilederler.

BuhesabagreTrkmenistan'daRuslarnvesairyabancmuhacirlerinsays1910ylndakindenfazla

olmadgrlyor.Ozamanbumuhacirvehkimmilletinnfusu"Zakaspi"vilyetinde%12,2idi

(Masalski,"Trkistan"S.359).Fakatbudorubrfikirdeildir.nkovaktkiZakaspvilyetineBuhara

Hanln


11/23

www.atsizcilar.com


dan"Kerki"ve"arcuy"veHyva'dandaTaauzayaletlerilhakedilerekTrkmenistanCumhuriyeti

tekiledilmitirBuKerki,"arcuy"ve"Taauz"eyaletleinde(KerkidekiRusgarnzonuve200kadar

tccarvearuyunistasyonumstesna)tekbirRusyoktu.BueyaletlerinTrkmenistan'ailtihakyla

ZakaspideTrkunsuru300,000denfazlanfuskazanm oldukieerbolevikdevrindekuvvetliRus

muhaceretiolmasayd

1910ylndaki%12,2'nin%67'yekadarinmesilzmd.Demekkiarhkmetininotuzyldaiskn

edebildiiyabancmuhacirleribolevkhkmetibeylzarfndaisknedebilmitir.1910hesabnagre

Zakaspi'deRuslar41,02!kiiydi.Cihanharbiarifesindeveharpesnasndaveihtillzamanlarnda

Trkmenistan'amuhacirgelmemitir.Trkmenistan'aRusmuhaceretinigstermekiin urakamlar

mukayeseedelim:

Eyalet 1910da 1924te 1926da

Yok Yok 1067

Kerki Rusaskertaburuylaberaber

645 743 4922

TatarlarvesairTrkunsurlardadahilolduuhaldebtnmuhacirler(Rusyallar)

aruy 8526 8711 11.261

Trkmestan'nnfuscaenkesifolanmntkalarvahalardanibarettirBuralardayerliahaliyikum

sahralarnaatmadanbirtekmuhaciryerletirmekkabildeildir.

***

Trkmenistan'abirAvrupalgelipdegebelik

edemez.

***

Binaenaleyhbunuyerletirmekiinkylyerlilerinsu

vetopranalpkendisinikumlnesrmek

yahutbirbahaneileimhaetmektenbakaareyokturTrkmenistan'asevkedilenmuhacirlerinfabrikada

amelelikyapmasyahutticaretleitigalimevzubahisolamaz.nkTrkmenistan'dafabrikayoktur.

Ticaretiehkmetinhisarcdadr.

***

____________________(*)1924ylnaaitrakam"MaterialporayonirovSr.

Azii"nameserdenalnmtr.(Takent.1926;I,165;II,102)

Abdlkadir


12/23

www.atsizcilar.com


BugnnSilahlarndan:Radyo

20'nciasrnenbykbulularndanbiriolanradyo,bugngstermekteolduuehemmiyetdolaysyla

batabulunanvednenbtnTrklerinurasmalarlzmolanbiritir.

Nihayetbuileredebirdzenvermekiindevletarayagirdi.AzbirzamaniindeParis'te(Eyfel

Kulesinde),Berlin'de,Londra'da,Viyana'dabykistasyonlar

AskerKardelerime

Atandankalm olanklciyibile,Onubtngcnlevuracaksnanda.Sava...BununtadneyTrksenbulamazsn,

Nesevgiliyannda,nebabaocanda

Savamaktankanr,kimvarsaalnkara,Kandkmeyibilenlerhkmedertopraklara...

Kazanmannsrrnbilmiyorsangit,araanakkaleufkunda,Sakaryatopranda.

Siyasettemuhabbet...Hepsiyalan,palavra...

DoruszKlTeginkitabesindeara...Lenindenbahsedersekarndabirmaskara,

Birtebessmbelirsinsadecedudanda.

Yatandalmeyihatrndansk,kar!Deinkaratoprak,yorganndrbelkikar...

Sengurbettekalrsan,benlrsemnekar?

RuhlarmzbuluurelbetTanrdanda...

Atsz

BranlyadndakiFransznbuluuylabalayarak talyan

Marconi'ninsreklialmalarsayesindebugnk

halinialanradyonunehemmiyetince1904ylndaRusJaponharbindedenizlerdeanlald.Fakatbu

sralardabununlaolankonumalarkesiktelgrafalfabesininhudutlarndandarkmyordu.Sonra

vericivealcmakinelerinulatrmatakatleriokokbirkayzkilometreiindeydi

Bundansonraalmalarsklat.Telefonesaslar

bunadasokuldu.Uzaklkkaygusukalmad.Avrupalimleribuihtiraordularnkulahalinegetirdiler.Bir

taraftandahalkarasndaradyomerakoaldvemakinelerucuzlad.

Dzenverirkengnnmuayyensaatlarndabu

istasyonlarmusikivefikirneriyatnabaladlar.

Geenhergnheveslilerinsaysnarttrrkenbazen

enumulmadkadamlarenumulmadkyeniliklerbuluyordu.TaulegneadndabirFranszpapasbirses

kuvvetlendiricibuluyordu. tebubulu sayesindedirkievvelcekulaklkladinlenenseslerinbugnbirsalon

halktarafndankolaylkladinlenmesikabildir.Btnbuilergayetabukoldu.Heveslilerdemakinelerin

saysarttkaartt.Devletbuieemniyetvedzenvermeyemecburoldu.nceFransa'daheveskrlarn

yappkuracaklaristasyonlarhakkndakaytlar


13/23

www.atsizcilar.com


koymayalzumgrld.Builerde,harpolduutakdirdecasusluunnekadarbykileryapacagz

nnegetirilerekbirtakmkaytlarkonuldu.Sonradevletyaycistasyonlarnmasrafnakarlkolarak

ufakbirparaalmayabalad.Fransa'daheveslisaysokfazlaarttndanvericimakinelerdevlet

konumalarmbozmayabalamt.Bundandolaymilletmeclisindeuzunmnakaalardansonraverici

makinelerinyasammknklnd.SerbestolmasnisteyenlerAmerika,Almanya, ngiltere'yirnekgsteriyordu.Fakatkarfikirgalebeald.

Buiinbuyoldagitmesinibeenenbirkadevlet

Fransa'nnyolunuunuttular.BusradayalnzFransa'da120.060alcmakinevard.Bunlardanbir

ksmbelediyelertarafndanbykmeydanlardasalonlardaaltrlyordu.

Garpdevletlerivericiistasyonlar

artt

r

rkeniebakabirrenkvermeyebaladlar.Kitapvegazetelerin

giremeyeceiyerlereHerdalgacklarsayesindemill

arklar,mlltlerveyenidncelersokmak

kadarkolaybir eyyoktu. tebuyzdenkomuikiufakdevlettenbaka,btndnyagklerinde u

dakikadasessizbirboumadevametmektedir.Boumadedim;anlataym:Avrupadevletleriyle

Rusya'nngereksiyasgerekitimamefkurevemenfaatlerininbirbirineztolduunuhepbiliyoruz.

Tabiibunlardanhibrikarfikrinkendimemleketindeenakyollarlanfuzetmekistemesinemsaadeetmez.Ozamantekitaraf

propagandasnradyoileyapmayakalkar.Diertaraftabunaaynsilhlakarkoyar.Gizliboumada

bundandoar.Vebunacazipbir ekilvermekiindemusikidenistifdeolunur.Budinleyenleriskmamak

iindir.Mesel10dakikamusikialnr.10dakikadagzelszsyleyenlertarafndanalanmasicapeden

fikirleralanr.DahadnbalayanRomenradyosunugznnegetirince amamakkabildeildir.Bkre

vericiistasyonubugnbirdarlfnunveyamllet

meclisikrssndenfarkszbirhalegelmitir.Hergecebirromendevletadamnnveyaliminin10

dakikalkkonferanslarndinlemekkabildir.

GzmzearpanenbykalmamerkezlerinbirideRusistasyonlardr.Buistasyonlarocuklarabinbir

kzlhikyeanlatr,KariMarks'n,Engels'infikirlerininereder,be yllkprogramdanbahseder.Nihayet

Rusmllhavalanherdalgalarnabrnerekbyktakatlimakinelersayesndegklerekar.

EnternasyonalizmiRusmillhavalarylakarlatraraknekuvvetliemperyalizmhazrlandnbirTrkno

andaduymamaskabildeildir.Sonramistasyonlarokadarkuvvetlidirki,hertaraftankolaylkladuyular.O

halde!... Garbingklerifrtnaveboradinlemeyemhudutlaraan,yrekleredamladamlaszlen

fikirlerlealtstolurkenbizneyaptkveyapyoruz?

Trkhavalarnaodakikadakulakverirsenizyabir

Acem,yabirAraptrksnnalndn,yahutbo

brleylekgagasgibitakrdyanonbe dakikalk

dinlenmegsterenmetronomuduyarsnz.Halbukielimizdednyannenkuvvetliikiistasyonuvarken

bylebo vakitgeirmekyazkdeilmidir?Halbukibizderadyohakkndaokyanl telekkilerhkm

sryor.Polisbuiinaltndasadecebir"casus"bakalardasadecebir"elence"bir"alg"gryor;

vehlgmrklerradyoparalarna"lks"damgasvuruyorvekilobana5liragmrkalyor.Halbukibugnkgrteradyonunlksanlalmasnnyeri

yoktur.Radyoyugramofon"danfarkszsayanbirtarifenin,halkuyandrmakisteyen,fikiryenilikleri

gdenbirdevletteyeriolamaz.Zorlukkarmasnnsebeplerindenbirideradyonunbircasuslukaleti

olabileceidncesidir.Bununiinsrsrkaidelerbulunmakta,halkbuitenzorla

soutulmaktadr.Bunlarnbylesakatolarakdnenmakamaburadanakasyleyeblirim:aldklar

tedbirlerbirkelime,ileglntr.Antenineniboyuvemahalleilmuhaberiyleura


14/23

www.atsizcilar.com


lacanailerdahakolaylatrlmalvebuemniyettedbirlerihviyetlerzerimdebiriktirilmelidir.Bugn

tavanngizlibiryerineekilecekbirkametreliktelle,yahutdahaufakbirerevesayesindeksadalgalbr

makinesayesindeinMainlebilekonumakkabildir.Halbukialcmakinelerfazlalarvemerakllarnsays

oalrsamemleketinzerineevrilecekbugibisilhilknceyineomerakllarbulacaklardr.Fransa'da

bylednldiinmakinekurmalarndaglkkarlmaz.

***

kincinoktada udur:radyoyubasitbralgsaymakbanagrebirkitabyelpazegibikullanmaktan

farkszdr.Bunudevletilik,milliyetilikadesesindenbakaraksylyorum. inenmhimcihetide

yaymalardevletelinealmaktr.Bu,heryerde

byledir.Belkimakineleriiletmekii irketeverilebilir.Fakatyaymaii,asla! irketinbtnderdi

parakazanmakolduunagrebundanfazlabr ey

beklemeksaflktr;vemaarifvekletiniecnebibir

irketevermeklebuiivermekarasndahibirfarkyoktur.HalbukiAnkara'dakistasyongndebirikisaat

garpmemleketlerinintaklithavalarylaalr.Buiteokadarktyaplrki,boulanbrtavuksesiyle

syleycikz10dakikaistirahatder;ve10dakikayerinebireyreksonramakineyiaarkensizyanlp

dabirkeredmeniziBkre'inzerinegetirirsenizokaydnlkbirsesinyarmsaattebiryalnzbirdakikaistirahatdediiniduyarsnz.

YineodakikadaMoskova'dabirRuslmininTrkdiliylebazanbirok eylerdenbahsettiiniiitir,

yreinizinparalandnduyarsnz.GecelerimakineminbandabunlardnrkenTrk

dnyasnnyalnz13milyondanibaretolmadnhatrlarveuzaklardakizkardelerindinleyenleri

arasnda,"15dakikaistirahat"sesini,yahut openinbilmemkancsenfonisinintaklidiniiittiklerizaman

naslboyunbktklerini,nasliektiklerinigrrgibiolurum.

***

stanbul'unalmasnagelince:buradasaat18'den20'yekadargramofonalnr.SonraBizansOsmanl

krmasbirmusikidevameder:Musahabeler,propagandalarhemenyokgibidir.Bununlaberaber

burasAnkararadyosunanispetleiyidir.Heriki

merkezidebirFrenk irketiiletir.Halbukimemleketteyaplanbirokyeniliklerihalkakadar

gtrecekvastalardanenmhimiradyodur.Onun

iinbuiidevletelinealmalveokmkemmelolan

bugnkmakineleritlerlebirlikteTrkiye'yeyaymaldr.Ondansonramuntazambirplnlahalka

fikirleralamayabalamaldritebyleceiyurttauzunsrmeyecekbiralmadansonrakendivarln

tanyanduygulubirgenlik;d yurttakiTrklk'tedegluyanlargrlecektir.Trkgcnngk

grltleriniandrrcasnaeliktenadmlarlayenidentarihinnmeydannakacanainanm olduumdanbunlaryazmakiinkendimdebirhakgrdm.

D.Dumrul


15/23

www.atsizcilar.com

TunaBoyundaSaz airlerimiz

I


14'ncasrdanberi,yaknzamanlarakadarOsmanl

mparatorluununBalkanyarmadasndakhtabi

hududuolankhgeni arazisidahilindeakangzel

Tuna'nnSaz airlerimiziinbirheyecanveilham

membaolmamasimknszd.

Daha14'nc,15'inciasrlarda,askeralaylarda,Yenieri,Sipahocaklarndaveserhatlerdekimevcudiyetlerikuvvetletahminedilebilensaz

airlerimizin[1]Tunaboylarndadauzunzamanlartellisazlarylahemhenkolarak iirlerterennm

ettiklerimuhakkaktr.

Buasrlaraaithalkeserlerininelimizehenzgememi bulanmasbizemeselilkdefaTuna

kylarndagrnenaknclarmznheyecanlarnduymakimknnbrakmyor.

Tunahakkndailkyazkhalk iirine1617'nciasrlardayaam saz airlerimizden"kszAk"aveya"KulMehmet"eaitolmaslzmgelenbirtrkdetesadf

ediyoruz.

BykstatKprlzadeMehmetFuatBein"16'ncasrsonunakadarTrksaz airler"isimlieserindebu

trk,"kszAk"namnakaydedilmitir[2]

Benim,Edirne'deelimegeeneskibirmecmuadaayntrkbazfarklarla"KulMehmet"imzasntayor. u

haldeeer iirinsahibihakikaten"kszAk"deilse

bu"KulMehmet"inde"veyspaazadeMehmetpaa"olmad;stadn"KulMehmet"eaitsalhiyettartafsilatylatahminedilebilir,kibutaktirde

geneustadndakaydettii_________________

[1]Buhusustatafsiltiinbaknz:Prof.Dr.KprlzadeMehmetFuat:16'ncasrsonunakadar

Trksaz airler;S:IIveFuatbeyinHalkedebiyatmzaaitdiereserleri.[2]Ayneser.s:37

vehile16'ncasrdandahamuahharasrlarda

yaam birbaka"KulMehmet"inmevcudiyetine

inanmaklzmgelir.

Mamafih,kszAaaitbulunanbu iirinmstensihleredinleKulMehmed'eatfedilmeside

mmkndr.

Trklerinmsralararasndakibazdeiiklikler,hatta

KulMehmed'eaitolarakyazlarn,"slemez","ilelen"gibiRumeli ivesinitamas,yanikonuma

lisanileveazdankapmayazldngstermesibutahminikuvvetlendirir.

Biz,buradaKulMehmet mzasntayanTrky

zatenharekeliolanimlsndaki iveyimuhafazaederektekrarediyoruz:

CennetmisalidirevvelbaharAlrkrmzglTuna'nunUarblbllerileylinehanEserbadserhatleriTuna'nun

KumagarkolupgelryerdediryzGkteninercemresklrbuzuArzulayupgiderKaradeniz'i

okgadalaralurseliTuna'nun

EnginlerdandanyollaramtrokanalaralayupkanlarimitirAlamandandanyollaramtr

YokturdilislemezdiliTuna'nun

Kimsebilmezanunkandadurba

DalgalanurgelryndrcuuEksikdeilyaylalarnsavaleilendolugolTuna'nun

KulMuhammedounubylemidedi

Selmlam Belgrat'Budem[1]Alm birovayakarkademiSerhatlerereryoluTuna'nun

_________________[1]Budin


16/23

www.atsizcilar.com


ButrknnRumeli'deokmehurolduu,uzunasrlardillerdealkalandmuhakkakgibidir.

GeneRumeli'yeaitbircnktetesadfettiim19'uncu

asrhalk airlerinden"Srur"nin1270Rusharbineaityazduzunbirdestannbazkt'alartamamiylebu

trkdenmlhemolmuturkibuhadisetrknnhretiyleberaber airinin16'ncasrdanziyade

muahharasrlardayaam bulunmasihtimalinidekuvvetlendirir.

Sururi'yeaitbumsralardaaynenyazyorum:

VasfnedemdinledeliTunannBirmuhalifeseryeliTunann

DaimcokunakarseliTunannMevmevstneummanyrd

Kimseidraketmezkandedirba

Kanileyorulmu toprata

Niceanalargzndenakttya

Buhaligrenseyranyrd

BrCumagnsaatdrtkararlar

GetilerkaryaltfettiBariAkilealdlarseyfigaddar

Tunaseligibialkanyrd

Herhaldeyeilovalarortasndabrdenizgeniliiylekahcokun,khsakinakansevimliTunann;tire

sularnaTrkkannndakartzamanlardabilhassaRumelihalk airleriiinbykbirheyecanveilham

membaolduumuhakkaktr.

Okadarkibutaraflardacnklerdetesadfedilenmehur"KeremileAsl"hikyesininbazmsralarna

bileTuna'nnkartgrlmektedir:

Tunakenarndaavclargezer

DerndirgllerimahileryzerSvam kollarnsalnrgezer

Aslmdanbirhaberverbekahveci

iirlerindeplaktabiatemsalsizbirgzellikleyaatanhalk airlerimizinnaslSakaryalar,

Kzlrmaklar,Fratlar,Muratsularbirilhammenba

olmusaTunadaRumelisaz airlerimiziinyledir.MamafihharplervesarsebeplerleRumeli'denAna

dolu'yaveAnadolu'danRumeli'yegeen airlerimizle

bu iirlerinherikisahadadaintiartabidir.

NihatSamiEdirneErkekMuallimMektebi

Edebiyatmuallimi

Hikye

Dn

Drtyllksava bitiyor...Cephedekiaskerkyednecek;ihtiyarbabasylakkkzngrerek...O,budrtyldaanasnnihtiyarlktan,karsnnda

yoksulluktanldnbiliyor.BykkardeininHicaz'daknnGaliya'dadtndende

haberivar...Fakatkyednecek,veartkkendiderdinekanakanaalayabilecek...

Kydebirhaberalkanyor...Askerlerdnyormu.

Kylleroullarnkarlamakiinyoladyorlar.Havadondurucudurvekardizboyu.Fakathasret

yanklarbunaaldrmyor...Ve.. htiyarbabada

torununun

elinden,tutuncayolakyor. lerindeacbirsevinvar.Seviniyorlar:nkbeklediklerigeliyor...Fakatgamldrlarda:nkgelmeyenlerdevar;veonlar

artkbi,hidnmeyecek. lerindesevinvekeder...stlerindesoukvefrtna...

***

Kafilekasabayavaryor...Cephedendnenlerorada

sonmuamelelerininyaplmasnbekliyorlar...Sonmuameleyaplyorveaskerlerkendilerini

bekleyenlerin


17/23

www.atsizcilar.com


kucanaatlyorlar...Atlacakkucakbulamayanlardavar...

htiyarbabaetrafnabakyor.Kendisininkiyok...

aryorvebekliyor."Kafilecephedenartakalanlaralm kyednyor,ve...Frtnahiddetleniyor...

htiyarbababakyor:karda,karlamayageleni

olmayanboynubkkbirnefer...Bakyorlarveanlayorlar.Dertlignllerabukanlar.Babasoruyor:"Evlt!benimolumacabaneyegelmiyor?"

Berikiacacglmsyor:"Ordakalmtrbaba!"..."Orasneresioul?"...Askersoluyorvemrldanyor.

***

"Ermeydan! htiyarnyzndenebirizgi,

gzlerindenebirgayz,yalnzikidamlagzya...ve

torunununelindentutuyor:"Haydik

z

mgidelim"diyor:Sonraaskeresoruyor:"sengelmeyecek

misin?"...Oyineglyor:"Nereyegelecekmiim?

Bekleyenimyokki"... htiyarbabavekkkztorun

eleletutuuyorlarvefrtnaazyor...

Ebedbirbeyazlkveuulduyanfrtna... htiyarbabavekkkzgidiyorlar.Yollaruzuyor,nkyollar

kahpedir.Yollarelemleuzarvesevinleksalr...Souk...Frtna...mitsizlikve..Uzayanyollar...

htiyar,kkkznelinidahasktutuyor"Haydikzmdiyor,gecebasmadankyevaralm"vefrtnakuduruyor...

Nihayet,itemit:ihtiyarbabavekkkzkyn

ilerisindekiUlunargryorlar.

htiyarndurgunkalbisevinlearpyor.Birmddetkisideonunasrlaragsgermi kalngvdesinin

arasnasaklanyorlar.Solukalpdinleniyorlar.Sonra,artkensonkuvvet,ensongayretleyolakoyuluyorlar.

Frtnailedenkyor.Asrlaragsgermi olanulunarndallarbilekorkungrltlerleatrdyor.Ve

karlar...

***

Askerertesigne,ikincipostayakalmtr. ki

arkadaylaberaberkasabadaonundasonmuamelesiyaplyor...Veonlardayolakoyuluyor...Dnkfrtna

yok...Gne karlareritiyor...Vearkadasnbiri,kolusarglbirnefer,hafifbirsesle udalarla

ovalarnmacerasnanlatanbirtrksylyor.Ve...Yollaruzuyor.nkyollarkahpedir.Yollarelemle

uzarvesevinleksalr...

***

Pekazkonuuyorlar.Kyeyaklatkabusessizlikbir

mezarsessizliiniandryor.Yorgunlukyakalarnayapyor.Kolukarglolantekilerdenilerigidiyor.

Birdenbirededuruyorlarveacyarakileriyebakyorlar;Ulunardevrilmi.Demekartkyazn

kyednerkenscaktanbunalanlarbirglgelikbulamayacak..Kolusarglneferseirtiyor.VeUlu

nardanbirdalkoparyor.Budallakarlaremeebalyor.tekilerinidearyor. lkolarakgelenbakyorveyazkdiyesyleniyor.Ensongelenasker

dizkyorvearkadannetiiyerdebabasylakznncesetlerinitanyor

Y.D


18/23

www.atsizcilar.com


Rzgr

Arzularmmuayyenbirhaddianca

Vekulaklarszlerimesarlanca

Birihtirasduyupvahimaceralara

kyorumbulutlaraandalara.

lhlarnbagibibalardiktir,Budalarsaransonsuzbirgeniliktir.

Bendekatpvcudumubugenilie

Bakyorumaalardekalanhilie.

Budalarnbrrakibivarsarzgrdr.

Rzgrburadatekbanabirhkmdardr.

Buradainsandumangibigeniler,byr;

Budalardastraplar,sevinlerbyr

Buralardaherdncesonayakndr,

Buradaher eybizdenuzak,"0"nayakndr

Buradayokturinsanlarndndkleri,

Rzgrsilerkafalardankklkleri.

Yanamaarpargeni kanatlarnVeanlatrmabutlarnhayatlarn.

ArasrakulanbanaverdimiBendeonaanlatrmkendiderdimi

"Eydalarndertlerinidinleyenrzgr,Benimartkyalnzsanaitimadmvar!

Gelmi gibiuzaktakibirseyyareden

Yabancymbugrltdnyasnaben.

Etrafmnszlerineaklmermedi,

Etrafmdabanaaslakulakvermedi.

Senelerdenberihlanlaamadk,

Bendekestimanlamaktanmidiartk.

Gzlerimdehakikatisezenbirnurla

Etrafmszyorumbirazgururla.

Birdrbnnterstarafgibibudnya

Enbyk ey,enasil eyklrBurada.

Buradayalanparaedenyegneitir;Buradaher eybiryapmackbirgsteritir.

Kimicoardinurunageberir,yalan;

Kimigider erefiincanverir,yalan!

Birfilezofyetmi eseryazar,yalandr;

Birkahramanistipdadezer,yalandr.

airlerinbykakfnbirkzdr.Budnyadaherkessinsi,herkesclzdr.

NehakikaktanBuradabirakanvardr,

Nedeonugrsednpbirbakanvardr...

HerbyklkczzamgibidklrBurada,

EnmuazzamlmbileklrBurada.

Benimkafamacaipbirdima tayor,

Herdakikainsanlardanuzaklayor.

Zamanzamanmalupolsambileetime

nsanolmakdokunuyorhaysiyetime.

Byk,temizbirarkada aryorruhum,

terzgr, imdisanasmyorum!

Asaletinyeriyokturgerihayatta,Enasil eysenibuldumbukinatta.

Gne gibinebintrlnvardr,Nedesse,gsteriebaktnvardr.

Denizgibimuammayokderinliinde,Birferahlk,birsaflkvarserinliinde,

Birdevgibikk,mzmzsesleriyersin,

Allahgibigrnmedenhkmsrersin.

Dmanymbendeclzgzelliklerin,

Rzgr!Buda balarndarpmanserin

Kanatlarmgkyzndenakanbirseldir,

Banakudretvecesaretverenbireldir.

Beerliktenuzaktaymseninlkende,

Seningibiazemetekmbende,

terzgrseningibibendedeliyim.Islklarmseningibiinlemelidir,

Herkesbenirpererekdinlemelidir.

Rzgr,sana,yalnzsanabenzemeliyim.

SabahattinAli


19/23

www.atsizcilar.com

Pasifizm(Barlk)

Yazan:FerikVonZeekt


Harbinneolduunu,onunzaruretlerini,taleplerinive

akbetlerinisarahatlebilenadam,yaniaskerharp

imknlarhakknda,faydavemahzurlaritidalile

tartansiyasetveyaticaretadamndanokdaim

ciddiyettednr.Nihayetnnihayeinsannkendihayatnfedaetmesibelkiokadargdeildir;lkin

meslekvesan'atiktizasylabakalarnnhayatnortayakoymakkeyfiyetivicdaniinpekarbiryktr.

Kimkiharbnkanlgzlerininiiniderinderin

grmtr,kimkimsaitbirrasatyerindenumumharbinsava meydanlarnseyretmitir,kimki

milletlerinstraplarnyakndanbilmitir,kiminkiyananbuncahanmannklilesalaraarmtr,

kimkibiroklarnnhayatvemematlarmes'uliyetinitamtr,okimseyanitecrbelivebilgiliasker,

harbinneolduunubilmeksizinsulhtenbahsedenbir

hayalperverdenokdahaziyadeharptenkorkar.Klakrdatc,harpkkrtc

ceneraltimsali,her eyimbahgrenzehirlipolitika

mcadelesininicabdr,fikirsizmizahgazetelerinin

ho geldibirmevzuudur,teahhusettirilmi bir

manasz ekildir.Askerinharbekarolanbu

vaziyetinePasifizimdenilmekistenirse,peklayleolsun,fakatbuylebirPasifinimdirkibilgiye

mstenittirvemes'uliyethissindendomutur.MillvakarszlkvebeynelmileldalgaclkPasifizmideildir.Aslaskerdirkiharpimknlarnazaltacakhertrl

emellerivealmalarherkestenziyadememnuniyetletelakkieder.

Fakataskerbirdahaharpyokgibibeylikbirszle

sokaktayaygaraetmez.nk,bilirkiharpvesulhuverennehkmdarlar,nedevletadamlar,ne

parlamentolar,nemuahedelervenedeittifaklardr,harpvesulhuveren,onlardandahayksek

kuvvetlerdir,yanimlletlerinolmavelmesininezel

kanunlardr.

"Biraskerindnmleri:MtekaitFerikNaci"

Sknt AmerikanEdebiyatrnei:MistisizmSONSZ G.Talbott

cimkarmakark,salarmdarmadan,

KalbimiburgulaypineliyenbiranAtetenemberindebirdenuyanyorum.

Salarmellerimde,dudaklarmmorarm.

Varsndesinler:genliktkenmezbirbaharm!Tkenenbumrmdebaharanyorum.

Havaskfkokuyor,rutubetliduvarlar;Penceredenyolalp.uzyanbirziyavar.

Kapdabirsngl:heyulasanyorum;

Organlagermi gibihasretsinirlerimi;

Yanpyanptutuanbukpkzlderimi

Hrslakrbalayaraknedenkvranyorum?

Kudurup ahakalkanbirtaygibideliyim;Bunalanruhumlabenenginegitmeliyim,

iniintkenenmumgibiyanyorum.

Istrabayanbaktmoluncabensoytar;

Delidiyetakt

larboynamahalkalar

Demirziinciriindeyerdeuzanyorum.

CellStk

Sonkonumamzdakisonszm,seninduymayacan,fakatbanacennettengelenve

sevindirendavetfsltsndinlemekvecevapvermektir.

***

Benmezarmnbandabuhazinmersiyeyidinlerkencesurolacakvemsterihdualaredeceim.

***

Vcudumtoprakaltnagmldveszson

szlerinizisylediinizzamandiyeceim:"ben

ebediyetteyayorum,Yalnzvcudumldr."

Cesedimsizinvetopraklarn.RuhumbenimveAllahn...

AyeFerhunde


20/23

www.atsizcilar.com


FikirHayat

Konferanslar:Edebiyatfakltesitalebecemiyetikonferanslargeenaydadevametti.Maysayndaiki

mhimkonferansvard.Birincikonferans,corafyamderrisiMsyChaput'nn"OrtaAsya'nnkurumas

meselesi"idi.Profesrbumeseleyi,kablettarihi

devirleriin,bilhassasairktalarnkurumassafhalarndanistidllen,vetarihdevirleriindorudandoruyaAsyazerindemutalealar

yrterek uneticeyevaryor:OrtaAsyagittikekurumuyor.OrtaAsya'dantaankavimlerin

muhaceretlerinicorafsebeplerdenziyadeiktisadvesiyasamllerdearamaldr.

MsyGabriel'inkonferansTrkiye'dekieskimimar

eserlerihakkndaidi.MsyGabrielherylbirkaayTrkiye'detetkikattabulunuyor,vetetkikatn

neticesiniDarlfnunudatedrisediyor.Onunvardneticelerdenenmhimi, imdiyekadarAvrupa'da

hkimolanve,Bursa, stanbulgibiengzelmimareserleriniihtivaeden ehirlerinbumimar

bidelerininBizanssanatmahsulleriolduunazariyesinicrtmesdirProfesregre:Trlergerek

Bursa'y,gerekBizansaldklarzamankuvvetlibirmimaryesahipbulunuyorlard;halbukiozaman,

Bizans,Ayasofya'yvereli9asrgemi bulunuyordu;vemimarsanat,muazzameserleriyaratm olan

Trkmimarsinetesiredecekhaldedeil,belkiKariyegibiclzeserlerverecekhaldeidi.

ProfesrMeillet'ninkonferanslar:

HindoAvrupalisaniyatsprofesrMeillet,yineEdebiyatFakltesindeikikonferansverdi.Birinci

konferans"Lisanvemedeniyet"ismindeidi.Profesrevvel,konumaleheleriyleedeblisanlarnfarkn

gsterdi:lehelerkydenkyebiledeiir:bu

hususta,Trklisannn,bykintiarsahasnave

eskiliineramen,zamandavemekndatecansve

nisbivahdetidikkata ayandr.Lisanlarn

sontekmlsafhalardamedeniyetlisanolmalardr.Medeniyetlisanlarisepekmahduttur,veazok,

intiaredenalfabelerverenlisanlarainhisarederbualfabelerde:Msr,in,Hint,YunanveSami

alfabeleridir, slmmedeniyetiSamalfabesininve

Arapa'nnintiarsahasnatekablettiigibi,AvrupamedeniyetideYunanveonundevamolanltinalfabesinetekableder. uhalde,Yunanmedeniyet

lisanltinmedeniyetlisan eklindedevamettiigibi,buikinciside,RnesanstansonraFransz, talyan,

Alman, ngiliz, spanyalisanlarndaaynmcerretifadekudretinbrakmaksuretiyledevametmitir.Bu

itibarla,alfabedeitirmeninmedeniyetdeitirmeyigsterdiianlalyor:Trklerbunaiyibirmisaltekil

ederler;esasenalfabelerinintiarsahalarylamedeniyetlerinintiarsabalarnnbirbirinetekabl

etmesidebunugsterir.

***

kincikonferanstaMsyMeilletdahahususlisanivatmeelerinimevzubahsetti;"Eneskihindoavrupa

lisanlar".Profesrevvelbu"HindoAvrupamefhumunutarifetti.Umummanasylabirlisanfiln

ailedendirdemek,olisanharicgrnitibarylabirsnfadahiletmek,vasflarnayrmakdeildir;

belkilisanntarihmevkiinitesbitetmektir.Yoksa,asrlarnyapttesirleryletahavvllergsterirki,

akrabalisanlardabirbirinebenzertaraflarbulmakokdefaimkanszolur. stebununiinanaHindoAvupa

lisannrestoreetmekiineneskiHindoAvupalisanlarelealmaklzmdr.

1917senesinekadar,tarihtayaneneskiHindoAvrupametinleri,milttanevvel7nciasrdangeriye

gitmiyordu.Buazkyhafriyatndansonraeldeedilen

Hititkitabelerinin,HroznyveonutakipedenAlman

limlerininmesailerisayesindehalldilenlerininHindo

Avrupabirlisannmahsullerioldu


21/23

www.atsizcilar.com


BugnnSilahlarndan:Radyo

uanlald.Bunlarmilttan19001200seneevvelineaittir.Binaenaleyh,HindoAvrupalisaniyat1000yl

birdenkazanyordemektir.Bugsteriyorki,HindoAvrupadilikonuankavimler,milttannceikincibin

yldanitibaren,bilharagrdmzistillara

balam bulunuyordu.

ProfesrMeillet''inkonferans,Darlfnundaalkaile

dinlendiktensonra,birokdedikodulardamucipoldu.YunusNadiveReitGalipBeylerizahedilmeyen

birhassasiyetle,Profesresalhiyetlerininfevkindeddial,cevaplarverdiler."Hz"profesrazda

olsatenkitmahiyetindebirhaberneretti.

YunusNadiveReitGalipBeyler,Profesre,Yunanmedeniyetindenevvelbirmedeniyetinmevcudiyetini

inkrediyordiyehcumettiler:Profesrbylebiriddiadabulunmad,belkiYunanmedeniyetinin,

herkeseteslimedilmi olanorijinalitevekudretinetemasetti.Bundanbakamakalesahipleri,Hititenin

Trkeolmasnadatahammledemiyorlar.HindoAvrupalisaniyatsolanMeillet,senelerdenberi

Hititehakkndayaplm filolojitetkikatnaistinadensonhkmnsylemitir;vebirlisaniyatya

yakacakihtiyatlahareketettiide,HititeninHindoAvrupailisanolmasnazariyesiilerisrldilk

zamanlarda,bunabirdenbirebirtrlkaniolmadn

itirafetmeksuretiylekendisisylyor.Hzgazetesininyenibirnazariyedediibuhkmgrlyorki,oldukauzunsenelerinneticesidir.Biz,delillerinicanl

misallerleverdiiiinlisaniyyattaotoritesahibiolanProfesrnbuhkmneinanyoruz.Yoksabumesele

zerindemnakaaetmekiinher eydenevvel,ReitGalipBeyin,Profesrebirokusullerretirken

unuttuuenmhimusullehareketetmekicapettiiniteslimederiz;yani.HindoAvrupaiveyaTrkMool

lisanlarhakkndaszsylemekiin,her evdenevvelolisanlarbilmek,onlarnfilolojivelisaniyatyla

uramak,velhaslonlarmukayeseedebilecekkudretteolmaklzmdr,yoksaikincielden

mehazlarla,vebunlartenkitetmeksalhiyetinihaizolmadanhkmlervermekenbykusulszlkolur.

A.K.

Kitaplar

IocukKitaplar

TahsinDemirayveAptullahZiyaTrknAltndandan:

1 Karaoban

2 KanloluKantural3 BozAygrl

(Mektepneriyatyurdu)

ZiyaGkalp'tanberizenginTrkdestanlarvemasallarocukedebiyatndagrlmyordu.

HayatiyetiitibarylahibirmilletteeiolmayanDedeKorkutdestanlarn,GkAlp'tansonratekrarocuk

edebiyatndagrmekbizeyenimitlerveriyor.ocuklarmzakuvvetlibirseciyevermekiin,hi

pheyokki,herzamangzelliklerinimuhafazaeden

masallarve

olduklargibidahilyemuteserlersaylanvesadelii,canllitibarylaesizolandestanlarmz,bilhassa,

engzelbir ekildetespitedilmi olupedebkymetiitibaryladammtazbirmevkiiolanDedeKorkut

hikyelerinionlaraokutmamzlzmdr.Buihtiyac

duyduklarnilkkitabnmukaddemesindeazokanlatanmuharrirlerebununiinteekkretmeliyiz.

Benbukitabn,ocuklarnkitapyoksulluundanekadarbykbirihtiyacatekablettiini,bilhassa,

kkdostlarmabukitaplarverdiimzamangrdm;bunlarylezevkleveylesevinleokudular

kiTrkdestanlarnncanlmevzularnbukadaralkalarngrdktensonra,ocuklarbunevi

kitaplardanmahrumetmekdorusuokbykbirgnaholur.


22/23

www.atsizcilar.com


Bukkkitaba,baznoktalardaitirazlarmdavar:DedeKorkuthikyelerindebazisimlervardrki,mill

mazimizehrmetedersek,bunlardeitiremeyiz;yoksaSleyman'a"Soliman",Salhaddin'eSaladen"

Murad'a"Amurat"diyeneskifrenkmuharrirlerinden,mverrihlerindennefarkmzkalr?OnuniinKazan'n

Kzan,Salur'unSalor,Bayandr'nBayendir, ekillerinegirmi olmashihoagitmiyor.Butahrifler, phesiz

ki,ocuklarnbukitaplarzevkleokumalarnamniolmayacaktr;fakatbuisimlerinaynenkalmas,hemonlaralakaytolmadmzgsterir,hemdeocuklara,

buhikyelerinsadeefsanedenibaretolmadn,bunlardabahsigeenadamlarn,boylarn,

bydklerizaman,tarihlerinideokumaa,renmeyeheveslendirir.Kezaeerkelimelerinde

lisandabirkymetivarsa,olduugibibraklmalar,aslmnalarndakullanlmalarlzmdr.Kitaplarnabirer

delgateyapm olanmuharrirlerinbunadadikkat

etmeleri,"Tutsak"

"Totsak","Ya

y

,"Ya

n","Konur"u,"Koker"yazmamalarlzmd.

Kitaplarda, phesizzarurihtisarlarolmaklaberaber,

bazen,DedeKorkuthikyelerinin"dehas"diyebileceinizesasnoktalarn,OuzBeylerinden

bazlarnnobabacanvesafkarakterlerinigsterenepizotlarnn,grltlvsmaceraltaraflarlehine

hazfedildiinigryoruz.Halbuki,buhikyelerinbelkilyemutparalarn,onutoplayaneskidestancnn

dehalem'alarnburalartekileder.Buparalarocuunanlamamasndan,onlaralakaytkalmasndandakorkmamaldr.ocukulv,gzel eylerigayetiyi

anlarOna,fazlabir eyanlamayacakdiyealeladeeylervermekten,basitlerleonukandrmaya

almaktansaknmaldr.ocuklariin"kitaphazrlayanlar,eeronlarnhislerini,zevkleriniterbiye

maksadgzetiyorlarsa,bilhassabunoktayaokdikkatetmelerilzmdr.

***

II.Neriyathaberleri

Ankara'daHilmiMalikBeytarafndanDemokrasive

mcrimlerimizatlbireser

neredilmitir.Bilhassapsikopatveanormalocuklarncemiyetefaydalolmalariinicabeden

esaslardanbahsedenbueseritavsiyeederiz.

Gazetelervemecmualar

Hz:Onbe gnlkbirgazete eklinde,Ankara'da,mecmuamzlaayngndeintiarabalad.

Mayssaylarnnherikisindede,gnnokmhimbirmelesinetemasedenmakaleler:"Bolevizmve

akngenlik"ile, BolevizmveTrkmnevverleri!"dir.HalilFikretBeyevvelbugn

genliinyenikomnizmidealikarsndaaldvaziyetitevhitediyor;sonradagenlerinbucereyana

kaplmalarndakisebepleriaryor;veenkuvvetlisebepolarak,idealsizlikveidealihtiyacnbuluyor.

Filhakika,komnizmcereyanbizimmemlekette,tabii

ihtiyalardandomu birfikircereyan

deil,manevistinatlardanmahruminsanlarnkendilerineistinat

aradklarzamansarldklarbirdinhalindedir.Bugn

komnistlerimahkemehuzurunakarmak,nihayet

onlarapropagandafrsatvermek,vebirfikirurundamcadeleyegirienlerekarherzamanbirsempatisi

olangenlerdeonlaradahabykbirsempatiuyandrmaktanfazlabir eyyapmyor.Komnist

cereyannakaraynsilhla,yanifikirpropagandassilahylamukabeleetmeklzmdr.Genlie

retmelidirki,hayatkymetiolmayanbuuzakmefkureninvcudagetireceinisandmzmaddvemanevinklplar,Trkiye'demillidealdetemin

edebilir.BunuHalilFikretBeyikincimakalesinde,komnizminKarlMarks'agremahiyetinive

Rusya'da,beeriyetiinbirfelketolacak ekildetatbikini erbetliktensonra,dahateferruatagirerek

izahediyor;vebumeseleyeavdetedeceinivaadediyor.ite,byleciddvesamimbirfikir

mcadelesineyolaanilkmakaleolduuiinHalilFikretBeyinyazsokdeerlidir.

BirincisaydaBanguOluTahsinBeyin"BykTrk

edebiyattarihi"atlmakalesi,istikbalinTrkedebiyatmdekkik


23/23

t i il


lerininomuzlarnayklenenykgstermekitibaryla

okunmasicapedanbiryazdr.Alelmumtarih

tetkiklerindeterkibieserleredahanekadarok

zamanister!zira,zelindebkmadan,sabrlaalacak,mrtketecekveistikbalinterkipilerine

brakacakokadarokilerimizvarki...Bugnden

bykmeselelerpeindekomamzkuvvetlerimiziisrafetmekolur.

***

TahsinBeyikincisayda,genokuyuculara,lmnnellibirinciyldnmmnasebetiyleZiyaPaa'y

hatrlatyor,veonunTrkedebiyatvefikriyatndaoynam olduumhimrolhlsaediyor.1880'deAdanavalisiikenlenZiyaPaanamnaAdana'da,

Maysn17'sindebirihtifalyapldngazeteleryazd.NamkKemal'inbuatelivemcadeleciaabeyisi,

ihtiyarlndagenmlkiyememurlarmzaenbykdersinivermi:hangihayrsahiplerininmeydana

koyduunurenemediimiz umal

matyinegazetelerdenokuduk:Adanamaarif

mdrnn,ismini"ZiyaPaaMektebi"neevirdii

"SeyhanMektebi"ndeZiyaPaahergnbirbuuk

saatdersverirmi."

***

Bykadamlarmz,herseneolmazsabe senedebir,fakatsmarlamamerasimledeiliimizdengelenbir

muhabbetin evkiylehatrlayalm!Buitengelmesevgidedurupdururkenolmaz:genlereevvel

onlartantpsevdirmeklzmdr.Bykadamhrmznhatralar,bizehayatveheyecanverdiiiin

kymetlidir.

"Hz"dabunlardanbaka,"MahmutSadiBeyinitima

darvinizmtenkidi"ismindevedahadevamedecekolanbrmakalesras, smailHsrevBeyinHaric

ticarettekooperatifismindekiiktisadbahsigibi,mhimmeseleleretemasedenbirokkymetliyazlar

var.

K.A

mtiyazSahibiVeMes'ulMdr

H.Nihl

SinanMatbaas

Atsız Mecmua - Sayı 2

Documents