-
Bengi Çınar Kul, 2007 1
Keçiler; diğer türlere oranla uç seviyelerdeki sıcaklık ve nem
şartlarına minimum gıda miktarında bile hayatta kalabilir, döl
verebilirler. Dağlık arazilerde yaşayabilir çok düşük otlak
kalitesinden bile faydalanabilirler. Ayrıca canlı ağırlıklarının
düşük olması, et, süt, kıl ve derilerinden yararlanılabilmesi gibi
özelliklerle insanlık tarihi boyunca özellikle de dişileri göçler
sırasında insanların yanlarına almada tercih etmelerine sebep
olmuştur.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 2
Keçi ile ilgili olarak yapılan taksonomik çalışmalar
1. Arkeoloji çalışmaları 2. Morfoloji, fenotip, boynuz yapısı 3.
RAPD-DNA randomly amplified polymorphic DNA 4. mtDNA 5. allozymler
6. Mikrosatellitler 7. Y-kromozomu çalışmalarını
kapsamaktadır.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 3
Arkeoloji çalışmaları: keçi; 50000 yıl öncesinde avlanılmaya
başlanıyor ama evciltilmesi ~10000–11000 yıl öncesine dayanıyor.
keçinin evciltilmesi ve orijini ile ilişkili çalışmalar için üç
bölge: 1. İran’da Zagros dağları 2. Pakistan da Balochistan
bölgesi, 3. Urfa yakınlarındaki Nevali çori (Meadow 1993, Zeder
& Hesse 2000).
-
Bengi Çınar Kul, 2007 4
Ayrıca… arkeolojik kayıtlar sonucu Türkiye’nin önemi: Evcil
keçinin atası olarak gösterilen bezoar keçisinin endemik bulunduğu
bölgeler güneybatı ve merkez Asya’nın batısı… İşte bu yüzden
Türkiye deki yerli keçi ırklarının kapsamlı bir şekilde
çalışılmasının bu konudaki literatüre katkısı olacağını
düşünmekteyiz.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 5
Morfoloji, fenotip, boynuz yapısı: taksonomik sınıflandırma
erkek keçilerin boynuz şekilleri ve her iki boynuzun birleşim
yerleri incelenerek yapılır. Boynuz morfolojisine göre 5 tipe
ayrılabilir. ibex kılıç, pala benzeri boynuz görünümü vardır.
Boynuz kesiti ovaldir. c.ibex, c. Nubiana, c. Sibirica ve yanı sıra
C. Caucasica bu sınıfa dahil edilir.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 6
eastern tur (cylindricornis) boynuzlar bir spiralin ¾ kıvrımlı
hali gibidir ve boynuz kesiti üçgene benzer.
c.cylindiricornis bu sınıfa dahil edilebilir.
markhor (falconeri) yanlardan basık spiralleşmiş
boynuz vardır.
spanish ibex, lir şekilli boynuzlar birleşim yerinde boşluk
olmaksızın kafaya bağlıdırlar. Boynuz kesiti üçgendir.
c. pyrenaica bu sınıfa dahil edilebilir.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 7
bezoar (aegagrus) pala, kılıç benzeri boynuz vardır ancak
yanlardan basıktır ve iki boynuz birleşim yerinde gözyaşı şekli
dikkat çeker.
Ayrıca fasiyal özellikleri ve don rengi de taksonomide
kullanılan diğer parametrelerdir.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 8
Allozymler aynı proteinin çok sayıdaki farklı elektroforetik
mobiliteye sahip formları aynı lokus üzerindeki alternatif bir
allel Sıklıkla nişasta jel elektroforezi veya sds- page yapılır.
Albumin, hemoglobin, kazein, transferrin gibi proteinlerle ilgili
çalışmalar yapılmışsa da varyasyon az olduğu için genetik
çeşitlilik çalışmalarında artık tercih edilmiyorlar.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 9
mtDNA: Haploit maternal kalıtım rekombinasyona uğramıyor genomik
DNA’ya kıyasla hızlı değişebilir ama aynı zamanda da korunmuş
bölgelere sahip filogenetik analizlerde sıklıkla tercih edilir.
türler içindeki filogenetik yapıyı ve genetik çeşitliliğin düzeyini
belirlemek için çok güçlü bir materyaldir. Atasal maternal orijinin
ne olduğu ve ilk olarak nerede evciltildiği gibi soruları
cevaplamada yardımcıdır.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 10
Karşılaştırması yapılan bölgeler sitokrom b, D-loop ve
HVRI(hypervariable region segment-HVRI) bölgeleridir. Ancak…
maternal kalıtım gösterdiği için erkeğe bağlı gen akışını
gösterememektedir. Bu nedenle evciltme sürecini yalnızca dişiler
üzerinden açıklayabilmektedir!
-
Bengi Çınar Kul, 2007 11
y-kromozomu
mtDNA ⇏ paternal hat???
üzerinde taşıdığı lokuslar mtDNAya göre daha düşük varyasyonlara
sahiptirler.
Keçilerde yapılan çalışmalarda Y kromozomu üzerinde amelogenin
(AMELY) ve zinc finger protein (ZFY) genlerindeki polimorfizme
bakılmıştır.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 12
Mikrosatellitler
çiftlik hayvanlarının genomlarında bulunan mikrosatellit
lokuslarının çoğu tanımlanmıştır. Ve bu tekrarlayan nükleotidlerin
allelleri arasında birçok varyasyon ortaya konulmuştur. Oldukça
polimorfiktirler ve kodominant kalıtım gösterirler.
ISAG ve ECONOGENE ⇔ mikrosatellit panelleri
Sığır, koyun ve keçi kromozomlarındaki yüksek seviyedeki
benzerlikler nedeniyle sığır ve koyun mikrosatellitleri
keçilerdeki polimorfizmi saptamada sıklıkla tercih edilirler..
-
Bengi Çınar Kul, 2007 13
KEÇİNİN EVCİLTİLMESİ ve ORİJİNİ Capra cinsi içerisinde bulunan
türler ve doğal yaşam alanları şunlardır: Capra aegagrus – (Yaban
keçisi) Capra aegagrus aegagrus – (Anadolu yaban keçisi) Capra
aegagrus turkmenica –( Türkmen yaban keçisi) Capra aegagrus blythi
– (Sind yaban keçisi) Capra aegagrus cretica – (Krete yaban keçisi)
Capra caucasica (Kafkas keçisi) güneybatı Rusya ve Kafkaslar Capra
cylindricornis – (Dağıstan yaban keçisi) Capra hircus (evcil keçi)
tüm dünya Capra falconeri (markhor-Burma boynuzlu keçi) Afganistan
Pakistan Capra falconeri heptneri Capra falconeri chialtanensis –
(Çiltan yaban keçisi) Capra falconeri megaceros Capra falconeri
jerdoni Capra ibex (Dağ keçisi) avrupa, kuzey Etiyopya, çinin güney
bölgeleri Capra ibex ibex – (Alp dağ keçisi ) Capra ibex nubiana –
(Nubia dağ keçisi) İsrail, sudan, mısır, Suudi Arabistan. Capra
pyrenaica (İspanya dağ keçisi) iber yarımadası Capra pyrenaica
pyrenaica - Pirene dağ keçisi Capra pyrenaica lusitanica Capra ibex
sibirica (Sibirya dağ keçisi) Sibirya, Asya, Moğolistan, Çin,
Afganistan, Pakistan Capra walie (sudan dağ keçisi) kuzey Etiyopya
daki dağlar- doğu Afrika
-
Bengi Çınar Kul, 2007 14
En yaygın görüş keçinin Capra Aegagrus un alt tiplerinden
evciltildiğidir
Nevali çori şanlıurfa balıklıgöl yakınlarında bir bölge.
çanak-çömleksiz neolitik olarak kabul edilen döneme yani en az
11000 yıl öncesine tarihlendiriliyor. Bu bölge aynı zamanda
bereketli hilal içerisinde yani evciltme merkezi olmaya aday bir
bölge.
iran’da zagros dağları Pakistan da Balochistan bölgesi Urfa
yakınlarındaki Nevali çori
-
Bengi Çınar Kul, 2007 15
Fertile crescent= (bereketli hilal) Fırat ile Dicle arasında
kalan bölgedir. Kapsadığı alanlar: I.doğu Toros ve yukarı Tigris
havzası Boytepe, Cafer Höyük, Çınaz III, Ikiz Höyük,
Tepecik/Makaraz Tepe; Çayönü, Demircitepe/Demirköy, Girikihacıyan,
Hakemi Use Tepe, Hallan Çemi, Kötekan, Kortik Tepe, Nevala Denik,
Yayvantepe/Til Huzur II. batı Zagros vadisi
Deir Hall, Ginnig, Hassuna, Jarmo, Karim Shahir, Magzaliya,
M'lefaat, Nemrik, Qermez Dere, Shanidar, Shimshara, Telul
et-Thalatat, Yarim Tepe, Zawi Chemi Shanidar, Zarzi III.
Gaziantep–Urfa–Mardin platosu Girik Tepe, Göbekli Tepe, Gritille,
Hayaz Höyük, Kumartepe, Nevalı Çori, Sürük Mevkii, Tavuk Çay,
Ziyaret Tepe IV. Harran ovası ve Balik vadisi Gürcütepe,
Küçükhedbe; Haramie, Khirbet esh-Sheref, Tell Assouad, Tell
Damishliyya, Tell Eftaim, Tell Hammam et-Turkman, Tell Sabi Abyad I
and II, Tulul Breilat V. suriye stepleri ve orta fırat Abu Hureyra,
Akarçay Tepe, Bouqras, Cheikh Hassan, Dja'de, El-Kowm, Halula, Jerf
el Ahmar, Tell Kashkashok, Mezraa/Teleilat, Mureybet, Qdeir, Tell
es-Sinn,Umm Dabaghiyah
-
Bengi Çınar Kul, 2007 16
Keçinin evciltildiği düşünülen bölgeler:
Ve evciltme sonrası yayılım:
-
Bengi Çınar Kul, 2007 17
Yapılan çalışmalar
1995 19971999 Kemp ve arkadaşları tarafından 1995 de sığır,
koyun ve keçide kullanılabilecek mikrosatellitlerin yayınlanmasının
ardından Saitbekova ve arkadaşları 1999 yılında, İsveç’te bulunan 8
keçi ırkında mikrosatellit analizlerine dayanan genetik çeşitlilik
çalışması yapmışlardır. Amaç → yerel ırklar arasındaki genetik
ilişkinin incelenmesi. Seçilen 20 mikrosatellitin hepsi de sığıra
ait 8 lokal ırkın yanı sıra İbex, Bezoar yabani keçileri ile
Karaiplerden Cerole ırkıni da çalışmışlardır.
Sonuç olarak ırklar arasında sıkı bir ilişki bulunmuştur. Soy
kütüğü kullanılmaya başlanmadan önceki zamanlarda yakın ırklar
arası melezlemelerin yaygın olmasına bağlanmakta ve hatta bugün
bile engellenemediğini bildirmişlerdir.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 18
1997 1999 Yang ve arkadaşları yine aynı yıl Asya’ya ait 5 ırkta
8 i koyun 5 i de sığıra ait olan 13 mikrosatellit markerı ile
yaptıkları çalışmalarını yayınlamışlardır. Bunlardan 6 marker (5 i
koyun,1i sığır a ait) olumlu sonuç vermiştir yani bunların
polimorfik olduğu belirlenmiştir. (BM4621, OarFCB11, OarFCB20,
OarFCB304, OarFCB48, ve OarCP34 9, 9, 10, 10, 11 ve 8 allel
sayıları, sırasıyla.) li ve arkadaşları ise 1997 de mtDNAda RFLP
analizleriyle ilgili çalışmalarını yayınlamışlardı.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 19
1999 2001
Luikart ve arkadaşlarının 2001 yılında yayınlanan çalışmaları
keçilerde populasyon genetiği çalışmaları için büyük bir adım
olmuştur. Çalışmanın ana amaçları
1.evcil keçinin maternal orijinini belirlemek 2.ve keçi
populasyonları içinde gen akışının düzeyini hesaplamak olarak
bildirilmiştir.
Bu amaçlar doğrultusunda örneklemeye çok önem vermişler ve
evciltmenin olası merkezleri başta olmak üzere 44 ülkeden kan ve
deri örnekleri toplamışlardır. Ayrıca grup dışı kullanmak üzere tüm
taxayı kapsayan 14 yaban keçisi kullanılmıştır.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 20
Luikart mtDNA kontrol bölgesi (HVR1) sekanslarıyla diğer
türlerden farklı olarak 3 lineage ortaya koymuştur.Araştırmacılar
lineage A da 316, lineage B de 8 ve lineage C de 7 haplotip
belirledilemişlerdir.
Göreceli olarak daha yavaş evrimleşen sitokrom-b genin
kodonlarındaki 3.pozisyonda baz değişimlerini inceleyerek de bu
lineage lerin ortak atasını yaklaşık 200.000 yıl öncesine
dayandığını ortaya koymuşlardır.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 21
Çalışmada elde edilen verilerin ışığında Capra hircus un farklı
zamanlarda 3 farklı yerden 3 farklı maternal hattın katkıda
bulunduğuna yani multiple maternal orijine sahip olduğuna dair
kanıtlar sundular. Yani buna göre lineage A 10000 yıl önce, Lineage
C 6000 yıl önce ve Lineage B 2000 yıl önce evciltilmiş ve yayılmaya
başlamış. Ayrıca diğer bir çıktı da;
lineage A’ nın toplanan örneklerin %90 ını kapsıyor
lineage B sadece %6 lık bir bölümü oluşturuyor ve özellikle
güney Asya ırklarından oluşuyor (Hindistan, Pakistan, Moğolistan ve
Malezya). Lineage C ise oldukça nadir ve özellikle Avrupa ırklarını
ve Moğolistan’dan küçük bir grubu kapsıyor(Slovenya, İsviçre,
Moğolistan) .
-
Bengi Çınar Kul, 2007 22
Ayrıca keçide özellikle sığırla kıyaslandığında mtDNA
varyasyonunun oldukça düşük filoceoğrafik bir yapıda olduğu ortaya
koulmuştur. (Yani farklı coğrafik bölgelerdeki hayvanların sahip
oldukları mtDNA nın ayırıcılık özelliği çok düşük.) Burada diğer
türlere oranla yine bir fark çıkıyor bu Luikart ve arkadaşları
tarafından keçinin insanlık tarihi boyunca insanlarla birlikte
oradan oraya göç ettirilmesiyle ilişkilendirilmiştir.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 23
2001⇒ Mannen ve ark. d-loop ve sitokrom-b bölgesinin
analizleriyle evcil keçinin orijinin Capra aegagrus un
alttiplerinden ikisi olduğunu ortaya çıkartmışlardır. Bu keçilerin
en fazla görüldüğü yer olarak orta doğu vurgulanmış ve evciltmenin
tarihinin aydınlanması için bu bölgelerden daha fazla örnek
çalışılmasına ihtiyaç olduğunu belirtmişlerdir.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 24
2002 ⇒ Li ve ark. (2002) Çin’de 26 mikrosatellit lokusunu
taramışlar ve 17’sinin 4 veya daha fazla allele sahip olduğu
görülmüş. Bazı ırklar ırka spesifik alleller göstermişler. Bu da
yok olmak üzere olan ırkların tanımlanması ve koruma çalışmalarında
önemli bir noktadır.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 25
2003 ⇒
Sultana ve arkadaşları Pakistanda 13 keçi ırkında mtDNA d-loop
bölgesi ve sitokrom-b genini taramışlar ve D lineage ini ortaya
koymuşlardır. Bu yeni lineage in yüksek sekans farklılığına sahip
olması evciltmede A lineage i kadar hatta ondan da eski hat
olabileceğini düşündürmüştür. Özellikle mtDNA çeşitliliğinin yüksek
olması Balochistan bölgesi yakınlarındaki Mehrgarh ın evciltme
merkezlerinden biri olması fikrini desteklemektedir. Yine bu
çalışmada da Israil, İran, Ürdün, Suriye ve Türkiye’den moleküler
çalışma- ların bu konuyu aydınlatmada önemli rol oynayacağını
bildirmişlerdir.
iki yabani keçi ve Pakistan keçi ırklarında 44 sitokrom b
haplotipine göre çizilen neighbour joining dendogramı
-
Bengi Çınar Kul, 2007 26
SalI ve EcoT221 ile B,C ve A/D ayrılabiliyor ama A ve D yi
birbirinden ayırmak için NlaIII ile bir kesim daha yapılması
gerekli.
Ayrıca Sultana ve arkadaşları lineage tiplendirmesi için RFLP
ile bir metod geliştirmişlerdir. Bu metodla d-loop bölgesindeki
spesifik baz değişimlerinden yararlanılarak A,B,C ve D lineage leri
belirlenebileceğini bildirmişlerdir.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 27
2004 ⇒ Kim ve ark. Kore ye özgü yabani keçi ırkı olan 6 adet
Korean Goral’da ve 10 adet evcil keçide kendi türleri içinde
oldukça polimorfik 34 mikrosatellit lokusu taramışlardır. 30 u
sığır, 2 si koyun ve 2si de keçiye ait. Yaban keçisinde 29 lokus
amplifiye olmuş ama sadece 16 sı polimorfik bulunmuş. Evcil
keçilerde ise 27 si çalışmış ve 22 si polimorfik bulunmuş.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 28
2004 ⇒
Li ve Valentini 10 koyun, 3 sığır ve 5 de keçiye ait
mikrosatellit lokuslarıyla çalışmışlar ve kuzey ile güney çin keçi
ırkları arasında anlamlı farklar bulunmuş. Çin keçi ırklarının da
arkeoloji, mtDNA ve rapd çaılşmalarıyla uyumlu olarak iki orjinden
kaynaklandığını ve açıklanması için daha fazla Asya, İran,Irak ve
Türkiye ırklarının çalışılması gerektiğini belirtiyorlar.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 29
2006 ⇒
Chen ve ark. Çin’de farklı bölgelerdeki keçi ırklarında mtDNA
kontrol bölgesi (HVR1) ile yaptıkları filocoğrafik çalışmalarında
en yaygın A lineage ini, orta yaygınlıkta B lineage ini ve çok
düşük frekansta da C ve D lineage lerini bulmuşlardır.
Luikart ve arkadaşlarının çalışmasında çıkan sonuca benzer
şekilde Lineage B içerisinde güney asya ve doğu asya ya yı kapsayan
iki alt grup ortaya çıkartmışlar ancak bu alt gruplardan birisi
sadece doğu asyayı içine alırken bir diğeri her iki bölgeden de
ırklar kapsamaktaymış. Ve doğu Asya yı kapsayan alt grupta daha
fazla genetik varyasyon bulmuşlardır. Bu da lineage B de en az bir
grubun doğu Asya dan kaynaklandığını göstermiştir.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 30
Yine bu çalışmada Çindeki keçi ırklarında farklı
coğrafyalar arasında mtDNA varyasyonu arasında anlamlı bir fark
bulunmamıştır.
Bunun olası sebepleri
1. bu bölgeye özgü hayvanların sahip olduğu mtDNA varyasyonunun
ırklar arası populasyon çalışmaları için düşük değerde olması;
2. tarih boyunca ırklar arası çok yoğun gen akışı olmuş
olması.
Sonuç olarak yine bu çalışmada da vurgulanan şeyler:
Daha hassas ve fazla sayıda örnekleme ile yeni örneklerin
çalışılması
Y-kromozomunun da incelenerek paternal verilerin de göz önüne
alınması.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 31
Yine Chen ve arkadaşları 2006 yılında yayınlanan sitokrom-b
analizine dayanan bu çalışmalarında: sadece iki lineagein C. hircus
a katkıda bulunduğunu bulunduğu ve capra aegagrus aegagrus ve c.a.
ibex in doğal yaşam alanı olduğu ve için Tibet in evciltme merkezi
olabileceğini iddia etmişlerdir.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 32
2006 ⇒
Li ve arkadaşları Çin kıl keçisinde yaptıkları çalışmada 100
primer deneyip 16 sından polimorfik ve başarılı PCR sonuçları
almışlardır (randomly amplified polymorphic DNA). Coğrafi olarak
yakın bölgelerdeki ırklar dendogramlarda da aynı sınıf altında yer
almışlardır. Bu da yakın ilişkideki ırklar arasındaki gen değiş
tokuşunu göstermektedir.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 33
2006 ⇒
Canon ve arkadaşlarının 15 ülkeden 45 keçi ırkıyla yaptıkları
çalışmada keçinin evciltildikten sonra batı ve kuzey Avrupa’ya
götürüldüğünü göstermektedir. Ankara, Gürcü, Abaza ve kıl
keçilerinin kullanıldığı çalışmada Ankara ve kıl keçilerinde
heterozigotluk sırasıyla 0,750 0,751, 0,772 ve 0,722
bulunmuştur.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 34
Ayrıca yüksek heterozigotluk ve allel zenginliği açısından bu
ırkları da kapsayan Orta Doğu keçi populasyonunun keçi genetik
çeşitliliğinin deposu olduğunu göstermektedir. Ve koruma
stratejileri için her iki değerin önemini belirtmektedirler.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 35
Buna benzer şekilde Bruford ve ark.,(2003)
dünyadaki pek çok ırka atalık etmiş ilk evcil sürülerin, yaşayan
en yakın akrabalarından olan Anadolu yerli ırklarının dünyadaki
diğer birçok yerli ırktan daha büyük bir öncelikle korunmaları
gerektiğini bildirmektedirler.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 36
2006 ⇒ Pidancier ve arkadaşları Y-kromozomu üzerindeki AMELY ve
ZFY genlerindeki polimorfizme bakarak keçilerin 2 ana lineage e
sahip olduğunu gösterdiler.
Clade A⇒ C aegagrus ,C. Falconeri ve C.hircus Clade B⇒ C.ibex,
C. Cylindiricornis ve C. Pyrenaica Yine bu grup içinde bulunan C.
Nubiana ve C. Sibirica
monophyletic olarak bulunmuş. Alplerde bulunan C.ibex ve C.
Pyrenaica da aynı y kromozomu haplotipini gösterdikleri için bu iki
Avrupa ırkının aynı atadan geldiği yani sadece bir hatla Avrupa ya
göç edildiği fikrini
destekliyor.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 37
Ayrıca C. Hircus ile C.aegagrus da aynı Y-kromozomu
haplotipine sahipler bu da en muhtemel atasal orjinin C.aegagrus
olduğunu düşündürmektedir. Bu tez mtDNA ve paleontolojik datalarla
da uyuşmaktadır.
Ayrıca bu çalışmada C. Hircus kendi içinde 2’si yaygın 1i de
nadir bulunan 3 haplotip taşıyor.
Bu veri Luikart ve arkadaşları (2001) tarafından yapılan mtDNA
çalışmasındaki 3 tiple uyuşuyor. Buradan yola çıkarak
yazarlar capra hircusun evciltmesinin 3 farklı merkezde ve 3
farklı lineage in katkılarıyla olduğu tezini ortaya atıyorlar.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 38
Özet olarak
Evcil keçi 5 maternal lineage e sahip.
En yaygın olan ve muhtemelen evciltmeye ilk katılan hat lineage
A. Lineage A dünya nın birçok bölgesinde
Lineage B Hindistan, Malezya, Moğolistan ve Pakistan da (asya
da) Lineage C Slovenya, İsviçre, Portekiz, Moğolistan ve Pakistan
da (ağırlıklı olarak avrupa ülkeleri) Lineage D Çin ve Hindistan da
(sadece asya)
Lineage E Hindistan da tespit edildi. Ya 3 farklı yerde evciltme
oldu ya da tek bir atasal orijine farklı zamanlarda introgression
genelde tüm sınıfları açıklamada başarılı olunamamış bunun muhtemel
sebebi ise az sayıda örnekler çalışılması. Daha da önemlisi bazı
çalışmalarda da hayvanat bahçelerindeki keçiler kullanılmış. Bu
yüzden keçi genusunun sistematiği hala tam açıklanamamış.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 39
Çalışma materyal, metod ve beklenenler
dünya
0,000
2,000
4,000
6,000
8,000
10,000
12,000
keçi sayısı
x1000baş
1990 1995 2000 2004
yıl
Series1
0,000
100,000
200,000
300,000
400,000
500,000
600,000
700,000
800,000
keçi sayısı
x1000baş
1990 1995 2000 2004
yıl
Series1
türkiye
-
Bengi Çınar Kul, 2007 40
en önemli aşama !!! örneklerin seçilmesi… Öncelikle ırkları
birbirinden ayıran ırka özgü morfolojik özellikler iyi bilinmeli ve
sürü içerisinde ırk özelliklerini en iyi temsil eden bireyler
seçilmelidir (doğum ağırlığı, ikizlik oranı, sağrı, cidago
yüksekliği, kulak uzunluğu vs.).
Ayrıca yetiştirme çiftlikleri ve üreticilerden pedigri ile
ilgili gerekli veriler toplanmalıdır. Bu konuda yapılacak
yanlışlıklar hatalı genetik farklılık hesaplanmasına neden
olabilir
-
Bengi Çınar Kul, 2007 41
Elde edilen allel sayısı örneklemenin büyüklüğünden de
etkilendiği için tüm popülasyonlar eşit şansla temsil
edilmelidir.
Bu bağlamda 5 ırktan da en az 50şer adet birey seçilecek vena
jugularis’ten EDTA’lı tüplere kan alınacak ve ayrıca kulak ucundan
deri parçası alınacaktır.
Standart hatanın düşük olması için yapılan şimdiye kadar yapılan
çalışmalar taranarak en az 4 alleli olan polimorfik mikrosatellit
lokusları tercih edildi.
Seçilen mikrosatellit lokusları tablo 1’de gösterilmiştir.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 42
Tablo 1: bizim kullanacağımız mikrosatelit DNA işaretçileri ve
allel büyüklük ve sayılarına örnekler:
Allel büyüklükleri ve sayılarına örnekler
LOKUS
KROMOZOM
ORİJİN
Luikart ve ark.,
1999
Li ve ark.,
2002
Maudet ve ark.,
2002
Yang ve
ark.,1999;Kim ve
ark., 2004
Long ve ark. 2004,
SRCRSP1
13
Caprine
113-143(13)
106-140(13)
SRCRSP8
bilinmiyor
Caprine
212-240 (9)
220-242(9)
211-240(10)
231-233(2)
210-241(13)
SRCRSP5
21
Caprine
162-182(10)
164-182(10)
158-182(13)
SRCRSP14
12
Caprine
SRCRSP15
bilinmiyor
Caprine
181-197(6)
185-197(6)
184-196(3)
INRA023
3
Bovine
198-218(10)
205–213 (4)
197-215(7)
INRA005
12
Bovine
120-142(10)
131 (1)
137-145(4)
MAF65
15
Ovine
120-136(10)
120-146(11)
112-136(12)
116-128(13)
MAF70
4
Ovine
130-164(16)
ILSTS011
14
Bovine
260-178(6)
266-280(7)
241-279(9)
258-281(9)
OARCP34
bilinmiyor
Ovine
102-132(13)
118-134 (8)
BM1818
23
Bovine
247-268 (9)
262-268(2)
262 (1)
254-264(5)
BM6526
27
Bovine
BM2113
bilinmiyor
Bovine
120-165(19)
136-138 (2)
130-156(7)
OARFCB48
17
Ovine
153-173(9)
153-167(9)
OARFCB11
2
Ovine
136-166 (9)
OARFCB304
bilinmiyor
Ovine
130-176 (10)
OARFCB20
2
Ovine
96-112(5)
96-110(7)
90-128 (10)
OARAE54
25
Ovine
118-136(10)
118-136(10)
125-129(3)
TGLA53
16
Bovine
137-153(8)
137-153(7)
102-125(10)
143-153 (5)
137-147(4)
-
Bengi Çınar Kul, 2007 43
Çalışılacak ırklar ve doğal yayılma alanları
Norduz Keçisi: Adını Van İli Gürpınar ilçesi Norduz Vadisinden
alan norduz keçisi Damascus keçisinin bir varyetesidir.
Yetiştirilme alanları; Siirt, Bitlis, Muş, Bingöl illeri ile, Van
İlinin, Gürpınar, Gevaş, Saray, Özalp, Başkale, Çatak Çaldıran ve
Bahçesaray ilçeleri ile bu ilçelerin İran’a sınır köyleridir Norduz
keçi ve tekelerinde
siyah, gri kahverengi ve siyah alacalı don hakimdir. Tipik bir
boynuz yapısı vardır. Bölgedeki kazılardan elde edilen mühürlerden
urartu döneminde de yetiştiriciliğnin yapıldığı düşünülmektedir.
Temel yetiştirilme amaçları yüksek süt verimidir bu yüzden bölgenin
gelecekte süt keçiciliği bakımından önemli gen potansiyeli
olarak
korunması gerekmektedir.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 44
(Yapım aşamasında) Honamlı: Akdeniz bölgesinde yetiştilen
honamlı keçisi (ekle)
Kilis: Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri(ekle)
Ankara Keçisi: Ankara (ekle)
-
Bengi Çınar Kul, 2007 45
suni tohumlama, bilinçsiz çiftleştirme genetik çeşitliliği
azalmakta Bunlar da genetik hastalıkların frekansının artmasına ve
fertilitenin düşmesine sebep
olmaktadır. Çalışılacak keçi ırkları içinde norduz ve honamlı
ırkları ile ilgili ne kapsamlı bir genetik çeşitlilik ne de
filogenetik çalışmaları bulunmaktadır.
Bu ırklar coğrafik lokalizasyon açısından sıkı ilişki içinde
değiller ve morfolojik olarak farklılar.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 46
Türkiye de keçi sayısı 2004 verilerine göre 6.000.000
gözükmektedir ve giderek azalmaktadır…
Son yıllarda geleneksel yöntemlerle üretim yapan ve lokal keçi
ırkları besleyen çiftçinin ekonomik darboğazda olması ve genetik
olarak geliştirilmiş et, süt veya et-süt kombine ırklara olan talep
de lokal keçi ırkları üzerine negatif etkide bulunmuştur. Yerli
ırklar bu keçilerle yarışabilecek verim kapasitesine sahip
değiller.
Zaten sayıca da az olan bu ırklar akrabalı yetiştirmeler sonucu
da frekansı düşük olan allellerin kaybına neden olacaktır.
-
Bengi Çınar Kul, 2007 47
Yararlanılan kaynaklar Pringle H. (1998) Neolithic agriculture:
reading the signs of ancient animal domestication. Science 282,
1448. Saitbekova N, Gaillard C, Obexer-Ruff G, Dolf G.Genetic
diversity in Swiss goat breeds based on microsatellite analysis.
Anim Genet. 1999 Feb;30(1):36-41 L Yang, S H Zhao, K Li, Z Z Peng,
G W Montgomery. Determination of genetic relationships among five
indigenous Chinese goat breeds with six microsatellite markers.
Animal Genetics, 1999, 30, 452±455 Chen S.L., Zhao S.H., Li Y.J.,
Li M.H., The research of random amplified polymorphic DNA(RAPD) of
Liaoning cashmere goat, J. Huazhong Agr. Univ. 4 (2001) 303–305.
Hideyuki Mannen, Yoshihiko Nagata, and Soichi Tsuji. Mitochondrial
DNA Reveal That Domestic Goat (Capra hircus) Are Genetically
Affected by Two Subspecies of Bezoar (Capra aegagurus) Biochemical
Genetics, Vol. 39, Nos. 5/6, 2001 Luikart G., Gielly L., Excoffier
L., Vigne J., Bouvet J. & Taberlet P. (2001) Multiple maternal
origin and weak phylogeographic structure in domestic goats.
Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA 98,
5927–32. S. Sultana, H. Mannen and S. Tsuji. Mitochondrial DNA
diversity of Pakistani goats. Animal Genetics, 34, 417–421,2003
Joshi Phylogeography and Origin of Indian Domestic Goats Mol. Biol.
Evol. 21(3):454–462. 2004 Li Xiang-Long and Alessio Valentini.
Genetic diversity of Chinese indigenous goat breeds based on
microsatellite markers J. Anim. Breed. Genet. 121 (2004), 350–355
J. Canon, D. Garcı´a, M. A. Garcı´a-Atance, G. Obexer-Ruff, J. A.
Lenstra, P. Ajmone-Marsan,S. Dunner and The ECONOGENE Consortium.
Geographical partitioning of goat diversity in Europe and the
Middle East Animal Genetics, 37, 327–334, 2006 Shilin Chen, Bin
Fan, Bang Liu, Mei Yu, Shuhong Zhao, Mengjin Zhu, Tongan Xiong, and
Kui Li. Genetic Variations of 13 Indigenous Chinese Goat Breeds
Based on Cytochrome b Gene Sequences. Biochemical Genetics, Vol.
44, Nos. 3/4, April 2006
-
Bengi Çınar Kul, 2007 48
-
Bengi Çınar Kul, 2007 49
-
Bengi Çınar Kul, 2007 50
-
Bengi Çınar Kul, 2007 51
-
Bengi Çınar Kul, 2007 52
-
Bengi Çınar Kul, 2007 53
-
Bengi Çınar Kul, 2007 54