‘SOMATİK DENEYİMLEME’hacettepemeslekirehabilitasyon.org.tr/wp-content/uploads... · 2017-03-06 · ‘SOMATİK DENEYİMLEME’ 6 - 9 Şubat 2017 Dr. Diane Poole Heller [email protected]

‘SOMATİK DENEYİMLEME’

6 - 9 Şubat 2017

Dr. Diane Poole Heller [email protected] or www.traumasolutions.com

743 Club Circle Louisville, CO 80027-3236

303-790-0603

Somatik Deneyimleme ile ilgili Türkiye’de yapılacak diğer

çalışmalar için: [email protected]

ĠÇĠNDEKĠLER

I - PETER A. LEVINE TARAFINDAN GELĠġTĠRĠLEN SOMATĠK

DENEYĠMLEME (“SD”) - GENEL BĠR BAKIġ

II - SOMATĠK DENEYĠMLE TRAVMA ÇÖZÜMLEMESĠ MODELĠNDE SĠNĠR

SĠSTEMĠNĠN ĠġLEYĠġĠ

III - SD’NĠN TEMELLERĠ

IV - SD’NĠN KAYNAK YARATIMI

V - TRAVMAYI ETKĠSĠZLEġTĠRME VE YENĠDEN DEĞERLENDĠRME:

PARÇALARI BĠR ARAYA GETĠRME

KAYNAKLAR- SD Eğitimi ile Ġlgili Not

EK 1 - DUYUM SÖZCÜKLERĠ

EK 2 - SOMATĠK DENEYĠMLEME TERĠMLERĠ

EK 3 - TEHDIT KARġISINDAKI TEPKI DÖNGÜSÜ

EK 4 - HAYAT AKIġI (STREAM OF LIFE EXPERIENCE)

EK 5 - ESNEK SĠNĠR SĠSTEMĠ (RESILIENT NERVOUS SYSTEM)

EK 6 - TITRE ETMEK (TITRATION)

EK 7 - TRAUMA GIRDABI ILE KARSI DÖNGÜNÜN BĠRLEġMESĠ

(INTEGRATION OF TRAUMA VORTEX AND CONTER VORTEX)

EK 8 - PORGES’IN POLIVAGAL MODELĠ

EK 9 - SD YAPI TAġLARI (SE BUILDING BLOCKS)

ELE ALINMASI PLANLANAN DĠĞER KONULAR :

1) Sinir sistemi düzenlemesi ve travma belirtilerindeki rolü

2) YaĢam akıĢı modeli, travma ve karĢı girdap

3) Kaynak yaratma, küçük parçalara bölme, beden zamanına uygun düĢen yavaĢlıkta

bir çalıĢma yürütme ve birikmiĢ yükü boĢaltmanın önemi

4) Davetkâr dil

5) AĢırı uyarılmayı izlemeye yönelik geribildirim kullanımı

6) Aralarında yönlendirme ve savunmaya yönelik (dövüĢ ya da kaç) eylemlerin de

bulunduğu, tehdit içeren bir durum karĢısında gösterilen ardıĢık tepkiler

7) BirikmiĢ yükü boĢaltmaya yardımcı olmak ve sinir sisteminin dengeye gelmesi

adına tamamlanmamıĢ tepkileri tamamlamak

8) Porges’in Polivagal teorisinin kısa ve yalın bir değerlendirmesi

9) AĢırı uyarılmayla oluĢan semptomlar

I- PETER A. LEVINE TARAFINDAN GELĠġTĠRĠLEN SOMATĠK

DENEYĠMLEME (‘SD’) - GENEL BĠR BAKIġ

Tarihçe

Dr. Peter A. Levine: Travma ve ĠyileĢmeye Yönelik GörüĢleri

II- SOMATĠK DENEYĠMLE TRAVMA ÇÖZÜMLEMESĠ MODELĠNDE

SĠNĠR SĠSTEMĠNĠN ĠġLEYĠġĠ

Üçlü (Triune) Beyin Teorisi: Levine, SD teori ve uygulamalarından

bazılarını açıklamak için Paul McLean’in üçlü beyin teorisi kavramına

baĢvurur. Üçlü beyin teorisi beyin etkinliklerini, farkındalık ve iĢlev

bakımından 3 seviyeye ayırır. Bunlar; biliĢsel ve algılamayla ilgili

uygulamalardan sorumlu neo-korteks, duygu durumlarının düzenlenmesinden

sorumlu limbik sistem ve kendimizi koruma gibi içgüdüsel tepkilerimizden

sorumlu alt (sürüngen ) beyindir. (Tablo-1)

Travma: “Denetimimiz dıĢında gerçekleĢen ve ne kadar çabalarsak

çabalayalım etkili biçimde yanıt veremediğimiz, ani, beklenmedik ve

muhtemelen hayatımızı tehdit eden bir olay karĢısında içine düĢtüğümüz

dehĢet halidir.” (Dr. Raymond B. Flannery Jr.)

‘Travma yaĢanan olayda değil sinir sistemindedir’: Sinir sisteminin nasıl

tepki verdiğine bağlı olarak görece küçük bir olay bile birey üzerinde büyük

bir felaket kadar travmatik etkiler yaratabilir.

Travma yaĢandığında sinir sistemi uyarılmıĢ, sadece dövüĢ ya da kaç veya

donup kalma tepkileri (veya bunların bir bileĢimini) verecek Ģekilde takılıp

kalabilir.

Doğal esneklik sürecinin bir parçası olarak hayvanlar doğada bu tepkilerin

tümünü gösterir. UyarılmamıĢ hale dönerek bu durumdan baĢarıyla

kaçınabilen bir kiĢi/hayvan travma geçirmez.

Uyaran aĢırı, zamanından önce ve gereğinden sık olduğunda sinir sistemi

aĢırı uyarılır. AĢırı uyarılma sinir sisteminin normal esnekliğinin

bozulmasına yol açar, sempatik ve parasempatik tepkilerin doğal iĢleyiĢini

sekteye uğratır.

AĢırı uyarılma (etkinleĢme, aktive olma) belirtileri: Travma tepkisinde sempatik

ve parasempatik sinir sistemlerinin ikisi de aĢırı etkinleĢir.

Sempatik: Kaygı (anksiyete), panik ataklar, uykusuzluk, heyecan, irkilme tepkisi,

öfke, feveran, gevĢeyememe, sürekli hareket halinde olma.

Parasempatik: Depresyon, duyarsızlık, uyuĢukluk, hareketsizlik, cansızlık, suçlama,

çöküntü, hareketsizlik, kendinden ayrılma (dissociation), hissizlik.

Sinir sistemi sempatik (uyarılma) ve parasempatik (gevĢeme) ritimleri

arasında salınan doğal bir esnekliğe sahiptir.

Esneklik (Resiliency) hayatın zorluklarıyla baĢa çıkabilme ve bu esnada

kiĢinin kendisiyle bütünlüklü biçimde bağlantı halinde olabilme becerisidir.

Bu, kiĢinin yaĢadığı bir zorluğun ardından kendini toplayabilme becerisidir.

Diane Heller esneklik kapasitesi (range of resiliency), kiĢinin yaĢamın

zorluklarıyla altüst olmadan baĢ edebilmesini sağlayan, genetik, ailevi,

geçmiĢ tecrübeleri ve yardım aldığı çeĢitli destek sistemleri gibi etkenlerin bu

kiĢide oluĢturduğu kapasite olarak tanımlıyor. SD’nin görevlerinden biri de

kiĢinin esnekliğini onarmak ve/veya kiĢiye esneklik kazandırmaktır.

III. SD’NĠN TEMELLERĠ

Bedeni Ģimdiye getirmek (Bakınız - EK 2)

a) SD’nin asıl amacı bedeni takılıp kalmıĢ olduğu dövüĢ, kaç ya da dona kal

deneyiminden kurtarıp, Ģimdiki anı yaĢamasına yardımcı olmaktır. GeçmiĢ bir

travmadan kalan uyarılmayı salınarak ve titre ederek (küçük parçalara bölerek)

boĢaltan kiĢi artık Ģimdiki anı ferahça yaĢamakta özgürdür. Rahatama, gevĢeme haline

geri döner.

b) Bedendeki uyarılan alana dikkat ve farkındalık getirir.

Ġçsel Duyum (Felt Sense)

SD’nin birincil yöntemi Eugene Gendlin’ın mucidi olduğu ve yenilikçi bir odaklanma

yöntemi olan içsel hissetme duyusudur. Genellikle katılımcıların duyulara ait dili

öğrenmeleri gerekir- ağır, yumuĢak, hissiz ya da donuk, akıcı, hafif, kurĢun gibi ağır,

pofuduk, ılık, serin vb. (Bakınız: Ek 1) KiĢi içsel duyuma odaklanarak beyininin biliĢsel

veya duygusaldan ziyade duyusal kısımlarını uyarır.

Titre etme (Titration)

Bu yöntem sayesinde SD’de travma küçük ve idare edilebilir parçalar halinde ele alınır.

Bu sayede sinir sisteminin terapi sürecinde yeni bir travmaya maruz kalmasının önüne

geçilir.

YavaĢlatılmıĢ uygulama

a) Duygusal ve biliĢsel farkındalık sinir sisteminden çok daha hızlı yol alır. SD

yöntemiyle çalıĢmanın önemli öğelerinden biri de katılımcılara bedenlerinde

yaĢanan tecrübenin farkına varmaları için bir hayli zaman tanımaktır. (Beden

zamanı)

b) SD yöntemiyle çalıĢırken bedenlerinde neler olduğunu gerçekten anlamaları

için katılımcılardan bir süre durmalarını ve ardından bu farkındalığı

içselleĢtirebilmeleri için kendilerine biraz zaman tanımalarını istemek gerekir.

c) Bu, oraya ne kadar yavaĢ gidersen o kadar çabuk varırsın sözünü haklı

çıkartan nazik bir süreçtir.

Salınım (Pendulation)

a) Salınım otonom sinir sistemindeki bir düzensizlikten ötürü bedende kesintiye

uğrayan doğal ritmin yeniden normale dönmesidir. Yüksek seviyelerdeki

kaygı ile güven ve dinginlik duyguları arasında gidip gelme süreciyle bu ritmi

düzeltmeye yardımcı olabiliriz. Bu yönlendirmemiz, katılımcıların kaynak ve

uyarılma arasında kolayca gidip gelebilme deneyimi yaĢamasını sağlayarak

onlara içsel bir denetim hali kazanmayı öğretir. Rahatlık ve rahatsızlık

arasında hafifçe gide gele sinir sistemi genellikle kendiliğinden edilgin hale

(deactivation) döner.

b) Katılımcılar ne zaman bir duygusal boĢalma, yeni bir ruhsal sarsıntı (travma)

ya da duygusal taĢma hali yaĢasa sinir sistemleri düzene girene dek odak

noktalarını topraklanma (grounding) duyumları üzerinde yoğunlaĢtırmalarına

yardımcı oluruz.

Sınırlar (edges / periphery) üzerinde çalıĢmak

Bu bir tür salınma ve titre etme yoludur. Bunun anlamı seansa katılımcılardan

kendilerini rahat hissettikleri bir duyuma odaklanmalarını isteyerek baĢlamak,

ardından rahatsız oldukları bir duyumun tam içine değil de sınırına kadar gitmelerini

sağlamaktır. Bu duygusal taĢmayı önleyen daha yavaĢ ve güvenli bir yoldur.

Dil

a) SD sürecinde Erickson dili kullanılır. Bu umudun ve olasılığın dilidir; baĢka

bir deyiĢle “bacaklarınızdaki rahatlama hissini fark edin ve birazdan

gerçekleĢecekleri fark etmeye hazır olun” cümlesi katılımcının zihnine

birazdan rahatlama hissini daha da arttıracak bir Ģey gerçekleĢeceği fikrini

aĢılar. “Bedeniniz kendini düzenlemek için bilmesi gereken her Ģeyi zaten

biliyor.” Katılımcıyı “meraklı” olmaya davet ederek bakıĢ açısını değiĢtirir.

b) Mecaz (metaphor), imge ve basit bir sözcük haznesinden oluĢan duyum dilini

sakince konuĢuruz. Bu sinir sistemine ve alt beyin “hükümdarlığına” girmenin

nazik bir yoludur.

Bedenin içten gelen hareketlerine kulak vermek

Bu süreç esnasında katılımcılar kendiliğinden ve sıklıkla bilinçsiz beden hareketleri

sergiler. Bu hareketler çoğunlukla travmanın geliĢtiği sırada bedenin ne yapmak

istediğini yansıtır. Bu hareketleri yavaĢlatarak ve katılımcıların bunları son derece

yavaĢ biçimde fiziksel veya zihinsel olarak canlandırmasını sağlayarak bu hareketleri

bilinç seviyesine çıkartmak katılımcının takılıp kalmıĢ olduğu dövüĢ, kaç ya da dona

kal tepkilerinden kurtulmasını sağlar.

Katılımcıların travmaya vermiĢ oldukları ilk tepkiyle yavaĢ ve tehdit

içermeyen bir biçimde bağlantı kurmalarını sağlayarak takılıp kalmıĢ oldukları

dövüĢ, kaç ya da dona kal tepkilerinden kurtulmaları ve bu sayede etkinleĢmiĢ

(deactivated) haldeki sinir sistemlerinin yükünü boĢaltmaları sağlanır.

BirikmiĢ yükü boĢaltma (Discharge)

a) Bir travmadan kurtulunca ya da birikmiĢ olan yükünü boĢaltınca beden

genellikle buna titreme, coĢkunluk, akıĢ hissi, açılım, ferahlık, gevĢeme, tatlı

bir ürperti, gözyaĢları v.b. gibi gözle görülür bir tepki ya da duyumla karĢılık

verir.

b) Bazen yaĢanan değiĢim bu kadar dramatik olmaz ve ancak çeĢitli ipuçları ya

da katılımcının “göğsümde bir hafifleme hissettim” tarzı bildirimleri dikkate

alındığında fark edilir.

IV- SD’nin Kaynak Yaratımı

“Bedeninizde yatıĢma hissi uyandıran her tür olumlu anı, kiĢi, yer, eylem veya

bireysel yetenek bir öz kaynaktır.” (Diane Heller)

Sinir sistemini edilginleĢtirir (deactivation)

Emniyette olma, rahatlık, denge, yatıĢma ve güven duyma gibi hisler yaratır

Ġçsel kaynaklar geliĢtirir

Hayatta kalma teknikleri geliĢtirir

Öz dengelenme (self-regülasyon) duygusu verir

a) Sinir sistemini iyileĢtiren deneyimler yaratan psikolojik seçim çeĢitliliğini

zenginleĢtirir.

b) Katılımcılara kendilerini tehdit altında hissettikleri zaman daha çok seçenek

sunar.

Her seans baĢında ve süreci boyunca kaynaklara baĢvurur ve sinir sistemini

baĢvurabileceği kaynaklara kavuĢturmuĢ olarak sona erer.

V- TRAVMAYI ETKĠSĠZLEġTĠRME VE YENĠDEN DEĞERLENDĠRME

(RENEGOTIATION): PARÇALARI BĠR ARAYA GETĠRMEK

Yeniden (ya da ilk kez) bir güvenlik/rahatlık duygusu oluĢturmak

a) Topraklama (Grounding): Temelleri Ģimdiki an üzerine kurmak. Sinir

sisteminin, bedenin Ģimdiki anda güvende olduğunu fark etmesine

olanak sağlayacak duyumları bilinç seviyesine çıkartmak.

b) Bedende güvende olma hissini yaratmak için (gerçek ya da hayali)

kaynaklara baĢvurmak.

c) KiĢinin geçmiĢte kendini güvende hissettiği anları bulmak ve geçmiĢte

yaĢamıĢ olduğu bu deneyimin duyumlarına yeniden eriĢmek.

Sınırlarını belirleme deneyimini yeniden oluĢturmak: Travma kiĢinin

sınırları algılama hissini tamamen sekteye uğrattığı için SD katılımcılara

kendilerine güvenli bir alan yaratma hissini yeniden oluĢturabilme fırsatı

sunar.

a) Örneğin ellerle hafifçe dıĢa doğru ittirerek fiziksel açıdan bir alan

yaratmak

b) Hayali deneyimlere baĢvurmak yani ellerle alan yaratmayı, “hayır”

demeyi, tehlikeli ya da korkutucu insanları uzaklaĢtırmak için yanında

yardım alabileceği kiĢiler olduğunu hayal etmek ardından da sınır ve

mesafe duyumları hakkında deneyim sahibi olmak.

Sinir sisteminin eski etkinleĢmelerinin yeniden değerlendirmek,

üstesinden gelmek (renegotiation): Katılımcılara aslında neler atlattıklarını

ve buna rağmen sağ kalmayı baĢardıklarını bildiğimizi ve Ģimdi tüm

yaĢananlara rağmen sağ olduklarını bedenlerinin de öğrenebilmesi için yeni

bir deneyim yaratmak istediğimizi hatırlatmak.

Sinir sistemine Ģu yollarla iyileĢtirici bir deneyim sunar:

a) ĠyileĢtirici deneyimi hayal etmek: “Neyin faydası olurdu” sorusunu

sormak; bu sürece katılımcının fark yaratacağını düĢündüğü her tür

desteği, korumayı ve yardımı kapsayan çeĢitli müttefikleri de katmak ve

bedenin iyileĢtirici deneyime verdiği tepkilerin farkına varmak.

b) Sınırlar üzerinde çalıĢmak- Travma deneyimlerini titre etmek amacıyla

katılımcıların rahatsızlık duydukları noktanın “sınırına” kadar

gelmelerini sağlamak. (Working the edges)

c) Travma girdabıyla iyileĢtirici deneyim (asıl deneyim ve karĢı girdap)

arasında salınmak (Pendulation).

d) Travma yükünü boĢaltmak (Discharge).

e) Tamamlama: Amacımız kiĢinin travma yüzünden sekteye uğramıĢ olan

dövüĢ ya da kaç hareketlerini tamamlaması ve böylece sinir sistemine

hapsolmuĢ olan ketlenmiĢ enerjinin açığa çıkmasını sağlamaktır.

Esneklik duygusunu onarmak ya da oluĢturmak

a) Katılımcıların sağ kaldıklarını bilmelerine yardımcı olmak

b) Enerji ve ferahlık hissiyle bağlantı kurmak

KAYNAKLAR Cozolino, Louis, J. The Neuroscience of Psychotherapy: Building and Rebuilding the

Human Brain. NY: Norton, 2002.

Damasio, Antonio. The Feeling of What Happens: Body and Emotion in the Making of

Conciousness. San Diego, CA: Harcourt, 1999.

Heller, Diane Poole, Crash Course: A Self-Healing Guide to Auto Accident Trauma &

Recovery. Berkeley, CA: North Atlantic Books, 2001.

Levine, Peter A., Waking the Tiger: Healing Trauma. Berkeley, CA: North Atlantic

Books,1997.

Levine, Peter A., Healing Trauma: A Pioneering Program for Restoring the Wisdom of

Your Body. Boulder, CO: Sounds True, 2005

McLean, Paul D., The Triune Brain in Evolution. New York: Plenum Press, 1990.

Napier, Nancy, J., Sacred Practices for Conscious Living. New York: Norton, 1997.

Napier, Nancy, J., Getting Through the Day: Strategies for Adults Hurt as Children. New

York: Norton, 1993.

Napier, Nancy J., Recreating Your Self: Increasing Self-Esteem Through Imaging and Self-

Hypnosis. Norton, 1990.

Scaer. Robert C. The Body Bears the Burden: Trauma, Dissociation, and Disease. NY:

Haworth Medical Press, 2001.

Scaer, Robert C. The Trauma Spectrum: Healing Wounds and Human Resiliency. New

York: Norton, 2005.

www.traumahealing.com (Somatik Deneyimleme ve Somatic Experiencing Trauma

Institute’un web sitesi)

www.drdianepooleheller.com (Diane Poole Heller’in web sitesi)

www.nancynapier.com (Nancy Napier’in web sitesi))

EK 1

DUYUM SÖZCÜKLERİ (SENSATION WORDS)

Achy: Ağrılı Frozen: Buz kesmiş Radiating: Işıyan

Airy: Havadar Fuzzy: Bulanık Relaxed: Gevşemiş

Alive: Hayatta, canlı, yaşam dolu Heavy: Ağır Shaky: Sallantılı

Blocked: Tıkalı Hot: Yakıcı Sharp: Keskin

Bubbly: Kabarcıklı Intense: Kuvvetli Smooth: Pürüzsüz

Buzzy: Uğultulu Itchy: Ka_ıntılı Solid: Sağlam, bütün

Clammy: Yapış yapış Jagged: Pürüzlü Spacious: Havadar

Cold: Soğuk Jumpy: Gergin Stuck: Takılmış

Congested: Tıkanık Light: Hafif Subtle: İnce

Constricted: Sıkışık Liquid: Akı_kan Subtle: İnce

Dense: Yoğun Moist: Nemli Suffocating: Boğucu

Dull: Donuk Moving: Hareketli Thick: Yoğun

Electric: Elektrik yüklü Numb: Hissiz Tight: Sıkı

Expanding: Yayılan, genişleyen Pressure: Basınç

Tingly: Karıncalanma hissi veren

Flushed: Yüz kızartan Puffy: Kabarık Trembly: Kıpırtılı

Fluttery: Pır pır eden Pulsing: Nabız gibi atmak Warm: Ilık

Frantic: Hummalı Quivery: Titrek Wobbly: Oynak

EK 2

SOMATĠK DENEYĠMLEME TERĠMLERĠ Abreaction: Duygusal Boşalma Activation: Uyarılmış Hal Apathy: Duyarsızlık Autonomic Deregulation: Dengesizlik/Düzensizlik Autonomic nervous system activation: Otonom Sinir Sistemi uyarımı / aktif hale gelmesi Autonomic nervous sytem de-activation: Otonom Sinir Sisteminin uyarım öncesine dönmesi Arrest: Durma Bounce Back: Geri dönüş Cognitive: Bilişsel De-activated state: Uyarım öncesi hale dönmek Discharge: Birikmiş Yükü Boşaltma Discharging the trauma: Travma yükünü boşaltmak Dissociation: Kopma Distress: Gerilme- stress, sıkıntı Exploratory Orienting: Keşfe Yönelmek Felt Sense: Bedensel / içsel duyum Graze Mode: Rahatlama hali Lethargy: Uyuşukluk Non-Activated State: Uyarılmamış hal Outburst: Feveran- Duygu Patlaması Over-Activated: Fazla Uyarılmış Overwhelm: Duygu Taşması- Aşırı yüklenme Orient: Yönelme Pendulation: Salınma Perceptual: Algısal

Regulation: Dengelemek Düzenlemek Renegotiation: Yeniden değerlendirme Reptilian Brain: Alt beyin, Sürüngen beyin Resilience: Esnek Dayanıklılık- Sağlamlık Resource: Kaynak Resourcing: Kaynak Yaratımı Self-Preservation: Kendini Koruma Self-Regulation: Öz düzenleme/dengeleme Startle Response: İrkilme Tepkisi The Triune Brain: Üçlü Beyin Teorisi Titration: Küçük parçalar halinde irdeleme/adım adım ilerleme Trauma Resolution Model: Travma Çözümleme Modeli Vortex: Vorteks, döngü, girdap

EK 3

TEHDIT KARŞISINDAKI TEPKI DÖNGÜSÜ (THREAT RESPONSE CYCLE)

Kendimizi tehdit altında hissettiğimizde bedenimizde hızla, bir dizi otomatik tepki gelişir. Bunlar istem dışıdır ve fiziksel olarak SS’mizle bağlantılıdır.

1) Durma ve irkilme

2) Saptama/Süzmek Önce geniş ardından kısıtlı bir alanı süzmek “Hazırlık

amaçlı saptama”

3) Tanımla ve değerlendir

4) Savunma ve korunma amaçlı tepkiler: Sosyal çatışma, dövüş, kaç, dona kal

“Savunma amaçlı saptama”

5) Yerine getirme, birikmiş yükü boşaltma, ANS’yi baştaki durumuna getirme

“Keşif amaçlı saptama”

Bunlar görece net ve ardışık adımlardır. Yeterli zamana sahipsek bu basamakların hepsinden gayet öngörülebilir şekilde geçeriz. “Gerçek” zamanda bu basamakların tümü birkaç saniye içerisinde gerçekleşebilir. Etkinleşme, üzüntü ve travma belirtileri bu döngünün “kesintiye” uğraması durumunda ortaya çıkar. Sistemimizin tehlikenin geçtiğini anlaması, dinlenmesi ve kendine gelebilmesi için bu dizinin tümünden geçmemiz (ve tamamlamamız) gerekir. SD’de şunları isteriz:

Basamakları izlemek

Katılımcının bu döngünün neresinde “takıldığını” anlamak

Tüm parçaları bir araya getirerek tamamlamak

Katılımcının sergilediği belirtiler bize bu dizinin neresinin kesintiye uğramış olduğu hakkında ipucu verebilir.