AŞIKPAŞAZADE - OSMANOĞULLARININ TARİHİ

AK PAAZADE . osmanoGuar'nn TariHi ,

Hazrlayanlar Kemal Yavuz - M. A: Yekta S ara

AK p A AZA DE OSMANoGULLARI'NIN TARH

EVR VE GNMZ DiLNE AKTARIM: KEMAL YAVUZ- M. A. YEKTA SARA

Ak Paazade: (1393? -1484 ?) Asl ad Dervi Ahmed, mahlas Ak!' dir. Amasya sancana bal Medtz kazasnn Elvan elebi kynde dodu. 1. Mehmed, 2. Murad ve 2. Mehmed'in seferlerine katld. stanbul'un fethinde bulundu. Fetihten sonra stanbul'a yerleti. Osmanl tarih yazclnda ok nemli bir yeri olan Menakb u Tevarih-i Al-i Osman, Osmanl devletinin kuruluundan Fatih dneminin sonuna kadar gelmektedir. Bu yaptn nemi, Osmanl tarihinden sz eden daha erken tarihli baz metinlerin tersine, kendi iinde tutarl bir btn oluturmas, yalnzca Osmanllar' konu etmesi, ak bir biimde yazarnn kiiliinin damgasn da tayan ve birinci elden bilgiler veren ilk yapt olmasdr. Gerektiinde dnemin devlet adamlarn ve komutanlarn eletirecek kadar cesur bir kalemi olan yazar, yaptnda siyasal tarihe bilgiler sunmasnn yan sra kurulu dneminde Osmanl toplumunun sosyal yapsna ve iktisadi durumuna ilikin bilgiler de vermektedir. Szn ettii seferlere, kendisinin de katlm olmas, yazd tarihin nemli bir blmnn bizzat yaad bir tarih olmas, yapta zgn bir slup zellii vermitir.

Prof. Dr. Kemal Yavuz: 1947 ylnda Karaman'da dodu. 1971 ylnda .. Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm'nden mezun oldu. 1970-73 yllar arasnda Edebiyat Fakltesi Trkiyat Enstits'nde ktphane memuru olarak alt. 1977 ylnda Edebiyat Fakltesi, Trk Dili ve Edebiyat Blm' nde Trk Dili alannda doktor unvann, 1983 ylnda da ayn alanda doent unvann kazand. 1973-86 yllar arasnda Atatrk niversitesi'nde asistan, asistan doktor, yardmc doent ve doent olarak alt. 1989 ylnda Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm'ne doent olarak atand. 1989 ylnda ayn blmn Eski Trk Edebiyat Anabilim Dal'nda profesr ve Eski Trk Edebiyat Anabilim Dal Bakan oldu. Halen bu grevini srdrmektedir. Yaynlar: Read Nuri'nin Tiyatro ile ligili Makaleleri (stanbul, 1976); Mesnevi-i Muradiyye (Ankara, 1982); Kenz'l-Kberii (Ankara, 1991); Garibname (stanbul, 2000). Ayrca Trk dili ve edebiyatyla ilgili ders kitaplaryla yaynlanm eitli bilimsel makale ve bildirileri bulunmaktadr.

Prof. Dr. M. A. Yekta Sara: 1963 ylnda stanbul'da dodu. 1985 ylnda .. Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm'nden mezun oldu ve ayn yl .. Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm Eski Trk Edebiyat Anabilim Dal'na arahrma grevlisi olarak atand. Ayn anabilim dalnda; 1987 ylnda yksek lisans programndan mezun oldu, 1991 ylnda doktor unvann ald, 1992 ylnda yardmc doent kadrosuna atand, 1994 ylnda doent unvann kazand, 2003 ylnda profesrlk kadrosuna atand. Halen .. Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm Eski Trk Edebiyat Anabilim Dal retim yesi olarak almalarn srdrmektedir. Yaynlar: eyhlislam Kemal Paazade, Hayat, ahsiyeti, Eserleri ve Baz iirleri (stanbul, 1995); Edebiyat Terimleri-Istlahiit- Edebiyye, (stanbul 1996); Kliisik Edebiyat Bilgisi-Beliigat (2. bask: stanbul, 2001); Emri Divan (stanbul 2002). Bu kitaplarn dnda bilimsel dergilerde ve ansiklopedilerde yaynlanm eitli makale, bildiri ve ansiklopedi maddeleri vardr.

AK PAAZADE OSMANOGULLARI'NIN TARH

EVR VE GNMZ DiLiNE AKTARIM: KEMAL YAVUZ- M. A. YEKTA SARA

Ak Paazade Osmanoullar'nn Tarihi

K Kitapl 28 Anatolia 3

ISBN: 975-296-043-X

eviri ve Gnmz Diline Aktarm: Kemal Yavuz- M. A. Yekta Sara Yayna Hazrlayan: Hayati Develi - Samih Rifat Kitap Tasarm: Ersu Pekin Kapak Resmi: "Orhan bin Osman" tural mlkname. Topkap Saray Mzesi Arivi. Dzelti: Mge Karalom, Hayati Develi (evriyaz)

Bask: MAS Matbaacll< A.. Dereboyu Caddesi Zagra i Merkezi B Blok No 1, 34398 Maslak, istanbul 0212 285 11 96 [email protected]

Ko Kltr Sanat Tantm A.. 2003 Barbaros Bulvar, Morbasan Sokak, Koza i Merkezi C Blok, 80700 Beikta, istanbul

AK pAAZADE OSMANOGULLARI'NIN TARH EViRi VE GNMZ DiLiNE AKTARIM:

KEMAL YAVUZ - M. A. YEKTA SARA

NDEKLER

N SZ

HAYATI VE "TARiH"iYLE AK PAAZADE HAYATI EsERi: MENAKIB u TEYARH-i AL-i OsMAN

25

31 31 42

GNMZ DiLiNDE 49- 314

BLM 1

BLM 2

BLM 3

BLM 4

BLM 5

BLM 6

BLM 7

BLM B

BLM g

BLM 1o

BLM 11

BLM 12

OSMANOGULLARI'NIN TARH 0SMANOGULLARI'NIN SOYUNUN ADLAR! OSMAN GAzi'NiN SOYU VE SLALES HANG viLAYETTEN NE SEBEPLE GELDLER; NN PADAH OLDU; SONRA BU RUM LKESiNE (ANADOLU'YA) HANG SEBEPLE GELDiLER; ONU ANLATIR. OSMAN GAzi'NiN GECE GNDZ DEMEDEN ZAMAN ZAMAN DRT BR YANA YRMEYE BALADIGINI ANLATIR. OSMAN GAzi'NiN NASIL BR RYA GRDGN, BUNU KME HABER VERDGN VE YORUMUNUN NE OLDUGUNU ANLATIR. OSMAN GAzi, KAYIN BABASI D YORDUKTAN SONRA NELER ORTAYA IKTI VE NEYLE MEGUL OLDU ONU ANLATIR. SULTAN ALAADDiN'iN KAFRLERLE MSLMANLARN ARASINDA GEEN OLAYLARDAN HABERDAR OLDUGUNU BLDRR. SULTAN ALAADDiN'iN VLAYETNE GDP

TATAR LE NE YAPTIGINI BLDRR. OSMAN GAzi HSARI ALINCA SULTAN ALAADDiN'E NE GNDERDi VE SULTAN'DAN ONA NE GELD, ONU ANLATIR. OSMAN GAzi'NiN KMLER DOST VE SIRDA EDNDGN VE EVRELERNDE KMLERN BULUNDUGUNU, NASIL TEDBR ALDIGINI VE ONLARLA NE EKLDE DP KALKTIGINI ANLATIR. HARMANKAYA KAFRLERNN OSMAN GAzi LE NE YNLERDEN TANIIK OLDUKLARINI VE NELER YAPTKLARINI BLDRR. KSE MiHAL DGN EDP KIZINI GL FALANOZOGLU'NUN BEYNE VERYOR. Y ARHSAR TEKFURUNUN KIZINI ALACAK OLAN BiLECK TEKFURUNUN DGN YAPTICINI BLDRR.

BLM 13 0 YARHSAR TEKFURUNUN KIZ! OLAN GELN TUTUP KME VERDLER VE AYRICA O KM D, ONU ANLATIR.

BLM 14 OSMAN GAzi'NiN LK NCE CUMA NAMAZINI NEREDE

BLM 15

BLM 16

BLM 17

KILDIRDIGINI VE FETHETTG HER EHRDE NASIL BULUNDUGUNU ANLATIR. Bu BLM OSMAN GAzi'NiN KOYDUGU KANUNUN HKMLERN ANLATIR. Bu FETHETTG VLAYETLERN TIMARLARINI KMLERE VERDGN ANLATIR. BURSA TEKFURU VE BAKA TEKFURLAR EDRENOS TEKFURU, BEDENOS TEKFURU, KESTEL TEKFURU, KTE TEKFURU BUNLARIN HEPSNN BRLETKLERN ANLATIR.

51 53

53

57

59

6o

6

63

68

73

75

75

7

8

Ak Paazade 1 Osmanoullar'nn Tarihi

BLM 8

BLM 19

BLM 2o

BLM 2

BLM 22

BLM 23

BLM 24

BLM25

BLM 26

BLM 27

BLM 28

BLM 29

BLM 3o

BLM3

BLM 32

BLM 33

BLM 34

BLM 35

BLM 36

BLM 37

BLM 38

BLM 39

BLM 4o

BLM 4

BLM 42

BLM43

BLM 44

SMAN GAzi BURSA HSARI N HANGi TEDBRLER ALD!, NELER YAPTI BUNU ANLATlR.

MEKECE, AKHSAR, GEYVE, LEBLEBCHSARI VE ADIRLI'NIN NE EKLDE ALINDICINI BLDRR. SMAN GAzi KARACAHSAR'DA KEN GERMYAN'DAN TATAR AVDAR'IN GELEREK KARACAHSAR PAZARINI VURDUGUNU ANLATlR. iMDi ZAMANIMIZDA O SLALEDEN OLANLAR VAR VE BUNLAR AYDARLU DYE ANILMAKTADIR. OsMAN GAzi'NiN ocLu RHAN'r AKYAZI VE KocAiLi'NE NASIL GNDERDGN ANLATlP BLDRR.

77

So

S

OsMAN GAzi'NiN, OGLU RHAN'r BuRSA'YA GNDERDiciNi S4 VE BURSA'NIN NE EKLDE FETHOLUNDUGUNU BLDRR. SMAN GAzi OGLU RHAN'A VASiYETLERN ANLATlR. S7 KONUR ALP LE GAZi RAHMAN VE AKAKOCA'NIN DURUMLAR! SS NE OLDU, ONLAR! ANLATlR. AYDOS HSARI NE EKLDE FETROLUNDU ONU ANLATlR. S9 TEKFUR LE KIZINI NE YAPTlLAR ONU ANLATlR. 91 GAZLERN BU YANDA NELER YAPTICINI VE RHAN GAZi'NN 92 BABASININ HAK RAHMETiNE KAVUTUGUNU ANLATlR. OsMAN GAzi'NiN LMNDEN soNRA RHAN GAzi'NiN NE LE MEGUL OLDUGUNU ANLATlR. RHAN GAZi PADAH OLDUKTAN SONRA HANG LERLE UGRATI, ONU BLDRR. NUN NE GYDGN VE NELER ORTAYA IKARIP UYGULADICINI ANLATlR. zNiK'iN NASIL ALINIP FETHEDLDGN ANLATlR. RHAN GAzi'NiN zNiK'TE NELER YAPTICINI VE KMLERLE GRP KONUTUGUNU ANLATlR.

93

95

97

99 101

ZNK FETHiNDEN SONRA RHAN GAZi NE LE UGRATI 102 VE TIMARLARI KMLERE VERDi? NU ANLATlP BLDRR. RHAN GAZi KARAS YLAYETN NN 102 VE HANG SEBEPLE FETHETMTR? NU BLDRP AIKLAR. KARAsi LNDE RHAN GAZi'NiN NELER YAPTICINI ANLATlR. 103 RHAN GAZi'NN BU VLAYET FETHETTGN, 104 TIMARLARINI KMLERE VERDGN VE O HSARDAK OGLANIN DURUMUNUN VE SONUNUN NE OLDUGUNU AIKLAYIP ANLATlR.

SLEYMAN pAA'NIN BU LDE NELER YAPTICINI VE HANG LERLE UGRATIGINI ANLATlP AIKLAR.

SLEYMAN PAA RUMELi'NE GENCE NASIL NLEMLER 109 ALD!, NELER YAPTI VE NELER DND, BUNLAR! ANLATlR. KONUR HSARINI NE EKLDE ALDKLARINI ANLATlP AIKLAR. 110 GAZi EVRENOZ LE HACI LBEY'NiN NELER YAPTIKLARINI, 111

AYRICASLEYMAN PAA'NIN FAALYETLERN ANLATlR. MURAD HAN GAZi, KARDEi VEFAT ETTKTEN SONRA 112 KENDS NELER YAPTI, ONU ANLATlR. HAc LBEY LE GAzi EVRENOZ NELER YAPTlLAR 113 VE NE LERLE UGRATILAR ONU ANLATlR. MURAD HAN'IN EDRNE'YE NASIL GRDGN ANLATlR. 113

iindekiler

BLM 45 MuRAD HAN GAzi'NiN EDiRNE'DE 114 NE LE MEGUL OLDUGUNU ANLATlR.

BLM 46 MuRAD HAN GAzi'NiN BuRsA'YA YNELDiCiNi 115 VE GTIKTEN SONRA ORADA NELER YAPTICINI BLDRP ANLATlR.

BLM 47 BiGA'NIN NASIL FETHEDLDGN ANLATlR. 6 BLM 48 SRPLARN EDRNE'YE GELDKLERN ANLATlR. 116 BLM 49 MURAD HAN'IN GERMYANOGLU'YLA NE EKLDE, 117

NASIL DNR OLDUKLARINI ANLATlR. BLM 5o MURAD HAN'IN DGNE BALAYIP KIZI ALIVERDGN 8

VE OGLUNU EVLENDRDGN ANLATlR. BLM 51 GELN GETRMEK N KMLER GNDERDiLER 119

VE ORADAN KMLER GELD, ONU ANLATlR. BLM 52 MuRAD HAN GAzi'NiN HAMiD viLAYETiNi 120

NASIL FETHETTGN ANLATlR. BLM 53 MURAD HAN GAzi ASKER TOPLADI 121

VE TOPLADIGI BU ORDUYLA NE YAPTI ONU ANLATlR. BLM 54 PADiAHIN EDRNE'YE V ARINCA NE YAPTICINI ANLATlR. 122 BLM 55 AHN LALA LNCE, BEYLERBEYLGN KARA TEMR 123

PAA'YA VERLDGN, ONUN NELER YAPTIGINI, NCE NE TARAFA GNDERLDGN VE NEREYE GITGN ANLATlR.

BLM 56 MuRAD HAN GAzi'NiN SRP KRALI iLE 124 NE EKLDE MCADELE EITGN ANLATlR.

BLM 57 BAYEZD HAN TAHTA IKTIKTAN SONRA NELER YAPTI 126 ONU ANLATIR.

BLM 58 BAYEZD HAN'IN ALAEHiR'E VARIP 127 ORAYI NASIL FETHEITGN ANLATlR.

BLM 59 BAYEZD HAN'IN STANBUL'A VARMASININ SEBEBi NE D 128 VE ORADA NELER YAPTI, ONU ANLATlR.

BLM 6o SULTAN BAYEZiD'iN STANBUL' A YENDEN GELMESi LE 130 NELER YAPTICINI ANLATlR.

BLM 6 BuNDAN soNRA SuLTAN BAYEZiD'iN 131 NE iLERLE UGRATIGINI ANLATlR.

BLM 62 BAYEZD HAN'IN DiSPOT LE NELER YAPTICINI ANLATlR. 132 BLM 63 BAYEZD HAN, KARAMANOGLU'YLA NE YAPTI ONU ANLATlR. 135 BLM 64 SULTAN BAYEZD HAN'IN KASTAMONU'YA 136

NE EKLDE VARDICINI ANLATlR. BLM 65 BAYEZD HAN'IN AMASYA VE SiVAS'! 137

NASIL FETHETTGN BLDRR. BLM 66 SARURAN BEGL'NN FiLBE YRESNE NASIL GELDGN 138

VE SRLP ORAYA GTMESNE NEYN SEBEP OLDUGUNU ANLATlP BLDRR.

BLM 67 BAYEZD HAN'IN LMNDEN SONRA KA OGLU KALDI 146 VE BUNLAR NELER YAPTlLAR, ONU ANLATlR.

BLM 68 148 BLM 69 BAYEZD OGLU SULTAN MEHMED'iN KARDEi 149

MUSA'YLA BULUMA VE ViLAYETLER EKEREK ALMA STEGN, DEVLET KMN SE HAKK'IN EMR LE LKEYE ONUN IlAKM OLMASI GEREKTCN ANLATlP BLDRR.

BLM 7o SULTAN MEHMED'iN RUMELi'NDE KARDEi 151 MusA'YLA MCADELE EITG SIRADA, KARAMANOGLU'NUN BURSA'YA GELDGN ANLATlR.

9

1 0


BLM 7

BLM 72

BLM 73

BLM 74

BLM 75

BLM 76

BLM 77

BLM 78

BLM 79

BLM So

BLM S

BLM 82

BLM 83

BLM 84

BLM 85

BLM 86

BLM 87

BLM SS

BLM Sg

BLM go

BLM g

BLM g2

BLM 93

EMiR SLEYMAN LDKTEN SONRA OGLUNU KM STANBUL' A LETMT. NUN OGLUNUN HALLERN BLDRR. SuLTAN BAYEZiD'iN ocLu SuLTAN MEHMED MusA'YI ORTADAN KALDIKDIKTAN SONRA NELERLE MEGUL OLDU ONU BLDRR. SULTAN MEHMED'iN BYK BR ORDU TOPLAYIP KARAMAN LKESNE SEFERE IKTIGINI VE GDP ORADA NELER YAPTICINI ANLATIR. BAYEZD HAN OGLU SULTAN MEHMED'iN BURSA'YA GELP ONDAN SONRA EFLAK'A GTTCN BLDRR. SULTAN MEHMED'iN SAMSUN'li NASIL ALDIGINI BLDRR. SULTAN MEHMED'iN SAMSUN' u ALDIKTAN SONRA SKLB'E UGRADIGINI VE ORADA NE YAPTICINI BLDRR. SiMAYNA KADISIOGLU'NUN KETHDASI KADASKER iKEN BRKLCE MusTAFA'NIN KARABURUN'A GELiP NE YAPTICINI BLDRR. SiMAYNA KADISIOGLU'NUN DURUMU NE OLDU, ONU ANLATIR. SULTAN MEHMED'iN BURSA'DA MARET YAPTIGINI, VAKFETMEK N ONA BRKA KAFR KY STEDGN, BULDUGU KYLER NASIL BULDUGUNU BLP ANLATIR BAYEZD HAN OGLU SULTAN MEHMED HAN'IN FAN DNYADAN SONSUZLUK SARAYINA YRDG ZAMAN, OGUL VE KIZLAR! KA TANE D. PADAH OLDUKTAN SONRA NASIL VEFAT ETT BUNLAR! BLDRP AIKLAR. SULTAN MURAD'IN NE EKLDE GELP PADAH OLDUGUNU VE KARDELERNN HALLERN BLDRR. SuLTAN MuRAD BuRsA'DA TAHTA GEiNCE, BERi TARAFTA RUMELi'NDE NELER ORTAYA IKTI, BUNU ANLATIR. BURSA'DA BULUNAN PAALAR NASIL DNDLER, NE TEDBR ALDILAR VE HANG LERLE MEGUL OLURLAR, ONU ANLATIR. HACI VAZ PAA'NIN MUSTAFA'YA NE EKLDE MEKTUP YAZIP GNDERDGN ANLATIR. MusTAFA KAINCA NELER OLDU VE SuLTAN MuRAD BUNUNLA LGL NE YAPTI, ONU ANLATIR. SULTAN MURAD'IN RUMELi'NE NASIL GETCN ANLATIR. PADAH'IN EDRNE'DE KALDIGINI VE ETRAFIN BEYLERiNE ELLER GNDERDGN ANLATIP BLDRR. SULTAN MURAD 0ZME'Yi ORTADAN KALDIRDIKTAN SONRA KARDENN NE YAPTICINI ANLATIR. SULTAN MURAD'IN, KARDEi MUSTAFA'YLA NASIL BULUTUGUNU VE SONUNDA NE YAPTICINI ANLATIR. SULTAN MURAD'IN KARDEN ORTADAN KALDIRDIKTAN SONRA NE LE UGRATIGINI ANLATIR. SULTAN MURAD'IN SFENDYAR LE NASIL BULUTUGUNU VE ONUNLA NE YAPTICINI ANLATIR. SULTAN MURAD'IN zNiK' E KARDEi LE BULUMA YA GELDG ZAMAN FLAKOGLU DIRAKOLA'NIN NE YAPTICINI ANLATIR. SULTAN MuRAD HAN'IN DIRAKOLA'YLA BARI YAPTIKTAN SONRA NE LE MEGUL OLDUGUNU BLDRR.

153

154

155

159 161

162

166

168 169

173

174

175

BLM 94

BLM 95

BLM 96

BLM 97

BLM 98

BLM 99

AYDIN LNN NASIL ALINDIGINI, AYDINOGULLARINDAN OLAN ZMROGLU CNEYD BEY'iN NE OLDUGUNU BLDRR.

SONUNDA ZMROGLU'NUN NE EKiLDE ELE GERLDGN VE AKlBETiNN NE OLDUGUNU ANLATlR. MENTEE OGLANLARININ BABALARlNDAN SONRA NE OLDUKLARINI ANLATlR. KARAMANOGLU MEHMED BEY'iN ADALYA'DA HSARA DP SAVATIGINI ANLATlR. AMASYA viLAYETiNDE VE TOKAT'TA KzLKOCAOGLANLARI YRG LE NE YAPTI. ARALARINDA HANG OLAYLAR OLDU VE OLMAKTADlR. BUNLARI ANLATlR. KocAKAYAs'NN SAHiBi OLAN HAYDAR BEY'iN DURUMUNUN NEREYE VARDIGINI ANLATlR.

BLM 100 YRG PAA'NIN ALPARSLAN CENGN HANG YNDEN DARE ETTGN ANLATlR.

BLM 101 SULTAN MURAD HAN'IN ERGENE KPRS'N NASIL YAPTIGINI BLDRR.

BLM 102 GERMYANOGLU YAKUB BEY'N KEND LNDEN GELP SULTAN MURAD'A OLAN BAGLILIGINI VE iTAATN ANLATlR.

BLM 103 YRG BUNUN GB iLERLE UGRAIRKEN PADAHIN NELER YAPTIGINI BLDRR.

BLM 104 SELANiK'iN NASIL FETHEDLDGN ANLATlR. BLM 105 SULTAN MURAD'IN SELANK SEFERNDEN SONRA

MACARSTAN'A SEFERE lKMA STEGN ANLATlR BLM 106 KARAMANOGLU'NUN KAFR YARDlMCI BLP

MSLMANLARlN ZERNE YRMESi ZERNE SULTAN MURAD HAN'IN KARAMAN'A SEFERE IKTIGINI ANLATlR.

BLM 107 SULTAN MURAD'IN KARAMAN SEFERNDEN DNDKTEN SONRA NE LE MEGUL OLDUGUNU ANLATlR.

BLM 108 EVRENEZOGLU ALi BEY'iN MACARST AN LKESNN YOLLARINI GRMEYE GNDERiLMESi HALN ANLATlP BLDRR.

BLM 109 SULTAN MEHMED'N OGLU ALLAH YOLUNDA ARPlANLARlN NDERi SuLTAN MuRAD HAN'IN MACARST AN VLAYETNE YNELDGN VE ORAYA NASIL ULATIGINI BLDRP ANLATlR.

iindekiler

77

So

S

S2

S6

SS

93

94

95

BLM 110 EVRENEZOGLU SA BEY'iN ARNAVUT'TA NE OLDUGUNU ANLATlR. 97 BLM 111 MCAHTLERN BABUGU SULTAN MURAD HAN'IN 9S

BELGRAD' A GDP NELER YAPTIGINI ANLA TIR. BLM 112 SULTAN MuRAD HAN GAzi'NiN SEMENDiRE'YE 99

NE SEBEBTEN RAGBET EDP DEGER VERDGN BLDRR. BLM 113 McAHTLERN NDERi GAzi SuLTAN MuRAD HAN,

MoRA YLAYETNN KAPISI DURUMUNDAKi KERME HiSARI'NI NASIL FETHETT. BUNU ANLATlR.

BLM 114 MEZD BEY'DEN SONRA EFLAK'TA MAGLUP OLAN KULA AHN'iN NASIL YENLDiGiNi ANLATlP BiLDiRiR.

BLM 115 KARAMANOGLU BU EKLDE KTLKLERDE BULUNUNCA, SULTAN MURAD HAN BUNA KARILIK NELER YAPTI, ONU BiLDiRiR.

BLM 116 VILKOGLU'NUN SRP LKESi ELiNDEN lKTlKTAN SONRA YANKO'NUN NNDEN GiDEREK ZLEDi DERVENDi'NE MACAR ORDUSUNU NASIL GETiRDiGiN ANLATlR.

20

202

203

205

1 1

1 2


BLM 117 SULTAN MURAD'IN OGLUNU TAHTA GERP 206 MANSA'YA VARlP OTURDUKTAN SONRA HANG OLAYLARlN MEYDANA GELDGN ANLATlP BLDRR.

BLM 118 SULTAN MURAD'IN ARNAVUTLUK'TAKi AKAHSAR' NASIL ALDIGINI ANLATlR.

BLM 119 MACAR KAFR KOSOVA'YA GELEREK SULTAN MURAD HAN GAzi LE NASIL SAV ATI; SONRA O MACARLARLA GELENLER HANG HANLAR D, ONLARI ANLATlR.

BLM 120 SULTAN MURAD HAN GAzi'NiN, OGLU SULTAN MEHMED'i NE EKiLDE EVLENDRDGN VE KMN KIZINI ALIVERDGN ANLATlR.

SuLTAN MEHMED DNEM BLM 121 Bu BLM SULTAN MURAD'IN OGLU SULTAN MEHMED'iN

TAHTA NASIL GETGN, EDRNE'YE NASIL GELDGN VE DAHA NCE NEREDE OLDUGUNU BLDRR.

BLM 122 Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAzi'NiN KARAMAN'DAN DNP GELDKTEN SONRA NE YAPTIGINI VE NE EKLDE BNA YAPTIGINI BLDRR.

BLM 123 Bu BLM sTANBUL'uN ALINMASI VE HARAP oLMAs SONRASI TEKRAR NASIL MAMUR OLDUGUNU BLDRR.

BLM 124 Bu BLM ENEZ'iN [NEZ, AYNOS] NE SURET LE FETHOLDUGUNU VE FETHN SEBEBN BLDRR.

BLM 125 Bu BLM NiKPRi'NiN NE EKiLDE VE KMN ELYLE FETHOLDUGUNU AlKLAR.

BLM 126 Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAzi'NiN BELGRAD' A ANSlZIN SALDIRMASINI, ORADA NEYLEDGN VE SONUNDA NE OLDUGUNU BLDRR.

BLM 127 Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAzi'NN OGULLARI BAYEZD HAN LE MUSTAFA ELEBi'Yi NASIL SNNET ETTRDGN VE O DGNN NEREDE OLDUGUNU BLDRR.

BLM 128 Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAzi'NN MoRA VLAYETNE NE SURET LE VARDIGINI VE ORADA NE YAPTIGINI VE NASIL FETHETTGN AlKLAR.

BLM 129 Bu BLM MoRA YLAYETNN KLTLER GB OLAN MESEVR, LONDURA VE YILDVZ'UN NE EKLDE FETHOLDUGUNU AlKLAR.

208

209

212

214 215

217.

219

221

223

224

226

228

230

BLM 130 Bu BLM SEMENDiRE'NiN (SEMENDRE, SEMENDRA, 231 SANDREW) NE EKLDE FETHOLDUGUNU AlKLAR.

BLM 1J1 Bu BLM AMASRA'NIN NE EKLDE 232 FETHOLDUGUNU AlKLAR.

BLM 132 Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAzi SiNOP'u, 234 KASTAMONU'YU VE PADAID LE BRLKTE BTN VLAYETN, KOYLUHSARI VE TRABZON'U BR SEFERDE HEPSN NE EKLDE FETHETTGN BLDRR.

BLM 133 Bu BLM SMAL BEY'iN DREKANi'DE ESBABINI TOPLADIKTAN SONRA NEREYE GTTCN AlKLAR.

BLM 134 MEHMED HAN GAZi, KoYLUHSAR' NE EKLDE FETHETT VE HEM NE OLMU iDi?

BLM 135 Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAZi TRABZON'A NE EKLDE VARDIGINI VE NASIL FETHETTGiN AlKLAR.

239

240

BLM 136 Bu BLM, SULTAN MEHMED HAN GAzi EFLAK'A NE SURET LE GET VE ORADA NEYLEDGN AIKLAR.

iindekiler

BLM 137 Bu BLM MCAHTLERN SUL TANI, SULTAN MEHMED 243 HAN GAZi'NiN EFLAK' A NE EKLDE GETCN VE O VLAYET KAZIKLI'NIN KARDEiNE VERMESN AIKLAR.

BLM 138 Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAzi'NiN EFLAK 244 VLAYETNDEN SONRA HANGi GAZAYA GTTCN AIKLAR.

BLM 139 Bu BLM BOSNA ViLAYETNN NE EKLDE FETHOLDUGUNU 246 VE PADiAHIN O FETHTE NE YAPTICINI AIKLAR.

BLM 140 Bu BLM LDKTEN SONRA ALTI OGLU KALAN KARAMANOGLU'NuN, MEMLEKETiNE UzuN HASAN'IN NE EKLDE GELDGN VE o MEMLEKETTE NE YAPTICINI VE HEM SULTAN MEHMED HAN GAZi'NN DE NE YAPTIGINI, l

1 4


BLM 156 Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAzi ALLAH RAHMETiNE 274 KAVUTUKTAN SONRA KA OGLU KALDIGINI BLDRR.

BLM 157 BLM 158 Bu BLM SULTAN CEM, HALASI SELUK HATUN

VE MEVLANA KRULLAH OGLU AHMED ELEBi'Yi SULTAN BAYEZiD'E YALVARMAYA GNDERMESiNi, BUNDAN SONRA NELER OLDUGUNU AlKLAR.

BLM 159 Bu BLM SULTAN CEM MEKKE'YE VARDIKTAN SONRA NE YAPTIGINI VE SULTAN BAYEZiD'iN DE BURADA NE YAPTIGINI BLDRR.

BLM 6o Bu BLM SULTAN BAYEZD HAN, CEM'i VLAYETNDEN SRP lKARDIKTAN SONRA SULTAN BAYEZiD'iN NE LE MEGUL OLDUGUNU AlKLAR.

275

277

BLM 6 Bu BLM SULTAN'L-MCAHDIN SULTAN BAYEZD 279 HAN GAZ, l

BLM 82 Bu BLM SULTAN BAYEZD HAN'IN KARDEi SULTAN CEM SONUNDA NE OLDU ONU ANLATIR.

BLM 183 Bu BLM SULTAN BAYEZiD'iN HASLETLERN VE ONUN ZAMANINDAKi ALMLER VE DERVLER AIKLAR.

iindekiler

33

EVRYAZI 317-587

BA B [] BA B [2]

BA B [3]

BA B [6]

BA B [7]

BA B [8]

BA B [o]

BA B [ ]

BA B [z]

BA B [3]

BAB [5] BAB [6]

BA B [7]

BAB [8]

HAZA MENAKIB U TEV ARlH-1 AL- OSMAN 319

ESAMI- NESL- A L- 'OSMAN 'OsMAN GAzi'NN NESEB NESL NE ViLAYETDEN GELDiLER, GELMELERiNE SEBEB NE OLDI VE PADAHLIGA SEBEB NE OLDI VE BU RuM VLAYETNE NE SEBEB-LEN GELDiLER ANI BEYAN DER. ANI BEYAN DER KM 'OSMAN GAzi ETRAFA GCEDE GNDZDE GAH GAH YRMEGE BALADI. ANI BEYAN DER K 'OSMAN GAzi NE D GRD VE KME HABAR VRD VE TA'BIR NE OLDI, ANI BEYAN DER. ANI BEYAN DER KM 'OSMAN GAzi'NN KAYINATASI D TA' BIR TDKDEN SONRA NE ZARR OLDI VE NEYE MEGUL OLDI, ANI BLDRR. ANI BLDRR KM SuLTAN ' ALA' ADDIN TD KM BU KAFRLER MSLMANLAR-ILA NE TD.

SULTAN ALA' AD DIN VLAYETNE VARUP TATAR-ILA NE'YLEDGN BLDRR. 'OsMAN GAZ HSARI ALDUGINDAN SONRA

SULTAN ALA'ADDIN'E NE GNDRD VE SULTANDAN ANA NE GELDi ANI BEYAN DER. ANUN BEY ANINDADUR KM 'OSMAN GAzi TEDBIR TD KM YAR U YOLDA KM DNE VE ANUN NEVARSNDE KMLER VARDUR, ANLARUN-ILA NE ZNDEGANI DE. BIRMENKAYA KAFRLER 'OsMAN GAZ-Y-LEN NE VECR-LE ANA OLDILAR VE NE'YLEDLER, ANI BLDRR. ANI BEYAN DER KM KSE MiHAL DGN DER. KZINI GL FALANOZOGLI'NUN BEGNE VRR. BiLECK TEKRNN DGN TDGN BLDRR KM OL DAHI YARHSAR TEKRNN KIZIN ALSA GEREK. OL GELN KM TUTDILAR YARHSAR TEKRNN KIZI-Y-IDI ANI KME VRDLER VE HEM OL KMDR? Bu BAB ANI BLDRR. ANI BEYAN DER KM 'OSMAN GA.zi EVVEL CuM' A NAMAZINI NRDE BNYAD TD VE HER FETR TDG EHiRDE NE SURET-LE OLDI. Bu BAB 'OsMAN GAzi'NN KANUNI ARKAMIN BLDRR. ANI BEYAN DER KM BU FETR TDG VLAYETLERN TIMARLARIN KMLERE VRD. ANI BEYAN DER KM BURSA TEKR VE BR NE TEKRLER; EDRENOS [ADRANOS] TEKR, BEDENOS [BiDNOS, BEDNOS] TEKR, KESTEL TEKR, KiTE TEKR, BULAR CEMI' isi TTFAK DP BR OLDILAR. ANI BEYAN DER KM BURSA HiSARINUN ZERNE 'OSMAN GAzi NE VECH-LE HA V ALE YAPDI

32 32

329

330

33

332

334

335

337

339

340 342

343

344

1 5

16


BAB [19] BAB [2o]

BAB [21]

BAB [22]

BAB [23]

BAB [24] BAB [25]

BAB [26] BAB [27] BAB [28]

BAB [}o]

BAB [31] BAB [}2]

BAB [35]

BAB [}8]

BAB [40] BAB [41]

ANI BEYAN DER KM MEKECE VE AKHiSAR VE GEYVE VE LEBLEBC HSARI VE ADURLU BUNLAR NE VECH-LE ALINDUGIN BLDRR. ANI BEYAN iDER KM ORHAN GA.zi KARACAHSAR'DA-Y-KEN GERMYAN'DAN TATAR AVDAR GEL P KARACAHSAR'UN HAZARINA SEGRTDGN BLDRR. ANI BEYAN DER KM 'OSMAN GA.zi OGLI ORHAN'! AKYAZI'YA VE KOCALi'NE NE SURET-LEN GNDRD. ANI BLDRR. 'OsMAN GA.zi OGLI ORHAN' BuRsA'YA GNDRR KM VE BURSA NE SURET-LE FETH OLINUR, ANI BLDRR. 'OSMAN GA.zi OGLI 0RHAN'A VASYYET TDGN BEYAN DER. Bu TARAFDA KONuR ALP VE GA.zi RAHMAN VE AKA KoCA HALLARI N'OLDI ANLAR! BEYAN DER. AYDOS HSARI NE VECH-LEN FETH OLUNDI, ANI BEYAN DER. ANI BEYAN DER KM TEKR KIZ-ILA NE'YLEDLER? ANI BEYAN DER KM GAZLER BU TARAFDA NEYE MEGUL OLDILAR. ANI BEYAN DER KM 'OSMAN GA.zi ALLAH RAHMETNE KA VUDUGINDAN SONRA ORHAN GA.zi NEYE MEGUL OLD!. ANI BEYAN DER KM ORHAN PADAH OLDUGINDAN SONRA NEYE MEGUL OLD!. ANI BEYAN DER KM O NE GEYD VE NE HDAS TD. Bu BAB ANI BEYAN iDER KM zNiK NE SURET-LEN ALINDI VE NE VECH-LEN FETH OLINDI AN BEYAN iDER KM ORHAN GA.zi zNiK'DE NE'YLED VE KMN LE MUSAHABET TD.

344 345

347

351

354 355

359

ANI BEYAN DER KM ZNK FETH OLINDUGINDAN SONRA 369 ORHAN GA.zi NEYE MEGUL OLD! VE TIMARLARI KMLERE VRD, ANI BLDRR. ORHAN GA.zi KARAS YLAYETN FETH TMEGE NE SEBEB OLD! ANI BEYAN DER. ANI BEYAN DER KM VLAYET- KARASi'DE ORHAN GA.zi NE'YLED. ANI BEYAN DER KM ORHAN GA.zi BU VLAYET FETH TD, TIMARLARINI KMLERE VRD VE OL HSARDAGI OGLANUN HAL VE AHVAL N' OLD!. ANI BEYAN DER KM SLEYMAN PAA BU VLAYETDE NE'YLED VE NEYE MEGUL OLD!. ANI BEYAN DER KM SLEYMAN PAA RUMLNE GECEK NE TEDBIR TD VE NEYE MEGUL OLD! VE NE RE'Y FKR TD. ANI BEYAN DER KM KoNuRHSARI'NI NE SURET-LE ALDILAR. AN BEYAN iDER KM GA.zi EVRENEZ HAc LBEG LE NE'YLEDLER VE HEM SLEYMAN pAA DAm NE'YLED.

370

371

372

372

377

ANI BEYAN DER KM MURAD HAN-I GA.zi'NN KARINDAI 379 ALLAH RAHMETNE V ARDUGINDAN SONRA OL NEYE MEGUL OLD!. AN BEYAN iDER K HAc LBEG-Y-LE GA.zi EVRENEZ 380 NE'YLEDLER VE NEYE MEGUL OLDILAR.

BAB [441

BAB [4sl

BAB [461

BAB [47] BAB [48] BAB [49]

BAB [sol

BAB [sl

BAB [S2]

BAB [s31

BAB [s41 BAB [ssl

BAB [s6J

BAB [s71

BAB [s8J

BAB [s91

BAB [6o]

BAB [6]

BAB [62] BAB [63]

BAB [64]

BAB [6s]

BAB [66]

BAB [67]

BAB [68]

iindekiler

AN BEYAN iDER KM MuRAD HAN-I GA.zi 381 BIRGZ'DAN EsKi'YE GELD. ANI BEYAN DER KM MURAD HAN-I GA.zi EDRENE'DE 382 NEYE MEGUL OLDI. AN BEYAN iDER KM MuuD HAN-I GA.zi BuRsA'YA 383 TEVECCH TD VE ANDA VARUP NE'YLED?

ANI BEYAN DER KM BGA NE SURET-iLEN FETH OLINDI. 383 EDRENE'YE SRF GELDGN BEYAN DER. 384 MuRAD HAN- GA.zi GERMYANOGLI-Y-ILAN 38s DNR NE SURETLE OLDILAR, ANI BEYAN DER. M uRA D HAN-I GA.zi OGLINI EVERP DGN BNYADIN 38s VE KIZI ALIVRDGN BEYAN DER. ANI BEYAN DER KM GELN GTRMEGE KMLER 387 GNDRDLER VE ANDAN DAHI KMLER GELDi. ANI BEYAN iDER KM YLAYET- HAMID'i 388 MURAD HAN-I GA.zi NE SURET-LEN FETH TD AN BEYAN iDER KM MuRAD HAN-I GA.zi LEKER CEM' 389 TD, O LEKER-LE NE'YLED. ANI BEYAN DER KM PADAH KM EDRENE'YE V ARICAK NE'YLED. 390 ANI BEYAN DER KM AHN LALA LCEK 391 BEGLERBEGLGN KME VRDLER. KARA TEMR PAA'YA VRDLER. L DAHI NEYE MEGUL OLDI VE BTDA NE TARAFA GNDRDLER VE NREYE VARDI ANI BLDRR. ANI BEYAN DER KM MuRAD HAN-I GA.zi LAZ KIRALI-Y-ILA 392 NE SURET-LEN OGRADI. ANI BEYAN DER KM BAYEZID HAN 394 TAHTA CLUS TDKDEN SONRA NE'YLED. BAYEZID HAN ALAEHR'E VARUP 39S NE SURET-iLEN FETH TDGN BEYAN DER. ANI BEYAN DER KM BAYEZID HAN EVVEL STANBOL'A 396 VARMASINA SEBEB NE OLD! VE HEM ANDA NE'YLED. ANI BEYAN iDER KM BAYEZID HAN 398 STANBOL' A TEKRAR GELCEK NE'YLED. ANI BEYAN DER KM BUNDAN SONRA 399 BAYEZID HAN NEYE MEGUL OLDI. ANI BEYAN DER KM BAYEZID HAN DSPOT-ILA NE'YLED. 400 ANI BEYAN iDER KM BAYEZID HAN 402 KARAMANOGLI'Y-ILA NE'YLED. ANI BEYAN DER KM SULTAN BAYEZID HAN KASTAMONI'YA 404 NE SURET-LE VARDUGIN BEYAN DER. ANI BEYAN iDER KM BAYEZID HAN 404 AMASYYE'Yi VE SiVAS'! NE SVRET LE FETH TD. ANI BEYAN DER KM SARURAN BEGL FiLBE YRESNE 406 NE VECH-LE DD VE ANLAR SRLP ANDA VARMASINA SEBEB NE OLD!, ANI BLDRR. ANI BEYAN DER KM BAYEZID HAN KM ALLAH RAHMETNE 414 VARDI, KA OGULI KAL DI VE HEM OL KALAN OGLANLAR NE'YLEDLER.

416

17

1 8


BAB [6g]

BAB [73]

BAB [77]

BAB [So]

BAB [S]

BAB [S5]

BAB [S6]

ANUN BEYANlNDADuR KM SuLTAN MuHAMMED BN BAYEZID HAN DLER KM KARINDAI Mus!-Y-ILAN BULIA. Bu YLAYETLER EKELER. DEVLET HER KANKISINUN SE HAK TA' ALA EMR-Y-LE BU MEMLEKETE OL HAKM OLA. AN BEYAN iDER KM SuLTAN MuHAMMED RuMiLi'NDE KARINDAI MUSI-Y-ILAN MEGUL-KEN BU TARAFDA KARAMANOGLI BURSA'YA GELDGN BLDRR. ANI BEYAN DER KM EMIR SLEYMAN ALLAH RAHMETiNE VARDI OGLINI KM STANBOL'A LEDP TURURDI. ANUN OGLI AHVALIN BLDRR.

420

ANI BEYAN DER KM SULTAN MUHAMMED BN BAYEZID HAN 421 KARINDAI M us!' Y KM GDERD ANDAN SONRA NEYE MEGUL OLD!. NKM SULTAN MUHAMMED MBALAGA LEKER CEM' TD, ANDAN TOGRI YLAYET- KARAMAN'A TEVECCH TD. ANDA VARUP NE'YLED. ANI BEYAN DER. AN BEYAN iDER KM SuLTAN MuHAMMED- GA.z! BN BAYEziD HAN BuRSA'YA GEL P VE ANDAN SONRA FLAG' A 'AZM TDGN BLDRR. AN BEYAN iDER KM SuLTAN MuHAMMED BN BAYEZID HAN SAMSUN'! NE SURET-LE ALDI. SuLTAN MuHAMMED KiM SAMSUN' ALDI, BuRsA'YA GiDERKEN SKLiB'E OGRADI. ANDA NE GRD VE NE'YLED, ANI BEYAN DER. ANI BEYAN DER KM SiMAYNA KADISI OGLINUN KETHDASI KADI-'ASKER-KEN BRKLCE MUSTAFA KARABURUN'A VARUP NE'YLEDGN BLDRR. SiMAYNA KADISI OGLI VE AHVALI NEYE YTD, ANI BEYAN DER. ANI BEYAN iDER KM SuLTAN MuHAMMED BuRsA'DA 'iMARET YAPDI, ANA BRKA PARE KAFR KYLERN STEDi KM VAKF DE. BULDUGI KYLER NE SURET-LEN BULDI, ANI BLDRR. ANI BEYAN DER KM SULTAN MUHAMMED HAN KM BAYEZID HAN OGLIDUR, 'ALEM- FENADAN BEKA SARAYINA NTKAL TDG VAKTIN OGULLARI VE KIZLARI KA KALDI VE PADAH KM OLD! VE KENDNN VEFATI DAHI NE SURET-LEN OLD!, ANLARI BLDRR.

421

430

AN BEYAN iDER KM SuLTAN Mu&AD NE SURET-iLEN GELP 431 PADAH OLD! VE KARINDALARI DAHI N' OLD!? ANLARI BLDRR. AN BEYAN iDER KM SuLTAN Mu&AD KM BuRsA'DA TAHTA GED, BU TARAFDA RUMLi'NDE NE ZAHR OLD!. ANI BEYAN DER KM BURSA'DA OLAN PAALAR DAHI NE MESALH GRRLER VE NE RE'Y TEDBIR DERLER. ANI BEYAN DER KM HACI 'VAZ PAA MuSTAFA'YA NE SURET-LEN MEKTUB YAZUP GNDRD.

432

433

434

ANI BEYAN DER KM MUSTAFA KM KADI N' OLD! 435 VE SULTAN MuRAD HAN-I GA.zi DAHI NE'YLED? ANI BEYAN DER. ANI BEYAN DER KM SULTAN MURAD RuMLi'NE NE SURET-LEN GED. ANI BEYAN DER KM PADAH KM EDRENE'DE OTURDI. 437 ETRAFuN RAFR BEGLERNE LLER GNDRDLER, ANI BLDRR.

BA B [881

BA B [891

BA B [9o1

BA B [911

BA B [921

BAB [951

BA B [961

BA B [981

ANI BEYAN DER KM SULTAN MURAD 0ZME'Yi BR TARAFA TDKDEN SONRA BU TARAFDA KARINDAI NE'YLED. ANI BEYAN DER KM SULTAN MURAD KARINDAI MUSTAFA'YA NE SURET-LE BULUDI VE AHR ANI NE'YLED. ANI BEYAN DER KM SULTAN MURAD KARlNDAIN BR YANA TDKDEN SONRA NEYE MEGUL OL DI. SULTAN MURAD SFENDYAR-ILA NCE BULIDI VE ANUN-ILA NE'YLED, ANI BEYAN DER. AN BEYAN iDER KM SuLTAN MuRAD zNiK'E KARINDAIYLA BULIMAGA GELDKDE FLAKOGLI DIRAKOLA NE'YLED? AN BEYAN iDER KM SULTAN MuciD HAN- GAzi DIRAKOLA'Y-ILA MSALAHA TDGNDEN SONRA NEYE MEGUL OLD!? ANI BEYAN DER KM AYDIN L NE SURET-LE ALINDI VE ZMROGLI CNEYD BEG OL DAHI NESL- AYDIN'DUR. ANLARUN N'OLDUGINI BLDRR. ANI BEYAN iDER KM AHR'L-EMR ZMROGLI'NI NE SURET-LEN ELE GETRDLER VE HEM N' OLD!? ANI BEYAN DER KM MENTEEOGLANLARI ATALARINDAN SONRA N'OLDILAR. ANI BEYAN DER KM KARAMANOGLI MEHMED BEG ADALYA'DA HSARA DP CENG TDGN BLDRR. ANI BEYAN DER KM ViLAYET- AMASYYE'DE VE TOKAT'DA KziLKOCAOGLANLARI YRGC-LEN NE'YLED VE ARALARINDA NE V AKl' ALAR! GED VE NE SURETLE GEPTURUR.

Iindekiler

440

441

443

444

445

450

450

BAB [991 AN BEYAN iDER KiM HAYDAR BEG OL KocAKAYAs'NuN 453 SAHB-Y-D, ANUN AHVALI N'OLDI?

BA B [10o1 AN BEYAN iDER KM ALPARSLAN CENGN OL ZAMAN 454 YRG PAA NE VECH-LE TASARRUF TD.

BA B [1011 AN BEYAN iDER KM SULTAN MuRAD HAN- GAzi ERGNE 455 KPRSN YAPICAK NE SURET-LEN YAPDI. ANI BLDRR.

BAB [1021 GERMYANOGLI YA.'KUB BEG KEND VLAYETNDEN GELP 456 SULTAN MuciD'A TA'AT TDGN BEYAN DER.

BA B [1031 ANI BEYAN DER KM YRG BU TARAFDA BUNUN 457

BAB [1041 BA B [1051

BA B [1061

GB LER TD VE BU TARAFDA HNKAR NEYE MEGUL OLD!, ANI BLDRR. ANI BEYAN DER KM SELANK NE SURET-iLEN FETH OLUNDI. AN BEYAN iDER KM SuLTAN MuRAD HAN- GAzi KM SELANK GAZASINDAN SONRA DLED KM NGRZ'E SEFER DE. KARAMANOGLI, KAFR MU'IN DND. EHL- SLAMUN ZERNE YRDGN BU TARAFDA SULTAN MURAD HAN-I GAzi DAHI KARAMAN'A NE SURET-LEN VARDI, ANI BEYAN DER.

BAB [1071 ANI BEYAN DER KM SULTAN MURAD KM KARAMAN SEFERNDEN GELD, NEYE MEGUL OLD!.

458 459

BA B [1081 ANI BEYAN iDER KM EVRENEZOGLI 'ALi BEG'N NGRZ 463 VLAYETNN YOLLARIN GRMEGJl GNDRLDGN BLDRR.

BAB [1091 ANI BEYAN DER KM SULTAN'L-MCAHDIN SULTAN MuciD HAN- GAzi KM oL SuLTAN MUHAMMED HAN OGLIDUR, NGRZ VLAYETNE 'AZM TDGN VE ANDA NE SURET-LE VARDUGIN BLDRR.

1 9

20


BAB [110] AN I BEYAN DER KM EvRENEZOG L I 'sA. BEG ARNAVUD'DA N' OLD!.

BAB [111] AN I BEYAN DER KM SU LTAN' L-MCAHDIN SULTAN MURAD HAN- I GA.z KM BLGRA D'A VARUP NE'YLED.

BAB [112] AN I BEYAN DER KM SULTAN MuRA.D HAN- I GA.z SEMENDRE'YE NE VECH-LE RAGBET DER.

BAB [113] AN BEYAN DER KM MoRA VLAYETNN KAPus 469 GERME HsA.ru'N Su LTA.N ' L-MCAHDN SULTAN MURAD HAN- I GA.z AN I NE SURET-LE FETH DER.

BAB [114] AN I BEYAN DER KM KULA AHN KM MEZI D BEG'DEN 471 SONRA MNHEZM O L D!. FLAK'DA OL NE SURET-LE OL D!. AN I BLDRR.

BAB [115] KARAMANOGL I KM BUNUN GB HADESLER TD, SuLTAN MuRA.D HAN- GA.z DAH I ANA NE'YLE D. AN I BEYAN DER.

472

BAB [116] VILKOGL I'NUN LAZ VLAYET E LNDEN GT DKDEN SONRA 473 YANKO'NUN NNE DP Z LAD DERVEND'NE NE SURET- LE NGRZ LEKERN GETRDGN BEYAN DER.

BAB [117] AN BEYAN DER KM SuLTAN MuRA.D HAN OGL IN I TAHTA 474 GERP KEND MA'NSA'YA VARUP OTUR DUG INDAN SONRA

BAB [118]

BAB [120]

NELER ZAHR OLD!, AN I BLDRR. ARNAVU D' DA G I AKAHSAR'r SuLTAN MuRAD HAN- I GA.zl NE SURET-LEN A L D!, AN I BEYAN DER. NGRz KA FR KsovA'YA GE LP Su LTAN MuRA.D HAN- I GA.z-Y-LE NE OGRA D I VE HEM OL NGRZ LE BLE GE LENLER NE BANLAR- I D I, AN LAR! BEYAN DER. AN I BEYAN DER KM SULTAN MURAD HAN- I GA.z OG L I SuLTAN MuHAMMED HAN' NE SURET-LEN EVERD VE KMN K IZ IN ALIVRD.

DEVR- SU LTAN MUHAMMED BAB [121] BEYAN DER KM Su LTAN MuHAMMED KM O L SuLTAN

MURAD HAN- I GA.z OG L I DUR; E DRENE' DE TAHTA NE SURET- LE GED VE NCE GELD VE N DN KANDA O LUR D I, AN LAR! BLDRR.

477

BAB [122] AN BEYAN DER K SuLTAN MuHAMME D HAN- GA.z KM 486 KARAMAN'DAN DNP GE L DGNDEN SONRA NE'YLE D, NE SURET- LEN BNA T D, ANI BL DRR.

BAB [123] ANI BEYANDER KM BU STANBOL K AL IND I EHR HARAB 488 O LUND I; GR NE SURET-LEN MA 'MUR O LUND I, AN I B LDRR.

BAB [124] AN I BEYAN DER KM NEZ NE SVRET- LEN FETRO L IND I 490 VE SEBEB NE OLD!.

BAB [125] AN I BEYAN DER KM NKPR NE SURET-LEN FETH O LUND I VE HEM KMN E LNDE-Y-D.

BAB [126] BEYANDER KM SULTAN MUHAMME D HAN-I GAz B LGRAD ' A DD VE ANDA N 'EY LED VE AHR N'O L D I, AN I BL DRR.

492

493

BAB [127] AN I BEYANDER KM SULTAN MUHAMME D HAN -I GAz KM 495 OGU L LAR INI NE SURET- LEN SNNET T D ; BR BAYEZID HAN'DUR VE BR MUSTAFA E LEBi' DR, VE HEM O L DGN KANDA O L UND!.

BAB [1281 BEYAN iDER KM SULTAN MuHAMMED HAN- GAzi MoRA viLAYETiNE NE suRET-iLE VARDI vE HEM ANDA N'EYLED VE NCE FETH OL UND!.

BAB [1291 AN BEYAN iDER KM MESEVR vE LoNDURA vE Ywuz; BULAR NE SURET-LE FETH OLUNDI KM BUNLAR MoRA VLAYETNN KLI DLERDR.

Iindekiler

497

499

BAB [1301 ANI BEYAN DER KM SEMENDRE [SEMENDRE, SEMENDRA, 501 SANDREW1 NE SURET-LE FETH OLUNDI.

BAB [1311 ANI BEYAN i DER KM AMASRI NE SURET-LEN FETH OLUNDI. 502 BAB [1321 AN BEYAN iDER KM SuLTAN MuHAMMED HAN- GAzi 504

SIN AB'! VE KAsTAMONU'YI VE CEMI' i YLAYETN PADAHI-Y-ILA VE KOYLI HisAR'I VE TARABUZON'I BR SEFERDE MECMU'INI NE SURET-LE FETH T D BUNLARI, ANI BLDRR.

BAB [1331 ANI BEYAN i DER KM SMA'IL BEG D REKANi'DE ESBABINI CEM' T DKDEN SONRA NE YRE VARDI.

BAB [1341 MuHAMMED HAN- GAzi KoYLIHSAR' NE SURET-iLE FETH TD VE HEM N' OLMI-lDL

BAB [1351 ANI BEYAN i DER KM SuLTAN MuHAMMED HAN- GAzi TARABUZON'A NE SURET-LEN VARDI VE HEM NE VECH-LE FETH T D.

BAB [1361 AN BEYAN i DER KiM SULTAN MuHAMMED HAN- GAzi FLAK'A NE SURET-LE GED VE HEM ANDA N'EYLE D.

BAB [1371 ANI BEYAN DER KM SULTAN'L-MCAHDIN SULTAN MUHAMMED HAN-I GAzi FLAK' A NE SURET-LEN GED VE HEM OL VLAYET KAZUKLU'NUN KARINDAINA VR D.

510

512

513

BAB [1381 AN BEYAN i DER KM SULTAN MuHAMMED HAN- GAzi 514 FLAK GAZASINDAN KM GELiCEK SONRA NCE GAZAYA K DAM T D.

BAB [1391 AN BEYAN i DER KM viLAYET-i BosNA NE suRET-iLEN FETH OLUNDI VE HEM PA DAH DAHI OL VLAYETDE NE Fi'L TD.

BAB [1401 ANI BEYAN DER KM KARAMANOGLI KM LD, ALTI OGLI KALDI; ANUN MEMLEKETiNE UZUN HASAN NE VECH-LE GELD VE OL MEMLEKETDE NE'YLE D E HEM SULTAN MUHAMME D HAN-I GAzi DAH I NE'YLE D VE KARAMANOGL'NUN OGLANLARI N' OLD!, ANI BLDRR.

BAB [1411 ANI BEYAN i DER KM SULTAN MuHAMMED HAN- GAzi KM 521 YLAYET- ARNA VUD' A TEVECCH T D, ANDA KME VARDI VE ANDA NE'YLE D.

BAB [1421 ANI BEYAN i DER KM KARAMANOGLI PiR AHMED NE'YLED KM PADAH ANUN ZERNE TEVECCH EYLEDi VE ZERNE V ARUP ANDA NE'YLE D.

522

BAB [1431 ANI BEYAN i DER KM PA DAH I GRIBOZ'A [A GRIBOZ, E GRBOZ1 524 VARUP ANI NE SURET-LE FETH T D VE MAHMUD PAA'YI NE'YLE D.

BAB [1441 ANI BEYAN DER KM YLAYET - KARAMAN' A PA DAH 526 TEKRAR LEKER GNDRD KM OL VLAYETN CMLESiN ZABT DELER VE HEM GEMLER GNDRDLER, ANI BEYAN DER.

BAB [1451 ANI BEYAN DER KM SHAK PAA'YI TEKRAR KARAMAN'A 527 GNDRD, VARUP KARAMAN' DA OL DAHI NE'YLE D.

BAB [1461 ANI BEYAN DER KM GEDK AHME D 'ALEYYE'i 528 NE SURET-LE FETH TDi?

21

22


BAB [1471 ANI BEYAN DER KM PAA SiLiFKE'Yi NE SURET-LEN FETH TD 530 VE HEM ANDA LN NE'YLED.

BAB [148] BAB [149] AN BEYAN iDER KM SuLTAN'L-MCAHiDfN SuLTAN

MUHAMMED HAN-I GAzi KM, ARKA TEVECCH TD.

531 532

BAB [so] AN BEYAN iDER KiM SuLTAN MuHAMMED HAN- GP.zi'YE 534 BU HADES KM VAKi' OLD! LEKERN BA'ZISI MNHEZM OLD!, PADAH BUNDAN SONRA NEYE MEGAL OLD!.

BAB [s] AN BEYAN iDER KM SuLTAN MuHAMMED HAN- GP.zi KUL! GEDK AHMED'i KEFE'NN FETHNE GNDRD; VARUP NE SURET-LE FETH TD KEFE' Yi, ANI BLDRR VE HEM ANDA DAHI NE ViLAYETLER FETH TD?

BAB [52] ANI BEYAN iDER KM SuLTAN MuHAMMED HAN-I GP.zi KARA Ba GDAN GAZASINA NE SURET-LE TD VE HEM KARA Ba GDAN TEKR-Y-ILA NE'YLED, ANI BEYAN iDER.

BAB [53] ANI BEYAN iDER KM PADAH KARA BoGDAN'I KM SIDI, DND, TUNA KENARINA GELD.

BAB [154] ANI BEYAN iDER KM SuLTAN MUHAMMED HAN-I GP.zi SKENDERYYE- ARNAVUD'I NE SURET-LEN VARDI VE ANDA NE'YLED VE ANDA VARMASINA SEBEB NE OLD!, ANI BLDRR .

537

541

542

543

BAB [155] ANI BEYAN iDER KiM SuLTAN'L-McAHiDIN SuLTAN 545 MUHAMMED HAN-I GAZ BU FENA SARAeYINDAN OL DAR'L-BEKA SARAYINA VARMASI NE SURET-LE OLUNDI, ANI BLDRR KM OL SEFER DE HCRETN SEKZ YZ SEKSEN ALTISINDA VAK' OLUNDI VE HEM OL SAFER AYlNUN YGRM YDNC GN CuM' A GN-iDi.

BAB [56] ANI BEYAN [iDER] KM SuLTAN MuHAMMED HAN-I GP.zi KM ALLAH RAHMETiNE KA VUDI, KA OGLI KALDI,

BAB [s7l BAB [ss

BAB [s9l

BAB [16o]

ANI BLDRR.

ANI BEYAN DER KM SULTAN CEM HALASI SELK HATUN VE MEVLANA KRULLAH OGLI AHMED ELEBi'Y, SULTAN BAYEZID HAN'A YALVARMAGA GNDRD; ANDAN NE ZAHR OLD!, ANI BEYAN DELM. ANI BEYAN DER KM SULTAN CEM MEKKE'YE VARDUGINDAN SONRA NE'YLED VE BUNDA SULTAN BAYEZID HAN DAHI NE'YLED, ANI BLDRR. ANI BEYAN DER KM SULTAN BAYEZID HAN, CEM' KM ViLAYETDEN SRP IKARDUKDAN SONRA, KM NABEDID OLD!, SONRA SULTAN BAYEZID NEYE MEGAL OLD!.

547 548

549

550

BAB [161] ANI BEYAN DER KM SULTAN'L-MCAHDIN SULTAN ss BAYEZID HAN-I GP.zi, KARA Ba GDAN VLAYETNE VARUP ANDA NELER FETH TD, ANI BLDRR.

BAB [62] ANI BEYAN iDER KM BU ADANA, TARsus, Sis, Misis, 553 KLEK, V ANAKAN [V ALNAKAN ?] KMLERND VE KM

FETH TD VE MISIRLU BUNLARA NE SEBEBDEN HKM TD, ANI BLDRR.

BAB [163] ANI BEYAN DER KM BU MDK FETHE SEBEB NE OLD!, ANI BLDRR.

BAB [64J ANI BEYAN iDER KM RuMiLi BEGLERBEGisi 'ALi BEG KARABOGDAN VLAYETNE GAzA TMEGE SEBEB NE OLD! VE HEM O VLAYETE KM VARDI VE NE SURET-LE VARDI VE OL VLAYETDE NE'YLED.

555

BAB [1651 AsAR- HAsLET-i SuLTAN BAYEziD HAN- GAzi BAB [1661 ANI BEYAN i DER KM BU AL- 'SMAN'UN 'ATEBE-

BAB [1671 BAB [1681

'ALYEDE OLAN VEZIRLERNN A D LARINI VE ASARLAR INI BEYAN DER.

BAB [1691 HASLET- PA DAH-I AL- 'OSMAN BAB [1701 AN I BEYAN iDER KM BU PA DAHLAR KM

MAL CEM' T DLER, AHR ANLAR N' OLDI?

EK BAB [1711 ANI BEYAN iDER KM BU MACERALARDAN SONRA

NE ZAHR OL D!? BAB [1721 ANI BEYAN iDER KiM M sR suLTANI

LEKER GNDRD TEKRAR AHSVAR ZERNE. BAB [1731 ANI BEYAN iDER KM MsR'DAN iLi GELDi,

NE SURET-LEN GELDi GTD. BAB [1741 ANI BEYAN iDER KM KAYITBAY [ADLU1 BR K

MsRA suLTAN OLD. BAB [1751 ANI BEYAN DER KM AHSVAR L DKDEN SONRA

NE VAK' OL D!? BAB [1761 ANI BEYAN DER KM BUNDAN SONRA NE VAKi' OLD!? BAB [1771 DEvR-i SuLTAN BAYEZI D HAN- GAzi BAB [1781 Bu MACERADAN sONRA NE vAK' oLm? BAB [1791 ANI BEYAN iDER K BULAR DAN SONRA NE ZAHR OLD!? BAB [18o1 AN BEYAN iDER KM RuM PA DiAH INA HABAR oLm KM

OL HSAR BEKLEYEN KULLARINI KlRDlLAR GAFLET-LE. BAB [1811 BAB [1821

BAB [1831

ANI BEYAN DER KM SULTAN BAYEZID HAN'UN KARINDAI SULTAN CEM AHR NE OLD!? AN I BEYAN DER KM SULTAN BAYEZID'N HASLETN

iindekiler

559 56o

572

575

5s6 VE ANUN ZAMANINDA OLAN ' ALMLER VE FUKARA' I BEYAN DER.

METNDE GEEN KAVRAM VE TERMLER DiziN: GNMz DLNDE DiziN: EVRYAZI

23

N SZ

Ak Paa slalesinin Trk kltr hayatnda, XIII. yzyldan balayarak XV. yzyla kadar geen zaman iinde, yzyl bulan bir hizmeti vardr. Baba lyas'tan (l. 1240) itibaren Muhlis Paa (l. 1274), Ak Paa (l. 1332) ve Elvan elebi'den (l. 1358) Ak Paazade'ye kadar uzanan zamanda bu soydan gelenler, Trk edebiyat ve Trk tarihiyle ilgili almalarda nc durumunda olmulardr. Bunlar iinde Ak Paa, Trkecilik akmnn nde gelen bir simas olarak Carib-name gibi byk bir mesneviyi ortaya koyar. Olu Elvan elebi, Menakb'l-Kudsiyye adl eseriyle Trk kltr hayatnda menkbe trnn ilk rneini verir. Yine bu slalenin bir devam olan ve Ak Paa soyundan olmas nedeniyle Akl mallasn kullanan ve btn bir on beinci yzyl hayatyla dolduran Ak Paazade de (1393?-1485?), anonim tarihleri bir tarafa brakrsak, tarih trnn ilk eserini kaleme alr.

Bu tarih, yazar bilinen, gerek anlamda ilk Osmanl tarihidir. Tevarih-i Al-i Osman veya Ak Paazade Tarihi adyla anlan bu eserde Osmanl slalesinin eceresi verildikten sonra bunlarn Anadolu'ya gelmeden nceki maceralar, Anadolu'ya gelileri, ka blk olduklar, hangilerinin Anadolu' da kald ve kalanlarn Trk tarihinde aynadklar roller, Sleyman ah'tan II. Bayezid'e gelinceye kadar btn ayrntlaryla ele alnmtr.

Seluklular' dan sonra Anadolu' da kurulan beyliklerin dmanlaryla ve birbirleriyle ilikileri, bunlar ierisinde Osmanl Beylii'nin durumu, ehzadeler arasndaki mcadeleler, stanbul'un fethi ve daha sonraki hadiseler, Ak Paazade'nin Tevarfh-i Al-i Osman adl eserinde canl bir ekilde ortaya konmutur. Bir de Ak Paa' dan balayarak bu slalenin insanlarnn, Osmanl sultaniarna yaknl vardr. Bunlardan biri tarihi yaparken, dieri de yazarak kltrmzn hizmetinde olmutur. Bu ynyle Ak Paa' dan balayarak gelenler, Trk tarihini ve kltr hayatn gzlemleyen kiilerdir. Ak Paazade bunlarn sonuncusudur.

25

26


Yldrm'n olu elebi Mehmet'ten itibaren, II. Murat ve Fatih Sultan Mehmet'le yaknl vardr. Bunlarla yerine gre sadk bir dost, yerine gre de yaptklarn yazan bir tarihi olarak yaknlk kurar. Osmanl sultaniarna bu yaknl yannda onun, okuyan biri olmas, zellikle tarihe ilgi duymas, Ak Paazade'yi Tevilrfh-i Al-i Osman' yazmaya yneltmitir. Okuduklarn, dinlediklerini, grp yaadklarn da daha ok bir menkbe havasnda anlatmtr.

Ak Paazade, eserinin yazl sebebini,

y aziz fakir ki Dervi Ahmed Aki'yem ibni eyh Yahya ve ibni eyh Selman ve ibni sultan'l-me'ali Ak Paa'yam ve ibni mrid'l-afak Muhlis Paa ve ibni kutbu' d-devran baba lyas halife-i seyyid-i Ebu'l-Vefa nevvarallah u kubfuahum. Fakir dah ge-i feragatda teslim-i rza kncinde fena ve sabr hrkasm geyp oturn-d um Kostantiniyye'de ve du'a sofras-y-lan mtena'im olm-dum. Nagah bir cema'at azizlerden Al-i Osman'un tevarihinden ve menaklbmdan zikr itdiler. Fakirden dah s'al itdiler. Fakir dah cevab virdm. Orhan Gazi'nn iman shak Fakh ogl yah Fak'dan kim ol Sultan Bayezici Han'a gelince bu menakb ol Yah Fak'dan yazlm buldum kim ol Orhan Gazi'nn iman ogldur ve fakir dah ba'z hallarndan ve kallerinden ve menakblarndan ihtisar id p kalem diline virdm. Kalem dah safha-y sahrada beyaz kalbe syledi. Fakir dah kim iitdm, can kulagm ol nagmeye tutdum. Gnlm dah hayretde kald. Hernan dem eyitdm kim . . .

cmlelerinde anlatmtr. Bu szlerden de anlald gibi Ak Paazade Tarihi, okumaya, dinlemeye, grme ve yaamaya dayanmaktadr. Osmanl padiahlar da Dervi Ahmed Aki'ye gereken deeri vermiler ve eitli ilisanlarda bulunmulardr.

Olaylar kendi hayatnda bizzat yaayan bir tarihinin eseri olarak Ak Paazade Tarihi ok nemli bir tarihtir. eitli yazmalarnn yan sra eserin Ali Bey ve Giese yaynlar olmak zere eski harflerle iki basks yaplmtr. Nihal Atsz iftiolu da 1947 ylnda, bu iki eseri yayma hazrlayp neretmitir. stanbul' da baslan Ali Bey basks, yalnzca stan-

nsz

bul Arkeoloji Mzesi 478 nurnarada kaytl bulunan nsha esas alnarak yaplmtr. Giese basks ise karlatrmal bir neirdir. Ancak Giese btn nshalar grememitir.

Bugn Ak Paazade Tarihi'nin bilinen on iki nshas vardr. Bunlardan Ahmet Vefik Paa'nn grd bir nsha kayptr. Dier on bir nsha arasndan stanbul Arkeoloji Mzesi Ktphanesi'nde bulunan ve yukarda iaret ettiimiz nsha dnda, ayn ktphanede 1504 nurnarada kaytl ikinci bir nsha daha bulunmaktadr; ancak daha nceki yaynlarda bu nsha incelenmemi ve deerlendirilmemitir. Ayrca Sleymaniye Ktphanesi Yazma Balar 4954 nurnarada kaytl Ak Paazade Tarihi'nden ise kimsenin haberi olmamtr. Tarafmzdan bulunan bu nshalarn, dierleri iinde ayr ve nemli bir yeri vardr.

stanbul Arkeoloji Mzesi Ktphanesi 1504 nurnarada kaytl nsha, harekelidir ve gvenilir bir yazmadr. Ancak bu nsha bandan ve sonundan eksiktir. Ayrca ortasndan birka yerden de baz yapraklar kaybolmutur. Byle olmasna ramen eser tam imi gibi dnlerek varak numaralar, batan sona kadar atanmadan yazlmtr. Sleymaniye Ktphanesi Yazma Balar 4954 nurnarada kaytl nsha ise tamdr. Yer yer harekeli olan bu nsha, son devre ait bir yazmadr. Ancak gvenilir bir nshadr. Bu nshada varak yerine sayfa numaralar konmutur.

Biz bu iki nshay ele alp deerlendirdik Her iki yazmann ayn ecere kolunda bulunmas, bizi bu nshalar zerinde almaya yneltti. Bylece zaten neirleri yaplm olan dier nshalar bir tarafa brakarak stanbul Arkeoloji Mzesi Ktphanesi 1504 nurnarada kaytl (A) nshasyla Sleymaniye Yazma Balar 4954 (S) nshalarn ele aldk. Kurduumuz metinde imla ve dil asndan A nshasna dayandk Ayrca A nshasnda bulunmayan uzun metin paralarn, S nshasndan tamamladk. Her iki nshay karlatrdk. Anlama katks olan yerlerde S nshasndan 'italik' harflerle aklarmalarda bulunduk. A nshasnn 2b varandan nceki eksiklii S nshasnn 1-15 sayfalarndan, 1 1b-12a arasndaki eksiklii S nshasnn 21-27 sayfala-

27

28


rndan, 62b-63a arasndaki eksiklii de 54-55. sayfalarndan aktarmalarla ikmal ettik ve bu ksmlar italik olarak vermedik. Ayrca A nshasnn bittii yerden itibaren S nshasnn 170 ila 177. sayfalarn da aktardk. Aslnda kanaatmizce eser, S nshas itibariyle, 171. sayfada bitmektedir. Mstensih, sonraki bablar yazmaya balam, fakat belki de, -eserin istinsah ettii nshasnda eserin olmas gereken orijinal ekline gre- bundan sonrasnda yabanc kalemlerin esere mdahil olduunu fark ederek brakmtr. S nshasndan sonraki ksmlar ise Ali Bey nerinin dayand stanbul Arkeoloji Mzesi Ktphanesi 478 nurnarada kaytl Al olarak iaretiediimiz nshadan aktardk. Bu blmler, bakalar tarafndan sokulmu intiban vermektedir. Al nshasnn, tarihi sray takip etmeyen blmlerini EK bal altnda verdik. Bu ksmda eksiklik gsteren az saydaki baz yerleri, italik olarak Giese basksndan tamamladk.

Eseri yayma hazrlarken dayandmz yazmalardan A nshas, varak numarasna; S ve Al nshalar ise sayfa numarasna gre numaraland iin biz de bu varak ve sayfa numaralarna uyduk ve bunlar keli parantez iinde verdik. Dipnotlarda da bu varak ve sayfalar kullandk.

Yayma hazrladmz metinde nazal, fi sesi dnda, transkripsiyon iaretlerine yer vermedik Ancak k ve g seslerinin kaln olmas ve nlerinde nlnn uzatlnas durumuyla karlanca bu seslerin aslna uygun ekilde okunmalar ve anlamda bir sapmaya yer vermemeleri iin nllerin zerine, uzatrna, inceitme iin kullanlan (A) iareti yerine; kanun, kad, gazi rneklerinde olduu gibi, izgi koyduk.

Bu almada bizi en ok uratran husus, zel isirolerin yazlmas oldu. Yer ve ahs isimlerinin okunmasnda metne bal kaldk. Ancak bu zel isirolerin nemli bir ksmnn yabanc dillerde oluu, baka okunu ekillerini de beraberinde getirdi. Bu yzden biz salayla ilgili dier yaynlar da gz nne alarak, farkl okunu ekillerini keli parantezler iinde ayrca verdik.

Btn gayretierimize ramen yine de gzrozden kam durumlar olabilir. Eksikliklerimizi tamamlamak iin

n sz

her zaman okuyucularmzn tenkitlerine ak olduumuzu bildirirken, "iyi gzle bakan iyi grr" sz gereince noksanlarmzn iyi niyetimize verilerek balanmasn dileriz.

Bu eserin yayma hazrlanmas srasnda yardmlarn grdmz, Do. Dr. Hayati Develi, Dr. Ycel Dal, Sabri Koz anabilim dalmz aratrma grevlileri Dr. Cemal Aksu ve Murat Karaveliolu ile Sleymaniye Ktphanesi mdr, deerli ve aziz dost Dr. Nevzat Kaya'ya, okuyucusunu her zaman gler yz ve yardmseverliiyle karlayan stanbul Arkeoloji Mzeleri Ktphanesi memuru Havva Ko Hanmefendi'ye teekkr eder; Edebiyat Fakltesi Dekanl'nn teviklerini minnetle anarz. Ayrca eserin yayn iin aba gsteren, bata Samih Rifat Bey olmak zere Ko Kltr Sanat Tantm yetkililerine ve eserin grsel olarak en iyi biimde okuyucuyla bulumasn salayan Ersu Pekin' e de teekkr bir bor biliriz.

stanbul'un fethinde bizzat bulunan Ak Paazade'nin bu eserinin, stanbul'un fethinin 550. ylnda yeniden yaynlanmas, bize kutlu bir rasant gibi grnyor. Armaan olsun!..

Prof. Dr. Kemal Yavuz - Prof. Dr. M. A. Yekta Sara Beyazt, 5 Ekim 2003

29

HAYATI VE "TARH"YLE AlK PAAZADE

HAYATI

Bilinen ilk Osmanl tarihilerinden olan Ak Paazade'nin asl ad Dervi Ahmed' dir. Ak Paazade eklinde anlmas, soy olarak Ak Paa'ya ball nedeniyledir. Bu nederle, Akf mallasn kullanmtr. Zaten eserinin daha ilk satrlarnda: "y aziz! Fakir ki Dervi Ahmed Aki'yam, bn Yahya ve bn Selman ve bn Sultan'l-Meali Ak Paa'yam" diyerek kendini ve soy zincirini verir. Bu satrara gre Dervi Ahmed'in babasnn ad Yahya'dr. 1393 ylnda Mecitz ilesinin Elvan elebi kynde domutur. Franz Babinger gibi baz aratrclar, 1400 ylnda doduunu1 yazariarsa da, hayatna baktmzda 1393 ylnn, yana ve yaadklarna daha uygun olduu grlr. Bu dururnda Ak Paazade'nin doum tarihinin 1393 yl olmas kuvvetle muhtemeldir. Ancak yazann 1397 yllarnda domu olmas da ihtimal dahilindedir.

Ak Paazade, 1413 ylnda, elebi Sultan Mehmed'in Musa elebi'yle olan mcadeleleri srasnda Geyve'de grlmektedir. Buraya Amasya' da bulunan elebi Mehmed'in maiyetinde gelmitir. Geyve' de hastalanan Dervi Ahmed, Orhan Gazi'nin imamnn olu Yah Fakh'n evinde kalmtr.

Ol vakt du'ik fakir kyde kaldum. Orhan'un iman ogl Yah Fakh evinde hasta oldum. Geyve' de anda kaldum. Menakb- Al-i Osman' ta Yldrnn Han'a gelince ol imam oglndan nakl itdm kim habar virrin.2

diyen Ak Paazade, o srada on alt veya yirmi yandadr. Atsz, Ak Paazade'nin 1413 ylnda elebi Mehmed'le Musa elebi arasnda geen arpmalarda, elebi Mehmed

1 Franz Babinger, Osmanli Tarih Yazarlan ve Eserleri (ev. Prof. Dr. Cokun ok), Kltr ve Turizm Bakanl yaynlar: 44, Ankara 1 982, s. 39.

2 metin, v. 93a-b.

31

32


kuvvetleri arasnda Geyve'ye geldii ve o zaman yirmi yalarnda olduu kansndadr.3

Dervi Ahmed, Osmanl sultanlarnn Ak Paa nesiine olan yaknln zaman zaman dile getirerek, onlardan grd ihsanlar yad eder. Kendi devrine kadar olan bir zamanda, yedi ceddinin Osmanl soyuyla birlikte yaam olmasna da temas eden Ak Paazade;

Aki yaz menakb Al-i Osman Yidi ceddn bu al-lan bile gedi4

beytinde, yine;

Neseb neslm bu al-la togd Hem toganumuz bu al' grdi

Nesl nesebme Al-i Osman Aki deyp iderler ihsan

beyitlerinde bunu daha ak olarak verir. Gerekten Ak Paazade, eserinin daha pek ok yerinde Osman soyuna olan balln ve bunlarn gaza iin gnderilmi bir slale olduuna inancn zikreder. Ayrca Osmanl sultanlarn, Allah yolunda arpan birer mcahit olarak gsterir. Bu durum tarihi olaylarla da ilgilidir. Ahmed Akl'nin byk dedelerinden olan Ak Paa da Osmanl devletinin kuruluunda, alim ve fikir babas olarak Osman ve Orhan Beylerin yannda yer almtr.5

Ak Paazade'deki tarih uuru, genlik yllarnda balamtr. zellikle Yah Fakh'n evinde kald zaman Osmanl tarihini, Yldrm Bayezid devrinin sonuna kadar okumas, bakalarndan dinlemesi, bylece vakalar hafzasna alp mrnn sonuna kadar diri tutmas, ayrca daha

3 Atsz, Osmanli Tarihleri /, Trkiye Yaynevi, istanbul 1 949, s. 80 4 metin, v. 1 29b. 5 Kemal Yavuz; Ak Paa, Garib-name, c. 1/1 , Trk Dil Kurumu yaynlar:

764/1 , Giri ksm, istanbul, 2000 1 Mehmet Kaplan, Atk Paa ve Birlik Fikri, Trk Edebiyat/ zerine Aratirmalar 1 , Dergah Yaynlar, istanbul 1 976, s. 1 77-1 89.

Hayat ve "Tarih"iyle Ak Paazade: Hayat

sonraki hadiseleri yazmas, onun tarihle ne kadar har neir olduunu gstermektedir. Zaten yaad hayat da bunu gerektirmitir.6 Hatta o, eyh Edebal'nn olu Mahmud Paa' dan da baz hadiseleri dinlediini ve Mahmud Paa'nn o zaman yz yan gemi olduunu haber verir.

Osmanl sultaniarna olan yaknln, elebi Mehmed (l. 1421), II. Murad (l. 1451) ve Fatih devirlerinde yaad hadiselerle zikreder. Bu ynyle ele aldmz zaman bazen kendisini olaylarn, savalarn iinde bulur ve yaadklarn samimi bir ekilde anlatr. Ancak tarihini yazarken, okuduu ve yaadklar yannda dinledikleri de vardr. Kendi anlattklarna gre Dervi Ahmed, 1390 ylndan sonra Yldrm Bayezid'in stanbul kuatmasn, 1391 ylnda Macarlarla yapt sava ve sonucunu Karatimurtaolu Umur Bey' den; Ankara Sava'nda geenlerle savatan sonra yaananlar ve Yldrm Bayezid'in durumunu da Bayezid'in has solaklarndan olan, Koca Nayib diye anlan birinden sorup renek yazmtr. Hatta o, eyh Edebal'nn olu Mahmud Paa' dan da baz hadiseleri dinlediini ve Mahmud Paa'nn o zaman yz yan gemi olduunu haber verir.7 Ksaca sylemek gerekirse, Ak Paazade'nin Menakb u Tevarfh-i Al-i Osman adl eseri, okuma, dinleme ve yaayarak grmeye dayanr.

Yine II. Murad ve Dzme Mustafa arasndaki mcadelelerde Ak Paazade kendinden bahseder. 825/1422 ylnda onu Elvan elebi Tekkesi'nde buluruz. Dervi Ahmed:

itdiler kim uda Dzme zerlerine geliyorur, paalar dah bi old. brahim Paa, Hac vaz Paa ve dah Temrtaolanlar'nun i paa old. Birinn ad Umur, biri Oru ve biri Ali. Bunlar yle ittifak ittiler kim Mihalol Muhammed Beg'i Tokat habsinden karalar, Sultan Murad'a getreler ve hem anun gibi itdiler. Hernan dem habsden kardlar. Geldi bizm Elvan elebm Tekyesi'ne ograd. Ol vakt fakiri ald bile gitdi.8

6 metin, v. 7; s. 7. 7 metin, v. 87a. 8 metin, v. 1 1 3b.

33

34


diyerek Mihalolu Muhammed Bey'in kendisini Sultan Murad ordusuna getirdiini haber verir. Tabii bu durumda Ak Paazade'nin, ncelikle Ulubat Kprs'nde geen hadiseler olmak zere, batan sona kadar bu mcadelenin iinde var olduunu grrz.

840/1436-37 ylnda hacca giden Dervi Ahmed:

Henz Semendire dah alnmam-d. Fakir shak Beg-ile Mekke' den bile geldm. Bir gn hnkardan shak Beg' e kul geldi kim: "Nike brnk [Nige Obran] zerine var, an hisar it." didiler. Germiyan sancan ana yolda kodlar. Ve Germiyan sanca begi ol zamanda Temrtaogl Umur Begogl Osman elebi'ydi ki ol Varna gazasnda ehid old. Fakir dah ol zamanda skb'e shak Beg-ile Mekke'den bile gelmidm. Gah gah maceralarda bile bulnurdum. Ve bir defa dah shak Beg'n ogl Paa Beg-ile ve Kls Togan-la haramilga bile varm-dum. Bir gn asker iinde bir gavga belrdi. shak Beg ol saat at arkasna geldi. Cemii gaziler dah bile bindiler. N agah grdk karudan bir alay kffar ka ve anun ardndan bir nie alay dah kageldi. Yayasn nine tutm ve atlus ardna turd. Kapkara pus olup zermze yrdi. Bu tarafdan dah ehl-i slam lekeri dah tekbir getrdiler bir kezden. Hernan yayanun zerine at saldlar. Yayaya turmadn ok serpdiler. Gaziler anlarun oklarn eslemedi. Hc1m itdiler. zerlerine srdler. Atlus ardnda turmad, dah kadlar. Yayay at ayag altnda paymal itdiler, krdlar. yle krkun old kim gazilern atlar kafirlern lsi zerinde yrrleridi. shak Beg agrtd kim "Hey gaziler! Yiter krdunuz, esir idn, imden gir." didi.

Valiahi fakir krdugumdan gayr biin esir itdm, skb'e getrdm. Biini tokuz yz akaya virdm. El-hasl- kelam ol ylda Semendire dah feth olund. Cemii Laz vilayeti bile feth olnd, ve hisariarna kullar kodlar ve ehirlerinde kadlar nasb itdiler ve Semendire' de Cuma namaz klnd ve cemii Laz vilayetinn hakimi ehl-i slam old. Hak taala fazl-y-la.9

9 metin, v. 1 56a- 1 57b.


gibi ifadelerinde haramilie gitmenin yannda, durum gerei savaa katldn haber verir. Savaa girii, savan cereyann ve sava sonras durumu canl bir ekilde anlatan Ak Paazade, bu mcadelede bir hayli dman ldrm, ayrca be de esir almtr. Sonra bu esirleri skp pazarnda 900 akeye satmtr.

Dervi Ahmed, 842/1438-39 ylnda II. Murad'n kt Belgrad seferinde de bulunmutur.

Sultan kim ngrz vilayetini seyr idp devlet-ile tahtna geldkden sonra azm-i Biligrad itdi. Zira Biligrad; bildi kim ngrz vilayetinn kapusdur. Bu kez kasd itdi kim ol kapuy aa. Leker-i slam' cem itdi. Andan yrdi gelp Biligrad'un zerine ddi. Hisara ceng ider gibi oldlar. Sava'y gediler, Biline'ye akn saldlar. Gaziler yle toyum geldiler kim bir izmeye bir nefis cariye virrler-idi. Fakir dah ol seferde bile-yidm, yz akaya alt yidi yaar bir oglan satun ald um. Ata hizmet idebilr esiri yz elli akaya virrlerdi. Akneliardan fakire dah yidi kul ve cari ye hasl old ve dah ol kadard kim leker gse esirn galebesi lekerden ziyade-y-idi.

El-hasl- kelam yle vasf olund kim, "slam bnyad zahir olaldan ber kim gaziler gaza iderler, bunclayn gaza dah hi vaki olmad." didiler. Ve hem dah didkleri beyan vaki-idi. Fakir dah ol seferde bir gn hnkar hazretine vardum. Fakire esir buyurd. Ben eyitdm kim: "Devletl Sultanum! Bu esiri gtrmege at gerek." didm. "Ve yolda bunlara harlk gerekdr." didm. Bana be bin aka ve iki at ata itdi. Tokuz ba esir ilen ol sefer Edrene'ye geldm ve hem drt atum var-d. Esirleri er yze ve ikier yze satdum.10

Yaayp bizzat aktardna gre biz, Dervi Ahmed'in padiaha olan yaknln da grmekteyiz. Hatta IL Murad bu savan sonunda kendisine esir verdii gibi be bin ake ile iki de at vermitir. Yazarmz dokuz ba esir ve drt atla Edirne'ye gelmi ve esirleri burada satmtr.

10 metin, v. 1 54a-1 55a.

35

36


Ak Paazade, II. Murad'n, olu Mehmed Fatih'le kt 852/1448'de yaplan kinci Kosava Muharebesi'nde Dervi Akbyk'la birliktedir:

Hnkar kim kafir lekerini gricek derhal atndan indi. Ar abdest alup iki rek'at namaz kld ve yzin topraga srdi. Hak taalaya niyaz itdi ve eyitdi: "y Bar- Huda, ya lahi! Senden dilerem kim bu mmet-i Muhammed'i sen sakla ve bunlara sen nusret vir. Ve benm gnahumun bunlar kffar elinde sen zebn itdrme." didi. Kaan kim niyazdan farig olcak heman-dem "Niyyet-i gaza" diyben bindi, kffarun zerine hcm id p yrdi. Ol gn acayib ey ceng olund. Kffarun nie sancag alnd. O gice gir irteye degin ceng olund. Cumaertesi gir ceng-i azim olund. Nie begler ehid oldlar ve kffarun dah nie banlar ddi ldi ve nieleri dah tutuld, esir old. Yanko kad ve Lk ban kad. Ogl-y-lan Sklet ban ddi. Lih ban esir oln, amma kendni bildrmemi. Sonra sath satl kurtlm: Baki kffar kimi krldlar ve kimi esir oldlar.

Fakir dah anda bir kafir depeledm. Hnkar fakire ey at virdi ve dervi Akbyk' a dah virdi. Amma ih ban' esir itmiler. Hnkar'a getrdilerY

stanbul'un fethine Akemseddin, Akbyk, eyh Vefa gibi byklerle katlan Ahmed Aki, ehrin alnmasndan sonra bu ehre yerlemitir. Hatta gaza malndan kendisine ev verilmi ve stanbul' a getirilen insanlarn irad iin grevlendirilmitir. Yukarda da zikrettiimiz gibi padiaha olan yaknl ve ilim ehli iinde yer almas sebebiyle 861 11457 ylnda Fatih' in oullar ehzade Mustafa'yla ehzade Bayezid'in Edirne'de yaplan snnet dnlerinde bulunmutur. Yazarmz bu dnde,

Her ehl-i ilmn nine sini kodlar. Bu ulemanun hizmetkarlar

1 1 metin, v. 1 70a-170b.


fatalar toldurdlar. Fakr dah bir fota toldurdum, hizmetkaruma virdm. Andan sonra padiah bu gelen aziziere ihsanlar ve hil'atlar buyurd. Nieler fakir geldi, gani gitdiY

ifadesinde belirttii gibi bu padiahn ihsanlarna da nail olmutur. Ayn yl Fatih'in Ballubatra'ya yapt seferde skp' e gitmitir:

Fakir ol zamanda kim skb'e varm-dum, padiahun ihsann uma. hsan dah yitidi maa'-ziyadetin. Ve hem ol vakt Mevlana Grani Arabistan' dan tekrar gelmi idi. Bursa kadlgm ana ol seferde virdiler. 13

diyen Dervi Ahmed'in, umduu ekilde padiahn ihsanna kavutuunu gryoruz.

mrnn sonlarn stanbul' da geiren Dervi Ahmed Aki, burada evlenmi ve Rabia adnda bir kz olmutur. Kzn 874/1469-70 ylnda mritlerinden Seyit Vilayet'le (l. 1522) evlendirmitir. Sultan Il. Bayezid'in Bodan seferinde stanbul'dadr ve 86 yandadr. Tarihini yazmaya balam ve muhtasar olarak yazd bu esere Menakb u Tevarih-i Al-i Osman adn vermitir. Atsz, Hadfkat'l-Cevami'deki bir kayda dayanarak Ak Paazade'nin 22 Muharrem 886/23 Mart 1481 Cuma gn vefat ettiini syler. Bu tarih, Fatih'in lmnden ncedir. Atsz ve Raif Yelkenci

Bu mr seksen alt oldugnda Bayezid Han, Bogdan'a agdugnda14

beytine dayanarak, Fatih'in Bodan seferini kastetmilerdir. Ancak Sultan Bayezid de saltanatnn ilk yllarnda Bodan'a sefere kmtr. Eser de bu seferle sona ermitir. Bu durumda Ak Paazade'nin 1484 ylndan sonra vefat et-

12 metin, v. 1 93a. 13 metin, v. 1 96b-1 97a. 14 metin, v. 1 9b.

37

38


mi olmas gerekir. Baka baz aratrclar da bu fikirdedir. Bunlarn banda Franz Babinger gelmektedir. Babinger onun lm tarihini 889/1484 olarak verir ve 86 yanda ldn ileri srer.15 zerinde altmz nshada yer alan

Bu menakbun tamamnun tarihi hicretiin sekiz yz toksannda Receb aynun yigirmi altnc gninde yikenbih gni tamam olnd16

ibaresi, eserin yazl tarihini verir. Hatta yazar, eseri iin Menakb kelimesini iki yerde kullanr ve T evarfh sz yer alnaz.17 Bu durumda Ak Paazade, 890/1484 ylndan sonra vefat etmi olnaldr. Victor L. Menage, onun yz ya civarnda yaad, bylece uzun bir mr srerek btn bir 15. yzyl katettii kanaatindedir.18 Ayrca Halil nalck; onun 1502 ylnda ldn tahmin etmektedir. stanbul'un eitli semtlerinde evi ve dkkanlar vardr.19 Dervi Ahmed Aki, kendisinin yaptrd Ak Paa Camii'nin bahesine gmlntr.

Ak Paazade'nin airlik yn de vardr. Ancak onun iideri, daha ziyade anlatt konularn bir sonucu gibi grlr. Tevarfh-i Al-i Osman bu bakmdan gzden geirilince, eserde 829 beyitin yer ald grlr.

Trkenin btn devirleri iin dndmzde Ak Paazade'nin eserini ak, anlalr ve akc bir dille yazdn grrz. slubunun tatll ve dilinin akcl, her eyden nce samimi olmasna baldr. Bu durum, eserin kalabalk topluluklar arasnda okunmasn da salamtr. Ayrca eserinde sk sk diyaloglara yer vermesi ve ksa cmleler kullanmas, bu canll daha da artrmtr. O, diyaloglarnda sadece iki kiiyi kar karya getirip konuturmaz, bu

15 Franz Babinger, age, s. 39; Anonim Osmanlt Kronii (1299- 1512), (Haz. Prof. Dr. Necdet Oztrk), TrkDnyas Aratrmalar Vakf, Istanbul 2000, s. )()0.1.

16 metin, v. 269b. 17 metin, s . 169, v. 269. 18 Victor L. Menage, "Osmanl Tarih Yazclnn ilk Dnemleri", St'ten

istanbul'a, imge Kitabevi, istanbul 2000, s. 83. . 1 9 Halil lnalck, "Akpaazade Tarihi Nasl Okunmal", St'ten /stanbul'a,

s. 1 23-1 24.


konumaya zamann havasn da katar. Bu diyaloglar, olaylara bakarak ortaya konmutur. Yine diyaloga yakn bir ekilde, zaman zaman okuyucuyla da kar karya gelir. slubundaki akclk ve dilindeki tatlln buna bal olarak gelitiini sylemek mmkndr. zellikle soru ve cevap ksmlar, bu adan ok etkilidir. Yazar eserinde her trl cmle eidine yer verir. Bu adan eserin Trk dili tarihi bakmndan nemli bir yer tuttuunu grrz.

Ak Paazade'nin dilindeki ve slubundaki akcln bir baka sebebi daha vardr. Ahmed Ak!, yerine ve olaylara gre dili kullannada usta bir yazardr. Yine hadise, zaman ve mekana bal olarak okuyucunun dikkatini eker. Bu anla trnda ise halk ruh ve yaayndan faydalanr. Mesela kadlar, yani hakimlerle ilgili olarak verilen u metin bunun tipik bir misalidir:

Bu Al-i Osmihiler bir sadk soydur. Hi bunlardan na-meru hareket olmam-d. U1ema bir nesneyi kim gnahdur diye, bu Al-i Osman andan kaarlar-d. Orhan zamannda, Gazi Murad Han zamannda ulema var-d ve illa mfsidler degller-idi ta andrlu Halil' e gelince. Kaan kim andr lu Halil geldi, Trk Rstem geldi, mevlana didiler. Andan sonra hernan anlar lileye kardurdlar. Halil'n ogl Ali Paa kim vezir old; danimend dah anun zamannda ok old. Bu Al-i Osman bir sulh kavm-d, anlar kim geldiler fetvay lile itdiler ve takvay gtrdiler. bu vilayetde kim eski akaya kimse satu ve hazar itmeye ve hem gayr vilayete dah gitmeye. Bu nesne Ali Paa zamannda old.

Bu Ali Paa bir zevvak kii-y-idi, ekser mrebbileri de zevvak oldlar ve kadlarun fesadlar zahir old. Bir gn Bayezici Han eyitdi: "Kadlar getrn." didi. Hayli fesada mbair kadlar tutup getrdiler. Yiniehir' de Bayezici Han bir eve koydurd. Bayezici Han eyitdi: "Varun ol eve od urun, iinde kadlar bile yansun." didi. Ali Paa hayran u aciz kald bunlarun kurtulmasnda. Meger hanun bir nedimi var-d. Adna Mashara Arab dirler-idi. Ali Paa an kgrd. Ana eydr: "Eger ol kadlar handan kurtaracak olursan sana ok mal vireym." didi. Andan Mashara Arab srdi, han huzuruna geldi. Eydr: "Hanum, be-

39

40

Ak Paazade 1 Osmanoullan'nn Tarihi

ni stanbol'a ililige gndr." dir. Han eydr: "Bre devletsz, anda stanbol'da ne'ylersin?" dir. Arab eydr: "V arayum tekrden keiler dileyelm." dir. Han eydr: "Bre keileri ne'ylersin?" dir. Arab dah eydr: "Hanum, kadlan kralum keiler kad olsun." dir. Han eydr: "Bre it Arab! Kadlg keilere virince kend kullaruma virsemne." dir. Arab eydr: "Senn kullarun okum degllerdr, bu keiler hd okuyup nie yllar zahmet ekmilerdr." Bayezid Han eydr: "Ya bre Arab i nie olur?" Ara b eyitdi: "Hanum! An padiahlar bilr ve anlarun hallaruru ve kallaruru ve ef'allarun." didi. Andan Bayezid Han Ali Paa'y kgrtd. Han eydr: "Ali, bu kadlar hep okumlar rndur?" Ali Paa eydr: "Ya Sultan um, okumayan kii kad m olur?" Han eydr: "Ya n okumlardur, nin yaramazlklar iderler." dir. Ali Paa eydr: "Sultanum! Bunlarun delgi azdur." imdiki zamanda kim kadlar resm alurlar binde yigirmi aka, ol nesne Ali Paa himmetidr, anun-un an bnyad itdi kim kadlara delk og ola. Paalarla kad-askeri h greler0

Kadlada ilgili bu paradan baka, Timur'un yanna giden Anadolu Beyleri iin de u szlere yer verir. Burada ise, alay ve hiciv ynn seer ve beylerin her birini bir meslee koyar:

Bazlar Temr'e vardlar. Taharten ve Germiyanogl ve Dzme Aydnogl ve Menteogl ve sfendiyar'un elisi bile Temr'e vardlar. Amma bunlarun her birisi bir nev-ile varmlard. Germiyanogl psili hisarndan habsden vezir-ilen kad. Ayuclar, maymunclara uyd, Temr'e vard. Menteogl san sakaln yoldurup h olup vard. Aydnogl erilik ide vard. sfendiyar'un ilisi-y-ilen Taharten nker olup bile vard.21

gibi ifadeler, halk ruh ve hafzasnn alay tarafna hitap ettii iin anlatrnda bir canllk ortaya kmtr.

Bunlardan baka, mesela Sultan Il. Murad'n ordusuna Karamanolu tarafndan gnderilen askerler iin padiahn azndan u szler dklr:

20 metin, v. 71 b-73a. 21 metin, v. 79a-b.

Hayat ve "Tarih"iy/e Ak Paazade: Hayat

Diledi kim Karamanogl'ndan geleni dah gre. Andan gelen lekern begine eyitdiler: "Sen dah getr adamlarum gster." didiler. Ol dah cebelsini arz itdi. Kaltak eyerller, yrtma krkller, rme kuatlular, kabalak dlbendller, zengsi kay ipden Turkutlunun birer blk at ogrlarn divrp gndrmi. Akayluogl'na dnp hnkar eydr: "Benm anun yardmna ihtiyacuru yokdur Hak taala inayetinde. Amma min-vechin mashara eksk idi, anun-un gndrmidr." didi.22

Benzetmelere bavurmas da slubuna ayr bir ekicilik vermitir.

Eger sorariarsa bu vezir kim? Cevab stanbol esiri Rum Muhammed'dr kim sonra padah an it gibi bogdurd.23 Kral hd kafasa girmi kuzguna dnmi-idi.24 Ve bu tarafda Pir Ahmed dah kim beg o ld, kuyrugn bulamaga balad. 25 Hernin ki Karaman kargalar ve kuzgunlar Sultan Bayezid'n ahinlerin grdiler, tagldlar, kadlar.26

Bunlara ek olarak Dervi Ahmed Aki, eserinde adet ve rflere geni yer vermi, kz grmek, gelin almak, snnet dn gibi hadiseler onun dil ve slubuna ayr bir canllk katmtr. Her devrin belas olan rvet hadiseleri de eserde ayr bir yer tutmutur. O, rvet iin; "sz kesen, dil tutan, i bitiren" gibi ifadelerin yannda "insanlar utandran" gibi ifadeler de kullanm ve rvetin ne ekilde verilip alndn da anlatmtr.

Anlatmnda zaman zaman Dede Korkut hikayelerini anmsatan ifadelere de yer vermitir.27 ifadede bu ekilde menkbe ve hikaye trne ynelmesi, dilinin akcln verdii gibi sade ve anlalr olmasn da salamtr. Kulland-

22 metin, v; 1 69a-b. 23 metin, v. 1 84a. 24 metin, v. 222a. 25 metin, v. 226b. 26 metin, v. 263 b. 27 metin, v. 265a.

41

42


kelimeler ak, anlalr Eski Anadolu Trkesi szleridir. Bu bakmdan eserin anlalmasnda zorluk ekilmez.

Ksaca sylemek gerekirse bunlar, Ak Paazade'nin dili ne ekilde kullandm gstermekte ve dilindeki canlln kaynan vermektedir. Btn bunlar gz nne alndnda Ak Paazade'nin eseri iin menkbe ve tarih demekten ok, gerekiere bal tarihi hikayeler bile denebilir. Ancak Ak Paazade'de ak ve canl bir tarih uuru ve Al-i Osman sevgisi vardr. Hemen her hadisenin sonunda tarih vermeyi ihmal etmedii gibi Osmanl padiahlarn, tarih ve hadiseler iinde bir gzlemci olarak okuduklar, dinledikleri ve grdkleriyle adm adm takip etmesi, onun bir baka yndr.

EsERi: MENAKIB u TEV.ARH- AL- SMAN

Ak Paazade eseri iin Menakb kelimesini kullanmasna ramen, bugne kadar yaplan neirler, Menakb u Tevarzh-i Al-i Osman deil, Tevarfh-i Al-i Osman28 veya Ak Paazade TarfhP9 isimlerini tamaktadr.

Tevarfh-i Al-i Osman'n imdilik bilinen on iki nshas vardr. Giese ve Ali Bey neirlerini esas alarak yeni bir neir yapan, fakat yazma nshalardan dorudan faydalanmayan Atsz, Giese'ye dayanarak on bir nshay ayr ayr ele alp bilgi vermektedir. Ayrca eserin eksik nshalar da vardr. Atsz, btn bunlar yle tantmaktadr.

Tevarih-i Al-i Osman Nushalar: Akpaaolu'nun mukayeseli basmn yapan Giese bu tarihin mevcut nushalar haknda bilgi veriyor. Nushalarn bir takm tam, bir takm eksiktir.

28 Tevarfh-1 At-i Osman, Ali Bey neri, istanbul 1 332; Ahmed Aki; Tevarfh-i At-i Osman, Atsz neri, istanbul 1 947.

29 A1k Paazade Tarihi, Friedrich Giese neri, Leipzig 1 929.

Eseri: Menakb u Tavarih-i Al-i Osman

Tam nushalar unlardr: 1 . Upsala nushas: Tornberg katalounda 279 numara ile gsterilmitir. Kitabn ad yoktur. Gayet gzel yazlm bir nushadr. Fakat imla yanllar ve ihmaller olduka fazladr. Yanl ciltlenmitir ve kitapta drt yerde byk atlamalar vardr. Giese bu nushay kendi basmna temel yapmtr. 2. Murdtmann nushas: "Menakb ve Tevarih-i Al-i Osman" adnda bir kopyadr. 1859 da Henri Cayol'un elinde bulunan bir yazmadan istinsah olunmu; fakat sonra Ca yol orijinali kaybolmutur. Pek iyi bir nushadr. Fakat bunda da ihmaller ve imla yanllar grlyor. 3. Berlin nushas: Prnsya Devlet Ktpanesinin ark yazmalar ksmnda 2448 nurnarada "Menakb ve Tevarih-i Al-i Osman" adyla kaytldr. Sonunda birok sayfalar eksiktir. Giese'ye gre en iyi yazma budur. Fakat Giese kendi basmna baladktan sonra bunu grebilmi ve bunu hasma temel yapamamtr. Berlin nushas nce Istanbul' da kitaplarn elinde bulunuyordu. Maalesef Almanlara satld. Bu nushay gren Raif Yelkenci bu harekeli ve gzel nushann aa yukar 950 (=1543) yllarnda istinsah edilmi olduunu sylyor. 4. Dresden nushas: Ad "Tevarih ve Menakb- Al-i Osman" dr. Dresden Kral Klpanesi ark yazmalar katalounda 60 nurnarada kaytldr. yi bir yazmadr. Fakat bunda da mhim atlamalar vardr. Bir de Trke kelimeler yerine Arapa-Acemce kelimeler oturlulmutur ki bu gayretkelik baka yazmalarda yoktur. 5. Nikolsburg nushas: Nikolsburg (Mahren) atosunda Prens Ditrichstein'n ktpanesindeki nushadr. hmaller, acelecilikler ve imla yanllar ile doludur. Fakat tam bir nushadr. 897 (=1492) tarihine kadar gelmektedir. 6. Vatikan nushas: Ad "Kitab- Menakb- Tevarih-i Al-i Osman" dr. Gzel yazsna ramen pek kt bir yazmadr. Sayfa rakkarolar da yanltr. inde eksikleri de vardr. Buna ramen istinsah tarihi belli olan tek nusha budur. Istanbul'da Katib Mustafa tarafndan 997 rebilevvelinin ortasnda (=1589 ubatnn ba) istinsah edilmitir. 7. Istanbul nushas: M ze-i Hmayunda bulunan bu nusha Istan-

43

44


bul hasuruna temel olmutur. 908 (==1502) ylna kadar gelmektedir. Eksikler ve yanllarla dolu ve bazan da kank bir nushadr. Fakat baz noktalarda dier nushalan tamamlamaktadr. 8. Paris nushas: 118 numaradadr. ifade farklar bakmndan teki nushalardan epey ayrdr. Bundan dolay Giese, nusha farklarn gsterememitir. Aradaki farklarn okluu ve baka sebepler yznden Wittek bu nushay Akpaaolu'nun kayna saymtr. 9. Msr nushas: Ezher Camisinde (Rivaq l-Etrak, Nu. 3732) bulunan bu nusha hicri 900 ylnn safer ayna ait (== 1494 kasm) bir vak'a ile bitmektedir. Giese bu nushadan faydalanamamtr. Bu nushay ilim dnyasna tantan Joseph Schacht onu "byk kaln bir yazma; gzel, byk yaz, tamamen harekeli" olarak vasflandrmaktadr. (Kahire ve Istanbul Ktpanelerindeki Eseriere Dair, Nu. 88, Prusya lim Akademisi Felsefe-tarih ubesi teblileri, berlin, 1928). 10. Kilisli Rfat tarafndan bahsedilen nusha: Kilisli Rfat, "Trk Yurdu, dergisinin 1927' de kan 28inci saysnda cilt: 5) bu yazmadan bahsediyor, batan ve sondan eksik olmasna ramen Istanbul basmndan daha iyi olduunu syliyerek baz rnekler vermek suretiyle Istanbul basmnn yanllarndan birkan dzeltiyor. Bugn bu nushann nerede olduu belli deildir. l l . Ahmed Vefik Paa nushas: Byle bir nushann olduu Ahmed Vefik Paann 9 terinievvel 1292 de A. D. Mordtmann'a yazd mektuptan anlalyor. Fakat bu nushann da ne olduu belli deildir.

Tevarih-i AI-i Osman'n eksik nushalar da unlardr: 1 . Oksford nushas: Her sayfas 18-21 satrdan 17 yapraklk bir Akpaaolu paras olan bu eser baslmam Ethes katalounda 2049 numaradadr. Bu nushada iirler yoktur. Bab balklar da oklukla ihmal olunmutur. 2. Viyana nushas: Viyanacia mparator-Kral Ktpanesinde 982 numaradadr. 20-30 sayfalk bir para olan bu nusha Istanbul nushasna benzemektedir. 3. Paris nushas: 50-60 sayfalk bir para olan bu nusha Upsala nushasna benzemektedir.

Eseri: Menilkb u Tevarih-i Al-i Osman

Bunlardan baka bilim alemine kmam olan Sleymaniye Ktphanesi Yazma Balar 4954 nurnarada kaytl bir nsha daha vardr. Bu nsha tamdr ve bir ajanda defterine yazlmtr. Haza Menakb u Tevarfh-i Al-i Osman baln tayan bu nsha, gzel bir rik'a ile yazlmtr. Bununla birlikte imdilik, Ak Paazade Tarihi'nin on iki nshasnn varlndan bahsetmek gerekir. Bu nshada sayfa esas alnm ve yazan, ajanda sayfalarna bal kalmtr. Her sayfada otuz satr bulunmakla birlikte, zaman zaman satr saysnn otuz ikiye dt, bazen de otuz drde kt grlr.

Sleymaniye nshas sonuncusu eksik braklm 167 "bab" dan meydana gelmitir. Bu nshada dikkat eken bir durum vardr. O da 161. bab sonunda yer alan tarihlerir farkl oluudur. Yazar bu babda Il. Bayezid'in Karabadan seferini anlatmtr. Babn sonuna doru,

Akkerman' a kad nasb itdi ve hutbe-i slam oknd bu iki ehirlerde bile. Bu fethn tarihi hicretn sekiz yz toksan tokuznda vak alnd Sultan Bayezid Han Gazi elinden.

dendii halde ayn bab,

Bu menakbun tamamnun tarihi hicretn sekiz yz toksannda receb aynun yigirmi altnc gninde yikenbe gni tamam olnd.30

eklinde sona ermi tir. Ayrca bundan bir nceki babn sonunda yer alan tarih de 887/1482 olarak verilmitir. Bu sene, Sultan Cem'in hacca gittii senedir.

Halbuki Bodan' a (Moldova) ilk sefer 87911475 tarihinde Fatih tarafndan yaplmtr. kinci sefer ise 889/1484 ylnda Il. Bayezid tarafndan gerekletirilmitir.3 Bu durumda zerinde altmz her iki nshada da, 899 olarak verilen tarihin 889 olmas gerekmektedir. Zaten bab sonundaki tarih de 890/1485 eklindedir.

30 metin , v. 269b, s. 1 69. 31 ismail Hami Danimend, izahil Osmanli Tarihi Kronolojisi, 1 . Cilt, s. 383.

45

46


Kilisli Rifat'n bahsettii/2 imdiye kadar gn na kmam bir nshaysa, bizim bulduumuz ve yaynda esas alarak Sleymaniye nshasyla karlatrdmz nshadr. Bu nsha stanbul Arkeoloji Mzesi Kitapl'nda bulunmaktadr.33 Ali Bey'in Ak Paazade Tarihi'ni yaynlamas zerine bu nshaya tesadfen rastlayan Kilisli Rifat, matbu ve yazma nshayla ilgili olarak unlar sylemektedir.

Mezkr eseri ok severim, ok okurum. Lakin her okuduka bir takm kelimelerin yanl, bir takm cmlelerin manasz oluu beni pek zyordu. "u kitabn bir doru nshas bulunsa" diye hasret ekerdim. Hsnniyetim neticesi olarak, ok kr u gnlerde doru bir nshasn buldum. Basmasyla karlatrdm. Neticede grdm ki basma tahminden ok fazla herbad denilecek kadar yanl imi 34

Ali Bey basksyla bahsettii yazmay yer yer karlatran Kilisli Rifat, bylece Ali Bey basksnn dayand nshann35 tutarsz ve yanl taraflaru da ortaya koymaya almtr. Hatta Raif Yelkenci ve Atsz'n bahsettii, bizim de dikkatimizi eken fazla bablar konusunda o, unlar yazmtr.

Eserin sonunda mellifin ikrar vechile eser 166 babdan ibaret olmak lazm gelirken, bablar 196 olmu. Demek ki otuz bab fazladr. Bir bir saydm, byle buldum. Bu halde ya mellifin sz veya eserin imdiki vaziyeti yanltr. Bana yle geliyor ki bu esere sonradan kalem kardrlm; bu fazlalk o yzden vcuda gelmidir.36

Bu gre katlan baka aratrmaclar da vardr. William

32 Kilisli Rifat, "Ak Paazade Tarihi", Trk Yurdu, c. 5, nu. 28, istanbul 1 927, s. 392.

33 Ak Paazade, Tevarlh-i At-i Osman, istanbul Arkeoloji M zeleri Ktphanesi, nu. 1 504.

34 Kilisli Rifat, bkz. agm, s. 392. 35 Ak Paazade, Tevarlh-i At-i Osman, istanbul Arkeoloji Mzeleri

Ktphanesi, nu. 478. 36 Kilisli Rifat; agm, s. 391 .

Eseri: Menakb u Tevarih-i Al-i Osman

L. Langer ile Robert P. Blake bunlardandr. Bunlar birlikte yaynladklar bir makalede;

Bu yeni tespit edilen yazmalardan en azndan , Codex Vatikanus' dan daha iyi olmakla birlikte onlar da bu nemli kaynakla ilgili sorunlar zmemize yardmc olamamaktadr. Ek ksmlar nshadan nshaya olduka deimektedir. Byk lde emin olduumuz tek husus, Ak Paazade'nin kendisinin olaylar 1485 ya da 1486'da bitirdii ve sonraki blmlerin 1510 civarnda yazlddr.37

Ayrca yazma nsha iin;

u nsha shhatli bir nsha olmakla beraber, ma'teessf batan ve sondan noksan var. Bablarn saydm 140 babdr. Demek ki 26 bab noksandr. Bunun yars baa yars sona dyor.38

Kilisli Rifat'n ele geirip okuduu bu nsha, sadece batan ve sondan eksik deildir. Harekeli olan ve her sayfada on satra yer veren bu nshann orta yerlerinde de eksiklik vardr. Ancak sayfa ve varak numaralar birbirini takip ettii iin bu durum anlalamamaktadr.

37 William L. Langer-Robert P. Blake, "Osmanl Trklerinin Douu ve Tarihsel Arkaplan", St'ten istanbul'a, s. 1 77 -1 81 .

38 Kilisli Rifat; agm, s. 391 .

47

Not: Kitaptaki blm/bab numaralar, okuma kolayl salamak amacyla konmutur ve zgn metinde yoktur.

SMANOGULLARI'NIN TARH

Bize nimet veren, slam' a yneiten ve sevgilisi Muhammed'in -salat ve selam onun zerine olsun

mmetinden klan Allah' a hamd olsun.

Ey aziz insan! Ben fakir, eyh Yahya'nn olu Dervi Ahmed Aki'yim. eyh Yahya da, yce Sultan Ak Paa'nn olu eyh Selman'n oludur. Ak Paa da, Seyid Ebulvefa'nn halifesi, devirlerin nde geleni Baba lyas'n olu ufuklarn aydnlahcs Muhlis Paa'nn oludur. Allah hepsinin kabrini nurlada doldursun.

Ben fakir, Kostantiniyye' de her bir eyden el ekip, Allah' n honut olaca ilerle urap ona teslim olarak, hrstan uzak sabr elbisesini giyip kemde oturmu ve dua sofrasn sererek, nimetiere kavumutum. Anszn dostlardan bir topluluk, Osman soyunun tarih ve gzel hikayelerinden sz atlar. Ben fakire de sordular, karlnda Orhan Gazi'nin iman shak Fakh'n olu Yah Fakl'ten okuyup bildiim kadaryla cevaplar verdim. te Orhan Gazi'nin imamnn olu olan Yah Fakh, Sultan Bayezid Han' a gelinceye kadar bu hadise ve menkbeleri yazm. Ben de Orhan Gazi'nin imamnn olu Yah Fakh'e bal kalarak, bakalarndan duyduklarmla birlikte, Osmanoullar'nn szlerinden ve olaylarla dolu menkbelerinden bazlarn ksa ve z olarak kaleme aldm. Kalem de bu usuz bucaksz safhada kalbime syledi. Her bir eyden elini eken bu aciz de can kulan kalemin sesine tuttum, gnlm hayretler iinde kald ve sylemeye baladm.

iir Allah hep bilen, hep diri olan hep gl olandr Yaratc, gzellikler veren, hazr ve grp gzetendir

Ey bu varlklar yoktan yaratp gsteren Hepsini yerli yerince koyup birliini dillerde syleten

51

52


nsanlar dilenci ve padiah yapan Hkmn delillerle belgeleyen

Ey ayplar rten, gizlilikleri bilen Allah! Sen gnahlar balayan, gerek Hakim' sin

Ben zavall, muhta, ayaklar altnda bir kulum Sen gnlmn gzne gzellikler gster.

Artk rnrn sonuna geldim Ve bir seksen be yl yaadm

Dnyada pek ok alacak hal grdm Sylemeye kalksam hangi birini anlataym . . .

Devrimde olanlar deftere yazdm Sonra Ouz' dan Gk Alp' a kadar gittim.

Osmanoullar'nn menkbelerini han sultan Yazdm ayrt etmeksizin Allah iin savaanlar

Soylarn ve nesillerini anlataym dedim. Bylece bu hanlarn asln sen de anlarsn.

Bunlar neden oldu iyice anlataym da Gstereyim Allah yolunda savaan bu insanlarn

Hkmdarlklarn ve gsterili hallerini Dinle, onlarn byklklerini syleyeceim.

Onlar nereden yryp hangi ile vardlar Geldikleri memleketi nasl aldlar

O hanlar ve padiahlar neler yaptlar Ve dnyada nasl sultan oldular

Ben binde birini bildiriyorum, Sen bu ak hocasnn dediklerini dinle

Benim de soyum ve neslim bu slaleyle dodu Hatta her doanmz bu slaleyi grd

Biz aktan ve gizli olarak dua ederiz Kurtuluumuz onlara hizmet sayesindedir

Benim soyuma ve neslime Osmanoullar "Aki" diyerek, ihsanlar eder

Gnmz dilinde: Osmanoullar'nn Tarihi

Bizler eskiden beri dua eden aklarz Duann gnahlara ila olduunu iyi bil.

En evvel Osmanl slalesine dua edip Sonra onlarn menkbelerini anlatalm.

Duamz mutlaka kabul olunur. Bu gnein douu gibi apak grnr.

Birinci blmde szn al Soy ktncieki isimlere ayrlacaktr

BLM 1 Osmanoullar soyunun adlar.

Nuh Peygamber'in, selam onun zerine olsun, olu Yafes'in olu Mai'nin olu in'in olu Turmu'n olu Yantemr'un olu Korluga'nn olu Karahul'un olu Sleyman ah'n olu Karalu Olan'n olu Amud'nn olu Karaca'nn olu Kurtlm'n olu arboga'nn olu Sevin'in olu Togar'n olu Baybus'un olu Kzl Boa'nn olu Kamar'nn olu Bansup'un olu Karahan'n olu Tozak'n olu Aykutluk'un olu Karahan'n olu Ouz'un olu Gk Alp'in olu Basuk'un olu Toktimur'n olu Sugar'n olu Baky'nn olu Sunkur'un olu Kayntur'un olu Togar'n olu Aykolug'un olu Sayntur'un olu Kzl Boa'nn olu Kaya Alp'in olu Sleyman ah Gazi'nin olu Erturul'un olu Osman Gazi' dir.

BLM 2 Osman Gazi'nin soyu ve slalesi hangi vilayetten ne sebeple geldiler; niin padiah oldu; sonra bu Rum lkesine (Anadolu'ya) hangi sebeple geldiler; onu anlatr.

Osman Gazi' nin d ed esi olan Sleyman ah Gazi en evvel Rum vilayetine gelmiti, ite gelmeleri iin asl sebep buydu. Abbasi'lerden Sleyman ah devrine kadar Celi (Arap)

53

54


slalesi Y afesoullar slalesine stn idi. Ayrca Rumiara ve ranllara da Araplar stn idiler. Bundan memnun olmayan ve soy bakmndan Yafesoullar'na bal olan ran hkmdarlar gayrete gelip Araplarn stnln ortadan kaldrma yollar aradlar. Yafesoullar'ndan ger evli diye adlandrlan Trkleri kendilerine siper edindiler. Bylece Araplara kar stnlk saladlar. Araplar stnlklerini kaybedince, kafir lkesinin insanlar inat ettiler. Acemler de bu ger evli halktan ekinip tedbir aradlar. Ger evin nde gelenlerinden olan Sleyman ah Gazi'yi ileri ektiler. Elli bin kadar Trkmen ve Tatar evini emrine vererek, "Haydi Anadolu'ya gidip Allah yolunda arparak gaza edin." dediler. Sleyman ah bunu kabul edip nce Erzurum' a, sonra da Erzincan' a geldi. Erzincan' dan Rum vilayetine girdiler. Bir nice yl ilerlediler ve etrafiarn fethettiler. Sleyman ah Gazi pek ok yiitlikler gsterdi. Bunlar Anadolu'nun dalarnda ve derelerinde zorluklarla karlatlar. Ger evlerin davar da ayn durumda olup ok incinmilerdi. Tekrar Trkistan'a yneldiler. Geldikleri yola gitmeyip Halep vilayetine ktlar. Ca'ber Kalesi'ne vardlar ve Frat Irma nlerine geldiler. Nehri gemek istediler ve Sleyman ah Gazi'ye, "Han'm! Biz bu suyu nasl geelim?" dediler. Sleyman ah atn suya srd. n yar imi, at srnce Sleyman ah suya dt. Eceli gelip Allah'n rahmetine kavutu. Sudan karp Ca'ber Kalesi'nin nne defnettiler. imdiki zamanda oraya "Trk Mezar" derler. Ayrca o kaleye de yine ayn soydan Dgerler adnda bir topluluk, eskiden olduu gibi imdi de hkmetnektedir.

yle olunca bu ger halk etrafa dald. Bazs lden yana gitti. imdiki zamanda onlara am Trkmenleri derler. Bazs yine Anadolu'ya dnd. Bunlarn kimi Tatar kimisi Trkmen' dir. Bu zamanda Rum' dan olan Tatar ve Trkme o taifedendir. Bazs Sleyman ah'n oluna uydular. Bunlarn biri Sunkur Tigin, biri Gndodu ve biri de Erturul Gazi' dir. Bu karde geldikleri yola dnp Frat'n bandan yryp Pasin Ovas ve Srmel ukuru'na gi.:er.


Erturut kardeleriyle gitmeyip drt yz kadar adrla orada kald. Dier iki kardei yine asl vatanarna gittiler. Erturul orada epeyi zaman kald, yaylasn yaylad klasn klad. Bir hayli zaman geince Sultan Alaeddin Rum lkesine yneldi. Fetihlerde bulunup ksmetindeki kadar fethetti ve padiah oldu. Bu uzun hikayedir; ben Osman soyunun menkbelerini anlatmak iin ksa tuttum. Erturul Gazi, Seluk slalesinden olan, Sultan Alaeddin'in ran lkesinden Rum lkesine gelip padiah olduunu iitince, "Erin kadri bilinir lkeye gitmek bize vacip oldu, artk biz de gaza eder Allah yolunda savarz" dedi.

Erturul Gazi'nin, Osman, Gndz ve Saru Yat adnda olu var idi. Saru Yat'ya Savc da derlerdi. Bunlar da Anadolu'ya yneldiler. Gelip hsn- Musul vilayetine ulatlar. Erturul Gazi'nin Anadolu'ya gelmesinde daha baka sylentiler de vardr. Ancak en dorusu benim yazdmdr. Erturul Gazi olanlarndan Saru Yat'y Sultan Alaeddin' e gnderdi ve "Bize de yurt versin, gidelim gaza edelim." dedi. Saru Yat babasnn szlerini Sultan Ala ed din' e getirdi. Sultan bunlar geldii iin ok sevindi.

O zamanda Karacahisar tekfuruyla Bilecik tekfuru Sultan' a itaat edip hara verirlerdi. O iki yerin arasnda bulunan St vilayetini bunlara klamak iin yurt gsterdiler; ayrca Domani Da'n ve rneni Bili'nin dan bunlara yayla verdiler. Saru Yat babasna varnca bu haberi syledi. Erturul kabul edip yrd ve Ankara'ya geldiler. Yurtlarnda yerletiler. Erturul Gazi zamannda kavga dv olmad. Yaylalarn yaylayp klalarn kladlar. O zaman Karahisar vilayetinde Germiyan babas Alra vard, ona avudur derlerdi. Ayrca Karahisar'la Bilecik vilayetlerini zaman zaman vurup rahatsz eden Tatarlar vard. Erturul Gazi'nin geliiyle bu yerlerin kafideri Tatarlardan korunmular, gven iinde yaar olmulard. Erturul Gazi vefat edince, Osman Gazi'yi babasnn yerine koydular.

Osman Gazi baa geince komu kafirlerle ok iyi geindi, ancak Germiyanolu'yla dmanla balad. Zaten buradaki kafider Germiyanolu'ndan incinirlerdi. Osman Ga-

55

56


zi'nin, uzak yerlerden aviannaya balamas, gece gndz gidip gelmesiyle yannda bir hayli adam topland.

iir Herkese Hakk'n varln syletmek iin. Osman, din klcn beline kuand.

slamiyet' i, gstermek iin o nuru Osman, dnyada yayacak

Kfr karanl Rum lkesini kapladndan, Osman, btn alemi nura bamak ister.

slamiyet' i yaymak iin frsat kaps ald Ve onun kilidinin anahtar Osman oldu.

Muhammed' e inananlarn nderi Osman Mucizelerin gsterdii kimsedir artk.

BLM 3 Osman Gazi'nin gece gndz demeden zaman zaman drt bir yana yrmeye baladn anlatr.

Aya Nikola adnda bir kafir, negl' de Osman yay la ya ve klaya gittikleri zamanda, bunlarn gn yamalayp zarar verirdi. Osman Gazi, Bilecik tekturuna bundan ikayette bulundu ve "Sizden dileimiz, biz yaylaya gittiimiz vakit eyalarmz sizde emanet koyalm." dedi. O da kabul etti. Ne zaman yaylaya gidecek olursa, Osman Gazi btn eyalarn kzlere ykletir ve bir nice hatun kiiyle gnderir; onlar da varp kalede emanet korlard. Yayladan dndkleri vakit de peynir, hal, kilim ve kuzular hediye getirip emanetlerini alp giderlerdi. Ayrca bu kafirlerin bunlara itimad pek ok idi. Ancak inegl kafideri Osman Gazi' den ekinirler, onlar da bu kafiderden saknrlard.

Bir gn Osman Gazi rneni Beli'nden yetmi kiiyle gelip negl' vuracakm. Ancak kafirlerin casusu var imi, onlara bildirmi. Bunun zerine kafider pusu kurdular. Os-


man Gazi'nin Artun adnda bir adam bu durumu gelip "Bel tkendii yerde pusu kurdular." diye haber verdi. Gaziler de Tanr'ya snarak doru pusuya yrdler. Piyade olan gazilede kafider arasnda sava koptu. Kafider ok fazla idi, byk muharebe oldu. Osman'n kardei Saru Yat'nn olu Uyal Hoca ehit dt; mezar rneni Beli'nin bitiminde Hamza Bey kynn bucandadr. Ayrca mezarnn yannda yklnaya yz tutmu bir Kervansaray da bulunmaktadr. Oradan dnp geri geldikten sonra Osman Gazi yaylaya gitti.

iir te Osman'n ilk sava budur; imdi ikincisini syleyeyim de ar.

Yurduna gelip Allah' a ok yalvarr; 'Ey Tanr! Canma gayretin isteini bala' der.

'Ey Tanr bana slam kuvvetini ver' diye kendi kendine sylenir ve 'Ey Osman, ala' der.

BLM 4 Osman Gazi'nin nasl bir rya grdn, bunu kime haber verdiini ve yorumunun ne olduunu anlatr.

Osman Gazi niyazda bulundu ve bir lahza alad. Uyku hastnnca yatp uyudu. Kendilerinin aralarnda bir sevgili eyhin bulunduunu grd. Onun pek ok kerameti grlmt ve btn halk ona candan gnlden bal idiler. O derviti, ancak bu, iinde saklyd. Dnyal, mal, davar pek ok idi. Dervilere mahsus era ve alem sahibiydi . . Hibir zaman konuu eksik olmaz, gelenden gidenden evi bo kalmazd. Osman Gazi de bu yce insana zaman zaman gelir misafir olurdu.

Osman Gazi uyuyunca dnde bu yce kiinin koynundan bir ayn doarak geldiini ve kendi koynuna girdiini grd. Bu ay Osman Gazi'nin koynuna girdii anda gbe-

57

58

Ak Paazade 1 Os

AŞIKPAŞAZADE - OSMANOĞULLARININ TARİHİ

Documents