Aşik veysel

UU

  Aşık Veysel hakkında ansiklopedik bilgiAşık Veysel hakkında ansiklopedik bilgi

AşıkAşık Veysel Şatıroğlu Veysel Şatıroğlu

-1894-1894‘‘ de Sivas'ın Şarkı de Sivas'ın Şarkışlşla ilçesine bağlı Sivrialan a ilçesine bağlı Sivrialan köyünde dünyaya geldi. köyünde dünyaya geldi.

-Veysel'in doğduğu sıralar, çiçek hastalığı Sivas -Veysel'in doğduğu sıralar, çiçek hastalığı Sivas yöresinde etkisini çok yöresinde etkisini çok şşiddetli gösteriyordu.iddetli gösteriyordu.

-Âşık Veysel, 7 ya-Âşık Veysel, 7 yaşşında geçirdiında geçirdiğği çiçek hastalığı i çiçek hastalığı sonucunda sol gözünü,bir talihsizlik sonucuyla da sonucunda sol gözünü,bir talihsizlik sonucuyla da sağ sağ

gözünü kaybetti.gözünü kaybetti.

..

HAYATIHAYATIVeysel’in dünyaya geliVeysel’in dünyaya gelişşöyküsü, Anadolu köylerinde hemen öyküsü, Anadolu köylerinde hemen birçok çocuğun yabirçok çocuğun yaşşadığı olağan bir doğum biçimidir. Ama, adığı olağan bir doğum biçimidir. Ama, bugün özellikle dbugün özellikle dışışarıdan bakanlar için ilginçtir, arıdan bakanlar için ilginçtir, olağandıolağandışşıdır. ıdır. 

Anlatmak gerekirse, annesi Gülizar Ana, Sivrialan Anlatmak gerekirse, annesi Gülizar Ana, Sivrialan dolaylarındaki Ayıpınar merasında koyun sağmaya giderken dolaylarındaki Ayıpınar merasında koyun sağmaya giderken sancısı tutmusancısı tutmuşş, oracıkta dünyaya getirmi, oracıkta dünyaya getirmişş Veysel’i. Veysel’i. Göbeğini de kendisi kesmiGöbeğini de kendisi kesmişş, bir çaputa sarıp yürüye yürüye , bir çaputa sarıp yürüye yürüye köye dönmüköye dönmüşştür. tür. 

7 ya7 yaşşına girdiği 1901ına girdiği 1901’’de Sivasde Sivas’’ta çiçek salgını ta çiçek salgını yeniden yaygınlayeniden yaygınlaşşır; o da yakalanır bu hastalığa. ır; o da yakalanır bu hastalığa. O günleri O günleri şşöyle anlatıyor: öyle anlatıyor: ““Çiçeğe yatmadan evvel Çiçeğe yatmadan evvel anam güzel bir entari dikmianam güzel bir entari dikmişşti. Onu giyerek beni ti. Onu giyerek beni çok seven Muhsine kadına göstermeye gitmiçok seven Muhsine kadına göstermeye gitmişştim. tim.

O gün çamurlu bir gündü, eve dönerken ayağım O gün çamurlu bir gündü, eve dönerken ayağım kayarak dükayarak düşştüm. Bir daha kalkamadım.tüm. Bir daha kalkamadım.““derder..

Bu düBu düşşmeden sonra Veyselmeden sonra Veysel’’in belleğine bir de renk in belleğine bir de renk iişşler: Kırmızı. Düler: Kırmızı. Düşşerken büyük bir olasılıkla elinde erken büyük bir olasılıkla elinde sıyrık oluyor, kanıyor. Bunu esıyrık oluyor, kanıyor. Bunu eşşi Gülizar Ana şöyle i Gülizar Ana şöyle anlatıyor: anlatıyor: ““ Renklerden yalnız kırmızıyı hatırladı. Renklerden yalnız kırmızıyı hatırladı. Gözleri gönlüne çevrilmeden önce, yani çiçek Gözleri gönlüne çevrilmeden önce, yani çiçek hastalığına yakalanmadan önce dühastalığına yakalanmadan önce düşşmümüşştü. Kan tü. Kan görmügörmüşştü. Kanın rengini hatırlardı yalnız. tü. Kanın rengini hatırlardı yalnız.

Ayrıca, Ali adında bir abisi ve Elif adında bir kız kardeAyrıca, Ali adında bir abisi ve Elif adında bir kız kardeşşii varmıvarmışş Veysel Veysel’’in. Tüm aile çok üzülmüin. Tüm aile çok üzülmüşş, günlerce , günlerce

gözyagözyaşşı dökmüı dökmüşş bu duruma. Bundan böyle bacısı bu duruma. Bundan böyle bacısı elinden tutarak gezdirmeye, dolaelinden tutarak gezdirmeye, dolaşştırmaya batırmaya başşlar Veyselar Veysell’’i. i.

VeyselVeysel’’in babası ona saz alır.İlk saz derslerini in babası ona saz alır.İlk saz derslerini babasının arkadababasının arkadaşşı olan Çamıı olan Çamışşıhlı Ali Ağaıhlı Ali Ağa’’dan almıdan almışştır. tır.

Veysel'in köyünden ilk ayrılışı Veysel'in köyünden ilk ayrılışı şşöyledir: Zara'nın Barzan öyledir: Zara'nın Barzan Baleni KöyüBaleni Köyü’’nden Kasım adında birisi Veysel'i köyüne nden Kasım adında birisi Veysel'i köyüne götürmügötürmüş ş veve orada iki üç ay beraber yaşamıorada iki üç ay beraber yaşamışşlar. lar. DönüDönüşşte Veysel, Hafik'in Yalıncak köyüne ve Zara'nın te Veysel, Hafik'in Yalıncak köyüne ve Zara'nın Girit köyüne uğrayarak 9 liraya güzel bir saz aldı.Veysel Girit köyüne uğrayarak 9 liraya güzel bir saz aldı.Veysel bu hadiseden bir müddet sonra Gülizar adlı bir kadınla bu hadiseden bir müddet sonra Gülizar adlı bir kadınla evlendi.evlendi.

Cumhuriyet'in 10. yıldönümünde Ahmet Kutsi Tecer' in Cumhuriyet'in 10. yıldönümünde Ahmet Kutsi Tecer' in direktifleriyle bütün halk ozanları Cumhuriyet ve direktifleriyle bütün halk ozanları Cumhuriyet ve Mustafa Kemal Atatürk üzerine şiirler yazdılar. Bunlar Mustafa Kemal Atatürk üzerine şiirler yazdılar. Bunlar arasında Veysel'in de vardı şiirleri. Veysel'in gün arasında Veysel'in de vardı şiirleri. Veysel'in gün ışığına çıkan ilk ışığına çıkan ilk şşiiri böylece 'Atatürk'tür Türkiye'nin iiri böylece 'Atatürk'tür Türkiye'nin ihyası'... dizesiyle başlayan ihyası'... dizesiyle başlayan şşiir oldu. iir oldu.

Destanı Atatürk'e getirmek hevesiyle yola Destanı Atatürk'e getirmek hevesiyle yola düdüşştü;ancak destanı Atatürk'e okumak kısmet olmadı.tü;ancak destanı Atatürk'e okumak kısmet olmadı.

Köy Enstitüleri'nin kurulmasıyla birlikte, yine Ahmet Kutsi Köy Enstitüleri'nin kurulmasıyla birlikte, yine Ahmet Kutsi Tecer'in katkılarıyla, Köy Enstitüleri'nde saz öğretmenliği Tecer'in katkılarıyla, Köy Enstitüleri'nde saz öğretmenliği yaptı. 1965 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi, özel bir yaptı. 1965 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi, özel bir kanunla Âşık Veysel'e yaptığı hizmetlerden ötürü 500 lira kanunla Âşık Veysel'e yaptığı hizmetlerden ötürü 500 lira aylık bağlandı.aylık bağlandı.

21 Mart 1973 günü, sabaha karşı saat 3.30'da doğduğu 21 Mart 1973 günü, sabaha karşı saat 3.30'da doğduğu köy olan Sivrialan' da köy olan Sivrialan' da şşimdi adına müze olarakimdi adına müze olarak

düzenlenen evde yadüzenlenen evde yaşşama gözlerini yumdu. ama gözlerini yumdu.

DÜNYA GÖRÜDÜNYA GÖRÜŞŞÜÜ

Âşık VeyselÂşık Veysel’’in yain yaşşadığı sosyal çevre, köy ile kasaba adığı sosyal çevre, köy ile kasaba kültürüne sahip, ekonomik anlamda tarıma dayalı, kültürüne sahip, ekonomik anlamda tarıma dayalı, kapitalizm öncesi üretim biçimleri egemen, sanayileşme kapitalizm öncesi üretim biçimleri egemen, sanayileşme sıfır... Bir de ekonomik yapının paralelinde, esıfır... Bir de ekonomik yapının paralelinde, eğğitim-itim-

ööğğretim retim gibi etkenlerin dügibi etkenlerin düşşüklüğü, savaüklüğü, savaşştan yeni çıkmıtan yeni çıkmışş bir bir toplumun ekonomik ezikliği eklenip, çiçekten telef olan toplumun ekonomik ezikliği eklenip, çiçekten telef olan insanların coğrafyası düşünülürse, Veyselinsanların coğrafyası düşünülürse, Veysel’’i biçimlendiren i biçimlendiren sosyal çevre çok kolay anlasosyal çevre çok kolay anlaşşılır.ılır.

Gözlerinin görmeyiGözlerinin görmeyişşi, onu bütünüyle etkilemii, onu bütünüyle etkilemişştir. tir. Öyle ki:Öyle ki:

““KuKuşş olsan da kurtulmazdın elimden olsan da kurtulmazdın elimden EEğğer görsem idi göz ile senier görsem idi göz ile seni””

Derken Âşık VeyselDerken Âşık Veysel’’in bu anlamda duyduğu in bu anlamda duyduğu

hasretin ne kadar derin olduğu kolaylıkla hasretin ne kadar derin olduğu kolaylıkla anlaanlaşşılır.ılır.Adnan Binyazar, VeyselAdnan Binyazar, Veysel’’deki görme eksikliğini, deki görme eksikliğini, onun dizeleriyle yorumlarken onun dizeleriyle yorumlarken ““balbal””a a ““tuztuz”” katılmıştır diye vurguluyor.katılmıştır diye vurguluyor.

Onda herhangi bir katılık göremeyiz. Onda herhangi bir katılık göremeyiz. Esnektir,hoEsnektir,hoşşgörülüdür.görülüdür.

Zaman zaman umutsuzluk ve hiçlik duygusuna kapılsa da Zaman zaman umutsuzluk ve hiçlik duygusuna kapılsa da Veysel, büsbütün yaşama sarılmayı elden bırakmaz. Veysel, büsbütün yaşama sarılmayı elden bırakmaz.

YaYaşşamı anlama ve anlamlandırma çabası sürekli amı anlama ve anlamlandırma çabası sürekli aağğır basar. Ayrıca ır basar. Ayrıca ““ahiretahiret”” kavramı da ondan derin kavramı da ondan derin değildir.değildir.

““Kainatı sen yarattınKainatı sen yarattın Her Her şşeyi yoktan var ettineyi yoktan var ettin Beni çıplak dıBeni çıplak dışşar attınar attın Cömertliğin nerde senin.Cömertliğin nerde senin.””

Nejat Birdoğan, Nejat Birdoğan, ““Kimi şiirinde VeyselKimi şiirinde Veysel’’i düşünce olarak i düşünce olarak cocoşşkulu, ozan olarak henüz yetersiz buluruz.kulu, ozan olarak henüz yetersiz buluruz.

Aslında bu tür Aslında bu tür şşiirlerinin daha sonrakilerinde bileiirlerinin daha sonrakilerinde bile bir ozandan çok bir toplum eğitmeni Veyselbir ozandan çok bir toplum eğitmeni Veysel’’i i

görürüz. görürüz.

““Onun sanatı var olanı öven, mevcuda kanaat eden Onun sanatı var olanı öven, mevcuda kanaat eden romantik sanattırromantik sanattır”” türünden vurgulamalarla Veysel türünden vurgulamalarla Veysel’’i i dar çerçevede ele almanın, kestirmeden yargıda dar çerçevede ele almanın, kestirmeden yargıda bulunmanın ne Âşık Veyselbulunmanın ne Âşık Veysel’’i anlamaya katkısı i anlamaya katkısı olacaktır, ne de bu vurgulamayı yapan olacaktır, ne de bu vurgulamayı yapan araştırmacılarda gözlendiği üzere, geleneği ve araştırmacılarda gözlendiği üzere, geleneği ve geleneği sürdürenlerin çok yetkin oldukları savını geleneği sürdürenlerin çok yetkin oldukları savını kanıtlamaya. kanıtlamaya.

GELENEK VE AŞIK VEYSELGELENEK VE AŞIK VEYSEL

Gelenek ve Âşık VeyselGelenek ve Âşık Veysel

Bütün halklar da olduğu gibi, TürklerBütün halklar da olduğu gibi, Türkler’’ in de en eski in de en eski sanat ürünleri büyüsel törenlerden kaynaklanmaktadır.sanat ürünleri büyüsel törenlerden kaynaklanmaktadır. Türk Edebiyatı tarihine ilişkin mükemmel Türk Edebiyatı tarihine ilişkin mükemmel

denebilecek denebilecek kaynakların bulunmayışı, biraz genikaynakların bulunmayışı, biraz genişş bir alana bir alana yayılmalarından ve hareket halinde olmalarından yayılmalarından ve hareket halinde olmalarından kaynaklanıyorsa da, biraz da yazılı edebiyatının çok kaynaklanıyorsa da, biraz da yazılı edebiyatının çok

geç geç tarihlerde oluşmaya başlamasından ileri tarihlerde oluşmaya başlamasından ileri

gelmektedir. gelmektedir.

Bu ayinlerde kullanılan müzik aletlerinden biri Bu ayinlerde kullanılan müzik aletlerinden biri davulsa, kuşkusuz diğeri de kopuzdur.davulsa, kuşkusuz diğeri de kopuzdur.

““Bugünkü Kırgız Kazak baksıları kopuz Bugünkü Kırgız Kazak baksıları kopuz kullanırlar. Eski Oğuzlarda, İslamkullanırlar. Eski Oğuzlarda, İslam’’dan sonra, dan sonra, Şamanizm geleneklerini devam ettiren ozanŞamanizm geleneklerini devam ettiren ozan’’lar lar kopuzu mübarek saymıkopuzu mübarek saymışşlardır.lardır.””

Bizim ozanlarımızın çaldıkları çalgının bu Bizim ozanlarımızın çaldıkları çalgının bu ayinlerde kullanıldığını gösteren kanıtlar ayinlerde kullanıldığını gösteren kanıtlar fazlasıyla vardır.fazlasıyla vardır.

Âşık VeyselÂşık Veysel’’i gelenek içerisinde düşündüğümüzde,i gelenek içerisinde düşündüğümüzde, Âşık EdebiyatıÂşık Edebiyatı’’nda gördüğümüz ve giderek bir Âşık nda gördüğümüz ve giderek bir Âşık

Edebiyatı esası olan bade içme kavramının ondaEdebiyatı esası olan bade içme kavramının onda görülmediğini, usta-çırak ilişkisinin de, Âşık Veyselgörülmediğini, usta-çırak ilişkisinin de, Âşık Veysel’’de bir de bir

yol yol gösterme biçiminde ortaya çıktığını, gelenekle öyle iç içe gösterme biçiminde ortaya çıktığını, gelenekle öyle iç içe

bir bir durum sergilemediğini görürüz. Âşık Veyseldurum sergilemediğini görürüz. Âşık Veysel’’de durum pek de durum pek böyle değildir. Örneğin, Âşık Veysel bade içmemiştir. böyle değildir. Örneğin, Âşık Veysel bade içmemiştir.

Aşık Veysel'in ŞiirleriAşık Veysel'in Şiirleri Anlatamam DerdimiAnlatamam Derdimi Arasam Seni Gül İlen Arasam Seni Gül İlen Atatürk'e Ağıt Atatürk'e Ağıt Beni Hor Görme Beni Hor Görme Beş Günlük Dünya Beş Günlük Dünya Birlik DestanıBirlik Destanı Cümle Alem SenindirCümle Alem Senindir Derdimi Dökersem Derdimi Dökersem

DeriDeri Dost Çevirmiş Yüzünü Dost Çevirmiş Yüzünü Dostlar Beni Dostlar Beni

HatırlasınHatırlasın Dün Gece Yar Dün Gece Yar

EşiğindeEşiğinde

Gözyaşı Armağan Gözyaşı Armağan Güzelliğin On Para Etmez Güzelliğin On Para Etmez Kahpe Felek Kahpe Felek Kara Toprak Kara Toprak Kızılırmak Seni Seni Kızılırmak Seni Seni Küçük Dünyam Küçük Dünyam Murat Murat Ne Ötersin Dertli Dertli Ne Ötersin Dertli Dertli Necip Necip Sazım Sazım Şu Geniş Dünyaya Şu Geniş Dünyaya Uzun İnce Bir YoldayımUzun İnce Bir Yoldayım

Eserleri:Eserleri:

1.1. 1993 yılında Deyişler (1944) 1993 yılında Deyişler (1944)

2.2. Sazımdan Sesler (1950) Sazımdan Sesler (1950)

3. 3. Dostlar Beni Hatırlasın (1970)Dostlar Beni Hatırlasın (1970)

4.4. Ölümden Sonra Bütün ŞiirleriÖlümden Sonra Bütün Şiirleri (1984)(1984)

HAZIRLAYAN :HAZIRLAYAN : MERT KARADAYI MERT KARADAYI