ASEAN Community: Institutionalization Processes [In Thai]

�

��

�� !"�#��"�$%��&��

� ��'�� ("� ��)*�+,��

-.��"��'��.�/-��$012"�$�3��

��

4.!��5��"�.��6��'��$��5�� '��'��6��7�� '��8 /9�-.��7��:� �'��

��'6��;�5��7�</�/�=>>>�

��=>>>�

๕

รายงานการประชมวชาการรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแหงชาต ครงท ๑๓

หวขอ “ประชาคมอาเซยน: ความจรง ความหวง ความฝน”

*

อนสรณ ชยอกษรเวช คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

บทคดยอ

การศกษากระบวนการสรางสถาบนของอาเซยนในทนเรมตนจากการแบงขอบเขตเวลาการศกษาอาเซยนในชวง ค.ศ. 1967-2015 เพอแสวงหาลกษณะเฉพาะตวเชงสถาบนในแตละชวงเวลาดวยการใหความสาคญกบชวงเวลาปจจบนของอาเซยนนบแตป ค.ศ. 2008 ทกฎบตรอาเซยนมผลใชบงคบ ซงเพมมตดานกฎเกณฑและประสทธภาพในการทางานใหแกสถาบนของอาเซยน รวมทงทาใหองคการอาเซยนมบทบาทและอานาจหนาทเพมขนเพอเปาหมายการสรางประชาคมอาเซยนใน ค.ศ. 2015 การศกษานพบวา กระบวนการสรางสถาบนนไมหยดนงและเหนถงแนวโนมและกระบวนการทจะสรางสถาบนใหผนกตวสามารถรองรบภารกจตามกฎบตรอาเซยนและพฒนาการลาสดของประชาคมอาเซยน การเขาใจประเดนดงกลาวจะชวยใหประเทศไทยและสมาชกอาเซยนสามารถเขามามสวนรวมออกแบบสถาบนและกระบวนการตดสนใจ เพอกาหนดทศทางของอาเซยนในอนาคตและแสวงหารปแบบของ “ธรรมาภบาลภมภาค” (Regional Governance) รวมกนระหวางรฐ เอกชน ประชาคมสงคม ฯลฯ ตอไป

คาสาคญ: กระบวนการสรางสถาบน, องคการระหวางประเทศ, กฎบตรอาเซยน, ประชาคมอาเซยน

* บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธมหาบณฑตของผเขยนเรอง “อาเซยนกบกระบวนการสรางสถาบน: จาก ‘ปฏญญากรงเทพฯ 1967’ ถง ‘กฎบตรอาเซยน 2008’” (ชอหวขอวทยานพนธอาจปรบเปลยนไดในภายหลง) ซงอยระหวางดาเนนการโดยม รศ.ดร.ขจต จตตเสว เปนอาจารย ทปรกษาวทยานพนธ ผเขยนขอขอบคณอาจารยขจตเปนพเศษทไดกรณาทมเทและยอมสละเวลาใหคาปรกษาและคาแนะนาทมคายงเสมอมา ขอขอบคณอาจารยอคคเดช ชยชนะวชชกจ กลยาณมตรทางวชาการและเพอนรวมเรยนชนปรญญาตรของผเขยนทคณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผซงใหขอคดเหนและคาแนะนาอนมประโยชนตอการยกรางบทความนในขนตอนนาเสนอผลการศกษาวจยตอสาธารณชน ผสนใจสามารถตดตอใหขอคดเหนและคาแนะนาตอผเขยนไดทอเมล [email protected]

ประชาคมอาเซยน: กระบวนการสรางสถาบน* ASEAN Community: Institutionalization Processes

๖



Abstract

This study of ASEAN’s institutionalization processes begins with the periodization of ASEAN since 1967 to 2015. The main objective is to seek for some institutional characteristics of each period by emphasizing the current period of ASEAN since ASEAN Charter entered into force in 2008. This Charter enhances ASEAN institutions to be more rules-based, efficient as well as more roles and competences to achieve ASEAN Community-building in 2015. The study found the continuity of these institutionalization processes and observed some trends plus processes that consolidated ASEAN’s institutions to be supporting for many functions according to ASEAN Charter and the latest development of ASEAN Community. By understanding all these factors, Thailand and other ASEAN member states can participate in institutional designing and decision-making for setting direction of ASEAN, including jointly searching for "Regional Governance" between government, private sector, civil society etc. in the future.

Keywords: institutionalization, international organization, ASEAN Charter, ASEAN Community ความเปนมา

นบแตสงครามเยนในชวงครงหลงของศตวรรษท 20 มาจนถงยคแหงโลกาภวตนในตนศตวรรษท 21 โลกถกจดระเบยบขนเปนภมภาคตางๆ ทรวมเรยกในเบองตนไดวา “กระแสภมภาค” ซงมสองลกษณะ คอ ภมภาคนยม (Regionalism) และภมภาคาภวตน (Regionalization) ทเปนทงการตอบสนองและปฏสมพนธกบ “กระแสโลก” ทรจกกนโดยทวไปวา โลกาภวตน (Globalization) ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตอนเปนทตงของประเทศไทยและอก 9 ประเทศในภมภาคไดรวมตวกนในรปแบบองคการระหวางประเทศระดบภมภาคทมชอเรยกวา “สมาคมแหงประชาชาตเอเชยตะวนออกเฉยงใต” หรอ “อาเซยน” (Association of Southeast Asian Nations: ASEAN) มานบแตป ค.ศ. 1967 ซงในปจจบนมเปาหมายรวมกนทจะจดตงประชาคมอาเซยน (ASEAN Community) ขนภายใน ค.ศ. 2015 อนเปนรปแบบการรวมตวทกาวหนาไปกวาการเปนเพยงองคการระหวางประเทศระดบภมภาคโดยทวไป โดยปจจยหลกของการสรางประชาคมอาเซยนนน คอ กระบวนการสรางสถาบนของอาเซยน

๗



วตถประสงค

สมทบสวนองคความรเกยวกบสมาคมอาเซยนในฐานะองคการภมภาคในดานทยงไมไดรบความสนใจจรงจง อนไดแก มตทางสถาบนขององคการ โดยเฉพาะขณะทประชาคมอาเซยนใกลจะเกดขนในป ค.ศ. 2015 ทงนดวยการศกษาวเคราะหถงกระบวนการสรางสถาบนของอาเซยนในชวงเวลาสทศวรรษครง (ค.ศ. 1967-2012)

นยามศพท

สถาบนระหวางประเทศ (international institution) หมายถง “ชดของกฎเกณฑทมลกษณะคงทนและเชอมโยงกน (ทงทเปนทางการและไมเปนทางการ) ซงกาหนดบรรดาบทบาทเชงพฤตกรรม บงคบการดาเนนกจกรรม และกอใหเกดความคาดหวง”1 ทงนในทางวชาการมการใหคาจากดความแนวคดดงกลาวไวอยางหลากหลายโดยมความหมายแคบทสดหมายถงองคการระหวางประเทศหรอการจดองคการแบบทางการ (formal organizations) และมความหมายในเชงกวาง ไดแก การปฏบต (practices) กฎเกณฑ (rules) และปทสถาน (norms)2

กระบวนการสรางสถาบน (institutionalization) หมายถง กระบวนการและพฒนาการหรอการเปลยนแปลงของกฎเกณฑและวธดาเนนการทมอทธพลตอชดปฏสมพนธของมนษยเมอเวลาลวงเลย3

โลกาภวตน (globalization) หมายถง “กระบวนการ (หรอชดของกระบวนการ) ทประกอบกนขนเปนความแปรเปลยนในการจดระเบยบเชงพนทของบรรดาความสมพนธและธรกรรมทางสงคม ซงประเมนในมตของการแผขยาย (extensity) ความเขมขน (intensity) อตราความเรว (velocity) และผลกระทบ (impact) การจดระเบยบเชงพนทนกอใหเกดการไหลเวยนแบบขามทวปหรอขามภมภาค ตลอดจนเครอขายของกจกรรม ปฏสมพนธ และการใชอานาจ”4

1 Robert O. Keohane, International institutions and state power: Essays in international relations theory (Boulder, CO: Westview Press, 1989), p. 3. 2 John Duffield, “What are international institutions?,” International Studies Review, 9:1 (Spring 2007), pp. 1-22. 3 Hans Keman, “Institutionalization,” in Mark Bevir (Ed.), Encyclopedia of governance, Vol. 1 (Thousand Oaks, CA: SAGE, 2007), p. 453. 4 David Held, Anthony McGrew, David Goldblatt, and Jonathan Perraton, “Rethinking globalization,” in David Held and Anthony McGrew (Eds.), The global transformations reader: An introduction to the globalization debate, 2nd ed. (Cambridge [England]: Polity Press, 2003), p. 68.

๘



ภมภาคนยม (regionalism) หมายถง “โครงสราง กระบวนการ และการจดระเบยบทม งส ความสอดคลองกนมากยงขนภายในภมภาคระหวางประเทศหนงๆ ทงในดานเศรษฐกจ การเมอง ความมนคง สงคม-วฒนธรรม และความเชอมโยงประเภทอนๆ”5

ภมภาคาภวตน (regionalization) หมายถง “กระบวนการจากลางขนบนทขบเคลอนโดยการคา ซงเนนเสรมปฏสมพนธและธรกรรมของเศรษฐกจภาคเอกชนและตวแสดงทมใชรฐอน ๆ โดยเฉพาะธรกจบรษท ซงนามาสการพงพาซงกนและกนเพมขนระหวางรฐ สงคม และภาคเศรษฐกจทประชดตดกนทางภมศาสตร”6

กรอบแนวความคด

การศกษาทาความเขาใจเกยวกบกระบวนการสรางสถาบน (institutionalization) ของอาเซยนในทนมกรอบการวเคราะหทพฒนาขนจากแนวคดสถาบนระหวางประเทศ (international institution) ตามทฤษฎสถาบนนยมแบบเสรนยมใหม (Neo-liberal Institutionalism) และจากหลกวชาองคการระหวางประเทศ โดยมจดเนนอยทความเปนสถาบนของอาเซยนในลกษณะองคการระหวางประเทศ หรอกลาวอกนยหนงกคอ การจดโครงสรางองคการแบบทางการ (formal organization) อกทงจะคานงถงความเปนสถาบนในรปแบบอนๆ ของอาเซยน ไดแก การปฏบต (practice) ปทสถาน (norm) และโดยเฉพาะอยางยงกฎเกณฑ (rule) ซงเปนมตใหมของอาเซยนทในปจจบนไดรบการพฒนาขนอยางมากและจะทวความสาคญขนในการสรางประชาคมอาเซยนทมกฎหมายเปนพนฐาน (Rules-based ASEAN Community) โดยคานงถงบรบทของอาเซยนทเปนการแสดงออกของภมภาคนยม (Regionalism) และตองปรบโครงสรางเชงสถาบนเพอตอบสนองกบกระแสโลกาภวตน (Globalization) และภมภาคาภวตน (Regionalization) ทยงคงเปนกระแสสาคญของโลกแหงศตวรรษท 21 รวมทงการกาหนดตาแหนงแหงทของอาเซยนในสถาปตยกรรมภมภาค (regional architecture) ทอยในขนววฒนาการซงยงไมมความชดเจนวาจะครอบคลมพนททแบงออกเปนภมภาคของโลกกวางขวางเพยงใด

คาถามหลกในการวจยและสมมตฐาน

การศกษานมคาถามหลกวา เพราะเหตใดอาเซยนจงตองเพมระดบของความเปนสถาบน (degree of institutionalization) จากความรวมมอระหวางรฐ (interstate cooperation) ในลกษณะ “สมาคม”

5 Christopher M. Dent, East Asian regionalism (London: Routledge, 2008), p. 7. 6 Heiner Hänggi, Ralf Roloff, and Jürgen Rüland, “Interregionalism: A new phenomenon in international relations,” in Heiner Hänggi, Ralf Roloff, and Jürgen Rüland (Eds.), Interregionalism and international relations (London: Routledge, 2006), p. 4.

๙



(association) ไปสการเปนองคการทมกฎหมายเปนพนฐาน (rule-based organization) ทมงเปาหมาย ในการเปน “ประชาคม” (community)? โดยมสมมตฐานวาการเพมระดบความเปนสถาบนหรอกระบวนการสรางสถาบนนเกดจากการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมระหวางประเทศโดยเฉพาะของภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต และจากการทรฐสมาชกซงทางทฤษฎนบเปนตวแสดงทมเหตมผล สานกถงการพงพาซงกนและกน และขยายความรวมมอดวยการมอบอานาจหนาทบางประการใหแกอาเซยนในฐานะองคการระหวางประเทศ เพอใหอาเซยนนนมบทบาทปฏบตภารกจไดอยางมประสทธภาพขนกวาเมอแรกกอตงเปนอนมาก

วธดาเนนการวจย

การศกษานใชวธวจยเอกสาร (documentary research) โดยเนนขอมลปฐมภมในรปแบบเอกสารทางการของอาเซยน รวมทงการตดตามและสงเกตการณการประชมตางๆ ของอาเซยนและเหตการณ ทเกยวของอยางมนยสาคญ

ผลการวจย7

การวจยกระบวนการสรางสถาบนของอาเซยนน สามารถสรปผลการศกษาในสาระสาคญไดเปน 3 ประเดน ไดแก (1) ววฒนาการของกระบวนการสรางสถาบนขององคการอาเซยนจนถงกฎบตรอาเซยน ค.ศ. 2008 (2) “สถาบน” ของประชาคมอาเซยน และ (3) กระบวนการสรางสถาบนหลงกฎบตรอาเซยน ค.ศ. 2008: ความสมพนธแบบใหมระหวางรฐกบองคการฯ

1. ววฒนาการของกระบวนการสรางสถาบนขององคการอาเซยนจนถงกฎบตรอาเซยน ค.ศ. 2008

ววฒนาการของอาเซยนในเชงสถาบนนน สามารถแบงไดเปน 4 ชวงเวลา ไดแก

1) ชวงแหงการรวมมอ (cooperation) หรอการ “สมาคม” (association) ค.ศ. 1967-1976 เปนชวง 9 ปแรกทรฐสมาชกอาเซยน 5 ประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตรวมตวกนอยางหลวมๆ ในรปแบบองคการระหวางประเทศ

7 เนองจากเนอหาในผลการวจยนเปนการสรปสาระสาคญและมจานวนหนาจากดจงไมสามารถใสเชงอรรถอางองไดมากนก ในทนจงไดรวบรวมเอกสารทใชอางองเปนหลกในการเขยนไวในสวนบรรณานกรมคดสรร

๑๐



2) ชวงแหงการจดตงโครงสรางถาวร (permanent structure) ค.ศ. 1976-1992 เปนชวง 16 ปตอมา ทรฐสมาชกรวมกนจดตงโครงสรางถาวรใหกบองคการอาเซยนในลกษณะการจดองคการในรปแบบทางการ (formal organization) ทยกระดบจากทมเพยงทประชมระดบรฐมนตรใหมทประชมสดยอด (ASEAN Summit) รวมทงจดตงสานกเลขาธการอาเซยน (ASEAN Secretariat)

3) ชวงแหงการปรบโครงสรางองคการ (restructuring) ค.ศ. 1992-2008 เปนชวง 16 ปหลงสนสดสงครามเยนทมการปรบโครงสรางองคการของอาเซยนเพอรองรบการบรณาการเขากบเศรษฐกจโลกและกระแสภมภาคาภวตนตลอดจนการขยายรบสมาชก (enlargement)

4) ชวงของการสรางประชาคมอาเซยนทมกฎหมายเปนพนฐาน (Rules-based ASEAN Community) ค.ศ. 2008-2015 เปนชวงปจจบนของอาเซยนซงจะครอบคลมระยะเวลา 7 ป นบแตการลงนามและมผลใชบงคบของกฎบตรอาเซยนจนถงกาหนดเวลาทจะจดตงประชาคมอาเซยนโดยการดาเนนการตามกฎบตรอาเซยนและแผนงานการจดตงประชาคมอาเซยนทงสามประชาคมตลอดจนขอรเรมเพอการรวมตวกนของอาเซยน ฉบบท 2

ทงน แนวคดในการสรางประชาคมอาเซยนแมจะมการเสนออยางเปนรปธรรมมานบแต ค.ศ. 2003 ในปฏญญาบาหลวาดวยขอตกลงอาเซยนฉบบท 2 ซงระบวา ประชาคมอาเซยนจะประกอบดวย 3 ประชาคม ไดแก ประชาคมความมนคงอาเซยน (ตอมาเปลยนเปน ประชาคมการเมองและความมนคงอาเซยน) ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน และประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน ซงทจรงแลวทงสามประชาคมน กคอ 3 มตของประชาคมอาเซยน แตกระบวนการสรางสถาบนของอาเซยนตามแนวคดดงกลาวมาเกดขนในภายหลงนบแตทกฎบตรอาเซยนมผลใชบงคบซงจดโครงสรางองคการอาเซยนในลกษณะสามเสาหลกตามแตละมตดงกลาว โครงสรางแบบเสาหลก (pillar structure) ดงทกลาวมานอาเซยนถายแบบมาจากสหภาพยโรปและเปน การแบงกลมกจกรรมโดยทวไปโดยเปนเสมอน “โครงสรางคายน” ประชาคมอาเซยน ซงแตกตางจากตวแบบของสหภาพยโรปในชวง ค.ศ. 1993-2009 กอนสนธสญญาลสบอนมผลใชบงคบ ซงเปนการแบงวธการรวมมอ (cooperation method) ทอยระหวางแนวคดแบบเหนอชาต (Supranationalism) และรฐบาลสมพนธนยม (Intergovernmentalism) รวมทงเปนการแบงอานาจระหวางสหภาพกบรฐสมาชก

ในกรณของอาเซยนหากพจารณาแผนงานการจดตง (Blueprint) ของทงสามประชาคมและปฏญญาชะอา หวหน วาดวยแผนงานสาหรบประชาคมอาเซยน ป ค.ศ. 2009-2015 จะเหนไดวาทงสามมตของประชาคมอาเซยนมความเชอมโยงสมพนธกนไมสามารถแยกจากกนได แตอาจจะมระดบความเรว ในการพฒนาหรอความกาวหนาตามแผนงานแตกตางกนไปตามเงอนไขหรอปจจยตางๆ ในภมภาค อยางไรกตาม การมงพฒนามตใดมตหนงของประชาคมอาเซยนโดยละเลยมตอนๆ อยางทสงคมไทยในปจจบนมกใหความสาคญแตเฉพาะประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) ทนาจะบรรลผลใน ค.ศ. 2015 ไดตามกาหนดเวลา

๑๑



นน อาจสงผลใหเกดการชะงกงนหรอชะลอการบรรลเปาหมายประชาคมอาเซยนใน ค.ศ. 2015 การพฒนา ทงสามมตทขนานกนและตางเสรมซงกนและกนไปดวยกนนน นาจะทาใหการบรรลเปาหมายนแมอาจจะไมทนการณแตจะกเกดผลสาเรจเปนรปธรรมอยางยงยน

ดงนนโครงสรางองคการของอาเซยนในปจจบนตามกฎบตรอาเซยน ค.ศ. 2008 จงไดรบการออกแบบใหสอดคลองกบความจาเปนขางตน โดยมความเปลยนแปลงทเปนขอสงเกตในเบองตน 2 ประการ คอ

1) “คณะมนตร” (Council) ซงประกอบดวยคณะมนตรประสานงานอาเซยน (ASEAN Coordinating Council: ACC) และคณะมนตรประชาคมทงสาม (ASEAN Community Councils: APSC Council, AEC Council, ASCC Council)8 ซงเปนองคกรทจดตงขนใหม โดยทคณะมนตรประชาคมทงสามจะกากบดแลภาพรวมการทางานขององคกรระดบรฐมนตรอาเซยนเฉพาะสาขาทในปจจบนมจานวนมากถง 31 องคกร ซงถกจดแบงอยในแตละเสาหลกตามมต ทเกยวของ โดยคณะมนตรประสานงานอาเซยนจะเปนผดแลภาพรวมทงสามประชาคมอกชนหนง และผลกดนใหเกดการประสานงานและทางานรวมกนของทงสามเสาหลกทมความเชอมโยงกนโดยเฉพาะอยางยงความรวมมอทคาบเกยวระหวางสามประชาคม ตลอดจนการเตรยมการใหกบ ทประชมสดยอดอาเซยน

2) คณะกรรมการผแทนถาวรประจาอาเซยน (CPR) ซงเปนองคกรทประกอบดวยเอกอครราชทตของแตละรฐสมาชกทไดรบการแตงตงใหเปนผแทนดารงตาแหนงในคณะกรรมการถาวรทสานกเลขาธการอาเซยนทกรงจาการตา ประเทศอนโดนเซย ซงเปนอกตาแหนงหนงนอกจากตาแหนงเอกอครราชทตประจาประเทศอนโดนเซยของแตละรฐสมาชก คณะกรรมการผแทนถาวรฯ นบวามความสาคญตอการทางานรวมกนระหวางเลขาธการอาเซยนกบผแทนถาวรเหลาน ซงนบวา เพมประสทธภาพกวาแตกอนทยงไมมคณะกรรมการเชนนและเลขาธการอาเซยนรวมทงสานกเลขาธการอาเซยนตองตดตอประสานงานไปมากบทงสบรฐสมาชก คณะกรรมการเชนน เปนการถายแบบ “คณะกรรมการผแทนถาวร” (COREPER) ของสหภาพยโรปทประจาอยทกรงบรสเซลส ประเทศเบลเยยม

8 ไดแก คณะมนตรประชาคมการเมองและความมนคงอาเซยน (ASEAN Political-Security Community Council: APSC Council) คณะมนตรประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community Council: AEC Council) และ คณะมนตรประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน (ASEAN Socio-Cultural Community Council: ASCC Council)

๑๒



กระบวนการสรางสถาบนของอาเซยนทกอใหเกดโครงสรางองคการในลกษณะขางตนสามารถนาเสนอไดเปน 2 ดาน ไดแก กระบวนการสรางสถาบนของอาเซยนเชงปรมาณ และกระบวนการสรางสถาบนอาเซยนเชงคณภาพ

1) กระบวนการสรางสถาบนของอาเซยนเชงปรมาณ สามารถพจารณาไดจากการเพมจานวนและความถของการประชมและองคกรซงสงผลใหโครงสรางองคการของอาเซยนทวความซบซอน รวมทงกจกรรมและภารกจทเพมขนในการดาเนนงานและการปฏบตงานของอาเซยนในปจจบน ทงสองประการนผลกดนใหตองมการประสานงานทมประสทธภาพมากขนเพอใหเกดประสทธผลในการดาเนนงาน ผลจากการศกษาสวนหนงแสดงใหเหนวา

(1) ทประชมสดยอดอาเซยนซงเรมขนเปนครงแรกใน ค.ศ. 1976 และจดประชมไมแนนอน ไมสมาเสมอนน ตอมาไดจดประชมถขนและเปนระบบมากขน จนปจจบนอาเซยนจดประชมสดยอด 2 ครงตอปนบแต ค.ศ. 2009 หลงจากกฎบตรอาเซยนมผลใชบงคบ

(2) องคระดบรฐมนตรอาเซยนเฉพาะสาขาเพมจานวนมากกวาเทาตวจาก 13 องคกรใน ค.ศ. 1992 เปน 29 องคกรใน ค.ศ. 2007 ซงเพมขนถง 16 องคกรในชวง 15 ป

(3) การจดประชมองคกรระดบรฐมนตรอาเซยนเฉพาะสาขา ในเสาหลกการเมองและความมนคงบางสวนและเสาหลกเศรษฐกจทงหมดนนจดประชมเปนประจาทกปปละ 1 ครง ในขณะทการประชมรฐมนตรอาเซยนดานกฎหมาย (ALAWMM) และการประชมตางๆ ในเสาหลกสงคมและวฒนธรรมมความถในการจดประชมตามากเพยง 2-3 ปตอครง องคกรอนๆ เชน “คณะมนตร” คณะกรรมาธการระหวางรฐบาลอาเซยนวาดวยสทธมนษยชน (AICHR) และคณะกรรมาธการอาเซยนดานสทธสตรและเดก (ACWC) จดประชมอยางนอย 2 ครงตอปซงมความถมากกวาทประชมระดบรฐมนตรตางๆ ทงนคณะกรรมการผแทนถาวรประจาอาเซยน (CPR) จะจดประชมอยางนอย 2 ครงตอเดอน

นอกจากนนหากพจารณาจากจานวนกจกรรมทตองดาเนนการตามแผนงานการจดตงประชาคมอาเซยนทงสามมถง 667 กจกรรม โดยแบงเปนประชาคมการเมองและความมนคงอาเซยน 142 กจกรรม ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน 291 กจกรรม และประชาคมสงคมและวฒนธรรม 234 กจกรรม

2) กระบวนการสรางสถาบนของอาเซยนเชงคณภาพ สามารถพจารณาไดจากการยกระดบและเพมความสาคญของการประชม การแปรเปลยนลกษณะความเปนสถาบนจากการปฏบต (practice) ปทสถาน (norm) ไปสลกษณะทเปนกฎเกณฑ (rule) ซงไดรบการประมวลขนในรปแบบเอกสาร

๑๓



ทางการเมอง (political documents) และตราสารทางกฎหมาย (legal instruments) รวมทงการเพมอานาจและบทบาทขององคการฯ โดยเฉพาะเลขาธการอาเซยนและสานกเลขาธการอาเซยน ดงมตวอยางตอไปน

(1) การยกระดบสถานะและเพมวาระของเลขาธการอาเซยน ซงแตเดมนนเปน “เลขาธการอาเซยนของสานกเลขาธการอาเซยน” (Secretary-General of ASEAN Secretariat) ปจจบนมสถานะเปน “เลขาธการอาเซยนของอาเซยน” (Secretary-General of ASEAN) ทมชนและสถานะเทยบเทารฐมนตร อกทงมวาระการดารงตาแหนงเพมขนจากแตเดมกาหนดไว 2 ป เปลยนเปน 3 ป และกลายมาเปน 5 ปทไมสามารถตออายไดในปจจบน เปนทนาสงเกตวา การกาหนดระยะเวลาการดารงตาแหนงยาวนานอกทงกาหนดไมใหตออายเชนนสะทอนถงการใหความสาคญอยางมากตอตาแหนงนและมงใหทกรฐสมาชกมโอกาสคดเลอกผแทนของตนเขามาดารงตาแหนงบรหารองคการอาเซยนอยางเทาเทยมกนเพอปองกนไมใหรฐสมาชกใดมบทบาท “ชนา” ในอาเซยนได

(2) การยกระดบการประชม โดยทประชมสดยอดซงเรมตนใน ค.ศ. 1976 ไดรบการยอมรบเปนสถาบนหรอองคกรหลกของอาเซยนใน ค.ศ. 1992 สวนตาแหนงประธานอาเซยน (Chairman of ASEAN) ทเรมขนใน ค.ศ. 2008-2009 โดยมประเทศไทยเปนสมาชกอาเซยนประเทศแรก ทดารงตาแหนง แตเดมนนรฐสมาชกจะหมนเวยนกนทาหนาทเพยงเปนเจาภาพ (host) จดการประชมสดยอดและการประชมตางๆ ในรอบปนน ซงมแตตาแหนง “ประธาน” คณะกรรมการประจาอาเซยน (ASEAN Standing Committee: ASC) ทมรฐมนตรตางประเทศของประเทศเจาภาพในปนนดารงตาแหนง นอกจากนนมการยกระดบความรวมมอเฉพาะสาขาใหมการประชมระดบรฐมนตรจากแตเดมทมเพยงการประชมระดบคณะกรรมการ เชน ทประชมรฐมนตรอาเซยนดานสตร เปนตน

(3) การแปรเปลยนลกษณะความเปนสถาบน อาเซยนมการปฏบตและปทสถานเกยวกบการอยรวมกน (coexistence) ในภมภาคมานบแตปฏญญากรงเทพฯ ทกอตงองคการอาเซยน ใน ค.ศ. 1967 ซงตอมาไดรบการประมวลขนเปนปทสถานทองหลกอธปไตยในสนธสญญาไมตรและความรวมมอแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Treaty of Amity and Cooperation in Southeast Asia: TAC) ค.ศ. 1976 ซงมกเรยกกนโดยรวมวา “วถอาเซยน” (ASEAN Way) เชน การไมใชหรอขมขวาจะใชกาลง การระงบขอพพาทโดยสนตวธ การไมแทรกแซงกจการภายใน เปนตน สงเหลานไดรบการบรรจเปนหลกการในกฎบตรอาเซยนและพธสารของ กฎบตรอาเซยนเรองกลไกระงบขอพพาท

๑๔



สาหรบตาแหนงประธานอาเซยนซงเกดขนใหมดงทกลาวมาแลวขางตนนน นบวามความสาคญตอ การกาหนดวาระอาเซยนของแตละรฐสมาชกทจะหมนเวยนกนทาหนาทในแตละปซงรวมกนผลกดนกระบวนการสรางสถาบนของอาเซยนใหมความตอเนอง เมอพจารณาในชวง 3 ปกวาทผานมานบแตทไทยดารงตาแหนงประธานอาเซยนกลาง ค.ศ. 2008 จนถงปลาย ค.ศ. 2009 เวยดนามใน ค.ศ. 2010 และอนโดนเซยใน ค.ศ. 2011 กนบวามความตอเนองในการดาเนนการตามกฎบตรอาเซยนอยางแขงขน โดยขอกาหนดในกฎบตรอาเซยนเกอบทงหมดไดเกดผลในทางปฏบตแลว

ในขณะท ค.ศ. 2012 ปนทกมพชาเปนประธานอาเซยนตองเรงดาเนนการตามกฎบตรอาเซยน ในประเดนทเหลอและเรมกาหนดวาระของตนเกยวกบอาเซยน เชน วาระพนมเปญวาดวยการสรางประชาคมอาเซยน, ปฏญญาพนมเปญวาดวยอาเซยน: หนงประชาคม หนงจดมงหมาย เปนตน ทงนแมการทาหนาทประธานอาเซยนของกมพชาจะสรางความผดหวงใหกบบางรฐสมาชกอาเซยนและบางคเจรจาของอาเซยน เนองจากไมสามารถออกแถลงการณรวม (Joint Communiqué) ของทประชมรฐมนตรตางประเทศอาเซยนเมอเดอนกรกฎาคม ค.ศ. 2012 แตกมพชากยงมโอกาสปลายปนอกครงในการประชมสดยอดอาเซยน ซงนอกจากการประชมสดยอดอาเซยนทจะจดขนระหวางสมาชกอาเซยนทงสบประเทศดวยกนแลว จะมการประชมสดยอดอาเซยนกบคเจรจาทสาคญในกรอบอาเซยน+1 อาเซยน+3 และการประชมสดยอดเอเชยตะวนออก (EAS)

สวนอก 3 ปขางหนาจนถงป ค.ศ. 2015 บรไนซงอนโดนเซยขอสลบวาระการดารงตาแหนง จะทาหนาทประธานอาเซยนใน ค.ศ. 2013 เมยนมารทขอสลบวาระดงกลาวกบลาวจะทาหนาทประธานอาเซยน ใน ค.ศ. 2014 และมาเลเซยจะทาหนาทนใน ค.ศ. 2015 ซงเปนทนาสงเกตวาในชวง ค.ศ. 2012-2014 สมาชกใหมของอาเซยนซงเปนประเทศขนาดกลางขนาดเลกจะเขามาทาหนาทประธานอาเซยนโดยเฉพาะเมยนมารนนจะเปนครงแรกททาหนาทนหลงจากพลาดโอกาสจดการประชมสดยอดอาเซยนเมอป ค.ศ. 2006 และเปนโอกาสสาคญของเมยนมารในการเปดประเทศสประชาคมโลกในฐานะรฐสมาชกอาเซยน ทงนการยอมใหม การสลบวาระการดารงตาแหนงประธานอาเซยนอาจจะพอแสดงใหเหนวา นอกจากความตอเนองของการทาหนาทประธานอาเซยนและรฐสมาชกไดหมนเวยนกนทาหนาทผลกดนวาระอาเซยนทงโดยรวมและของรฐสมาชกแลว ยงอาจมความยดหยนในการหมนเวยนกนทาหนาทตามความจาเปนและเงอนไขของภมภาคและของแตละรฐสมาชกไดอกดวย

ในสวนเลขาธการอาเซยนและสานกเลขาธการอาเซยน ไดรบการใหความสาคญมากขนในกระบวนการสรางสถาบนของอาเซยน นอกเหนอจากการเพมความสาคญของเลขาธการอาเซยนในเชงชน สถานะ และวาระการดารงตาแหนงดงทกลาวมาแลว ยงมความสาคญในอก 2 ประเดน ไดแก

๑๕



1) การแตงตงตาแหนงเลขาธการอาเซยนและรองเลขาธการอาเซยนใหเปนระบบมากขนเพอใหเกดการบรหารองคการใหมของสานกเลขาธการอาเซยน แตเดมนนในชวง ค.ศ. 1976-1992 เลขาธการอาเซยนซงยงมสถานะเปน “เลขาธการของสานกเลขาธการอาเซยน” ไดรบการแตงตงโดยทประชมรฐมนตรตางประเทศอาเซยน ทวานบแต ค.ศ. 1992 เลขาธการอาเซยนซงมสถานะเปน “เลขาธการของอาเซยน” แลวนนไดรบการแตงตงโดยทประชมสดยอดอาเซยน ในปจจบนเลขาธการเปนผเสนอแนะการแตงตงและพนจากหนาทของรองเลขาธการอาเซยนตอคณะมนตรประสานงานอาเซยนเพอใหความเหนชอบ และมจานวนรองเลขาธการอาเซยนเพมขนจาก 2 คนเปน 4 คน มวาระการดารงตาแหนง 3 ป โดย 3 คนทาหนาทชวยเลขาธการอาเซยนบรหารงานองคการอาเซยนในแตละสวนงานทจดกลมใหมตามแตละเสาหลก สวนอก 1 คนบรหารสวนงาน ทเรยกวา “กจการประชาคมและองคกร” (Community and Corporate Affairs) ในกฎบตรอาเซยนยงกาหนดไมใหเลขาธการอาเซยนและรองเลขาธการอาเซยนทงสคนมสญชาตเดยวกน เพอใหทกรฐสมาชกมโอกาสสงผแทนของตนเขามาทางานและเพมสมรรถนะทงตอผแทนเองและตอองคการอาเซยนซงเปนงานสวนรวมของทงประชาคมและภมภาค

2) การเพมบทบาทและมอบอานาจหนาทใหมใหแกเลขาธการอาเซยน ซงเลขาธการอาเซยนไดรบ การยอมรบในกฎบตรอาเซยนใหมสถานะเปนผบรหารและผแทนขององคการอาเซยนเขารวมประชมกรอบความรวมมอทสาคญ ซงการยนยนสถานะนเกดขนเปนครงแรกในการประชม เอเชย-ยโรป (ASEM) ครงท 7 ใน ค.ศ. 2008 กอนกฎบตรอาเซยนมผลใชบงคบในชวงปลายปนน อกทงในแตละปเลขาธการอาเซยนเขารวมประชม G20 พรอมกบผนาของประเทศทดารงตาแหนงประธานอาเซยน นอกจากนบทบาทและอานาจหนาทใหมอาจไดรบจากการรเรมมบทบาทของเลขาธการอาเซยนเชนในกรณพายไซโคลนนารกสซงเลขาธการอาเซยนไดเขาไปมบทบาทเชงรกเพออานวยความสะดวกการใหความชวยเหลอและเปนผประสานงานดานมนษยธรรมซงในประเดนหลงนทประชมสดยอดไดรบรองบทบาทดงกลาวในเวลาตอมา อยางไรกตาม สานกเลขาธการอาเซยนยงมขอจากดอยมากทงในเชงบคลากรและงบประมาณ เพราะในปนสานกเลขาธการอาเซยนมจานวนบคลากร 260 คน โดยเปนการคดเลอกแบบเปดกวางจากทกรฐสมาชกจานวน 79 คน และมงบประมาณ 15.763 ลานดอลลารสหรฐ หรอคดเปนเงนไทยประมาณ 495 ลานบาท โดยแตละรฐสมาชกจะบรจาคเงนสมทบอยางเทาเทยมกนหรอคดเปนรฐสมาชกละ 1.5763 ลานดอลลารสหรฐ ซงแมจะเพมขนกวาในป ค.ศ. 2007 กอนกฎบตรอาเซยนมผลใชบงคบซงสานกเลขาธการอาเซยนมงบประมาณ 9.048 ลานดอลลารสหรฐ (งบประมาณประจาป ค.ศ. 2007-2008) และบคลากรประมาณ 205 คน โดยเปนการคดเลอกแบบเปดกวางจากทกรฐสมาชกจานวน 52 คน แตกนบวายงคงนอยมากถาเทยบกบกจกรรมและภารกจทเพมขนของอาเซยนทงในปจจบน

๑๖



และในอนาคต และไมสามารถเทยบไดกบสหภาพยโรปซงมงบประมาณมากกวา 147.2 พนลานยโร หรอคดเปนเงนไทย 5.86 ลานลานบาท และมบคลากรประจาสานกเลขาธการจานวน 3,500 คน

ทงน วาทเลขาธการอาเซยนคนตอไปจากเวยดนาม คอ นาย Le Luong Minh ทจะไดรบการเสนอชอโดยเวยดนามในฐานะรฐสมาชกทสงผแทนหมนเวยนกนเขาทาหนาทดงกลาวเพอแตงตงอยางเปนทางการ โดยทประชมสดยอดอาเซยนปลายป ค.ศ. 2012 นตามขอเสนอแนะของทประชมรฐมนตรตางประเทศอาเซยน นบเปนเลขาธการอาเซยนคนแรกของเวยดนามทจะมาดารงตาแหนงดงกลาวซงปจจบนดารงตาแหนงรฐมนตรชวยวาการกระทรวงการตางประเทศเวยดนามและเคยดารงตาแหนงเอกอครราชทตเวยดนามประจาสหประชาชาตและเปนประธานคณะมนตรความมนคงแหงสหประชาชาตถง 2 สมย (เดอนกรกฎาคม ค.ศ. 2008 และเดอนตลาคม ค.ศ. 2009) ซงจะมาดารงตาแหนงเลขาธการอาเซยนระหวางป ค.ศ. 2013-2017 ตอจาก ดร.สรนทร พศสวรรณ เลขาธการอาเซยนคนปจจบนทดารงตาแหนงมานบแตป ค.ศ. 2008 และใกลจะหมดวาระลงในสนป ค.ศ. 2012 น

2. “สถาบน” ของประชาคมอาเซยน

การจะเขาใจถงความเปน “สถาบน” ของประชาคมอาเซยนไดนน ควรจะเรมตนจากความหมายของ “ประชาคมอาเซยน” (ASEAN Community) ซงอาจแยกแยะไดใน 2 ลกษณะ คอ ประชาคมแหงรฐ และความเปนประชาคมระหวางผคน9

1) อาเซยนในฐานะประชาคมแหงรฐ นมงเนนประชาคมอาเซยนในฐานะเปนการจดองคการ ในรปแบบทางการตามหลกวชาองคการระหวางประเทศ ซงเปนทงการจดระเบยบความสมพนธระหวางรฐสมาชก และการจดระบบบรหารองคการ ประชาคมในความหมายน คอ ความสมพนธทางสงคมทมรากฐานอยบนจตวญญาณ (spirit) แบบกลม มความรสกสวนตว มอารมณรวมทรสกถงความเปนสวนหนงของสวนรวม อารมณความรสกทวาน ไดแก ความรสกรวมทกขรวมสข (solidarity) ปทสถานของความสมพนธนจะมาจากขนมประเพณ ความคดจตใจ และศาสนา ซงแตกตางไปจากการสมาคมของรฐ (association) ซงเปนเพยงความสมพนธแบบสรางขนอยาง “จาลอง” หรอ “เทยม” ซงสามารถมไดหลากหลายเรองโดยไมจาเปนตองมความรสกรวมวาเปน “ประชาคม” เดยวกน และมกเปนการรอมชอมผลประโยชนซงมแรงผลกดนมาจากหลกเหตผล

9 นกวชาการไทยบางทานเลอกใชคาวา “ชมชนอาเซยน” โดยองกบแนวคด “ชมชนจนตกรรม” ซงเปนการเลอกคาแปลในภาษาไทยของแนวคด “Imagined Communities” ของ Benedict Anderson โดยสวนตวผเขยนเหนตางออกไปโดยนาจะแปลแนวคดดงกลาววา “ประชาคมในจนตนาการ” อยางไรกตาม เรองการแปลคาวา Community ยงไมมขอยตในวงวชาการไทยเพราะขนอยกบบรบทของการใชคาดงกลาว

๑๗



และปทสถานโดยผทเกยวของตกลงกนในเรองดงกลาวอยางเสรและสามารถเปนทงคปรปกษและ ผทเกอกลในเวลาเดยวกนได

2) อาเซยนในฐานะความเปนประชาคมระหวางผคน ซงความหมายนมงเนนการเปนประชาคมทองกบพนททางสงคมซงมทงมตทางศาสนา วฒนธรรม ชาตพนธ รวมทงปฏสมพนธระดบประชาชน ซงคาวา “ประชาชนอาเซยน” นนในเอกสารทางการของอาเซยนใชคาในภาษาองกฤษวา “peoples of ASEAN” ซงเปนทนาสงเกตวาคาวา peoples ซงเปนพหพจนในทนใชในความหมายของ “เราบรรดาประชาชนของรฐสมาชกของสมาคมแหงประชาชาตเอเชยตะวนออกเฉยงใต (อาเซยน)” ดงปรากฏอยในอารมภบทยอหนาแรกของกฎบตรอาเซยน นอกจากนแนวคดประชาคมอาเซยนทมประชาชนเปนศนยกลางยงคงไดรบการกลาวถงโดยองคาภาษาองกฤษทใชแตกตางกนอยระหวาง “people-centered” ซงเปนแนวคดของภาคประชาสงคมทมงเนนใหประชาชนเขามามสวนรวมในกระบวนการตดสนใจของอาเซยน กบ “people-oriented” ซงเปนแนวคดของผแทนรฐบาลประเทศสมาชกอาเซยนทมงใหรฐดาเนนนโยบายโดยคานงถงผลประโยชนและเรองของประชาชนเปนสาคญ

ทงสองขอนปรากฏอยในโครงการประชาคมอาเซยนซงหมายถงโครงการบรณาการทรเรมโดยรฐอนมกจกรรมรวมกนแบงออกเปน 3 ประชาคม 3 เสาหลกทมเปาหมายหลก ไดแก (1) “ประชาคมทมนคง” (Security Community) ซงมความหมายบางสวนใกลเคยงกบแนวคดในชอเดยวกนนของ Karl Deutsch ในลกษณะทอาเซยนนนเปนประชาคมทปลอดสงคราม รฐสมาชกไมคดทาสงครามรกรานระหวางกนอก แตมากไปกวานนอาเซยนจะตองคานงถงความมนคงทมลกษณะครอบคลม (comprehensive security) ทงในเชงการรบมอและจดการกบภยคกคามแบบเดมและภยคกคามแบบใหม (2) ประชาคมทเปนตลาดและฐาน การผลตเดยวกนทมความสามารถทางการแขงขนในกระแสโลกาภวตนทางเศรษฐกจ ซงนบเปนการมงไป ในทศทางเดยวกบสหภาพยโรปในอดตทสรางตลาดเดยวในชวง ค.ศ. 1986-1992 และ (3) ประชาคมทเอออาทร ซงคาวา “เอออาทร” นกนความทงคาวา “sharing” และ “caring” ทอาเซยนใชในแนวคด “One Caring and Sharing Community” ตามทปรากฏในอารมภบทของกฎบตรอาเซยน ซงนาจะหมายถงการทประชาชนของอาเซยนมความอยดกนดไดรบสวสดการทเพยงพอ

การกาหนดเปาหมายในลกษณะขางตนนบเปนเรองทอาเซยนพยายามมาโดยตลอดในการจะบรรลเปาหมายในแตละชวงเวลาในลกษณะของเอกสารทอาเซยนเรยกวา “เอกสารทางการเมอง” (political documents) หรอทบางตารากฎหมายระหวางประเทศเรยกวา “เอกสารทางการทต” (diplomatic

๑๘



documents) ซงปรากฏทงในรปแบบของปฏญญา (declaration)10 วสยทศน (vision)11 หรอตอมามการออกแผนปฏบตการหรออาจจะเรยกวาแผนงาน (action plan, action programme, blueprint, work plan) ประกอบดวย12 แบบแผนนยงดาเนนมาจนถงกฎบตรอาเซยน ค.ศ. 2008 ทมแผนงานการจดตงประชาคมอาเซยนทงสาม ค.ศ. 2008-2015 (ระหวางป ค.ศ. 2007-2009) และปฏญญาบาหลวาดวยเรองประชาคมอาเซยนในประชาคมโลก: ขอตกลงบาหลฉบบท 3 ค.ศ. 2015-2022 (ค.ศ. 2011) ประกอบดวย หากพจารณาไลเรยงเอกสารเหลานมาเปนลาดบนนจะเหนวามการเปลยนแปลงจากการเนนประเดนเฉพาะทพอจะรวมมอกนไดมาเปนความรวมมอทเปนระบบและมลกษณะครอบคลมมากขน

การสรางประชาคมอาเซยนดวยกระบวนการสรางสถาบนของอาเซยนนมบทเรยนจากชวงววฒนาการทผานมาทไมสามารถบรรลผลไดตามเปาหมายทกาหนด ดงนนในปจจบนอาเซยนจงอยในกระบวนการจดองคการในรปแบบทางการเพอใหมลกษณะทสอดคลองกนมากขนทงดวยการปรบโครงสราง (restructuring) และผลกดนใหเกดการผนกตว (consolidation) ของอาเซยน กระบวนการนประกอบดวย 3 สวนทเชอมโยงกน ไดแก (1) การประสานงาน (coordination) และการทางานรวมกน (collaboration) โดยมองคกรททาหนานทงคณะมนตรประสานงานอาเซยน คณะมนตรประชาคมทงสาม คณะกรรมการผแทนถาวรประจาอาเซยน เลขาธการอาเซยนและสานกเลขาธการอาเซยน เปนตน (2) การตดตามผล (monitoring) โดยเฉพาะโดยเลขาธการอาเซยนและสานกเลขาธการอาเซยนทงทอยระหวางดาเนนการโดยแตละรฐสมาชกหลงมขอตดสนใจ รวมทงผลสบเนองจากเรองนนๆ และ (3) การดาเนนการ (implementation) และการปฏบตตาม (compliance) ซงตองอาศยทงกลไกเชงสถาบนของอาเซยนทมอยทงหมดและความยนยอมของรฐทจะใหความรวมมอรวมใจกนโดยมกฎบตรอาเซยนเปนกรอบอางองทงทางกฎหมายและทางสถาบน ทงสามสวนนดาเนนการอยบนพนฐานของปทสถานทงทไดรบการประมวลขนในรปแบบเอกสารและอยระหวางการพฒนาแนวคด กฎเกณฑตางๆ โดยเฉพาะทระบอยในตราสารทางกฎหมายทมผลผกพน และระบอบกฎเกณฑทงหลายของอาเซยนซงมทงทเรมปรากฏขนใหมในบางประเดนและบางสวนมประสทธผลในการวางกฎระเบยบเรองตางๆ

10 ตวอยางเชน ปฏญญากรงเทพฯ (Bangkok Declaration) หรอปฏญญาอาเซยน (ASEAN Declaration) ค.ศ. 1967 ปฏญญาความสมานฉนทแหงอาเซยนหรอปฏญญาวาดวยความรวมมออาเซยน (Declaration of ASEAN Concord) ค.ศ. 1976 ปฏญญาสงคโปร (Singapore Declaration) ค.ศ. 1992 ปฏญญาบาหลวาดวยขอตกลงอาเซยนฉบบท 2 ค.ศ. 2003 11 ตวอยางเชน วสยทศนอาเซยน 2020 (ASEAN Vision 2020) 12 ตวอยางเชน แผนปฏบตการฮานอย ค.ศ. 1999-2004 (ค.ศ. 1998) ซงออกมาตามหลงวสยทศนอาเซยน 2020 (ค.ศ. 1997) และแผนปฏบตการเวยงจนทน ค.ศ. 2004-2010 (ค.ศ. 2004) ซงออกมาตามหลงปฏญญาบาหลวาดวยขอตกลงอาเซยนฉบบท 2 (ค.ศ. 2003) ทงนป ค.ศ. ในวงเลบคอปทออกเอกสารดงกลาว

๑๙



นอกจากน การจะทาใหเกดประชาคมอาเซยนทแทจรงไดนน จาเปนตองผลกดนใหอาเซยนมคณคาหรอคานยมรวมกนบางอยางในลกษณะ “ประชาคมแหงคณคา” (a community of values) ซงนบเปนเปาหมายหนงของประชาคมการเมองและความมนคงอาเซยนทมงการสรางประชาคมทมกตกาและมการพฒนาคานยมและบรรทดฐานรวมกน ตวอยางของคณคาทจะยดมนรวมกนนปรากฏอยในกฎบตรอาเซยน ทงในอารมภบท ความมงประสงค (ขอ 1.7) หลกการ [ขอ 2.2 (h)-(i)] ไดแก หลกการแหงประชาธปไตย หลกนตธรรม ธรรมาภบาล สทธมนษยชนและเสรภาพขนพนฐาน

โดยเฉพาะในประเดนสทธมนษยชนซงครอบคลมทงการเคารพ คมครอง และสงเสรมนน อาเซยนไดมความพยายามมาอยางยาวนานซงตลอดมาถกปฏเสธจากบางรฐสมาชกในการกลาวถงประเดนน แตในปจจบนไดบรรลผลสาเรจในการจดตงองคกรสทธมนษยชนอาเซยนทเรยกวา “คณะกรรมาธการระหวางรฐบาลอาเซยนวาดวยสทธมนษยชน” (AICHR) รวมทงคณะกรรมาธการอาเซยนดานสทธสตรและเดก (ACWC) ซงคณะกรรมาธการ AICHR ชดปจจบนทมวาระการดารงตาแหนง 3 ปและใกลจะหมดวาระลงในปนมภารกจสาคญในการยกรางปฏญญาสทธมนษยชนอาเซยน (ASEAN Human Rights Declaration) อยางไรกตาม อาเซยนเองมการเลอกรบหลกการหรอปทสถานในระดบโลก เชน กฎบตรอาเซยนขอ 2.2 (j) ระบถงหลกการ ทรฐสมาชกจะยดถอกฎบตรสหประชาชาตและกฎหมายระหวางประเทศทรฐสมาชกยอมรบโดยระบถงกฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศ (international humanitarian law) แตไมไดระบถงกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ (international human rights law)

การสรางความเปน “สถาบน” ของประชาคมอาเซยนในทนจาเปนตองคานงถงสภาพความเปนจรง ในการรวมตวของรฐสมาชกซงแมจะมความรสกใกลชดเปนสวนหนงของอาเซยนและของภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตมากเพยงใด แตละรฐสมาชกอาเซยนกยงคงเปนรฐอธปไตยทยอมมขอพพาทขดแยงกน ในเรองตางๆ ได นบแตเรองดนแดนไปจนถงประเดนปญหาทเกดขนจากการ บรณาการโดยเฉพาะดานเศรษฐกจ ดงนนกฎบตรอาเซยนจงมการกาหนดประเดนและขอบเขตของขอพพาททเกยวของ รวมทงเครองมอในการระงบขอพพาทออกเปน 4 ขอ ไดแก

1) ขอพพาททเกยวของกบการตความหรอการใชกฎบตรอาเซยนและตราสารอนๆ ใหใชพธสาร กฎบตรอาเซยนวาดวยเรองกลไกระงบขอพพาท (DSMP) ซงอยระหวางรอการใหสตยาบน

2) ขอพพาททมไดเกยวของกบการตความหรอการใชตราสารอาเซยนใดๆ ใหใชสนธสญญาไมตรและความรวมมอแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต (TAC) ค.ศ. 1976 รวมทงกฎการดาเนนงานของสนธสญญานนๆ

๒๐



3) ขอพพาททเกยวของกบการตความหรอการใชความตกลงทางเศรษฐกจของอาเซยนใหใชพธสารวาดวยกลไกระงบขอพพาทดานเศรษฐกจของอาเซยน (ASEAN Protocol on Enhanced Dispute Settlement Mechanism: EDSM) ค.ศ. 2004 เวนแตกาหนดไวเปนอยางอนเปนการเฉพาะ

4) ตราสารเฉพาะของอาเซยนใหใชกลไกและขนตอนการดาเนนการตามทกาหนดไวเฉพาะในตราสารนนๆ

กลาวแตเฉพาะเครองมอในการระงบขอพพาทตามขอ 1 อนไดแก พธสารกฎบตรอาเซยนวาดวยเรองกลไกระงบขอพพาทซงนบเปนกลไกทเพงเกดขนใหมนน จะมเอกสารแนบทาย 6 ฉบบในรปแบบของกฎ (Rules) ซงเปนการดาเนนการตามขออางองทเกยวของในกฎบตรอาเซยนโดยในเบองตนใหใชการสนทนา การปรกษา และการเจรจาระหวางคพพาท จากนนจงใชรปแบบทกาหนดอยในเอกสารแนบทายแตละฉบบเรยงตามลาดบ ไดแก การใชคนกลางทนาเชอถอ การไกลเกลย การประนประนอม อนญาตโตตลาการ การเสนอขอพพาททมอาจระงบไดใหทประชมสดยอดอาเซยนพจารณา และการเสนอเรองการไมปฏบตตาม ใหทประชมสดยอดอาเซยนตดสน

จะเหนไดวารปแบบเหลานโดยพนฐานแลวสอดคลองกบการระงบขอพพาทโดยสนตวธตามกฎหมายระหวางประเทศทงทางการเมองและทางการศาล โดยอาจจะมลกษณะเฉพาะ คอ กรณขอพพาท ทมอาจระงบได และการไมปฏบตตาม ซงทประชมสดยอดอาเซยนจะมบทบาทสาคญในการพจารณาและตดสนซงจะมความเกยวโยงกบวธการตดสนใจดงทจะไดกลาวในสวนถดไป แตในทางวชาการนนมการใหทศนะทนาสนใจวา กลไกระงบขอพพาทเหลานมขนเปนแรงจงใจเพอใหคพพาททเปนรฐสมาชกพยายามตกลงระงบขอพพาทระหวางกนใหไดโดยเฉพาะอยางยงกรณทเปนขอพพาททวภาค แตหากขอพพาทนนบานปลายและกลายเปนปญหาหรอความกงวลรวมกนของทงภมภาคกมกลไกเหลานใหเลอกใชไดตามความเหมาะสม โดยไมไดจากดสทธของคพพาททจะใชกลไกของสหประชาชาตหากตกลงยนยอมกนได

3. กระบวนการสรางสถาบนหลงกฎบตรอาเซยน ค.ศ. 2008: ความสมพนธแบบใหมระหวางรฐกบองคการฯ

โดยทวไปองคการอาเซยนกบรฐสมาชกจะทางานรวมกนใน 2 พนท คอ ในทประชมตางๆ ของอาเซยน และในการทางานระหวางเลขาธการอาเซยนกบคณะกรรมการผแทนถาวรประจาอาเซยนทสานกเลขาธการอาเซยน ณ กรงจาการตา ซงเงอนไขใหมทเกดขนจากกระบวนการสรางสถาบนของอาเซยนตามกฎบตรอาเซยนดงทไดกลาวมาแลวนน ทาใหอาเซยนแมจะยงไมถงขนเปน “ธรรมนญ” ของภมภาค แตกไดเปนสวนสาคญในนโยบายของรฐสมาชกซงตองมการจดตงกลไกและปรบโครงสรางหนวยงานภาครฐซงอาจจะไดรบความสาคญมากบางนอยบางตามแตเงอนไขของแตละรฐสมาชก กรณของไทยในปจจบนมการเรงจดตงหนวยงานทดแลเรองอาเซยนหรอทเรยกวา “ASEAN Unit” ในแตละกระทรวงรวมทงหนวยงานตางๆ และ

๒๑



หนวยงานยอยในระดบรองลงมา นอกจากนเรองอาเซยนยงปรากฏอยในคาแถลงนโยบายของรฐบาลและแผนการบรหารราชการแผนดน แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) ซงแมเอกสารเหลานอาจจะมการระบถงอาเซยนมาแลวแตกไมไดใหความสาคญมากเทากบในปจจบน อกทงมคณะกรรมการอาเซยนแหงชาตทมรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศเปนประธาน ซงนบเปนความพยายามของภาครฐไทยในการเตรยมพรอมรองรบประชาคมอาเซยน

ความสมพนธแบบใหมน ทาใหเกดความจาเปนทตองหนมาพจารณาถงวธการตดสนใจแบบพหภาคของอาเซยนซงจะยงสาคญขนเพราะการทางานรวมกนในอาเซยนจะไมสามารถเปนเรองทตดสนโดยฝายเดยวแบบเอกภาคไดอกตอไป ปจจบนอาเซยนยงคงยดมนกบวธการตดสนใจหลกทมอย ไดแก ฉนทามต (consensus) และการปรกษาหารอ (consultation) ซงกาหนดอยในกฎบตรอาเซยน เปนทนาวเคราะหวา ทงสองวธการทสามารถใชรวมกนไดนกนบวาพอจะเปนแรงผลกดนการทางานรวมกนของรฐสมาชก เพราะในทางหนงฉนทามตจะทาใหรฐสมาชกมภาระรบผดชอบ (accountability) จากกระแสกดดนในระดบเดยวกน (peer pressure) สวนในอกทางหนงการปรกษาหารอนนนบวาเปนวธการทนาจะเหมาะสมตอเรองทมผลกระทบอยางรายแรงตอผลประโยชนรวมกนของอาเซยน

อยางไรกตาม ในกฎบตรอาเซยนกเปดชองใหสามารถใชวธการตดสนใจแบบอน โดยขอ 20.2 ระบวา “หากไมสามารถหาฉนทามตได ทประชมสดยอดอาเซยนอาจตดสนใจวาจะทาการตดสนใจเฉพาะเรองนนอยางไร” ซงในอดตอาเซยนไดพฒนาวธการตดสนใจทางการเมองทางเลอกไว เชน คณะอครมนตร (High Council) ตามสนธสญญาไมตรและความรวมมอแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต (TAC) ค.ศ. 1976 ซงประกอบดวยผแทนระดบรฐมนตรจากอครภาคผทาสญญาแตละฝายเพอระงบขอพพาทโดยสนตวธ และแนวคด “ASEAN Troika” ค.ศ. 1999 ซงเปนกลมผประสานงานเฉพาะกจในระดบรฐมนตร 3 คน ประกอบดวย ประธานคณะกรรมการประจาอาเซยน (ASC) คนทดารงตาแหนงมากอนหนา คนทดารงตาแหนงปจจบน และคนทจะดารงตาแหนงในอนาคต สวนในดานเศรษฐกจมวธการตดสนใจ เชน ฉนทามต “ทจะไมทา” (Negative Consensus) ระบอยในกลไกระงบขอพพาทดานเศรษฐกจของอาเซยน (EDSM) ซงเปน การกาหนดใหตองดาเนนการในเรองนนๆ ยกเวนมฉนทามตตอตานในเรองดงกลาว และหลกความยดหยนซงม 2 รปแบบ ไดแก รปแบบอาเซยนทไมรวมสมาชกบางรฐ (ASEAN Minus X) และรปแบบทสองรฐสมาชกเรมบรณาการแบบทวภาคกอน (2 Plus X) ซงเปนการดาเนนการตามขอผกพนดานเศรษฐกจ โดยมการเสนอใหใชกบประเดนหรอโครงการความรวมมอของอาเซยน แตตามกฎบตรอาเซยนนนตองไดฉนทามตกอนใชรปแบบการเขารวมแบบยดหยนทรวมถง ASEAN Minus X ทงหมดนแมทผานมาจะไมเคยถกนามาใชในทางปฏบต แตในอนาคตนนรฐสมาชกอาจหนกลบมาคดรวมกนทจะประยกตใชวธการเหลานและอาจรวมไปถงวธการ ทอาเซยนไมเคยคดจะทดลองใชมากอน เชน วธการลงคะแนนเสยง (voting) ได หากมความจาเปนทจะตองเรง

๒๒



บรณาการบางเรองรวมกนโดยเฉพาะในดานประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) หรอในการแกไขขอพพาททางการเมองซงปญหาขอพพาทในทะเลจนใตทอาจเปนตวอยางชวนใหคดในเรองน

กระบวนการสรางสถาบนของอาเซยนทเขมแขงเพอใหเกดการผนกตวรวมกนของรฐสมาชกในรปแบบองคการระหวางประเทศนจะทาใหอาเซยนมสมรรถนะมากขนในการดาเนนการตาม 3 ยทธศาสตรของอาเซยนยคหลงกฎบตรอาเซยนซงพฒนามาจากแนวคดทปรากฏในเอกสารของอาเซยนและคากลาวของ ดร. สรนทร พศสวรรณ ในหลายโอกาส โดยไลระดบไปจากยทธศาสตรภายในอาเซยน ยทธศาสตรระดบภมภาค ยทธศาสตรระดบโลกตามลาดบ ไดแก (1) การเชอมโยงระหวางกนในอาเซยน (ASEAN Connectivity) ซงเปนการมงบรณาการเชงลกภายในดวยการเชอมโยงทงในดานกายภาพ กฎระเบยบ และระหวางประชาชน โดยมคณะกรรมการประสานงานการเชอมโยงในภมภาคอาเซยน (ACCC) เปนองคกรททาหนาทดแลเรองดงกลาว ซงจะมการพฒนาไปสการเชอมโยงกบภายนอกภมภาคตามแนวคด “Connectivity Plus” (2) ความเปนศนยกลางของอาเซยน (ASEAN Centrality) หรออกนยหนง คอ การมบทบาทนาของอาเซยนในโครงสรางสถาปตยกรรมภมภาคทอยในขนววฒนาการทงในกรอบ ASEAN Regional Forum (ARF) อาเซยน+1 อาเซยน+3 การประชมรฐมนตรกลาโหม+8 การประชมสดยอดเอเชยตะวนออก (EAS) คณะกรรมการผแทนถาวรอาเซยน+3 ฯลฯ และ (3) ประชาคมอาเซยนในประชาคมโลก (ASEAN Community in a Global Community of Nations) ซงหมายถง การทอาเซยนสามารถแสดงทาทรวมและมสมรรถนะในประเดนระดบโลกทเปนผลประโยชนและความหวงใยรวมกนอยางเชนในกรอบสหประชาชาต การประชม G20 เปนตน

กลาวโดยสรป อาเซยนไมอาจคงการเปนองคการฯ แบบหลวมๆ ดงสญลกษณ “รวงขาว” ไดอกตอไปแตอาจจะรกษาความยดหยนไวได เพราะกระบวนการสรางสถาบนของอาเซยนทเกดขนมาตลอด 45 ปนน จะทาใหอาเซยนมการผนกตวกระชบแนนมากขนซงตามแนวคดสถาบนระหวางประเทศทวทยานพนธนเลอกใชนนชวยอธบายใหเหนอยางชดเจนวาโครงสรางองคการอาเซยนทเขมแขงมกลไกเชงสถาบนทมประสทธภาพและประสทธผลโดยเชอมโยงกบองคประกอบความเปนสถาบนอน อนไดแก การปฏบต ปทสถาน และการเพมมตดานกฎเกณฑใหกบอาเซยนมากยงขนนนจะทาใหอาเซยนสามารถกาหนดตาแหนงแหงทตามแนวคดภมภาคนยมใหมซงเปนกระแสทเชอมโยงและมปฏสมพนธกบภมภาคนยมอนๆ ทเกดขนทวโลก นอกเหนอไปจากกระแสโลกาภวตนและภมภาคาภวตนซงเปนบรบทสาคญของววฒนาการขององคการระหวางประเทศทวโลกในปจจบน การศกษากระบวนการสรางสถาบนของอาเซยนทในขณะนมจดหมายปลายทางคอการสรางประชาคมอาเซยนสามารถสรปบทเรยนและขอเสนอไดเปน 3 ประการ ไดแก

1) วทยานพนธนเปนการศกษาพฒนาการอาเซยนในชวงเวลา 45-48 ปหรอเกอบครงศตวรรษ ซงไดแสดงใหเหนถงแนวโนมและกระบวนการในการสรางสถาบนทงในอดตและในอนาคตขององคการ

๒๓



อาเซยนโดยไมไดองวธการอธบายตามเหตการณตางๆ เพยงอยางเดยว ซงอาจจะไมสามารถอธบายกระบวนการสรางสถาบนตลอดชวงเวลานานเกอบครงศตวรรษได

2) การศกษานพบวา การสรางประชาคมอาเซยนเปนกระบวนการสรางสถาบนทตอเนองไมหยดนง แตมจงหวะกาวชาเรวหรอสะดดบางตามบรบทโลกและสถานการณภมภาครวมทงเงอนไขและการเมองภายในของแตละรฐสมาชกหรอประเทศคเจรจาทเกยวของทอาจจะเขามามบทบาทกาหนดทศทางได

3) กระบวนการทตอเนองในการสรางสถาบนของอาเซยนนนบเปนปจจยสาคญทจะชวยใหประเทศไทยและสมาชกอาเซยนสามารถเขามามสวนรวมออกแบบสถาบนและกระบวนการตดสนใจ เพอกาหนดทศทางของประชาคมอาเซยนในอนาคตไดอยางเหมาะสมตามยทธศาสตรของประเทศ รวมทงแสวงหารปแบบของ “ธรรมาภบาลภมภาค” (Regional Governance) รวมกนระหวางรฐ เอกชน ประชาสงคม ฯลฯ ตอไป

บรรณานกรมคดสรร

กรมอาเซยน. อาเซยนไฮไลทส 2554. กรงเทพฯ: ผแตง, 2554.

กว บานไท, “ดร.สรนทร กบประชาคมอาเซยน (1),” คอลมน คดอยางไท, เนชนสดสปดาห, 1043 (25 พฤษภาคม 2555), น. 82.

กว บานไท, “อาเซยนหลงหกหรอถกหกหลง,” คอลมน คดอยางไท, เนชนสดสปดาห, 1051 (20 กรกฎาคม 2555), น. 90

กว บานไท, “ไทยกบประชาคมอาเซยน (นาเบอ),” คอลมน คดอยางไท, เนชนสดสปดาห, 1056 (24 สงหาคม 2555), น. 90.

ขจต จตตเสว. อาณาบรเวณชายแดนไทยในศตวรรษท 21: ปญหาและบรบทใหมของนโยบายตางประเทศไทย ตอเพอนบาน. รายงานวจยฉบบสมบรณ, โครงการวจยไดรบทนอดหนนการวจยจาก คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2552. ตพมพเผยแพรเปนบทความใน “อาณาบรเวณชายแดนไทยในศตวรรษท 21: ปญหาและบรบทใหมของนโยบายตางประเทศไทยตอเพอนบาน,” รฐศาสตรสาร, 30:3 (ก.ย. - ธ.ค. 2552), น. 1-151.

๒๔



ขจต จตตเสว. โครงการ นโยบายและความสมพนธระหวางประเทศของไทยในปจจบน: ประเทศไทย บนเวทโลกและเวทโลกในประเทศไทยในตนศตวรรษท 21 (2 ล.). รายงานวจยฉบบสมบรณ, สนบสนนโดย สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.), 2553.

ขจต จตตเสว. องคการระหวางประเทศ (องคการระหวางประเทศในกระแสโลกาภวตนและภมภาคาภวตน) (พมพครงท 2, แกไขปรบปรง). กรงเทพฯ: วญญชน, 2553.

จตรนต ถระวฒน. กฎหมายระหวางประเทศ (พมพครงท 3, แกไขเพมเตม). กรงเทพฯ: วญญชน, 2555.

จลชพ ชนวรรโณ. สสหสวรรษท 3: กระแสเศรษฐกจการเมองโลกทไรพรมแดน (พมพครงท 2, ปรบปรงใหม). กรงเทพฯ: โรงพมพชวนพมพ, 2544.

ชาตชาย เชษฐสมน. ประชาคมอาเซยน (ASEAN Community): ผลกระทบตอกฎหมายไทย. กรงเทพฯ: วญญชน, 2555.

ถนด คอมนตร. “อาเซยน: อดต ปจจบน อนาคต,” ใน โครน เฟองเกษม, คมกรช วรคามน, ประภสสร เทพชาตร และ ศรพร วชชวลค (บรรณาธการ), รวมงานเขยนและปาฐกถา เรองการตางประเทศ ของไทยจากอดตถงปจจบน (ล. 2, น. 105-112). กรงเทพฯ: ธาราฉตรการพมพ, 2542.

ประภสสร เทพชาตร. ประชาคมเอเชยตะวนออก. กรงเทพฯ: เสมาธรรม, 2553.

ประภสสร เทพชาตร. ประชาคมอาเซยน. กรงเทพฯ: เสมาธรรม, 2554.

พษณ สวรรณะชฎ. สามทศวรรษอาเซยน (ชาญวทย เกษตรศร และ กาญจน ละอองศร, บรรณาธการ). ไดรบ ทนอดหนนจาก สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). กรงเทพฯ: มลนธโครงการตารา สงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2540.

ไพศาล หรพาณชยกจ. เอเชยตะวนออกบนเสนทางสการเปนประชาคม. ไดรบทนอดหนนจาก สานกงาน กองทนสนบสนนการวจย (สกว.). กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2553.

สรชย ศรไกร. “กาเนดอาเซยน: ความลบและปรศน [บทคดยอ],”: นาเสนอในการประชมรฐศาสตรและ รฐประศาสนศาสตรแหงชาต ครงท 13 หวขอ “ประชาคมอาเซยน: ความจรง ความหวง หรอความฝน?” ณ ศนยประชมบางกอกคอนเวนชนเซนเตอร เซนทรลเวลด, กรงเทพฯ, 27 สงหาคม 2555.

สานกเลขาธการอาเซยน. กฎบตรอาเซยน. กรงเทพฯ: ศนยประสานงานสานกเลขาธการอาเซยนประจา ประเทศไทย.

๒๕



สรนทร พศสวรรณ (ผบรรยาย). อาเซยน: โอกาสและความทาทายสาหรบเยาวชนไทย [วสดบนทกเสยง]. การบรรยายพเศษในวชา ร.290 องคการระหวางประเทศ คณะรฐศาสตร, อาคารเรยนรวม สงคมศาสตร, ศนยรงสต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 27 มกราคม 2552.

อนสรณ ชยอกษรเวช. “กระบวนการสรางสถาบนของอาเซยน ค.ศ. 1967-2008: บทศกษาเบองตน,” ใน มหาวทยาลยมหาสารคาม, วทยาลยการเมองการปกครอง. รวมบทความวชาการและงานวจย การประชมวชาการรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแหงชาตครงท 11 (พ.ศ.2553) (น. 2295-2321). มหาสารคาม: อภชาตการพมพ, 2554.

Acharya, Amitav. Constructing a security community in Southeast Asia: ASEAN and the problem of regional order (2nd ed.). London: Routledge, 2009.

ASEAN Secretariat. The ASEAN Charter. Jakarta: Author, 2008.

ASEAN Secretariat. Roadmap for an ASEAN Community 2009-2015. Jakarta: Author, 2009.

ASEAN Secretariat. ASEAN annual report 2008-2009. Jakarta: Author, 2009.


ASEAN Secretariat, ASEAN annual report 2010-2011. Jakarta: Author, 2011.


Badie, Bertrand; Berg-Schlosser, Dirk, an d Morlino, Leonardo (Eds.). International Encyclopedia of Political Science (8 vols.). Thousand Oaks, CA: SAGE, 2011.

Baylis, John; Smith, Steve, and Owens, Patricia (Eds.). The globalization of world politics: An introduction to international relations (5th ed.). Oxford: Oxford University Press, 2011.

Chaiwat Khamchoo. “ASEAN and Japan’s new role in Southeast Asian,” in K.S. Sandhu; Sharon Siddique et al. (Comps.), The ASEAN reader (pp. 474-481). Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 1992.

Dent, Christopher M. East Asian regionalism. London: Routledge, 2008

Duffield, John. “What are international institutions?,” International Studies Review, 9:1 (Spring 2007), pp. 1-22.

๒๖



Emmerson, Donald K. (Ed.). Hard choices: Security, democracy and regionalism in Southeast Asia. Stanford, CA: Stanford University, The Walter H. Shorenstein Asia-Pacific Research Center, 2008.

Hänggi, Heiner; Roloff, Ralf, and Rüland, Jürgen (Eds.). Interregionalism and International Relations. London: Routledge, 2006

Held, David, and McGrew, Anthony (Eds.). The global transformations reader: An introduction to the globalization debate (2nd ed.). Cambridge [England]: Polity Press, 2003.

Henry, Laurence. “The ASEAN Way and community integration: Two different models of regionalism,” European Law Journal, 13:6 (November 2007), pp. 857-879.

Hettne, Björn; Inotai, András, and Sunkel, Osvaldo (Eds.). Globalism and the new regionalism. Basingstoke [England]: Macmillan, 1999.

Hurrel, Andrew (2007). On global order: Power, values, and the constitution of international society. Oxford: Oxford University Press.

Karns, Margaret P., and Mingst, Karen A. International organizations: The politics and processes of global governance (2nd ed.). Boulder, CO: Lynne Rienner, 2009.

Kavi Chongkittavorn, “ASEAN Secretariat must be empowered,” The Nation, 21 May 2012 ,p. 11A

Kavi Chongkittavorn, “Key players holding ASEAN hostage!,” The Nation, 16 July 2012 ,p. 13A.

Keohane, Robert O. International institutions and state power: Essays in international relations theory. Boulder, CO: Westview Press, 1989.

Koh, Tommy; Manalo, Rosario G., and Woon, Walter (Eds.). The making of the ASEAN Charter. Singapore: World Scientific, 2009.

Rittberger, Volker; Zangl, Bernhard, and Kruck Andreas. International organization (2nd ed.). New York: Palgrave Macmillan, 2012.

๒๗



Sandhu, K.S.; Siddique, Sharon, Jeshurun, Chandran; Rajah, Ananda; Tan, Joseph L.H., and Thambipillai, Pushpa (Comps.). The ASEAN reader. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 1992.

Severino, Rodolfo C. Southeast Asia in search of an ASEAN Community: Insights from the former ASEAN Secretary-General. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2006.

Severino, Rodolfo C. ASEAN. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2008.

Severino, Rodolfo C.; Thomson, Elspeth, and Hong, Mark (Eds.), Southeast Asia in a New Era: Ten Countries, One Region in ASEAN. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2010.

Siddique, Sharon, and Kumar, Sree (Comp.). The 2nd ASEAN reader. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2003.

Tarling, Nicholas. Regionalism in Southeast Asia: To foster the political will. New York: Routledge, 2006.

Tiwari, S. (Ed.). ASEAN: Life after the Charter. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies ,2010.

Weatherbee, Donald E. International relations in Southeast Asia: The struggle for autonomy (Rev. 2nd ed.). Lanham, MD: Rowman & Littlefield, 2009.

ASEAN Community: Institutionalization Processes [In Thai]

Documents