AS NOSAS ARBORES

Alumnos de 3º ciclo

NOME GALEGO: ABELEIRA

NOME CASTELÁN: AVELLANO

NOME CIENTÍFICO: CORYLUS AVELLANA L

CLASE: MAGNOLIOPHYTA

FOLLA: As follas son rugosas e áspe-ras, serradas, cunha punta pe-culiar e a base en forma de co-razón.

FLOR: As flores masculinas forman uns ramalletes amarelos , as femininas son máis pequenas e dan como froito a abelá.

FROITO: O froito é unha abelá que ma-duran no outono.

TRONCO: A abeleira e un arbusto gran-de. O tronco é robusto. A cortiza é lisa de cor marrón tirando a gris.

HABITAT: Atópase en lugares sombríos e frescos, hai moitas a carón dos ríos galegos, non na primeira liña pero si cerca deles.

INTERES: O seu froito utilízase tanto en repostería como froito seco. É moi apreciado, dela sacase dende aceite que se usa como alimento ata pintura, xabóns, perfumes...

CURIOSIDADES: As abeleiras non podían fal-tar nas casas de campo, onde se utilizaban tanto como ali-mento como polas súas propie-dades medicinais. A súa madeira utilizábase para facer carboncillos para debu-xo.

ABELEIRA

NOME GALEGO: ACIVRO

NOME CASTELÁN: ACEBO

NOME CIENTÍFICO: ILEX AQUIFOLIUM L

CLASE: ANXIOSPERMA

FOLLA: As follas son verdes todo o ano, son duras e brillante e ten os bordes espiñentos

FLOR: As flores son brancas e peque-na, ten catro ou cinco pétalos e sépalos.

FROITO: O froito son boliñas vermellas moi vivas, que por certo son velenosas.

TRONCO: O tronco é verde — agrisa-do, un pouco verrugoso nos exemplares adultos.

HABITAT: E unha árbore de alta monta-ña, atópase por todo Galicia, é unha árbore protexida.

INTERES: O acivro e unha árbore moi es-timada dende o punto de vista ornamental. A madeira é moi estimada para tallas e tornaría. Os froitos serven de alimento a moitos animais.

CURIOSIDADES: Os froitos en pequenas doses son purgantes, en grandes do-ses é velenosa. Coa casca faise unha goma que se emprega para cazar paxari-ños.

ACIVRO

NOME GALEGO: AMENEIRO, AMIEIRO

NOME CASTELÁN: ALISO

NOME CIENTÍFICO: ALNUS GLUTINOSA L

CLASE: ANXIOSPERMA

FOLLA: A folla é redonda, é lixeira-mente serrada nas beiras, moi lustrosa, non remata en pico como a folla da abeleira. Tam-pouco ten a forma de corazón na parte de abaixo.Son moi pe-gañentas.

FLOR: As flores son Monoicas, as fe-mias en inflorescencias sepa-radas das masculinas; as mas-culinas son amentes lar-gos,cilíndricos e estreitos.

FROITO: O seu froito é unha piña pe-queniña que está bastante na árbore antes de caer. O amieiro frutifica no outono.

TRONCO: O tronco é dereito cilíndrico e cheo. A cortiza é agrisada. O tronco co tempo presenta fendeduras.

HABITAT: A beira dos ríos de toda Gali-cia. É a árbore máis abondosa nos ríos. Pode darse noutros lugares pero sempre que teñan auga cerca.

INTERES: O amieiro desempeña un papel importante nas riadas, xa que aguantan moito, e evita a ero-sión das marxes do ríos.

CURIOSIDADES: A leña utilizábase para os fornos, porque ardía moito e daba calor. As follas eran pa-ra varias cousas, para curar pés doídos, ou nas picaduras de insectos.

AMENEIRO

NOME GALEGO: BIDUEIRO, BIDO

NOME CASTELÁN: ABEDUL BLANCO

NOME CIENTÍFICO: BETULA ALBA

CLASE: ANXIOSPERMA

FOLLA: As follas son romboidais e de marxe dentado. Son simples e caedizas

FLOR: As flores son colgantes pero non resultan moi decorativas. Empeza a súa época de flora-ción nos meses de abril o ma-io.

FROITO: O froito é un aquemio compri-mido lateralmente. Madura en-tre xullo e setembro

TRONCO: O tronco é moi característi-co presentando tonalidades grises tirando a branco en todo o tronco.

HABITAT: A beira dos ríos de toda Gali-cia. Poden verse bidueiros ata os 2000 metros de altitude, son árbores moi resistentes a humidade e as baixas tempe-raturas.

Forman bosques típicos cha-mados bidueirais.

INTERES: A madeira utilizábase en car-pintería e ebanistería, na fa-bricación de zocas e instru-mentos de labranza.

CURIOSIDADES: As follas son diuréticas. Dise que as sementes do bi-dueiro son os seres vivos ala-dos máis lixeiros do mundo.

.

BIDUEIRO

NOME GALEGO: CARBALLO

NOME CASTELÁN: ROBLE

NOME CIENTÍFICO: QUERCUS ROBUR L

CLASE: ANXIOSPERMA

FOLLA: As follas son simples, ovais e lobuladas. Rematan por riba de forma redondeada.

FLOR: Os carballos florecen nos me-ses de febreiro a marzo. As súas flores son moi pouco aparentes, as masculinas ama-relas e as femininas de cor parda

FROITO: O froito é a landra que tan forma ovoide e mide entre 3 e 4 cm. Maduran no outono.

TRONCO: O tronco é agrisado e liso ata os vinte anos e despois e gretado e groso . A súa ma-deira é moi dura.

HABITAT: O carballo prefire terreos frescos por debaixo dos 1000 m de altitude. Hai carballos por toda Galicia, aínda que a súa distribución faise cada vez máis irregular debido as talas e os incendios. Un lugar poboado de carballos é unha carballeira.

INTERES: A súa madeira utilizase en carpintería, ebanistería, na construción, na fabricación de barcos e na fabricación de bo-cois para o viño. A súa leña ten un alto poder calorífico.

CURIOSIDADES: A cortiza e os bugallos son moi ricos en taninos e teñen propiedades astrínxente, anti-diarreicas e tamén en queima-duras, eccemas,..

OUTROS TIPOS: Hai moitos tipos de carba-llos: Caxigo. Rebolo ou carballo anano. Carballo albariña. Carballo negral. Carballo americano.

CARBALLO

CARBALLO DO PELETE

NOME GALEGO: CASTIÑEIRO

NOME CASTELÁN: CASTAÑO

NOME CIENTÍFICO: CASTANEA SATIVA MI-LLER

CLASE: ANXIOSPERMA

FOLLA: As follas son lanceoladas, es-treitas, serradas,e cos nervios moi marcados.

FLOR: As flores son espidas sen pé-talos. As masculinas chámanse candeas teñen moitos estames o longo dun eixe. As femininas son pequenas e forman rosetas

FROITO: O froito é a castaña que ma-dura entre setembro e outu-bro. Criase dentro dun envol-torio por fora cheo de pinchos que se chama ourizo.

TRONCO: O tronco nos castiñeiros no-vos é lisa e de cor verde agrisadas , nos vellos é ma-rrón e moi rugosa.

HABITAT: En Galicia son moi abundantes os soutos (sitios poboados de castiñeiros). Están en lugares abrigados, temperados e fres-cos. Son árbores moi lonxevos.

INTERES: A súa madeira utilizase en carpintería, ebanistería, As varas utilízanse en ceste-ría. O seu froito foi hai anos fonte principal de alimentación (asadas, crus, cocidas)

CURIOSIDADES: O castiñeiro non é orixinario de Galicia senón de Asia, aín-da que leva moitos anos entre nos. Poden medir ata 30 m de alto e 12 m de perímetro

CASTIÑEIRO

NOME GALEGO: ERBEDO

NOME CASTELÁN: MADROÑO

NOME CIENTÍFICO: ARBUSTUS UNEDO L

CLASE: ANXIOSPERMA

FOLLA: As follas son simples, alternas e lanceoladas.

FLOR: As flores son hermafroditas con cáliz e 5 sépalos. Agrúpan-se en panículas colgantes, si-tuadas o final das ramas.

FROITO: O froito é unha baga globosa e verrugosa que vai pasando do verde o amarelo e por último a vermello escuro.

TRONCO: O tronco é curto. A cortiza delgada gretada e caediza en pequenas tiras cando é vella.

HABITAT: É orixinaria do sur de Europa. Habita en matogueiras secas, bordes dos bosques e ladeiras pedregosas de montañas.

INTERES: Utilizada como ornamental po-la beleza da súa follaxe, ao que se engaden as flores e os seus froitos vermellos. A madeira utilízase para tor-naría e ten moito poder calorí-fico. .

CURIOSIDADES: As follas e as cortizas son astrínxente e tamén teñen propiedades antisépticas.

ERBEDO

NOME GALEGO: FAIA

NOME CASTELÁN: HAYA

NOME CIENTÍFICO: FAGUS SILVÁTICA

CLASE: ANXIOSPERMA

FOLLA: As follas son ovadas, alternas dispostas en dúas ringleiras. Teñen un so nervio central co-ma as plumas dunha ave.

FLOR: As flores masculinos están en acio e as femininas de dúas en dúas rodeadas dunha cúpula se-mellante a das landras.

FROITO: O froito chámanse faiu-chus e están encerrados nunha cápsula cuberta de pelos. O froito abres en catro valvas

TRONCO: É unha árbore moi vigorosa, cunha madeira moi dura. Po-de alcanzar os 40 metros de alto. A cortiza e lisa e agri-sada.

HABITAT: Non é moi abundante en Gali-cia, atopase en ladeiras e fon-dos de vales moi frescos e hú-midos e en bosques con moita sombra.

INTERES: A madeira é moi apreciada, uti-lizase na fabricación de par-quets, e por suposto en ebanis-tería. A leña é Moi boa para facer carbón.

CURIOSIDADES: As follas están dispostas de tal maneira que o bosque de faias, o que se chama faiales, é moi peculiar polo fresco, xa que non deixa pasar o sol, ou pasa con dificultade.

FAIA

NOME GALEGO: FREIXO

NOME CASTELÁN: FRESNO COMÚN

NOME CIENTÍFICO: FRAXINOS EXCELSIOR

CLASE: MAGNOLIOPHYTA

FOLLA: As follas son serradas con máis dentes que nervios, son compostas e lanceoladas, Es-tán formadas entre 5 e 13 fo-liolos.

FLOR: As flores son pouco vistosas, cor purpura e en forma de es-piga. Ten una floración precoz ao final do inverno ou princi-pios da primavera.

FROITO: O froito é como un á lanceola-da. Maduran a finais do verán.

TRONCO: O tronco é groso e dereito. A cortiza é gris e esta fina-mente gretada.

HABITAT: Os freixos viven a beira dos ríos sobre todo na zona norte de Galicia. Dáse ben entre 0—1000 metros de altitude.

INTERES: A súa madeira utilizábase para facer eixes de carros e man-gos de ferramenta. É resistente e elástica e moi fácil de traballar.

CURIOSIDADES: A cortiza utilízase para bai-xar a febre. O freixo forma parte das tres árbores consagradas as fadas (carballo, freixo e espiño)

FREIXO

NOME GALEGO: LOUREIRO

NOME CASTELÁN: LAUREL

NOME CIENTÍFICO: LAURUS NOBILIS L

CLASE: MAGNOLIOPHYTA

FOLLA: As follas son coriáceas cos bordes enteiros lanceoladas, de cor verde, máis palidas polo enves, o rompelas desprenden un cheiro característico.

FLOR: As flores son blancas verdosas ou amárelas.

FROITO: O froito é una baga pe-quena, ovoide e carnosa, primeiro verde e lo-go .negra na madurez

TRONCO: O tronco é dereito. A corti-za é parda vermella. A súa madeira é dura e olorosa..

HABITAT: O loureiro dase en todo Gali-cia, é moi abondoso no litoral e penetra polos ríos ata o inte-rior.quere chans húmidos, xa que non aguanta a sequía.

INTERES: O loureiro é básico na cociña. Ten moitas propiedades medi-ciñais: para o reuma, o estóma-go,etc Tamén se utiliza como planta ornamental.

CURIOSIDADES: O ramo do loureiro é o símbo-lo históricamente da victoria, con este ramo eran coronados os príncipes e tamén se lle po-ña os poetas. Tamén era utili-zada para venerar os deuses.

LOUREIRO

NOME GALEGO: OLIVEIRA

NOME CASTELÁN: OLIVO

NOME CIENTÍFICO: OLEA EUROPEA

CLASE: 0OEÁCEAS

FOLLA: As follas son opostas , lanceo-ladas duns oito cm de lonxitu-de.

FLOR: As flores son pequenas e es-tán reunidas en inflorescen-cias

FROITO: O froito é a oliva que son dru-pas de forma ovoide con un oso no seu interior. O principio son de cor verde pero a medi-da que maduran vólvense ne-gras.

TRONCO: O seu tronco é recto de cor gris claro, cheo de protube-rancias e fisuras . Destaca a súa grosa cepa.

HABITAT: É unha árbore que pode che-gar ata os 15 m. É típica do clima mediterráneo. En Galicia atopámolo en moitas zonas co-mo como adorno aínda que ta-mén en zonas temperadas se cultivan para obter aceite.

INTERES: Utilízase en primeiro lugar para a obtención do aceite, ta-mén como ornamental . A súa madeira é moi dura e moi apreciada

CURIOSIDADES: A rama de oliveira represen-ta a Paz. Tamén é un símbolo relixioso. O domingo de Ramos lévanse a bendicir.

OLIVEIRA

NOME GALEGO: PIÑEIRO

NOME CASTELÁN: PINO

NOME CIENTÍFICO: PINUS PINEA L

CLASE: XINOSPERMA

FOLLA: As follas son aciculares (chámanse acículas) , moi lon-gas e duras, verdes, punzan-tes, reunidas en grupos de dú-as. Sobre 15 a 25 cms.

FLOR: As flores son amarelas, for-mando grupos que parecen es-pigas. As flores poden verse entre finais de marzo e primeiros de maio.

FROITO: O froito típico do piñeiro: a piña (estrobilo), é cónico-alongado. As piñas son picudas, estreitas e sen pecíolo. Madu-ran no outono. Ten sobre 10 a 20 cm. Os piñóns (semente) son pardos e chegan a ter 1 cm. de longo.

TRONCO: O tronco é dunha cor parda escura e negra. Grosa, dividi-da por fendas moi profundas en pequenas placas

HABITAT: Habita en bosques puros e mixtos sempre que sexa solo silícico. É, polo tanto, moi abondoso en Galicia. . Penetra tamén polos vals fluviais.

INTERES: Pode extraerse do pino a re-sina que se utiliza para facer augarrás, lacas, barnices e outros productos. Tamén se obtén do pino a esencia de trementina. .

CURIOSIDADES: Da súa madeira extraese a pez, substancia untuosa que se utiliza para a roña dos animais.

PIÑEIRO

NOME GALEGO: PRADAIRO

NOME CASTELÁN: ARCE

NOME CIENTÍFICO: HACER PSEUDOPLATANUS

CLASE: MAGNOLIOPHYTA

FOLLA: A folla ten cinco lóbulos. Tres lóbulos principais grandes, e dous laterais máis pequenos. Polo envés son moi brancas. Están en acios pendurados, verde amarelo moi caracterís-ticos.

FLOR: As flores son pequenas de cor brancas verdosas. Florece a finais da primavera.

FROITO: O froito é unha dobre sámara de 6 cms. con ás de cor verde tintada de vermello, estreita-das na base e agudas no ápice.

Semellan formar un ángulo de noventa graos.

TRONCO: O tronco é dereito, cilíndrico e cheo. A cortiza é lisa e agrisada, que sobre os 30 anos vólvese gretada e des-préndese en pequenas placas.

HABITAT: Habita en solos fértles e pro-fundos de bosques caducifo-lios e vales. Tamén se atopa a beira de moitos ríos

INTERES: Utilízase como ornamental en paseos, estradas , parques e xardíns.

A madeira é moi dura e moi estimada polos ebanistas e carpinteiros

CURIOSIDADES: A carón do Mosteiro de San Paio hai un pradairo que pasa dos quince metros e ten moi-tos anos.

PRADAIRO

NOME GALEGO: SABUGUEIRO

NOME CASTELÁN: SAÚCO

NOME CIENTÍFICO: SAMBUCUS NIGRA L

CLASE: MAGNOLIOPSIDA

FOLLA: As follas son compostas e opostas, lanceoladas e serra-das.

FLOR: As flores brancas son herma-froditas pequenas e despiden unha aroma característico e non moi agradable.

FROITO: Os froitos son unhas boliñas negras ou violáceas.

TRONCO: O tronco é agrisado e verru-goso, as polas son fráxiles e a cortiza é agretada.

HABITAT: É un arbusto de unVive en lu-gares frescos e húmidos. A beira dos ríos é un lugar espe-cial para os sabugueiros.

INTERES: Utilizada como planta medici-nal. A infusión das flores úsan-se en afeccións respiratorias, a das follas como purgante. A cortiza é moi bo laxante.

CURIOSIDADES: Os rapaces fabricaban coas polas cerbatanas, frautas, ti-ratacos … En Bélxica fan unha cervexa co froito.

SABUGUEIRO

NOME GALEGO: SALGUEIRO

NOME CASTELÁN: SAUCE

NOME CIENTÍFICO: SALIX ATROCINÉREA L

CLASE: ANXIOSPERMA

FOLLA: As follas son bastante carac-terísticas, son tres veces máis longas que anchas. Alongadas. Máis anchas arriba que abai-xo.

FLOR: O salgueiro macho posúe a flo-res masculinas, e o salgueiro femia as femininas.

FROITO: O froito é unha cápsula de 7 mm, ovado e cónica, tomento-sa, que se abre na madurez por dúas valvas. Sementes pe-quenas e cubertas de pelos al-godonosos. Madura entre abril e maio.

TRONCO: O tronco é dereito e robus-to. A cortiza parda - grisá-cea. A copa é redondeada e pouco densa.

HABITAT: O hábitats do salgueiro son as beiras dos ríos de toda Gali-cia. Normalmente, polo tanto, es-tán nas beiras dos ríos galegos o lado de amieiros e bidueiros. O bosque de salgueiros e a Salceda.

INTERES: Os salgueiros son básicos nos ríos galegos. O salgueiro de-sempeña un papel importantísi-mo nas riadas, xa que aguantan moito. As súas raíces agárran-se moito o chan e nas crecidas aguantan o que veña. Son bási-cos nos ríos.

CURIOSIDADES: A cortiza é moi rica en tanino e contén salicilina (que foi a base dun medicamento que es-tá entre os máis importantes de tódalas épocas a aspirina.

OUTROS TIPOS: salgueiro chorón de follas caídas, longas e lanceoladas. Vimbieira brava, empregada para atar nas fincas e para elaborar cestos. Porque son moi flexibles.

SALGUEIRO

NOME GALEGO: SOBREIRA

NOME CASTELÁN: ALCORNOQUE

NOME CIENTÍFICO: QUERCUS SUBER L

CLASE: FAGACEAS

FOLLA: Follas persistentes, simples, alternas. Ten uns pequenos dentes espiñentos. Son verdes por diante e branquexadas po-lo envés

FLOR: As flores masculinas son amentes colgantes e as femini-nas son máis pequenas, florece entre maio e xuño, pero a flo-ración pódese prolongar ata o outono.

FROITO: O froito é unha landra de 2-5 cms. acampanada. Maduran no outono. Teñen un sabor moito máis amargo que as landras dos carballos.

TRONCO: E groso e dereito e sirve pa-ra identificar perfectamente a esta especie A cortiza é agrisada, o prin-cipio é lisa pero de seguida faise grosa, gritada e sube-rosa (cortiza).

HABITAT: A sobreira procede de Africa e do sur de Europa, habita nas zonas frescas. Atopase nas rías e introducíndose cara o interior polos vales fluviais,.

INTERESE: A súa cortiza utilizase para facer tapóns, colmeas tradi-cionais chamadas cortiza... Hai toda unha técnica para facer o descortizado das árbore e que este non quede tocado e siga producindo, foise cada 8 anos aproximadamente.

CURIOSIDADES: Unha curiosidade da sobreira e qué o naturalista in-glés .R.HOOKER descubriu no ano 1667 na cortiza a estrutu-ra celular de seres vivos.

SOBREIRA

NOME GALEGO: TEIXO

NOME CASTELÁN: TEJO

NOME CIENTÍFICO: TAXUS BACCATA

CLASE: TASOPSIDA

FOLLA: As follas son perennes dun cor verde forte, situadas en dúas filas. Son longas e estreitas

FLOR: Ten flores masculinas e femi-ninas. É curioso que estas flores na-cen en árbores distintas, sen-do o mesmo teixo. Ou sexa hai teixos que botan flores femi-ninas e teixon que botan flo-res masculinas

FROITO: O froito so se dan nos pes fe-mininos e globoso , a semente vai dentro é de cor negro e a envoltura é un aril de cor ver-mello

TRONCO: O seu tronco é tirando a ver-mello, desprendese en tiras

bastante irregulares.

HABITAT: É un arbusto que pode chegar ata os 15 m. A copa e ancha e densa. Pode vivir moitos anos. Habita en zonas sombrizas da alta montaña, soporta ben o frío pero mal as xeadas

INTERES: Moi utilizada como ornamental en pés illados ou como sebe. A madeira é moi apreciada en ebanistería. Antigamente era a preferida para facer arcos.

CURIOSIDADES: O teixo conten taxina que é un veleno que produce a morte en moi pouco tempo. É veleno-sa toda a árbore excepto o froito .

TEIXO

TRABALLO REALIZADO POLOS ALUMNOS DE 3º CICLO DE ED PRIMARIA

DO CEIP A LAMA CURSO 2011-12