Miejsce na identyfikację szkoły Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie 60 punktów . LISTOPAD 2013 PESEL ZDAJĄCEGO Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy KOD ZDAJĄCEGO Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON. Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadań przez dyrektorów szkół biorących udział w programie Próbna Matura z OPERONEM. ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM BIOLOGIA POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy: 150 minut Instrukcja dla zdającego 1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron (zadania 1.–34.). Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego eg- zamin. 2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każdym za- daniu. 3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atra- mentem. 4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl. 5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie. 6. Podczas egzaminu możesz korzystać z linijki. Życzymy powodzenia!
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Miejsce na identyfikację szkoły
Za rozwiązaniewszystkich zadańmożna otrzymać
łącznie 60 punktów.
LISTOPAD2013
PESEL ZDAJĄCEGO
Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy
KODZDAJĄCEGO
Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadań przez dyrektorów
szkół biorących udział w programie Próbna Matura z OPERONEM.
ARKUSZ PRÓBNEJ MATURYZ OPERONEM
BIOLOGIAPOZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy: 150 minut
Instrukcja dla zdającego1.Sprawdź,czyarkuszegzaminacyjnyzawiera16stron(zadania1.–34.).Ewentualnybrakzgłośprzewodniczącemuzespołunadzorującegoeg-zamin.
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
2
Poziom rozszerzony Biologia
Zadanie 1. (2 pkt)Pierwiastekten,należącydomikroelementów,jestskładnikiembiałekzłożonych–hemoglobi-nyimioglobiny,atakżewieluenzymów.Jegoniedobóruczłowiekapowodujeanemię,arytmięsercaizakłóceniaprocesuoddychania.a) Podaj nazwę opisanego pierwiastka.
..............................................................................................................................................................b) Podaj nazwę związku chemicznego występującego u roślin, który pod względem budowy jest podobny do hemu wchodzącego w skład hemoglobiny.
Zadanie 2. (3 pkt)Nawykresieprzedstawionoskładchemicznyświeżejmasyorganizmów.a) Na podstawie wykresu napisz, w których orga-nizmach jest najwięcej węglowodanów.
..................................................................................b) Wyjaśnij, z czego wynika to, że organizmy te zawierają najwięcej węglowodanów.
Zadanie 3. (1 pkt)Wśród wymienionych struktur wskaż te, które występują zarówno w komórkach prokariotycz-nych, jak i eukariotycznych. W wykropkowanym miejscu wpisz odpowiadające im cyfry.1.mitochondrium2.błonakomórkowa3.jądrokomórkowe4.aparatGolgiego5.rybosom
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
3
Zadanie 4. (1 pkt)Kapustaczerwonamaliścieozabarwieniuciemnofioletowym.Barwatajestwynikiemobec-nościantocyjanów–barwnikówzawartychwsokukomórkowymskórkiliścia.Na zajęciachkółkabiologicznego,podopiekąnauczyciela,uczniowiewykonaliopisanedo-świadczenie.Naszkiełkopodstawowenanieśli–wpewnejodległościodsiebie–pojednejkroplikwasuocto-wego,zasadyamonowej iwodydestylowanej.Następniewkażdejkropliumieścilipo jednymkilkumilimetrowymskrawkuskórkiliściaczerwonejkapusty.Poupływiekilkuminutzaobser-wowali,żewkroplikwasuoctowegofragmentskórkikapustyzmieniłbarwęnaczerwoną,wkro-plizasadyamonowejzmieniłbarwęnaniebieską,awwodziedestylowanejpozostałfioletowy.Sformułuj wniosek wynikający z analizy wyników doświadczenia.
Zadanie 5. (1 pkt)Nametabolizmkażdegożywegoorganizmuskładająsiętysiąceróżnychreakcjichemicznych,któremającharakteranabolicznylubkataboliczny.W każdym zdaniu wybierz i zakreśl odpowiednie określenie, tak aby zdania opisywały reakcję kataboliczną.1.Podwzględemenergetycznymreakcjajestegzoergiczna/endoergiczna.2.Poziomenergetycznyproduktówwstosunkudosubstratówjestwyższy/niższy.3.Przykładowyproces,wktórymdominująreakcjetegotypu,to fotosynteza/oddychanie ko-
mórkowe.
Zadanie 6. (1 pkt)Nazwij etapy cyklu Calvina oznaczone na schemacie literami A, B i C.
A. ........................................................................................................................................................
C. .........................................................................................................................................................
Informacje do zadań 6., 7., 8. Narysunkuprzedstawio-nocyklCalvina.
Systematykafilogenetycznaklasyfikujeorganizmytak,bypokazaćpowiązaniaewolucyjnemię-dzynimi.Graficzniepokrewieństwamiędzyposzczególnymiorganizmamiiichgrupamisąprzed-stawianewpostacidrzewfilogenetycznych,zwanychtakżekladogramami.Pojęciamiużywanymiwsystematycefilogenetycznejsąmiędzyinnymigrupamonofiletycznaigrupaparafiletyczna.Topierwszeoznaczagrupęorganizmówobejmującąwszystkichpotomkówwspólnegoprzodka,dru-gienatomiast–grupęobejmującątylkoczęśćpotomkówwspólnegoprzodka.a) Na podstawie ryciny i tekstu wyjaśnij, dlaczego gady nie są grupą monofiletyczną.
..............................................................................................................................................................b) Na podstawie ryciny podaj nazwę grupy współcześnie żyjących gadów, które są najbliżej spokrewnione z ptakami.
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
5
Zadanie 10. (1 pkt)Wirusysąspecyficznymiorganicznymitworami,któremającechyzarównomateriiżywej,jakimartwej.Podaj jeden argument potwierdzający tezę, że wirusy nie są organizmami.
Na podstawie danych z tabeli wykonaj diagram słupkowy, ilustrujący zależność ilości azotu wią-zanego z atmosfery od rodzaju rośliny motylkowej, żyjącej w symbiozie z Rhizobium.
Roślina żyjąca w symbiozie z Rhizobium Ilość wiązanego azotu (w kg/ha/rok)
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
6
Zadanie 12. (2 pkt)Oceń poprawność zdań dotyczących roślin jednoliściennych i dwuliściennych. W prawej ko-lumnie tabeli wpisz odpowiednio literę P (prawda) lub literę F (fałsz).
Zadanie 13. (2 pkt)Narysunkuprzedstawionocebulę.Na podstawie rysunku i własnej wiedzy oceń poprawność zdań dotyczących cebuli. W prawej kolumnie tabeli wpisz odpowied-nio literę P (prawda) lub literę F (fałsz).
Zadanie 14. (1 pkt)Berberysjestpopularnymkrzewemozdobnym.Pręcikiwjegokwieciewykazująciekawąwła-ściwość–podwpływemdotykustulająsięwokółsłupka.Jesttoprzystosowaniedozapylania–stulającesiępręcikiczęstodotykająbowiemciałowadów,pozostawiającnanichpyłek.Re-akcjępręcikówmożnawywołaćtakżesztucznie,dotykającichnaprzykładigłą.Zaznacz poprawną nazwę opisanego wyżej ruchu, który wykonują pręciki berberysu.
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
7
Zadanie 15. (2 pkt)Wielegatunkówroślinizwierząttoorganizmyobojnacze(obupłciowe).Uniektórychznich,naprzykładupasożytówwewnętrznych,takichjaktasiemce,występujezjawiskosamozapłod-nienia.U innych,wolnożyjących,mimowytwarzaniazarównokomórekgeneratywnychmę-skich,jakiżeńskich,zachodzizapłodnieniekrzyżowe.Podaj argument potwierdzający, że:a) hermafrodytyzm i samozapłodnienie są przystosowaniem do pasożytnictwa wewnętrznego
..............................................................................................................................................................b) zapłodnienie krzyżowe jest przystosowaniem do zmieniających się warunków środowiska
Zadanie 16. (2 pkt)Wśród wymienionych cech płazów wskaż dwie ułatwiające im życie w wodzie i dwie ułatwiające im życie na lądzie. Wpisz w wykropkowanych miejscach odpowiadające im cyfry.1.Palcepłazówsąspiętebłonamipławnymi.2.Płazymajądobrzewykształconynarządsłuchu–posiadająuchośrodkowezestrzemiączkiem.3.Uwielupłazówwskórzeznajdująsięgruczołyjadowe.4.Płazymająwyłupiasteoczy,położonepogrzbietowejstroniegłowy.5.Płazymająworkowatepłuca.
a) Określ, na którym z rysunków (A lub B) przedstawiono położenie przepony w czasie wydechu.
..............b)Pracaukładuoddechowegojestregulowanaprzedewszystkimprzezośrodkioddechowe.Podaj nazwę części mózgowia człowieka, w której są zlokalizowane te ośrodki.
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
8
Zadanie 18. (1 pkt)Tkankatłuszczowabrunatnajestjednymzrodzajówtkankiłącznej.Tworząjądużekomórki,wktórychlicznesąwakuoletłuszczowe.Uludziwystępujeonaunoworodkówiniemowląt,apóźniejpowolizanika.Podaj główną funkcję, jaką pełni tkanka tłuszczowa brunatna u noworodków i niemowląt.
Zadanie 19. (3 pkt)Uzupełnij schemat krążenia krwi, wpisując w odpowiednie miejsca wymienione elementy układu krwionośnego.prawa komora, lewa komora, prawy przedsionek, lewy przedsionek, aorta, pień płucny
Zadanie 20. (3 pkt)a) Dopasuj cechy elementów układu nerwowego do odpowiednich części układu nerwowego człowieka, wstawiając znak „X” we właściwej rubryce.
Zadanie 21. (3 pkt)Narysunkuprzedstawionobudowęskóryczłowieka.
a) Podaj nazwy zaznaczonych elementów.
A. ........................................................................................................................................................
B. .........................................................................................................................................................
C. .........................................................................................................................................................
D. ........................................................................................................................................................b) Wymień jedną funkcję pełnioną przez wydzielinę elementu oznaczonego na rysunku literą B.
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
10
Zadanie 23. (2 pkt)
a) Podaj nazwę komórki, którą przedstawiono na rysunku, i określ jej ploidalność.
..............................................................................................................................................................b) Wyjaśnij, dlaczego w tej komórce znajdują się bardzo liczne mitochondria.
Zadanie 24. (1 pkt)Uporządkuj we właściwej kolejności pro-cesy, które zachodzą od dnia zapłodnie-nia komórki jajowej człowieka do porodu, wpisując do prawej kolumny tabeli cyfry od 1 do 4.
Zadanie 25. (2 pkt)Narysunkuprzedstawionojądrokomórkowewjednejzkońcowychfazpewnegopodziałuko-mórkowegojednejkomórkimacierzystej.
a) Na podstawie rysunku określ, jaki to typ podziału komórkowego – mitoza czy mejoza.
..............................................................................................................................................................b) Swoją odpowiedź uzasadnij, podając jeden argument.
a) Korzystając z tabeli kodu genetycznego, podaj szereg aminokwasów kodowanych przez mRNA przed mutacją (A) i po mutacji (B) w matrycowej nici DNA.
A. ........................................................................................................................................................
B. .........................................................................................................................................................
b) Wskaż zdanie, które zawiera prawdziwą informację.
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
12
Zadanie 28. (2 pkt)Uświnekmorskichzadługośćsierściodpowiadajedengen.JegoallelA,determinującykrótkąsierść,dominujenadallelema,determinującymdługąsierść.Zkoleizabarwęsierściświnekodpowiadainnygen,któregoallelżółtejbarwysierściBniecałkowiciedominujenadallelembarwy białej b.Osobniki heterozygotyczne podwzględem tego genumają sierść kremową.Skrzyżowanozesobądwaosobnikipodwójnieheterozygotyczne.Zapisz stosowną krzyżówkę i zaznacz w szachownicy Punnetta wyłącznie genotypy osobników o długiej i jednocześnie kremowej sierści.
Zadanie 29. (1 pkt)Dopasuj pojęcie związane z sukcesją (kolumna I) do jego opisu (kolumna II).IA.sukcesjawtórnaB.stadiumklimaksuC.stadiumseralne
Zadanie 31. (2 pkt)Narysunkuprzedstawionopłetwęwielorybaiskrzydłonietoperza.
Na podstawie schematu i własnej wiedzy oceń poprawność zdań. W prawej kolumnie tabeli wpisz odpowiednio literę P (prawda) lub literę F (fałsz).
Zadanie 32. (2 pkt)Namyszydziałapewientypdoborunaturalnego,któryeliminujeosobnikioubarwieniuinnymniższare.Szarykolorsierścijestprzystosowaniemdośrodowiskailepiejniżinnebarwy(naprzykładbiałalubczarna)pozwalauniknąćatakudrapieżnika.a) Określ, jaki typ doboru naturalnego został opisany w tekście.
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
14
b) Określ, który z wykresów (A, B czy C) pokazuje opisany typ doboru naturalnego.
..............
Zadanie 33. (2 pkt)Znanymfaktemjestniezwyklebogatafaunaiflorawysp,np.niezwyklelicznegatunkimuszekowocowych(ok.500),świerszczy(...)iroślinzrodzajuCyrtandrawystępującychnaArchipe-laguWyspHawajskich.Proporcjonalniedopowierzchniwysp,wporównaniuzpowierzchniąAmeryki Północnej, liczba gatunków świerszczy hawajskich przekracza 1200–2500-krotnieliczbęgatunkówświerszczywystępującychwAmerycePółnocnej.WyspyArchipelaguHawaj-skiego stanowią szczególne środowiskodla specjacji.Wyłaniały sięonezoceanuwwynikuprocesówwulkanicznychwróżnymczasieibyływwiększościkolonizowaneniezależnie.Cowięcej,przestrzeniepokrytelasemsątampooddzielaneobszaramipokrytymizastygłąlawą.Niektóregatunkiograniczonesątylkodotakichpóllawowych(...),innetogatunkileśne.
a) Podaj nazwę opisanego w tekście typu specjacji.
..............................................................................................................................................................b) Określ, jaki typ izolacji zapoczątkował opisany typ specjacji.
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
15
Na podstawie rysunków skonstruuj tabelę porównującą neandertalczyka i człowieka współ-czesnego. Uwzględnij w niej dwie cechy: bródka na żuchwie i łuki brwiowe.