AP Rot op met je - WordPress.com · In Palermo en ver daarbuiten te zien. Guajana maakte deel uit van de club van 14 die clanleider Salvatore Lo Piccolo aanklaagden. ‘Die van Lo

In Palermo betalende meeste bedrijvenbeschermingsgeldaan de maffia. Maarsommige Sicilianenzijn il pizzospuugzat. ‘Er zijnte veel gemenedomoren in ditland.’DOOR RALF GROOTHUIZEN

52 x 18 AUGUSTUS 2010 x WWW.KNACK.BE

Wereld De maffia (2): burgers in opstand

Een aanbetaling van 20.000 euro endaarna 5000 euro per maand. Zoveel wilde de maffiaclan rondSalvatore Lo Piccolo hebben van

de uitbaters van megadiscotheek PlayaBonita in Sferracavallo, een stadje niet zover van Palermo. ‘Dat geld hebben weniet. En als we het wel hadden, zou je ’took niet krijgen. Dus steek de tent nu maarin de fik, als je daartoe in staat bent.’ Metdie woorden antwoordde de vader vanLorenzo Di Domenico twee jongens dieeen dag na de opening van hun discotheekop twee grote motoren il pizzo, het bescher-mingsgeld, kwamen eisen. De volgendedag werd de jonge Di Domenico opge-beld door een van zijn werknemers. Voorde ingang was een bus benzine uitgegotenen in brand gestoken. Er was geen twijfelover wie de daders waren.

Rot op met je Di Domenico deed daarna iets wat tot nu

toe nog niet zo heel veel Palermitanenhem hebben nagedaan. Hij stapte naar depolitie, samen met 14 andere ondernemersuit Palermo. Na een lange procesgang kregen ze hun estortori (afpersers) achterde tralies. ’En nu komen lui met hetzelfdebloed in mijn club dansen en pleziermaken. Terwijl hun neven en ooms mededankzij mij in de cel zitten. Maar eer hebben die lui niet. Wij in Italië hebben eenkanker in onze samenleving. En die heetmaffia.’ Terug naar 29 juni 2004, in de vroege

ochtend. Een groepje jongeren, kap overhet hoofd getrokken, plakt her en der stic-kers op de muren in het stadscentrum: Unintero popolo che paga il pizzo è un popolosenza dignità, ‘Een heel volk dat de pizzobetaalt, is een volk zonder waardigheid’,

VINCENZO CONTICELLO

De maffia gooide de

ruiten van zijn

focacceria in en stak

zijn auto in brand.

AP

WWW.KNACK.BE x 18 AUGUSTUS 2010 x 53

staat er op de stickers. Nationaal voor -paginanieuws! Dat hadden ze nog nooitmeegemaakt in Palermo: burgerprotest.Stille marsen, dat wel. Na de moorden opde onderzoeksrechters Giovanni Falconeen Paolo Borsellino bijvoorbeeld, die in dejaren negentig de maffia met open vizierbestreden. Maar rebellie, nog nooit. Dejonge initiatiefnemers blijven anoniem.Ze houden zich schuil bij vrienden inandere delen van Italië en Sicilië, bangvoor represailles. Een van hen heeft rakeklappen gekregen in de nacht van de actie.

Waneer er vervolgens in de landelijkemedia een echte discussie op gang komt,besluiten de jongeren naar buiten te treden.In een interview in Giornale della Siciliamoedigen ze winkeliers aan te stoppenmet het betalen van beschermingsgeld aande maffia. Burgers kunnen zich middels

een handtekening solidair verklaren methet initiatief, dat intussen Comitato Addiopizzo (‘Comité Vaarwel protectie-geld’) is gedoopt. Mensen worden opge-roepen hun boodschappen voortaan tedoen in pizzovrije winkels en hun dage-lijkse espresso te drinken in pizzovrijebars. Door die consumo critico en boycotvan pizzobetalende zaken, zo hoopt men,zal uiteindelijk iedereen overstag gaan ende pizzo afzweren.

Pizzovrije souvenirsNu, zes jaar na de oprichting van Addio -

pizzo, hebben zo’n vijfhonderd bedrijvenhet pizzo-free keurmerk. Zij betalen dusgeen beschermingsgeld aan de plaatse-lijke maffiaclan. Bedrijven die op de pizzovrij-lijst komen, worden op hunbetrouwbaarheid getest door La commis-

bescherming

!

Il pizzo

sione di garanzia, bestaande uit hoogle-raren, advocaten en boekhouders. Die ver-leent ook juridische steun aan bedrijven diehun afpersers willen aangeven. De bewe-ging heeft zo veel weerklank gekregen datde Duitse ambassade nu aan toeristen eenplattegrond van Palermo verstrekt metdaarop alle cafés, restaurants, barretjes,bakkers, kledingwinkels en ga zo maardoor die pizzovrij zijn verklaard. Addio-pizzo zelf heeft de afdeling Addio PizzoTravel gestart. ‘Ethisch toerisme voor deverantwoordelijke reiziger’, vermeldt defolder. Die reiziger slaapt in een pizzovrijhotel, bed & breakfast of agriturismo, eetin een pizzovrij restaurant, slaat pizzo-vrije souvenirs in en neemt deel aan eenwandeling langs historische maffiaplekken.Van het hoofdkantoor van de politie op dePiazza della Vittoria tot een bezoek aan deplekken waar onderzoeksrechters Falconeen Borsellino in 1992 met autobommenwerden vermoord.

De Siciliaanse maffia, de Cosa Nostra,int jaarlijks via de pizzobelasting bijnatwintig procent van haar totale omzet. Metdat geld, zo’n tien miljard euro, wordenandere criminele activiteiten gefinancierd.De Cosa Nostra bestaat uit meerdere clans,die over verschillende stadswijken en dor-pen heersen. De clanhoofden zitten weerin aparte commissies. En de hoofden vandie commissies vormen ook weer een koe-pelorganisatie. Al is dat piramidale systeemna de arrestaties van Toto Riina in 1993 envan de decennialang gezochte capo deicapi Bernardo Provenzano in 2006 weleen beetje afgetopt.

De in Palermo geboren schrijver-jour-nalist Salvo Sottile, zoon van de oud-hoofdredacteur van Giornale di Sicilia,verduidelijkt dat die arrestaties niet alleenpositief uitgelegd moeten worden.‘Palermo is een appel die doormidden isgehakt. Een deel van die appel is gezond,die zoekt naar manieren om het terrein inpositieve zin te veranderen. De anderekant van de appel is rot, in dat deel zit demaffia die geen vorm meer heeft. De maf-fia zoekt manieren om onzichtbaar te blijven, zodat het volk denkt dat het gevaargeweken is. In werkelijkheid is de maffiasterker geworden. Eerst wisten we tegenwie we vochten. Tegen wereldbekendemaffiosi zoals Provenzano en Riina. Nuweten we helemaal niks meer.’

Enorme knalEen bordje waarop staat dat hier een

pizzovrije Bed & Breakfast is gevestigd,is onvindbaar. Maar volgens het aanstaandeechtpaar Preziosa Salatino en Emilio Ajo-

Beschermings -

geld dat de

maffia eist van

bedrijven en

handelszaken.

Jaarlijks int de

Siciliaanse

Cosa Nostra

zo’n 10 miljard

euro aan pizzo.

Comitato

Addiopizzo

is door enkele

jongeren

opgericht in

2004.

500 bedrijven

en 10.000

consumenten

hebben zich

intussen bij de

burgerbeweging

tegen afpersing

aangesloten.

‘TEGEN HET BESCHERMINGSGELD’

Jonge Sicilianen zijn vaak minder

bevreesd voor de maffia dan hun

ouders.

AF

P

WWW.KNACK.BE x 18 AUGUSTUS 2010 x 55

valasit is dat vooral om niet gewekt teworden door toeristen die om vier uur ’s nachts een slaapplek zoeken. ‘Iedereenweet dat we een Bed & Breakfast hebben.De illegale parkeerwacht hiertegenoveren het illegale barretje op de hoek. Ik denkdat ze bij ons niet zijn langs geweest omdatwe klein zijn. We zijn niet interessant. Hetgaat hier niet om veel geld. Het is voor onsmaar een bijverdienste.’

De bom die rechter Borsellino doodde,was voor de twee indirect de reden omhun kleine B&B aan te melden bij Addio-pizzo. Emilio was als kleine jongen aan hetspelen in de woonkamer bij zijn ouders.Een enorme knal. ‘Ik dacht dat er een gaveoorlogsfilm op tv was, dus rende ik naarde televisie.’ Maar het was de bom dieBorsellino doodde. De rookwolk die datveroorzaakte was tot mijlenver buiten

Wereld De maffia (2): burgers in opstand

dat Addiopizzo ook echt werkt? Kijk, ikheb het bewijs!’ Guiseppe di Maio, eenonlangs gearresteerde maffiabaas heeftzich tegen zijn ondervragers laten ont-vallen: ‘Het heeft geen nut de pizzo te vra-gen aan hen die zijn ingeschreven bijAddiopizzo. Als een winkelier zich aan-meldt bij Addiopizzo gaan we er niet meerheen. Anders doen ze aangifte, volgt er eenonderzoek en kom je onder een vergroot-glas te liggen. Het is beter dat te vermij-den.’ Een belangrijke uitspraak volgensSgrillo: ‘Zij speelden altijd met angst vande winkeliers. En nu zijn ze zelf angstig.Dat was tot voor een paar jaar ondenkbaar.’ Sgrillo zit ook in de organisatie Libe-

roFuturo, een organisatie geboren uitAddiopizzo, die actief met winkeliers demogelijkheden bekijkt om in groep toteen aanklacht over te gaan. ‘De bewe-

Vincenzo Conticello bedreigd. Ruiteningegooid, auto in brand gestoken enauto’s van klanten beschadigd. Een tijd-lang ging hij met een politie-escorte doorPalermo. Van andere pizzovrije winkels werd de

bel dichtgekit. Een voorbode van meestalerger. Toen het grote verfbedrijf vanRodolfo Guajana besloot mee te doen,werd zijn hele fabriekspand in de fikgezet. De schade liep in de miljoenen.Wederom een zwarte rookwolk in de stad.In Palermo en ver daarbuiten te zien.Guajana maakte deel uit van de club van14 die clanleider Salvatore Lo Piccoloaanklaagden. ‘Die van Lo Piccolo haddendie pizzogelden echt nodig voor hunandere activiteiten’, zegt Enrico Cola-janni, voorzitter van LiberoFutoro. ‘Iederevorm van rebellie vanuit de winkeliers

Palermo te zien. ‘Iedereen heeft die klapgehoord. Dat heeft wel wat achtergelatenbij me.’ Een andere keer lieten maffiosi eenklein winkeltje bij hem in de straat ont-ploffen. Hij was nog een puber. Een oudvrouwtje dat kazen verkocht, had name-lijk geweigerd de pizzo te betalen. ‘Datsoort gebeurtenissen vormen je wel. Enmaken je boos.’Hun Bed & Breakfast is niet gelegen in

de fraaiste wijk van de stad. In Ballerò. Omde kost te verdienen spelen Emilio en Pre-ziosa toneel voor analfabete kinderen in debuurt. Voor de lunch verwijst het echtpaarons door naar het restaurant Il Mirto e laRosa in het centrum van de stad. Wie hiereet, weet waar zijn geld naartoe gaat. Naareigenares Antonella Sgrillo, tot de laatstecent aan toe. Ze heeft een krantenartikelbij zich. ‘Jij bent op zoek naar bewijzen

ging bestaat nu zes jaar. Vergeet niet datde maffia hier al veel langer bestaat. Westaan echt pas aan het begin. Laatst hebbenzich weer vier winkeliers aangemeld. Zijbetaalden dan wel geen pizzo, maar toch:het zijn kleine stappen in de goede rich-ting. Wederom. Zes jaar geleden klaagdeniemand zijn estortori aan. Laat staan daterover gesproken werd.’

Dode kat

Maar is het dan zo makkelijk? Je zet jenaam op een lijst en je bent van al hetgedonder af? Nee. Zeker de pioniers, deeersten die zich tegen de afpersing ver-zetten, zijn iedere avond met zwetendehanden naar bed gegaan. Zo bijvoorbeeldde eigenaar van l’Antica Focacceria SanFrancesco, die op een dag zijn kat afge-maakt terugvond. Vier maanden lang werd

diende de kop te worden ingedrukt endie zwarte rookpluim had die functie.Maar het had niet die uitwerking!’ Binneneen half jaar kreeg Guajana een nieuwpand, mede door inzet van de staat. We zitten achter het Teatro Nuovo, het

bekendste theater in de stad, in de buurtvan de politiekazerne. Enrico groet pas-serende agenten in burger. Hij is op zijnhoede en kijkt iedere passant indringendaan. En telkens als de ober van de bar (nietpizzovrij) aan het tafeltje komt, stopt hijmet praten. Hij woont in de door maffiosigedomineerde wijk La Kalsa. Toch kanhij er rustig rondlopen. Ook in zijn Pizzo -free-shirt. ‘Natuurlijk weten ze wie ikben. Maar we zijn al te ver met de orga-nisatie dat ze me nog iets aan kunnendoen. Dan halen ze de politie in huis,want dan moet ik met een escorte leven

PIZZOVRIJE WINKEL

Winkels in Palermo

die de maffia buiten

de deur houden.

Het afgebrande verfbedrijf

van Rodolfo Guajana.

RE

UT

ER

S

Wereld De maffia (2): burgers in opstand

in hun buurt. Ze zouden wel gek zijn. Maartja, een beetje op je hoede blijf je wel.’

Goedkope reclameIemand met wie het minder goed afliep,

was bedrijfsleider Libero Grassi. Hij wasde eerste die zich openlijk uitsprak tegenzijn estortori. In 1991. Hij had een pyjama -fabriekje met 150 man personeel. In koe-len bloede schoten ze hem af, voor zijndeur. Door diezelfde deur gaan wij naar binnen.Op het dakterras zit Pina Grassi. Op diebewuste ochtend wilde ze gaan ontbijtentoen ze enkele harde knallen hoorde. Haarman had haar net een kus gegeven en wasde lift naar beneden ingestapt. Ze rende naarde rand van het balkon en zag hem ineen-gezakt tegen de muur liggen. In een plasbloed. Grassi had de woede gewekt van de

Door te zwijgen.’’’ Een paar dagen laterwas zijn leven voorbij. ‘Later heeft Con-findustria haar excuses aangeboden. En13 jaar na de dood van mijn man is Addio -pizzo geboren. Ik beschouw ze als mijnzonen.’

Maar hoop dat de pizzo ooit helemaal zalverdwijnen, heeft Pina niet. ‘Laten we eer-lijk zijn. Nog niet één procent van allebedrijven doet mee met Addiopizzo. Spre-ken van een revolutie kun je dus niet. Ita-lië is een land van dommeriken. Onze pre-mier Silvio Berlusconi heeft dan welgestudeerd, maar hij is net zo dom geble-ven. Er zijn te veel gemene domoren in ditland.’

Buiten staat naast de voordeur op eenplakkaat te lezen: ‘Hier is Libero Grassivermoord door de maffia, door de omertà

van werkgeversorganisaties, door de onver-

ouders. Zij stemmen niet meer klakkeloosin met de pizzo. Mensen hebben heel langgedacht dat verzet onmogelijk was. Maarde jongeren zeggen: “Waarom moet ikgeld betalen, geld dat ik eerlijk heb ver-diend?’’’

Later, na de stadswandeling, gaan wenaar het kantoor van Addiopizzo, evenbuiten de stad, naast het voetbalstadion.Edoardo wijst naar buiten. ‘Daar, in deViale Strasburgo, is er niet één die geenpizzo betaalt. Afgelopen jaar hebben weer een manifestatie gehouden. We hoop-ten dat zij collectief aangifte wilden doentegen hun estortori. Maar echt resultaathebben we niet geboekt.’

Zo’n 500 winkeliers weigeren de pizzote betalen. Maar hoeveel winkels zoudener in Palermo zijn? De stad heeft één mil-joen inwoners. Een blik op de door de

maffia. In een open brief die werd afgedruktop de voorpagina van wederom Giornale

della Sicilia had hij aan zijn afpersersgeschreven: ‘Jullie kunnen doorgaan watjullie willen. Mijn geld krijgen jullie niet.’

Grassi’s verklaringen wekten ook dewoede van Confindustria, de Italiaansewerkgeversorganisatie. ‘Mijn man werd ervan beticht goedkope reclame voor zijnbedrijf te maken.’ Op een dag werden 150enveloppen met daarin de vakantiebonus-sen van zijn werknemers gestolen. Eenteken aan de wand. De hond van de bewa-ker werd afgeschoten. Nog een teken aande wand. Daarna volgde er een debat in eentv-programma van de beroemde journalistMichele Santoro. ‘En weer vielen ze hemaan. Hij zou Palermo in diskrediet brengen.Hij antwoordde: “Ik? Ik breng Palermo indiskrediet? Volgens mij doen jullie dat.

schilligheid van politieke partijen en deafwezigheid van de staat.’

Meer vrijwilligersBleke blote benen op de Mercato del

Capo, Palermo’s meest volkse markt mid-den in het historisch centrum. Het is 35 graden warm. Jong en oud, maffia en niet-maffia kruist elkaar hier. Harde koppen,tatoeages, stinkende vis en verse basilicum.Een groep Amerikaanse studentes metfotocamera’s volgt Edoardo Zaffuto, ver-antwoordelijke voor Addio Pizzo Travel.Ze doen mee aan een maffiatour. Edoardodraagt een T-shirt waarop staat: Pizzo-Free. ‘Twee jaar geleden was ik keihard opmijn bek getimmerd als ik hier zo hadgelopen. Nu voelen we ons veilig. We heb-ben het gevoel dat de stad aan onze kantstaat. De jongeren zijn niet zoals hun

Duitse ambassade verstrekte pizzovrijestadsplattegrond zegt genoeg. Niet éénstraat is echt helemaal pizzovrij. ‘Waarwe eigenlijk op wachten is dat een straatof een hele buurt zijn estortori aanklaagt.En dat is tot op heden nog niet gebeurd’,geeft Edoardo toe. Addiopizzo is intussenwereldwijd bekend en toch zit hij hierdeze zomer bijna helemaal alleen op kan-toor. Wel erg vaak laat hij zich ontvallendat ze eigenlijk met veel meer vrijwilligerszouden moeten zijn. En dan gaat weer eenvan zijn mobiele telefoons. Hij is vandaaghoofd Addio Pizzo Travel. Hoofd Media-zaken en hoofd Voorlichting op scholen.Het ministerie van Onderwijs wil ietsweten over cursusmateriaal. Edoardozucht. Het is verdomd lastig en tijdrovendom in een land van domoren de revolutiete ontketenen.

LEDEN VAN

ADDIOPIZZO

Vieren in de

straten van

Palermo de

arrestatie

van een

maffiabaas,

december

2009.

Op de Duitse ambassade

in Palermo wordt de

stadsplattegrond met

pizzovrije zaken voorgesteld.

LIBERO GRASSI

De eerste bedrijfsleider

die zich openlijk

uitsprak tegen het

beschermgeld, bekocht

zijn verzet met de dood.

!

56 x 18 AUGUSTUS 2010 x WWW.KNACK.BE

GETTY