ผลการใช้กิจกรรมกล ุ่มด้วยหลกอ ...thesis.swu.ac.th/swuthesis/Gui_Cou_Psy/PhraJeerasak_B.pdfผลการใช ก จกรรมกล

ผลการใชกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 ทมตอพฤตกรรมความรบผดชอบ ในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3

สารนพนธ ของ

พระจรศกด บญฤทธ

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาจตวทยาการแนะแนว

กมภาพนธ 2554

ผลการใชกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 ทมตอพฤตกรรมความรบผดชอบในการ เรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3

สารนพนธ ของ

พระจรศกด บญฤทธ

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาจตวทยาการแนะแนว

กมภาพนธ 2554 ลขสทธเปนของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ผลการใชกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 ทมตอพฤตกรรมความรบผดชอบในการ เรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3

บทคดยอ ของ

พระจรศกด บญฤทธ

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาจตวทยาการแนะแนว

กมภาพนธ 2554

พระจรศกด บญฤทธ. (2554). ผลการใชกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 ทมตอพฤตกรรม

ความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3. สารนพนธ กศ.ม. (จตวทยาการแนะแนว). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. อาจารยทปรกษาสารนพนธ: รองศาสตราจารย ชชพ ออนโคกสง.

การวจยนมความมงหมายเพอสรางโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอ พฒนาความรบผดชอบในการเรยน ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 และเปรยบเทยบความ รบผดชอบของนกเรยนกอนและหลงการเขารวมโปรแกรม กลมตวอยางในการวจยไดแก นกเรยน ชนประถมศกษาปท 3 โรงเรยนวดประด (พวงอทศ) กรงเทพมหานคร ปการศกษา 2552 ทม ความรบผดชอบในการเรยนนอยถงนอยทสด จานวน 12 คน เครองมอทใชในการวจยประกอบ ดวยโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน และแบบสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน ผลการวจยพบวา 1. ไดโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน 2. หลงการเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน นกเรยนมความรบผดชอบในการเรยนมากกวากอนเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

THE EFFECT OF GROUP ACTIVITY USING THE FOUR PATHS OF ACCOMPLISHMENT ON THE BEHAVIOR IN LEARNING RESPONSIBILITY OF PRATHOMSUKSA 3

STUDENTS

AN ABSTRACT BY

PHRA JEERASAK BOONYARITH

Presented in partial fulfillment of the requirements for the Master of Education degree in Guidance and Counseling Psychology

at Srinakharinwirot University February 2011

Phra Jeerasak Boonyarith. (2011). The Effect of Group Activity Using the Four Paths of Accomplishment on the Behavior in Learning Responsibility of Prathomsuksa 3 Students. Master Project, M.ED. (Guidance and Counseling Psychology). Bangkok: Graduate School, Srinakharinwirot University. Master Project Advisor: Assoc. Prof. Chucheep Onkokesung. This research aimed to produce the Group Activity programme using the Four Paths of Accomplishment to improve the learning responsibility behavior of the Prathom Suksa 3 students and to compare the learning responsibility of students before and after joining the programme. The sample of the study consisted of 12 Prathom Suksa 3 students of Wat Pradoo School (Puang-U-Thid) who possessed less or least learning responsibility and were studying in the academic year 2009. The tools used in the study were the Group Activity programme obtained by using the Principle of the Four Paths of Accomplishment to improve the learning responsibility and the learning responsibility behavior observation form. The findings of the study were as follows: 1. The Group Activity programme was obtained by using the Principle of the Four Paths of Accomplishment to improve the learning responsibility behavior of the students. 2. After joining the Group Activity programme students had significantly more learning responsibility than activity programme by using the Principle of Four Paths of Accomplishment for improving before joining the programme at .01 level.

ประกาศคณปการ

สารนพนธฉบบนสาเรจไดดวยความกรณาจากบคคลหลายทาน โดยเฉพาะอยางยงดวยความกรณาอยางสงจาก รองศาสตราจารยชชพ ออนโคกสง อาจารยทปรกษาสารนพนธ ทกรณาใหคาปรกษา ขอเสนอแนะ ตลอดจนแกไขขอบกพรองตางๆ ผวจยรสกซาบซงในความกรณาเปนอยางยง จงขอเจรญพรขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ ทนดวย ขอเจรญพรขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.เรยม ศรทอง รองศาสตราจารย ดร.เมธาว อดมธรรมานภาพ และอาจารย ดร.มณฑรา จารเพง ทใหความกรณาเปนผทรงคณวฒในการตรวจสอบเครองมอสาหรบการวจยครงน ความสาเรจใดๆ ในการทาสารนพนธฉบบน ผวจยเจรญพรขอบพระคณคณาจารย ภาควชาการแนะแนวและจตวทยาการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ทกทานทใหการอบรมถวายความรและประสบการณทดและมคณคายงแกผวจย เจรญพรขอบพระคณ อาจารยธนยาภทร องอาจอทธชย ผอานวยการโรงเรยน วดประด(พวงอทศ) อาจารยระพพรรณ โคมแฝง ครประจาชนนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 และ อาจารยอษณย กลาประจน ทใหความรวมมอและความสะดวกแกผวจยเปนอยางด ตลอดจนนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 โรงเรยนวดประด (พวงอทศ) ทกคน รวมไปถงผปกครองนกเรยน ทกทานทอนญาตใหนกเรยนเขารวมกจกรรมหลงเวลาเลกเรยนทกวนทมกจกรรม ขอเจรญพรขอบคณพๆ เพอนๆ และนองๆ รวมหองสาขาวชาจตวทยาการแนะแนว รวมไปถงคณาจารยภายในคณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยทกทาน ทคอยชวยเหลอ เปนทปรกษา เปนกาลงใจ และคอยใหคาแนะนาแกผวจยตลอดมา ในชวงตลอดระยะเวลาทผวจยไดเขาศกษาจนถงทางานวจย (พ.ศ. 2550 - 2554) คณคาและประโยชนใดๆ ของสารนพนธเลมน ผวจยขอมอบเปนเครองบชาแดคณพระศรรตนไตร ทเปนทพงทระลก คณบดา มารดาทใหชวต ญาตพนองทกทาน ทใหกาลงใจ บรพาจารยทใหการอบรมสงสอนและขอคดดๆ เสมอมา และผทมพระคณทกทานทมสวนรวม จนทาให สารนพนธฉบบนสาเรจลลวงไปดวยด

พระจรศกด บญฤทธ

สารบญ

บทท หนา 1 บทท....................................................................................................... 1 ภมหลง................................................................................................. 1 ความมงหมายของการวจย.................................................................... 2 ความสาคญของการวจย........................................................................ 3 ขอบเขตของการวจย............................................................................. 3 กรอบแนวคดในการวจย........................................................................ 6 สมมตฐานในการวจย............................................................................. 6 2 เอกสารงานวจยทเกยวของ................................................................... 7 เอกสารและงานวจยทเกยวของเกยวกบความรบผดชอบ......................... 8 เอกสารทเกยวของกบความรบผดชอบ................................................. 8 ความหมายของความรบผดชอบ........................................................ 8 ลกษณะของความรบผดชอบ............................................................. 9 ประเภทของความรบผดชอบ............................................................. 11 ความสาคญของความรบผดชอบ....................................................... 12 การปลกฝงและพฒนาความรบผดชอบ.............................................. 13 ทฤษฎทเกยวของกบความรบผดชอบ................................................ 15 งานวจยทเกยวของกบความรบผดชอบ................................................ 17 เอกสารและงานวจยทเกยวของเกยวกบกจกรรมกลม.............................. 19 เอกสารทเกยวของกบกจกรรมกลม...................................................... 19 ความหมายของกจกรรมกลม............................................................ 19 จดมงหมายของกจกรรมกลม............................................................. 20 ขนาดของกลม.................................................................................. 22 ประโยชนของการใชกจกรรมกลม...................................................... 23 เวลาในการใชกจกรรมกลม............................................................... 24 ลาดบขนการเรยนรตามวธกระบวนการกลม....................................... 24 เทคนคของกจกรรมกลม................................................................... 27 ทฤษฎทเกยวของกบกจกรรมกลม..................................................... 35

สารบญ (ตอ)

บทท หนา 2 (ตอ) งานวจยทเกยวของกบกจกรรมกลม....................................................... 39 เอกสารและงานวจยทเกยวของเกยวกบหลกอทธบาท 4.......................... 44 เอกสารทเกยวของกบหลกอทธบาท 4................................................... 44 ความหมายของหลกอทธบาท 4.......................................................... 44 ลกษณะของหลกอทธบาท 4............................................................... 45 องคประกอบของหลกอทธบาท 4........................................................ 46 ความสาคญของหลกอทธบาท 4......................................................... 54 ทฤษฎทเกยวของกบหลกอทธบาท 4.................................................. 56 งานวจยทเกยวของกบหลกอทธบาท 4.................................................. 58 3 วธการดาเนนการวจย......................................................................... 61 การกาหนดประชากรและเลอกกลมตวอยาง.......................................... 61 ประชากร.......................................................................................... 61 กลมตวอยาง...................................................................................... 61 การสรางเครองมอในการวจย................................................................ 62 การเกบรวบรวมขอมล.......................................................................... 69 การจดทาและการวเคราะหขอมล.......................................................... 71 4 ผลการวเคราะหขอมล.......................................................................... 73 สญลกษณและอกษรยอทใชในการวเคราะหขอมล.................................. 73 ผลการวเคราะหขอมล........................................................................... 74 5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ................................................. 75 ความมงหมายของการวจย................................................................... 75 สมมตฐานในการวจย............................................................................ 75 วธดาเนนการวจย................................................................................. 75 สรปผลการวจย.................................................................................... 77

สารบญ (ตอ)

บทท หนา 5 (ตอ) อภปรายผลการวจย............................................................................. 77 ขอเสนอแนะ........................................................................................ 81 บรรณานกรม................................................................................................... 83 ภาคผนวก........................................................................................................ 91 ภาคผนวก ก.............................................................................................. 92 ภาคผนวก ข.............................................................................................. 94 ภาคผนวก ค.............................................................................................. 105 ภาคผนวก ง............................................................................................... 110 ภาคผนวก จ.............................................................................................. 187 ประวตยอผวจย............................................................................................... 191

บญชตาราง

ตาราง หนา 1 แสดงแบบแผนการทดลอง....................................................................... 69 2 การเปรยบเทยบพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนกอนและหลงเขา รวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความ รบผดชอบในการเรยนเรยนของนกชนประถมศกษาปท 3.......................

74 3 คะแนนหาคาสถตทดสอบสมมตฐาน......................................................... 106 4 แสดงคาดชนความสอดคลอง (IOC) ของเครองมอ........................................ 188 5 แสดงคาคณภาพของแบบสงเกตพฤตกรรม.............................................. 190

บญชภาพประกอบ

ภาพประกอบ หนา 1 แสดงขนตอนการสรางและการหาคณภาพเครองมอทใชในการ สงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน........................................

63

2 แสดงขนตอนการสรางและการหาคณภาพคณภาพเครองมอทใช ในการทดลอง......................................................................................

67

บทท 1 บทนา

ภมหลง ความรบผดชอบ มความสาคญเปนอยางยงตอเดกและเยาวชนในวยเรยนทกคน เพราะการทเดกและเยาวชนจะประสบความสาเรจในการเรยนนนจะตองมความรบผดชอบตอหนาทการเรยนของตนเปนสาคญ เพราะคนทมความรบผดชอบ ยอมทางานทกอยางตามเปาหมายไดทนเวลา พรอมกนนนยงกอใหเกดความกาวหนาในการเรยนรวมถงการไดรบความไววางใจจากผอนอกดวย แตถาขาดความรบผดชอบแลวจะไมสามารถบรรลเปาหมายไดทนเวลา และยงขาดความเชอถอจากคนอนดวย จงกลาวไดวาความรบผดชอบมความสาคญและควรปลกฝงใหมในตวเดก ทกคน ซงคณะกรรมการสงเสรมและประสานงานเยาวชนแหงชาต สานกนายกรฐมนตร (2544: 3) กมความเหนในทานองเดยวกนวา ความรบผดชอบทางการเรยนเปนคณลกษณะพนฐานของบคคลทมสาคญ และจาเปนตองปลกฝงใหเดก เพอใหเปนนกเรยนทดและพลเมองดของประเทศชาตตอไป ซงสอดคลองกบแนวคดทวาคนดและคนเกงซงเปนพลเมองทมคณภาพสงทจะทาใหประเทศชาตมนคงไดตองเคารพกฎหมาย ทาหนาทดวยความรบผดชอบสง และรกษาสขภาพอนามยของตนเอง (ดวงเดอน พนธมนาวน .2544:24) และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 (พ.ศ. 2550 - 2554) ยงไดกาหนดใหมการการพฒนาเยาวชนไวหลายดาน ทสาคญดานหนงคอ ใหมความรบผดชอบสงทงในการเรยนและการทางาน ดงนนจงมความจาเปนอยางยงทจะปลกฝงและพฒนาใหนกเรยนมความรบผดชอบในการเรยนใหมากทสดเพอประสบความสาเรจในการเรยน อาชพการงานในอนาคตตอไป จากการสงเกตของผวจยในฐานะครผสอน และจากการสอบถามครประจาชน ตลอดจนครผสอนนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 พบวาเดกนกเรยนมการขาดความรบผดชอบในหลาย ๆ ดานดวยกน ไดแก การเขาเรยนไมตรงเวลา การนางานอนทไมเกยวของกบการเรยนขนมาทาขณะครสอน สงงานไมทนภายในเวลาทกาหนด ไมนาอปกรณการเรยนมาตามทไดรบมอบหมาย ชอบพดคยกนเวลาครสอน การไมตดตามงานและแกไขงานใหถกตอง พฤตกรรมเหลานสงผลกระทบตอเดกนกเรยน ทาใหนกเรยนมผลสาฤทธทางการเรยนตา ไมประสบผลสาเรจในการเรยน และทาใหเกดปญหาตามมา ไมวาจะเปนปญหาตอตนเอง คอเรยนไมบรรลผลสาเรจตามทมงหวงเอาไว และยงเปนปญหาในครอบครวอกดวย จงควรปลกฝงและสนบสนนใหนกเรยนมความรบผดชอบสงขน ในฐานะพระภกษผวจยเหนวาหลกธรรมทางพทธศาสนาสามารถนามาใชพฒนาความรบผดชอบของนกเรยนได หลกธรรมทมความเหมาะสมในการพฒนาความรบผดชอบในการเรยน ไดแกหลกอทธบาท 4 ซงประกอบดวย 1) ฉนทะ (ความพอใจรกใครในสงนน) 2) วรยะ (ความเพยรพยายามทาในสงนน) 3) จตตะ (การเอาใจฝกใฝในสงนน) 4) วมงสา (การพจารณาใครครวญหาเหตผลในสงนน) เพราะเปนธรรมะททาใหประสบความสาเรจ กลาวคอ ถาบคคลใดมฉนทะ มความพยายาม ตงอยใน

2

ความเพยร ประครองจตตวเองใหอยกบหนาท มความมงมนเพอสงททา เมอทาใหเตมทแลว บคคลน นยอมประสบผลสาเรจ (พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย . 2539: 3.5/352) พระธรรมปฎก (ปอ. ปยตโต) (2542 ข: 844) อธบายถง อทธบาท 4 วามความสาคญยงในการศกษาเลาเรยน ไมวาผนนจะเปนเดกหรอผใหญ เพราะอทธบาท 4 จะทาใหผปฏบตมความพอใจ มความขยนขนแขง มความเอาใจใส ใครครวญในการเรยนอยเสมอ หากมการปฏบตใหครบถวนสมบรณแลว ยอมประสบความสาเรจในการเรยนอยางไมเหลอวสย ในทางตรงกนขามถา ไมมความพอใจ ใจไมรกในการเรยนแลว ความเกยจครานกตามมา ความเอาใจใสกไมม ความคดตรกตรองกไมเกดขนในสงนนๆ แมจะมใครตกเตอนแนะนาสงสอนกไมเชอฟง ไมยอมทาตามกลายเปนคนหวดอ ปรากฏแตความลมเหลว ทาอะไรกไมประสบความสาเรจ ทงนเปนโทษของการขาดอทธบาท 4 นนเอง วธการพฒนาความรบผดชอบในการเรยนนน สามารถทาไดหลายวธ เชน ใชกจกรรมกลมสมพนธเพอพฒนาความรบผดชอบ การใหคาปรกษากลมเพอพฒนาความรบผดชอบ การใชตวแบบเพอพฒนาความรบผดชอบ และโปรแกรมการพฒนาความรบผดชอบอนๆ ในการวจยครงน ผวจยสนใจทจะพฒนาความรบผดชอบในการเรยนโดยใชโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอชวยใหนกเรยนไดเรยนรทจะพฒนาความรบผดชอบในการเรยน และมความรบผดชอบตอการเรยนของตนเอง ทงนเปนเพราะโปรแกรมกจกรรมกลมสามารถใชพฒนาความรบผดชอบของนกเรยนได ดงทกองศร เชญชม (2547:116) ใชโปรแกรมการเตอนตนเองและโปรแกรมการ ชแนะดวยวาจาปรบพฤตกรรมความรบผดชอบตอการเรยนของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ภารด ศรทอง (2543:65) ใชโปรแกรมฝกกจกรรมเชงจตวทยาเพอพฒนาความรบผดชอบ ตอการศกษาเลาเรยนของนกศกษาพลศกษามหาวทยาลยมหาสารคาม และคนงนจ พมพวง (2546:67) ใชกจกรรมกลมเพอพฒนาความรบผดชอบของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนศกษาสงเคราะหเพชรบร จงหวดเพชรบร ปรากฏวา นกเรยนและนกศกษามความรบผดชอบตอการเรยนเพมขน ดวยเหตดงกลาวขางตน ผวจยจงประสงคจะพฒนาความรบผดชอบตอการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 โดยใชโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอใหนกเรยนมความรบผดชอบตอการเรยนเพมมากขน ตอไป

ความมงหมายของการวจย การวจยครงนมความมงหมายไวดงน 1. เพอสรางโปรแกรมกจกรรมกลมดวยอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3

3

2. เพอเปรยบเทยบความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนกอนและหลงการเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3

ความสาคญของการวจย ผลการวจยครงน สามารถนาไปใชเปนแนวทางในการพฒนาความรบผดชอบดานอน ๆ ของนกเรยน เพอใหนกเรยนเกดความรบผดชอบใหมากในทก ๆ ดาน อนจะสงผลใหเขาประสบความสาเรจในการเรยนและการประกอบอาชพในอนาคต ตอไป

ขอบเขตของการวจย ประชากรและกลมตวอยางในการวจย ประชากร นกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ปการศกษา 2552 โรงเรยนวดประด (พวงอทศ) ซงมความรบผดชอบในการเรยนนอยถงนอยทสด จานวน 15 คน กลมตวอยาง สมอยางงายจากประชากรทสมครใจเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน ไดกลมตวอยางจานวน 12 คน

ตวแปรทวจย 1. ตวแปรอสระ ไดแก โปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน 2. ตวแปรตาม ไดแก พฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยน

นยามศพทเฉพาะ 1. พฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยน หมายถง พฤตกรรมทแสดงถง

สงงานตรงเวลา ไดแก การทางานทไดรบมอบหมายเสรจเรยบรอยทนเวลาและสงตามเวลาทกาหนด ไมนางานอนมาทาขณะครสอน ไดแก ฟงครสอน ทากจกรรมหรองานทครมอบหมาย ไมทากจกรรมหรองานอนทไมเกยวของกบวชาทเรยน ไมพดคยกนขณะครสอน ไดแก พดคยกนเกยวกบเรองทครสอน ถามคาถามและตอบคาถามของคร ไมพดคยกนนอกเหนอจากทครสอน

4

การยอมรบและปรบปรงแกไขงานสวนทผด ไดแก การนางานทผดมาแกไขใหถกตองดวยตนเอง 2. โปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 ทมตอพฤตกรรมความ รบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 หมายถง กจกรรมทสรางขนสาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน ตามหลกอทธบาท 4 ทผวจยสรางขน มทงหมด 4 ดาน ไดแก 1. ฉนทะ หมายถง ความพอใจกบการเรยนหรองานทไดรบมอบหมายตงใจฟงครสอนดวยความเอาใจใส ตงใจทางานทครมอบหมาย รจกสรางแรงกระตนใหตนเองหรอมกาลงใจ มความพอใจและมความชอบใจในสงทเรยน 2. วรยะ หมายถง นกเรยนมความเพยรพยายาม มความมานะบากบนทจะทาหนาทของตน คอ มความเพยรพยามยามมความตงใจเรยน ไมวาวชาทเรยนจะมความยากแตกยอทอตอสงทเรยน มความทมเททงกายและใจ 3. จตตะ หมายถง นกเรยนมใจจดจอและเอาใจใสอยกบการเรยนไมละทง มใจตงมนในการเรยนของตน หรอทเรยกวา ไมละทงการเรยนกลางครน ไมเกดความเบอหนายกลางครน มจตใจตงมนอยกบการเรยนของตนเองมากกวาทจะทาสงอน 4. วมงสา หมายถง นกเรยนหมนตรวจสอบ พจารณา ไตรตรองในการเรยนหรองานทไดรบมอบหมาย เมอประสบปญหาในการเรยนกพจารณา ไตรตรองถงเหตและผลของการเรยนนน พรอมทงแกไขใหปญหานนหายไปดวยความเรยบรอยและรวดเรวไดดวยตนเองหรอคาแนะนาของคร โปรแกรมกจกรรมกลมในการพฒนาความรบผดชอบในการ มจดมงหมายเพอใหนกเรยนไดพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของตนเองโดยการใชเทคนคตาง ๆ คอ เกม (Game) บทบาทสมมต (Role Play) กรณตวอยาง (Case) สถานการณจาลอง ดงน คอ

1. เกม (Game) เปนวธการทมสถานการณสมมตขน ใหผเรยนลงเลนดวย ตนเองภายใตขอตกลงหรอกตกาอนจะมผลออกมาในรปของการแพชนะ ใหผเรยนไดวเคราะหความรสก นกคดและพฤตกรรมตาง ๆ ทมอทธพลตอการตดสนใจ ทงยงชวยใหผเรยนเกดความสนกสนานดวย

2. บทบาทสมมต (Role - playing) มสถานการณสมมตเชนเดยวกบเกม แต มการกาหนดบทบาทของผเรยนในสถานการณทสมมต โดยอาศยบคลกภาพ ประสบการณและความรสกนกคดของตนเองเปนหลก ดงนนวธการนจงมสวนชวยใหผเรยนไดมโอกาสศกษาวเคราะหถงความรสกและพฤตกรรมของตนอยางลกซง

5

3. กรณตวอยาง (Case) นาเรองราวตางๆ ทเกดขนจรง มาดดแปลงและใช เปนตวอยางในการใหผเรยนไดศกษาวเคราะหและอภปรายกนเพอสรางความเขาใจ และฝกฝนหนทางแกไข การอภปรายจะชวยใหผเรยนไดมโอกาสแลกเปลยนขอมลซงกนและกน รวมทงนาเอากรณตาง ๆ ซงคลายกบชวตจรงมาใชจะชวยใหการเรยนรมลกษณะใกลเคยงกบความเปนจรง

4. สถานการณจาลอง (Simulation) คอ การจาลองสถานการณจรงหรอสราง สถานการณใหใกลเคยงกบความเปนจรง แลวใหผเรยนลงไปอยในสถานการณนนและมปฏกรยาโตตอบกน วธการจะชวยใหผเรยนไดมโอกาสทดลองพฤตกรรมตางๆ ซงในสถานการณจรงผเรยนอาจจะไมแสดงออก เพราะอาจเปนการเสยงตอผลทจะไดรบจนเกนไป

กจกรรมกลมแตละกจกรรมประกอบดวย 5 ขนตอน ดงน ขนท 1 ขนนา (ฉนทะ) ผนากลมกลาวนาเขาสเนอหา ขนท 2 ขนกจกรรม (วรยะ จตตะ) ผนากลมใหนกเรยนลงมอปฏบต หรอทากจกรรมการเรยนรดวยตนเอง รวมทงม

สวนรวมในการแสดงความคดเหน แลกเปลยนความคดเหนซงกนและกนเกยวกบความรบผดชอบในการเรยนและหนาทของตนเอง

ขนท 3 ขนวเคราะหและอภปราย (วมงสา) ผนากลมใหนกเรยนไดรวมกนวเคราะห และสรปจากกจกรรมทไดปฏบตและ

อภปรายรวมกน เพอใหนกเรยนเกดการพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของตนเอง ขนท 4 ขนสรปและนาหลกการไปประยกตใช (วมงสา) ผนากลมใหนกเรยนรวบรวมแนวคดทไดจากการแลกเปลยนความคดเหนในกลม

มาสรปเปนหลกการของตวเอง และนาหลกการนนมาใชเพอใหเกดการพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของตนเอง ขนท 5 ขนประเมนผล ผนากลมและนกเรยนรวมกนประเมนผลการเรยนรของตน และจากกลม โดยการรวมกนอภปรายแลกเปลยนขอคดเหน และใหขอเสนอแนะรวมกนของสมาชกในกลม

3. นกเรยน หมายถง นกเรยนชนประถมศกษาชนปท 3 โรงเรยนวดประด (พวงอทศ) กรงเทพมหานคร ปการศกษา 2552

6

กรอบแนวคดในการวจย ในการวจยเรองผลการใชกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 ทมตอพฤตกรรมความ

รบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 มกรอบแนวคดในการศกษา ดงน

ตวแปรอสระ ตวแปรตาม

สมมตฐานในการวจย ความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 หลงการเขารวมโปรแกรม

กจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยนมากกวากอนการเขารวมโปรแกรม

โปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลก อทธบาท 4 เพอพฒนาความ

รบผดชอบในการเรยน

พฤตกรรมความรบผดชอบ

ในการเรยนของนกเรยน

บทท 2 เอกสารทเกยวของในการวจย

การศกษาผลการใชกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 ทมตอพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ในครงน ผวจยศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบความรบผดชอบในการเรยน กจกรรมกลมเพอพฒนาความรบผดชอบตอการเรยนดวยหลก อทธบาท 4 เพอประกอบการวจย โดยแบงเปนหวขอดงตอไปน 1. เอกสารและงานวจยทเกยวของเกยวกบความรบผดชอบ

เอกสารทเกยวของกบความรบผดชอบ ความหมายของความรบผดชอบ ลกษณะของความรบผดชอบ ประเภทของความรบผดชอบ ความสาคญของความรบผดชอบ การปลกฝงและพฒนาความรบผดชอบ ทฤษฎทเกยวของกบความรบผดชอบ งานวจยทเกยวของกบความรบผดชอบ 2. เอกสารและงานวจยทเกยวของเกยวกบกจกรรมกลม

เอกสารทเกยวของกบกจกรรมกลม ความหมายของกจกรรมกลม จดมงหมายของกจกรรมกลม ขนาดของกลม ประโยชนของการใชกจกรรมกลม เวลาในการใชกจกรรมกลม ลาดบขนการเรยนรตามวธกระบวนการกลม เทคนคของกจกรรมกลม ทฤษฎทเกยวของกบกจกรรมกลม งานวจยทเกยวของกบกจกรรมกลม 3. เอกสารและงานวจยทเกยวของเกยวกบหลกอทธบาท 4 เอกสารทเกยวของกบหลกอทธบาท 4 ความหมายของหลกอทธบาท 4 ลกษณะของหลกอทธบาท 4 องคประกอบของหลกอทธบาท 4 ความสาคญของหลกอทธบาท 4

8

ทฤษฎทเกยวของกบหลกอทธบาท 4 งานวจยทเกยวของกบหลกอทธบาท 4

1. เอกสารและงานวจยทเกยวของเกยวกบความรบผดชอบ

1.1 เอกสารทเกยวของกบความรบผดชอบ 1.1.1 ความหมายของความรบผดชอบ

พทธทาสภกข (2521: 376 - 377) กลาววา ความรบผดชอบ คอการยอมรบรแลวกระทาตอบสนองดวยความสมครใจตอสงทตองกระทาในฐานะทเปนหนาทของตน ไมใชเพยงแคคดหรอรบอยในใจ พระเมธธรรมาภรณ (2533: 59 - 67) กลาวถงความรบผดชอบวา เกดจากความสานก คอ มความตระหนกรในหนาทและคดจะทาหนาทอยางสมบรณดวยความเตมใจ สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (2544: 11-12) ไดกลาวไววา ความรบผดชอบหมายถง การแสดงออกถงความมงมนในการปฏบตหนาทของนกเรยน ทงในสวนทศกษาเลาเรยน ในสถานศกษา และนอกสถานศกษาซงประกอบดวยพฤตกรรมดงตอไปน 1. เอาใจใสและเพยรพยายามในการทางาน 2. ยอมรบในการกระทาของคนเอง 3. ชวยเหลองานสวนรวมดวยความเตมใจ 4. รจกหนาทและทาหนาททไดรบมอบหมาย 5. ไมละเมดสทธของผอน และรกษาสทธของตนเอง 6. ตรงตอเวลา 7. เคารพตอระเบยบ กฎเกณฑ 8. ดแลรกษาสวนรวมเสมอนเปนของตน 9. สามารถทางานรวมกบผอนได

ราชบณฑตยสถาน (2542: 944) ไดใหความหมายความรบผดชอบวา หมายถง ยอมรบผลทงทดและไมดในกจการทตนไดทาลงไปหรออยในความดแลของตน กรมวชาการ (2542: 8) ไดใหความหมายของความรบผดชอบวา หมายถง ความสนใจ ความตงใจทจะปฏบตหนาทดวยความเพยรพยายาม ละเอยดรอบคอบเพอใหสาเรจตามเปาหมาย ยอมรบผลการกระทาของตนทงในดานทเปนผลด และผลเสย ทงพยายามปรบปรงการปฏบตหนาทใหดยงขน หนวยศกษานเทศก (2526: 62) ใหความหมายของความรบผดชอบวา หมายถง การมความมงหมาย ตงใจปฏบตหนาทการงานใหบรรลความสาเรจตามความมงหมาย ยอมรบผลการกระทานน และพยายามปรบปรงการปฏบตหนาทใหดยงขน ซงจาแนกความรบผดชอบ

9

ไวเปน 4 ดาน คอ ความรบผดชอบในการศกษาเลาเรยน ความรบผดชอบ ความรบผดชอบตอสถานศกษา ความรบผดชอบตอครอบครว และความรบผดชอบตอสงคม กอ สวสดพานช (2519: 54) กลาววาความรบผดชอบ หมายถง การควบคมตนเองใหปฏบตหนาทไดผลสมบรณ ทงนรวมไปถงการควบคมพฤตกรรมของตนเองใหถกตองตามเกณฑดวย คนทมความรบผดชอบยอมเปนทนาเชอถอของคน คณสมบตดานความรบผดชอบจงเปนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเกดความสมพนธอนดของมนษย จาเนยร ชวงโชต และคนอนๆ (2521: 5) อธบายความหมายของความรบผดชอบวา หมายถง ลกษณะนสยทศนคตของบคคล ซงเปนเครองผลกดนใหปฏบตตามระเบยบ เคารพสทธของผอน ทาตามหนาทของตนและมความซอสตยสจรต ภญโญ สาธร. (2519: 1) อธบายวา ความรบผดชอบ หมายถง อานาจชนดหนงในจตใจของคนซงสามารถควบคมพฤตกรรมของตนเองได บคคลบางคนเกดความปรารถนาอยางแรงกลาทจะกระทาการใดตรงกนขามกงทานองครองธรรมหรอหลกปฏบตขององคการของตนหรอมโอกาสโกงอยากโกงแตไมโกง บคคลนนคอคนทเรยกไดวา มความรสกรบผดชอบ พอบคน (Popkin.1987: 150) กลาววา ความรบผดชอบเปนกระบวนการเลอกทางานอยางใดอยางหนงและยอมรบผลทเกดขน กลาสเซอร (Glasser.1965: 13) ไดใหนยามความหมายของความรบผดชอบไว คอ การทบคคลมความสามรถตอบสนองความตองการของคนเอง โดยไมขดขวางตอสทธและความตองการของบคคลอน จากเอกสารดงกลาวสรปไดวาความรบผดชอบ คอ ความตงใจเอาใจใสในการเรยนและการปฏบตหนาท ตามทไดรบมอบหมายดวยความมานะพยายามดวยความเอาใจใส เพอใหงานนนสาเรจอยางมประสทธภาพตามทมงหมายเอาไว และทาใหเสรจทนเวลาตามทนดหมายเอาไว พรอมทงยอมรบในผลงานของตนเองทงทดและไมด และนามาแกไขเพอใหงานนนสมบรณยงขน

1.1.2 ลกษณะของความรบผดชอบ พระเมธธรรมาภรณ (2533: 59 - 67) กลาวถงลกษณะของผทมความ

รบผดชอบวา มลกษณะ 3 ประการ คอ 1) ทาหนาทอยางสมบรณ ไมบกพรองตอหนาท 2) ไมละทงหนาท 3) ไมทจรตตอหนาท

กรมการศาสนา (2536: 42-43) บคคลทมความรบผดชอบประกอบดวยลกษณะดงตอไปน 1. ซอตรงตอหนาท 2. สานกรสกรบผดชอบตอภาวะและฐานะของตน 3. รจกวางแผนและทางานอยางมระบบ 4. มงมนในวชาความรและความสามารถปฏบตหนาทการงานทกประการ

10

5. ยอมรบผลสาเรจและความลมเหลวแหงการกระทาในการปฏบตงานท ทกอยาง 6. พยายามปรบปรงแกไขหนาทการงานทบกพรองใหสมบรณ 7. พยายามปฏบตงานในหนาทใหสาเรจเรยบรอย รวดเรว ดวยความเตมใจและจรงใจ

กรมสามญศกษา (2529: 3) ไดใหความสาคญแกคณลกษณะของความรบผดชอบดานการเรยน และไดกาหนดไวเปนเปาหมายสาคญขอหนงในการพฒนาการศกษาโดยระบขอบขายพฤตกรรมทแสดงออกถงความรบผดชอบของเดกนกเรยนไววา จะตองเปนผทเอาใจใสในการทางานอยางมประสทธภาพ มความซอสตยตอหนาท เคารพตอระเบยบกฎเกณฑ มวนยในตนเอง มอารมณหนกแนนเมอเผชญกบอปสรรค รจกหนาท ปฏบตตามหนาทอยางเครงครด มความเพยรพยายามและละเอยดรอบคอบในการศกษาเลาเรยน เพอใหผลการเรยนดขนเรอยๆ

สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต (2540: 69) ไดกลาวถงลกษณะ ความรบผดชอบของนกเรยนวาดงน 1. ความรบผดชอบตอการเลาเรยน หมายถง การทนกเรยนนกศกษาตงใจศกษาเลาเรยนจนประสบความสาเรจตามทมงหวงดวยความขยนหมนเพยร อดทน และสงงานทไดรบมอบหมายทนกาหนดเวลา 2. ความรบผดชอบตอสถานศกษา หมายถง การทนกเรยนมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของสถานศกษา ไมทะเลาะววาทกบโรงเรยนอน รกษาชอเสยงของโรงเรยนและใหความรวมมอกบโรงเรยนอยางเตมท 3. ความรบผดชอบตอครอบครว หมายถง การทนกเรยนมความตงใจชวยเหลองานตางๆ ภายในบานเพอแบงเบาภาระซงกนและกนตามความสามารถของตนเอง และรจกแสดงความคดเหนปฏบตตนเพอความสขและชอเสยงของครอบครว 4. ความรบผดชอบตอสงคม หมายถง การทนกเรยนมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของชมชนและสงคม บาเพญประโยชนและสรางสรรคความเจรญใหแกชมชนอยางเตมท ชวยสอดสองพฤตกรรมของบคคลทเปนภยตอสงคมและประเทศชาต นาความรความสามารถไปชวยแกปญหาของสงคม

ชม ภมภาค (2525: 128) กลาวถงลกษณะของบคคลทมความรบผดชอบวา จะตองเอาใจใสตองาน รอบคอบ ละเอยดถถวนปฏบตตามเกณฑ

จากเอกสารดงกลาวสรปไดวาลกษณะความรบผดชอบ คอ มความซอตรงตอหนาท มความสานกรสกรบผดชอบตอภาวะและฐานะของตน รจกวางแผนและทางานอยางมระบบ มความมงมนในวชาความรและความสามารถปฏบตหนาทการงานทกประการ ตองยอมรบผลสาเรจและความลมเหลวแหงการกระทาในการปฏบตงานททกอยาง ปรบปรงแกไขหนาทการงานทบกพรองใหสมบรณ และพยายามปฏบตงานในหนาทใหสาเรจเรยบรอย รวดเรว ดวยความเตมใจและจรงใจ

11

1.1.3 ประเภทของความรบผดชอบ กรมการศาสนา (2525: 1) รวมกบคณะกรรมการจดทาคมอการปลกฝง

คานยมของกลมนกบรหาร กลมสอสารมวลชน กลมสมาคมมลนธ และกลมพฒนากาลงคน โดยไดแบงความรบผดชอบออกเปน 3 ประเภท คอ 1. ความรบผดชอบตอตนเอง หมายถง การรจ กสานกในหนาทและบทบาทของตนเอง โดยปฏบตหนาทใหสาเรจลลวงดวยความสามารถของตนเอง มการวางแผนในการทางาน เขาใจแผนงาน และปฏบตตามแผนงานจนงานสาเรจตามจดประสงคอยางมประสทธภาพ พรอมกนนนตองยอมรบในผลกระทาของตนและยนดหาวธแกไขถาหากมขอบกพรอง และทางานใหเสรจทนตามเวลาทกาหนด 2. ความรบผดชอบตอครอบครว หมายถง รจกตระหนกถงหนาทของตนในครอบครว ปฏบตตนใหเหมาะสมกบบทบาทเพอความผาสกของครอบครว รวมกจกรรมของครอบครว ทาใหครอบครวมความสขความเจรญ 3. ความรบผดชอบตอสงคม หมายถง รจกบทบาทหนาทของตนเองทมตอสงคม และปฏบตตนใหถกตองเหมาะสม และสรางประโยชนใหแกสงคมสวนรวม รจกเสยสละหนาทสวนตนเพอประโยชนสขของสวนรวม ปฏบตตนตามกฎหมายระเบยบขอบงคบ ขนบธรรมเนยมประเพณอนดงามของสงคม

หนวยศกษานเทศก (2526: 62 - 69) ไดแบงประเภทของความรบผดชอบออกเปน 4 ดาน ดวยกน คอ 1. ความรบผดชอบในการศกษาเลาเรยน หมายถง การทนกเรยนศกษาเลาเรยนจนประสบผลสาเรจตามจดมงหมาย ดวยความขยนหมนเพยร อดทน เขาหองเรยนและสงงานทไดรบมอบหมายตรงตามเวลาทนดหมาย เมอมปญหาหรอไมเขาใจในบทเรยน กพยายามศกษาคนควา ซกถามอาจารยใหเขาใจ เมอทาแบบฝกหดผดกยอมรบวาผด แลวพยายามแกไขปรบปรงใหถกตองดวยตนเองอยเสมอ มผลการเรยนผานทกวชาในทกภาคเรยน 2. ความรบผดชอบตอสถานศกษา หมายถง การทนกเรยนมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของสถานศกษา รกษาผลประโยชน เกยรตยศชอเสยงของสถานศกษา ชวยกนรกษาความสะอาดของสถานศกษา ไมขดเขยนฝาผนงหองเรยน หองนา แตงเครองแบบนกเรยนเรยบรอย ไมทะเลาะววาทกบนกเรยนโรงเรยนอน คอยตกเตอนเพอนทจะหลงผดอนทาใหโรงเรยนเสยชอเสยง เมอโรงเรยนตองการความรวมมอหรอความชวยเหลอ กเตมใจใหความรวมมออยางเตมท เขารวมกจกรรมตางๆ ของโรงเรยนตามความสนใจ และความสามารถของตนเพอสรางชอเสยงใหแกโรงเรยน เชนเปนนกกฬา แตคาขวญ เรยงความ และอนๆ

12

3. ความรบผดชอบตอครอบครว หมายถง การทนกเรยนตงใจชวยเหลองานตางๆ ภายในบานเพอแบงเบาภาระซงกนและกนตามความสามารถของตน และรจกแสดงความคดเหน และปฏบตตนเพอความสขและชอเสยงของครอบครว ชวยแกปญหาการทสมาชกไมเขาใจกน ชวยครอบครวประหยดไฟฟา นา อาหาร สงของเครองใชภายในบาน และอนๆ 4. ความรบผดชอบตอสงคม หมายถง การทนกเรยนมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของชมชนและสงคม บาเพญประโยชนและสรางสรรคความเจรญใหชมชนและสงคมอยางเตมความสามารถ ชวยสอดสองพฤตกรรมของบคคลทจะเปนภยตอสงคม ใหความร ความสนกเพลดเพลนแกประชาชนตามความสามารถของตน ชวยคดและแกปญหาตางๆ ของสงคม จากเอกสารดงกล าวสรปไดว าองคประเภทของความรบผดชอบ ประกอบดวย 1) ความรบผดชอบตอตนเอง คอ การรจกหนาทและการทาหนาทของตนเองทไดรบมอบหมาย ไมวาจะเปน รบผดชอบตอการเรยน ตงใจเรยนหนงสอ เปนตน 2) รบผดชอบตอครอบครว คอ ชวยเหลองานตางๆ ภายในบานตามทไดรบมอบหมายตามสมควรแกหนาทและบทบาทของตน 3) ความรบผดชอบตอสงคม คอ การทนกเรยนมความรบผดชอบตอสถาบนของตนเอง ชวยเหลองาน สรางชอเสยงใหแกโรงเรยน และรกษาชอเสยงแกโรงเรยน รวมไปถงการใหความรวมมอกบชมชนทตนอยอาศย ชวยสอดสองดแลความปลอดภยและชวยกนรกษาความสะอาดในชมชน

1.1.4 ความสาคญของความรบผดชอบ พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) (2540: 17) กลาววาความรบผดชอบนม

ประเดนสาคญ คอ จะตองระวงตงใจใชกาลงเพอสรางประโยชนแตฝายเดยว ใหไดทงประโยชนตนทงประโยชนสวนรวม พรอมกนนนกตองคอยปองกนแกไขอยตลอดเวลา มใหความเสยหายเกดขน และทสาคญเปนอยางยงทจะตองสรางเสรมกาลงใหมนคงหนกแนนและทวขน ซงมทางทาไดหลายทาง ทางทเหมาะอยางหนงกคอพยายามทาประโยชนเสยสละเพอผอนและสวนรวมใหมากขน การปฏบตงานดวยความเสยสละนน ยงกระทามากเทาใด จะชวยใหเกดความสามารถและความเชยวชาญมากขนเทานน ทงเมอเคยชนกบการประพฤตปฏบตความดแลว กสามารถปองกนความชวและความเสอมเสยไดอยางดทสดดวย

กรมวชาการ (2545: 116) กลาววา การรจกปกครองตนเองใหเปนผทมความรบผดชอบ ซงเปนพนฐานของคนทจะทาใหการทางานสาเรจได หนวยงานใด ชมชนใด สงคมใด ประเทศใดกตามทประชาชนเปนผทมความรบผดชอบสง หนวยงานนน ชมชนนน สงคมนน ประเทศนนยอมเจรญกาวหนา การจดการศกษาในโรงเรยนจงจาเปนตองใหความสาคญกบความรบผดชอบของนกเรยนเปนอนดบแรก

กระทรวงศกษาธการ (2540: 24) ไดศกษาศกยภาพของไทยในยค โลกาภวฒนไดเลงเหนความสาคญของความรบผดชอบ และจาเปนทตองปลกฝงใหเกดขนในตวเดกเพอการดารงชวตในสงคมยคโลกาภวตนตามเปาหมายของการจดการศกษาและจดมงหมายของหลกสตรในระดบปฐมศกษาและมธยมศกษาทสอดคลองกบความมงหวงของสงคมไว 3 ดาน ประกอบดวย 1) ทกษะพนฐานทจาเปนตอการเรยนรในอนาคต 2) ทกษะพนฐานทจาเปนตอการ

13

ทางาน และ 3) ลกษณะพนฐานทจาเปนตอการอยรวมกนในสงคม โดยเฉพาะในดานลกษณะพนฐานทจาเปนตองอยรวมกนในสงคม ประกอบดวยประเดนยอยทเปนองคประกอบสาคญไดแก การควบคมตนเองได มความรบผดชอบ มวนยในตนเอง และชวยเหลอผอน เสยสละ มงมนพฒนา

กรมการศาสนา (2525: 2) กลาววา ความรบผดชอบ เปนคณลกษณะของคนไทยอยางหนงทจาเปนตองปลกฝงใหกบคนไทยสานกในหนาทและความรบผดชอบตอสงคมประเทศชาตทจาเปนอยางยง เพราะความรบผดชอบเปนลกษณะของความเปนพลเมองดเปนปจจยสาคญทจะชวยใหสงคมเปนระเบยบและสงบสข

ทองคณ หงสพนธ (2535: 122) ไดกลาวถงผลดอนเกดจากความรบผดชอบไววา ไดรบความเชอถอและไววางใจจากผอน การงานสาเรจเรยบรอยไดผลด เกดความเชอมนในตนเอง เพราะไดปฏบตหนาทไดอยางถกตองครบถวน เกดความมนใจในสงคมและชาต สงคมและชาตสามารถพฒนาไปสความเจรญไดรวดเรว มความสะดวกสบายรมเยนเปนสขเกดขนในสงคมและชาต

เพญแข ประจนปจจนก (2527: 41) กลาววาความรบผดชอบนนหากไดมการปลกฝงใหเกดมในสงคมแลวจะเปนการชวยทงบคคลและสงคม เพราะคณลกษณะนจะชวยใหบคคลอยในสงคมได ถงแมวาสงคมจะเปลยนแปลงไปอยางไรกตาม ในขณะเดยวกนในสงคมหากมประชากรสวนใหญเปนผทมความรบผดชอบ สงคมยอมมความเจรญและมความเปนปกแผน

จากเอกสารดงกลาวสรปไดวาความสาคญของความรบผดชอบเปนสงทจาเปนอยางมากททกคนจะตองม เพราะการขาดความรบผดชอบทาใหเกดปญหาตางๆ ไมในสงคมใดกตาม หากในสงคมมความรบผดชอบแลวปญหาตางๆ กจะลดนอยลง สงคมกจะมความเจรญกาวหนาและเกดความสงบสขในสงคม เพราะฉะนนจงควรมการปลกฝงความรบผดชอบใหแกเยาวชนตงแตยงเดกเพอความเจรญกาวหนาของสงคมตอไป

1.1.5 การปลกฝงและพฒนาความรบผดชอบ กงแกว อตถากร (2524: 15 - 19) กลาววาความรบผดชอบเปนสงทเกดจาก

การฝกฝนอรรมตงแตวนเดกและจะพฒนาไปเรอยๆ จนถงวนรน ผใหญจงตองเขาใจธรรมชาตของเดกแนะนาและสงเรมในสงทถกทควรใหเขาไดรจกแกปญหาและคอยๆ ปลกฝงความรบผดชอบใหแกเขา เพราะนอกเหนอจากการมวนยและความรบผดชอบตามธรรมชาต อนอาจเกดขนไดเองแลว เดกยงเรยนรวนยและความรบผดชอบจากวฒนธรรม โดยอาศยการสงฝกปรอจากบคคลแวดลอม ลกษณะเชนนเปนกฎธรรมชาตของการอยรวมกนในสงคม

เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2543: 20 - 21) กลาววาการพฒนาจรยธรรมความรบผดชอบจงควรพฒนาใหครบถวนทงทางรางกายและจตใจ กลาวคอ การพฒนาความรความคดและสตปญญา การปรบปรงแกไขพฤตกรรมใหเออเฟอตอการพฒนาตนเองประเทศชาตและการสรางมาตรฐานจรยธรรมความรบผดชอบในชวตของผเรยนดวย

ประฌม จนทม (2533: 19) กลาววา การทเดกจะมความรบผดชอบในเรองการเรยนไดอยางดนน เดกจะตองฝกฝนเกยวกบความรบผดชอบดานอนๆ มากอน

14

ไซดแมน (Sideman.1962: 408 - 411) ไดสรปรวบรวมทศนะเกยวกบการฝกความรบผดชอบของ มลตน (Milton) และแฮรรส (Harris) ไวดงน 1. ควรเรมฝกฝนความรบผดชอบตงแตเดก 2. เดกทกคนควรมโอกาสฝกใหมความรบผดชอบ 3. การฝกใหมความรบผดชอบและการจดประสบการณความรบผดชอบ ควรใหเหมาะสมกบแตละบคคล 4. ควรใหเดกทราบวาผใหญหวงอะไรจากตวเขา 5. การฝกใหเดกรจกความรบผดชอบ ผใหญตองรจกยดหยนในการฝกไมเรงรดจนเกนไป 6. เดกตองการคาแนะนาจากผใหญ 7. เดกตองการความไววางใจจากผใหญ เมอรวาสวนไหนอยในความรบผดชอบของเขา 8. เจตคตและพฤตกรรมของผใหญตอความรบผดชอบของตน มอทธพลตอความรบผดชอบของเดก

ประเทน มหาขนธ (2536: 29-36) กลาววา การฝกเดกใหมความรบผดชอบนน ไมมเวลาใดทจะสายเกนไป แมวาเดกจะอยในวยทารก พอแมกสามารถฝกสอนใหเดกมความรบผดชอบได การฝกสอนจะไดดกตอเมอสถานการณเอออานวย หรอสรางสถานการณขนในตอนตนๆ ความรบผดชอบทเดกพงจะมตองควบคไปกบการเลนเสมอ เพราะวาการเลนเปนชวตจตใจของเดก เปนชวตจตใจของเดก แตการงานและความรบผดชอบเปนสงทเดกไมชอบ แตอยางไรกตามเดกจะมความรบผดชอบไดดกตอเมอมงานหรอกจกรรมใหทาแมวาเดกจะพอใจในการเลน ถาสามารถเปลยนของเลนใหเปนงานได หรอใหเดกทางานดวยความสนกสนานเพลดเพลนเหมอนกบการไดเลน กจะทาใหเดกสามารถทางานได ความรบผดชอบกจะเกดขน การเลนจงเปนปจจยสาคญในการในการเตรยมตวเดกใหมความรบผดชอบ เดกจะเรยนรในการรบผดชอบถาหากมความพรอมหรอมสถานการณดงตอไปน 1. เดกรจกตดสนใจ การตดสนใจทถกตองของเดกไดรบความสนใจจากผใหญ และเสรมแรงดวยการใหรางวลตามความเหมาะสม 2. พอแม และคร จะตองสรางสถานการณหรอเปดโอกาสใหเดกตดสนใจอยเสมอและผใหญจะตองสรางบรรยากาศใหเดกมความรบผดชอบ ละเวนการตาหนตเตยน 3. พอแมและครจะตองหลกเลยงการตดสนใจแทนเดกในเรองทเดกสามารถตดสนใจไดดวยตนเอง เพราะการทผใหญตดสนใจแทนเดก เปนการนาไปสการไมรจ กความรบผดชอบของเดก

จากเอกสารดงกลาวสรปไดวาการปลกฝงและการพฒนาความรบผดชอบ สามารถทาไดดงน คอ ควรพฒนาตงแตยงเปนวยเดก และควรจะพฒนาไปเรอยๆ ฝกใหเดกมรจกตดสนใจดวยตนเอง โดยทผใหญไมควรตดสนใจแทนเดก จดใหเดกมประสบการณความรบผดชอบ

15

ดวยตวเองอยางเหมาะสม และควรใหเดกทราบดวยวาผใหญหวงอะไรจากตวของเขา ผใหญตองคอยใหคาแนะนาแกเขาเมอเขาตองการความชวยเหลอ เปนตน

1.1.6 ทฤษฎทเกยวของกบความรบผดชอบ กลาวถงทฤษฎทเกยวของกบความรบผดชอบตอการเรยนโดยตรงยงไมมผใด

กลาวถง มแตเพยงทฤษฎทเกยวของพาดพงถงทพอจะนามาใชได คอ ทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมของพอารเจต และทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมของ โคลเบอรก ดงทสรางค โควตระกล (2549: 66 - 72) ไดกลาวถง ทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมทง 2 พอสรปไดดงน ก. ทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมของพอารเจต พอารเจตไดแบงขนพฒนาการทางจรยธรรมออกเปน 2 ขน คอ

1. เฮทเทอรอนโนมส (Heteronomous) เปนขนทผกระทารบกฎเกณฑหรอมาตรฐานทางจรยธรรมจากผมอานาจเหนอคน และถอวากฎเกณฑตองเปนสงทตองปฏบตตาม เปลยนแปลงไมได ลกษณะทางจรยธรรมขนเฮทเทอรอนโนมส เดกทมพฒนาการทางจรยธรรมขอน เปนเดกทมอายระหวาง 5 – 8 ขวบ รบกฎเกณฑและมาตรฐานทางจรยธรรมมาจากบดา มารดา คร และเดก เดกวยนจะมความเชอถอดงตอไปน

1.1 พฤตกรรมใดจะถกตองหรอดกตอเมอผแสดงพฤตกรรมไดปฏบตตามกฎเกณฑ 1.2 กฎเกณฑมไวสาหรบปฏบตตามอยางเครงครดและแกไขไมได 1.3 ทกคนมหนาทจะตองปฏบตตามกฎเกณฑโดยเดดขาด ถาใครทาตามกฎเกณฑเปนคนด ถาใครไมทาตามกฎเกณฑเปนคนไมด 1.4 การประเมนตดสนใจวาใคร “ผด” “ถก” ไมคานงถงควาตองการแรงจงใจหรอเจตนาของผทา

2. ออโทโนมส (Autonomous) เปนขนทผกระทาเชอวากฎเกณฑคอขอตกลงระหวางบคคล กฎเกณฑอาจเปลยนแปลงได คอ ความรวมมอและการนบถอซงกนและกนเปนเรองสาคญ ลกษณะของพฒนาการทางจรยธรรมขนออโทโนมส 2.1 กฎเกณฑคอขอตกลงระหวางบคคลและกฎเกณฑ อาจเปลยนแปลงได ถาหากบคคลทใชกฎเกณฑนนตกลงกนไดวาจะเปลยน 2.2 กฎเกณฑจะมความหมายหรอมประโยชน กตอเมอบคคลทจะตองปฏบตยอมรบกฎเกณฑนน 2.3 การรวมมอและการนบถอซงกนและกนเปนองคประกอบทสาคญของพฒนาการทางจรยธรรม 2.4 การประเมนตดสนใจวาใคร “ผด” “ถก” คานงถงความตองการ แรงจงใจหรอเจตนาของผกระทา

16

ข. ทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมของโคลเบอรก โคลเบอรกไดแบงพฒนาการทางจรยธรรมออกเปน 3 ระดบ แตละระดบแบงเปน 3 ขน ระดบขนตางๆ ของพฒนาการทางจรยธรรมของโคลเบอรก มดงตอไปน ระดบท 1 ระดบกอนเกณฑทางสงคม (Preconventional Level) ในระดบน เดกจะรบกฎเกณฑและขอกาหนดของพฤตกรรมทดและไมดจากผมอานาจเหนอคน เชน บดา มารดา ครหรอเดกโต และมกจะคดถงผลลบทจะนารางวลหรอการลงโทษมาให ซงโคลเบอรกไดแบงออกเปน 2 ขน คอ ขนท 1 การลงโทษและการเชอฟง ถาเดกถกลงโทษจะคดวาตนผด จะเลยงไมทาอก แตถาไดรบคาชมหรอรางวลกคดวาตนทาถก และจะทาอกเพอหวงรางวล ขนท 2 กฎเกณฑเปนเครองมอเพอประโยชนของตน เดกจะทาตามกฎขอบงคบเพอหวงผลตอบแทนหรอรางวล ระดบท 2 ระดบจรยธรรมตามกฎเกณฑสงคม (Conventional Level) ในระดบนผทาถอวาประพฤตตนตามความคาดหวงของผปกครอง กลมทตนทตนเปนสมาชก เปนสงทควรจะทา ไมคานงถงผลทจะเกดขนแกตน ระดบขนนแบงเปน 2 ขน คอ ขนท 1 ความคาดหวงและการยอมรบในสงคมสาหรบ “เดกด” เปนพฤตกรรมททาใหผอนชอบและยอมรบ ขนท 2 กฎและระเบยบ คนด หรอคนทมพฤตกรรมถกตอง คอคนทปฏบตตามกฎระเบยบบงคบหรอกฎหมาย ระดบท 3 ระดบจรยธรรมตามหลกการดวยวจารณญาณ หรอระดบกฎเกณฑสงคม (Post conventional Level) ระดบนมการตความหมายดวยวจารณญาณกอนการตดสนวาถกหรอผดหรอไมควร ระดบนแบงเปน 2 ขน คอ ขนท 1 สญญาและสงคม ขนนเนนคนสวนใหญในสงคมยอมรบวาเปนสงทถกสมควรปฏบตตาม แตกมการแกไขไดโดยคานงถงประโยชนและสถานการณแวดลอมในขณะนน ขนท 2 หลกการและคณธรรมสากล เปนหลกเพอมนษยธรรม เพอความเสมอภาคและความยตธรรม สงถกและสงผดขนอยกบมโนธรรมทบคคลยดถอ ค. ทฤษฎจรยธรรมของโรเจอรส (จตพร เพงชย. 2533: 106 - 110) ไดกลาวถงความตองการของมนษย แบงออกเปน 2 ดาน คอ 1. ความตองการใหมทศนคตในทางทด ซงความตองการนเกดจากการเรยนรในเรองความตองการ ความรก ความอบอน การเคารพนบถอจากผอนในทางทด 2. ความตองการเอาใจใสทดเฉพาะตน คอความตองของบคคลทตองการใหผอนใหความรกความอบอน ความเคารพนบถอจากผอน อนพฒนาจากการทบคคลมประสบการณกบพอแม ถาพอแมใหความรกการยอมรบเดกอยางไมมเงอนไข เดกจะพฒนาตนเอง

17

ไปในทางทด แบบไมมเงอนไข จงไมตองบดเบอนประสบการณใดๆ แตหากพอแมแสดงการยอมรบอยางมเงอนไข เดกกจะไมยอมรบรประสบการณนนๆ เพราะแยงกบตวตนของเดก 1.2 งานวจยทเกยวของกบความรบผดชอบ งานวจยในประเทศ

คนงนจ พมพวง (2546: 67) ศกษาการใชกจกรรมกลมเพอพฒนาความรบผดชอบของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนศกษาสงเคราะหเพชรบร จงหวดเพชรบร จานวน 36 คน แบงเปนกลมควบคม 18 คน และกลมทดลอง 18 คน พบวา นกเรยนในกลมทดลองมความรบผดชอบกอนและหลงเขารวมกจกรรมกลมแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และนกเรยนกลมทดลองกบนกเรยนกลมควบคม มความรบผดชอบหลงเขารวมกจกรรมกลมแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

ไอรส ทลโฟลท (Iris Thielfoldt, 2547: 63) ศกษาผลของการใชโปรแกรมการใหคาปรกษาแบบกลมตามแนวคดทฤษฎพจารณาการเผชญความจรงเพอเพมพฤตกรรมความรบผดชอบทางดานการเรยนของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย รงสต ซงไดทดลองกบนกเรยนกลมทดลอง จานวน 9 คน พบวา นกเรยนกลมทดลองมพฤตกรรมดานความรบผดชอบในหองเรยนดานการพดคยในหองเรยนดขนหลงจากเขารวมโปรแกรม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และพฤตกรรมความรบผดชอบดานการจดงานและดานการสงงานดขน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ดานผลสาฤทธทางการเรยน โดยจากการนาคะแนนเฉลยสะสม 3 ภาคเรยน คอ จากมธยมศกษาปท 1 ภาคตน ถงมธยมศกษาปท 2 ภาคตน มาเปรยบเทยบกบคะแนนสะสมภาคเรยนท 4 (ชนมธยมศกษาปท 2 ภาคปลาย) เพอดการเปลยนแปลงผลสาฤทธ ทางการเรยน พบวา นกเรยนกลมทดลองมคะแนนเฉลยสะสม ดขนกวากอนทจะเขารวมโปรแกรม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

กองศร เชญชม (2547) ศกษาผลการใชโปรแกรมการเตอนตนเองและโปรแกรมการชแนะดวยวาจาทมตอการปรบพฤตกรรมความรบผดชอบตอการเรยนของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ซงไดทดลองกบกลมนกเรยน 8 คน แบงเปน 2 กลมๆ ละ 4 คน โดยกลมทดลองท 1 ใชโปรแกรมการเตอนตนเอง และกลมทดลองท 2 ใชโปรแกรมการชแนะดวยวาจา พบวา นกเรยนทไดร บโปรแกรมการเตอนตนเองและนกเรยนทไดรบโปรแกรมการชแนะดวยวาจา มพฤตกรรมความรบผดชอบตอการเรยนและความรบผดชอบตองานทไดรบมอบหมาย เพมขนในระยะการทดลองจากระยะเสนฐานอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และนกเรยนทไดรบโปรแกรมทงสองกลมมความรบผดชอบตอการเรยนและความรบผดชอบตองานทไดรบมอบหมาย ไมแตกตางกน

แคทลยา แสนนางชน (2549: 38) ศกษาผลของกจกรรมกลมทมตอความรบผดชอบดานการทางานทเกยวของกบการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 โรงเรยน

18

นาหลวง เขตทงคร กรงเทพมหานคร พบวา นกเรยนทเขารวมกจกรรมกลมมความรบผดชอบดานการทางานทเกยวของกบการเรยนมากขน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และนกเรยนทเขารวมกจกรรมกลมมความรบผดชอบดานการทางานทเกยวของกบการเรยนมากกวานกเรยนทไมไดเขารวมกจกรรมกลม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 งานวจยตางประเทศ

เบส (Best. 2001: 4656 - A) ไดศกษาเกยวกบการนาผใหญเขาไปในหองเรยนทมปฏสมพนธทางระเบยบวนยและความรบผดชอบของครและนกเรยนโดยมจดมงหมายเพอศกษาความเปลยนแปลงพฤตกรรมนกเรยน เมอนาผใหญเขาไปแนะนาในหองและใหผใหญนงอยในหองขณะเรยนและทากจกรรม ผลการวจยพบวา เมอมผใหญเขาไปอยในหองเรยนปญหาทางระเบยบวนยจะลดนอยลง นกเรยนจะตงใจเรยนและและมความรบผดชอบเพมขนในชวงประมาณเวลา 30 นาท

ออสเตอรไลน (Osterlind ,1998: 819 - C) ไดศกษาเกยวกบระเบยบวนยทมตออสรเสรในการทางานและการวางแผนงานของนกเรยน โดยมจดมงหมายเพอศกษาวา นกเรยนทใหทางานอยางอสรเสรและนกเรยนททางานโดยมการควบคมอยางตอเนอง จะมผลแตกตางกนอยางไร ผลการวจยพบวา พลงของนกเรยนทรวมกนเปนกลมจะออนแอลงเมอใหทางานอยางอสระ ความรบผดชอบจะลดนอยลง แตนกเรยนททางานเปนกลมทมการวางแผน โดยนกเรยนและครถายทอดความรบผดชอบใหกบนกเรยนและดแลอยางตอเนอง แลวผลของความรบผดชอบททางานอยางอสระแบบนจะดขนอยางชดเจน

สเตอรนเนอร (Sterner, 2003: 3382 - A) ไดศกษาโครงสรางของครอบครวและปญหาความมระเบยบในโรงเรยนมธยมศกษา โดยมวตถประสงคเพอ ศกษานสยของคนทมาจากครอบครวทตางกนวามพฤตกรรมทเปนปญหาตอการมระเบยบวนยในโรงเรยน ผลการวจยพบวา การจดหมวดหมนกเรยนทมาจากครอบครวทตางกนทงหญงและชายจะมอปนสยตางกน และมผลตอปญหาความมระเบยบวนย และความรบผดชอบทแตกตางกน

สกลลง (Skilling, 1997: 53) ไดศกษาถงความสาพนธของชวตครอบครวทมตอความสาเรจทางการศกษาของนกเยนทมาจากครอบครวทมผปกครองคนเดยว พบวา วฒนธรรมของครอบครวเปนสวนเสรมสาคญรวมกบวฒนธรรมโรงเรยนหลายๆ ดาน การอบรมความรบผดชอบใหกบนกเรยน ระเบยบวนย ปฏสมพนธทางบวกระหวางนกเรยน ครอบครว ครและโรงเรยน สรางความสาเรจทางการศกษาใหกบนกเรยน

จากงานวจยดงกลาวสรปไดวา กจกรรมตางๆ รวมไปถงโปรแกรมการพฒนานนทาใหเกดการเรยนรนาไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมในดานตางๆ ซงจากงานวจยทงในประเทศและตางประเทศแสดงใหเหนวาโปรแกรมและกจกรรมตางๆ สามารถพฒนาความรบผดชอบได ผวจยจงประสงคทจะนาโปรแกรมการพฒนาความรบผดชอบตอการเรยน ไปใชในการพฒนาความรบผดชอบตอการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ตอไป

19

2. เอกสารและงานวจยทเกยวของเกยวกบกจกรรมกลม

2.1 เอกสารทเกยวของกบกจกรรมกลม 2.1.1 ความหมายของกจกรรมกลม

เฮอรโรล (Herrold, 1952: 492 - 504) กลาววา กจกรรมกลมเปน กระบวนการททาใหบคคลมโอกาสรวมกนเปนกลมเพอแกปญหา หรอทาอยางใดอยางหนงโดยมจดหมายทแนนอน

โอลเซน (Ohlsen. 1970: 6-7) ไดสรปความหมายของกจกรรมกลมไว 2 ประการ คอ 1. กจกรรมกลมทมผนาเปนผใหขอมลรายละเอยดตางๆ แกสมาชก หรอผนาอภปรายเพอทสมาชกไดบรรลถงความมงหมายตางๆ ของกลม โดยปกตผนาในกลมจะใหขอมลเกยวกบการศกษา อาชพ หรอสงคม และสงเรมใหสมาชกในกลมนาขอมลเหลานมาอภปรายเพอประโยชนสาหรบตน เชน การปฐมนเทศ การปจฉมนเทศ หรอกจกรรมตางๆ ทจดขนในชวโมง เปนตน ในการทากจกรรมกลมแบบน ครจะเปนผดาเนนการวางแผนใหกลมสมาชก 2. กจกรรมกลมแบบตางๆ ทสมาชกเปนผดาเนนการ คอ นกเรยนไดวางแผนรวมกนจดขนเอง เชน กลมอภปรายในเรองตางๆ ทนกเรยนสนใจ หรอกจกรรมเสรมหลกสตร เปนตน

เคมป และ กลล (Kemp; & Gully) (อางใน พงษพนธ พงษโสภา, 2542: 3) ไดใหความหมายวา กลมประกอบดวยบคคลตงแตสองคนขนไปมารวมกน มการพงพาอาศยและมปฏสมพนธตอกน มผลประโยชนรวมกน มความพงพอใจมการยอมรบและเคารพในความคดเหนซงกนและกน มความรสกวาตนเองเปนสวนหนงของกลม

ทศนา แขมมณ และคณะ (2542: 7) กลาววา ประสบการณไดจากการเขากลมจะทาใหผเรยนมโอกาสเรยนรจากการมสวนรวมกระทากจกรรมทสงเสรมการวเคราะห ความรสก ความตองการ ตลอดจนพฤตกรรมและความสมพนธระหวางสมาชกในกลมซงชวยใหผเรยนสามารถพฒนาบคลกภาพของตนไดอยางด

สมชาต กตยรรยง (2539: 10) ไดใหความหมายของกจกรรมกลมวา กจกรรมกลม คอ เทคนคการฝกอบรมทเนนจดศนยกลางการเรยนรอยทกลมผเขารบการอบรม โดยมวตถประสงคเพอ ใหผเขารบการอบรมเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมการเรยนร อนเนองมาจากการคนพบตนเอง ซงเปนแนวทางสการพฒนาตนเอง

คมเพชร ฉตรศภกล (2546: 6) กลาววา กจกรรมกลม หมายถง การนาเอา ประสบการณมาวางแผนแลกเปลยนซงกนและกน เพอใหเกดการเปลยนในสงทสมาชกตองการและการเปลยนแปลงของกลมโดยสวนรวม ผนาจะสามารถทางานไดอยางมประสทธภาพ กตอเมอเขาไดเรยนรวธการทจะชวยอานวยความสะดวกใหเกดปฏสมพนธอยางสรางสรรคระหวางสมาชกแตละ

20

คน โดยวธดงกลาวนประสบการณดงกลาวจะทาใหเกดพฒนาการในตวบคคลทกคนและกลมกจะดาเนนไปดวยความสาเรจตามจดมงหมายทต งไว

พรรณพศ วาณชยการ (2535: 24) กลาววา กจกรรมกลม หมายถง การกระทากจกรรมรวมกนของบคคลในกลม ซงรวมกนวางแผนงานตามเปาประสงค และจดประสบการณเพอกอใหเกดความเปลยนแปลงทพงประสงคขนทงตวบคคลและในกลม

นรนดร จลทรพย (2542: 123) กลาววา กจกรรมกลม เปนวธการทใชกบกลมของผเขารบการฝกอบรม โดยใหผเขารบการฝกอบรมกระทากจกรรมรวมกน หรอไดมการแสดงออกรวมกนภายใตจดมงหมายบางประการ ลกษณะของกจกรรมสวนใหญจะเปนการเสรมสรางความรสกสรางสรรคประสบการณและสรางทศนคตทดงามตอกน โดยมงเนนใหสมาชกเรยนรดวยการกระทา พรอมมการตชมเพอใหสมาชกไดรบร ดวยตนเอง

กาญจนา ไชยพนธ (2549: 3) กลาววา การทบคคลมารวมกนเพอศกษาประสบการณของกลมหลายๆ ฝาย ศกษาพฤตกรรมความเปนผนา ความคด ฝกปฏสมพนธระหวางบคคล และมการศกษาจากประสบการณ โดยผศกษาจะตองเขาไปมสวนรวมในประสบการณการเรยนรทจดขน

จากเอกสารดงกลาวสรปไดวา กจกรรมกลม คอ การจดประสบการณใหแกผเรยน เพอใหทกคนมสวนรวมทงความคดเหนและการกระทาภายในสถานการณทกาหนด ทาใหสมาชกในกลมมการวางแผนการทางานรวมกน แลกเปลยนประสบการณและแกปญหารวมกน สงผลใหสมาชกในกลมไดพฒนาตนเอง เกดการเรยนรและนาไปประยกตใชในการเรยนตอไป 2.1.2 จดมงหมายของกจกรรมกลม

บททน (Button. 1971: 1-2) ไดกลาวถงจดมงหมายของกจกรรมกลมวา เพอชวยสงเสรมใหมนษยใหเตบโตและพฒนาขน โดยเฉพาะทกษะทางสงคม การจดกจกรรมกลมจงเปนการสรางโอกาสใหมนษยไดเรยนรเดยวกบการตดตอสมพนธกบบคคลอน ในบรรยากาศทสงเสรมซงกนและกนโดยใชเทคนคตางๆ เพอใหสมาชกกลมพยายามชวยสมาชกแตละคนในกลม เพอใหบรรลจดมงหมายทกาหนด

กรมวชาการ (2545: 184) เสนอแนวคดถง กระบวนการกจกรรมกลมชวยแกไขขอจากดในเรองเนอหาทางดานจรยธรรม ซงคอนขางเปนนามธรรมและหยดนงกบทใหเปนการเรยนรทนาสนใจโดยสรางบรรยากาศของการเรยนรทมการทมการเคลอนไหวของผเรยนและเนอหาควบคกนไป การจดกระบวนการเรยนการสอนจงมงเนนใหผเรยนมสวนรวมทงดานรางกาย สตปญญา อารมณ และการปฏสมพนธเปนสวนใหญ โดยมการใชกจกรรมและสอการสอนบางประการ เชน สถานการณจาลอง การแสดงบทบาทสมมต กรณตวอยาง เปนตน ทครสามารถคดจดทาดวยตนเองได จะชวยสงเสรมใหการเรยนรทางดานจรยธรรมเปนรปธรรมนาสนใจขน สอดคลองกบวยพฒนาตนระดบวฒภาวะ และความตองการของนกเรยนแตละระดบ

21

บหงา วชระศกดมงคล (2535: 33) กลาววา จดมงหมายของกจกรรมกลม คอ การชวยใหบคคลมความเจรญงอกงาม มทกษะในการทางานกลม มความเขาใจในตนเองและผอน ตลอดจนมความสามารถในการแกปญหาของตนเองในดานตางๆ

คมเพชร ฉตรศภกล (2546: 149 - 150) กลาวถง ความมงหมายของ กจกรรมกลมไวดงน 1. เพอสรางความเขาใจในตนเองอยางถกตอง โดยปกตทวไปอาจจะคดวาตนเองมความเขาใจในตนเอง ไมจาเปนตองใหคนอนชแจงวาตนเปนคนอยางไร ในทางจตวทยา แลวมนษยยอมเขาใจตนเอง แตบางดานอาจจะไมเขาใจตนเอง ทงนเพราะวาแตละคนมการปรบตวกบสงแวดลอมโดยใชกลวธานแตกตางกนไป ดวยเหตนกจกรรมกอาจชวยมนษยได โดยเปนกระจกเงาสะทอนใหเหนภาพของตนเองทกๆ ดาน 2. เพอสรางความเขาใจในบคคลอน มนษยมความตองการทจะอยรวมกนอยางมความสข ปจจยทสาคญประการหนงกคอความเขาใจในสมาชกของกลม ความเขาใจในบคคลอนจะทาใหเกดการยอมรบพฤตกรรมทบคคลแสดงออกมา ดงนนในการทากจกรรมกลมรวมกน ของสมาชกจะเปดโอกาสใหสมาชกเกดการเรยนรลกษณะตางๆ ของแตละคนไดเปนอยางด 3. เพอสรางความสามารถในการทางาน รวมกนระหวางสมาชก ซงนอกจากจะอาศยความร ความสามารถในการทางานรวมกนระหวางสมาชก สงทสาคญและมความหมายตอความสาเรจของกลม คอ ความรวมมอ ซงถาขาดความรวมมอทดจะทาใหการทางาน ของกลมไมประสบความสาเรจเทาทควรดงนนในการทากจกรรมกลม จงมจดมงหมายทจะเสรมสรางคณลกษณะทดใหแกสมาชกกลมใหมทกษะทจาเปนตอการทางานรวมกบผอน

แทรคเลอร และ นอท (Traxler; & North. 1966: 320) ไดกลาวถงจดมงหมายของกจกรรมกลมวา 1. เพอใหการศกษาอบรมแกบคคลทยงไมคยเคยกบสงแวดลอมโดยเฉพาะอยางยงในมหาวทยาลย หรอในโรงเรยน โดยการจดโครงการ เชน ปฐมนเทศนกเรยนใหม หรอนาไปจดในรปแบบของการแนะแนวไดตลอดป 2. เพอเสรมสรางประสบการณทแตกตางไปจากประสบการณทไดรบจากหลกสตร เฉพาะอยางยง การจดกจกรรมในโรงเรยนเพอพฒนาประสทธภาพในการศกษาเลาเรยน 3. เพอเปนรากฐานทจะนาไปสการใหคาปรกษาเปนรายบคคล เพราะทาใหนกเรยนคนเคยกบครแนะแนวในขณะทเขารวมจดกจกรรม 4. เพอเปนการปรบตว การบาบดรกษา และความเจรญงอกงามของบคคลในกลม นอกจากนกจกรรมกลมยงสามารถนามาเปนเครองชวยแกไขในเรองสวนตวได เชน การปรบบคลกภาพ การพฒนาทกษะดานมนษยสมพนธ เปนตน

จากเอกสารดงกลาวสรปไดวา จดมงหมายของกจกรรมกลมนน คอการชวยใชบคคลไดมโอกาสฝกทกษะใหแกตนเอง เพอใหสามารถแกไขปญหาสวนตวและของคนอน และชวยใหคนพบหนทางในการทจะชวยใหสมาชกปรบตวเพอนาไปสความเจรญงอกงามสวนตว ม

22

ทกษะในการทางานกลม มความเขาใจตนเอง และเขาใจผอน ตลอดจนความสามารถในการแกปญหาดวย 2.1.3 ขนาดของกลม

ออตตาเวย (Ottaway. 1966: 7) กลาววา กลมควรมขนาดเลกเพราะจะชวยใหสมาชกมโอกาสแสดงอยางอสระไดอยางทวถงกน โดยสมาชกไมตองใชเสยงดงมากนก ทกคนในกลมกจะไดยนอยางทวถงกน ดงนนกลมควรมขนาดอยางมากทสด 12 คน หรอถามากกวานน ไมเกน 15 คน สวนขนาดของกลมทมความเหมาะสมทสดนน ควรมสมาชก 9 – 10 คน จงจะทาใหการทางานบงเกดผลทดทสด

ชอว (Shaw. 1981: 4) ไดกลาวถงขนาดของกลมวา กลมยอยควรมสมาชก 10 คน เปนอยางมาก แตถามสมาชกจานวน 30 คนขนไปจะจดเปนกลมใหญและถงแมวากลมจะมสมาชกจานวน 30 คน กอาจเปนกลมยอยได จานวนสมาชกไมไดเปนปญหาสาคญ แตองคประกอบอนๆ ซงไดแกความสาคญของสมาชกและความรวมมอในการทางานของสมาชกจะมความสาคญตอการทางานกลมมากกวา

คมเพชร ฉตรศภกล (2546: 110 - 111) กลาววา ขนาดของกลมในการจดกจกรรมนน ไมควรเกน 15 คน เพราะในกลมทมสมาชกมากเกนความจาเปน สมาชกจะตองทางานซาซอนกน บางคนอาจจะรบผดชอบทงหมด ในขณะทคนอนๆ รสกคบของใจทมมงานทาในกลม ไมมโอกาสทจะใชทกษะทตนเองมอย แตทงนกขนอยกบสถานการณ

บหงา วชระศกดมงคล (2535: 144) กลาววา ขนาดของกลมทมขนาดเลกจะมความเหนยวแนนมากกวากลมขนาดใหญ เพราะกลมเลกสามารถสอสารกนไดอยางทวถงซงตรงกนขามกบกลมใหญและยงจะมกลมเลกเกดขนในลมใหญ มการแขงขนกนในกลมเพอแยงผลประโยชน ความเหนยวแนนภายในกลมจงมนอยกวา

ทศนา แขมมณ (2545: 153) กลาววา ขนาดของกลมจะมเทาใดนน ขนอยกบลกษณะและจดประสงคของกจกรรม กลมขนาดเลกมกจะประกอบดวยสมาชก 2-5 คน ขนาดใหญประมาณ 10 - 20 คน แตขนาดทนยมคอ 6-8 คน กาญจนา ไชยพนธ (2549: 18) กลาววา จานวนสมาชกของกลมทจะจดเกยวกบการชวยในการทางานหรอการเรยนการสอน ทเหมาะสมคอ 5-10 คน โดยครควรเลอก ใหเหมาะสมกบเนอหาวชาและกจกรรม โดยเฉพาะกลมเลกทสมาชกไมเกน 15 คน จะชวยใหเกดการเคลอนไหวไดงาย ถาสมาชกมากเกนไปอาจมผลตอการแสดงความคดเหนและความตองการไดไมทวถง รวมถงสมาชกไมเกดความสนใจและอาจออกไปจากกลม

จากเอกสารดงกลาวสรปไดวา ขนาดของกจกรรมกลมนน ไมมการกาหนดจานวนสมาชกทตายตว แตมขอควรคานงคอ กลมทจะทากจกรรมนนไมควรมขนาดใหญหรอเลกจนเกนไป และควรจดใหเหมาะสมกบสภาพการณ การปฏสมพนธ รวมทงจดมงหมายของกลม เพอใหกลมบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพ

23

2.1.4 ประโยชนของการใชกจกรรมกลม โรเจอรส (Rogers. 1970: 121-122) ไดกลาวถงประโยชนของกจกรรมกลม

ดงน คอ 1. ทาใหเกดการเปลยนแปลงทางดานการรบรทางความรสก 2. มการตระหนกถงความรสกของตนเองและผอนมากขน ตลอดจนเปดเผยความรสกมความจรงใจและเปนไปอยางธรรมชาต มการเปลยนแปลงทางความสามารถในการควบคมความรสกตางๆ ของตนเองมการแสดงทตรงกบความรสกของตน 3. เกดแนวทางในการสรางแรงจงใจ หมายถง การเขาใจตนเอง (Self - Actualization) การรจกตดสนใจดวยตนเอง 4. เกดการเปลยนแปลงทางดานทศนคตทงตอตนเองและผอน หมายความวา บคคลยอมรบตนเอง พฒนาในเรองคณคาของตนเอง เขาใจตนเองและมความมนคงยงขนลดการสงสอนและควบคมผอน มสวนรวมในกจกรรมมากขน และมความรสกพงพากนและกน เชอในความสามารถของบคคล มการแกปญหาโดยการทางานเปนกลมและเปนสมาชกทดของกลม

บหงา วชระศกดมงคล (2535: 30) กลาววา หลงการเขารวมกจกรรม กลมประเภทตางๆ แลว นอกจากจะทาใหไดผลงานตามจดมงหมายของกลมชนดนนๆ แลวยงมผลทาใหบคคลทเปนสมาชกของกลมมการเปลยนแปลงทดข น และมประโยชนตอผใหบรการแนะแนวในโรงเรยนและชมชนอกดวย ไดแก 1. ประโยชนตอสมาชกกลม การเขารวมกจกรรมกลมจะมผลใหนกเรยนไดรบการตอบสนองความตองการทางสงคม ทงยงเปนการกอใหเกดพฒนาการในดานตางๆ อกดวย เชน การพฒนาการทางดานสตปญญา พฒนาการทางดานเจตคต คอ มการเปลยนแปลงตอตนเองและผอนเปนไปในทางทสรางสรรคขน และพฒนาการทางดานทกษะ ไดแก ทกษะทางสงคม ทกษะในการศกษาคนควา ทกษะทางปญญา และทกษะในการทางานเปนกลม 2. ประโยชนตอผแนะแนวหรอผนากลม ในฐานะผใหบรการแนะแนวซงตองจดบรการใหกบนกเรยนเพอสงเสรมและพฒนา เพอปองกนปญหา เพอแกไขปญหาใหกบผเรยน เพอจะใหบรการนกเรยนเปนกลมไดบรรลตามจดมงหมาย

จากเอกสารดงกลาวสรปไดวา ประโยชนของการใชกจกรรมกลมนน จะชวยใหสมาชกกลมมการพฒนาตนเองทงทางดานการอยรวมกนในสงคมและตวของสมาชกเอง ทาใหสมาชกมความรบผดชอบมเหตผล รวมไปถงการพฒนาทางดานความคด เจตคต คานยม และพฤตกรรม สามารถทจะเผชญกบสถานการณตางๆ และเรยนรทจะแกไขหรอสไดอยางถกตอง ทาใหมประสบการณในการดารงชพอยางอสระและถกตอง

24

2.1.5 เวลาในการใชกจกรรมกลม แพธเธอรสน (Patterson, 2000: 105) กลาววา การทากจกรรมเปนกลม

ควรจดสปดาหละ 2 ครง แตถาเวลาในการเขารวมกจกรรมกลมมนอยอาจจดสปดาหละ 3 ครง ชวงเวลาในการเขารวมกจกรรมกลมควรใชเวลาไมเกน 1 ชวโมง ในระดบเดกประถมศกษา เพราะเดกอาจเกดความเบอหนาย

วชร ทรพยม (2533: 274) กลาววา การเขากลมขนอยกบอายของผรบบรการและความจากดของสถานท เดกควรใชเวลาไมเกน 30 นาท แตถาเปนวยรนควรใชเวลาประมาณ 1 ชวโมง เวลาจดกลมสปดาหละ 2 ครง

บหงา วชระศกดมงคล (2535: 66) กลาววา ในการกาหนดความถ และ ระยะเวลาเขารวมกจกรรมกลมนน ควรเปนหนาทของผนากลมทจะตองพจารณาองคประกอบตางๆ เชน ชนดของกลม อาย สมาชก ประสบการณของผนากลม

ทพยวรรณ กตตพร (2535: 197) กลาววา ระยะเวลาในการเขากลมตองคานงถงความเหมาะสม โดยพจารณาจากชนดของกลม อายสมาชก จดมงหมายของกลม ลกษณะของสมาชก ซงสอดคลองโดยตรงกบความถระยะเวลาเพยงพอของการพบปะสมาชก ซงขนอยกบผนาตองกาหนดเวลาใหเพยงพอกบการปฏสมพนธกนขณะเดยวกนกพยายามไมใหมเวลามากเกนไป

นรนดร จลทรพย (2542: 120) กลาววา เวลามากหรอนอยเปนปจจยสาคญทวทยากรควรใหความสาคญ ถาเวลาไมเกน 30 นาท กจกรรมอาจประกอบไปดวย 1 หรอ 2 กจกรรม แตถามเวลาเกน 30 นาท แลว ควรมรปแบบของกจกรรมทเปลยนไปทก 30 นาท เพอหลกเลยงความซาซากและเบอหนาย และวทยากรควรพจารณาดวยวากจกรรมลกษณะใดทจะใชกจกรรมใด

จากเอกสารดงกลาวสรปไดวา เวลาในการใชกจกรรมกลมนน ควรจดโดยคานงถงความเหมาะสมกบสมาชกกลม ไมวาจะเปนอายของสมาชกและจดมงหมายของกลม ซงอยในดลพนจผนากลม โดยการกดกจกรรมกลมสาหรบเดกนนไมควรเกน 30 นาท และสาหรบวยรนหรอผใหญนนไมควรเกน 1 ชวโมง และจานวนครงในการจดกจกรรมกลมในแตละสปดาหนนควรจดอยางนอยสปดาหละ 2 ครง 2.1.6 ลาดบขนการเรยนรตามวธกระบวนการกลม

กรมวชาการ (2542: 187) ไดเขยนตาราการพฒนาศกยภาพของเดกไทย มขนตอนทใชในกระบวนการกจกรรมกลม โดยมข นตอน ดงน คอ 1. ขนนา เปนการเรมบทเรยนใหนาสนใจ มสาระ แทรกความสนกสนานและตนเตนในบางครง เพอชวยใหนกเรยนตนตว มสมาธ เกดความตองการในสงทจะเรยนร กจกรมในขนนาจะเปนกจกรรมสนๆ อาจใชสอการสอนบางอยางประกอบดวย เชน การเสนอขาว การเชดหน การแสดง การเลานทาน ฯลฯ อาจเพมเตมเรองคาแนะนา กตกา คาสงตางๆ การแบงกลม

25

การรบมอบหมายทกาหนดให เพอใหการดาเนนกจกรรมในขนตอไปเกดความเขาใจตรงกน ทงนควรเปดโอกาสใหนกเรยนไดศกษา ทบทวน และซกถามความเขาใจดวย 2. ขนกจกรรม นกเรยนทกคนจะไดรบบทบาทและหนาทในการดาเนนกจกรรมตามทไดรบมอบหมาย การแยกยายตามกลม การกาหนดและเลอกประธาน เลขานการ สมาชกกลมเพอประชมปรกษาหารอ การวางแผน การเสนอความคดเหนของสมาชกแตละคน การหาขอสรปคาตอบทตองการ การกาหนดการเสนอผลงาน การแสดงออก การดาเนนกจกรรมทกาหนดไว ครตองคอยใหความชวยเหลอ แนะนา และดแลนกเรยนทกคนทเขามามสวนรวมในกจกรรมทกระยะ การจดเตรยมอปกรณบางอยางใหพอเพยง พรอมทงอานวยความสะดวกในการดาเนนกจกรรมแตละกลม คอยชวยเหลอกลมทออกมาเสนอทเกดปญหาและขออปสรรคในบางครง 3. ขนอภปราย ขนตอนนจะตองจดโอกาสใหนกเรยนแลกเปลยนความคดเหน การซกถาม การอภปรายในแงคดประเดนตางๆ การวพากษวจารณ การใหความคดเหนเพมเตม การตอบปญหา การเสนอแนะวธการตางๆ ไดพดคยสนทนาแกเปลยนความคดประสบการณของตนเองกบผอน รจกยอมรบฟง และใหเกยรตความคดเหนของผอนทแตกตางจากตนเอง เกดการเปลยนแปลงแนวความคดของตนเอง ขนการอภปรายจะบรรลผลสาเรจ ครควรจะตองตงประเดนทาทายใหนกเรยนคดวเคราะหและใหเหตผลวพากษวจารณ การตงคาถามทฝกฝนใหผเรยนรจกการหาคาตอบทใชความคดในระดบสง มความเชอมนในการพด และการแสดงออกในสงทคดขนได ครตองเตรยมตวอยางเหตการณ เรองราวทเกยวของ นาสนใจประกอบเสมอ เพอทาใหขอคดประเดนตางๆ ทนกเรยนไดรบตงอยบนพนฐานของความเปนจรงทเกดขนในสงคม สงแวดลอมและการดาเนนชวตของบคคลตางๆ 4. ขนสรปและประยกตใช ในขนนนกเรยนจะประมวลเนอหากจกรรมและประสบการณดวยความคดเหนตางๆ ใน 2 ลกษณะ คอ การสรปสงทเรยนมาทงหมดไดอยางถกตอง ไดรบหลกการแนวคดทชดเจน มแนวทางขอเสนอหลายๆ ดานทเปนประโยชน และสามารถปฏบตได รวมทงคณลกษณะดานจรยธรรมของนกเรยนจะพฒนาไดสงและมประสทธภาพยงขน ครจะตองพยายามสนบสนนตดตามใหนกเรยนนาความร ความคด ทกษะตางๆ ทไดรบไปประยกตใชใหเหมาะสมกบการดาเนนชวตของนกเรยนแตละคนทงในหองเรยน ครอบครวและชมชนของเขา

ประนอม เดชชย (2531: 103) กลาวถงการดาเนนงานของกลมวา ไมวาจะเปนกลมในลกษณะใด จะมกระบวนการดาเนนงาน เปนขนตอน ดงน 1. ขนรวมกลม (Formal Stage) เปนขนแรกทสมาชกของกลมมารวมกน ถาสมาชกไมรจกกนดพอ ทกคนจะสงวนทาท ไมคอยแสดงออกในระยะน จงเปนหนาทของผสอนทจะตองประสานงาน ใหสมาชกในกลมรจกคนเคยกนกอน 2. ขนกาหนดจดมงหมายของกลม (Normal Stage) เมอสมาชกภายในกลมรจกกนแลว กลมจะเรมคดถงเปาหมายของกลม และภารกจของกลมทจะตองรบผดชอบ ในขน

26

นผสอนจะมบทบาทรวมกบผเรยน ในการกาหนดเปาหมาย และการเรยนรกจกรรมทสมาชกของกลมจะทางานรวมกน 3. ขนระดมความคด (Storming Stage) เปนขนทบรรยากาศของการทางานเรมจรงจงมากขน สมาชกภายในกลมพยายามกาหนดรางกฎเกณฑ และระเบยบของกลม ในขนนผสอนอาจม 2 บทบาท คอ ปลอยใหผเรยนดาเนนการโดยลาพง หรอเขารวมในฐานะเปนสมาชกคนหนงของกลม 4. ขนกระชบความสมพนธ (Reforming Stage) เปนขนทกลมรจก คนเคย และเขาใจในบทบาทของตนเองเปนอยางด จงทาใหการดาเนนงานของกลมเปนไปอยางด 5. ขนสลายตว (Disbanding Stage) เปนขนสดทายเมอสมาชกของกลมไดรวมกนดาเนนการตามภารกจทไดรบมอบหมาย จนบรรลเปาหมายแลว ภารกจของกลมเรมลดลงไปดวย ทาใหกลมเรมสลายตว ในขนนผสอนจะมบทบาทในการทบทวนการดาเนนงานของกลมทผานมา เพอทาการสรปผลและเสนอแนะแนวทางในการนาผลไปใชหรอนาไปศกษาคนควาตอไป

ทศนา แขมมณ (2545: 146-147) กลาววา การสอนโดยใชกระบวนการ กลมมลกษณะเฉพาะบางประการ การเตรยมการจงตองคานงถงลกษณะดงน 1. การกาหนดจดมงหมาย เพอใหการจดกจกรรมไมออกนอกลนอกทาง โดยกาหนดเปน 2 ลกษณะ คอ จดมงหมายทวไป และจดมงหมายเฉพาะ ซงลกษณะเฉพาะนนยมเขยนในเชงพฤตกรรม (Behavior or Performance Objective) และยงแบงเปน 3 ดาน คอ ดานความร (Cognitive Domain) ดานทกษะ (Psychomotor) และดานเจตคต (Affective Domain) ขนอยกบความเหมาะสมและจดมงหมาย การกาหนดเชนนจะทาใหเกดความสะดวกและชดเจนในการจดกจกรรมและการประเมน 2. การกาหนดเนอหาหรอความคดรวบยอด เพอใหเขาใจชดเจนเปนหลกในการออกแบบกจกรรมสาหรบผเรยน 3. การกาหนดกจกรรมหรอประสบการณเรยนรสาหรบผเรยน การจดกจกรรมใหสอดคลองดงกลาว สามารถใชกระบวนการเปนขนตอนดงน 3.1 ขนนา คอ การเตรยมความพรอมใหแกผเรยน เชน การเตรยมความรและจดบรรยากาศทเหมาะสม เปนตน 3.2 ขนกจกรรม คอ การใหผเรยนลงมอทากจกรรมทเตรยมไว ใหมสวนรวมและรบผดชอบ เพอใหเกดประสบการณทจะนามาวเคราะหอภปรายใหเกดการเรยนร 3.3 ขนอภปราย คอ การใหผเรยนไดมโอกาสแลกเปลยนประสบการณ ความคด ความรสก และการเรยนรทเกดขน 3.4 ขนสรปและนาไปใช คอ เปนการรวบรวมความคดเหนและขอมลตางๆ จากขนกจกรรมและอภปรายมาประสานกน จนไดขอสรปทชดเจน รวมทงกระตนใหผเรยนนาไปใชในชวตประจาวน

27

4. การประเมนผล หลงจากเสรจสนกจกรรมแลว จาเปนตองประเมนผลเพอดวาไดบรรลจดมงหมายทต งไวหรอไม

คมเพชร ฉตรศภกล (2546: 27 - 28) ยงไดกลาวถง ระยะพฒนาของกลมวาพฤตกรรมทสมาชกแสดงออกตอนเรมเขากลมอาจแตกตางจากภายหลงทไดรบเขากลมเปนเวลานานแลว ทงนเพราะวาการทจะทาใหกลมเปนกลมทสมบรณขน จะตองอาศยเวลาในการพฒนากลม ดงนน มกจะพบวา กลมจะตองผานระยะตางๆ 4 ระยะ คอ 1. ระยะทบคคลแตละคนมการแขงขน และมศนยกลางอยทตนเอง (Individually centered, Competitive phase) 2. ระยะของความขดแยง และความคบของใจ (Frustration and Conflict phase) 3. ระยะกลมมความสามคค (Group harmony phase) 4. ระยะทมผลงาน และยดกลมเปนศนยกลาง (Group centered productive phase)

จากเอกสารดงกลาวสรปไดวา ลาดบขนการเรยนรตามวธกระบวนการกลมจะมระยะของการพฒนาปฏสมพนธระหวางสมาชกในกลม ซงลกษณะของการพฒนาในแตละขน จะสอดคลองกบการจดกจกรรมในแตละขนตอน 2.1.7 เทคนคของกจกรรมกลม

การจดกจกรรมกลมใหบรรลจดมงหมายและไดรบผลประโยชนตามจดทมงหวงไวหรอไมนนตองขนอยกบเทคนควธการทใชในการจดกจกรรมกลมดวย และไดมผกลาวถงเทคนคและวธการทใชในการจดกจกรรมกลมทสาคญไวดงน ก. กระบวนการสอนโดยใชบทบาทสมมต กรมวชาการ (2542: 189) ไดแบงขนตอนไวดงน 1. ขนเตรยมการ เปนขนตอนของการกาหนดวตถประสงค และการจดเตรยมบทบาทสมมต และสถานการณจาลองใหสอดคลอกน จดเนนของการใชบทบาทสมมตจะอยทตวผแสดง ความรสก ความสกคด เหตผล และวธการแกปญหาตางๆ ของนกเรยน ทงนตองระบใหชดเจนวา ตองการใหผเรยนเกดความรความเขาใจอะไรบางจากการแสดง จากนนจงกาหนดสถานการณและบทบาททจะนาใชใหตรงกบวตถประสงคโดยพจารณาเรองความยากงาย วย ระดบวฒภาวะ คณธรรมทใกลเคยงกบความเปนจรง การขดแงปญหา และอปสรรคทจะตองแกไข เพอสงเสรมใหนกเรยนมโอกาสในการวเคราะห และตดสนใจตอไป 2. ขนดาเนนการแสดง เปนการเตรยมนกเรยนใหพรอม โดยการใชเทคนคและวธการนาเขาสบทเรยนในรปแบบตางๆ กน การเลาเรองราวสถานการณทเรมเกดขน การโยงกบประสบการณเดมของนกเรยน จากนนคดเลอกผแสดงใหสอดคลองกบวตถประสงคและบทบาททกาหนดขน เมอไดผแสดงตามทตองการแลว ตองใหเวลาสาหรบนกเรยนในการเตรยมการแสดง เพอฝกฝนและทดสอบกบบทบาททตนเองไดรบ เพอสรางความมนใจรวมกน ตอจากนนจง

28

ชวยกนจดฉากการแสดงใหมลกษณะใกลเคยงกบความเปนจรง นอกจากนครตองเตรยมผสงเกตการณ เพอใหนกเรยนทเปนผดไดรจกการสงเกต การบนทกขอมลกจกรรมตางๆ ดวย เมอหองเรยนและผแสดงอยในสถานการณทพรอมแลวจงเรมตนใหนกเรยนเรมแสดงได การแสดงนควรปลอยใหเปนไปตามธรรมชาต ครหรอผชมไมควรขดกลางคน นอกจากในกรณผแสดงตองการความชวยเหลอ ในขณะทแสดงครควรสงเกตพฤตกรรมของผแสดงและผชมอยางใกลชด ขอควรระวง คอ บางครงการแสดงอาจใชเวลามากเกนไป เยนเยอ ควรตดบทดวยวธการทด เพอปองกนการไมใหเสยเวลา และผชมเกดความเบอหนาย 3. ขนวเคราะหและอภปรายผลการแสดง เปนขนทนกเรยนจะไดเสนอขอมลพฤตกรรมตางๆ ทสงเกตรวมกน รจกการแยกแยะประเดน วเคราะหเหตการณตางๆ ใหขอคดเหนอภปรายจนนาไปสความรความเขาใจตามคณธรรมทตองการ บทบาททสาคญของคร คอ การเตรยมคาถามเพอเปนแนวทางในการอภปรายกระตนใหนกเรยนรจกการคดวเคราะหและแสดงความคดเหน เทคนคบางประการทครสามารถนามาใช คอ การสมภาษณผแสดง ผชม ผสงเกตการณในเรองความรสก ความคดทเกดขน การอภปรายแสดงความเหนตอคาถามทนามาใชครตองระมดระวงไมใหมการวพากษวจารณในการทดลอง ตเตยนขอบกพรองของผแสดง แตควรเนนในเรองของเหตผล และพฤตกรมทแสดงออกเทานน 4. ขนแสดงเพมเตม หลงการวเคราะหและอภปรายผลการแสดงแลว นกเรยนอาจจะเสนอแนะแนวทางใหมๆ ในการแกปญหาหรอการตดสนใจ ครอาจจะใหมการแสดงเพมเตมกได 5. ขนแลกเปลยนประสบการณและสรป ครควรสงเสรมใหนกเรยนไดแลกเปลยนประสบการณ ตวอยางเหตการณทเกดขน ทเกยวของกบคณธรรมทศกษารวมกน การใหขอคดเหนเพมเตม กาสรปสาระสาคญของเนอหา ความคดรวบยอดของคณธรรมทเรยนร การจดแนวทางและขอเสนอแนะเพอนาไปสการปฏบตจรงตอไป

หลงจากการแสดงบทบาทสมมตแลว ครควรยาและทาความเขาใจกบนกเรยนอกครงหนงวา การแสดงทผานมาเปนเพยงบทบาทสมมตเทานน เพราะนกเรยนบางคนอาจจะตดอยกบบทบาท สถานการณ และคาอภปรายของนกเรยนบางคนจนเกนไป อาจกอใหเกดความรสกทไมดเกดขน ครจงตองชแนะและทาความเขาใจใหถกตองเสมอเมอเกดเหตการณลกษณะประเภทนขน ข. แนวทางการจดกาเรยนการสอนกบกรณตวอยาง 1. ศกษาแยกแยะหวขอคณธรรมทตองการสอน เนอหาทเกยวของ การดาเนนการ ความคดรวบยอด และศกษาเพมเตมเกยวกบคณธรรมทชวยเสรมคณธรรมทตองการเนน 2. คดเลอกขาว ตวอยางเหตการณทสอดคลอง และเหมาะสมกบคณธรรมทสอน ปรบใหเขากบวย ประสบการณ สงแวดลอมของผเรยน 3. กาหนดขนตอนและรายละเอยดของการนาไปใช จดมงหมายลาดบขนตอนของกจกรม

29

4. การแสดงออก จานวนกลมและนกเรยนในแตละกลม สถานท เวลาทใช บทบาทของนกเรยนบางคนและทงหมด สอประกอบการสอน ประเดนทใชอภปรายแสดงความคดเหน ตวอยางขอมลเพมเตม ปญหาอปสรรคตางๆ และแนวทางแกไข 5. การนาไปใชในชนเรยน เตรยมหองเรยน และบรรยากาศใหเหมาะสมกบกรณตวอยาง การอภปราย การแบงกลม ขอตกลง หรอกตกาทนามาใช การมอบหมายงานทใหศกษา และใหศกษากรณตวอยางดวยตนเอง มการอภปรายกลมยอย เสนอความคดเหน การซกถาม การเพมเตมขอมลตวอยางตางๆ การกาหนดผแสดงบทบาทสมมต การตอบปญหา หรอประเดนพรอมเหตผลทายกรณตวอยางทกาหนดให 6. การเพมเตมเนอหา เอกสารเสรมประสบการณ แบประเมนตนเอง หรอกลมเกยวกบคณธรรมทตองการสอนแนวสรปและประเดนทนกเรยนควรทราบ เพอใหเกดความชดเจนในสงทเรยนรความขดแยงนอยลง ครตองจดทาแนวสรปและตงคาถามนาเพอใหนกเรยนสรปแนวคด สาระสาคญของคณธรรมไดดวยตนเองเปนสวนใหญ ลกษณะและประเภทของกรณตวอยางสามารถจดทาไดจาก ขาวหนงสอพมพ เหตการณ เรองสน การเลาเรอง รปภาพ บทสนทนา หรอคาพด แนวทางการสรางกรณตวอยาง 1. กาหนดใหเปนเรองทเกดขนจรง หรอมสวนใกลเคยงกบการดาเนนชวตของคนในสงคม 2. เรองทสรางตองเปนเรองทยงหาขอยตหรอขอสรปไมได มประเดนทตองใชความคดเหนของบคคลหลายๆ ฝาย ทางเลอกของคาตอบมหลายแนวและเปดกวาง 3. สอดคลองกบเนอหาทางจรยธรรม เหมาะสมกบวยและประสบการณของนกเรยน 4. ปรบเปนกจกรรมทแสดงออกและเคลอนไหว 5. มสาระนาสนใจ สนกสนาน แทรกขอคดเหนเปนประโยชน 6. มคาถามหรอประเดนทใชในการอภปรายและแสดงความคดเหน ขอควรพจารณาในการใชกรณตวอยาง 1. การสรางกรณตวอยางไมควรเปนเรองเฉพาะบคคลใดบคคลหนงในชนเรยน ควรหลกเลยงการนามาใชโดยตรง แตควรดดแปลงใหสถานการณทเกดขนอยางใกลเคยงทสดเทานน 2. ครตองพยายามคลคลายความคดเหนขดแยงทแตกตางกนของนกเรยนได โดยยดแนวขอสรปทไดจากขอตกลงของความคดเหนของกลมคณธรรมทตองการเนน และความคดรวบยอดของการสอนเปนแกนสาคญทนกเรยนไดเรยนรท งหมด 3. ควรนากจกรรม หรอสอการสอนบางประเภทเขาชวยในการสอนบางครง เชน กจกรรมบทบาทสมมต และสถานการณจาลอง เปนตน

30

4. จดประสงคสาคญของกรณตวอยางควรมงเนนใหนกเรยนรจกสรางความคดเหนของตนเองใหเกดขน มความเชอมนและกลาแสดงออกอยางมหลกเกณฑและเหตผล การสรางกฎเกณฑของกลม การรจกเคารพมตหรอผลการตดสนใจของกลมรวมกน 5. ตองมเทคนคเชอมโยงกรณตวอยาง ทนามาใชใหสมพนธกบสงทเกดขนในชนเรยนไดอยางสอดคลองและกลมกลนกน เพอประโยชนในการหาแนวทางและขอเสนอแนะแกนกเรยนทมขอบกพรองทางความประพฤตอย ค. แนวทางการจดกาเรยนการสอนกบสถานการณจาลอง ประโยชนของการใชสถานการณจาลองในการจดการเรยนการสอน 1. เปนรปแบบและกระบวนการทฝกฝนใหผเรยนไดเผชญกบสงทเกดขน ปญหาตางๆ การรจกแสวงหาขอมล การตดตอสอสาร การแกปญหา การคนพบ การวนจฉย การตดสนใจ เปนตน 2. ชวยสรางความเขาใจในการบรณาการของระบบตางๆ ในสงคมทกอใหเกดปญหาจรยธรรมได รจกการสมพนธของความคด ขอมลทไดรบ และการเชอมโยงไปสการปฏบตจรงตอไป 3. สามารถพฒนาทกษะนสยสวนบคคลไดในเรอง ความรสก ความพงพอใจ การชวยเหลอ การทางานกลม การอยรวมกบผอน การปรบพฤตกรรม เปนตน สงเหลานกอใหเกดความเขาใจ เจตคตทดตอการดาเนนชวตในสงคมและผอน 4. เปนตวอยางทดแกผเรยนในการแสวงหาขอเทจจรง การทดลองกบระบบขอมลปญหาตางๆ ดวยตนเอง ทาใหผเรยนรจกสงเกต การเปรยบเทยบ ขอเตอนใจ ความระมดระวงละเอยดรอบครอบในเหตการณทอาจจะเกดขนจรงหรอใกลเคยงกบทผเรยนเรยนมา กระบวนกาวางแผนและการออกแบบสถานการณจาลอง ขนตอนท 1 การสารวจและการวเคราะหระบบปญหา ครศกษาและกาหนดสถานการณทสอดคลองกบคณธรรมทจะพฒนา โดยตงวตถประสงค และขอบเขตของการสอน จากนนศกษาระบบปญหาทเกดขนในสงคม วเคราะหและคดเลอกปญหาสาคญทตองการสอนแกนกเรยน การพจารณาองคประกอบตางๆ ทมผลกระทบตอปญหาทตองการศกษา ขนตอนนชวยใหครเกดความมนใจ และมแนวคดในการวางเคาโครงของสถานการณจาลองใหมสวนใกลเคยงกบสถานการณจรง ใหตรงกบปญหาจรยธรรมทตองการพฒนาในตวนกเรยน ของเขตของการนาไปใชในหองเรยน สงแวดลอมและสถานการณทจดขนจะมความเหมาะสมกบพฤตกรรมการเรยนรของนกเรยน ขนตอนท 2 การออกแบบสถานการณจาลอง ดาเนนการดงน 1. กาหนดวตถประสงคทชดเจน และเฉพาะเจาะจงทระบวาสถานการณจาลอง ทสรางขนมงสอนอะไรแกนกเรยน เนนเรองในเปนหลก เนอหาความจรงมโนคตหรอทกษะ 2. การคดเลอกสถานการณในชวตทตองการนามาจาลองไว เปนกจกรรมใหนกเรยนไดฝกการเรยนร การวเคราะห การตดสนใจ และทกษะตามทตองการ

31

3. ออกแบบโครงสรางทวไปของกจกรรม มรายละเอยด เชน 1. บทบาทของผรวมกจกรรม 2. เปาหมายของผเขารวมกจกรรมแตละคน 3. ขาวสารขอมลทจาเปน 4. ปฏสมพนธทเกดขนของผเขารวมกจกรรม 5. ลาดบขนตอนของเหตการณ 6. การจบของสถานการณจาลอง 7. สถานการณสงแวดลอม องคประกอบภายนอก 4 การสรางและออกแบบวสดอปกรณ เครองมอทใชในกจกรรม การกาหนดสญลกษณหรอตวแทนอะไรในสถานการณจรง เชน กระดาษแขง ตารางขอมล แผนภม กราฟ สถตตางๆ ใบบนทกคะแนน บตรคาสง เหรยญ รปภาพ เปนตน 5 การเขยนกฎเกณฑ กตกาของกจกรรมการสอน โดยคานงขนตอนของกจกรรมการเตรยมตวของนกเรยน การอธบายสอการสอนทนามาใชเพออะไร การเรมตนของกจกรรม ลาดบเหตการณ ขอตกลง เงอนไขแตละตอน กฎเกณฑของการทากจกรรมรวมกน การระบคะแนนทควรไดรบ 6 การทดลองใช ครนาสถานการณจาลองทสรางขนแลวไปทดลองใชกบนกเรยนในระดบเดยวกน ซงเปนกลมขนาดเลก เพอปรบปรงขนตอนและกระบวนการเบองตนกอนการนาไปใชจรง ขนตอนท 3 การทดสอบและการปรบปรงคณภาพของสถานการณจาลอง ดาเนนการ 2 ประการ คอ 1 ลกษณะทเปนจรงของสถานการณจาลองทสรางขนในแงของความตรงกบสถานการณจรอง ความเขาใจและความนาเชอถอทเกดขนกบนกเรยน 2 ความสามารถในการนามาเลน ในดานของความยากงาย ความสนกสนาน ความเหมาะสม กบระดบความสามารถของนกเรยน วธการใชสถานการณจาลองในชนเรยน มขนตอน 4 ขนตอน ดงน 1. ขนนาการสอน เปนขนนาเขาสบทเรยน โดยใหขอมลเบองตนแกนกเรยนการเลาเรองสรปของสถานการณทนามาใช วตถประสงคทตองการใหนกเรยนไดเรยนร การแนะนารปแบบสถานการณจาลองทสรางขน ความเขาใจเบองตน การแบงกลม การทาความเขาใจกบกฎเกณฑ กตกาตางๆ บทบาทของนกเรยนบางคน เปนตน 2. ขนดาเนนกจกรรม นกเรยนแตละคน แตละกลม เรมปฏบตตามกจกรรมทระบไวในบทบาทหนาท การศกษาขาวสารขอมลจากวสดอปการณทกาหนดให การวเคราะห การตดสนใจ การหาขอมลเพมเตม การไดรบผลคะแนนตามกระบวนการแตละขนตอน การอภปรายรวมกน การหาขอตกลงและวธการ การกาหนดแผนการดาเนนการ ในขนตอนน ครจะเปนผใหคาแนะนาชวยเหลอ กาหนดกตกา กฎเกณฑการใช การใหคะแนนตามคาถาม หรอผลทปรากฏ

32

ออกมา ครไมควรไปขดหรอหามกระบวนการศกษาของนกเรยน แตควรสงเกตหรอบนทกพฤตกรรมทเกดขนเพอนามาใชในการวเคราะหและอภปรายผลในชนเรยนขนตอไป 3. ขนวเคราะหและอภปรายผล เมอกจกรรมสนสด ครนานกเรยนทบทวนและวเคราะหประสบการณตางๆ ในขณะปฏบตกจกรรม สามเหตและผลทเกดขนของกจกรรม ความสมพนธระหวางกฎเกณฑ กตกา การวางแผน เงอนไขทนามาใช การตดสนใจ โอกาสของสงทจะเกดขน การเปรยบเทยบขอมลทเกดขนจากการศกษารวมกน ครควรเพมเตมขอสงเกตหรอบนทกพฤตกรรมของนกเรยนเพอเสรมสรางการอภปรายในขนนดวย 4. ขนการสรปกจกรรมการเรยนร ถาครไดสรางสถานการณจาลองขนมาเปนตวแทนของสถานการณจรงอยางถกตอง สามารถดาเนนการสอนไปตามขนตอนทกาหนดจะทาใหนกเรยนรไดอยางมาก การสรปจงมกมงในเรองของบรณาการ การเปรยบเทยบกบเนอหาของสงทเรยนรกบการดาเนนชวตจรง การประยกตเชอมโยงของสถานการณจรง กบสถานการณจาลองใหมความสมพนธเกยวของกน เพอนาไปสการปฏบตจรงตอไป ง. กจกรรมการเรยนการสอนโดยใชเกม นกเรยนในระดบประถมศกษา และมธยมศกษาตอนตน ยงอยในวนทชอบเลนชอบเคลอนไหว หากครไดนาเกมมาจดกจกรรมการสอนดานพฒนาคณลกษณะทางจรยธรรมโดยจดเปนกจกรรมสลบ คอ จดสลบกบกจกรรมหลกทใชในเวลาสอนนานๆ เชน สลบกบการอธบายของคร สลบกบการอาน คนควารายงาน หรอสลบกบการแบงกลมปรกษาหารอ เปนตน เกม เปนกจกรรมการเลนทมขอตกลงหรอกตกาเฉพาะเรอง ซงผเลนตองแสดงความสามารถเฉพาะตน หรอความสามารถในการรวมใจกนของกลมเพอแขงขนใหไดชยชนะ การสอนโดยใชเกมเปนสอนนชวยใหครและนกเรยนมความสมพนธสนทสนมกน นกเรยนไดแสดงออกถงความสามารถ ความคด และคณธรรมในจตใจของตน นกเรยนเกดอารมณสนก ตนเตน การสอนโดยใชเกมจงทาใหนกเรยนไมเบอหนายตอการเรยน ลกษณะของเกมทควรใชในการจดกจกรรมการเรยนการสอนของนกเรยน มดงน 1. เกม มจดมงหมายหรอวตถประสงค 2. เกม ตองทาทายใหรจกคด ดวยการกาหนดระยะเวลาใหทา ใหโอกาสลองทา 3. เกม มการเรมตนและสนสด การเรมตนของเกมจะมสญญาณ และมการกาหนดใหหยดดวยสญญาณ 4. เกม มบรเวณ มขอบเขตกาหนดใหเลน บรเวณหรอขอบเขตจะกวางหรอแคบ แตกตางไปตามลกษณะของเกม 5 เกม มกฎ และกตกา ซงชวยใหผเลนรวธเลน การมเสรภาพ และการถกควบคมในการเลน 6. เกม จดโอกาสใหนกเรยนไดพฒนาและฝกทกษะ

33

7. เกม ใหโอกาสแกสมาชกทกคนไดเลนรวมกน ขนตอนในการจดการเรยนการสอนดวยเกม มดงน 1. เกมทนามาจดกจกรรม ควรเปนเกมทแฝงดวยคณธรรม และสอดคลองกบบทเรยน และมงใหเกมเปนสอ มใชมงแขงขนเพอเอาชนะอยางเดยว 2. เปนเกมทมวธการเลนไมซบซอน และไมใชเวลานานเกนไป 3. นกเรยนมโอกาสเลนเกมนนหลายคน หรอผลดกนเลนไดทวถง 4. ครอธบายและสาธตวธการเลนอยางชดเจน นกเรยนเขาใจกตกา รบทบาทของตนและใชอปกรณการเลนไดถกตอง 5. นกเรยนเลนเกมตามกตกา และเวลาทกาหนดให มระเบยบวนยและรบผดชอบ 6. นกเรยนและครรวมกนสรปผลและอภปรายผลของการเลนเกมนน พรอมทงจดเกบอปกรณ และจดสถานทใหเรยบรอย 7. ครสรป และเชอมโยงไปสคณธรรมทสอนในบทเรยน

ทศนา แขมมณ (2545 : 152 ) ไดกลาวถง เทคนคและวธการการจด กจกรรมกลมใหสอดคลองกบหลกทฤษฏ มอยหลายวธ ดงน 1. เกม (Game) การใชกจกรรมเกมเปนการใหสมาชกเขาไปรวมในสถานการณทผเลนยนยอม ตกลงกนทจะปฏบตตามเงอนไขใดเงอนไขหนงเพอใหไดตามเปาหมายตามทตองการ ซงมกจะมผลในรปแบบของการแพชนะ การเลนเกมจะชวยใหสมาชกไดเรยนรยทธวธตางๆ ทจะเอาชนะอปสรรคตางๆ และไดฝกฝนเทคนคและทกษะทตองการ รวมทงชวยใหเกดความสนกสนาน 2. บทบาทสมมต (Role - Play) การใชกจกรรมบทบาทสมมต เปนกจกรรมทสงเสรมใหนกเรยนไดมโอกาสแดสงออก เกดความรสก ความนกคดในการแสดงบทบาทของคนอนทไมใชตนเอง โดยใชตวละครทสมมตขนจากสถานการณใดสถานการณหนงทใกลเคยงความเปนจรง มาเปนเครองมอในการจดกจกรรม โดยใหนกเรยนแสดงบทบาทสมมตนนๆ และการแสดงบทบาทสมมตจะใหความร ความเขาใจ สามารถแสดงความรสกนกคดออกมา วธการนชวยใหมโอกาสศกษาวเคราะหถงความรสกและพฤตกรรมของตนเองและผอนไดอยางลกซง และชวยใหเขาใจบทบาททตางไปจากตน โดยไมตองเผชญหนากบสงเหลานนในเหตการณทอาจจะเกดขนในชวตประจาวนของนกเรยนแตละคน วตถประสงคของการใชบทบาทสมมต 1. เพอใหนกเรยนเกดความเขาใจในความรสก พฤตกรรม กรแสดงออกของผอน 2. เพอใหนกเรยนมการปรบหรอเปลยนเจตคต พฤตกรรมและการปฏบตตนในสงคมอยางเหมาะสม

34

3. เพอใหนกเรยนไดฝกการใชความรในการเผชญสถานการณตางๆ ฝกการแกไขปญหาและการตดสนใจ 4. เพอใหผเรยนมสวนรวมในการเรยนไดมโอกาสแสดงออกไดเรยนอยางสนกสนาน 5. เพอชวยใหการเรยนการสอนมความใกลเคยงกบสภาพความเปนจรงมากขน 3. กรณตวอยาง (Case) เปนการสอนทสรางขนงายๆ มสาระ นาสนใจ ใหขอคดเหนทเปนประโยชนตอการจดกจกรรมการเรยนการสอนในการพฒนาคณลกษณะทางจรยธรรมเปนอยางมาก โดยครสามารถใชกรณตวอยางหรอเรองราวตางๆ ทเกดขนจรงมาดดแปลงและใชเปนสอ ตวอยาง หรอเครองมอในการศกษาวเคราะหและอภปรายกนเปนการชวยฝกฝน การใชความคดในการแกปญหาหลายๆ แบบ วธนชวยใหคดพจารณาขอมลทตนไดรบอยางถถวน นอกจากนนยงชวยใหการเรยนรมลกษณะใกลเคยงกบความเปนจรง โดยการเชอมโยงเอาสงตางๆ ทเกดขนในสงคมสงแวดลอม ชวตประจาวนทนาสนใจ ชวนตดตาม และยงหาขอสรปเดนชดไมไดมารบปรงใหเปนตวอยางแกนกเรยนอยางมกระบวนการและขนตอนทเหมาะสม นกเรยนจะไดฝกฝนกบการเผชญเรองราวตางๆ นกเรยนจะไดฝกฝนการวเคราะหแยกแยะประเดนปญหาและตดสนใจไดอยางมหลกเกณฑอยางมเหตผล นอกจากนนกเรยนยงไดแลกเปลยนความคด ประสบการณ ความรสก เจตคตของตนเองตอผอนดวย พรอมทงไดพฒนาทกษะความเปนผนา การทางานเปนกลม การอภปรายกลมยอย และมตของกลม 4. สถานการณจาลอง (Simulation) เปนการใชสถานการณทจาลองขนใหเหมอนจรง หรอใกลเคยงกบความเปนจรงมาเปนเครองมอ โดยใหเขาไปอยในสถานการณและมปฏสมพนธกบสงตางๆ ในสถานการณจาลอง ทาใหไดทดลองแสดงพฤตกรรมตางๆ ทในชวตจรงอาจไมกลาแสดง การใชสถานการณจาลองจะชวยใหเกดความเขาใจลกซงในองคประกอบทซบซอนของความเปนจรง 5. ละคร (Acting or Dramatization) คอ วธการทใหผเรยนไดทดลองแสดงบทบาทตามทเรยนหรอกาหนดไว โดยผเรยนจะตองพยายามแสดงใหสมบทบาทตามทกาหนดไว โดยไมนาเอาบคลกภาพและความรสกนกคดของตนเขาไปเกยวของ วธการน จะชวยใหผเรยนไดมประสบการณในการทจะเขาใจความรสก เหตผลและพฤตกรรมของผอน ทาใหเกดความเหนอกเหนใจ กน นอกจากนผเรยนไดมโอกาสแสดงละครรวมกนจะชวยฝกใหผเรยนเกดความรบผดชอบในการเรยนรรวมกนและไดฝกการทางานรวมกน 6. อภปรายกลมยอย (Small Group) การใชกลมยอยชวยเปดโอกาสใหสมาชกไดมสวนรวมในกจกรรมอยางทวถง รวมทงใหสมาชกเรยนรจากกนและกน คอ ไดเรยนรจากความรสกพฤตกรรม การปรบตว การมปฏสมพนธ การเรยนรบทบาทหนาท การแกปญหาและการตดสนใจรวมกน การใชเทคนคกลมยอยมหลายวธดวยกนแลวแตผจดจะคดคนขน แตทนยมใชจะเปนกลมระดมสมอง

35

จากเอกสารดงกลาวสรปไดวา เทคนคของกจกรรมกลมนนมหลากหลายวธดวยกน ไดแก เกม บทบาทสมมต กรณตวอยาง สถานการณจาลอง (Simulation) และกลมยอย ซงแตละวธจะมการดาเนนการเฉพาะของแตละวธ ฉะนนในการทจะเลอกใหเทคนคหรอวธการใดนน จงตองคานงถงหลกการของแตละแบบตามสถานการณทเกดขน ความเหมาะสมในทกดาน รวมทงคานงถงวตถประสงคและเปาหมายของกจกรรมกลมในแตละครงดวย 2.1.8 ทฤษฎทเกยวของกบกจกรรมกลม

1. ทฤษฏสนาม (Field Theory) ของ Kurt Lewin ลกษณะของกลมเปน 2 แบบ (วนจ เกตขา และคมเพชร ฉตรศภกล, 2522 อางจาก กาญจนา ไชยพนธ 2549: 24-32 ) 1.1 ลกษณะตามสภาพของกลม (Topological Construction) หมายถง กลมพจารณาสภาพภายในของกลมเปนสาคญ ซงประกอบดวย 2 สวน คอ ก) พนท (Region) สวนของขนาดและรปรางของกลม (Social Space) มความแตกตางกนออกไป ทาใหกลมเกดความตงเครยดหรอสมดลได ข) ขอบเขต (Barrier) เปนสวนของขอบเขตทตดตอระหวางบคคล ถาบคคลหรอระหวางกลมตอกลม มขอบเขตมากกจะเปนอปสรรคในการตดตอสอสารหรอการสรางสมพนธกน 1.2 ลกษณะตามการเคลอนทของกลม (Dynamics Construction) กลมทพจารณาตามพลงกลมเปนสาคญ ก) ลดความตงเครยด (Tension) เปนภาวะทเกดความไมสมดลในกลมสมาชกของกลมตองชวยกนลดความตงเครยดลง ข) ทศทาง (Vector) เปนการเคลอนทไปสจดหมาย จะชวยใหกลมเกดการเปลยนแปลงตลอดเวลา ถอวาเปนพลวตรของกลม ดงนนในกระบวนการกลมสมาชกตองชวยกนในการดาเนนกจกรรมทาใหทศทางไปสจดหมายเรวขน ค) แรงดงดด (Valance) เปนแรงยดเหนยวระหวางสมาชกภายในกลมและแรงยดเหนยวระหวางกลม ทาใหกลมบรรลเปาหมาย ถาสมาชกในกลมมแรงยดเหนยวสง กลมกจะรวม ตวกนสง กอใหเกดความสาเรจในการดาเนนกจกรรมกลม 1.3 พฤตกรรมของบคคลในกลม ก) พฤตกรรมเปนผลมาจากพลงความสมพนธของสมาชกในกลม กลม ไมไดเกดจากการรวมตวของสมาชกเพยงอยางเดยว แตเปนผลจากการเกยวของสมพนธกนและกนในกลม ข) โครงสรางของกลมเกดจากการรวมตวของบคคลทมลกษณะแตกตางกน ค) การรวมกลมแตละครงจะตองมปฏสมพนธระหวางสมาชกในกลม โดยเปนปฏสมพนธในรปของ การกระทา ความรสก และความคด

36

ง) องคประกอบดานปฏสมพนธ ไดแก การกระทา ความรสกและความคด จะกอใหเกดโครงสรางของกลม ซงมลกษณะแตกตางกนออกไปตามลกษณะของสมาชกในกลม จ) สมาชกในกลมจะมการปรบตวเขาหากน และพยายามชวยกนทางาน ซงการทบคคลพยายามปรบบคลกภาพของตนทมความแตกตางกนน จะกอใหเกดความเปนอนหนงอนเดยวกน และทาใหเกดแรงผลกดนของกลมในการทางานเปนไปดวยด

2. ทฤษฏปฏสมพนธ (Interaction Theory) ของ Bales (อางถงใน ทศนา แขมมณ และคณะ, 2522) ไดกลาวถงแนวคดพนฐานของทฤษฏน คอ 1. กลมจะมปฏสมพนธโดยการกระทากจกรรมอยางใดอยางหนง 2. ปฏสมพนธจะเปนปฏสมพนธทกๆ ดาน คอ ก) ปฏสมพนธทางรางกาย ข) ปฏสมพนธทางวาจา ค) ปฏสมพนธทางจตใจ 3. กจกรรมตางๆ ทกระทาผานการมปฏสมพนธน จะกอใหเกด อารมณ ความรสก

3. ทฤษฏบคลกภาพของกลม (Group Syntality Theory) ของ Cattell ทฤษฏนอาศยหลกการจากทฤษฏการเสรมแรง (Reinforcement Teory) (โยธน คนสนยทธ.2528) คอ กฎแหงผล (Low of Effect) เพออธบายพฤตกรรมของกลม แนวคดในทฤษฏนประกอบดวย 1. ลกษณะของกลมประกอบดวย ก) กลมแตละกลมจะประกอบดวยสมาชกซงมบคลกภาพเฉพาะตว (Population Traits) ไดแก สตปญญา ทศนคต บคลกภาพ เปนตน ข) กลมแตละกลมจะมบคลกภาพเฉพาะกลม (Syntality Traits หรอ Personality Traits) ซงจะทาใหแตละกลมมลกษณะทแตกตางกนออกไป บคลกภาพของกลมไดจากความสามารถของกลมทมอยในการกระทาของสมาชกรวมกน เชน การตดสนใจ พฤตกรรม หรอการแสดงออกของสมาชก เปนตน ค ) กลมแตละกลมจะมลกษณะโครงสรางภายในโดยเฉพาะ (Characteristic of Internal Structure) ซงหมายถง ความสมพนธระหวางสมาชกและแบบแผนหรอลกษณะในการรวมกลม เชน มการแสดงบทบาทตาแหนงหนาท มการสอสารระหวางสมาชก เปนตน 2. พลงหรอการเปลยนแปลงบคลกภาพของกลม (Dynamics of Syntality) หมายถง การแสดงกจกรรมหรอความรวมมอของสมาชกในกลมเพอจดมงหมาย อยางใดอยางหนง มลกษณะ 2 ประการ คอ

37

ก) ลกษณะททาใหกลมรวมกนได (Maintenance Synergy) หมายถง ลกษณะของความรวมมอในการทากจกรรมของสมาชกแตละกลมเพอใหความสมพนธ เปนไปไดอยางราบรนและกอใหเกดความสามคค ความรวมแรงรวมใจกน (Cohesion) ซงจะทาใหการรวมกลมไมมการแตกแยกหรอการถอนตวออกจากกลม ข) ลกษณะททาใหกลมประสบความสาเรจ (Effective Synergy) หมายถง กจกรรมทสมาชกกระทาเพอใหกลมบรรลจดมงหมายทต งไว

4. ทฤษฎสมฤทธผลของกลม (A Theory of Group Achivement) ของ Stogdill มวตถประสงคสาคญในเรองผลผลตหรอสมฤทธผลของกลม แตเนนโครงสรางของทฤษฏประกอบดวยตวแปร 3 ประเภท คอ 1. การลงทนของสมาชกหรอตวแปรทสมาชกปอนใสเขาไป (Member Input) คอการแสดงออกของสมาชกภายในกลม รวมถงการกระทาและการแสดงออก โดยเฉพาะในเรองตอไปน ก) เมอบคคลมาอยรวมกนจะมปฏสมพนธ (Interaction) เกดขน มการกระทามปฏกรยาตอบสนอง หรอการแสดงออกระหวางสมาชกตงแต 2 คนขนไป ข) การแสดงออก (Performance) หมายถง การโตตอบหรอการตอบสนองของสมาชกอนเปนสวนหนงของการมปฏสมพนธ เชน การตดสนใจ การเตรยมการสอสาร การรวมมอรวมใจในการทางาน ค) ความคาดหวง (Expectations) หมายถง สงทประกอบกนเขาเพอชวยเสรมแรงใหสมาชกคาดหวงความพอใจทจะไดรบจากการรวมกลม เชน จดมงหมายของกลม การแสดงบทบาทตางๆ ความมนคงของกลม 2. สอกลางของการลงทนของสมาชก (Mediating Variables) เมอสมาชกมการลงทนโดยการกระทาหรอมปฏสมพนธ รวมทงการคาดหวงผลรวมกนแลว สงหนงทจะทาใหกลมบรรลผลตามจดมงหมายทตองการ คอ การกาหนดโครงสรางของกลมขนประกอบดวย ก) โครงสรางอยางเปนทางการ คอ สงทคาดหวงจากการมปฏสมพนธ ของสมาชก เชน การกาหนดตาแหนงใหแกสมาชกแตละคนใหมฐานะและหนาทตามทควรจะเปนเพอใหผลของการทางานเปนจรงขนมาได ข) โครงสรางเกยวกบบทบาทสมาชก คอ โครงสรางของกลมทเชอวาจะมอยภายในตวสมาชกแตละคน สมาชกแตละคนจะมอสระทจะแสดงบทบาทของตนไดอยางเตมท บทบาททกลาวถง ไดแก ความรบผดชอบและอานาจในการทาตามตาแหนงหนาททไดรบมอบหมาย ค) ผลของกลมหรอสมฤทธผลของกลม หมายถง ผลทไดจากการลงทนของสมาชกจากการแสดงออกการมปฏสมพนธ และการคาดหวงผลโดยผานการแสดงออกตามโครงสราง และการกระทาของกลมทกาหนดขน ผลของกลมทไดรบนมอย 3 ประการ คอ ง) ผลผลตของกลม (Productivity) หมายถง การเปลยนแปลงอนเปนผลจากพฤตกรรมของสมาชกในกลม ซงกอใหเกดการเปลยนแปลงทงทางบวกและทางลบ

38

จ) จรยธรรมของกลม (Morale) ความเปนอสระในการทางานหรอการแสดงพฤตกรรมทจะใหบรรลจดมงหมายดงกลาว ถากลมมการกาหนดโครงสรางและปฏบตตามโครงสรางนน จรยธรรมของกลมจะมมากขน ฉ) บรณาภาพของกลม (Integration) หรอความเปนอนหนงอนเดยว กนของสมาชกในกลม ซงชวยใหกลมคงสภาพทางโครงสรางอยไดและสามารถดาเนนกจกรรมกลม ไดดวยด จะปรากฏเปนความพอใจของกลมหรอการตอบสนองความตองการของสมาชกในกลม รวมไปถงความสมพนธอนดระหวางสมาชก การไดรบการสนบสนนการแสดงปฏกรยาทสงผลดตอกลม ลกษณะเชนนบางครงเรยกวา “แรงยดเหนยวของกลม (Cohessiveness)”

5. ทฤษฏการแลกเปลยนพฤตกรรมกลม (Exchange Theory) ของ Thifaut ทฤษฏนเนนความสมพนธระหวางสมาชกและกระบวนการเรยนร ซงแนวคดนเปนพนฐานของการทาหนาทในกลมไดเปนอยางด แนวคดทสาคญม 3 ประการ คอ 1. ในการรวมกลมทาใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมและเกดความสมพนธระหวางสมาชก ซงเกดจากการทสมาชกในกลมมปฏสมพนธตอกนในรปตางๆ เชน การสอสาร หรอการแสดงพฤตกรรมทบคคลหนงแสดงตออกคนหนง เชน การแสดงพฤตกรรม การกระทาหรอคาพด

สรปแนวคดของทฤษฏในประการแรกในการรวมกลม คอ ก) สมาชกมความสมพนธกน (Interpersonal Relationship) ข) สมาชกมปฏสมพนธตอกน (Interaction) ค) การแสดงปฏสมพนธ คอ การแสดงพฤตกรรมในรปแบบตางๆ

ของสมาชก (Behavior Sequences) ง) พฤตกรรมทแสดงออกภายในกลมจะเปนพฤตกรรมทเลอกสรร

แลว (Behavior Repertoire) 2. แลกเปลยนพฤตกรรมและความสมพนธระหว างสมาชก จะกอใหเกดผลของกลม (Group Outcome) จงเปนผลจากการปฏสมพนธของสมาชก (Consequences of Interaction) ซงประกอบดวยรางวลจากการมปฏสมพนธ เชน ความสบายใจ ความสนกสนาน ความอมเอมใจ ความพอใจ และเหนคณคาของการพยายามกระทาพฤตกรรมนนใหบรรลจดมงหมายตามทตองการ

6. ทฤษฏสงคมมต (Sociometric Theory) โมเรโน (Moreno) คอ ผกอตงทฤษฏและอาศยพนฐานทางทฤษฏ ดงน 1. การกระทาและจรยธรรมหรอขอบเขตการกระทาของกลมจะเกดความสมพนธระหวางสมาชกในกลม 2. เครองมอทใชในการศกษาความสมพนธ คอ การแสดงบทบาทจาลอง (Role Playing) หรอสงคมมต (Sociometric)

39

2.2 งานวจยทเกยวของกบกจกรรมกลม งานวจยในประเทศ นรารตน กจเจรญ ( 2547: 78 – 79) ไดศกษาผลของกจกรรมกลมทมตอการรบรความสามารถในการแกปญหาดานการเรยนของนกศกษาชนปท 3 วทยาลยมชชน มวกเหลก พบวา หลงใชโปรแกรมกจกรรมกลม ทาใหนกศกษาแกปญหาดานการเรยนไดดขน เพราะกจกรรมกลมเปนวธการทดในการนาไปพฒนาบคคลและกลม เพราะเปนการใหประสบการณตรง เรยนรโดยการปฏบตปฏบต ชวยใหผเขารวมกลมมความซาบซงใจ และพอใจทจะเปลยนแปลงและปรบปรงตน อรญญา วนกง (2546: 59) ไดศกษาผลของกจกรรมกลมเพอพฒนาความฉลาดทางอารมณดานการจดการอารมณของตนเอง ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนบรรมยพทยาคม จงหวดบรรมย พบวา นกเรยนมความเฉลยวฉลาดทางอารมณดานการจดการอารมณของตนเองสงขน หลงจากทไดเขารวมกจกรรมกลมเพอพฒนาความเฉลยวฉลาดทางอารมณดานการจดการอารมณของตนเอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และนกเรยนทเขารวมกจกรรมกลมมความเฉลยวฉลาดทางอารมณดานการจดการอารมณของตนเองสงกวานกเรยนทไมไดเขารวมกจกรรมกลม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 จรตถ ภเจรญ (2551: 67) ไดศกษาผลการใชกจกรรมกลมทสงผลตออตมโนทศนของนกศกษาทมความบกพรองทางการไดยนในมหาวทยาลยราชภฏ พบวา นกศกษาทมความบกพรองทาการไดยนเมอทดลองใชกจกรรมกลมแลวสงผลอตมโนทศนสวนใหญอยในระดบมาก ไดแก ดานลกษณะพฤตกรรม ดานสตปญญาของนกศกษา ดานรปรางและคณลกษณะ ดานความสขและความพงพอใจ สาหรบดานอตมโนทศนดานความวตกกงวล และลกษะความเปนคนนานยม มระดบอยในระดบปานกลาง และนกศกษาทมความบกพรองทาการไดยน หลงจากทากจกรรมกลมแลว มอตมโนทศนมากกวากอนการทากจกรรมกลม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ภณตา เจรญสข (2549: 60-61) ไดศกษาเรองการใชกจกรรมกลมเพอพฒนามนษยสมพนธของนกเรยนชนประถมศกษาเผามง พบวา หลงเขารวมกจกรรมกลม นกเรยนมคะแนนมนษยสมพนธทง 5 ดาน คอ ดานเขาใจและยอมรบตนเอง ดานเขาใจและยอมรบผอน ดานการตดตอสอสารระหวาบคคล ดานการแสดงความซาบซงและขอบคณ และดานการเคารพในสทธและความเปนตวของตวเองของบคคล สงกวากอนเขารวมกจกรรม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ศภร บตรสวรรณ (2550: 66) ไดศกษาเรองผลการใชโปรแกรมกจกรรมกลมเพอพฒนาความคดสรางสรรค ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 พบวา นกเรยนกลมทดลองและกลมควบคมมคะแนนความคดสรางสรรค แตกตางกนโดยนกเรยนกลมทดลองมคะแนนสงกวากลมควบคม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และนกเรยนทเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลม แบบกลมเปดและกลมปด มคะแนนความคดสรางสรรคแตกตางกน โดยนกเรยนกลมปดมคะแนนสงกวานกเรยนกลมเปด อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

40

พมลรตน ธรรมา (2545: 51-52) ไดศกษาเรองการใชกจกรรมกลมเพอพฒนาอตมโนทศนของวยรนตอนตน พบวา ผลในการจดกจกรรมกลมในแตละครงดาเนนไปดวยความเปนกนเอง สนกสนาน นกเรยนใหความรวมมอในกจกรรมดมาก ทกคนกลาพด กลาแสดงความคดเหน มความมนใจ ทาใหนกเรยนรบรและเขาใจความรสกของตนเองและผอนทงในดานบวกและดานลบ คานงถงความรสกของผอน มความรกและความผกพนมากขน และผลการสงเกตเปนรายบคคล พบวา ในการเขารวมกจกรรมในครงท 1 และครงท 2 นกเรยนยงไมกลาแสดงความคดเหน นกเรยนบางคนพดดวยความไมมนใจ แตหลงจากไดเขารวมกจกรรมกลมในครงท 3 เปนตนไป นกเรยนมพฤตกรรมเปลยนแปลงอยางเหนไดชด โดยนกเรยนกลาพด กลาแสดงความคดเหน มความมนใจในตนเองมากขน มความสข มความพงพอใจในตนเองมากขน งานวจยในตางประเทศ แบรนนแกน (Brannigan, 2007: 61-62) ไดทาการวจยโดยการใชกจกรรมกลม กบหลกทางจตวทยาการศกษา เปนรปแบบในการพฒนาความสามารถทางดานวชาการ ท Queensbury Middle School ซงวยรนตอนกลางอายระหวาง 10 – 15 ป เปนชวงวยแหงการเปลยนแปลงทงดานพฒนาการตางๆ มกคดดานลบกบตนเอง ซงสงผลใหเกดความเครยดและขาดความมนใจในตนเอง รวมถงการเรยนในระดบนตองสามารถอธบายเกยวกบการพฒนาทางดานวชาการ เดกวยนจะถกคาดหวงและเกดแรงกดดนทางสงคมในเรองการเรยน การออกแบบการวจยครงนสงผลใหนกเรยนไดรการใชทกษะการสอสาร ทาอยางไรจงจะสรางความสมพนธทดกบครและเพอนๆ การบรหารเวลาในการทาการบาน การสนบสนนจากพอแม ซงสงเหลานจะกระตนใหเดกลดความกลว มความภาคภมใจในตนเอง และสามารถเรยนรอยางมความสขพรอมทงพฒนาความสามารถดานวชาการใหสงยงขน โจนส (Jones, 2007: 41) ไดทาการวจยโดยการใชกจกรรมกลม ในการพฒนา เดกหญงวยรนตอนตนท Nancy Khattab Victory Elementary School ในเรองการพฒนาทกษะการเรยนร ทกษะการอยในสงคม การพฒนานสย บทบาทการวางตวของวยรน การเหนคณคาในตนเอง การมองตนเองในแงบวกในเรองการเปลยนแปลงทางรางกายของวยรน พบวากลมสามารถพฒนาในเรองตางๆ ไดด เนองจากกลมทาใหเกดการพฒนาทกษะดานการสอสาร ทาใหเกดความสมพนธในหมเพอน และมประสทธภาพตอการเปลยนแปลงของวยรนในอนาคต เคอรตส (Curtis 2000: 114) ไดสารวจกจกรรมการแนะแนวระดบมธยมศกษา โดยมเปาหมายเพอพฒนาทกษะความฉลาดทางอารมณ และพฒนาอตมโนทศนของนกเรยน โดยแบงนกเรยนเปน 3 กลม เขารวมกจกรรมกลมสปดาหละ 1 ครง รวม 6 ครง พบวานกเรยนมทกษะความฉลาดทางอารมณเพมมากขนและมอตมโนทศนดขน แฮมม (Hamm, 2007: 56-57) ไดทาการวจยโดยการใชกจกรรมกลม ในการพฒนาทกษะความสมพนธในหมวยรนตอนตน ท Middle School โดยทความสาคญของการเขากลมเพอนจะเกดโอกาสทดในการทางานกลมใหมประสทธภาพมากขน เมอกลมเกดความไววางใจ การสรางปทดฐานในกลม ความรสกทเกดจะมคณคาและเกดการรบฟงเหตผลซงกนและกนมากขน และยง

41

พบวาการเขากลมทาใหเกดศกยภาพในการพฒนาความสามารถในการคดอยางมเหตผล ซงจะทาใหเขาใจบคคลทอยรอบขางมากขนโดยลดความขดแยงลง จากงานวจยทงในประเทศและตางประเทศ แสดงใหเหนวา กจกรรมกลม สามารถใชในการพฒนาบคลกและพฤตกรรมในดานตางๆ ใหมคณลกษณะทพงประสงคได เชน การพฒนาทศนคตดานตางๆ ความภาคภมใจในตนเอง ความมมนษยสมพนธ ความฉลาดทางอารมณ และความรบผดชอบในดานตางๆ เปนตน ผสนใจจงประสงคทจะนากจกรรมกลมมาใชในการพฒนาความรบผดชอบในดานการเรยน ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ตอไป

3. เอกสารและงานวจยทเกยวของเกยวกบหลกอทธบาท 4 3.1 เอกสารทเกยวของกบหลกอทธบาท 4 3.1.1 ความหมายของหลกอทธบาท 4 พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย (2539: 35/342 - 347) ไดกลาวถง อทธปาทวภงค สตตนตภาชนย ดงน คาวา อทธ มอธบายวา ความสาเรจ ความสาเรจดวยด กรยาทสาเรจ กรยาทสาเรจดวยด ความได ความไดเฉพาะ ความถง ความถงดวยด ความถกตอง การทาใหแจง ความเขาถงธรรมเหลานน คาวา อทธบาท มอธบายวา เวทนาขนธ สญญาขนธ สงขารขนธ และวญญาณขนธของบคคลผเปนอยางนน (ผไดธรรมทมฉนทะ วรยะ จตตะ และวมงสา) คาวา เจรญอทธบาท มอธบายวา ภกษเสพ เจรญ ทาใหมากซงธรรมเหลานน เพราะฉะนนจงเรยกวา เจรญอทธบาท อทธบาท 4 คอ คณธรรมททาใหผปฏบตตามประสบความสาเรจ 4 ประการ ดงน

ฉนททธบาท ภกษเจรญอทธบาททประกอบดวยฉนทสมาธและปธานสงขาร เปนอยางไร

ถาภกษทาฉนทะใหเปนอธบดแลวไดสมาธ ไดเอกคคตาจต นเรยกวา ฉนทสมาธ ภกษนนสรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจต มงมนเพอปองกนบาปอกศลธรรมทยงไมเกดมใหเกดขน สรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจต มงมนเพอละบาปอกศลธรรมทเกดขนแลว สรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจตมงมนเพอยงกศลธรรมทยงไมเกดใหเกดขน สรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจต มงมนเพอความดารงอย ไมเลอนหาย ภยโยภาพ ไพบลย เจรญเตมทแหงกศลธรรมทเกดแลว ธรรมเหลานเรยกวา ปธานสงขาร

42

ประมวลยอฉนทสมาธและปธานสงขารเขาเปนอยางเดยวกน จงนบไดวาฉนทสมาธและปธานสงขาร ดวยประการฉะน

วรยทธบาท

ภกษเจรญอทธบาททประกอบดวยวรยสมาธและปธานสงขาร เปนอยางไร ถาภกษทาวรยะใหเปนอธบดแลวไดสมาธ ไดเอกคคตาจต นเรยกวา วรย

สมาธ ภกษนนสรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจต มงมนเพอปองกนบาปอกศลธรรมทยงไมเกดมใหเกดขน สรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจต มงมนเพอละบาปอกศลธรรมทเกดขนแลว สรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจตมงมนเพอยงกศลธรรมทยงไมเกดใหเกดขน สรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจต มงมนเพอความดารงอย ไมเลอนหาย ภยโยภาพ ไพบลย เจรญเตมทแหงกศลธรรมทเกดแลว ธรรมเหลานเรยกวา ปธานสงขาร

ประมวลยอวรยสมาธและปธานสงขารเขาเปนอยางเดยวกน จงนบไดวาวรยสมาธและปธานสงขาร ดวยประการฉะน

จตตทธบาท

ภกษเจรญอทธบาททประกอบดวยจตตสมาธและปธานสงขาร เปนอยางไร ถาภกษทาจตใหเปนอธบดแลวไดสมาธ ไดเอกคคตาจต นเรยกวา จตตสมาธ

ภกษนนสรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจต มงมนเพอปองกนบาปอกศลธรรมทยงไมเกดมใหเกดขน สรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจต มงมนเพอละบาปอกศลธรรมทเกดขนแลว สรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจตมงมนเพอยงกศลธรรมทยงไมเกดใหเกดขน สรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจต มงมนเพอความดารงอย ไมเลอนหาย ภยโยภาพ ไพบลย เจรญเตมทแหงกศลธรรมทเกดแลว ธรรมเหลานเรยกวา ปธานสงขาร

ประมวลยอจตตสมาธและปธานสงขารเขาเปนอยางเดยวกน จงนบไดวาจตตสมาธและปธานสงขาร ดวยประการฉะน

วมงสทธบาท

ภกษเจรญอทธบาททประกอบดวยวมงสาสมาธและปธานสงขาร เปนอยางไร ถาภกษทาวมงสาใหเปนอธบดแลวไดสมาธ ไดเอกคคตาจต นเรยกวา วมงสา

สมาธ ภกษนนสรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจต มงมนเพอปองกนบาปอกศลธรรมทยงไมเกดมใหเกดขน สรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจต มงมนเพอละบาปอกศลธรรมทเกดขนแลว สรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจตมงมนเพอยงกศลธรรมทยงไมเกดใหเกดขน สรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประครองจต มงมนเพอความ

43

ดารงอย ไมเลอนหาย ภยโยภาพ ไพบลย เจรญเตมทแหงกศลธรรมทเกดแลว ธรรมเหลานเรยกวา ปธานสงขาร

ประมวลยอวมงสาสมาธและปธานสงขารเขาเปนอยางเดยวกนจงนบไดวาวมงสาสมาธและปธานสงขาร ดวยประการฉะน พทธทาสภกข (2537 ข: 9) ไดอธบายวา อทธบาทแยกเปน อทธ แปลวา ความสาเรจ บาท แปลวา ฐาน เชงรอง ดงนนอทธบาทจงแปลวา รากฐานแหงความสาเรจ ซงม 4 อยางคอ ฉนทะ วรยะ จตตะ และวมงสา พระธรรมปฎก (2546: 842) ไดใหความหมายวา อทธบาท 4 ธรรมทเปนเหตใหประสบความสาเรจม 4 อยาง คอ ฉนทะ มความพอใจ มใจรก คอ พอใจทจะทาสงนน และทาดวยใจรก ตองการทาใหเปนผลสาเรจอยางด แหงกจกรรมหรองานททา มใชสกวาทาใหเสรจๆ หรอเพยงเพราะอยากไดรางวลหรอผลกาไร วรยะ พากเพยรทา คอ ขยนหมนประกอบหมนกระทาสงนน ดวยความพยายามเขมแขงอดทน เอาธระไมทอดทง ไมทอถอย จตตะ เอาใจฝกใฝ คอ ตงจตรบรในสงททานนดวยความคดไมปลอยใจฟงซานเลอนลอย ใชความคดเรองนนบอยๆ เสมอๆ วมงสา ใชปญญาสอบสวน คอ หมนใชปญญาพจารณาใครครวญตรวจตราหาเหตผล และตรวจสอบขอยงหยอนเกนเลยบกพรองขดของ เปนตน แปลใหงายตามลาดบวา “มใจรก พากเพยรทา เอาจตฝกใฝ ใชปญญาสอบสวน” พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) (2550: 160/231) ไดใหความหมายอทธบาท 4 วา คณเครองใหถงความสาเรจ คณธรรมทนาไปสความสาเรจแหงผลทมงหมายม 4 อยาง คอ 1. ฉนทะ ความพอใจ คอ ความตองการทจะทา ใฝใจรกจะทาสงนนอยเสมอ และปรารถนาจะทาใหผลดยงๆ ขนไป 2. วรยะ ความเพยร คอ ขยนหมนประกอบสงนนดวยความพยายาม เขมแขง อดทน เอาธระไมทอถอย 3. จตตะ ความคดมงไป คอ ตงจตรบรในสงททาและทาในสงนนดวยความคด เอาจตฝกใฝไมปลอยใหฟงซานเลอนลอยไป อทศตวอทศใจใหสงททา 4. วมงสา ความไตรตรอง หรอ ทดลอง คอ หมนใชปญญาพจารณาใครครวญตรวจหาเหตผลและตรวจสอบขอยงหยอนในสงททานน มการวางแผน วดผล คดคนวธแกไขปรบปรง เปนตน จารมาศ เรองสวรรณ (2548: 35) ไดสรปหลกอทธบาท 4 ไววา เปนหลกแหงการประกอบการงานใดๆ ใหสาเรจ ประกอบดวย ฉนทะ คอ ความพอใจและรกทจะทาในงานนนๆ วรยะ คอ ความพากเพยรในทางานอยางไมยอทอจนงานสาเรจ จตตะ คอ การตงใจทางานหมนตรวจตรางานอยเสมอ เอาใจใสในสงททาไมเอาใจไปคดในเรองอน วมงสา คอ การคดไตรตรองเกยวกบงานททา ใชสตปญญาคดใครครวญขอดขอเสย และปรบแกอยางมเหตผล

44

สชพ ปญญานภาพ (2541: 19) ไดใหคาแปลของอทธบาท 4 ไว 2 ทาง คอ หนง แปลวา ขอปฏบตทใหรฤทธ (Basic of Psychic Power) อกอยางหนงแปลวา ขอปฏบตทใหบรรลถงความสาเรจ (Low of Success) และสชพ ปญญานภาพ (2539: 676) ไดใหความหมายอทธบาท 4 ไวอกวา เปนคณใหบรรลความสาเรจ 4 อยาง ไดแก ฉนทะ ความพอใจรกใครในสงนน วรยะ ความเพยร จตตะ เอาใจใส วมงสา ใชปญญาพจารณาสอบสวน บญม แทนแกว. (2539: 142) กลาววา ตามหลกพทธศาสนากลาวไววาผหวงความเจรญควรปฏบตในธรรมอนเปนเครองนาไปสความเจรญ หรอสาเรจตามความประสงค หมายความวาเมอตองการความเจรญกาวหนาตองสรางเหตผลเพอใหเกดผลนนๆ เพราะผลยอมมาจากเหต การสรางเหตนนถงแมจะยากยงเพยงใด หากใชคณธรรมเขาสนบสนนแลวยงจะสาเรจตามความประสงคได คณธรรมทจะชวยใหสาเรจหรอความเจรญกาวหนาดงประสงค คอ อทธบาท 4 สทธพงษ ศรวชย (2550: 238) กลาววา อทธบาท 4 คณธรรมทนาไปสความสาเรจแหงผลทมงหมายหรอ หนทางแหงการดาเนนชวตไปสความสาเรจ ความถกตอง และการเขาถงประโยชนสข นอกจากนอทธบาทยงเปนธรรมทอนโลมไดวา มจดมงหมายเพอความสาเรจในการปฏบตหนาทการงานของบคคล เชน ประสบความสาเรจทางดานการเรยน การประกอบอาชพ การดารงชวต เปนตน ปรญญ จงวฒนา (2550: 144 - 145) กลาววา อทธบาท 4 คอ คณธรรม 4 ประการทเปนบาทฐานนาไปสความสาเรจ ดงน 1. ฉนทะ ความพอใจ ความพงใจทจะกระทากจใดๆ เพอทใหไดร บผลสาเรจตามปรารถนา . วรยะ ความเพยร คอ มความขยนหมนเพยรทจะกระทากจใดๆ ทไดตงปรารถนาไวแลวและไดมความพอใจ พงใจ กระทาแลวใหสาเรจลลวงตามปรารถนา 3. จตตะ จตจดจอ คอ มสต มสมาธ ในการทจะกระทากจใดๆ ทตงปรารถนาไวแลวไดมความพอใจ พงใจกอกจกรรมนนแลวไดใชความเพยรพยายามแลว กตองใชกาลงใจ กาลงความคด กาลงสตปญญา และสมาธ ไมหนเหไปทางอน การกระทากจนนๆ ใหสาเรจลลวงไปตามปรารถนา 4. วมงสา ความไตรตรอง ทดสอบ ทดลอง พนจพจารณา เมอกระทาสงใดๆ แลวยอมประสบปญหา ใหญบางเลกบาง กตองใชการใครครวญพจารณาถงปญหาตางๆ เหลานนดวยอบายปญญา ตงขอสมมตฐานเปนเหต เพอทจะหาปจจยองคประกอบในสงทตนรมาเปนขอเปรยบเทยบเชงกระทบ เพอทจะสามารถแกไขปญหาทเกดขนได และทาการทดสอบทดลองวา สามารถใหผลไดจรงตามทต งขอสมมตหรอไม กระทาซาแลวซาอกจนมความแนใจ จนสามารถประสบกบความสาเรจไดตามปรารถนาตงใจ จากเอกสารดงกลาวสรปไดวาความหมายของอทธบาท 4 คอ หลกธรรมทนาไปสความสาเรจทงในดานการเรยนและการงานอนๆ ใหสาเรจตามจดมงหมายทตนเองตงเปาหมายเอาไว ซงม 4 อยาง คอ ฉนทะ ความรกความพอใจในหนาทการงานการเรยน วรยะ คอ

45

มความขยนหมนเพยรพยายามทางานทไดรบมอบหมายนนใหเสรจสมบรณถกตองและทนเวลา จตตะ คอ เอาใจใสในหนาท มจตจดจออยกบหนาทททา ไมคดฟงซานอนเปนบอเกดใหทางานผดพลาดไดงาย และวมงสา คอ คอยตรวจสอบหาสวนทผดพลาด แลนามาแกไขดวยสตปญญาของตน

3.1.2 ลกษณะของหลกอทธบาท 4 ลกษณะของอทธบาท 4 เปนคณธรรมทมความสมพนธและมผลตอกนหมายความวา ผทปฏบตงานหรอหนาทโดยทมคณธรรมดานใดดานหนงเดนหรอสงมาก จะสงผลใหคณธรรมดานอนๆ สงตามไปดวย พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) (2538: 845 - 846) ไดกลาววา อทธบาท 4 ความจรงอทธบาท 4 อยางน เกอหนนกน และมกมาดวยกน เชนเกดฉนทะ มใจรกแลว กทาใหพากเพยร เมอพากเพยร กเอาใจใสอยเสมอ และเปดชองใหใชปญญาพจารณาไตรตรอง แตทแยกพจารณาแตละขอ กดวยถอเอาภาวะทเดนเปนใหญ เปนตวนา เปนตวชกจงขออนๆ ในแตละกรณ เชน เมอฟงธรรมดวยกน คนหนงชอบศกษาธรรม ฟงดวยความรกความพอใจในธรรมอยากรอยากเขาใจในธรรมใหยงๆ ขนไป จงฟงดวยจตแนวแน กมฉนทะเปนตวเดนชกนาสมาธและกศลธรรมขออนๆ อกคนหนงมนสยหรอความรสกเกดขนในขณะนนวา เมอพบอะไรทพงทากตองสตองเอาชนะ ตองเขาเผชญและทาใหสาเรจ จงฟงดวยความรสกวาเปนสงททาทาย จะตองพยายามเขาใจใหได กมวรยะเปนธรรมเดน อกคนหนงมนสยเอาใจใสรบผดชอบ ไมวาอะไรทตนเกยวของกจะตองใสใจเอาจตจดจอตดตาม จงตงใจฟงเอาจตตดตามเนอความไป กมจตตะเปนใหญ อกคนหนงคดจะตรวจสอบวาธรรมทแสดงนนเปนจรงหรอไม ดหรอไม หรอจะคนหาเหตผลในธรรมทฟง ฟงไปกคดใครครวญพจารณาสอบสวนไป ใจจงแนวแนอยกบธรรมทฟง กมวมงสาเปนใหญ ดวยเหตนบางแหงบางทานจงเรยกอทธบาท 4 นวา เปนอธบด หรออธปไตย 4 โดยกาหนดเอาภาวะทเปนใหญ เปนหวหนา ในกรณนนๆ ดวยเหตนลกษณะคณธรรมอทธบาท 4 ของแตละบคคลจงมลกษณะเดนหรอสงในแตละดานแตกตางกนได และอาจมคณธรรมเปนลกษณะเดนหรอสงมากกวาหนงดานกได ดวงเดอน พนธมนาวน (2544: 2 - 4) ไดแบงลกษณะของอทธบาท 4 ประกอบดวย 1. ฉนทะ ความพอใจในสงททา 2. วรยะ ความพากเพยร ไมทอถอยในสงททา 3. จตตะ ความเอาใจใสจดจอตอสงททา 4. วมงสา ความไตรตรองในสงททาไปแลว ตามพฤตกรรมของมนษยไว 4 ประการ ดงน 1. ความรในดานอทธบาท 4 ถอวา เปนลกษณะทสาคญอยางหนง ซงใชเปนหลกธรรมนาไปใชในการศกษาเลาเรยนของนกเรยนนกศกษาใหเหมาะสมตามหลกจรยธรรม หลกจรยธรรมนนเปนขอปฏบตทนกศกษาจะเลอกหลกธรรมไปใชประกอบในการศกษาเลาเรยนเพอใหเกดผลสาเรจมประสทธภาพสง

46

2. นกเรยนนกศกษามความรสกมนใจทจะนาเอาหลกอทธบา 4 ไปใชในการศกษาศกษาเลาเรยน โดยหลกธรรมดงกลาวนนหากนาไปใชในการศกษาดงกลาวแลวจะประสบผลสาเรจหรอไมมากนอยเพยงใดนน ตองขนอยกบพฤตกรรมของนกศกษาจะตองสอดคลองกบหลกอทธบาท 4 ขอบขายของหลกอทธบาทมความหมายกวางขวาง นกเรยนนกศกษาตองมวจารณญาณและปญญาหาเหตผลกลนกรองทจะนาหลกอทธบาท 4 ไปใชในการศกษาเลาเรยน เปนดรรชนบงชทจะบอกถงความสาเรจในการศกษาเลาเรยนตามเปาหมายทตนเองกาหนดไว 3. เหตผลทางจรยธรรมกเปนสวนประกอบอกอยางหนงในการนาหลกอทธบาท 4 ไปใชในการศกษาเลาเรยน เพอใหเกดผลสาเรจและมประสทธภาพสงสด จรยธรรมเปนเครองจงใจ และเปนปจจยทจะผลกดนใหนกเรยนนกศกษาไดนาหลกอทธบาท 4 ไปประยกตใชในการศกษาเลาเรยนอยางถกตองและเหมาะสม 4. พฤตกรรมเชงจรยธรรม กเปนสงทสาคญเชนเดยวกน ทจะทาให นกศกษามความนยมชมชอบทจะนาหลกอทธบาท 4 ไปประกอบใชในการศกษาเลาเรยน จรยธรรมเชงพฤตกรรมกเปนคานยมในการศกษาทจะทาใหนกศกษานยมชอบพอใจ มความเพยร มจตมน มการไตรตรอง ในการศกษาเลาเรยนเปนอยางดเลศ การศกษาหลกธรรมจรยธรรมเปนองคประกอบในการเลอกสรรหลก อทธบาท 4 จะทาใหทราบวาบคคลมพฤตกรรมเหมาะสมทจะนาหลกอทธบาท 4 เปนเครองมอในการศกษาเลาเรยนของนกเรยนนกศกษา ถานกเรยนนกศกษาขาดหลกจรยธรรมกจะไมมหลกเกณฑในการนาหลกอทธบาท 4 ไปใชในการศกษาเลาเรยน หลกจรยธรรมและอทธบาท 4 จะตองใชควบคกนไปเสมอ มความสมพนธอยางใกลชด วถทางในการนาเอาหลกอทธบาท 4 ไปใชปฏบตจาเปนอยางยงจะตองอาศยหลกจรยธรรมเปนขอนาทาง จากเอกสารดงกลาวสรปไดวาลกษณะของอทธบาท 4 ไดวา ลกษณะของอทธบาท 4 นน จะมความสอดคลองกน คอ เมอมฉนทะ พอใจทจะเรยนแลว กอกอใหเกดความเพยรพยามเกดขนเพราะหวงทจะเรยนใหไดผลดตามทตนเองปรารถนา เมอขณะทเรยนกมความเอาใจใสเชอฟงตามทครสอน ไมหยอกลอเพอเลน ไมละทงงานทไดรบมอบหมายจากคร เมอสงครแลวเหนความบกพรองหรอผดพลาดเกดขนกอพจารณาหาขอผดพลาดนน แลวกแกไขเพอทจะทาใหงานนนสมบรณยงขนไป 3.1.3 องคประกอบของหลกอทธบาท 4 องคประกอบของอทธบาท 4 ในความหมายของพทธศาสนานนมการกลาวเอาไวอยางมากมาย แตหลกๆ แลวจะมความหมายความหมายทเปนแกนแทในการปฏบตเพอใหเหนชอบเพยง 4 อยาง พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย (2539: 35/342 - 347) ไดกลาวถง อทธปาทวภงค สตตนตภาชนย ดงน

47

1. ภกษในธรรมวนยนเจรญอทธบาททประกอบดวยฉนทะสมาธและปธานสงขาร 2. ภกษในธรรมวนยนเจรญอทธบาททประกอบดวยวรยสมาธและปธานสงขาร 3. ภกษในธรรมวนยนเจรญอทธบาททประกอบดวยจตตสมาธและปธานสงขาร 4. ภกษในธรรมวนยนเจรญอทธบาททประกอบดวยวมงสาสมาธและปธานสงขาร บรรดาธรรมเหลานน ฉนทะ เปนไฉน

ฉนทะ คอ ความพอใจ การทาความพอใจ ความเปนผประสงคจะทา ความฉลาด ความพอใจในธรรม นเรยกวา ฉนทะ สมาธ เปนไฉน

ความตงอยแหงจต ความดารงอย ความตงมน ความไมสายไป ความไมฟงซานแหงจต ภาวะทจตไมซดสาย สมถะ สมาธนทรย สมาธพละ สมมาสมาธ นเรยกวา สมาธ ปธานสงขาร เปนไฉน

การปรารภความเพยรทางใจ ความขะมกเขมน ความบากบน ความขวนขวาย ความพยายาม ความอตสาหะ ความทนทาน ความเขมแขง ความหมน ความมงมนอยางไมทอถอย ความไมทอดท ง ฉนทะ ความไมทอดท ง ธ ร ะ ความ เอา ใจ ใส ธ ร ะ วรย ะ วรยนทรย วรยะพละ สมมาวายามะ นเรยกวา ปธานสงขาร

ภกษผเขาไปถงแลว เขาไปถงแลวดวยด เขามาถงแลว เขามาถงแลวดวยด เขาถงแลว เขาถงแลวดวยด ประกอบดวยฉนทสมาธและปธานสงขารน ดวยประการฉะน เพราะฉะนนจงเรยกวา ประกอบดวยฉนทสมาธปธานสงขาร บรรดาธรรมเหลานน วรยะ เปนไฉน

วรยะ คอ การปรารภความเพยรทางใจ ความพอใจ การทาความพอใจ ความเปนผประสงคจะทาความฉลาด สมมาวายามะ นเรยกวา วรยะ สมาธ เปนไฉน

ความตงอยแหงจต ความดารงอย ความตงมน ความไมสายไป ความไมฟงซานแหงจต ภาวะทจตไมซดสาย สมถะ สมาธนทรย สมาธพละ สมมาสมาธ นเรยกวา สมาธ ปธานสงขาร เปนไฉน

การปรารภความเพยรทางใจ ความขะมกเขมน ความบากบน ความขวนขวาย ความพยายาม ความอตสาหะ ความทนทาน ความเขมแขง ความหมน ความมงมนอยางไมทอถอย ความไมทอดท ง ฉนทะ ความไมทอดท ง ธ ร ะ ความ เอา ใจ ใส ธ ร ะ วรย ะ วรยนทรย วรยะพละ สมมาวายามะ นเรยกวา ปธานสงขาร

48

ภกษผเขาไปถงแลว เขาไปถงแลวดวยด เขามาถงแลว เขามาถงแลวดวยด เขาถงแลว เขาถงแลวดวยด ประกอบดวยวรยสมาธและปธานสงขารน ดวยประการฉะน เพราะฉะนนจงเรยกวา ประกอบดวยวรยสมาธปธานสงขาร

บรรดาธรรมเหลานน จต เปนไฉน

จตตะ คอ จต มโน มานส การทาความพอใจ ความเปนผประสงคจะทา ความฉลาด มโนวญญาณธาตทเหมาะสมกน นเรยกวา จต สมาธ เปนไฉน

ความตงอยแหงจต ความดารงอย ความตงมน ความไมสายไป ความไมฟงซานแหงจต ภาวะทจตไมซดสาย สมถะ สมาธนทรย สมาธพละ สมมาสมาธ นเรยกวา สมาธ ปธานสงขาร เปนไฉน

การปรารภความเพยรทางใจ ความขะมกเขมน ความบากบน ความขวนขวาย ความพยายาม ความอตสาหะ ความทนทาน ความเขมแขง ความหมน ความมงมนอยางไมทอถอย ความไมทอดท ง ฉนทะ ความไมทอดท ง ธ ร ะ ความ เอา ใจ ใส ธ ร ะ วรย ะ วรยนทรย วรยะพละ สมมาวายามะ นเรยกวา ปธานสงขาร

ภกษผเขาไปถงแลว เขาไปถงแลวดวยด เขามาถงแลว เขามาถงแลวดวยด เขาถงแลว เขาถงแลวดวยด ประกอบแลวดวยจตน ดวยสมาธนและดวยปธานสงขารน ดวยประการฉะน เพราะฉะนนจงเรยกวา ประกอบดวยจตตสมาธปธานสงขาร

บรรดาธรรมเหลานน วมงสา เปนไฉน

วมงสา คอ ปญญา ความรชด ความเปนผประสงคจะทาความฉลาดไมหลง งมงาย ความเลอกเฟนธรรม สมมาทฐ นเรยกวา วมงสา สมาธ เปนไฉน

ความตงอยแหงจต ความดารงอย ความตงมน ความไมสายไป ความไมฟงซานแหงจต ภาวะทจตไมซดสาย สมะถะ สมาธนทรย สมาธพละ สมมาสมาธ นเรยกวา สมาธ ปธานสงขาร เปนไฉน

การปรารภความเพยรทางใจ ความขะมกเขมน ความบากบน ความขวนขวาย ความพยายาม ความอตสาหะ ความทนทาน ความเขมแขง ความหมน ความมงมนอยางไมทอถอย ความไมทอดท ง ฉนทะ ความไมทอดท ง ธ ร ะ ความ เอา ใจ ใส ธ ร ะ วรย ะ วรยนทรย วรยะพละ สมมาวายามะ นเรยกวา ปธานสงขาร

ภกษผเขาไปถงแลว เขาไปถงแลวดวยด เขามาถงแลว เขามาถงแลวดวยด เขาถงแลว เขาถงแลวดวยด ประกอบดวยวมงสาสมาธและปธานสงขารน ดวยประการฉะน เพราะฉะนนจงเรยกวา ประกอบดวยวมงสาสมาธปธานสงขาร

49

จากขอความขางตนไดมผอธบายเกยวกบองคประกอบของอทธบาท 4 ไว ดงน ฉนทะ ความพอใจรกใครในสงนน

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) (2550: 35) ไดอธบายเกยวกบ ฉนทะ วา ฉนทะ มใจรก คอพอใจจะทาสงนน และทาดวยใจรกตองการทาใหเปนผลสาเรจอยางดแหงกจการงานททา มใชสกวาทาพอใหเสรจๆ หรอเพยงเพราะอยากไดรางวลหรอผลกาไร พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) (2542 ข: 842) ไดอธบายเกยวกบ ฉนทะ ไวดงน ฉนทะ ไดแก ความพอใจรกในสงททาและพอใจฝกใฝในจดหมายของสงททานน อยากทาสงนนๆ ใหสาเรจ อยากใหงานนนบรรลถงจดมงหมาย พดงายๆ วารกงานและจดมงหมายของงาน พดใหลกลงไปในทางธรรมวาความรก ความใฝใจปรารถนาตอภาวะทดงาม เตมเปยมสมบรณ ซงเปนจดหมายของสงทกระทา หรอซงจะเขาถงดวยการกระทานน อยากใหสงๆ นนเขาถงหรอดารงอยในภาวะทดทงดงาม ทประณต ทสมบรณทสดของมน หรออยากใหภาวะทดงามเตมเปยมสมบรณของสงนนๆ ของงานนนๆ เกดมจรงขน อยากทาใหสาเรจผลตามจดมงหมายทดงามนน ความอยากทเปนฉนทะนเปนคนละอยางกนกบความอยากไดในสงนนๆ มาเสพเสวยหรอเอามาเพอตวตนในรปใดรปหนง ซงเรยกวาตณหา ความอยากของฉนทะนนใหเกดความสขความชนชมเมอเหนสงนนๆ งานนนๆ บรรลความสาเรจเขาถงความสมบรณอยในภาวะอนดงามของมนหรอพดแยกออกไปวา ขณะเมอสงนนกาลงเดนหนาไปสจดหมายทเกดปตเปนความอมเอบใจ ครนสงหรองานททาบรรลจดหมายกไดรบโสมนสเปนความฉาชนใจ ทพรอมไปดวยความรสกโปรงโลงผองใสเบกบานแผออกไปเปนอสระไรขอบเขต สวนความอยากของตณหาใหเกดความสขความชนชมเมอไดสงนนมาเสพเสวยรสอรอย หรอปรนเปรอความยงใหญพองขยายของตวตน เปนความฉาชนใจทเศราหมอหมกหมกตวกดกนกกตนไวในความคบแคบ และมกตดตามมาดวยความหวงแหนหวงกงวลเศราเสยดายและหวนกลวหวาดระแวง พระธรรมวสทธาจารย (ม.ป.ป.: 4-5) กลาววา ฉนทะ เปนยาแกโรคเบองานไดเปนอยางด เพราะอานภาพของความรกมมาก สามารถทาใหเกดความหวงใยและถนอมสงทรกทใหกลาทจะเสยสละ ทาใหลมความลาบากและทาใหเกดกาลงใจในการทางาน เมอรกทจะเปนคนเจรญรงเรองใหพยายามปลกฉนทะ คอรกวชาทกาลงศกษาอย แลวดแลใหงอกงาม ความเบอหนายทอแทกจะลมไปเอง และนคอทางแหงความสาเรจทมงหมายไว บญม แทนแกว (2539: 141) กลาววา ฉนทะคอ ความพงพอใจหรอตองการทจะทาหรอใฝใจจะทาสงนนอยเสมอ และปรารถนาจะทาใหไดผลดยงๆ ขนไป สทธพงษ ศรวชย (2550: 238) กลาววา ฉนทะ คอ ความรก ความชอบ ความสนใจในสงทกระทา หรอหมายถงการมความรกและความรบผดชอบตองาน ตอหนาทของตน

50

วรยะ ความเพยรพยายามทาในสงนน พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) (2550: 35) ไดอธบายเกยวกบ วรยะ วา

วรยะ ความพากเพยร คอขยนหมนประกอบ หมนกระทาสงนนดวยความพยายาม เขมแขง อดทน เอาธระ ไมทอดทง ไมทอถอย กาวไปขางหนาจนกวาจะสาเรจ

พทธทาสภกข และปญญานนทภกข (2544: 178 - 182) ไดอธบายวา วรยะ ตองมความเพยรมน คอ เมอมกาลงใจเปนสงสาคญแลว ตอไปกมความมนในความเพยร ภาษาบาลเรยกวา วรยะ พระพทธภาษตทวา วรเย ทกขมจเจต คนทจะพนทกขไดเพราะความเพยร หรอวาคาทพระมหาชนก กลาววา วายเมเถว ปรโส ยาว อตถสส นปปทา เกดเปนคนตองทาเรองไป จนกวาจะถงจดหมายปลายทาง

บคคลผทมความเพยรนนยอมไมกลวตออปสรรค ไมกลวตอความลาบาก ไมกลวตออะไรทงสน เมอเราจะไปแลวกไปใหตามจดทเราตงไว แตขอใหตงจดมงหมายในทางทดงาม ไมตงจดมงหมายทเกดความเดอดรอนแกใคร และความเพยรนนตองเพยรสมาเสมอ ไมใชเพยรชวครงชงคราว ดงทพระผมพระภาคเจาทรงตกเตอนวา “ดกอนภกษทงหลาย เมอเธอยงไมถงจดหมายทเธอตองการ อยาละความเพยรเปนอนขาด”

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) (2542: 843) ไดอธบายเกยวกบ วรยะไวดงน วรยะ ความเพยร ไดแก ความอาจหาญแกลวกลาบากบนกาวไปใจสไมยอทอ

ไมหวนกลวตออปสรรคและความยากลาบาก เมอคนรวาสงใดมคณคาควรแกการบรรลถง ถาวรยะเกดขนแกเขาแลวแมไดยนวาจดหมายนนจะลถงไดยากนก มอปสรรคมาก หรออาจใหเวลายาวเทานนป เทานนเดอน เขากไมทอถอย กบเหนเปนสงททาทายทเขาจะเอาชนะใหไดทาใหสาเรจ สวนผทขาดความเพยรอยากบรรลความสาเรจเหมอนกน แตพอไดยนวาตองใชเวลาเปนปกหมดแรง ถอยหลง คนทมความเพยรเทากบมแรงหนน เวลาทางานหรอปฏบตธรรมกตาม จตใจจะแนวแนมนคง พงตรงตอจดหมาย สมาธกเกดขนไดเรยกวาวรยสมาธ พรอมทงมปธานสงขาร คอความเพยรสรางสรรคเขาประกอบคไปดวยกน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชฯ (2542: 24 - 26) ไดตรสถงคาวา วรยะ (ความเพยร) วา ทานใดถงพรอมดวยความพยายามโดยธรรม ไมจมลงในหวงมหรรณพซงประมาณมไดเหนปานน ดวยกจคอ ความพากเพยรของบรษ ทานนนจงไปในสถานททใจของทานยนดนนเถด และวาบคคลเมอกระทาความเพยร แมจะตายกไมชอวาเปนหนในระหวางหมญาต เทวดา และบดามารดา อนง บคคลเมอทากจของผชาย ยอมไมเดอดรอนในภายหลง

พ. สวรรณ (2541: 60 - 61) ไดอธบายวา วรยะหรอความเพยรนเปนคณคาทกอใหเกดพลงงานในการทากจตางๆ มลกษณะแสดงใหเหนวาคนๆ นนเปนคนรบผดชอบตอหนาทการงานไมทอดทงกจการงานนน ดาเนนการงานทคดวาจะทานบวาเปนผไมเบองาน เมอมงานมาถงกรบทาโดยไมชกชามความกระตอรอรนในการทางาน ไมผดวนประกนพรง ผมลกษณะทงหมดทกลาวมานยอมไดชอวามวรยะหรอมความเพยรซงสามารถประสบความสาเรจในทกกจการ

51

สวนคนทมนสยเกยจคราน หนกไมเอาเบาไมส ชอบผลดวนประดนพรงมกหาเหตมาอางแกตวเพอไมตองทางานจนตดเปนนสย ยอมเอากบใครลาบาก อาชพการงานยอมยาอยกบทต งฐานไมได

ทศบารม ทศพธราชธรรม (2531: 155) ไดอธบายคาวา วรยะ หมายความวา ความพยายามทเรยกวา วรยะ แปลวา ความเพยร อนจดเปนพระบารมขอหนงของพระสมมาสมพทธเจาทไดทรงบาเพญเปนลาดบ คาวา วรยะ หรอความเพยร ตามศพท แปลวา ความเปน วระ คอ คนกลา หมายความวา กลาทงในทางไมทา ทงในทางททาจงยงเปนคากลางๆ ซงพทธทาสภกข (2518 : 90) ไดอธบายเพมเตมวา วรยะ คอความเพยรทจะกลาบากบน มความหมายเปนความกลาหาญ ความเขมแขง ความพยายาม ความไมยอมหยด ความไมถอยหลง และความกาวไปขางหนา ความหมายมากมายเหลานลวนเปนชอของความเพยร ซงสามารถใชแทนกนได รวมไปถงคาวา พระราชา หรอกษตรย กมความหมายเดยวกน ดงประโยคทวา เกดมาเปนบรษ ตองเพยรไปจนกวาจะพบความสาเรจ การทางานดวยวรยะเปนธรรมอยางหนง วรยะ ชนดทพระพทธเจาตรสวา “วรเยน ทกขกมจเจต” (คนลวงทกขเสยไดดวยเพราะวรยะ) สวนทเปนขาศกหรอเปนปฏปกษ ของความเพยร คอ ความเกยจคราน ตามศพทวา โกสชช ความนอนจม เมอกาจดความเกยจครานไดแลว จงจะมความเพยรขนได และความเพยรจะหายไปเมอความเกยจครานเกดขนมาก ลกษณะของความทรงตวอยอยางเขมแขงของความเพยร เรยกวา ธาต กาหนดเปน 3 วาระ คอ เรมตน (อารมภธาต) ดาเนน (นกกมธาต) กาวไปขางหนา (ปรกกมธาต) สวนเหตของความเกยจคราน ทควรละมหลายอยาง เชน ความตดสข ความสขสบาย ความกลวลาบากตรากตรา ความมกงาย ความผดวนประกนพรง เปนตน

วศน อนทสระ (2530: 43) ไดใหความหมายของ วรยะ แปลตามตวอกษรวา ความเปนผกลา คอ แกลวกลาในกจททาไมยอทอ ยอหยอน ทากจดวยกาลงทงหมด มความบากบนมนคง (ทฬหปรกกโม) ไมทอทงธระกลางคน หรอละทงงานเสยกลางคน (อนกขตตธโร) มความเพยรอยเสมอไมจบจด หรอหยดงานเสย ทาจนกวาจะถงจดมงหมายนนๆ (อารทธวรโย) ชอวา ความเพยร สตวทงหลายควรทา (วรย นาเมต สตเตห กตตพพ) ความเพยรเปนสงทนกปราชญสรรเสรญ เมอบคคลไดทาความเพยรเตมกาลงของตนแลวถงไมสาเรจ ใครเลาจะตาหนได นกปราชญตาหนคนทลมเหลว เพราะความเพยรยอหยอนนนเอง

บญม แทนแกว (2539: 141) กลาววา วรยะ คอ ความเพยรหรอความขยนหมนเพยรประกอบสงนนดวยความพยายาม เขมแขงอดทน เอาธระไมทอถอย

สทธพงษ ศรวชย (2550: 239) กลาววา วรยะ คอ ความเพยร ขยนหมน ประกอบสงนนดวยความพยายาม เขมแขงอดทน เอาธระ ไมทอถอย จดเปนการฝกหดอบรมตนเองใหมศกยภาพในการทางานหรอการเรยนทมประสทธภาพทสงยงๆ ขนไปเปนขนๆ หรอเปนระดบๆ ไป

52

จตตะ การเอาใจฝกใฝในสงนน พทธทาสภกข. (2542: 36) ไดอธบายวา จตตะ หมายถง กาลงจต กาลง

สมาธหรอคณภาพของจต คณภาพสวนทพงปรารถนาของจตเรยกวากาลงจต หรอกาลงสมาธ ซงเลยเพงเลงไปแกสวนทอบรมดแลว คอจตทอบรมดแลว เดนมาถกทางแลวจงจะมคณสมบตแลวมกาลงมหาศาลของมน

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) (2550: 36) ไดอธบายเกยวกบ จตตะ วา จตตะ เอาจตฝกใฝ คอตงสตรบรในสงททา และทาสงนนดวยความคด ไมปลอยจตใจใหฟงซานเลอนลอย ใชความคดในเรองนนบอยๆ เสมอๆ ทากจหรองานนนอยางอทศตวอทศใจ

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) (2542 ข: 843) ไดอธบายเกยวกบ จตตะ ไวดงน

จตตะ ความคดจดจอหรอเอาใจใสฝกใฝ ไดแก ความมจตผกพนจดจอ เฝาเรองนน ใจอยกบงานนนไมปลอยไมหางไปไหน ถาจตตะเปนไปอยาแรงกลาในเรองใดเรองหนงหรองานอยางใดอยางหนงคนผนนจะไมสนใจไมรบรเรองอนๆ ใครพดอะไรในเรองอนๆ ไมสนใจ แตถาพดเรองนนงานนนจะสนใจเปนพเศษทนท บางทจดทาเรองนน งานนนขลกงวนอยไดทงวนทงคน ไมเอาใจใสรางกายการแตงเนอแตงตว อะไรเกดขนกไมสนใจ เรองอนๆ เกดขนใกลๆ บางทกไมร ทาจนลมวนลมคน ลมกนลมนอน ความมใจจดจอเชนนยอมทาใหสมาธเกดขน จตจะแนวแนแนบสนทในกจททา มกาลงมาเฉพาะทาจตนนเรยกเปนจตตสมาธ พรอมกนนนกเกดปธานสงขาร คอความเพยรสรางสรรครวมสนบสนนไปดวย

ปน มทกนต (2535: 184) ไดอธบายวา จตตะ แปลวา คดถงงานซงบอกความหมายไดหลายคา เชน ความสนใจ ความใฝฝน ความตงใจ ความใสใจ ความเอาใจใส เปนตน คนทมจตตะเปนทไมปลอยปะละเลยกบงานของตน คอยตรวจตรางานอยเสมอ การงานจงไมบกพรอง จตตะจงมประโยชนทกาจดเสยซงความประมาทเลนเลอ

บญม แทนแกว (2539: 141) กลาววา จตตะคอ ความคดหรอตงจตรบรในสงททา และทาสงนนดวยความคด ไมปลอยใหใจฟงซานเลอนลอยไป

สทธพงษ ศรวชย (2550: 239) กลาววา จตตะ ความคดมงไป ตงจตรบร ในสงททา และทาสงนนดวยความคด เอาจตฝกใฝไมฟงซานเลอนลอยไป อทศตวอทศใจใหสงททาอยางมนคง วมงสา การพจารณาใครครวญหาเหตผลในสงนน

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) (2550: 36) ไดอธบายเกยวกบ วมงสา วา วมงสา ใชปญญาสอบสวน คอหมนใชปญญาพจารณาใครครวญตรวจตราหาเหตผล และตรวจสอบขอยงหยอนเกนเลย บกพรองขดของ เปนตน ในสงททานน โดยรจกทดลอง วางแผน วดผล คดคนวธแกไขปรบปรง เปนตน เพอจดการและดาเนนงานนนใหไดผลดยงขนไป

53

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) (2542 ข: 843) ไดอธบายเกยวกบ วมงสา ไวดงน

วมงสา ความสอบสวนไตรตรอง ไดแก การใชปญญาพจารณาหมนใครครวญตรวจตราหาเหตผล และตรวจสอบขอยงหยอนเกนเลยบกพรอง หรอขอของใจเปนตน ในกจททา รจกทดลองและคดหาเหตผล ชอบสอบสวนทดลองเมอทาอะไรกคดพจารณาทดสอบไป เชน คดวาเหตผลนเกดจากเหตอะไร ทาไมถงเปนอยางน ผลคราวนเกดจากปจจยทเปนองคประกอบนเขาไป จะเกดผลอยางน ลองเปลยนองคประกอบนนแลวไมเกดผลอยางทคาดหมาย เปนเพราะอะไรจะแกไขจดไหน ฯลฯ การคดหาเหตผลและสอบสวนทดลองอยางน ยอมชวยรวมจตใจใหคอยกาหนดและตดตามเรองทพจารณาอยางตดแจตลอดเวลา เปนเหตใหจตแนวแนแลนดงไปกบเรองทพจารณา ไมฟงซาน ไมวอกแวก และมกาลง เรยกวาเปนวมงสาสมาธซงกจะมปธานเปนสงขาร คอความเพยรสรางสรรคเกดมาดวย

พระเทพวสทธญาณ (2538: 95) ไดอธบายวา วมงสา แปลวา ความพจารณาไตรตรองหาเหตผลในสงนนๆ หมายความวาใชปญญาสอดสองเทยบเคยงเปรยบเทยบทงเหตทงผลในความดตางๆ ทตนกระทามาแลว คอยอนกลบไปดวาตนเองไดทาเหต ปลกฉนทะ ใชวรยะ ไดตงจตตะในการนนๆ ไวมากนอยเทาไร แลวไดผลเทาไร เมอบคคลพจารณาสอบสวนการกระทาของตนดวยตน กยอมเขาใจตนเอง สามารถปรบตนเองใหทางานไดถกตอง

ปน มทกนต (2535: 184) ไดใหความเหนวา สดยอดของวธทางานใหสาเรจรวมอยในอทธบาทขอสดทายน คอ วมงสา แปลวา พนจพเคราะห หมายความวา ทางานดวยปญญา ดวยสมองคด ไมใชสกแตวาทา คนเราถงจะรกงานเทาไร บางบนปานใดและเอาใจใสอยตลอดเวลา แตถาขาดการใชปญญาพจารณางานดวยแลว ผลงานกจะไมเรยบรอย ตองมาทากนใหมอยอยางนน เขากบลกษณะทวาทาเสรจแลวแตงานมนยงไมสนสด

บญม แทนแกว (2539: 141) กลาววา วมงสา คอ ความไตรตรองหรอทดลอง ไดแก หมนใชปญญาพจารณา ใครครวญตรวจตรา หาเหตผล และจรวจสอบขอยงหยอนในสงททานน มการวางแผนวดผล คดคนวธแกไขปรบปรง เปนตน

สทธพงษ ศรวชย (2550: 239) กลาววา วมงสา ความไตรตรอง หมนใชปญญาพจารณาใครครวญตรวจตราหาเหตผล และตรวจสอบขอยงหยอนในสงททานน มการวางแผน วดผล คดคนวธแกไขปรบปรงอยเสมอ

สรางค โควตระกล. (2549: 326) ไดอธบายความคดอยางมวจารณญาณ เปนการคดทเปนเครองมอสาคญทสด ในสงคมประชาธปไตย ในสมยสารสนเทศเพอจะเปนผทมความฉลาดรบรขอมลขาวสารทมาจากสอสารมวลชนตางๆ และเพอเปนพลเมองดมการตดสนใจทฉลาด ถกตอง รวดเรว

54

พอล (Paul. 1992: 40) บคคลผไดรบซงเอตทคคะเกยวกบการคดอยางมวจารณญาณ ไดนยามการคดอยางมวจารณญาณวา เปนศลปะของการคดเพอทจะทาใหการคดดขน ชดเจนขน มความแมนตรงมากขน หรอปองกนตนเองไดมากขน นอกจากนนยงไดระบวา การคดยางมวจารณญาณเปนการคดอยางมเหตผลทคดดวยตนเอง ซงยนยนวาเรารอะไร หรอไมรอะไร

วดส (Woods. 1993: 65) ไดอธบายวา สภาเพอความเปนเลศในการคดวจารณญาณแหงชาต (National Council for Excellence in Critical Thinking) ไดใหความหมายของการคดอยางมวจารณญาณวา เปนกระบวนการทางสตปญญาทคลองแคลว และมทกษะในการสรางมโนทศน การประยกต การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนผลจากขอมลทไดรวบรวมมาหรอเปนกระบวนการทางสตปญญาทเกดจากการสงเกต การมประสบการณ การไตรตรอง การใชเหตผล หรอการตดตอสอสาร เพอทจะนาไปสการเชอมหรอการกระทา

เอนนส (Ennis. 1985: 10) ไดกลาววา การคดอยางมวจารณญาณ หมายถง การคดพจารณาอยางมเหตผล มจดมงหมายเพอการตดสนใจวา สงใดควรเชอ สงใดไมควรเชอ สงใดควรทา สงใดไมควรทา เพอชวยใหตดสนสภาพการณไดถกตอง

จากเอกสารดงกลาวสรปไดวาองคประกอบของอทธบาท 4 ประกอบดวยหลกธรรมทกอใหเกดความสาเรจในดานการเรยนและดานอนๆ อกดาย ม 4 ประการคอ

1. ฉนทะ คอ ความรกความพอใจในหนาทการเรยนและการงานของตนทไดรบมอบหมาย ไมทาเพอสกแตวาทา มความทมเทเพอหวงใหการเรยนนนออกมาไดเปนทชนชอบและพอใจทงตนเองและผอนดวย

2. วรยะ คอ ความเพยรพยายามในหนาทการเรยน ไมยอทอตอการเรยน ไมวาจะยากหรองายกอพยายามจนใหถงทสด ไมยอทอจนกวาการเรยนจะประสบความสาเรจ หรอไมลมเลกความเพยรกอนทจะไดลองทาดวยตนเอง

3. จตตะ คอ ความเอาใจใสในการเรยนของตนเอง ไมคดไปในเรองอนนอกจากเรองเรยน เมอทาหนาทของตนเองไมสาเรจ มความใสใจเอาใจสอยตลอดเวลา คอยตรวจหาขอบกพรองอยเสมอเพอทจะไดนามาแกไขใหดขน

4. วมงสา คอ การใครครวญไตรตรองหาเหตผลของความผดพลาดทเกดขนวามนเกดขนไดเพราะอะไร แลวหาหนทางแกไขขอบกพรองนนใหดยงขนไป 3.1.4 ความสาคญของหลกอทธบาท 4 พระธรรมปฎก (2531: 143) ใหความสาคญของหลกอทธบาท 4 วา อทธบาท 4 น มความสาคญตอการเรยนรและเปนปจจยสมพนธซงกนและกน ความพอใจอยางเดยวกไมสามารถสรางผลแหงความสาเรจของการเรยนร ผเรยนตองมความพอใจแลวพยายามขวนขวายหาความรบอยๆ โดยไมเลกกลางคน มความเพยร พจารณาหาขอบกพรองในการเรยน แลวปฏบตสงทเกอกลตอการเรยน ลด ละ เลก สงทไมเกอกลตอการเรยน เพอใหประสบความสาเรจในการศกษาเลาเรยนของตน

55

ปน มทกนต (2539: 10) ปญหาหรออปสรรคทจะขดขวางใหการทางานนนลมเหลวหรอไมประสบความสาเรจมหลายทางคอ เกดจากตวเองกม เกดจากการเหตการณแวดลอมกม เกดจากเนองานททานนเองกม แตอปสรรคทสาคญอยางยงทเกดจากตวเราททางานใหลมเหลวม 4 อยาง คอ ความเบอหนาย ความเกยจคราน ความทอดธระ ความโงเขลา ดงนนพระพทธเจาจงสอนวธการทางานไวม 4 ขอ เรยกวา อทธบาท แปลวาทางแหงความสาเรจ คอฉนทะ ความพอใจ วรยะ ความเพยร จตตะ ความใสใจ วมงสา ความคดคน ถามอทธบาท 4 นครบแลว ยอมบรรลถงความสาเรจไดสมประสงคหากสงนนไมเหลอวสย พระเมธธรรมาภรณ (2539: 10) กลาววา อทธบาท 4 นอกจากจะเปนคณธรรมทนาไปสความสาเรจในงานททาแลว อทธบาทยงเปนอายวฒนธรรมคอ ธรรมเปนเหตใหคนมอายยนยาวอกดวย ดงทมพทธดารสรบรองไวในมหาปรนพพานสตรวา “ยสส กสสจ อานนท จตตาโร อทธปาทา” เปนตน แปลความวา “อานนท อทธบาท 4 บคคลใดเจรญ ทาใหมาก ทาใหเปนดจยาน ทาใหเปนพนฐานตงไว อบรม เรมไวดแลว บคคลนนเมอปรารถนากพงดารงชวตอยตลอดกปหรอเกนกวากป” พระอรรถกถาจารยอธบายวา การเจรญอทธบาททาใหคนมชวตอยตลอดอายกป หมายถง มชวตอยไดจนครบเกณฑอายขยประมาณได 100 ปหรอมากกวานน วตสนต (Watson อางองจาก พงษพนธ พงษโสภา. 2542: 92) การเรยนรจะเกดขนเพราะมการวางเงอนไข และการทพฤตกรรมใดจะมความเขมขนรนแรงนน มใชเปนเพราะรางวล หรอการเสรมแรงอยางเดยว แตเปนเพราะการเชอมโยงเกยวพนกบสงเรา คอ สงทกระตนใหนกเรยนมความตองการเรยนร มอทธบาทสมบรณกเพราะสงเราทงภายในและภายนอกททาใหนกเรยนมแรงกระตนทจะเรยนร มสงกระตนทสาคญอยางหนงคอ แรงจงใจทอยากจะเรยน ภาษาทางพระพทธศาสนาวา ฉนทะ ความพอใจหรอความตองการ มความสมพนธกบความเพยรพยายาม (วรยะ) สนใจในการเรยนรโดยมเหนแกความยากลาบาก คอ ตงใจเรยนร (จตตะ) และ การหาวธการหรอการพจารณา (วมงสา) สงทเกอกลตอการเรยน ละสงทไมเกอกลตอการเรยน ทาใหตนเองประสบความสาเรจการศกษาไดเพราะมสงเรา สทธพงษ ศรวชย (2550: 239) อทธบาท 4 มความสาคญเปนอยางมาก ทงนกเพราะวา การฝกหดคนใหมคณธรรมตามหลกอทธบาท 4 นจดเปนการใชปญญาในการพจารณาหาเหตผลและกระบวนการทางาน โดยวมงสาเปนผลของจตตะ คอเมอตรวจตราดแลวเหนวา การทางานของตนยงบกพรองอยหรอผดวตถประสงค อกอยางหนงคอพจารณาหาเหตผลในการทางานตามขนตอน งานทลงมอทาแลวนนไดผลเปนขนๆ อยางไร เปนการทบทวนผลวาเปนทพงปรารถนาหรอไม ถาไดผลไมเปนทนาพอใจหรอไดผลทไมพงปรารถนา กจดการแกไขหรอปรบปรงตามกระบวนการอทธบาท 4 นน จากเอกสารดงกลาวสรปไดวาความสาคญของอทธบาท 4 วา มความสาคญตอการเรยนการศกษาเปนอยางมาก เพราะถาขาดหลกอทธบาท 4 แลว ยอมทาใหบคคลนนไมประสบความสาเรจในการเรยน เพราะอทธบาท 4 จะทาใหบคคลทนาไปปฏบตนน เกดสรางความพอใจใน

56

หนาทการงานของตน พรอมทงมความขยนหมนเพยร เอาใจใสในหนาทของตน และกลบมาทบทวนไตรตรองหาขอผดพลาดทเกดขน แลวจงนาขอผดพลาดนนไปแกไขใหดยงขนไป 3.1.5 ทฤษฎทเกยวของกบหลกอทธบาท 4 1. ทฤษฎตนไมจรยธรรมของ ดวงเดอน พนธมนาวน

ดวงเดอน พนธมนาวน (2544) ไดศกษาและวเคราะหสาเหตของพฤตกรรม คนดและคนเกง สามารถสรปปออกมาในรปของทฤษฎตนไมจรยธรรม ซงวเคราะหไดวามองคประกอบทางจตเกยวของอย 8 จตลกษณะ โดยแบงเปน 2 ประเภท คอ จตลกษณะทเปนพนฐานทางจตใจ 3 ดาน และลกษณะทเปนสาเหตทางจตอก 5 ดาน ซงมความเชอมโยงกน เมอนาไปประกอบเปนภาพตนไม จะแบงเปน 3 สวน คอ 1) สวนดอกและผลไมบนตนไม 2) สวนลาตนของตนไม 3) สวนรากของตนไม มรายละเอยดดงน

1. สวนดอกและผลไมบนตนไม คอ พฤตกรรมประเภทตางๆ ทรวมเขา เปนพฤตกรรมของคนดคนเกง พฤตกรรมของพลเมองด พฤตกรรมการกระทาความดและละเวนความชว พฤตกรรมทเออเฟอตอการพฒนาประเทศ และพฤตกรรมการทางานอาชพอยางขยนขนแขงเพอสวนรวม

ผลทออกมาเปนพฤตกรรมตางๆ ทนาปรารถนาน มสาเหตมาจากสาเหต ทางจตใจทเปนสวนของตนไม และลกษณะทางพนฐานทางจตใจทเปนสวนของรากตนไม

2. สวนลาตนของตนไม คอ สาเหตทางจตใจของพฤตกรรม ประกอบดวยจตลกษณะ 5 ดาน ไดแก 1. การใชเหตผลเชงจรยธรรม คอ มความซอสตยสจรต มความรบผดชอบตอหนาท มระเบยบวนย มความเออเฟอเผอแผ เหนแกประโยชนสวนรวม ประเทศชาต มนษยชาตและหลกการ มากกวาประโยชนสวนตน 2. จตลกษณะมงอนาคตและควบคมตน คอ รจกคาดการณไกล รจกควบคมตวเองได สามารถอดไดรอได มความภมใจในการทาความด แมจะไมมคนอนเหน 3. ความเชออานาจในตน คอ เชอวาผลทเกดกบตนมาจากการกระทาของตนเอง ไมใชเกดจากความบงเอญ หรอโชคเคราะห สงศกดสทธ หรอบคคลอนบนดาลให 4. แรงจงใจใฝสมฤทธ คอ มความมงมนในการทจะทางานใหสาเรจตามจดมงหมายโดยไมยอทอ 5. ทศนคต คณธรรม คานยม คอ (ทเกยวของกบพฤตกรรม หรอคานยมนนๆ ) คอ มองเหน และเขาใจในคณคา ประโยชน ความดของการปฏบตหนาทเกดความพงพอใจ มความพรอมทจะมพฤตกรรมการทางานทมประสทธภาพ

57

3. สวนรากของตนไม คอ ลกษณะพนฐานทางจตใจของพฤตกรรม ประกอบดวย จตลกษณะ 3 ดาน ไดแก 1. สตปญญา คอ ความเฉลยวฉลาดมการรคดทเหมาะสมกบอายเมอเปนผใหญกมความสามารถทางความคดทเปนนามธรรมขนสงได กลาวคอ คดแบบเปนระบบไดเมอผใหญ 2. มสขภาพจตทด ไดแก มความสขในการทางาน มการปรบตวทด มความวตกกงวลนอยเหมาะสมกบเหตการณ มอารมณมนคง มความพงพอใจในสภาพแวดลอมของการทางาน 3. มประสบการณทางสงคมสง คอ การเขาใจมนษยและสงคม รจกเอาใจเขามาใสใจเรา ไดรบประสบการณอยางเพยงพอเหมาะสมตามอาย ถาบคคลมลกษณะทางจตใจ 3 ดาน ทเปนสวนรากของตนไมในปรมาณทสงเหมาะสมกบอาย และอยในสภาพแวดลอมทางบาน ทางโรงเรยน และทางสงคมทเหมาะสม กจะเปนผทมความพรอมทจะพฒนาทางจตลกษณะทง 5 ดาน อนเปนสาเหตทางจตใจทเปนสวนลาตนของตนไมได 2. ทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมของเพค เพค (Peck. 1960: 79-50) ไดแบงขนของพฒนาการทางจรยธรรมไว ดงน ขนท 1 ไมมจรยธรรมอะไรเลยขาดความร ความสานกกวาสงใดกตามทตวเองกระทาลงไปนนมผลดหรอผลเสยตอบคคลอนอยางไร ผมจรยธรรมอยในขนนไดแก ทารก ในหมนกเรยนอาจมอยบางแตกนอย ขนท 2 เปนการกระทาดวยตนเอง เอาใจใสในเรองของตนเองวา ตนเองมความตองการอะไรบาง ทาตามอารมณหรอความพอใจของตนเองฝายเดยว ทงๆ ทรวาสงทตนพอใจนนคนอนไมพอใจ ขนท 3 เปนการกระทาตามเพอฝง หรอทาตามแบบแผนทหมคณะเขาปฏบตกนโดยไมใครไตรตรองวาสงททานนดหรอเลว เปนผลเสยแกบคคลอนไหน ขนท 4 เปนการกระทาตามระเบยบแตขาดความเขาใจในเรองเหตผลวา ทาไมตองทาสงนน ขนท 5 เปนการกระทาอยางมเหตผลและมสตสมปชญญะ ขนนเปนขนสงสด เปนการปฏบตทเปนผลดตอทกๆ คน แมวาบางครงจะละเมดระเบยบแบบแผนหรอผดไปจากหลกการปฏบตตามหมคณะกตาม

58

3.2 งานวจยทเกยวของกบหลกอทธบาท 4 พระมหาสมคด โครธา (2547: 66) ไดทาการวจยเรองการใชอทธบาท 4 ในการเรยนของพระนสตมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พบวา การใชอทธบาท4 ของพระนสต โดยรวมและทเปนรายดาน 4 ดาน คอ ดานฉนทะ ดานจตตะ ดานวรยะ และดานวมงสา กลมตวอยางเปนนสตของมหาวทยาลยชนปท 1 ถง ชนปท 4 จานวน 384 รป พระนสตมการใชหลกอทธบาท 4 อยในระดบมาก พระนสตทมผลสมฤทธทางการเรยนตางกน มการใชหลกอทธบาท 4 ในการเรยนโดยรวมตางกนอยางมนยสาคญ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.5 พนเอกจารมาศ เรองสวรรณ (2548: 253) ไดทาการวจยเรองการสงเคราะหแบบ จาลองการสอนวชาชพชางซอมจกรยานยนตตามหลกอทธบาท 4 ของพลทหารในสวนสนบสนนกองบญชาการกองทพบก พบวา แบบจาลองการสอนตามหลกอทธบาท 4 แตกตางจากการสอนแบบปกตมากทสด จากการเปรยบเทยบการจาลองการสอนตามหลกอทธบาท 4 กบการสอนหลงจากปรบอทธพลตวแปรรวมออกแลว พบวา แบบจาลองการสอนตามหลกอทธบาท 4 มผลสาฤทธสงกวาการสอนแบบปกต อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 เสกสนต บญยะ (2549: 73 - 74) ไดทาการวจยเรอง การใชอทธบาท 4 ในการบรหารบคคลของผบรหาร โรงเรยนพระปรยตธรรมขนาดเลก แผนกสามญศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาเชยงใหม เขต 4 พบวา ผบรหารและครผสอนมพฤตกรรมการใชอทธบาท 4 ดงน ดานฉนทะ มการใชอยในระดบดมากทสด ในเรองมความคดเหนเกยวกบพฤตกรรมการบรหารบคคลของผบรหารสถานศกษาในเรองมอธยาศยและมนาใจทดตอทกคน และมการใชทอยในระดบปานกลาง ในเรอง การใชคาพดทเหมาะสมในการตกเตอนผรวมงานทกคน มความหวงใยในผรวมงานทกคน และเปดโอกาสใหทกคนมสวนรวมในการบรหารงานในสถานศกษา ดานวรยะ มการใชอยในระดบดมากทสด ในเรองไมใชอานาจหนาทบงคบใหทางานเกนกาลงความสามารถ และมการใชอยในระดบดมากในเรอง สงเสรมสนบสนนใหบคลากรในสถานศกษานาเอาหลกพทธธรรมไปใชในการบรหารงาน เอาใจใสตอการปฏบตงานของบคลากรในสถานศกษา และสงเสรมในการใหความรแกบคลากร ผปกครองและนกเรยนใหเหนคณคาของการใชหลกพทธธรรมในการแกปญหาชวต ดานจตตะ มการใชอยในระดบดมากทสด ในเรองเปนมตรกบผรวมงานทกคนและรกษาความลบของทางราชการและของผรวมงาน และมการใชอยในระดบดมากในเรองชนชมผลงานการปฏบตงานของบคลากรดวยความบรสทธใจ เอาใจใสชวยเหลอและแกไขปญหาใหผรวมงานเสมอ สงเสรมใหบคลากรเขารบการอบรมเพอเพมศกยภาพในการทางาน ดานวมงสา มการใชอยในระดบดมากทสด ในเรองปฏบตงานดวยความซอสตยสจรต และมการใชอยในระดบดมากในเรองอดทนตอปญหาตางๆ ในททางาน อทศเวลาในการทางานอยางเตมท และขมใจ รกษาอารมณของตนเองไดอยางมนคง

59

สถต รชปตย (2548: 52 - 53) ไดทาการวจยเรอง การประยกตหลกอทธบาท 4 ไปใชในการศกษาเลาเรยนของนกศกษาคฤหสถ มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย วทยาเขตรอยเอด พบวา นกศกษาไดประยกตหลกอทธบาท 4 มาใชในการเรยนดงน ดานฉนทะ ในการเรยนทกครงจะเรมตนดวยการชอบในเนอหาวชาทเรยนกอนเพอใหการศกษาเลาเรยนมความสนกสนาน ศกษาถงขอยขายเนอกาวชาทเรยน คานงถงเปาหมายทตนเองตองการ คอความสาเรจการศกษา ไมมอคตตอครผสอนและเพอนรวมชน และสรางจตสานกทดตอสถาบนของตนเอง เมอมความชอบใจแลว ความเพยรพยายามกจะทาใหตนเองประสบความสาเรจตามทตนเองตงใจไวกคงไมยากเกนไป ดานวรยะ ในการสรางความเพยรพยายามในสงทตนเองกาลงกระทานน จะตองทาตนเองใหมความขยนหมนเพยร มความกระตอรอรนในในเนอหาวชาทกาลงศกษาเลาเรยนอย เพอใหเกดประสทธภาพในการศกษาเลาเรยนมากททด ไมทงหรอทอถอยกลางคนทงทไมรวาตนเองทาเตมทแลวหรอยง เขาเรยนสมาเสมอตรงตอเวลา ไมชกชาเอาเปรยบเพอนรวมชนคนอนๆ หากมการงานเปนกลมกทางานชวยเหลอกน แลกเปลยนความรและความคดเหนซงกนและกนอยเสมอ ไมเกยจครานในการศกษาเลาเรยน ดานจตตะ มงเนนในเรองของการศกษาอยางเตมความสามารถ หรอเตมศกยภาพทตนม เอาใจใสและจดจออยกบเนอหาวชาทเรยนในระหวางทอาจารยบรรยาย เอาใจใสทจะปฏบตกจกรรมใดๆ ทจดขนอยางเตมอกเตมใจ ไมละทงหนาท หรอเลอกทชอบหรอไมชอบในสงใดสงหนง ชวยเหลอซงกนและกนในหมเพอรวมชน จะฝกหดดานสมาธอยเสมอๆ มจตใจทแนวแน มสตตงใจและจดจออยกบสงทตนเองกาลงกระทา สรางความผอนคลายควบคกบการศกษาดวย เพอไมใหตนเองตงเครยดกบการศกษาเลาเรยน ดานวมงสา ในเวลานอกเหนอจากเวลาเรยนในหองเรยนจะหมนศกษาหาความรเพมเตมนอกเหนอจากวชาทตนเองเรยน และพยายามปรบปรงการเรยนใหมประสทธภาพมากขน พจารณาใหเปนขนเปนตอน หากพบปญหากจะศกษาหาความรเพมเตมหรอปรกษาอาจารยผสอน ในการเรยนตองมอปสรรคและปญหาอยสมาเสมอ ไมละทงและทอถอย จะตอสกบปญหานนๆ โดยพจารณาไตรตรองอยางรอบคอบ นอกจากนแลวยงมการจบกลมทางานกนเปนทม การแกไขอปสรรคตางๆ มความคดหลากหลาย มการแลกเปลยนความคดเหนและชวยกนแกไขปญหาทเกดขนในการศกษาเลาเรยนใหประสบผลสาเรจดยงขน บญม บญเอยม (2544: 54) ไดทาการวจยเรอง ศกษาการนาอทธบาท 4 ไปใชในการทางานของพนกงานการควบคมการบนภเกต บรษท วทยการบนแหงประเทศไทย จากด พบวา พนกงานศนยการควบคมการบนภเกต บรษท วทยการบนแหงประเทศไทย จากด มระดบการนาหลกอทธบาท 4 ไปใชในการทางานโดยภาพรวมและองคประกอบ อยในระดบมาก และพนกงานทมประวตการการผานการฝกอบรมตางกน มระดบการนาหลกอทธบาท 4 ไปใชในการทางานโดยภาพรวมและองคประกอบ ไมแตกตางกน นอกจากนยงพบวา พนกงานฯมการนาหลกอทธบาท 4 ไปใชในการทางานใหประสบผลสาเรจ โดยมการนาไปใชในระดบมากนอยขนอยกบลกษณะของงาน

60

ททา นอกจากนการนาหลกอทธบาท 4 ไปใชยงขนอยกบแรงจใจภายนอกอกดวย เชน เงนเดอน สวสดการ เปนตน จากเอกสารงานวจยดงกลาวสรปไดวา หลกอทธบาท 4 สามารถทาใหผทนาไปปฏบตมความรบผดชอบตองานทตนเองไดรบมอบหมาย ไมวาจะในดานการเรยน และในดานอนๆ ทตนเองไดรบทาหนาทนนบรรลจดประสงคตามทตนเองไดตงเปาหมายเอาไว ไดอยางมประสทธภาพ แสดงวา หลกอทธบาท 4 สามารถนาไปพฒนาความรบผดชอบตอการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ได ผวจยจงมประสงคทจะนาหลกอทธบาท 4 ไปใชในการพฒนาความรบผดชอบดานการเรยนกบเดกนกเรยนตอไป

บทท 3 วธการดาเนนการวจย

การศกษาเรอง ผลการใชกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 ทมตอพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ประกอบดวยขนตอน ดงน

1. การกาหนดประชากรและการเลอกกลมตวอยาง 2. การสรางเครองมอในการวจย 3. แบบแผนการทดลอง

4. การเกบรวบรวมขอมล 5. การจดกระทาและการวเคราะหขอมล

1. การกาหนดประชากรและเลอกกลมตวอยาง ประชากร นกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ปการศกษา 2552 โรงเรยนวดประด (พวงอทศ) ซงไดคะแนนเฉลยจากการสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน โดย ครประจาชน ครผสอน และผวจย ในระดบนอยถงนอยทสด จานวน 15 คน กลมตวอยาง สมอยางงายจากประชากรทสมครใจเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน ไดกลมตวอยางจานวน 12 คน ระยะเวลาทใชในการวจย การวจยครงน ทาการทดลองโดยผวจยดาเนนการทดลองดวยตนเองในภาคการเรยนท 2 ปการศกษา 2552 ใชเวลาในการทดลอง 12 ครง โดยทาการสงเกตพฤตกรรมกอนการทดลอง (Pre-test) 1 สปดาห ดาเนนการทดลองดวยกจกรรมกลม จานวน 12 ครง และทาการสงเกตพฤตกรรมหลงจากเขารวมกจกรรมเสรจ (Post-test) 1 สปดาห

62

2. การสรางเครองมอในการวจย เครองมอทใชในการศกษา มดงน 1. แบบสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน 2. โปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน วธดาเนนการสรางเครองมอ 1. แบบสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน ลาดบขนตอนในการสรางดงน

63

การสรางและการหาคณภาพเครองมอทใชในการสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน มขนตอนการสราง ดงแสดงในภาพประกอบ

ภาพประกอบ 1 ขนตอนการสรางและการหาคณภาพเครองมอทใชในการสงเกตพฤตกรรม ความรบผดชอบในการเรยน

ศกษาเอกสารการสรางเครองมอ

กาหนดนยามศพทเฉพาะ

สรางแบบสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบ

นาแบบสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบเสนออาจารย ทปรกษาตรวจสอบ

ปรบปรงแบบสงเกตตามแนะนา

นาแบบสงเกตพฤตกรรมใหผเชยวชาญ 3 ทานตรวจสอบคณภาพแบบสงเกตพฤตกรรม (IOC)

เลอกขอความทใชไดแลวหรอปรบปรง

ปรบปรงโปรแกรมใหสมบรณ แลวนาไปทดลองใช (Try out) กบนกเรยนชน ประถมศกษาปท 3 โรงเรยนวดพระยาทาทไมใช

กลมตวอยาง

ปรบปรง - และนาไปใชกบกลมทดลอง

64

1.1 ผวจยศกษาตารา เอกสาร และงานวจยทเกยวของกบการสงเกต การบนทกการสงเกตและพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน 1.2 ผวจยกาหนดจดมงหมาย ในการสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 1.3 ผวจยสรางแบบสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน ทใชในการทดลองตามแนวคดของ วเชยร เกตสงห (วเชยร เกตสงห. 2538: 9) ทสรางแบบ Rating Scale 4 ระดบ โดยใหครอบคลมเนอหาในการทดลอง จานวน 15 ขอ 1.4 นาแบบสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนทสรางเสรจแลว เสนอตออาจารยทปรกษาสารนพนธตรวจสอบความสอดคลองกบนยามศพทเฉพาะ แลวนาไปปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะของอาจารยทปรกษา 1.5 นาแบบสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนทผานการพจารณาจากอาจารยทปรกษาแลว พรอมหนงสอขอความรวมมอเพอการวจยจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒน เพอขอความอนเคราะหจากผเชยวชาญ จานวน 3 ทาน ไดแก รศ .ดร .เรยม ศรทอง รศ.ดร. เมธาว อดมธรรมานภาพ และอาจารย ดร.มณฑรา จารเพง ตรวจสอบความเทยงตรง (Content Validity) ของเครองมอ เพอหาคาดชนความสอดคลอง (IOC) โดยพจารณาความเหมาะสมของวตถประสงค ความเหมาะสมของเนอหา แลวคดเลอกเฉพาะแบบสงเกตทมคาความสอดคลอง ตงแต 0.5 ขนไป เพอนามาปรบปรงแกไขขอบกพรองในการใชภาษาตามคาแนะนาของผเชยวชาญ ใชไดทงหมด 15 ขอ มคาความสอดคลองท 0.66 – 1.00 แลวจดพมพเปนแบบสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบทางการเรยน 1.6 นาแบบสอบถามทปรบปรงแกไขสมบรณแลว และหนงสอขอความรวมมอจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ สงถงผอานวยการโรงเรยนวดพระยาทา เพอขอความอนเคราะหในการใหครประจาชนประถมศกษาปท 3 และครผสอน สงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน พรอมทงนกเรยนเพอเขารวมกจกรรมกลมเปนการทดสอบ (Try out) จานวน 12 คน เพอหาคาอานาจจาแนกของแบบสงเกตพฤตกรรม โดยใชวธหาคาสหสมพนธระหวางคะแนนรายขอกบคะแนนรวมทงฉบบ (Item-total correlation) คดเลอกขอทมคาสมประสทธสหสมพนธ .20ขนไป แบบสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนทมคาอานาจจาแนก 15 ขอ และไดคาความเชอมนโดยใชสตรสมประสทธแอลฟา (Alpha-Coefficient) ของครอนบาค (Cronbach) ซงไดคาความเชอมนเทากบ .83

65

ตวอยาง แบบบนทกการสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยน ชอ/นามสกลผถกสงเกต.................................................. ครงท.........ชนประถมศกษาปท........... ผสงเกต.............................................................สถานททสงเกต................................................. วนทสงเกต..................................................เวลาทสงเกต......................................................... คาชแจง

1. พฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยน หมายถง พฤตกรรมดงตอไปน คอ สงงานตรงเวลา ไดแก การทางานทไดรบมอบหมายเสรจเรยบรอยทนเวลาและสงงานตามเวลาทกาหนด ไมนางานอนมาทาขณะครสอน ไดแก ฟงครสอน ทากจกรรมหรองานทครมอบหมาย ไมทากจกรรมหรองานอนทไมเกยวของกบวชาทเรยนในขณะครสอน

ไมพดคยกนขณะครสอน ไดแก พดคยกนเกยวกบเรองทครสอน ถามคาถาม และตอบคาถามของคร ไมพดคยกนนอกเหนอจากทครสอน การยอมรบและปรบปรงแกไขงานสวนทผด ไดแก การนางานทผดมาแกไขใหถกตองดวยตนเอง 2. โปรดสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนททานสอนแตละคนใน 1 สปดาหแลวประเมนวานกเรยนทาพฤตกรรมตางๆ ทแสดงถงความรบผดชอบใน

การเรยนมากนอยเทาใด โดยขดเครองหมาย √ ในชองททานเหนสมควร

ขอท พฤตกรรม ความถ

ทกครง บางครง นานๆ ครง ไมเคย

0 สงงานทนเวลาทกาหนด

0 มความตงใจทจะสงงานตรงเวลา

ลงชอ......................................ผสงเกตพฤตกรรม (....................................)

66

เกณฑการใหคะแนน ในกรณขอความทมความหมายทางบวก (Positive) ใหคะแนนดงน ความถของพฤตกรรม ใหคะแนน

ทกครง 4 บางครง 3 นานๆ ครง 2 ไมเคย 1 ในกรณขอความทมความหมายทางลบ (Negative) ใหคะแนนดงน ความถของพฤตกรรม ใหคะแนน

ทกครง 1 บางครง 2 นานๆ ครง 3 ไมเคย 4 เกณฑการแปลความหมาย ผวจยใชเกณฑการแปลความหมาย และกาหนดเกณฑการแปลความหมายในการวจยครงน ตามแนวคดของ วเชยร เกตสงห (วเชยร เกตสงห. 2538: 9) ดงน คะแนนเฉลย 3.4 - 4.0 หมายถง มความรบผดชอบในการเรยนมากทสด คะแนนเฉลย 2.6 - 3.3 หมายถง มความรบผดชอบในการเรยนมาก คะแนนเฉลย 1.8 - 2.5 หมายถง มความรบผดชอบในการเรยนนอย คะแนนเฉลย 1.0 – 1.7 หมายถง มความรบผดชอบในการเรยนนอยทสด

67

2. โปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน

ผวจยไดดาเนนการสรางและหาคณภาพของโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบตอการเรยน โดยมลาดบขนตอนการสราง ดงน

การสรางและการหาคณภาพเครองมอทใชในการจดกจกรรมกลมพฒนาความรบผดชอบในการเรยนดวยหลกอทธบาท 4 มขนตอนการสราง ดงแสดงในภาพประกอบ

ภาพประกอบ 2 ขนตอนการสรางและการหาคณภาพคณภาพเครองมอทใชในการทดลอง

ศกษาทฤษฎ เอกสาร ตารา และงานวจยทเกยวของกบกจกรรมกลม

ศกษาคนควาหลกธรรมอทธบาท 4 จากเอกสาร ตารา บทความ พระไตรปฎก และงานวจยทเกยวของ

สรางโปรแกรมกจกรรมตามหลกธรรมอทธบาท 4

นาโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 ใหแกอาจารย ทปรกษาตรวจสอบความถกตอง

ปรบปรงกจกรรมตาม อาจารยทปรกษาแนะนา

นาโปรแกรมใหผเชยวชาญ 3 ทานตรวจสอบความสอดคลองของ คานยามศพทกบโปรแกรม (IOC)

ปรบปรงโปรแกรมใหสมบรณ แลวนาไปทดลองใช (Try out) กบนกเรยนชน ประถมศกษาปท 3 โรงเรยนวดพระยาทาทไมใชกลมตวอยาง

นาโปรแกรมไปใชกบกลมทดลอง

68

2.1 ผวจยศกษารายละเอยดและงานวจยทเกยวของกบความรบผดชอบตอการเรยน การเขารวมกจกรรมกลม เพอเปนแนวทางในการกาหนดเนอหาและกจกรรม ใหเหมาะสมกบพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน 2.2 ผวจยสรางโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอทใชในการจดกจกรรมกลม ใหสอดคลองกบการพฒนาพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน โดยกาหนดจดมงหมาย เนอหา ระยะเวลาทใช สถานท และกจกรรม ใหสอดคลองกบนยามศพทเฉพาะ โดยใหครอบคลมเนอหา จานวน 12 กจกรรม 2.3 นาโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 ไปใหอาจารยทปรกษาสารนพนธตรวจสอบลายละเอยด ความสอดคลองกบนยามศพทเฉพาะ แลวนาไปปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะของอาจารยทปรกษา 2.4 นาโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน ไปใหอาจารยผเชยวชาญ 3 ทาน ไดแก ดร.มณฑรา จารเพง รศ.ดร.เรยม ศรทอง และรศ.ดร.เมธาว อดมธรรมานภาพ ตรวจสอบความเทยงตรง (Content Validity) ของเครองมอ เพอหาคาดชนความสอดคลอง (IOC) เพอพจารณาความสอดคลองของโปรแกรมกบวตถประสงค เนอหา คานยามศพทเฉพาะ ภาษาทใช สถานการณ และกจกรรมทใช แลวนามาปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญ โดยมคาความสอดคลองท 1.00 แลวนาไปใชเปนโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน ตอไป 2.5 นาโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนทปรบปรงแลวไปทดลอง (Try out) ใชกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ปการศกษา 2552 โรงเรยนวดพระยาทา กรงเทพมหานคร ทไมใชกลมตวอยางและมลกษณะใกลเคยงกบตวอยาง จานวน 12 คน เพอตรวจสอบความเหมาะสมในเรองของ เวลา สถานการณ การใชภาษา ลกษณะกจกรรม และเนอหาในการฝก และนาขอมลทไดมาปรบปรงแกไขใหเหมาะสมและถกตองกอนนาไปใชทดลองจรง 2.6 นาโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน ทไดรบการปรบปรงแลวไปใชทาการทดลองกบนกเรยนกลมตวอยาง ผวจยทาการทดลอง 12 ครงๆ ละ 60 นาท สปดาหละ 3 ครง รวมทงหมดเปนเวลา 5 สปดาห ตงแตเวลา 15.00 นาฬกา ถงเวลา 16.00 นาฬกา ตงแตเดอน มกราคม ถง เดอนกมภาพนธ 2553

69

การเกบรวบรวมขอมล 1. ผวจยตดตอขอรบหนงสอขอความรวมมอเพอการวจยจากบณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอขอความอนเคราะหในการเปนผทรงคณวฒตรวจสอบคณภาพเครองมอ ไดแก แบบสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน และโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน 2. ผวจยตดตอขอรบหนงสอขอความรวมมอเพอการวจยจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ถงผอานวยการโรงเรยนวดพระยาทา กรงเทพมหานคร เพอขอความอนเคราะหในการสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 และเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน ในการทดลองเครองมอ เพอนาผลไปวเคราะหปรบปรงและพฒนาเครองมอตอไป 3. ผวจยตดตอขอรบหนงสอขอความรวมมอเพอการวจยจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ถงผอานวยการโรงเรยนวดประด (พวงอทศ) กรงเทพมหานคร เพอขอความอนเคราะหในการสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 และเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน

การดาเนนการและการวเคราะหขอมล

แบบแผนการวจย แบบแผนการทดลองในการวจยครงนเปนการวจยเชงทดลอง โดยดาเนนการ วจยแบบกลมตวอยางกลมเดยว (One Group Pretest – Posttest Design) มการสอบกอนและหลงทดลอง ซงมแบบแผนการทดลอง ดงน (พวงรตน ทวรตน. 2543: 60) ซงมรปแบบการทดลองดงน ตาราง 1 แบบแผนการทดลอง แบบ One Group Pretest – Posttest Design

กลมทดลอง กอนทดลอง(Pre-test) ทดลอง(Treatment) หลงทดลอง(Post-test) RE T1 X T2

ความหมายของสญลกษณทใชในการทดลอง RE แทน กลมตวอยางทใชในการทดลอง T1 แทน การทดสอบกอนการทดลอง เปน Pretest T2 แทน การทดสอบหลงการทดลอง เปน Posttest X แทน การเขารวมโปรแกรมการฝกตามหลกอทธบาท 4 เพอพฒนา

ความรบผดชอบในการเรยน

70

วธดาเนนการทดลอง หลงจากทไดเลอกกลมตวอยางแลวผวจยไดดาเนนการทดลองตามขนตอนไดดงน

1. ขนกอนการทดลอง ผวจย ครประจาชน และครผสอน สงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบใน

การเรยนของกลมตวอยางตามแบบบนทกการสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยน แลวใหคะแนนเพอหาคาเฉลยเกบไวเปนคะแนนกอนการทดลอง (Pre–test) 2. ขนดาเนนการทดลอง

ผวจยทดลองใชโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน กบกลมตวอยางเปนระยะเวลา 5 สปดาหๆ ละ 3 ครงๆ ละประมาณ 60 นาท จานวน 12 ครง ดงตาราง

ตารางการทดลอง

ครงท วน/เดอน/ป หวขอ สงทตองการจะพฒนา

1 13 มกราคม พ.ศ.2553

ปฐมนเทศ ประโยชนและความรบผดชอบในการเรยน

2 15 มกราคม พ.ศ.2553

ความเพยรพยายามในการเรยน

ความตรงตอเวลา

3 18 มกราคม พ.ศ.2553

ความเพยรพยายามในการเรยน

การเหนคณคาและความสาคญของการทางานรวมกน

4 20 มกราคม พ.ศ.2553

ความเพยรพยายามในการเรยน

การทมเทเอาใจใสในการเรยน

5 22 มกราคม พ.ศ.2553

เอาใจใสในงานตามทไดรบมอบหมาย

ความเอาใจใสในการทางานตามทไดรบมอบหมาย

6 25 มกราคม พ.ศ.2553

เอาใจใสในงานตามทไดรบมอบหมาย

ความเอาใจใสในการทางานตามทไดรบมอบหมาย

7 27 มกราคม พ.ศ.2553

เอาใจใสในงานตามทไดรบมอบหมาย

ความเอาใจใสในการทางานตามทไดรบมอบหมาย

8 29 มกราคม พ.ศ.2553

ความละเอยดรอบคอบ ในการทางาน

ความละเอยดรอบคอบในงานทไดรบมอบหมาย

9 1 กมภาพนธ พ.ศ.2553

ความละเอยดรอบคอบ ในการทางาน

ความละเอยดรอบคอบในงานทไดรบมอบหมาย

10 3 กมภาพนธ พ.ศ.2553

การปรบปรงแกไขงานทไดรบมอบหมาย

การปรบปรงแกไขงานทไดรบมอบหมาย

71

ครงท วน/เดอน/ป หวขอ สงทตองการจะพฒนา

11 5 กมภาพนธ พ.ศ.2553

การปรบปรงแกไขงานทไดรบมอบหมาย

การปรบปรงแกไขงานทไดรบมอบหมาย

12 8 กมภาพนธ

พ.ศ.2553

ปจฉมนเทศ การนาหลกอทธบาท 4 ไปพฒนาความรบผดชอบในการเรยน

3. ขนหลงการทดลอง

ผวจย ครประจาชน และครผสอนสงเกตและบนทกพฤตกรรมความรบผดชอบตอการเรยน ใหคะแนน หาคาเฉลยใชเปนคะแนนหลงการทดลอง (Post–test)

การจดกระทาและการวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมล เปรยบเทยบความรบผดชอบตอการเรยน กอนและหลงทไดเขารวมโปรแกรมกจกรรม

กลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน โดยใช t – test แบบ Dependent group

สถตทใชในการวเคราะหขอมล 1. สถตพนฐาน ไดแก

1.1 คาเฉลย X (Mean) (บญชม ศรสะอาด. 2535: 102) 1.2 คาเบยงเบนมาตรฐาน S.D.(Standard Deviation)

(บญชม ศรสะอาด. 2535: 104) 2. สถตสาหรบวเคราะหคณภาพเครองมอ ไดแก 2.1 หาคาดชนความเทยงตรง (Content Validity) ของเครองมอ ระหวางเหมาะสม

ของวตถประสงค และของเนอหา ของแบบสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน โดยใชสตร Rowinelli; & Hambletion (ลวน สายยศ, องคณา สายยศ.2539: 249) ดงน 2.2 หาคาความเชอมนของแบบสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน โดยวธหาคาสมประสทธแอลฟา (Alpha - Coefficient) โดยใชสตรของครอนบาค (Cronbach) (ชศร วงศรตนะ. 2541: 76)

72

3. สถตสาหรบทดสอบสมมตฐาน ไดแก เปรยบเทยบความรบผดชอบตอการเรยน กอน และหลงการทดลองของนกเรยน

ทไดเขารวม โปรแกรมการใชกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 ทมตอความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 โดยใชวธทางสถต t-test แบบ Dependent Samples (พวงรตน ทวรตน. 2543: 161)

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล

ในการวจยครงน ผวจยแสดงผลการวเคราะหขอมลและไดนาเสนอตามหวขอตอไปน 1. สญลกษณและอกษรยอทใชในการวเคราะหขอมล

2. ผลการวเคราะหขอมล

สญลกษณและอกษรยอทใชในการวเคราะหขอมล

ในการนาเสนอผลการวจยเรอง ผลการใชกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 ทมตอพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 เพอใหเกดความเขาใจตรงกนในการนาเสนอและการแปลความหมายของผลการวเคราะหขอมล ผวจยจงกาหนดสญลกษณและอกษรยอทใชในการวเคราะหขอมล ดงน

n แทน จานวนผเขารวมกจกรรมกลม

X แทน คะแนนเฉลยของกลมตวอยาง S.D. แทน คะแนนความเบยงเบนมาตรฐาน

∑D แทน ผลรวมของคะแนนความแตกตางจากการทดสอบกอนและหลงการทดลอง ∑D2

แทน ผลรวมของคะแนนความแตกตางจากการทดสอบกอนและหลงการ ทดลองแตละตวยกกาลงสอง

t แทน คาสถต t ทใชพจารณาใน Distribution p แทน ระดบนยสาคญทางสถต T1 แทน คะแนนกอนการทดลอง T2 แทน คะแนนหลงการทดลอง

74

ผลการวเคราะหขอมล

ผลการใชโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 ทมตอพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 แสดงดงในตาราง 2 ตาราง 2 การเปรยบเทยบพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนกอนและหลงเขารวมโปรแกรม กจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยน ชนประถมศกษาปท 3 (n = 12)

ผสงเกตพฤตกรรม

X S.D. แปลผล ∑D ∑D2 t p

ครประจาชน กอนทดลอง หลงทดลอง

2.555 3.100

0.199 0.243

นอย มาก

98 906 9.128 .000

ครผสอน กอนทดลอง หลงทดลอง

2.244 2.777

0.256 0.347

นอย มาก

96 864 9.381 .000

ผวจย กอนทดลอง หลงทดลอง

1.972 2.722

0.228 0.281

นอย มาก

135 1599 14.428 .000

ผลการสงเกต

พฤตกรรมโดยรวม

กอนทดลอง หลงทดลอง

2.259 2.866

0.331 0.331

นอย มาก

108.68

1029.95

16.962 .000

จากตาราง 2 พฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนกอนและหลงการเขา

รวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ไมวาจะเปนจากการสงเกตของผวจย ครผประจาชน และครผสอน หรอการสงเกตโดยรวมกตาม สอดคลองกบสมมตฐานของการวจย

บทท 5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยครงนเปนการวจยเชงทดลอง เพอเปรยบเทยบผลการใชกจกรรมกลมดวยหลก อทธบาท 4 ทมตอพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 สรปผลการวจยไดดงน

ความมงหมายของการวจย การวจยครงนมความมงหมายดงน 1. เพอสรางโปรแกรมกจกรรมกลมดวยอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 2. เพอเปรยบเทยบความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนกอนและหลงการเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3

สมมตฐานในการวจย

ความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 หลงการเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยนมากกวากอนการเขารวมโปรแกรม

วธการดาเนนการวจย ประชากร นกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ปการศกษา 2552 โรงเรยนวดประด (พวงอทศ) ซงไดคะแนนเฉลยจากการสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน โดย ครประจาชน ครผสอน และผวจย ในระดบนอยถงนอยทสด จานวน 15 คน กลมตวอยาง สมอยางงายจากประชากรทสมครใจเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน ไดกลมตวอยางจานวน 12 คน

76

ระยะเวลาทใชในการวจย การวจยครงน ทาการทดลองโดยผวจยดาเนนการทดลองดวยตนเองในภาคการเรยนท 2 ปการศกษา 2552 ใชเวลาในการทดลอง 12 ครง โดยทาการสงเกตพฤตกรรมกอนการทดลอง (Pre - test) 1 สปดาห ดาเนนการทดลองดวยกจกรรมกลม จานวน 12 ครง และทาการสงเกตพฤตกรรมหลงจากเขารวมกจกรรมเสรจ (Post - test) 1 สปดาห

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลครงน เปนเครองมอทผวจยสรางขน ประกอบดวย 1. แบบสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน 2. โปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน

การดาเนนการทดลอง หลงจากทไดเลอกกลมตวอยางแลวผวจยไดดาเนนการทดลองตามขนตอนไดดงน 1. ขนกอนการทดลอง ผวจย ครประจาชน และครผสอน สงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของกลมตวอยางตามแบบบนทกการสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยน แลวใหคะแนนเพอหาคาเฉลยเกบไวเปนคะแนนกอนการทดลอง (Pre – test) 2. ขนดาเนนการทดลอง ผวจยทดลองใชโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน กบกลมตวอยางเปนระยะเวลา 5 สปดาห ๆ ละ 3 ครง ๆ ละประมาณ 60 นาท จานวน 12 ครง 3. ขนหลงการทดลอง ผวจย ครประจาชน และครผสอนสงเกตและบนทกพฤตกรรมความรบผดชอบตอการเรยน ใหคะแนน หาคาเฉลยใชเปนคะแนนหลงการทดลอง (Post – test)

การวเคราะหขอมล

วเคราะหขอมล ดงน 1. วเคราะหคณภาพของเครองมอ 2. เปรยบเทยบพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนกอนและหลงการทดลอง

77

สรปผลการวจย 1.ไดโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน 2.หลงการเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน นกเรยนมความรบผดชอบในการเรยนมากกวากอนเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

อภปรายผล 1. การศกษาครงนมวตถประสงคเพอสรางโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 โรงเรยนวดประด (พวงอทศ) กรงเทพมหานคร ผลการวจยเปนไปตามสมมตฐานทต งไว ซงอภปรายผลได ดงน 1.1 การสรางโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยนขน ทาใหไดโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน สาหรบใชในการทดลองเพอการวจย ทงนโปรแกรมกจกรรมกลมทสรางขนมข นตอนของกจกรรมอยางเปนระบบโดยมงเนนการใหนกเรยนทเขารวมกจกรรมกลมไดมสวนรวม ไดมประสบการณ และเนนการเรยนรผานกจกรรมดวยกระบวนการกลม ซงการเลนกจกรรมกลมนจะชวยเสรมสรางใหนกเรยนเกดกระบวนการคดและการปฏบตอยางเปนระบบ รวมไปถงการใชเทคนคกจกรรมกลมตาง ๆ ไมวาจะเปน บทบาทสมมต กรณตวอยาง สถานการณจาลอง เกม ซงเปนกจกรรมทมงเนนใหนกเรยนไดทากจกรรมดวยตนเอง ไดเรยนร ไดลงมอทา การไดแสดงความคดเหน การคดหาวธแกไขสถานการณดวยตวของนกเรยนเอง จงมความเปนไปไดททาใหโปรแกรมกจกรรมกลมทสรางขน สามารถพฒนาความรบผดชอบในการเรยนใหเพมขนได โดยแตละเทคนคสามารถชวยพฒนาความรบผดชอบในการเรยน ไดดงน บทบาทสมมต ทาใหนกเรยนไดแสดงถงบทบาททตนเองไดรบมาแสดงตวละคร ไดแสดงออกถงอารมณ พฤตกรรม ของตวละครนน ทาใหนกเรยนสนกกบบทบาททไดรบ ไดรพฤตกรรมของตวละครวา ตวละครแตละตวนน มความรบผดชอบในหนาทการเรยน หรอขาดความรบผดชอบในหนาทการเรยนอยางไร จะชวยใหนกเรยนนามาปรบปรงความรบผดชอบของตนเองได กรณตวอยาง ชวยใหนกเรยนไดเรยนรจากสถานการณกรณตวอยางทสรางขนมาเพอใหนกเรยนไดศกษาถงตวละครในกรณตวอยางวา พฤตกรรมทเกดขนควรเปนแบบอยางหรอไม และจะนามาปรบปรงในการพฒนาความรบผดชอบในการเรยนไดอยางไร สถานการณจาลอง เพอใหนกเรยนไดแสดงบทบาทในสถานการณจาลองนน ไดแสดงออกถงอารมณ พฤตกรรม ของของตวละครในสถานการณจาลองวาขณะอยในสถานการณนน ๆ กบหนาททไดรบหมอบหมาย ไดรบรถงโทษของการบกพรองตอหนาท ทาใหนกเรยนนามา ปรบปรงและพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของตนเองไดอยางไร

78

เกม ทาใหนกเรยนเกดความสนกสนาน ตนเตน ไดใชความสามารถของตนเองรวมกบสมาชกในกลม รจกการวางแผนกอนลงมอทากจกรรม ไดเรยนรจากการทางานเปนทม มความสามคค รจกขอบกพรองในการทากจกรรมกลม และสามารถนามาพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของแตละคนได ซงเทคนคตาง ๆ เหลาน ไดนามาสรางเปนโปรแกรมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน จะชวยใหนกเรยนนามาปรบปรงความรบผดชอบของตนเองได ซงสอดคลองกบ กาญจนา ไชยพนธ (2549: 3) กลาววา การทบคคลมารวมกนเพอศกษาประสบการณของกลมหลายๆ ฝาย ศกษาพฤตกรรมความเปนผนา ความคด ฝกปฏสมพนธระหวางบคคล และมการศกษาจากประสบการณ โดยผศกษาจะตองเขาไปมสวนรวมในประสบการณการเรยนรทจดขน ซงสอดคลองกบ กรมวชาการ (2542ก: 189) และทศนา แขมมณ (2545: 152) กลาววา กจกรรมกลมท ใชในการเรยนการสอนเพอใหบรรลผลตองมความหลากหลายซงประกอบดวย 1) เกม (Game) 2) บทบาทสมมต (Role - Play) 3) กรณตวอยาง (Case) 4) สถานการณจาลอง (Simulation) 5) ละคร (Acting or Dramatization) 6) อภปรายกลมยอย (Small Group) และภณตา เจรญสข (2549: 60 – 61) ไดใชกจกรรมกลมเพอพฒนามนษยสมพนธของนกเรยนชนประถมศกษาเผามง พบวา หลงเขารวมกจกรรมกลมนกเรยนมคะแนนมนษยสมพนธทง 5 ดาน คอ ดานเขาใจและยอมรบตนเอง ดานเขาใจและยอมรบผอน ดานการตดตอสอสารระหวาบคคล ดานการแสดงความซาบซงและขอบคณ และดานการเคารพในสทธและความเปนตวของตวเองของบคคล สงกวากอนเขารวมกจกรรม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 1.2 การสรางโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน แสดงใหเหนวา การนาหลกธรรมอทธบาท 4 มาประยกตใชกบกจกรรมกลมทสรางขนนน สามารถพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนทเขารวมกจกรรมใหเพมขนได ทงนเพราะหลกธรรมอทธบาท 4 เปนหลกธรรมทใหผปฏบตตามประสบผลสาเรจ ซงประกอบดวย 1) ฉนทะ ความพอใจทจะเรยน 2) วรยะ ความเพยรพยายามในการเรยน 3) จตตะ ตงใจ เอาใจใสในเรองทเรยน 4) วมงสา ตรวจดความผดพลาดแลวนาไปแกไข ซงกจกรรมกลมไดฝกใหนกเรยนรจกนาหลกอทธบาท 4 ไปใชในทก ๆ ขนตอนของกจกรรมเพอเปนการพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนใหดขน ซงสอดคลองกบพระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) (2550: 160/231) ไดกลาววาการเรยนใหประสบผลสาเรจนนตองมหลกธรรมอทธบาท 4 คอ 1) ฉนทะ มความพอใจ กระตอรอรนในการเรยน 2) วรยะ มความเพยรพยายามในการเรยน 3) จตตะ มความตงใจทจะเรยน 4) วมงสา ตรวจสอบขอผดพลาดเพอแกไขใหถกตอง ธรรม 4 อยางนทาใหนกเรยนรวมกนทากจกรรมภายในกลมของตนเองไดอยางมประสทธภาพ และนาไปสการพฒนาความรบผดชอบในการเรยน ซงสอดคลองกบพนเอกจารมาศ เรองสวรรณ (2548: 253) ไดทาการวจยเรองการสงเคราะหแบบจาลองการสอนวชาชพชางซอมจกรยานยนตตามหลกอทธบาท 4 ของพลทหารในสวนสนบสนนกองบญชาการกองทพบก พบวา แบบจาลองการสอนตามหลกอทธบาท 4 มผลสาฤทธสงกวาการสอนแบบปกต อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 นอกจากนผลการศกษาของ

79

พระมหาสมคด โครธา (2547: 66) ไดทาการวจยเรองการใชอทธบาท 4 ในการเรยนของพระนสตมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พบวา การใชอทธบาท4 ของพระนสตทมผลสมฤทธ ทางการเรยนตางกน มการใชหลกอทธบาท 4 ในการเรยนโดยรวมตางกนอยางมนยสาคญ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.5 ซงสอดคลองกบสถต รชปตย (2548: 52 - 53) ไดทาการวจยเรอง การประยกตหลกอทธบาท 4 ไปใชในการศกษาเลาเรยนของนกศกษาคฤหสถ มหาวทยาลยมหา มกฏราชวทยาลย วทยาเขตรอยเอด พบวา นกศกษาไดประยกตหลกอทธบาท 4 มาใชในการเรยนทาใหมผลการเรยนทดข น 2. ความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยน ภายหลงจากเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ครงน พบวา นกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ทเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบทางการเรยนกอนการทดลองและหลงการทดลองแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ .01 ซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไว แสดงใหเหนวากจกรรมกลมสามารถพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนได เนองจากการทนกเรยนไดเขารวมกจกรรมกลม เปนการพฒนาความรบผดชอบของนกเรยน สงผลใหพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนเพมขน ซงสอดคลองกบแนวคดของ กรมวชาการ (2542: 185) ทกลาววา การทนกเรยนไดเขารวมกจกรรมกลม ทาใหไดมสวนรวมทงทางดานรางกาย ไดเรยนรดวยตนเอง ทาใหนกเรยนมอารมณรวมตอสงทไดเรยนร ไดใชสตปญญาพจารณาสงตางๆ อยางมหลกเกณฑและเหตผล มโอกาสไดศกษา แลกเปลยนความคดเหนภายในกลมอนเปนผลทาใหไดฝกฝนการเรยนรทาใหเกดการพฒนาและปรบตวใหเขารวมกบกลมและสงคม และนอกจากนยงสอดคลองกบคมเพชร ฉตรศภกล (2546: 6) ทกลาววา การทากจกรรมกลม การนาเอาประสบการณมาวางแผนแลกเปลยนซงกนและกน เพอใหเกดการเปลยนแปลงทตองการในสมาชกแตละคน และการเปลยนแปลง ของกลมโดยสวนรวม การปฏสมพนธระหวางสมาชกในกลมโดยวธการดงกลาวน จะทาใหเกดการพฒนาในตวบคคลทกคน ซงสอดคลองกบแนวคดของนรนดร จลทรพย (2542: 123) ไดกลาววา กจกรรมกลม เปนวธการทใชกบกลมของผเขารบการฝกอบรม โดยใหผเขารบการฝกอบรมกระทากจกรรมรวมกน มการแสดงออกรวมกน ลกษณะของกจกรรมสวนใหญจะเปนการเสรมสรางความรสกสรางสรรคประสบการณและสรางทศนคตทดงามตอกน โดยมงเนนใหสมาชกเรยนรดวยการกระทา พรอมมการตชมเพอใหสมาชกไดรบร ดวยตนเอง ทาใหเกดการพฒนาทงทางดานรางกาย อารมณ สตปญญา และสงคมซงสอดคลองกบแนวคดของ ทศนา แขมมณ (2545: 7) กลาววา ประสบการณไดจากการเขากลมจะทาใหผเรยนมโอกาสเรยนรจากการมสวนรวมกระทากจกรรมทสงเสรมการวเคราะห ความรสก ความตองการ ตลอดจนพฤตกรรมและความสมพนธระหวางสมาชกในกลมซงชวยใหผเรยนสามารถพฒนาบคลกภาพของตนไดอยางด เพราะวากจกรรมกลมเปดโอกาสใหนกเรยนทเขารวมกจกรรมไดเลน เกม แสดงบทบาทสมมต ศกษากรณตวอยาง ตลอดจนสถานการณจาลอง ทาใหผเขารวมกจกรรมมปฏสมพนธกนภายในกลม มสวนรวมในการแกปญหา มการอภปรายและรวมกน สวนกงแกว อตถากร (2524: 15 - 19) กลาววาความรบผดชอบเปนสงท

80

เกดจากการฝกฝน อบรมตงแตวยเดกและสามารถพฒนาไปเรอยๆ จนถงวยรน โดยผใหญตองเขาใจธรรมชาตของเดกแนะนาและสงเสรมในสงทถกทควรใหเขาไดรจกแกปญหา และคอยๆ ปลกฝงความรบผดชอบใหแกเขา ซงสอดคลองกบผลการศกษาของคนงนจ พมพวง (2546: 67) ศกษาการใชกจกรรมกลมเพอพฒนาความรบผดชอบของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนศกษาสงเคราะหเพชรบร จงหวดเพชรบร ผลการศกษาพบวา นกเรยนเขารวมกจกรรมกลมมคะแนนสงกวากอนเขารวมกจกรรมกลม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ซงสอดคลองกบผลการศกษาของแคทลยา แสนนางชน (2549: 38) ศกษาผลของกจกรรมกลมทมตอความรบผดชอบดานการทางานทเกยวของกบการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 โรงเรยนนาหลวง เขตทงคร กรงเทพมหานคร ผลการศกษาพบวา นกเรยนทเขารวมกจกรรมกลมมความรบผดชอบดานการทางานทเกยวของกบการเรยนมากขน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 นอกจานผลการศกษาของศภร บตรสวรรณ (2550: 66) ทไดศกษาเรองผลการใชโปรแกรมกจกรรมกลมเพอพฒนาความคดสรางสรรค ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ผลการศกษาพบวา นกเรยนกลมทดลองมคะแนนความคดสรางสรรคสงกวากลมควบคม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ผลการศกษาครงน แสดงใหเหนวากจกรรมกลม เปนวธการหนงทสามารถนามาใชในการพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนใหดขนได ทงนเพราะการเขารวมกจกรรมกลมนนเปนการเปดโอกาสใหนกเรยนไดปฏบตและมประสบการณจากการลงมอปฏบตจรงดวยตวของนกเรยนเอง นอกจากนยงไดแลกเปลยนความคดเหนระหวาสมาชกในกลม การใชเทคนคตางๆ ไมวาจะเปน เกม กรณตวอยาง บทบาทสมมต สถานการณจาลอง ระดมสมอง เหลานทาใหนกเรยนมความกระตอรอรน มความพอใจทไดเปนทยอมรบของกลม ใหความสนใจในการรวมกจกรรม และมสวนรวมในกจกรรมไดอยางทวถง ชวยใหนกเรยนเกดความพรอมทจะเรยนรตลอดเวลา ตามหลกการเลนกจกรรมทยดผเรยนเปนศนยกลาง เนองจากนกเรยนไดมสวนรวมใจกจกรรมทกกจกรรม ไดแสดงความคดเหน รวมแกปญหา และรจกรบฟงเหตผลของเพอน ๆ ทาใหเขาใจในความคดเหนของเพอนๆ และยอมรบเหตผลของคนอน มความรบผดชอบตอตนเอง และการกระทาของตน รบผดชอบตอการศกษาเลาเรยน กอนเขารวมกจกรรมนกเรยนจะปฏบตเมอมคนมากระตน คอยบงคบ และตองตดตามงานตลอด แตหลงจากทนกเรยนเขารวมกจกรรมแลวรวมไปถงขณะรวมกจกรรมนกเรยนมความกระตอรอรน มความรบผดชอบในหนาทของตน ไมตองมคนบงคบ ซงสอดคลองกบพระเมธธรรมาภรณ (2533: 59 – 69) ไดกลาวถงความรบผดชอบวาเกดขนจากความสานก คอตระหนกรในหนาทและคดจะทาหนาทอยางสมบรณ ดวยความเตมใจ และลกษณะของผทมความรบผดชอบนน ม 3 ประการ คอ 1) ทาหนาทอยางสมบรณไมบกพรองตอหนาท 2)ไมละทงหนาท 3) ไมทจรตตอหนาท ในสวนของความรบผดชอบตอการศกษาเลาเรยน นกเรยนตงใจเรยน ทางานสงทนตามกาหนด และพยายามศกษาคนควาเพมเตมจากหองสมด ซกถามปญหาทยงไมเขาใจ และตรงตอเวลาในการนดหมาย ดงททานพทธทาสภกข (2521: 376 - 377) ทกลาววา ความรบผดชอบ คอการยอมรบรแลวกระทาตอบสนองดวยความสมครใจตอสงทตองกระทาในฐานะทเปนหนาทของตน ไมใชเพยงแคคดหรอรบรอยในใจ ในเรองของการมความรบผดชอบในการเรยนนน

81

จากการเขารวมกจกรรมนกเรยนมความพอใจกระตอรอรนในกจกรรม มความพยายามในการรวมกจกรรม เอาใจใส ตงใจเลนกจกรรม รวมไปถงตรวจสอบความผดพลาดในการกระทาของตนเองและสมาชกในกลมเพอแกไขใหสมบรณนนเปนการนาหลกธรรมมาใชในการเลนกจกรรมอกดวย ซงสอดคลองกบวตสนต (Watson อางใน พงษพนธ พงษโสภา. 2542: 92) การเรยนรจะเกดขนเพราะมการวางเงอนไข และการทพฤตกรรมใดจะมความเขมขนรนแรงนน มใชเปนเพราะรางวล หรอการเสรมแรงอยางเดยว แตเปนเพราะการเชอมโยงเกยวพนกบสงเรา คอ สงทกระตนใหนกเรยนมความตองการเรยนร มอทธบาทสมบรณกเพราะสงเราทงภายในและภายนอกททาใหนกเรยนมแรงกระตนทจะเรยนร มสงกระตนทสาคญอยางหนงคอ แรงจงใจทอยากจะเรยน ภาษาทางพระพทธศาสนาวา ฉนทะ ความพอใจหรอความตองการ มความสมพนธกบความเพยรพยายาม (วรยะ) สนใจในการเรยนรโดยมเหนแกความยากลาบาก คอ ตงใจเรยนร (จตตะ) และ การหาวธการหรอการพจารณา (วมงสา) สงทเกอกลตอการเรยน ละสงทไมเกอกลตอการเรยน ทาใหตนเองประสบความสาเรจการศกษาไดเพราะมสงเรา จากสาเหตตาง ๆ ดงกลาว อาจมผลตอการพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 หลงจากทกลมตวอยางไดเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน สงผลใหกลมตวอยางมความรบผดชอบในการเรยนสงกวากอนการเขารวมโปรแกรมกจกรรมกลมเพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน ซงแสดงใหเหนวาโปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน โดยใชกจกรรมกลมดวยเทคนคตาง ๆ สงผลใหกลมตวอยางทเขารวมโปรแกรมพฒนาความรบผดชอบในการเรยนสงกวากอนการเขารวมโปรแกรมพฒนาความรบผดชอบในการเรยนซงสอดคลองตามสมมตฐานในการวจย

ขอเสนอแนะ

จากการศกษาผลการใชกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ครงน ผวจยมขอเสนอแนะ ดงน 1. ขอเสนอแนะทวไป 1.1 จาการวจยครงนแสดงใหเหนวา กจกรรมกลมสามารถพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนได จงสงเสรมใหครนากจกรรมกลม มเทคนคเกม เทคนคกรณตวอยาง เทคนคบทบาทสมมต เทคนคสถานการณจาลอง เทคนคระดมสมอง ไปใชพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนในการเรยนการสอน

82

1.2 ครทใชกจกรรมเพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนดวยเทคนคตาง ๆ ควรศกษาและฝกกจกรรมทใชในการเลนกจกรรม ไมวาจะเปน เทคนคบทบาทสมมต เทคนคสถานการณจาลอง เกม กรณตวอยาง ละคร เปนตน ใหเกดความชานาญ เพอใหเกดความคลองตวในการเลนกจกรรม และเพอนาไปพฒนาดานอน ๆ ตอไป 1.3 ควรมการพฒนากจกรรมเพอใหเหมาะสมกบนกเรยนในแตละชวงชนทนกเรยนเรยนอย โดยเครองมอทใชในระดบชนประถมศกษาตอนตนนน ควรใชกจกรรมทมตวหนงสอนอย และภาษาทใชควรเปนภาษาททาใหนกเรยนเขาใจงายไมซบซอน 2. ขอเสนอแนะในการทาการวจยครงตอไป 2.1 ควรมการศกษาการเปรยบเทยบวดผลสมฤทธทางการเรยน กลาวคอ วดเกรดเฉลย เปนรายวชาเชน วชาคณตศาสตร วชาภาษาองกฤษ วชาภาษาไทย เปนตน ในภาคเรยนท 1 เปนการวดกอนเขารวมกจกรรม และภาคเรยนท 2 เปนการวดหลงเขารวมกจกรรม 2.2 ควรมการตดตามผลระยะยาว หลงจากเสรจสนการทดลองไปแลว เพอดวาความรบผดชอบของนกเรยนทไดรบการพฒนาไปแลวยงคงอยกบนกเรยนมากนอยเพยงใด 2.3 ควรใชกจกรรมกลมในการพฒนานกเรยนดานอน ๆ เชน ความกลาแสดงออก ความมวนย ความซอสตย เปนตน 2.4 การสงเกตพฤตกรรมควรสงเกตในชวงทมสถานการณและเวลาเดยวกน ในวชาเดยวกน เชน จะสงเกตความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยน ในรายวชาคณตศาสตร กควรสงเกตขณะทนกเรยนเรยนวชานนพรอมกน เปนตน

บรรณานกรม

84

บรรณานกรม กาญจนา ไชยพนธ. (2549). กระบวนการกลม. กรงเทพฯ: สานกพมพโอเดยนสโตร.

กงแกว อตถากร. (2524). ทาไมตองมวนย. มนษยศาสตรปรทศน. กรมการศาสนา. (2525). คมอการศกษาจรยธรรมระดบอดมศกษา ตอนท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา. ---------. (2536). กองศาสนศกษาแนะแนวการปฏบตตามคณธรรม 4 ประการ และการปฏบต

ตามคานยม 5 ประการ. กรงเทพฯ : ม.ป.พ.. กรมวชาการ. (2545). รายงานการวจยเรอง วฒนธรรม สภาพแวดลอม และคานยมทเออตอการ

เรยนรความด และความสขของผเรยน. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา ลาดพราว. กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ. (2542). การสงเคราะหรปแบบการพฒนาศกยภาพของเดกไทย

ดานการควบคมตนเองไดและความรบผดชอบ. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา ลาดพราว. ----------. (2540). รายงานการพฒนาศกยภาพ. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา ลาดพราว. กรมสามญศกษา กระทรวงศกษาธการ. (2529). การปลกฝงจรยธรรมในโรงเรยนมธยมศกษาชด

การสอนปลกฝงเสรมสรางคานยมพนฐาน “การมระเบยบวนยและเคารพกฎหมาย”. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา ลาดพราว.

----------. หนวยศกษานเทศก. (2526). ชดการสอนการปลกฝงและการสรางคานยมพนฐานเรอง ความรบผดชอบ. กรงเทพฯ: จงเจรญการพมพ.

กอ สวสดพานช. (2519). วยรนและการปรบปรงบคลกภาพ. กรงเทพฯ: วฒนาพานช. กองศร เชญชม. (2547). ผลการใชโปรแกรมการเตอนตนเองและโปรแกรมการชแนะดวยวาจาทม

ตอการปรบพฤตกรรมความรบผดชอบตอการเรยนของนกเรยนชนมธยมศกษา ปท 1. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการศกษา) มหาสารคาม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย มหาสารคาม.ถายเอกสาร.

เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (2543). จอมปราชญนกการศกษา สงเคราะห วเคราะห และประยกต พระราชดารสดานการศกษาและการพฒนาคน. กรงเพทฯ: ซคเซสมเดย.

คคนางค คาณเอนก.(2544). ผลของกจกรรมกลมทมตอทศนคตตอการทางานกลมของนกเรยน ชนประถมศกษาปท 6 โรงเรยนวดบรมนวาศ. สารนพนธ กศ.ม. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. คนงนจ พมพวง. (2546). การใชกจกรรมกลมเพอพฒนาความรบผดชอบของนกเรยนชนมธยมศกษาป

ท 2 โรงเรยนศกษาสงเคราะหเพชรบร จงหวดเพชรบร. ปรญญานพนธ ศศ.ม. (จตวทยาชมชน). กรงเพทฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร. ถายเอกสาร.

85

แคทลยา แสนนางชน. (2549). ผลของกจกรรมกลมทมตอความรบผดชอบดานการทางาน ทเกยวของกบการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 โรงเรยนนาหลวง เขตทงคร กรงเทพมหานคร. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

คมเพชร ฉตรศภกล. (2546). กจกรรมกลมในโรงเรยน. กรงเทพฯ: แสงรงการพมพ. คานง อยเลศ. (2541). ผลการใชกจกรรมกลมทมตอความรบผดชอบดานการเรยนของนกเรยน มธยมศกษาปท 1 โรงเรยนวดเศวตฉตร เขตคลองสาน กรงเทพฯ. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการแนะแนว). กรงเพทฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. จตพร เพงชย. (2533).สาระเกยวกบบคลกภาพ. มหาสารคาม. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

มหาสารคาม. จารมาศ เรองสวรรณ, พนเอก.(2548). การสงเคราะหแบบจาลองการสอนวชาชพชางตามหลก

อทธบาท 4 ของพลทหารในสวนสนบสนนกองบญชาการทองทพบก. ปรญญาดษฎบณฑต ปร.ด. (อาชวศกษา). บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ถายเอกสาร.

จรตถ ภเจรญ. (2551). ไดศกษาผลการใชกจกรรมกลมทสงผลตออตมโนทศนของนกศกษาทม ความบกพรองทางการไดยนในมหาวทยาลยราชภฏ. ปรญญานพนธ กศ.ม.

(การศกษาพเศษ). กรงเพทฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. จาเนยร ชวงโชต และคนอนๆ.(2521). ความสมพนธระหวางบคคล. กรงเพทฯ: มหาวทยาลย

รามคาแหง. ชศร วงศรตนะ. (2541). เทคนคการใชสถตเพอการวจย. พมพครงท 7. กรงเทพฯ: เทพนรมต. ชม ภมภาค. (2525). ชดการศกษาเพอคณธรรม. กรงเทพฯ: สมาคมการศกษาแหงประเทศไทย. ดวงเดอน พนธมนาวน. (2539). ตนไมจรยธรรม: การวจยและการพฒนาบคคล. พมพครงท 2.

กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. -----------. (2544). ทฤษฎตนไมจรยธรรม. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: องคการสงเคราะหทหาร

ผานศก. -----------. (2544). การบรหารงานบคคลแผนใหม. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพาณช. ทพยวรรณ กตตพร. (2535).การใหคาปรกษากลม. พษณโลก: คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร. ทศนา แขมมณ. (2545). กลมสมพนธเพอการทางานและการจดการเรยนการสอน. กรงเทพฯ: นชนแอดเวอรไทซงกรฟ. -----------.และคณะ. (2542). กลมสมพนธ: ทฤษฎและแนวปฏบต. เลม 1 กรงเทพฯ: บรพา ศลปการพมพ.

86

ทองคณ หงสพนธ. (2535). วถแหงบณฑต การครองตน ครองคน ครองงาน. กรงเทพฯ: โรงพมพ ครสภา ลาดพราว.

นรารตน กจเจรญ. (2547). ผลของกจกรรมกลมทมตอการรบรความสามารถแกปญหาการเรยน ของนกศกษาปท 3 วทยาลยมชชน วทยาเขตมวกเหลก. สารนพนธ กศ.ม.

(จตวทยาการศกษา). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. นรนดร จลทรพย. (2542). กลมสมพนธกบการฝกอบรม. สงขลา: ภาควชาแนะแนวและจตวทยา

การศกษา คณะศกษาศาสตร, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ภาคใต. บญชม ศรสะอาด. (2535). การพฒนาการสอน. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน. บญม บญเอยม. (2544). การศกษาการนาหลกอทธบาท 4 ไปใชในการทางานของพนกงานการ

ควบคมการบนภเกต บรษท วทยการบนแหงประเทศไทย จากด. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การบรหารการศกษา). บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยทกษณ. ถายเอกสาร.

บหงา วชระศกดมงคล. (2535). กจกรรมกลมในโรงเรยน. (พมพครงท 2) : ภาควชาแนะแนวและ จตวทยาการศกษา คณะศกษาศาสตร, มหาวทยาลยนเรศวร.

บญม แทนแกว. (2539). จรยศาสตร. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. ประฌม จนทม. (2533). “ปญหาการพฤตกรรมการเรยนไมได” วารสารการแนะแนว. ประนอม เดชชย. (2531). แนวการเรยนการสอนและแนวทางปฏบตสงคมศกษา. เชยงใหม:

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. ประเทน มหาขนธ. (2536). สอนเดกใหมความรบผดชอบ. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. ปน มทกนต, พ.อ.. (2535). มงคลชวตภาค 2. กรงเทพฯ: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย. -----------. (2539). “ปฏบตตามธรรมะประสบความสาเรจ”, มงคลสาร. ปรญญ จงวฒนา. (2550). พทธธรรมเพอกลยาณมตร. กรงเทพฯ: บจก. ศลปสยามบรรจภณฑและ

การพมพ. ผองพรรณ เกดพทกษ.(2536). การปรบพฤตกรรมเบองตน. กรงเทพฯ: ภาควชาการแนะแนวและ จตวทยาการศกษา. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. พ. สวรรณ. (2541). โพชฌงค พทธคาถาตออาย. กรงเทพฯ: สรอยทอง. พรรณพศ วาณชยการ. (2535). การทางานแบบกลม. ศาลานกรมศกษาศาสตรฉบบ

เฉลมพระเกยรต. กรงเทพฯ: คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

พระธรรมปฎก. (ป.อ. ปยตโต). (2538). พทธธรรม. พมพครงท 6. ฉบบปรบปรงและขยายความ. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

-----------. (2540). การเพมประสทธภาพในการทางาน. กรงเทพฯ: ธรรมสภา. -----------. (2542). พทธธรรม. พมพครงท 8. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. -----------. (2546). พทธธรรม. พมพ ครงท 10. กรงเทพฯ: โรงพมพบรษท สหธรรมมก จากด.

87

พระธรรมวสทธาจารย. (ม.ป.ป.). ทางแหงความสาเรจ. กรงเทพฯ: ธรรมสภา. พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช. (2542). พระมหาชนก. กรงเทพฯ: โรงพมพบรษท

อมรนทรพรนตงแอนดพบลซซง. พระพรหมคณาภรณ, (ป.อ. ปยตโต). (2550). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม. พมพรวมเลม 3 ภาค ครงท 15. กรงเทพฯ: สานกพมพจนทรเพญ. พระพรหมคณาภรณ, (ป.อ. ปยตโต). (2550). ธรรมนญชวต. พมพครงท 6. กรงเทพฯ: สานกงาน พระพทธศาสนาแหงชาต. พระมหาสมคด โครธา. (2547). การใชอทธบาท 4 ในการเรยนของพระนสตมหาวทยาลย

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การอดมศกษา) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. อดสาเนา.

พระเทพวสทธญาณ. (2538). อธบายธรรมวภาค ปรเฉทท 1. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: โรงพมพ มหามกฏราชวทยาลย.

พระเมธธรรมาภรณ. (ประยร ธมมจตโต), (2533). พทธศาสนากบปรชญา. บรษทอมรนทรพรนตง กรป จากด.

-----------. (2539). “อทธปาทกถา” พทธจกร โลกรมเยนดบเขญไดดวยศาสนา. กรงเพทฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยเลมท 35, อทธปาทวภงค สตตนตภาชนย.

(2539). กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พมลรตน ธรรมา. (2545). การใชกจกรรมกลมเพอพฒนาอตมโนทศนของวยรนตอนตน. ปรญญานพนธ ศศ.ม. (การแนะแนวและใหคาปรกษา). ขอนแกน: บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยขอนแกน. ถายเอกสาร. พทธทาสภกข. (2518). สญญตา. กรงเทพฯ : ธรรมสภา. -----------. (2521). การเสรมสรางจรยธรรมแกเดกวยรน. กรงเทพฯ: สมชายการพมพ. -----------.. (2537). การงานทเปนสข. กรงเทพฯ: ธรรมสภา. -----------.. (2542). โพธปกขยธรรม. กรงเทพฯ: ธรรมสภา. พทธทาสภกข และปญญานนทภกข. (2544). คณธรรมของชวตทดงาม. กรงเทพฯ : ธรรมสภา. พงษพนธ พงษโสภา. (2542). จตวทยาการศกษา. กรงเทพฯ : โรงพมพสานกพมพพฒนาศกษา. -----------. (2542). พฤตกรรมกลม. กรงเทพฯ: พฒนาศกษา. เพญแข ประจนปจจนก. (2527). “หนวยท 9 การสงเสรมความรบผดชอบของวยรน” เอกสาร

ประกอบการสอนชดวชาการพฒนาการวยรนและการสอน. นนทบร. มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช.

พวงรตน ทวรตน. (2543). วธการวจยทางพฤตกรรมศาสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพเจรญผล.

88

ภณตา เจรญสข. (2549). การใชกจกรรมกลมเพอพฒนามนษยสมพธของนกเรยนชนประถมศกษา เผามง. ปรญญานพนธ. ศศ.ม. (จตวทยาการศกษาและการแนะแนว). เชยงใหม:

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. ถายเอกสาร. ภารด ศรทอง. (2543). ผลการใชโปรแกรมฝกกจกรรมเชงจตวทยาเพอพฒนาความรบผดชอบตอ

การศกษาเลาเรยนของนกศกษาพลศกษามหาวทยาลยมหาสารคาม. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการศกษา). มหาสารคาม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาสารคาม.

ถายเอกสาร. ภญโญ สาธร. (2519). การบหารการศกษา. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. ราชบณฑตยสถาน. (2542). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน. กรงเทพฯ: บรษทนานมบค

พบลเคชน จากด ลวน สายยศ, องคณา สายยศ. (2539). เทคนคการวจยทางการศกษา. กรงเทพฯ: สานกพมพ

สวรยาสาสน วศน อนทสระ. (2530). พทธปรชญามหายาน. กรงเทพฯ: โรงพมพเจรญกจ. วชร ทรพยม. (2533). ทฤษฎและกระบวนการใหคาปรกษา. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. วดบวรนเวศวหาร. (2531). ทศบารม ทศพธราชธรรม. กรงเทพฯ: โรงพมพชวนพมพ. ศภร บตรสวรรณ (2550). ผลการใชโปรแกรมกจกรรมกลมเพอพฒนาความคดสรางสรรค ของ

นกเรยนชนประถมศกษาปท 4. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการแนะแนว). พษณโลก: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยนเรศวร. ถายเอกสาร.

สถต รชปตย. (2548). การประยกตหลกอทธบาท 4 ไปใชในการศกษาเลาเรยนของนกศกษา คฤหสถ มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย วทยาเขตรอยเอด. ปรญญานพนธ กศ.ม. (สงคมศกษา). มหาสารคาม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาสารคาม. ถายเอกสาร.

สชพ ปญญานภาพ. (2539). พระไตรปฎกฉบบประชาชน. กรงเทพฯ: โรงพมพมหามกฎ ราชวทยาลย.

-----------. (2541). คณลกษณะพเศษแหงพระพทธศาสนา. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพ มหามกฎราชวทยาลย.

สทธพงษ ศรวชย,ผศ.ดร.. (2550). “หลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธศาสตร” สารนพนธ พทธศาสตรบณฑต. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

สภาพ วาดเขยน.(2525).มาตรกรรมและประเมนผลพฤตกรรม. กรงเทพฯ: ภาควชาวจยการศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สรางค โควตระกล. (2549). จตวทยาการศกษา. พมพครงท 6. กรงเทพฯ: สานกพมพจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. สมชาต กตยรรยง. (2539). 108 เกมส และกจกรรมเพอพฒนาบคลากร. กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน.

89

เสกสนต บญยะ. (2549). การใชอทธบาท 4 ในการบรหารบคคลของผบรหาร โรงเรยนพระปรยต ธรรมขนาดเลก แผนกสามญศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาเชยงใหม เขต 4. ปรญญานพนธ ครศาสตรมหาบณฑต (การบรหารการศกษา). เชยงใหม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม. ถายเอกสาร.

สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต. (2544). การประเมนมาตรฐานและคณภาพ การศกษา. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา ลาดพราว.

อรญญา วนกง. (2546). ผลของกจกรรมกลมเพอพฒนาความฉลาดทางอารมณดานการจดการ อารมณของตนเอง ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนบรรมยพทยาคม จงหวดบรรมย. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการแนะแนว). กรงเพทฯ:

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. ไอรส ทลโฟลท. (2547). ผลของการใชโปรแกรมการใหคาปรกษาแบบกลมตามแนวคดทฤษฎ

พจารณาการเผชญความจรงเพอเพมพฤตกรรมความรบผดชอบทางดานการเรยนของ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยรงสต. ปรญญานพนธ ศศ.ม. (จตวทยาการปรกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ถายเอกสาร. Best, Amin. (2001: 61(12) :4656 - A). “The effect of the presence of an Adult in the

classroom on Teacher/Student Discipline Interaction,” Dissertation Abstracts International.

Button, Leslie. (1971). Discovery and experience :a new approach to, group work, and teaching. London: Oxford University Press.

Ennis, R.H.. (1985). “A Logical Basis for Measuring Critical Thinking Skill”. Educational Leadership.

Glasser, W. (1965). Reality Therapy : A new approach to psychotherapy. New York: Harper and Row.

Herrold, Keneth F. (1952). “Evaluation and Research in Group Dynamic” in Educational and Psychological Measureme. Englewood Cliffs, Jersey Prentice – Hall.

Ohlsen, Merle M. (1970). Group counseling. New York: Holt, Rinehart. Opkin, Michael. (1987). “Active Parenting”. San Francisco: Harper and Row. Osterlind, Eva. (1998 : 59(04) : 819 - C). “Disciplining Via Freedom. Independent Work

and Student Planning.” Dissertation Abstracts International. Ottaway A.K.G. (1966). “Learning Through Group Experiences”. London Routhledge and

Kengan Paul. Patterson, C.H. (2000). The Counseling. CA: Brooks / Cole: Wadworth. Paul, R.W.. (1992). “Taxonomy and Critical Thinking Instruction”. Educational Leadership.

90

Peck, R.F.; & R.J. Harighurst. (1960). The Psychology of Character Development. New York: Wiley. Rogers, Carl R. (1970). Encounter Group. New York: Harper and Row. Shaw, Marvin E. (1981). “Group dynamic : The Psychology of Small Group Behavior”.

3 rd ed New York: McGraw – Hill Book. Sideman, Jerome M.. (1962). The child : A Book of Reading. New York: Holt Rinehart

and Winston. Skilling, R.N. (1997 : 58(1) : 53). A Study of Relationship of Family life to the academic

success of student from single-parent families Michigan stage University. Proquest-Dissertation Abstracts.

Sterner, Karl Andrew. (2003 : 63(09) : 3382 - A). Family Structure and Discipline Problem at the Middle School Level”. Dissertation Abstracts International.

Traxler,A.E. & R.D.North. (1966). “Techniques of Guidance”. New York: Harper and Row. Woods, A.E.. (1993). “Affective Learning: One to Critical Thinking”. Holistic Nursing

Practice.

91

ภาคผนวก

92

ภาคผนวก ก อาจารยทปรกษาสารนพนธ

อาจารยผเชยวชาญ

93

อาจารยทปรกษา ทปรกษาสารนพนธ รองศาสตราจารยชชพ ออนโคกสง อาจารยประจาคณะศกษาศาสตร

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ผเชยวชาญตรวจเครองมอ 1. อาจารย ดร.มณฑรา จารเพง อาจารยประจาคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ 2. รองศาสตราจารย ดร.เมธาว อดมธรรมานภาพ อาจารยประจาคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต 3. รองศาสตราจารย ดร.เรยม ศรทอง อาจารยประจา

มหาวทยาลยราชภฏพระนคร

ผเชยวชาญตรวจสถต อาจารยชวลต รวยอาจณ อาจารยประจา

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

94

ภาคผนวก ข หนงสอขออนญาตในการดาเนนการวจย

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104

105

ภาคผนวก ค ตารางคาสถตทไดจากการประเมนขอมล

106

ตาราง 3 คะแนนหาคาสถตทดสอบสมมตฐาน คะแนนครผสงเกตพฤตกรรม ทานท 1

นกเรยนคนท

คะแนนกอน คะแนนหลง d = X หลง - Xกอน d2

1 41 53 12 144

2 39 43 4 16

3 39 50 11 121

4 35 44 9 81

5 40 47 7 49

6 41 50 9 81

7 34 42 8 64

8 32 45 13 169

9 40 44 4 16

10 39 43 4 16

11 39 46 7 49

12 41 51 10 100

รวม 460 558 98 906

X . 2.55 3.10

107

คะแนนครผสงเกตพฤตกรรม ทานท 2

นกเรยนคนท

คะแนนกอน คะแนนหลง d = X หลง - Xกอน d2

1 38 49 11 121

2 36 46 10 100

3 37 45 8 64

4 40 48 8 64

5 35 45 10 100

6 28 35 7 49

7 29 39 10 100

8 29 33 4 16

9 33 40 7 49

10 35 36 1 1

11 31 41 10 100

12 33 43 10 100

รวม 404 500

96

864

X . 2.24 2.77

108

คะแนนครผสงเกตพฤตกรรม ทานท 3

นกเรยนคนท

คะแนนกอน คะแนนหลง d = X หลง - Xกอน d2

1 32 48 16 256

2 33 44 11 121

3 29 40 11 121

4 36 46 10 100

5 31 42 11 121

6 25 36 11 121

7 23 37 14 196

8 28 35 7 49

9 30 45 15 225

10 29 38 9 81

11 30 38 8 64

12 29 41 12 144

รวม 355 490

135

1599

X . 1.97 2.72

109

คะแนนเฉลยผสงเกตพฤตกรรมทง 3 ทาน

นกเรยนคนท

คะแนนกอน คะแนนหลง d = X หลง - Xกอน d2

1 37 50 13 169

2 36 43.33 7.33 53.73

3 35 45 10 100

4 37 46 9 81

5 35.33 44.67 9.34 87.24

6 31.33 40.33 9 81

7 28.67 39.33 10.66 113.64

8 29.67 37.67 8 64

9 34.33 43 8.67 75.12

10 34.33 39 4.67 21.81

11 33.33 41.67 8.34 69.56

12 34.33 45 10.67 113.85

รวม 406.32 515

108.68 1029.95

X . 2.25 2.86

110

ภาคผนวก ง เครองมอทใชในการวจย

1. แบบสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน 2. โปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน

111

แบบบนทกการสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยน

ชอ/นามสกลผถกสงเกต....................................................................ชนประถมศกษาปท........... ผสงเกต.............................................................สถานททสงเกต..................................ครงท...... วนทสงเกต..................................................เวลาทสงเกต.........................................................

คาชแจง 1. พฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยน หมายถง พฤตกรรมดงตอไปน

คอ สงงานตรงเวลา ไดแก การทางานทไดรบมอบหมายเสรจเรยบรอยทนเวลาและสงงานตามเวลาทกาหนด ไมนางานอนมาทาขณะครสอน ไดแก ฟงครสอน ทากจกรรมหรองานทครมอบหมาย ไมทากจกรรมหรองานอนทไมเกยวของกบวชาทเรยนในขณะครสอน

ไมพดคยกนขณะครสอน ไดแก พดคยกนเกยวกบเรองทครสอน ถามคาถาม และตอบคาถามของคร ไมพดคยกนนอกเหนอจากทครสอน การยอมรบและปรบปรงแกไขงานสวนทผด ไดแก การนางานทผดมาแกไขใหถกตองดวยตนเอง 2. โปรดสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยนททานสอนแตละคนใน 1 สปดาหแลวประเมนวานกเรยนทาพฤตกรรมตาง ๆ ทแสดงถงความรบผดชอบในการเรยนมากนอย

เทาใด โดยขดเครองหมาย √ ในชองททานเหนสมควร

พฤตกรรม ความถ

ทกครง บางครง นาน ๆ ครง ไมเคย

1. สงงานทนเวลาทกาหนด

2. มความตงใจทจะสงงานตรงเวลา

3. ผดผอนเวลาสงงานเมอทางานไมเสรจ

4. ทางานทครมอบหมายครบทกขอไดทนเวลา

5. นางานอนมาทาขณะครสอน

6. ขดเขยนหรอเลนสงอนทไมเกยวกบการเรยน

7. พดคยกนเสยงดงขณะครสอน

8. หยอกลอกบเพอนขณะครสอน

9. ตงใจฟงครสอนทกครงทเขาเรยน

112

10. ซกถามครทกครงเมอไมเขาใจในบทเรยน

11. ปรบปรงแกไขงานทกครงททาผด

12. ทางานเปนระเบยบเรยบรอย

13. ทางานทครมอบหมายเองโดยไมลอกงานจาก เพอน

14. ทางานทไดรบมอบหมายดวยตนเองโดยไมตอง มผอนมาควบคมใหทางาน

15. มความกระตอรอรนทจะสงงานตรงเวลา

ลงชอ......................................ครผสงเกตพฤตกรรม (.................................................)

113

โปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน โปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน ทใชกบกลมทดลองตามวนและเวลาทกาหนดไว คอ จานวน 12 ครง เปน เวลา 5 สปดาหๆ ละ 3 ครงๆ ละ ประมาณ 60 นาท เวลา 15.00 น. - 16.00 น. ตงแตเดอน มกราคม – เดอน กมภาพนธ พ.ศ. 2553 โดยมโปแกรมการเขารวมกจกรรมกลม ดงน

ครงท 1 ปฐมนเทศ เรอง สวนทขาดหาย ครงท 2 ความเพยรพยายามในการเรยน เรอง โทษของการไมตรงตอเวลา ครงท 3 ความเพยรพยายามในการเรยน เรอง งานของพวกเรา ครงท 4 ความเพยรพยายามในการเรยน เรอง ทมเทใหทงใจ ครงท 5 เอาใจใสในการทางานตามทไดรบมอบหมาย เรอง เมอตองทาพลาด ครงท 6 เอาใจใสในการทางานตามทไดรบมอบหมาย เรอง คดดทาได ครงท 7 เอาใจใสในการทางานตามทไดรบมอบหมาย เรอง รวมมอรวมใจ ครงท 8 ความละเอยดรอบคอบในการทางาน เรอง วางแผนกอนอยาใจรอน ครงท 9 ความละเอยดรอบคอบในการทางาน เรอง คดใหดกอนทา ครงท 10 ปรบปรงแกไขผลงานทไดรบมอบหมาย เรอง ทาหนาทของตนหรอยง ครงท 11 ปรบปรงแกไขผลงานทไดรบมอบหมาย เรอง คาแนะนาของครผหวงด ครงท 12 ปจฉมนเทศ เรอง สญญาดวยใจ

114

โปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน

โปรแกรมกจกรรมกลม ครงท 1

หวขอ ปฐมนเทศ

ชอกจกรรม สวนทขาดหาย

วตถประสงค 1. เพอสรางสมพนธภาพระหวางผนากลมกบนกเรยนทเขารวมกจกรรมกลม 2. เพอใหนกเรยนยนด เตมใจ ในการเขารวมกจกรรมและเลนกจกรรมกลม 3. เพอสรางบรรยากาศทดภายในกลม 4. เพอทาความเขาใจรวมกนในเรองวตถประสงค กฎ ระเบยบ และประโยชนของการเขา รวมกจกรรมกลม

แนวคดสาคญ 1. สมพนธภาพทดระหวาสมาชกกลม กอใหเกดความเปนกนเอง ไวใจ และเชอใจ ในการ เขารวมกจกรรมกลม 2. สมาชกทมความยนดและเตมใจในการรวมกจกรรมกลม ทาใหกจกรรมดาเนนไปดวย ความเรยบรอย และมประสทธภาพ 3. บรรยากาศทดในกลม กอใหเกดความสบายใจ ไมมความกดดนในการเขารวมกจกรรม

กลม 4. ขอตกลงรวมกนของสมาชกกลม จะชวยกาหนด บทบาท หนาท ขอปฏบตทเปนอนหนง

อนเดยวกน ซงจะทาใหการเขารวมกจกรรมกลมดาเนนไปดวยความเรยบรอย

เทคนคทใช การเลนเกม

เวลา 60 นาท

อปกรณ 1. รปสตวแบงครง ประกอบดวย แมว ปลา ไก สนข กระรอก ลง จานวน 6 ค

2. ตารางการเขารวมกจกรรมกลม 15 ใบ 3. ใบสญญาการพฒนาพฤตกรรม 15 ใบ

115

วธดาเนนการ

ขนท 1 ขนนา (ฉนทะ) 1. ผนากลมกลาวทกทาย (ธรรมะสวสดนกเรยนทกคน) แนะนาตนเองสนทนาและซกถาม

นกเรยน แสดงถงความเอาใจใสนกเรยนทกคน เพอความเปนกนเองในการทจะทากจกรรมรวมกน รวมถงสงเกตทาทางความใสใจของนกเรยน ในกจกรรมทจะเกดขนพรอมทงอธบายกจกรรมทจะรวมกนปฏบตในครงน

2. ผนากลมอธบายและทาความเขาใจวธการเลนกจกรรม หลงจากนนแลวนากจกรรม ชอวา “สวนทขาดหาย” ใหนกเรยนเลนกจกรรม เพอสรางความคนเคยกนระหวางกลม

3. ผนากลมใหนกเรยนสรปกจกรรม โดยใหนกเรยนทบทวนเกยวกบกจกรรมทเลนวา เพราะอะไรจงทาใหนกเรยนสามารถหาคของตนเองและสมภาษณคของตนเองไดมาก และทหาคตวเองไดชาและสมภาษณคของตวเองไดนอย

4. ผนากลมเปดโอกาสใหนกเรยนซกถาม เพอความเขาใจปญหาตางๆ ของกจกรรมน

ขนท 2 ขนกจกรรม (ฉนทะ วรยะ และจตตะ) 1. นกเรยนนงเปนวงกลมเพอเตรยมเลนกจกรรม “สวนทขาดหาย” 2. ผนากลมใหนกเรยนจบฉลากรปภาพทเตรยมไวคนละ 1 แผน ทแตละรปจะแบงออกเปน

2 สวน จากนนใหนกเรยน ตามหาสวนทหายไป 3. เมอพบคของตนแลวใหแตละคถามชอ-นามสกล สงทชอบทาน เพอนทสนท วชาทชอบ

เรยน และสงทอยากจะเปนในอนาคต โดยใหถาม คาถามและจดจาใหไดมากทสด

ขนท 3 ขนวเคราะหและอภปราย (วมงสา) ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหในประเดนตอไปน

1. จากการเลนกจกรรมกลมทาใหเราไดเรยนรในเรองใดบาง เชน นกเรยนไดทาอะไรบาง ทาอยางไร ผลเปนอยางไร และอะไรททาใหนกเรยนจาไดเยอะ และอะไรททาใหนกเรยนจาไมไดเยอะ

2. นกเรยนจาขอมลเกยวกบเพอนทเปนคของตนเองไดมากนอยแคไหน เพราะอะไร

ขนท 4 ขนสรปและนาหลกการไปประยกตใช (วมงสา) 1. ผนากลมและนกเรยนชวยกนสรปพรอมชแจงวตถประสงคของกจกรรมทเลน 2. ผนากลมใหนกเรยนตงเปาหมายวา จะแกไขพฤตกรรมอะไร โดยพฤตกรรมทตองการ

แกไขนนสามารถทาใดมากนอยเพยงใด และพรอมทจะแกไขพฤตกรรมนนดวยความพอใจและเตมใจ

116

3. ผนากลมและนกเรยนรวมกนกาหนดกฎระเบยบในการเขารวมกจกรรมกลมพรอมชแจงรายละเอยดของกฎระเบยบทรวมกนกาหนดขนใหทราบอกครง และบอกถงประโยชนของการเขารวมกจกรรมกลมใหนกเรยนทราบ

4. ผนากลมแจกตารางการเขารวมกจกรรมกลม พรอมทงนดหมายการเขารวมกจกรรมกลมในครงตอไป

5. ผนากลมสรปเพมเตมพรอมทงเปดโอกาสใหนกเรยนซกถามทไมเขาใจในประเดนทชแจง

ขนท 5 ขนประเมนผล 1. สงเกตจากการรวมมอกนปฏบตกจกรรมของนกเรยน 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการอภปรายเกยวกบกจกรรมทเลนรวมกน

117

เอกสารคาสง

ใหนกเรยนจบฉลากรปภาพทผนากลมเตรยมไวคนละ 1 แผนทแตละรปจะแบงออกเปน 2 สวน จากนนใหนกเรยน ตามหาสวนทหายไป เมอพบคของตนแลวใหแตละคถามชอ-นามสกล สงทชอบทาน เพอนทสนท วชาทชอบเรยน และสงทอยากจะเปนในอนาคต โดยใหถาม คาถามและจดจาใหไดมากทสด ภายในเวลา 5 นาท เมอหมดเวลาแลวใหนกเรยนนงเปนรปวงกลมเหมอนเดมแลวผลดกนแนะนาคของตนเองใหเพอนไดรจกมากทสด

ตวอยางรปทใชในการจบค ดงน

118

ใบสญญาการพฒนาพฤตกรรม 1. ใหนกเรยนเขยนพฤตกรรมทนกเรยนขาดความรบผดชอบในการเรยนของตนเอง ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

2. ใหนกเรยนเขยนพฤตกรรมทตนเองสญญาวาตองการพฒนาในการเรยนของตนเองใหได ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

หนสญญาวาจะพฒนาพฤตกรรมนใหไดภายในชวงรวมกจกรรมน ชอผนากลม............................................... ชอนกเรยน.................................................

วนท.........../............./พ.ศ. .......... วนท.........../............/พ.ศ. .........

119

โปรแกรมกจกรรมกลม ครงท 2

หวขอ ความเพยรพยายามในการเรยน

ชอกจกรรม โทษของการไมตรงตอเวลา

วตถประสงค 1. เพอใหนกเรยนวเคราะหผลของการไมตรงตอเวลาในการเรยน 2. เพอใหนกเรยนไดตระหนกรถงความสาคญของความเพยรพยายามในการเรยน 3. เพอใหนกเรยนมความยนดในการปฏบตตนใหตรงตอเวลาในการเรยน 4. เพอใหนกเรยนรจกการประยกตหลกธรรมอทธบาท 4 มาใชในการเรยนของตนเอง

แนวคดสาคญ 1. การตรงตอเวลา หมายถง ถานกเรยนสงงานกอนเวลา ในเวลา และตามเวลาทกาหนด

แสดงถงความรบผดชอบในหนาทการเรยนของตน 2. ถานกเรยนตระหนกรถงความสาคญของความเพยร จะกอใหเกด ความตงใจและพยายาม

ทจะทางานใหเสรจทนเวลา 3. ความยนดในการปฏบตตนใหตรงตอเวลา ทาใหมความตงใจทางานทไดรบมอบหมายให

เสรจทนเวลา 4. การประยกตหลกธรรมอทธบาท 4 มาใชในการเรยน ทาใหงานทไดรบมอบหมายสาเรจ

ไดอยางมประสทธภาพ

เทคนคทใช สถานการณจาลอง

เวลา 60 นาท

อปกรณทใชในกจกรรม 1. เอกสารสถานการณจาลองเรอง “โทษของการไมตรงตอเวลา” 2. ใบความร เรอง “หลกธรรมอทธบาท 4” 3. ใบสรปกจกรรม 4. ใบงานเรอง “โทษของการไมตรงตอเวลา”

120

วธดาเนนการ ขนท 1 ขนนา (ฉนทะ)

1. ผนากลมกลาวทกทาย (ธรรมะสวสดนกเรยนทกคน) สนทนาและซกถามนกเรยน แสดงถงความเอาใจใสนกเรยนทกคน เพอความเปนกนเองในการทจะทากจกรรมรวมกน รวมถงสงเกตทาทางของนกเรยนดวยความใสใจ ในกจกรรมทจะเกดขนพรอมทงอธบายกจกรรมทจะรวมกนปฏบตในครงน

2. ผนากลมใหนกเรยนในแบงนกเรยนออกเปน 3 กลมๆ ละ 4 คน แลวใหอาสาสมครเปนตวแทนนกเรยนเพอแสดงบทบาทตามสถานการณทกาหนด

3. ผนากลมแจกเอกสารสถานการณจาลองใหแกนกเรยนทเปนตวแทนกลม เพอเลนตามบทบาททสมมตขน

4. ผนากลมแจกความรเรอง “หลกธรรมอทธบาท 4” ใหนกเรยนทกคน พรอมทงอธบายหลกธรรมอทธบาท 4 ใหนกเรยนทราบทละหวขอธรรม

5. ผนากลมชแจงรายละเอยด บทบาทหนาท ทนกเรยนตองปฏบตในการรวมกจกรรมครงน 6. ผนากลมเปดโอกาสใหนกเรยนซกถาม เพอความเขาใจปญหาตางๆ ของกจกรรมน

ขนท 2 ขนกจกรรม (ฉนทะ วรยะ และจตตะ) 1. ผนากลมแจกเอกสาร สถานการณจาลองเรอง “โทษของการไมตรงตอเวลา” ใหกบ

นกเรยน 2. ผนากลมใหนกเรยนแสดงตามสถานการณจาลองเรอง “โทษของการไมตรงตอเวลา”

ตามลาดบเหตการณทเตรยมไว สาหรบนกเรยนทไมไดแสดงใหสงเกตพฤตกรรมของตวละครทตวแทนนกเรยนแสดงบทบาท และสาเหตทเกดขน

ขนท 3 ขนวเคราะหและอภปราย (วมงสา) ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหในประเดนตอไปน

1. นกเรยนมความรสกอยางไรเมอทราบถงผลกระทบจากพฤตกรรมทไมตรงตอเวลาในการเรยน

2. นกเรยนจะนาหลกธรรมอทธบาท 4 ไปใชกบพฤตกรรมไมตรงตอเวลาในการเรยนไดอยางไร

3. ใหนกเรยนพจารณาถงสาเหตของพฤตกรรมการไมตรงตอเวลาในการเรยนของตนเองวา เกดจากอะไรบาง แลวบอกสาเหตของการทาใหไมตรงตอเวลาในการเรยนของตนเองใหมากทสด

4. ใหนกเรยนวเคราะหถงสาเหตของพฤตกรรมทไมตรงตอเวลาในการเรยนของตนเอง โดยผนากลมคอยแทรกหลกธรรมอทธบาท 4 เพอแกปญหาในการไมตรงตอเวลาในการเรยนเปนระยะตามความเหมาะสม

121

ขนท 4 ขนสรปและนาหลกการไปประยกตใช (วมงสา) 1. ผนากลมใหนกเรยนสรปสาเหตของพฤตกรรมไมตรงตอเวลาในการเรยนของตนเองทคย

กนมา 2. ผนากลมใหนกเรยนระบสาเหตททาใหตนเองไมตรงตอเวลาในการเรยน ทตองการแกไข

พฤตกรรมดงกลาว 3. ผนากลมสรปเพมเตมพรอมทงเปดโอกาสใหนกเรยนซกถามทไมเขาใจในประเดนทชแจง

ขนท 5 ขนประเมนผล 1. สงเกตจากการรวมมอกนปฏบตกจกรรมของนกเรยน 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการอภปรายภายในกลมตามใบงานสถานการณ

จาลองเรอง โทษของการไมตรงตอเวลา

122

สถานการณจาลองเรอง โทษของการไมตรงตอเวลา

ฉากท 1 ในหองเรยนตอนเชา ครประจาชนประถมศกษาปท 3 เขามานดหมายใหนกเรยนท

จะไปแขงขนตอบปญหาธรรมมะในระดบชนประถมศกษาตอนตน ในงานวนสปดาหวชาการทโรงเรยนวดชโนรสจดขน หวหนาหอง : นกเรยนทาความเคารพ เพอนๆ : สวสดครบ / สวสดคะ คณคร คร : สวสดนกเรยน วนนครจงขอนดหมายนกเรยนทจะไปสอบแขงขนตอบปญหา

ธรรมมะในระดบชนประถมศกษาตอนตน ในงานวนสปดาหวชาการทโรงเรยน วดชโนรสจดขน คนทจะไปแขงขนม 2 คน คอ สนยและอนนต ขอใหทง 2 คน มาพรอมกนทโรงเรยนกอนเวลา 07.30 น. และขอใหมาตรงเวลานดหมายดวย เพราะถาเรามาชาเดยวจะไปไมทนเวลาการแขงขน และอาจจะไมไดแขงขนดวย นะครบ ถาเขาใจแลวกเตรยมตวเรยนวชาตอไปไดแลว

ครเดนออกจากหอง แนนและบ กนงคยกนและพดกนเรองสนย แนน : นบ ฉนวาพรงนนะ สนยคงมาไมทนแนๆ เลย เพราะนดกนมาทางานทไรก

มาสายทกท ฉนไมอยากใหอยในกลมดวยแลว บ : แตเขาเกงน เรองวชาการเขารแทบทกเรอง แนน : โอย...เกงอยางนแตไมตรงเวลากไมมใครอยากรวมงานดวยหรอกนะ ถอวาตวเอง

เกง กเลยคดวาตวเองมความสาคญมาก ทกคนจะตองรอเขา พรงนเขาจะมา ทนหรอเปลา ยงเปนตอนเชาดวย ฉนวานายสนยมาไมทนหรอก คอยดส

ในเยนวนนนครไดกาซบสนยวาพรงนตองมาแตเชานะ และตอนเยนไดโทรไปบอกผปกครองวาใหเตอนสนยดวยวาพรงนใหรบมาแตเชาเพราะวาตองไปแขงขนตอบปญหาธรรมะ

ฉากท 2 ในวนรงขนตอนเชาผปกครองไดใหสนยรบไปโรงเรยนแตเชา แตในขณะทสนยเดน

มาโรงเรยน และเดนคยกบจอย สนย : จอยเธอจะไปงานสปดาหวชาการทโรงเรยนวดชโนรสไหม จอย : เราไมไปหรอกเพราะเรามงานทตองทาคางอย นเธอตองไปตอบปญหาไมใช

หรอ ครนด 07.30 น. ไมใชหรอ ทาไมไมรบไปละเดยวสายนะ สนย : ใช เราจะไปแขงขนตอบปญหา เรองสายนะไมเปนไรหรอก ครและเพอนๆ

ตองรอเราอยแลวแหละ เพราะฉนเปนคนเกงนนา เปนตวสาคญของทมดวย

123

จอย : ทาเปนพดดไปเถอะ แลวจะเสยใจ เดนเรวๆ ส มวชาอยนนแหละ จะเจดโมงครง แลวนะ

สนย : ทาไมละ เราจะเดนของเราอยางน แลวใครจะทาอะไรเรา

ฉากท 3 ทโรงเรยน ครกาลงชลมนกบการตามหาตวสนยอย ครกาลงคยกบหนง

คร : อนนต เธอเหนสนยไหม (ครทาทางรบรอน) อนนต : ยงไมเหนครบคร แตเขากมาสายเปนประจาอยแลวครบ ทกคนรหมดแลวกไมมใคร

ชอบเลยทเขามาไมตรงตอเวลา คร : ครกไดกาซบเขาแลวนนาและกใหผปกครองเตอนอกดวย งานนสาคญนะ เปนการ

สรางชอเสยงใหแกโรงเรยนดวย ไมใชงานนดหมายธรรมดา หนงไปบอกบใหไป แทนสนยกอนถาเขามาถงใหครพาเขาตามไปทหลงนะ

อนนต : ครบคร ครและนกเรยนออกเดนทางไปตอบปญหาทโรงเรยนวดชโนรสกอนทสนยจะมาถง

เมอทกคนไปหมดแลวสนยกมาถงโรงเรยนและถามเพอนวา เพอนทจะไปตอบปญหาไปหรอยง สนย : คณครและหนงไปหรอยง (ทาทางตกใจ) เพอนๆ : ไปแลว ครบอกวาถาเธอมาถงใหไปบอกครคนอนแลวใหครพาตามไปทโรงเรยน

วดชโนรสเลย

ฉากท 4 เมอครพาสนยไปถงกเลยเวลาเขาไปตอบปญหา ทาใหถกตดสทธในการตอบปญหา เมอการ

แขงขนสนสดลงครและเพอนๆ กออกมาพบสนยนงรอย สนย : ชนะไหมครบ เพอนๆ : ไดท 3 เปนเพราะเธอมาสายแทๆ เลย สนย : เราเสยใจททาใหทกคนผดหวงใจตวเรา ตอไปเราจะไมทาตวอยางนอกแลว

คณครครบผมขอโทษครบ (ทาทาจะรองไห) คร : ไมเปนไรหรอก การแขงขนยงมอก ขอใหเธอสานกไดและยอมปรบปรงตวเอง

ครกพอใจแลวหละ สนย : ครบ ขอบคณครบครทไมโกรธผม ตอไปผมจะปรบปรงตวเองครบ

124

ใบความร เรอง “หลกธรรมอทธบาท 4”1 *****************

อทธบาท หมายถง หลกธรรมทสงเสรมใหผนาไปปฏบตประสบความสาเรจในสงทตนเองปรารถนา เชน ประสบความสาเรจในการเรยน การทางาน เปนตน ม 4 ประการ คอ

1. ฉนทะ หมายถง ความพอใจกบการเรยนหรองานทไดรบมอบหมาย ตงใจฟงครสอนดวยความเอาใจใส ตงใจทางานทครมอบหมาย รจกสรางแรงกระตนใหตนเองหรอมกาลงใจ มความพอใจและมความชอบใจในสงทเรยน

2. วรยะ หมายถง มความเพยรพยายาม มความมานะบากบนทจะทาหนาทของตน คอ มความเพยรพยามยามมความตงใจเรยน ไมวาวชาทเรยนจะมความยากแตกยอทอตอสงทเรยน มความทมเททงกายและใจ

3. จตตะ หมายถง มใจจดจอและเอาใจใสอยกบการเรยนไมละทง มใจตงมนในการเรยนของตน หรอทเรยกวา ไมละทงการเรยนกลางครน ไมเกดความเบอหนายกลางครน มจตใจตงมนอยกบการเรยนของตนเองมากกวาทจะทาสงอน

4. วมงสา หมายถง หมนตรวจสอบ พจารณา ไตรตรองในการเรยนหรองานทไดร บมอบหมาย เมอประสบปญหาในการเรยนกพจารณา ไตรตรองถงเหตและผลของการเรยนนน พรอมทงแกไขใหปญหานนหายไปดวยความเรยบรอยและรวดเรวไดดวยตนเองหรอคาแนะนาของคร

1 (อางองมาจาก)

พระพรหมคณาภรณ, (ป.อ. ปยตโต). (2550). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม. พมพรวมเลม 3 ภาค ครงท 15. กรงเทพฯ : สานกพมพจนทรเพญ.

125

ใบงาน เรอง โทษของการไมตรงเวลา

คาอธบาย ใหนกเรยนตอบคาถามตอไปน

1. ผลจากการกระทาของ สนย ทาใหไดเกดผลอยางไร ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................2. เพราะเหตใด สนย จงมาชากวาเวลานดหมาย ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3. นกเรยนคดวาควรปฏบตอยาง สนย หรอไม เพราะเหตใด ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

4. ผลเสยของการไมมความเพยรพยายามในการเรยนเปนอยางไร ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................5. โทษของการขาดความเพยรพยายาม ตอตนเอง.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ตอสวนรวม.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6. วธการททาใหตนเองมความเพยรพยามยามควรมการปฏบตอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

กลม..................................... วนท.........../............/พ.ศ..........

126

ใบสรปกจกรรม

1. ผลดของการมความเพยรพยามยาม คอ ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ผลเสยของการขาดความเพยรพยามยา คอ................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2. การมความเพยรพยามยาในหนาทนกเรยนสามารถทาไดหรอไม ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... และมการปฏบตอยางไร............................................................................................................. ..................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3. นกเรยนจะนาหลกธรรมอทธบาท 4 มาประยกตใชในการมความเพยรพยายามอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

ชอนกเรยน..............................................

วนท.........../................/พศ..........

127

โปรแกรมกจกรรมกลม ครงท 3

หวขอ ความเพยรพยายามในการเรยน

ชอกจกรรม งานของพวกเรา

วตถประสงค 1. เพอใหนกเรยนเหนคณคาและความสาคญของการทางานรวมกนเปนกลม

2. เพอใหนกเรยนมความพยายามในการทางานเปนกลม 3. เพอใหนกเรยนมความพอใจและรจกวางแผนรวมกนกอนทางานกลมรวมกน

แนวคดสาคญ 1. ถานกเรยนเหนความสาคญของการทางานกลม จะกอใหเกด ความตงใจ อยากมสวนรวม

ในการทางานกลมทตนเองรบผดชอบใหสาเรจ 2. นกเรยนมความพยายาม ทาใหทกคนในกลมรวมไดมอกนอยางเตมท ไมยอทอ 3. การรจกวางแผนภายในกลม ทาใหการทางานเปนไปตามระบบ สะดวก รวดเรว และม ประสทธภาพ

เทคนคทใช การเลนเกม

เวลา 60 นาท

อปกรณทใชในกจกรรม 1. ไมตะเกยบ 30 อน 2. หลอด 150 อน 3. กระดาษหนงสอพมพ 9 เลม 4. หนงยาง 100 วง 5. นกหวด 1 อน

6. ใบงาน เรอง งานของพวกเรา 3 ใบ 7. ใบสรปกจกรรม เรอง งานของพวกเรา 15 ใบ 8. เอกสารคาสง เรอง งานของพวกเรา 1 ใบ

128

วธดาเนนการ

ขนท 1 ขนนา (ฉนทะ) 1. ผนากลมกลาวทกทาย (ธรรมะสวสดนกเรยนทกคน) สนทนาและซกถามนกเรยน แสดง

ถงความเอาใจใสนกเรยนทกคน เพอความเปนกนเองในการทจะทากจกรรมรวมกน รวมถงสงเกตทาทางความใสใจของนกเรยน ในกจกรรมทจะเกดขนพรอมทงอธบายกจกรรมทจะรวมกนปฏบตในครงน

2. ผนากลมใหนกเรยนจบหมายเลขเพอแบงนกเรยนออกเปน 3 กลมๆ ละ 4 คน เพอทากจกรรมกลมรวมกน

3. ผนากลมชแจงรายละเอยดและกตกาในการเลนเกม “งานของพวกเรา” พรอมทงแจกใบความรเรอง “หลกธรรมอทธบาท 4” ใหนกเรยนทกคน แลวชแจงใบความรหลกธรรมอทธบาท 4 ในการนามาใชเพอใหเกดความเพยรพยายามในการเรยน และนามาใชในการทางานกลมใหประสบผลสาเรจไดอยางไร

4. ผนากลมเปดโอกาสใหนกเรยนซกถาม เพอความเขาใจปญหาตางๆ ของกจกรรมน

ขนท 2 ขนกจกรรม (ฉนทะ วรยะ และจตตะ) 1. ผนากลมใหนกเรยนแตละกลมเลนเกม “งานของพวกเรา” ชวยกนดวยอปกรณทเตรยมไว

ให โดยใหเวลา 10 นาท 2. ใหนกเรยนสงตวแทนมารบอปกรณทตรยมไวให 3. ใหแตละกลมนาเสนอผลงานของกลม

ขนท 3 ขนวเคราะหและอภปราย (วมงสา) ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหในประเดนตอไปน

1. ผนากลมใหนกเรยนพจารณาถงสาเหตของการทางานกลมรวมกนวา การทางานของสมาชกในกลมเปนอยางไรบาง แลวใหนกเรยนบอกปญหาในการทางานกลมของตนเองวาเกดจากอะไรบาง แลวบอกปญหาของตนเองทเกดจาการทางานกลมมาใหมากทสด

2. ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหถงสาเหตของปญหาทเกดจากการทางานกลมของแตละกลม และปญหาของนกเรยนแตละคนทพบปญหาของตนเองในการทางานกลม โดยผนากลมคอยแทรกหลกธรรมอทธบาท 4 เพอแกปญหาในการทางานกลมของแตละคนเปนระยะตามความเหมาะสม

3. นกเรยนจะนาหลกธรรมอทธบาท 4 ไปใชกบการสรางความสามคคในการทางานกลมอยางไร และจะนาไปปรบพฤตกรรมของตนเองในการทางานกลมอยางไร

129

ขนท 4 ขนสรปและนาหลกการไปประยกตใช (วมงสา) 1. ผนากลมใหนกเรยนสรปสาเหตของการขาดความสามคคและการขาดการวางแผนกอน

ทางานทพดคยกนมา 2. ผนากลมใหนกเรยนระบสาเหตททาใหตนไมสามารถทางานกลมสาเรจได พรอมทง

ขอบกพรองของตนเองทตองการแกไขพฤตกรรมดงกลาว 3. ผนากลมใหนกเรยนตงเปาหมายวา จะแกไขพฤตกรรมอะไร โดยพฤตกรรมทตองการ

แกไขนนสามารถทาใดมากนอยเพยงใด และพรอมทจะแกไขพฤตกรรมนนดวยความพอใจและเตมใจ

4. ผนากลมสรปเพมเตมพรอมทงเปดโอกาสใหนกเรยนซกถามทไมเขาใจในประเดนทชแจง

ขนท 5 ขนประเมนผล 1. สงเกตจากการรวมมอกนปฏบตกจกรรมของนกเรยน 2. ผลงานของนกเรยน 3. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการอภปรายภายในกลมเกยวกบเรองทนกเรยน

ชวยกนทางานภายในกลมไดสาเรจหรอไมอยางไร เพราะอะไร

130

เอกสารคาสง เรอง งานของพวกเรา

ใหนกเรยนภายในกลมรวมกนสรางหอคอยใหสมบรณทสด สงทสด และแขงแรงทสด จากอปกรณทมอย ภายในเวลา 20 นาท พรอมนาเสนอผลงาน พรอมทงนาเสนอผลงานของกลม และอธบายขนตอนการทาตงแตจดเรมตน จนถงจดสดทาย อปกรณทใชประดษฐชนงาน 1. ไมตะเกยบ 2. หลอด 3. กระดาษหนงสอพมพ 4. หนงยาง

131

ใบงาน เรอง งานของพวกเรา

คาอธบาย ใหนกเรยนตอบคาถามตอไปน

1. ปญหาและอปสรรคในการทางานครงนคออะไร........................................................................... ..................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... 2. นกเรยนใชวธการใดจงสามารถชนะอปสรรคในครงนได และมการทาอยางไร............................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3. นกเรยนคดวาสงทสาคญ ททาใหงานประสบผลสาเรจ มอะไรบาง ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 4. นกเรยนคดวาการนาหลกอทธบาท 4 ดานมความเพยรพยายาม ไมยอทอตออปสรรค สามารถนาไปใชกบกจกรรมการเรยนไดอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 4. นกเรยนมสวนรวมรบผดชอบในการเลนเกมครงนในดานใดบาง และทาอยางไร ตอไปน 1. ชวยวางแผน........................................................................................................................... 2. ชวยเหลอซงกนและกน............................................................................................................

กลม........................................ วนท.........../............./พ.ศ.........

132

ใบสรปกจกรรม

เรอง งานของพวกเรา

1. ผลดของการมความเพยรพยายาม คอ........................................................................................ ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ผลเสยของการขาดความเพยรพยายาม คอ................................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2. การมความเพยรพยายามในการเรยนนกเรยนสามารถทาไดหรอไม ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... และมการปฏบตอยางไร............................................................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3. นกเรยนจะนาหลกธรรมอทธบาท 4 มาประยกตใชในการมความเพยรพยายามอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

ชอนกเรยน.............................................. วนท.........../................/พ.ศ..........

133

โปรแกรมกจกรรมกลม ครงท 4

หวขอ ความเพยรพยายามในการเรยน

ชอกจกรรม ทมเทใหทงใจ

วตถประสงค 1. เพอใหนกเรยนรถงความสาคญของความสาเรจจากการขยนทมเทใหกบการทางาน 2. เพอใหนกเรยนมความพงพอใจและเพยรพยามทจะทางานใหสาเรจทจะทางานใหสาเรจ 3. เพอใหนกเรยนรจกเอาใจใสในการทางาน พรอมทจะนางานไปแกไขใหสมบรณยงขน

แนวคดสาคญ 1. การทมเทใหการทางาน แสดงถงการมมความเพยร ทาใหผลงานมประสทธภาพ 2. ถามความพงพอใจในงาน สงผลใหมความตงและมความเพยรพยายาม ทาใหงานสาเรจเรว 3. การเอาใจใสและแกไขงาน ทาใหงานททามคณภาพ และประสทธภาพ

เทคนคทใช กรณตวอยาง

เวลา 60 นาท

อปกรณ 1. เอกสารกรณตวอยางเรอง “ทมเทใหทงใจ” 2. ใบงาน เรอง “ทมเทใหทงใจ” 3. ใบสรปกจกรรม เรอง “ทมเทใหทงใจ”

วธดาเนนการ

ขนท 1 ขนนา (ฉนทะ) 1. ผนากลมกลาวทกทาย (ธรรมะสวสดนกเรยนทกคน) สนทนาและซกถามนกเรยน แสดง

ถงความเอาใจใสนกเรยนทกคน เพอความเปนกนเองในการทจะทากจกรรมรวมกน รวมถงสงเกตทาทางความใสใจของนกเรยน ในกจกรรมทจะเกดขนพรอมทงอธบายกจกรรมทจะรวมกนปฏบตในครงน

2. ผนากลมแบงนกเรยนออกเปน 3 กลมๆ ละ 4 คน เพอทากจกรรมกลมรวมกน 3. ผนากลมชแจงรายละเอยดในใบความรกรณตวอยาง เรอง “ทมเทใหทงใจ” พรอมทงแจก

ใบความรเรอง “หลกธรรมอทธบาท 4” ใหนกเรยนทกคน แลวชแจงใบความรหลกธรรมอทธบาท 4

134

ในการนามาใชเพอใหเกดความเพยรพยายามในการเรยน และนามาใชเพอทมเทความสามารถในการทางานใหประสบผลสาเรจไดอยางไร

4. ผนากลมเปดโอกาสใหนกเรยนซกถาม เพอความเขาใจปญหาตางๆ ของกจกรรมน

ขนท 2 ขนกจกรรม (ฉนทะ วรยะ และจตตะ) 1. ผนากลมใหนกเรยนแตละกลมมารบเอกสารใบความรกรณตวอยางเรอง “ทมเทใหทงใจ” 2. ผนากลมใหนกเรยนแตละกลมรวมกนตอบคาถามลงในใบงาน

ขนท 3 ขนวเคราะหและอภปราย (วมงสา) ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหในประเดนตอไปน

1. ใหนกเรยนพจารณาถงสาเหตของการทางานวาทผานมางานทไดรบมอบหมายประสบผลสาเรจหรอไม เกดจากอะไร แลวบอกปญหาของตนเองทเกดขนมาใหมากทสด

2. ใหนกเรยนวเคราะหถงสาเหตของปญหาทเกดจากการทางานทไดรบมอบหมายของตนเองวาเปนอยางไร โดยผนากลมคอยแทรกหลกธรรมอทธบาท 4 เพอแกปญหาในการทางานทไดรบมอบหมายของแตละคนเปนระยะตามความเหมาะสม

3. นกเรยนจะนาหลกธรรมอทธบาท 4 ไปใชกบการทางานทตนเองไดรบมอบหมายไดอยางไร

ขนท 4 ขนสรปและนาหลกการไปประยกตใช (วมงสา) 1. ผนากลมใหนกเรยนสรปสาเหตของการประสบผลสาเรจในการเรยนดวยการตงใจทางาน

ตามทไดรบมอบหมาย อยางทพดคยกนมา 2. ผนากลมใหนกเรยนระบสาเหตททาใหตนไมสามารถทางานใหสาเรจได พรอมทง

ขอบกพรองของตนเองทตองการแกไขพฤตกรรมดงกลาว 3. ผนากลมใหนกเรยนตงเปาหมายวา จะแกไขพฤตกรรมอะไร โดยพฤตกรรมทตองการ

แกไขนนสามารถทาใดมากนอยเพยงใด และพรอมทจะแกไขพฤตกรรมนนดวยความพอใจและเตมใจ

4. ผนากลมสรปเพมเตมพรอมทงเปดโอกาสใหนกเรยนซกถามทไมเขาใจในประเดนทชแจง

ขนท 5 ขนประเมนผล 1. สงเกตจากการรวมมอกนปฏบตกจกรรมของนกเรยน 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการอภปรายภายในกลมเกยวกบเรองทนกเรยน

ชวยกนทางานภายในกลมไดสาเรจหรอไมอยางไร เพราะอะไร

135

กรณตวอยางเรอง “ทมเทใหทงใจ”1

เสอเปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 เปนคนทมนสยรอบคอบการทางาน มความขยนและทางานดวยความตงใจตลอดเวลา ไมวาจะเปนเรองการเรยนและงานบาน ทกเยนหลงเลกเรยนแลว เสอกจะรบกลบบาน วนไหนมการบานเสอกจะรบทาดวยความตงใจใหเสรจกอนแลวคอยออกไปเลนหรอดทว ถามงานนดหมายใหทางานกลม เสอกจะรบมารอเพอน ขณะทรอนนถาเสอรหนาทวาตนเองตองทาอะไรบางเสอกจะทารอเพอน โดยไมตองรอใหเพอนมาถงกอนแลวคอยทา เสอเปนนกเรยนทเรยนเกงและชอบเรยนวชาศลปะมาก เวลาเรยนวชาศลปะ เสอจะตงใหเตมท ไมเฉพาะวชาศลปะวชาเดยวเทานนทเสอตงใจ เสอจะตงใจเรยนในทกวชาทเรยน วนหนง ครใหนกเรยนวาดรปในหวขอ “ในหลวงของขาพเจา” พรอมทงใหละบายสใหสวยงาม โดยจะมการประกวดภาพระบายสในครงนดวย ถาภาพวาดของใครไดรบคดเลอกกจะไดเปนตวแทนของโรงเรยนสงเขาประกวดในระดบตอไป และตองทาใหเสรจในชวโมงนดวย เมอหมดเวลาครกจะเกบงานทนท ใครทวาดสวยแตงานไมเสรจกจะหมดสทธในการไดรบการคดเลอกเหมอนกน เพราะในการประกวดจรงเขากจะมการกาหนดเวลาในการวาดดวย เมอทราบลายละเอยดแลวเสอกเรมลงมอวาดภาพทนท เสอตงใจทางานชนนเปนพเศษ และไมสนใจเพอทมาชวนคยขณะทางาน เพราะเพอนบางคนกจะชวนเพอคยแลวไมยอมทางานของตนเอง เสอจงไมสนใจเพราะคดวาถาไปสนใจแตเพอคยตนเองกจะเสยสมาธในการวาดภาพ จงตงใจวาดภาพอยางเตมท พอหมดเวลาครกใหนกเรยนสงงาน งานของเพอนๆ บางคนกทางานไมเสรจ บางคนกเสรจแตไมสวยเพราะทารบเกนไป มภาพของเสอคนเดยวทวาดสวยและใชเวลาไดอยางพอด ครจงยกตวอยางเสอใหเพอนๆ ฟงวา เสอเปนตวอยางทดในการทางาน เปนคนทมความเพยรพยายามทจะทางานของตนใหเสรจทนเวลา เปนคนมความรอบคอบในการทางาน เพราะเสอเปนคนทมความขยนในการฝกตนเองอยบอยๆ เมอโตขนจะเปนคนทมคณภาพ และขอใหนกเรยนนาไปเปนแบบอยาง ครจงหนกเรยนปรบมอชมเสอ และจะสงภาพของเสอเขาประกวดตอไป

1 (ปรบปรงมาจาก)

คานง อยเลศ. (2541) ผลการใชกจกรรมกลมทมตอความรบผดชอบดานการเรยนของนกเรยนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนวดเศวตฉตร เขตคลองสาน กรงเทพฯ. ปรญญานพนธ กศ.ม.(จตวทยาการแนะแนว).กรงเทพฯ :

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. อดสาเนา. คนงนจ พมพวง. (2546). การใชกจกรรมกลมเพอพฒนาความรบผดชอบของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2

โรงเรยนศกษาสงเคราะหเพชรบร จงหวดเพชรบร. ปรญญานพนธ ศศ.ม. (จตวทยาชมชน). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร. อดสาเนา.

136

ใบงาน เรอง ทมเทใหทงใจ

คาอธบาย ใหนกเรยนตอบคาถามตอไปน

1. ลกษณะการทางานของ เสอ เปนอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2. จากการกระทาของ เสอ ทาใหไดรบผลอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................3. นกเรยนคดวาควรปฏบตอยางไรถงจะมผลงานทดเหมอน เสอ ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 4. นกเรยนคดวาการกระทาใดของ เสอ ทแสดงใหเหนวาใชหลกอทธบาท 4 ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 5. การกระทาของ เสอ บงบอกถงการใชหลกธรรมอทธบาท 4 ในแตขออยางไร 1. ฉนทะ.................................................................................................................................... 2. วร........................................................................................................................................ 3. จตตะ..................................................................................................................................... 4. วมงสา................................................................................................................................... 6. วธการทจะทาใหเปนคนตงใจและทมเทใหกบการทางานควรปฏบตอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

กลม............................................ วนท.........../................/พ.ศ.........

137

ใบสรปกจกรรม

เรอง ทมเทใหทงใจ

1. ผลดของการตงใจและทมเทใหกบการทางาน คอ........................................................................ ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ผลเสยของการไมตงใจและไมทมเทใหกบการทางาน คอ............................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2. การตงใจและทมเทใหกบการทางานนกเรยนสามารถทาไดหรอไม............................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... และมการปฏบตอยางไร............................................................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

ชอนกเรยน.............................................. วนท.........../................/พ.ศ..........

138

โปรแกรมกจกรรมกลม ครงท 5

หวขอ เอาใจใสในการทางานตามทไดรบมอบหมาย

ชอกจกรรม เมอตองทาพลาด

วตถประสงค 1. เพอใหนกเรยนฝกความรบผดชอบในการเรยนและเอาใจใสตองานทไดรบมอบหมาย 2. เพอใหนกเรยนฝกเอาใจใสและเพยรพยายามทจะทาตามหนาทของตนทไดรบมอบหมาย 3. เพอใหนกเรยนฝกไตรตรองถงหนาทของตนตามทไดรบมอบหมาย 4. เพอใหนกเรยนฝกทบทวนในความผดพลาดและนาไปปรบปรงแกไขตามหนาทของตน

แนวคดสาคญ 1. การฝกการเอาใจใส และความเพยรพยายาม กอใหเกดประสบการในการณในการ รบผดชอบในหนาทของตน 2. การฝกไตรตรองและทบทวนงาน กอใหเกด ประสบการณในการตรวจสอบหาสวนท ผดพลาดของงาน ตรวจสอบความเรยบรอยกอนสงงาน

เทคนคทใช บทบาทสมมต

เวลา 60 นาท

อปกรณ 1. เอกสารบทบาทสมมตเรอง “เมอตองทาพลาด” 2. ใบงานเรอง “เมอตองทาพลาด” 3. ใบสรปกจกรรม เรอง “เมอตองทาพลาด”

วธดาเนนการ

ขนท 1 ขนนา (ฉนทะ) 1. ผนากลมกลาวทกทาย (ธรรมะสวสดนกเรยนทกคน) สนทนาและซกถามนกเรยน แสดง

ถงความเอาใจใสนกเรยนทกคน เพอความเปนกนเองในการทจะทากจกรรมรวมกน รวมถงสงเกตทาทางความใสใจของนกเรยน ในกจกรรมทจะเกดขนพรอมทงอธบายกจกรรมทจะรวมกนปฏบตในครงน

2. ผนากลมใหนกเรยนในแบงนกเรยนออกเปน 3 กลมๆ ละ 4 คน แลวใหตวแทนนกเรยนทยงไมเคยแสดงออกมาแสดงบทบาทตามสถานการณทกาหนด

139

3. ผนากลมชแจงรายละเอยดในการเลนบทบาทสมมต ใหนกเรยนเขาใจกอนทจะแสดง พรอมทงชแจงใบความรหลกธรรมอทธบาท 4 ในการนามาใชเพอใหเกดความเอาใจใสในการเรยน และแกปญหาในดานของการทางานผดพลาดไดอยางไร

4. ผนากลมเปดโอกาสใหนกเรยนซกถาม เพอความเขาใจในปญหาตางๆ ของกจกรรมน

ขนท 2 ขนกจกรรม (ฉนทะ วรยะ และจตตะ) 1. ผนากลมแจกเอกสาร บทบาทสมมตเรอง “เมอตองทาพลาด” ใหกบนกเรยน 2. ผนากลมใหนกเรยนแสดงตามบทบาทสมมตเรอง “เมอตองทาพลาด” ตามลาดบ

เหตการณทเตรยมไว สาหรบนกเรยนทไมไดแสดงใหสงเกตพฤตกรรมของตวละครทตวแทนนกเรยนแสดงบทบาท และสาเหตทเกดขนจากการทาผดพลาด

ขนท 3 ขนวเคราะหและอภปราย (วมงสา) ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหในประเดนตอไปน

1. ผนากลมใหนกเรยนพจารณาถงสาเหตของพฤตกรรมการทางานทไดรบมอบหมายผดพลาดในการเรยนของตนเองวา เกดจากอะไรบาง แลวบอกสาเหตของการทาใหทางานทไดรบมอบหมายผดพลาดในการเรยนของตนเองใหมากทสด

2. ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหถงสาเหตของพฤตกรรมททางานทไดร บมอบหมายผดพลาดในการเรยนของตนเอง โดยผนากลมคอยแทรกหลกธรรมอทธบาท 4 เพอแกปญหาในการทางานทไดรบมอบหมายผดพลาดเปนระยะตามความเหมาะสม

3. นกเรยนจะนาหลกธรรมอทธบาท 4 ไปใชกบพฤตกรรมททาใหทางานผดพลาดในงานทไดรบมอบหมายในการเรยนไดอยางไร

ขนท 4 ขนสรปและนาหลกการไปประยกตใช (วมงสา) 1. ผนากลมใหนกเรยนสรปสาเหตของพฤตกรรมททาใหทางานผดพลาดในงานทไดรบ

มอบหมายในการเรยนของตนเองทคยกนมา 2. ผนากลมใหนกเรยนระบสาเหตททาใหตนเองทางานผดพลาดในงานทไดรบมอบหมายใน

การเรยน ทตองการแกไขพฤตกรรมดงกลาว 3. ผนากลมใหนกเรยนตงเปาหมายวา จะแกไขพฤตกรรมอะไร โดยพฤตกรรมทตองการ

แกไขนนสามารถทาใดมากนอยเพยงใด และพรอมทจะแกไขพฤตกรรมนนดวยความพอใจและเตมใจ

4. ผนากลมสรปเพมเตมพรอมทงเปดโอกาสใหนกเรยนซกถามทไมเขาใจในประเดนทชแจง

140

ขนท 5 ขนประเมนผล 1. สงเกตจากการรวมมอกนปฏบตกจกรรมของนกเรยน 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการอภปรายภายในกลมตามใบงานบทบาทสมมต

เรอง เมอตองทาพลาด

141

บทบาทสมมต เรอง เมอตองทาพลาด

เชาวนหนงหนาเสาธง ผอานวยการโรงเรยนวดประด (พวงอทศ) ไดประกาศใหนกเรยนทราบหนาเสาธงวา วนไหวครทจะถงน จะมการประกวดพานไหวครดวย จงขอใหนกเรยนแตละหองจดพานเพอประกวด

หวหนาหอง : นกเรยนทาความเคารพ เพอนๆ : สวสดครบ / สวสดคะ คณคร คร : สวสดนกเรยนทกคน เมอเชานกเรยนไดยนแลวใชไหมวา ผอานวยการประกาศ

วาจะมการประกวดพานไหวครดวย นกเรยน : ไดยนครบ / ไดยนคะ คร : ถาอยางนน พวกเธอกประชมกนนะวา ใครจะทาหนาทจะรบผดชอบอะไร นกเรยน : ครบ / คะ คณคร

เมอครออกจาหอง หวหนาหองกประชมแบงหนาทใหนกเรยนแตละคนรบผดชอบ หวหนาหอง : เอาหละหนาททจะตองทากรแลว ใครจะรบทาหนาทอะไรบาง มาย : เราจะไปซอดอกไม กบขนน แซน และจน ตอง : เราอยใกลวด เราจะไปยมพานทวดมาใหเอง ขนน : มนจะดหรอ ใหนายไปยมพานเดยวกลมอกหรอก แซน : จรงดวย........ถานายลมแลวจะทายงไงละ จน : เราวาใหคนอนไปดกวา ตอง : เอาเหอะนา เราสญญาวาจะไมลมเดดขาด ไวใจเราได หวหนาหอง : เอาเหอะ..ใหตองไปยมกอแลวกน..เชอใจเขาหนอย เพอนๆ : กได...ถาอยางนนใหตองรบผดชอบกแลวกน..แตอยาลมนะ ตอง : เราดใจมากเลยนะทเพอนๆ ไวใจเรา เมอตกลงแบงหนาทเสรจแลว ทกคนกแยกยายกนไปทาตามหนาทของตนเองทไดรบผดชอบนน สวนตองกไดไปยมพานทวด เพอไดพานแลวกเดนทางกลบโรงเรยน และไดเหนนดกาลงเลนฟตบอลกบเพอนๆ อย นด : ตอง..จะรบไปไหนหรอ..มาเลนฟตบอลดวยกนกอนส ตอง : (ตองคดวาเพอนคงยงไมกลบ.จงตอบวา)..ไดส

ขณะเดยวกน เพอนคนอนๆ กกลบมาถงโรงเรยนกนหมดแลว และเตรยมอปกรณรอ แต ตองยงไมกลบ หวหนาจงถามเพอนๆ หวหนาหอง : มใครเหนตองบางไหม..กลบมาหรอยง เพอนๆ : ยงไมมใครเหนเลย

142

หวหนาหอง : เอ..ทาไมยงไมกลบ..รวาแวะเขาบาน..มาชาอยางนเดยวงานกไมเสรจหรอก มาย : เราไปตามกนไหม... หวหนาหอง : ถาอยางนนเราไปตามกน ขนน : หวหนา....นนไง..ตองกาลงเลนฟตบอลอยนน หวหนาหอง : ตอง.! พานทใหไปยมอยไหน.? ตอง : (ตองตกใจรบวงไปทพาน)...อาวเราวางพานไวตรงนน แลวพานหายไปไหนแลว

ละ..ทาไงดละเปนพานใบสดทายแลวดวย...

เพอนๆ ทงหมดพากนโกรธมาก..จงพากนกลบโรงเรยน หวหนาหอง : แลวจะทายงไงดละทน...ไมมพาน งานกไมไดทา ครดแนเลย ตอง : เราขอโทษเพอนๆ นะ...ททาพานหาย เราจะไปสารภาพความจรงกบครเอง หวหนาหอง : ไมไดหรอก เราอยหองเดยวกน สงทเกดขนเรากตองรบผดชอบรวมกน.....คร

ครบพวกเราทาพานหายครบ พรงนพวกเราคงไมมพานประกวดแลวครบ นด : นทกคน..พานไมไดหายหรอก เราเปนคนเกบไวเองแหละเพราะกลวหาย คร : เอาหละ..พานกไดคนแลว ดนะทนดเกบไว ถาไมอยางนนละกพานหายแน “คร

อยากเตอนพวกเธอ..ครอยากใหพวกเธอมความระมดระวง รอบคอบ และมความรบผดชอบรวมกน และไมควรละเลยหนาทของตนเองอก”

เพอนๆ : ครบ / คะ พวกผม / หน จะจาไวครบ/ คะ ตอง : ครครบ ผมสญญานะรบวาตอไปผมจะไมละเลยหนาทและขาดความรบผดชอบ

อกแลวครบ..เขดแลว.....นด..ขอบในนายมากนะ..ถาไมเพราะนายเกบพานไว เราตองเสยใจมากกวาน

นด : ไมเปนไร..กเราเปนเพอนกนน หวหนาหอง : เอาหละ..เรามารบทาพานกนตอเถอะ... เพอนๆ : ไดเลย... หลงจากนนทกคนกชวยกนทาพานไหวครจนเสรจ1

1 (ปรบปรงมาจาก) คานง อยเลศ. (2541) ผลการใชกจกรรมกลมทมตอความรบผดชอบดานการเรยนของนกเรยนมธยมศกษาปท 1

โรงเรยนวดเศวตฉตร เขตคลองสาน กรงเทพฯ. ปรญญานพนธ กศ.ม.(จตวทยาการแนะแนว).กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. อดสาเนา.

143

ใบงาน เรอง เมอตองทาพลาด

คาอธบาย ใหนกเรยนตอบคาถามตอไปน

1. ลกษณะการทางานของ ตอง เปนอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2. จากการกระทาของ ตอง ทาใหไดรบผลอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................3. นกเรยนคดวาควรปฏบตอยาง ตอง หรอไม เพราะเหตใด ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 4. นกเรยนคดวาการกระทาใดของ ตอง ทแสดงใหเหนวาขาดการใชหลกอทธบาท 4........................ ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 5. การกระทาของ ตอง บงบอกถงการขาดหลกธรรมอทธบาท 4 ในแตละขออยางไร 1. ฉนทะ.................................................................................................................................... 2. วรยะ..................................................................................................................................... 3. จตตะ..................................................................................................................................... 4. วมงสา................................................................................................................................... 6. วธการเอาใจใสในหนาทของตนควรปฏบตอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

กลม......................................... วนท.........../............/พ.ศ..........

144

ใบสรปกจกรรม

เรอง เมอตองทาพลาด

1. ผลดของการเอาใจใสในหนาท คอ.............................................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ผลเสยของการขาดความเอาใจใสในหนาท คอ............................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2. การเอาใจใสในหนาทนกเรยนสามารถทาไดหรอไม..................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... และมการปฏบตอยางไร............................................................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

ชอนกเรยน.............................................. วนท.........../................/2552

145

โปรแกรมกจกรรมกลม ครงท 6

หวขอ เอาใจใสในการทางานตามทไดรบมอบหมาย

ชอกจกรรม คดดทาได

วตถประสงค 1. เพอใหนกเรยนตระหนกรถงความสาคญของการเอาใจใสในงานทไดรบมอบหมาย 2. เพอใหนกเรยนมความเพยรพยายามในการทางานในงานกลมของตามทไดรบมอบหมาย 3. เพอใหนกเรยนรจกเอาใจใสและทบทวนในงานทกลมของตนเองไดรบมอบหมาย

แนวคดสาคญ 1. การเอาใจใสในงาน กอใหเกดความมสมาธในการทางาน รขอบกพรองในงานทาให

ผดพลาดนอย 2. การมความเพยรในการรวมทางานกลม ทาใหงานสาเรจไดทนเวลา 3. การทบทวนงาน ทาใหงานในกลมมประสทธภาพ

เทคนคทใช กรณตวอยาง

เวลา 60 นาท

อปกรณ 1. เอกสารกรณตวอยางเรอง “คดดทาได” 2. ใบงาน เรอง “คดดทาได” 3. ใบสรปกจกรรม เรอง “คดดทาได”

วธดาเนนการ

ขนท 1 ขนนา (ฉนทะ) 1. ผนากลมกลาวทกทาย (ธรรมะสวสดนกเรยนทกคน) สนทนาและซกถามนกเรยน แสดง

ถงความเอาใจใสนกเรยนทกคน เพอความเปนกนเองในการทจะทากจกรรมรวมกน รวมถงสงเกตทาทางความใสใจของนกเรยน ในกจกรรมทจะเกดขนพรอมทงอธบายกจกรรมทจะรวมกนปฏบตในครงน

2. ผนากลมแบงนกเรยนออกเปน 3 กลมๆ ละ 4 คน เพอทากจกรรมกลมรวมกน 3. ผนากลมเปดโอกาสใหนกเรยนซกถาม เพอความเขาใจในปญหาตางๆ ของกจกรรมน

146

ขนท 2 ขนกจกรรม (ฉนทะ วรยะ และจตตะ) 1. ผนากลมใหนกเรยนแตละกลมศกษาใบความรกรณตวอยางเรอง “คดดทาได” 2. ผนากลมชแจงรายละเอยดในเอกสารกรณตวอยาง เรอง “คดดทาได” พรอมทงแจกใบ

ความรเรอง “หลกธรรมอทธบาท 4” ใหนกเรยนทกคน แลวชแจงใบความรหลกธรรมอทธบาท 4 ในการนามาใชเพอใหเกดความเอาใจใสในการเรยน และนามาใชเพอใหรจกคดในการทางานใหประสบผลสาเรจไดอยางไร

ขนท 3 ขนวเคราะหและอภปราย (วมงสา) ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหในประเดนตอไปน

1. นกเรยนจะนาหลกธรรมอทธบาท 4 ไปใชกบการทางานทตนเองไดรบมอบหมายไดอยางไร

2. ผนากลมใหนกเรยนพจารณาถงสาเหตของการทางานวาทผานมางานทไดรบมอบหมายประสบผลสาเรจหรอไม เกดจากอะไร แลวบอกปญหาของตนเองทเกดขนมาใหมากทสด

3. ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหถงสาเหตของปญหาทเกดจากการทางานทไดรบมอบหมายของตนเองวาเปนอยางไร โดยผนากลมคอยแทรกหลกธรรมอทธบาท 4 เพอแกปญหาในการทางานทไดรบมอบหมายของแตละคนเปนระยะตามความเหมาะสม

ขนท 4 ขนสรปและนาหลกการไปประยกตใช (วมงสา) 1. ผนากลมใหนกเรยนสรปสาเหตของการประสบผลสาเรจในการเรยนดวยการตงใจทางาน

ตามทไดรบมอบหมาย อยางทพดคยกนมา 2. ผนากลมใหนกเรยนระบสาเหตททาใหตนไมสามารถทางานใหสาเรจได พรอมทง

ขอบกพรองของตนเองทตองการแกไขพฤตกรรมดงกลาว 3. ผนากลมใหนกเรยนตงเปาหมายวา จะแกไขพฤตกรรมอะไร โดยพฤตกรรมทตองการ

แกไขนนสามารถทาใดมากนอยเพยงใด และพรอมทจะแกไขพฤตกรรมนนดวยความพอใจและเตมใจ

4. ผนากลมสรปเพมเตมพรอมทงเปดโอกาสใหนกเรยนซกถามทไมเขาใจในประเดนทชแจง

ขนท 5 ขนประเมนผล 1. สงเกตจากการรวมมอกนปฏบตกจกรรมของนกเรยน 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการอภปรายภายในกลมเกยวกบเรองทนกเรยน

ชวยกนทางานภายในกลมไดสาเรจหรอไมอยางไร เพราะอะไร

147

กรณตวอยางเรอง “คดดทาได”1

ครอบครวของแมค เปนครอบครวทมฐานะคอนขางยากจน อาศยอยชมชนแออด แมคมพนองรวมกน 3 คน ชอ นด เปนพสาวคนโต แมค เปนลกคนทสอง และนอยนองสาวคนสดทอง พอของแมค ทางานรบจาง สวนแมกขายของแมคกขายกบขาว ในชมชนทอาศยอย ทงแมค พสาว และนองสาว เรยนอยโรงเรยนวดประด (พวงอทศ) ทเดยวกน แมคเรยนอยช นประถมศกษาปท 3 พสาวเรยนอยช นประถมศกษาปท 6 สวนนองสาวเรยนอย ชนประถมศกษาปท 1 พอของแมคเปนคนขยน ตนเชาเพอออกไปทางาน สวนแมกตองรบตนแตเชาเพอทากบขาว หงขาว ดแลครอบครวตามหนาท พอสามไปทางานและลกๆ ไปเรยนไปเรยนหมดแลวตนเองกเตรยมรถเขนเพอไปขายกบขาว แมค เปนคนทมความขยน ถงแมครอบครวจะยากจนแตกคอยชวยเหลอ พอกบแมทกอยางทตนเองสามารถทาได ในเวลาเรยนกเชนเดยวกน เวลาทางานกลมหรองานเดยวทครมอบหมายแมคกจะตงใจทางานเตมท แมคเปนคนทมความรบผดชอบตอหนาทตนเองไดเปนอยางด เพอนๆ รกแมคมากและอยากจะทางานกลมรวมกบแมคแทบทกคน เวลาเลกเรยนแมคกจะรบกลบบาน ถงแมเพอนจะชวนไปเลนกตาม แมคกจะบอกเพอนวา ตองรบไปทางานชวยแมทบาน งานทแมส งไว ไมวาจะเปน รดนาตนไม ลางถวยลางจาน ถงแมวางานบางอยางแมจะใหพสาวทา แมคกจะคอยชวยพสาวทา ทาใหทกคนในบานรกแมคมาก และแมคกไมเคยทาใหพอกบแมผดหวงในตวของแมคเลย ทงในเรองการทางานชวยพอแมและเรองของการเรยน พอถงงานวนเดก แมคกไดรบเลอกจากทางโรงเรยนใหเปนนกเรยนดเดนของโรงเรยน ทาใหพอแมประทบใจในตวแมคมากทไดรบรางวลน

1 (ปรบปรงมาจาก) คานง อยเลศ. (2541) ผลการใชกจกรรมกลมทมตอความรบผดชอบดานการเรยนของนกเรยนมธยมศกษาปท 1

โรงเรยนวดเศวตฉตร เขตคลองสาน กรงเทพฯ. ปรญญานพนธ กศ.ม.(จตวทยาการแนะแนว). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. อดสาเนา.

คนงนจ พมพวง. (2546). การใชกจกรรมกลมเพอพฒนาความรบผดชอบของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนศกษาสงเคราะหเพชรบร จงหวดเพชรบร. ปรญญานพนธ ศศ.ม. (จตวทยาชมชน). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร. อดสาเนา.

148

ใบงานท เรอง “คดดทาได”

คาอธบาย ใหนกเรยนตอบคาถามตอไปน

1. ลกษณะการทางานของ แมค เปนอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2. จากการกระทาของ แมค ทาใหไดรบผลอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................3. นกเรยนคดวาควรปฏบตอยางไรถงจะมผลงานทดเหมอน แมค ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 4. นกเรยนคดวาการกระทาใดของ แมค ทแสดงใหเหนวาใชหลกอทธบาท 4 ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 5. การกระทาของ แมค บงบอกถงการใชหลกธรรมอทธบาท 4 ในแตละขออยางไร 1. ฉนทะ.................................................................................................................................... 2. วรยะ..................................................................................................................................... 3. จต......................................................................................................................................... 4. วมงสา................................................................................................................................... 6. วธการทจะทาใหนกเรยนคดดทาไดควรมปฏบตอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

กลม.......................................... วนท........./.........../พ.ศ.........

149

ใบสรปกจกรรม

เรอง “คดดทาได”

1. ผลดของการคดดทาได คอ......................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ผลเสยของการคดไมดทาในสงทไมด คอ..................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2. การคดดทาไดนกเรยนสามารถทาไดหรอไม............................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... และมการปฏบตอยางไร............................................................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

ชอนกเรยน.............................................. วนท.........../................/พ.ศ...........

150

โปรแกรมกจกรรมกลม ครงท 7

หวขอ เอาใจใสในการทางานตามทไดรบมอบหมาย

ชอกจกรรม รวมมอรวมใจ

วตถประสงค 1. เพอใหนกเรยนตระหนกรในคณคาของการเอาใจใสในงาน และไมละเลยทอดทงงานท ไดรบมอบหมาย 2. เพอใหนกเรยนมความเพยรพยายามในการทางานในงานกลมของตนตามทไดรบ มอบหมาย 3. เพอใหนกเรยนรจกวางแผนและฝกการรวมกนวางแผนงาน เอาใจใสในงานทกลมของ ตนเองไดรบมอบหมาย

แนวคดสาคญ 1. การเหนคณคาของการเอาใจใส และไมละเลยทอดทงงาน ทาใหงานสาเรจไดตามมง

หมาย 2. การมความเพยรในการทางานกลม ทาใหงานทไดรบมอบหมาย เสรจทนตามเวลาท กาหนด 3. การฝกวางแผนในกลม ทาใหมประสบการณในการวางแผนในการทางาน เพอทางานได ตามแผนและบรรลจดมงหมาย

เทคนคทใช สถานการณจาลอง

เวลา 60 นาท

อปกรณ 1. เอกสารสถานการณจาลองเรอง “รวมมอรวมใจ” 2. ใบงาน เรอง รวมมอรวมใจ 3. ใบสรปกจกรรม เรอง รวมมอรวมใจ

วธดาเนนการ

ขนท 1 ขนนา (ฉนทะ) 1. ผนากลมกลาวทกทาย (ธรรมะสวสดนกเรยนทกคน) สนทนาและซกถามนกเรยน แสดง

ถงความเอาใจใสนกเรยนทกคน เพอความเปนกนเองในการทจะทากจกรรมรวมกน รวมถงสงเกต

151

ทาทางความใสใจของนกเรยน ในกจกรรมทจะเกดขนพรอมทงอธบายกจกรรมทจะรวมกนปฏบตในครงน

2. ผนากลมใหนกเรยนในแบงนกเรยนออกเปน 3 กลมๆ ละ 4 คน แลวใหตวแทนนกเรยนทยงไมเคยแสดงออกมาแสดงบทบาทตามสถานการณทกาหนด

3. ผนากลมชแจงรายละเอยดในการเลนบทบาทสมมต ใหนกเรยนเขาใจกอนทจะแสดง พรอมทงชแจงใบความรหลกธรรมอทธบาท 4 ในการนามาใชเพอใหเกดความเอาใจใสในการเรยน และแกปญหาในดานของการทางานผดพลาดไดอยางไร

4. ผนากลมเปดโอกาสใหนกเรยนซกถาม เพอความเขาใจในปญหาตางๆ ของกจกรรม

ขนท 2 ขนกจกรรม (ฉนทะ วรยะ และจตตะ) 1. ผนากลมแจกเอกสารสถานการณจาลอง เรอง “รวมมอรวมใจ” ใหกบนกเรยน 2. ผนากลมใหนกเรยนแสดงตามสถานการณจาลอง เรอง “รวมมอรวมใจ” ตามลาดบ

เหตการณทเตรยมไว สาหรบนกเรยนทไมไดแสดงใหสงเกตพฤตกรรมของตวละครทตวแทนนกเรยนแสดงบทบาท และสาเหตทเกดขน

ขนท 3 ขนวเคราะหและอภปราย (วมงสา) ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหในประเดนตอไปน

1. ผนากลมใหนกเรยนพจารณาถงสาเหตของพฤตกรรมการทางานทไดรบมอบหมายในการเรยนของตนเองวา นกเรยนเคยชวยเพอนทางานเปนกลมตลอดจนงานเสรจหรอไม เพราะอะไร อยางไร

2. ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหถงสาเหตของพฤตกรรมททางานตามทไดรบมอบหมายสาเรจตามกาหนด วามาจากหลกธรรมอทธบาท 4 ขอใดบาง โดยผนากลมคอยแทรกหลกธรรมอทธบาท 4 เปนระยะตามความเหมาะสม

3. นกเรยนจะนาหลกธรรมอทธบาท 4 ไปใชกบพฤตกรรมททาใหทางานผดพลาดในงานทไดรบมอบหมายในการเรยนไดอยางไร

ขนท 4 ขนสรปและนาหลกการไปประยกตใช (วมงสา) 1. ผนากลมใหนกเรยนสรปสาเหตของการขาดความเอาใจใสในการทางานทไดร บ

มอบหมายทพดคยกนมา 2. ผนากลมใหนกเรยนระบสาเหตททาใหตนไมสามารถทางานกลมสาเรจได พรอมทง

ขอบกพรองของตนเองทตองการแกไขพฤตกรรมดงกลาว 3. ผนากลมใหนกเรยนตงเปาหมายวา จะแกไขพฤตกรรมอะไร โดยพฤตกรรมทตองการ

แกไขนนสามารถทาใดมากนอยเพยงใด และพรอมทจะแกไขพฤตกรรมนนดวยความพอใจและเตมใจ

4. ผนากลมสรปเพมเตมพรอมทงเปดโอกาสใหนกเรยนซกถามทไมเขาใจในประเดนทชแจง

152

ขนท 5 ขนประเมนผล 1. จากผลงานของนกเรยน 2. สงเกตจากการรวมมอกนปฏบตกจกรรมของนกเรยน 3. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการอภปรายภายในกลมตามใบงานกจกรรมเกมท

นกเรยนรวมกนทาในกลม

153

สถานการณจาลองเรอง “รวมมอรวมใจ” ฉากท 1 ในหองเรยนชวงบาย เรยนวชาแนะแนว โดยครประจาวชาตองการใหนกเรยนฝกในเรองการเอาใจใสในการทางานกลม โดยใหนกเรยนแบงเปน 2 กลมเพอแขงกนโดยมอปกรณตกนาเปนกระปองซงตดกนออกครงหนง แลวใหนกเรยนใหอปกรณทเตรยมใหตกนาใสถงอกใบทเตรยมไวใหเตม ถอวาชนะ โดยใหทารวมกนหามตางคนตางทา และใหมการวางแผนกอน และใหเวลาทา 10 นาท คร : วนนครจะใหพวกเธอฝกในเรองของการเอาใจใสในการทางานกลม โดยปฏบต

ตามเอกสารคาสงทครแจกใหในแตละกลม และครจะดแลกลมแตละกลมดวย ตนเอง และจะไมบอกวาผดหรอถก โดยใหปฏบตตามบตรคาสงเทานน

กลมท 1 หวหนากลม : นพวกเราจะทาวธไหนดถงจะตกนาไปใสถงอกใบใหเตม นก : ยนเรยงแถวกนแลวกอตกนาสงตอๆ กนไป เกง : เราวาไมไดหรอกเพราะตอนเราสงตอกนนะนากไหลออกหมดพอด กนถงรเลก

ซะทไหนหายไปครงหนงเลย ตน : ทายงไงละ ตกใครตกมนกอไมไดซะดวย หวหนากลม : แลวใครมความคดดๆ อกรปาว ตน : รวาเราจะชวยกนจบถงอกสวนกอเอามออดกนถงไว แคนกไดแลว เกง : ถงกอใบเลกนดเดยว เขาไปรมกนทงกลมนนะ สะดดขากนลมกนพอด นก : เออน !..เราคดออกแลว ถาเราเอาถงมาตอกนหนรทเจาะใหตรงกนแลวชวยกนจบ

เปนรางรองนา แลวใหคนหนงตกนาเทใสใหมนไหลลงไปในถงอกใบแตคนตกนา ตองตวโตหนอยนะ เพราะตองตกนาเยอะ นามนกจะไหลลงถงอกใบแคนกชวยกน ทางานทกคนเลยหละ

เพอนๆ : เออ ! ดด...ถาอยางนนเอาตามนนะ ในทสดกลม 1 กรวมกนวางแผนทจะตกนาใสถงอกถงไดสาเรจ และสมาชกในกลมกรวมมอกนจบถงตอกนเปนรางแลวสมาชกในกลมอกคนกเปนคนตกนาเทใสรางทเพอในกลมรวมกนคดขน โดยใชเวลาทนตามทกาหนด

ฉากท 2 กลมท 2 หวหนากลม : พวกเราวางแผนรวมกนหนอยวาจะใชวธไหนดทจะตกนาใหเตมถงอกใบโดยท

พวกเราจะตองทางานรวมกนตลอด กลา : เราคดไมออกหรอกพวกนายคดไปกแลวกน

154

หนง : คดไมออกกตองชวยกนคดส คดหลายคนดกวาคดคนเดยว ตม : เรากไมรเหมอนกน คดไมออกเลย นอกจากจะถอถงของใครของมนแลวชวยกน

ตกใสใหเตมครไมวาอะไรหรอก ยงไงพวกเรากชวยกนอยแลว กลา : กดเหมอนกนนะ ยงเราคดนานเวลากยงเดนไปเรอยๆ เดยวกไมทนเวลาเอาพอด

กมวธเดยวนแหละทจะชวยกนได ถาพวกเธอไมทากไมเปนไรนะฉนทาเองกได หนง : มนจะดเหรอ มนเหมอนตางคนตางทานะ ตม : กมนมวธไหนทคดไดอกละ ถาเธอไมอยากทากไมเปนไรนะ เดยวพวกเราทาเอง หวหนากลม : เอาละๆ ..ถาอยางนนเอาตามนแลวกน รบทาเถอะเดยวไมทนเวลา กลา : เหนไหมละในทสดพวกเรากทาสาเรจจนได เหลอเวลาตง 2 นาทแนะ ตม : ใช จรงๆ ดวย

ฉากท 3 หลกจากทแขงขนเสรจแลว ครกตดสนทมทชนะ โดยใหคะแนนจากการรวมกนวางแผน ความสามคค ความเอาใจใส และความเพยรพยายามของสมาชกในกลม และครกใหกลมแรกเปนฝายชนะพรอมทงอธบายสาเหตของการชนะในครงน คร : ทครให กลมท 1 ชนะ เพราะวามความเอาใจใสในหนาทของตนเอง มการวางแผน

เปนอยางด และมความเพยรพยายามตลอดเวลาททากจกรรม ทาตนใหมคณคา ในกลม สวนกลม 2 ขาดความเอาใจใส ไมคอยใหความรวมมอในกลม มความ ขดแยงวางแผนไมด ถงงานจะเสรจเรว แตขาดความสามคค ครจงปรบใหแพใน เกมนเพราะฉะนนการทางานกลม หรอทาคนเดยวตองมความเอาใจใส และ วางแผนในการทางานเขาใจไหม

นกเรยน : เขาใจ ครบ/คะ คณคร

155

ใบงาน

เรอง รวมมอรวมใจ คาอธบาย ใหนกเรยนตอบคาถามตอไปน 1. ปญหาและอปสรรคในการทางานครงนคออะไร........................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2.นกเรยนใชวธการใดจงสามารถชนะอปสรรคในครงนได และมการทาอยางไร................................ ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3. นกเรยนคดวาสงทสาคญ ททาใหงานประสบผลสาเรจ มอะไรบาง ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 4. นกเรยนคดวาการนาหลกอทธบาท 4 ดานเอาใจใสในปญหา มความเพยรพยายาม ไมยอทอตออปสรรค สามารถนาไปใชกบกจกรรมการเรยนไดอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 4. นกเรยนมสวนรวมรบผดชอบในการเลนเกมครงนในดานใดบางตอไปน 1. ชวยวางแผน........................................................................................................................... 2. ชวยเหลอซงกนและกน............................................................................................................ 3. การเสยสละของใชสวนตว........................................................................................................

กลม........................................ วนท.........../............/พ.ศ.........

156

ใบสรปกจกรรม

เรอง รวมมอรวมใจ

1. ผลดของการเอาใจใสในหนาท คอ.............................................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ผลเสยของการขาดความเอาใจใสในหนาท คอ............................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2. การเอาใจใสในหนาทนกเรยนสามารถทาไดหรอไม..................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... และมการปฏบตอยางไร............................................................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

ชอนกเรยน.............................................. วนท.........../................/พ.ศ...........

157

โปรแกรมกจกรรมกลม ครงท 8

หวขอ ความละเอยดรอบคอบในการทางาน

ชอกจกรรม วางแผนกอนอยาใจรอน

วตถประสงค 1. เพอใหนกเรยนเหนความสาคญของการมความละเอยดรอบคอบในการทางาน 2. เพอใหนกเรยนสามารถวางแผนรวมกนภายในกลมกอนทจะลงมอทางาน 3. เพอใหนกเรยนฝกเอาใจใสในงานทกลมของตนเองไดรบมอบหมาย 4. เพอใหนกเรยนฝกทบทวนงานทกลมของตนเองทาไดทาเสรจแลวเพอแกไขสวนทไม สมบรณ

แนวคดสาคญ 1. การเหนความสาคญของความละเอยดรอบคอบ กอใหเกด การวางแผนในการทางาน 2. การวางแผนในการทางานกอนลงมอกระทา ทาใหงานเปนไปตามขนตอน ไมผดพลาด 3. การฝกการเอาใจใสในการทางาน ทาใหไมทงหนาท ไมละเลยงานททา และมความมงมน

ทจะทาใหงานเสรจ 4. การฝกการทบทวนงานทไดรบมอบหมาย ทาใหเกดประสบการณ และทาใหงานทสาเรจ

มประสทธภาพ

เทคนคทใช การเลนเกม

เวลา 60 นาท

อปกรณ 1. ดนนามน 2. บตรคาสง เรอง วางแผนกอนอยาใจรอน 3. ใบงาน เรอง วางแผนกอนอยาใจรอน 4. ใบสรปกจกรรม เรอง วางแผนกอนอยาใจรอน

วธดาเนนการ

ขนท 1 ขนนา (ฉนทะ) 1. ผนากลมกลาวทกทาย (ธรรมะสวสดนกเรยนทกคน) สนทนาและซกถามนกเรยน แสดง

ถงความเอาใจใสนกเรยนทกคน เพอความเปนกนเองในการทจะทากจกรรมรวมกน รวมถงสงเกต

158

ทาทางความใสใจของนกเรยน ในกจกรรมทจะเกดขนพรอมทงอธบายกจกรรมทจะรวมกนปฏบตในครงน

2. ผนากลมแบงนกเรยนออกเปน 3 กลมๆ ละ 4 คน เพอทากจกรรมกลมรวมกน 3. ผนากลมชแจงรายละเอยดและกตกาในการเลนเกม “วางแผนกอนอยาใจรอน” พรอมทง

แจกใบความรเรอง “หลกธรรมอทธบาท 4” ใหนกเรยนทกคน แลวชแจงใบความรหลกธรรมอทธบาท 4 ในการนามาใชเพอใหเกดความละเอยดรอบคอบในการทางานทไดรบมอบหมายในการเรยน และนามาใชในการทางานกลมใหประสบผลสาเรจไดอยางไร

4. ผนากลมเปดโอกาสใหนกเรยนซกถาม เพอความเขาใจในปญหาตางๆ ของกจกรรมน

ขนท 2 ขนกจกรรม (ฉนทะ วรยะ และจตตะ) 1. ผนากลมใหนกเรยนแตละกลมเลนเกม “วางแผนกอนอยาใจรอน” ชวยกนจากอปกรณท

เตรยมไวให เสรจทนตามเวลาทกาหนดโดยใหเวลา 10 – 15 นาท 2. ผนากลมใหนกเรยนสงตวแทนมารบดนนามน 3. ผนากลมใหนกเรยนนาเสนอผลงานของกลม

ขนท 3 ขนวเคราะหและอภปราย (วมงสา) ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหในประเดนตอไปน

1. ผนากลมใหนกเรยนพจารณาถงสาเหตของการทางานกลมรวมกนวา การทางานของสมาชกในกลมเปนอยางไรบาง แลวใหนกเรยนบอกปญหาในการทางานกลมของตนเองวาเกดจากอะไรบาง แลวบอกปญหาของตนเองทเกดจาการทางานกลมมาใหมากทสด

2. ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหถงสาเหตของปญหาทเกดจากการทางานกลมของแตละกลม และปญหาของนกเรยนแตละคนทพบปญหาของตนเองในการทางานกลม โดยผนากลมคอยแทรกหลกธรรมอทธบาท 4 เพอแกปญหาในการทางานกลมของแตละคนเปนระยะตามความเหมาะสม

3.นกเรยนจะนาหลกธรรมอทธบาท 4 ไปใชเพอใหเกดความละเอยดรอบคอบในการทางานกลม และจะนาไปปรบพฤตกรรมของตนเองในการทางานอยางไร

ขนท 4 ขนสรปและนาหลกการไปประยกตใช (วมงสา) 1. ผนากลมใหนกเรยนสรปสาเหตของการขาดความละเอยดรอบคอบในการทางานทไดรบ

มอบหมายทพดคยกนมา 2. ผนากลมใหนกเรยนระบสาเหตททาใหตนขาดความละเอยดรอบคอบในการทางานกลม

พรอมทงขอบกพรองของตนเองทตองการแกไขพฤตกรรมดงกลาว 3. ผนากลมใหนกเรยนตงเปาหมายวา จะแกไขพฤตกรรมอะไร โดยพฤตกรรมทตองการ

แกไขนนสามารถทาใดมากนอยเพยงใด และพรอมทจะแกไขพฤตกรรมนนดวยความพอใจและเตมใจ

159

4. ผนากลมสรปเพมเตมพรอมทงเปดโอกาสใหนกเรยนซกถามทไมเขาใจในประเดนทชแจง

ขนท 5 ขนประเมนผล 1. สงเกตจากการรวมมอกนปฏบตกจกรรมของนกเรยน 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการอภปรายภายในกลมตามใบงานกจกรรมเกมท

นกเรยนรวมกนทาในกลม

160

บตรคาสง

เรอง วางแผนกอนอยาใจรอน

ใหสมาชกภายในกลม ป นตกตา 5 ตว จากดนนามนทเตรยมไวให ภายในเวลา 20 นาท โดยมกตกาในการเลนเกมครงน คอ 1. นาดนนามนมาป นเปนตกตา 5 ตว 2. ตกตาทง 5 ตวตองทากจกรรมรวมกน เชน ดทว ทานขาว เปนตน 3. ทาครบ ถอวาทางานสาเรจ

161

ใบงาน

เรอง วางแผนกอนอยาใจรอน คาอธบาย ใหนกเรยนตอบคาถามตอไปน 1. ปญหาและอปสรรคในการทางานครงนคออะไร........................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2. นกเรยนใชวธการใดจงสามารถชนะอปสรรคในครงนได และมการทาอยางไร............................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3. นกเรยนคดวาสงทสาคญ ททาใหงานประสบผลสาเรจ มอะไรบาง ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 4. นกเรยนคดวาการนาหลกอทธบาท 4 ดานเอาใจใสในปญหา มความเพยรพยายาม ไมยอทอตออปสรรค สามารถนาไปใชกบกจกรรมการเรยนไดอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 4. นกเรยนมสวนรวมรบผดชอบในการเลนเกมครงนในดานใดบางตอไปน 1. ชวยวางแผน........................................................................................................................... 2. ชวยเหลอซงกนและกน............................................................................................................ 3. การเสยสละของใชสวนตว........................................................................................................

กลม........................................ วนท.........../.........../พ.ศ..........

162

ใบสรปกจกรรม

เรอง วางแผนกอนอยาใจรอน

1. ผลดของการเอาใจใสในหนาท คอ.............................................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ผลเสยของการขาดความเอาใจใสในหนาท คอ............................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2. ผลของดการทางานดวยการวางแผนกอน................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ผลเสยของการทางานโดยไมไดวางแผนกอน............................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3. การเอาใจใสในหนาทนกเรยนสามารถทาไดหรอไม..................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... และมการปฏบตอยางไร............................................................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

ชอนกเรยน.............................................. วนท.........../................/พ.ศ...........

163

โปรแกรมกจกรรมกลม ครงท 9

หวขอ ความละเอยดรอบคอบในการทางาน

ชอกจกรรม คดใหดกอนทา

วตถประสงค 1. เพอใหนกเรยนสามารถคดกอนทา และไตรตรองใหดกอนทจะสงผลงาน 2. เพอใหนกเรยนรจกเอาใจใสในงานทกลมของตนเองไดรบมอบหมาย 3. เพอใหนกเรยนรจกทบทวนงานทกลมของตนเองทาไดทาเสรจแลวเพอแกไขสวนทไม สมบรณ

แนวคดสาคญ 1. การคดกอนทาและไตรตรองกอนสงงาน กอใหเกด ความผดพลาดในการทางานนอยและ เหนจดบกพรองเพอนาไปสการปรบปรงแกไข 2. การเอาใจใสในการทางานรวมกลม ทาใหไมทงหนาท ไมละเลยงานททา และมความ

มงมนทจะทาใหงานเสรจ 3. การทบทวนงานททา ทาใหงานทเสรจไดรบการตรวจสอบหาขอผดพลาด เพอปรบปรง

แกไขใหสมบรณยงขน

เทคนคทใช กรณตวอยาง

เวลา 60 นาท

อปกรณ 1. เอกสารกรณตวอยางเรอง “คดใหดกอนทา” 2. ใบงานเรอง “คดใหดกอนทา” 3. ใบสรปกจกรรม เรอง “คดใหดกอนทา”

วธดาเนนการ

ขนท 1 ขนนา (ฉนทะ) 1. ผนากลมกลาวทกทาย (ธรรมะสวสดนกเรยนทกคน) สนทนาและซกถามนกเรยน แสดง

ถงความเอาใจใสนกเรยนทกคน เพอความเปนกนเองในการทจะทากจกรรมรวมกน รวมถงสงเกตทาทางความใสใจของนกเรยน ในกจกรรมทจะเกดขนพรอมทงอธบายกจกรรมทจะรวมกนปฏบตในครงน

2. ผนากลมใหนกเรยนแบงออกเปน 3 กลมๆ ละ 4 คน

164

3. ผนากลมชแจงบทบาท หนาททนกเรยนตองปฏบตในกจกรรมน 4. ผนากลมเปดโอกาสใหนกเรยนซกถาม เพอความเขาใจในปญหาตางๆ ของกจกรรมน

ขนท 2 ขนกจกรรม (ฉนทะ วรยะ และจตตะ) 1. ผนากลมใหตวแทนกลมออกมารบเอกสารกรณตวอยางเรอง “คดใหดกอนทา” เพอศกษา

และชวยกนตอบคาถามลงในใบงาน 2. ผนากลมใหนกเรยนนาเสนอใบงานทรวมกนทามาอภปรายหนาหอง

ขนท 3 ขนวเคราะหและอภปราย (วมงสา) ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหในประเดนตอไปน

1. ผนากลมใหนกเรยนพจารณาถงสาเหตของพฤตกรรมการขาดความละเอยดรอบคอบในการทางานทไดรบมอบหมายในการเรยนของตนเองวา เกดจากอะไรบาง แลวบอกสาเหตของการทาใหขาดความละเอยดรอบคอบในการทางานทไดรบมอบหมายในการเรยนของตนเองใหมากทสด

2. ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหถงสาเหตของพฤตกรรมทขาดความละเอยดรอบคอบในการทางานทไดรบมอบหมายในการเรยนของตนเอง โดยผนากลมคอยแทรกหลกธรรมอทธบาท 4 เพอแกปญหาในการขาดความละเอยดรอบคอบในการทางานทไดรบมอบหมายเปนระยะตามความเหมาะสม

3. นกเรยนจะนาหลกธรรมอทธบาท 4 ไปใชกบพฤตกรรมททาใหทางานผดพลาดในงานทไดรบมอบหมายในการเรยนไดอยางไร

ขนท 4 ขนสรปและนาหลกการไปประยกตใช (วมงสา) 1. ผนากลมใหนกเรยนสรปสาเหตของการประสบผลสาเรจในการเรยนดวยการตงใจทางาน

ตามทไดรบมอบหมาย อยางทพดคยกนมา 2. ผนากลมใหนกเรยนระบสาเหตททาใหตนไมสามารถทางานใหสาเรจได พรอมทง

ขอบกพรองของตนเองทตองการแกไขพฤตกรรมดงกลาว 3. ผนากลมใหนกเรยนตงเปาหมายวา จะแกไขพฤตกรรมอะไร โดยพฤตกรรมทตองการ

แกไขนนสามารถทาใดมากนอยเพยงใด และพรอมทจะแกไขพฤตกรรมนนดวยความพอใจและเตมใจ

4. ผนากลมสรปเพมเตมพรอมทงเปดโอกาสใหนกเรยนซกถามทไมเขาใจในประเดนทชแจง

ขนท 5 ขนประเมนผล 1. สงเกตจากการรวมมอกนปฏบตกจกรรมของนกเรยน 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการอภปรายภายในกลมตามใบงานกจกรรมเกมท

นกเรยนรวมกนทาในกลม

165

กรณตวอยางเรอง “คดใหดกอนทา”1

วนหนงในชวงพกกลางวน อนนตไปนงอานหนงสอในหองสมด อนนตไดเหนสนยเดนไปเดนมาและทาทาทางลบๆ ลอๆ อยขางตหนงสอ จงเขาไปด อนนตเหนสนยกาลงฉกหนงสอของหองสมด จงเขาไปหาม แตสนยไมสนใจ กลบบอกวาใครๆ เขากทากนอยางนแหละ อยาวาแตฉกเลย หยบไปทงเลมกยงม ถาอนนตอยากไดเลมไหนกบอกจะเอาออกไปให อนนตบอกวา หนงสอของหองสมด เปนสมบตของโรงเรยนสวนรวม เปนของนกเรยนทกคนทตองชวยกนรกษา ไมใชของใครคนใดคนหนง ถาหากสนยแอบฉกหรอขโมยหนงสอออกไป และตนอนทเขาจะใชกไมมใช แลวจะทายงไง แตสนยกไมสนใจ แถมยงตอวาอนนตแลวกเดนไปหาหนงสอวชาสงคมทตองทารายงาน แตปรากฏวาหนงสอเลมนนถกฉกหนาไปแลว สนยโกรธมากจงพดวาไอพวกทชอบฉกหนงสอไปเปนพวกทเหนแกตว อนนตจงหนพดวา ใชไอพวกทชอบฉกหนงสอไปเปนพวกทเหนแกตว สนยจงหนมามองหนาอนนต แลวขอโทษทตนเคยฉกหนงสอและขโมยหนงสอ โดยไมนกถงวายงมคนอนอกมากทตองการใชหนงสอ และสญญาวาตอไปนจะไมทาอยางนอกแลว และจะชวยรกษาสมบตของสวนรวม

1 (ปรบปรงมาจาก) คานง อยเลศ. (2541) ผลการใชกจกรรมกลมทมตอความรบผดชอบดานการเรยนของนกเรยนมธยมศกษาปท 1

โรงเรยนวดเศวตฉตร เขตคลองสาน กรงเทพฯ. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการแนะแนว).กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. อดสาเนา.

คนงนจ พมพวง. (2546). การใชกจกรรมกลมเพอพฒนาความรบผดชอบของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนศกษาสงเคราะหเพชรบร จงหวดเพชรบร. ปรญญานพนธ ศศ.ม. (จตวทยาชมชน). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร. อดสาเนา.

166

ใบงาน เรอง คดใหดกอนทา

คาอธบาย ใหนกเรยนตอบคาถามตอไปน 1. ผลจากการกระทาของ สนยทาใหเกดผลกระทบตอโรงเรยนอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2.จากการกระทาของสนยทาใหเกดผลตอตนเองและสวนรวมอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3. นกเรยนคดวาสนยทาถกหรอไม และควรปฏบตอยางไรเพอเปนการรกษาสมบตของโรงเรยน ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 4. นกเรยนคดวาการนาหลกอทธบาท 4 ดานมความละเอยดรอบคอบในการทางาน สามารถนาไปใชกบกจกรรมการเรยนไดอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

กลม........................................... วนท.........../............./พ.ศ...........

167

ใบสรปกจกรรม เรอง “คดใหดกอนทา”

1. ผลดของการมความละเอยดรอบคอบในการเรยน และการทางาน คอ ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ผลเสยของการขาดความละเอยดรอบคอบในการเรยน และการทางาน คอ ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2. ผลของดการทางานดวยการวางแผนกอน................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ผลเสยของการทางานดวยการวางแผนกอน................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3. การมความละเอยดรอบคอบในการเรยนนกเรยนสามารถทาไดหรอไม ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... และมการปฏบตอยางไร............................................................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

ชอนกเรยน.............................................. วนท.........../................/พ.ศ...........

168

โปรแกรมกจกรรมกลม ครงท 10

หวขอ ปรบปรงแกไขผลงานทไดรบมอบหมาย

ชอกจกรรม ทาหนาทของตนหรอยง

วตถประสงค 1. เพอใหนกเรยนเหนคณคาของการปรบปรงแกไขงานทไดรบมอบหมาย 2. เพอใหนกเรยนฝกเอาใจใสในงานทตองแกไขตามทไดรบมอบหมาย 3. เพอใหนกเรยนฝกทบทวนงานทแกไขแลวใหถกตองและสมบรณยงขน

แนวคดสาคญ 1. การเหนคณคาในการปรบปรงแกไขงาน ทาใหงานทสาเรจมคณภาพ 2. การฝกการเอาใจใสในงานทตองแกไข ทาใหเกดประสบการณ ไมละเลย ไมทอดทง และ

มความมงมนทจะแกไขงานใหเสรจ 3. การฝกทบทวนงานทแกไขแลว ทาใหเกดประสบการณ ในการตรวจสอบหาขอผดพลาด

เพอปรบปรงแกไขใหสมบรณยงขน

เทคนคทใช ระดมความคด

เวลา 60 นาท

อปกรณ 1. เอกสารกาหนดสถานการณจาลอง 2. ใบงานในสถานการท 1,2 และ 3 3. ใบสรปกจกรรม เรอง ทาหนาทของตนหรอยง

วธดาเนนการ

ขนท 1 ขนนา (ฉนทะ) 1. ผนากลมกลาวทกทาย (ธรรมะสวสดนกเรยนทกคน) สนทนาและซกถามนกเรยน แสดง

ถงความเอาใจใสนกเรยนทกคน เพอความเปนกนเองในการทจะทากจกรรมรวมกน รวมถงสงเกตทาทางความใสใจของนกเรยน ในกจกรรมทจะเกดขนพรอมทงอธบายกจกรรมทจะรวมกนปฏบตในครงน

2. ผนากลมใหนกเรยนแบงกลม 3 กลมๆ ละ 4 คน 3. ผนากลมชแจงบทบาท หนาททนกเรยนตองปฏบตในกจกรรมน 4. ผนากลมเปดโอกาสใหนกเรยนซกถาม เพอความเขาใจในปญหาตางๆ ของกจกรรมน

169

ขนท 2 ขนกจกรรม (ฉนทะ วรยะ และจตตะ) 1. ผนากลมใหตวแทนแตละกลมมารบเอกสารสถานการณจาลอง แลวศกษาสถานการณ

จาลองตามเอกสารทได แลวอภปรายตามสถานการณนนๆ 2. ผนากลมใหนกเรยนออกมานาเสนองานอภปราย ทาความเขาใจในแตละสถานการณท

กลมตนเองนาเสนอ

ขนท 3 ขนวเคราะหและอภปราย (วมงสา) ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหในประเดนตอไปน

1. ผนากลมใหนกเรยนพจารณาถงสาเหตของพฤตกรรมการไมยอมปรบปรงแกไขงานทผดในการทางานตามทไดรบมอบหมายในการเรยนของตนเองวา เกดจากอะไรบาง แลวบอกสาเหตของการทาใหไมยอมปรบปรงแกไขงานทผดในการทางานตามทไดรบมอบหมายในการเรยนของตนเองใหมากทสด

2. ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหถงสาเหตของพฤตกรรมทไมยอมปรบปรงแกไขงานทผดในการทางานตามทไดรบมอบหมายในการเรยนของตนเอง โดยผนากลมคอยแทรกหลกธรรมอทธบาท 4 เพอแกปญหาในการไมยอมปรบปรงแกไขงานทผดในการทางานตามทไดรบมอบหมายเปนระยะตามความเหมาะสม

3. นกเรยนจะนาหลกธรรมอทธบาท 4 ไปใชอยางไรเพอใหรจกปรบปรงแกไขงานททาผดตามทไดรบมอบหมายในการเรยนไดอยางไร

ขนท 4 ขนสรปและนาหลกการไปประยกตใช (วมงสา) 1. ผนากลมใหนกเรยนสรปสาเหตของการประสบผลสาเรจในการเรยนดวยการตงใจทางาน

ตามทไดรบมอบหมาย อยางทพดคยกนมา 2. ผนากลมใหนกเรยนระบสาเหตททาใหตนไมสามารถทางานใหสาเรจได พรอมทง

ขอบกพรองของตนเองทตองการแกไขพฤตกรรมดงกลาว 3. ผนากลมใหนกเรยนตงเปาหมายวา จะแกไขพฤตกรรมอะไร โดยพฤตกรรมทตองการ

แกไขนนสามารถทาใดมากนอยเพยงใด และพรอมทจะแกไขพฤตกรรมนนดวยความพอใจและเตมใจ

4. ผนากลมสรปเพมเตมพรอมทงเปดโอกาสใหนกเรยนซกถามทไมเขาใจในประเดนทชแจง

ขนท 5 ขนประเมนผล 1. สงเกตจากการรวมมอกนปฏบตกจกรรมของนกเรยน 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการอภปรายภายในกลมตามใบงานกจกรรมเกมท

นกเรยนรวมกนทาในกลม

170

สถานการณจาลองเรอง สถานการณท 1

ทโรงเรยนวดประด (พวงอทศ) ครไดพานกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ปลกผกเพอเอาไวทาอาหารกลางวนของโรงเรยน และไดจดเวรใหนกเรยนแบงกลมกนเพอดแลแปลงผกและรดนา และครงนเปนเวรของวชย สมศกด และสชาต ทจะตองไปรดนาหลงเลกเรยน แตทงสามคนกเลนเพลนทาใหลมไปรดนาผก ทาใหผกทปลกไวถกแดดมาทงวนกเหยวเฉา และแหงตายเกอบทงแปลง

อภปราย

1. นกเรยนคดวา จากการกระทาของนกเรยนทง 3 คน ในสถานการณนจะเกดอะไรขนบาง ตอตนเอง................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ตอสวนรวม............................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2. นกเรยนคดวาเพราะเหตใด จงทาใหเกดผลเชนนน ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3. ถานกเรยนเปนทง 3 คนนนกเรยนจะมวธปฏบตตนอยางไรเพอไมใหเกดเหตการณเชนนขน ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 4. ถานกเรยนอยในเหตการณน นกเรยนมวธแกไขปญหาอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

กลมท...................................... วนท............./.............../ 2552

171

ใบกาหนดสถานการณ สถานการณท 2

การทาความสะอาดโรงอาหารในวนน เปนเวรทาความสะอาดของนกเรยนชนประถมศกษา ปท 3 ทงหมด 30 คน โดยใหนกเรยนทาความสะอาดในชวงตอนเทยงหลงรบประทานอาหารกลางวนเสรจ เมอรบประทานอาหารเสรจแลว มนกเรยนมาทาความสะอาด 5 คน ทาใหทาความสะอาดเสรจไมทนกอนเวลาเขาชนเรยน และชวงบายนนเองมกรรมการเขตเขามาดงานภายในโรงเรยน และไดเขาไปดความสะอาดในโรงอาหารดวย

อภปราย

1. นกเรยนคดวา จากการกระทาของนกเรยนทง 3 คน ในสถานการณนจะเกดอะไรขนบาง ตอตนเอง................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ตอสวนรวม................................................................................................................................ ..................................................................................................................................................... 2. นกเรยนคดวาเพราะเหตใด จงทาใหเกดผลเชนนน ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3. ถานกเรยนเปนทง 3 คนนนกเรยนจะมวธปฏบตตนอยางไรเพอไมใหเกดเหตการณเชนนขน ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 4. ถานกเรยนอยในเหตการณน นกเรยนมวธแกไขปญหาอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

กลมท...................................... วนท........./.........../ พ.ศ.........

172

ใบกาหนดสถานการณ สถานการณท 31

ในเชาวนจนทรครมอบหมายให มานต มานะ และกาพล ไปเกบผกบงทแปลงผกของโรงเรยนสงไปทโรงครวในตอนเชา กอนเวลา 08.30 น. เพอนามาทาอาหารมอกลางวน ทง 3 คนกไปทแปลงผก พอเกบผกไดสกพก กาพลกบอกวา เกบไปกอนนะไปเขาหองนากอนเดยวมา มานตและมานะ กเกบผกไปดวยเลนกนไปดวยชวยกนจนเสรจ แลวกวางผกบงทถอนไวแลวรอใหกาพลมาลางตอ และจะไดเอาไปสงทโรงครว แตแลวกาพลกไมไดมา เมอถงเวลาเขาหองเรยนทง 3 สามกพากนเขาหองเรยน ลมนกถงผกทถอนไว เมอถงตอนพกกลางวนทาใหอาหารกลางวนนอยไมพอรบประธาน

อภปราย

1. นกเรยนคดวา จากการกระทาของนกเรยนทง 3 คน ในสถานการณนจะเกดอะไรขนบาง ตอตนเอง................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ตอสวนรวม................................................................................................................................ ..................................................................................................................................................... 2. นกเรยนคดวาเพราะเหตใด จงทาใหเกดผลเชนนน ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3. ถานกเรยนเปนทง 3 คนนนกเรยนจะมวธปฏบตตนอยางไรเพอไมใหเกดเหตการณเชนนขน ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 4. ถานกเรยนอยในเหตการณน นกเรยนมวธแกไขปญหาอยางไร ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

กลมท....................................... วนท........./.........../ พ.ศ..........

1 (ปรบปรงมาจาก) คนงนจ พมพวง. (2546). การใชกจกรรมกลมเพอพฒนาความรบผดชอบของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2

โรงเรยนศกษาสงเคราะหเพชรบรจงหวดเพชรบร. ปรญญานพนธ ศศ.ม. (จตวทยาชมชน). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร. อดสาเนา.

173

ใบงาน สถานการณท.........

ใหนกเรยนตอบคาถาม และสรปความคดเหนของกลม พรอมนาเสนอหนาหอง 1. การกระทาในสถานการณทนกเรยนในกลมไดรวมกนอภปราย เปนการกระทาทไมมความรบผดชอบเพราะเหตใด.................................................................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2. ผลทไดรบตอการกระทาตอหนาททตนเองรบผดชอบ ตอตนเอง................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ตอสวนรวม................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3. ผลเสยตอการกระทา ทละเลยตอหนาท ตอตนเอง................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ตอสวนรวม................................................................................................................................ ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 4. นกเรยนเคยทาในสงทแสดงวาละทงตอหนาทของตนเองหรอไม (ยกตวอยาง) และนกเรยนมวธทจะแกไขการกระทาของตนเองอยางไรบาง ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

กลมท......................................... วนท........../............/ พ.ศ..........

174

ใบสรปกจกรรม เรอง ทาหนาทของตนหรอยง

ใหนกเรยนระบหนาททตอนเองรบผดชอบของตนเอง ในตารางตอไปน หนาทนกเรยนทาไดด นกเรยนมวธการปฏบตอยางไร 1.

2. 3. 4. 5. 6. 7. หนาททนกเรยนทาไดไมด 1.

2. 3. 4. 5. 6. 7. หนาททนกเรยนยงไมไดทา 1. 2.

3. 4. 5. 6. 7.

ลงชอนกเรยน............................................... วนท............./.............../ พ.ศ............

175

โปรแกรมกจกรรมกลม ครงท 11

หวขอ ปรบปรงแกไขผลงานทไดรบมอบหมาย

ชอกจกรรม คาแนะนาของครผหวงด

วตถประสงค 1. เพอใหนกเรยนรจกพจารณา ตรวจสอบถงสาเหตของความผดพลาดเกดขนกบงาน แลวหา วธแกไข 2. เพอใหนกเรยนรจกเอาใจใสในงานทตองแกไขตามทไดรบมอบหมาย 3. เพอใหนกเรยนรจกทบทวนงานทแกไขแลวใหถกตองและสมบรณยงขน

แนวคดสาคญ 1. การพจารณา ตรวจสอบถงสาเหตของความผดพลาดในงาน ทาให รขอผดพลาด ซง

นาไปส การแกไขงาน 2. การเอาใจใสในงานทตองแกไข ทาใหมความรบผดชอบ ไมละเลย ไมทอดทง และม

ความมงมนทจะแกไขงานใหเสรจ 3. การทบทวนงานทแกไขแลว ทาใหเกดความรบผดชอบในการตรวจสอบหาขอผดพลาด

ในงานทแกไขแลวอกครง เพอปรบปรงแกไขใหสมบรณยงขน

เทคนคทใช บทบาทสมมต

เวลา 60 นาท

อปกรณ 1. เอกสารบทบาทสมมตเรอง “คาแนะนาของครผหวงด”

2. ใบงานเรอง “คาแนะนาของครผหวงด” 3. ใบสรปกจกรรม เรอง “คาแนะนาของครผหวงด”

วธดาเนนการ

ขนท 1 ขนนา (ฉนทะ) 1. ผนากลมกลาวทกทาย (ธรรมะสวสดนกเรยนทกคน) สนทนาและซกถามนกเรยน แสดง

ถงความเอาใจใสนกเรยนทกคน เพอความเปนกนเองในการทจะทากจกรรมรวมกน รวมถงสงเกตทาทางความใสใจของนกเรยน ในกจกรรมทจะเกดขนพรอมทงอธบายกจกรรมทจะรวมกนปฏบตในครงน

176

2. ผนากลมใหนกเรยนในแบงนกเรยนออกเปน 3 กลมๆ ละ 4 คน แลวใหตวแทนนกเรยนทยงไมเคยแสดงออกมาแสดงบทบาทตามสถานการณทกาหนด

3. ผนากลมชแจงรายละเอยดในการเลนบทบาทสมมต ใหนกเรยนเขาใจกอนทจะแสดง พรอมทงชแจงใบความรหลกธรรมอทธบาท 4 ในการนามาใชเพอใหเกดความเอาใจใสในการเรยน และแกปญหาในดานของการทางานผดพลาดไดอยางไร

4. ผนากลมเปดโอกาสใหนกเรยนซกถาม เพอความเขาใจในปญหาตางๆ ของกจกรรมน

ขนท 2 ขนกจกรรม (ฉนทะ วรยะ และจตตะ) 1. ผนากลมแจกเอกสารบาบาทสมมตใหนกเรยนไดคดเลอก 2. นกเรยนทไดร บเลอกรวมกนแสดงบทบาทสมมตเรอง “คาแนะนาของครผหวงด”

ตามลาดบเหตการณทเตรยมไว สาหรบนกเรยนทไมไดแสดงใหสงเกตพฤตกรรมของตวละครทตวแทนนกเรยนแสดงบทบาท และสาเหตทเกดขนจากการทาผดพลาด

ขนท 3 ขนวเคราะหและอภปราย (วมงสา) ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหในประเดนตอไปน

1. ผนากลมใหนกเรยนพจารณาถงสาเหตของพฤตกรรมการไมชอบปรบปรงแกไขงานทผดในการทางานตามทไดรบมอบหมายในการเรยนของตนเองวา เกดจากอะไรบาง แลวบอกสาเหตของการทาใหไมยอมปรบปรงแกไขงานทผดในการทางานตามทไดรบมอบหมายในการเรยนของตนเองใหมากทสด

2. ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหถงสาเหตของพฤตกรรมทไมยอมปรบปรงแกไขงานทผดในการทางานตามทไดรบมอบหมายในการเรยนของตนเอง โดยผนากลมคอยแทรกหลกธรรมอทธบาท 4 เพอแกปญหาในการไมยอมปรบปรงแกไขงานทผดในการทางานตามทไดรบมอบหมายเปนระยะตามความเหมาะสม

3. นกเรยนจะนาหลกธรรมอทธบาท 4 ไปใชอยางไรเพอใหรจกปรบปรงแกไขงานททาผดตามทไดรบมอบหมายในการเรยนไดอยางไร

ขนท 4 ขนสรปและนาหลกการไปประยกตใช (วมงสา) 1. ผนากลมใหนกเรยนสรปสาเหตของการประสบผลสาเรจในการเรยนดวยการตงใจทางาน

ตามทไดรบมอบหมาย อยางทพดคยกนมา 2. ผนากลมใหนกเรยนระบสาเหตททาใหตนไมสามารถทางานใหสาเรจได พรอมทง

ขอบกพรองของตนเองทตองการแกไขพฤตกรรมดงกลาว 3. ผนากลมใหนกเรยนตงเปาหมายวา จะแกไขพฤตกรรมอะไร โดยพฤตกรรมทตองการ

แกไขนนสามารถทาใดมากนอยเพยงใด และพรอมทจะแกไขพฤตกรรมนนดวยความพอใจและเตมใจ

4. ผนากลมสรปเพมเตมพรอมทงเปดโอกาสใหนกเรยนซกถามทไมเขาใจในประเดนทชแจง

177

ขนท 5 ขนประเมนผล 1. สงเกตจากการรวมมอกนปฏบตกจกรรมของนกเรยน 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการอภปรายภายในกลมตามใบงานบทบาทสมมต

เรอง คาแนะนาของครผหวงด

178

บทบาทสมมตเรอง “คาแนะนาของครผหวงด”

ในหองเรยนชนประถมศกษาปท 3 นกเรยนกาเรยนวชาแนะแนวอย ครไดอธบายเกยวกบวชาทนกเรยนชอบเรยนและไมชอบเรยนและความสาคญของแตละวชาทเรยน คร : หละวนนครอยากจะทราบวานกเรยนคนไหนชอบวชาอะไรบางเอยทเปนวชา

หลกนะ...อยางเชน คณตศาสตร วทยาศาสตร และภาษาไทย สวชา : ผมครบ....ผมชอบเรยนคณตศาสตรมากเลย หนง : สวนผม ชอบเรยนวทยาศาสตรครบ การตน : หนชอบเรยนสงคมคะ คร : แลวมใครบางละทชอบเรยนวชาเลอก และกลมงานการผลตบาง.....(เดกนกเรยน

ยกมอกนเตมเลย ครจงเลอกชไปทกรวทย แลวครกถามกรวทยวา) คร : เตชอบเรยนวชาอะไรหรอ เต : ผมชอบเรยนวชาศลปะมากเลยครบ คร : แลว กานดาละ ชอบเรยนวชาเลอกแบบไหน กานต : ผมชอบเรยนเกยวกบงานเกษตรครบ เพราะทาใหเราสามารถนาไปปลกผกท บานไวรบประทานไดเองครบ คร : ดมาก รจกนาไปประยกตใชใหเกดประโยชน......เอาหละ ขอผหญงมง มใคร

ชอบวชาอะไรกนมงเอย เมอครถามนกเรยนเสรจแลว ครจงไดอธบายถงการเรยนวาจะตองเรยนรและใสใจ

ในหลายวชา เพอผสมผสานกนไป เพราะเนอหาของแตละวชาจะเอออานวยและมประโยชนซงกนและกน คร : จากทนกเรยนไดบอกวานกเรยนชอบเรยนในรายวชาทตนเองชอบนน เชน เต ก

จะชอบในงานศลปะ ชอบวาดเขยน เตกจะทาไดดและตงใจเรยนเปนพเศษ คนท ชอบเรยนวทยาศาสตรกจะทาคะแนนวทยาศาสตรไดด แตวา การเรยนทดนน เรา จะตองมการเรยนทผสมผสานกบไปทกวชา เราจงจะสารมารถเรยนผานไปได และประสบผลสาเรจในการเรยนดวย ชวงนมครประจาชนหลายทานบอกใหคร ทราบวานกเรยนบางคนไมสนใจวชาทตวเองไมชอบ แตกลบทาไดดในวชาท ตนเองถนด จนไดรบรางวลมาแลวหลายครง ไมทราบวาในหองนมบางไหม

เพอนๆ : ม.. เตครบ เตคะ คร : เตไมชอบวชาอะไรบางคะ เต : ไมชอบวชาคณตศาสตรเอามากๆ เลยครบ คร : เปนเพราะสาเหตอะไรคะ เต : กวชาคณตศาสตรผมไมคอยถนดครบ มแตตวเลข ผมไมชอบคดครบ เรยนไป

แลวกปวดหวมากเลย ผมเลยไมชอบครบ

179

กานดา : แตเขาทางานวชาศลปะไดดมากเลยนะคะคร คร : ใชคะ เขาจะมความสามารถในวชาทเขาถนดและจะทาไดดกวาคนอน แตนน

ไมเพยงพอในการประกอบอาชพหรอกคะ เต : แตผมวางานศลปะกสามารถประกอบอาชพไดนครบ ผมเหนผใหญเขาประกอบ อาชพเกยวกบศลปะกเยอะ คร : ใชคะ เตพดถก การทกรวทยเกงในงานศลปะ กสามารถนาไปประกอบอาชพได

เหมอนกน แตยงไมเปนการเพยงพอในการดารงชพ ตอไปขางหนาถาเตได ประกอบอาชพทเกยวกบคาขายละ การคาขายกยอมจะมตวเลขมาเกยวของ และ จะตองมความคดคลองแคลวในการคดเงนนะคะ ถาคดเลขเกงกจะมความแมนยา ในการคดเงนและการทอนเงนกจะไมผดพลาดดวยถงแมจะเปนตวเลขจานวน มากๆ กตาม

กานดา : เตเขาจะลอกการบานวชาคณตศาสตรกบหนเปนประจาเลยคะ คร : การลอกการบานเพอนเปนเรองทงายมากเลย แตเราจะไมไดประโยชน เมอเรา

เรยนจบแลวเพอนกตองแยกยายกนไป ตอจากนนกไมมใครมาคอยชวยเราแลว การเรยนรดวยตนเองจะทาใหนกเรยนรจกคด ถาหากคดเองไดนกเรยนกไม ตองไปรบกวนคนอนอกนะคะ ถาไมเขาใจกถามเพอน หรอถามครกไดคะ

หนง : ถามเรากไดนะ ถาไมเขาใจเราจะชวยอธบายใหฟง กานดา : ถามเรากได นายจะไดรวธคด คร : เหนมย มเพอนทจะชวยตงเยอะแนะ ครขอใหเพอนๆ ชวยกนอธบายให

เตดวยนะคะ แตเตเองกตองคดเสมอวา จะตองทาดวยตวเองกอน เมอไมไดจงให เพอนชวยนะคะ

เต : ครบคณคร ขอบพระคณมากครบ ผมจะพยายามใหเตมทเลยครบ และจาทาให คะแนนผมเพมขนใหได

หลงจากนนเตกตงใจเรยนทกวชา ไมวาวชานนตวเองจะถนดหรอไมกตาม ทาใหผลการเรยนวชาทเตไมชอบไดคะแนนดขนจากเมอกอน ทาใหเตดใจมากทตนเองสามารถทาได1

1 (ปรบปรงมาจาก) คานง อยเลศ. (2541) ผลการใชกจกรรมกลมทมตอความรบผดชอบดานการเรยนของนกเรยนมธยมศกษาปท 1

โรงเรยนวดเศวตฉตร เขตคลองสาน กรงเทพฯ. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการแนะแนว). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. อดสาเนา.

180

ใบงาน เรอง คาแนะนาของครผหวงด

คาอธบาย ใหนกเรยนตอบคาถามตอไปน

1. ผลจากการกระทาของ เต ทาใหไดเกดผลอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................2. การทนกเรยนชอบเรยนแตวชาใดวชาหนงนน จะทาใหเกดผลอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3. นกเรยนคดวาควรปฏบตอยาง เต หรอไม เพราะเหตใด ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 4. ผลเสยของการไมยอมปรบปรงผลงานของตนเองจะเปนอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 5. ถานกเรยนเปลยนจากเรยนเฉพาะทชอบมาเปนตงใจเรยนจะทาใหเกดผลอยางไร ตอตนเอง................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ตอสวนรวม................................................................................................................................ ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 6. การปรบปรงการเรยนของตนเองนกเรยนสามรถทาไดหรอไม และมวธการปฏบตอยางไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

กลม....................................... วนท........./.........../ พ.ศ..........

181

ใบสรปกจกรรม

เรอง “คาแนะนาของครผหวงด”

1. ผลดของการรจกปรบปรงผลงานและการเรยน คอ ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................2. ผลเสยของการไมยอมปรบปรงผลงานและการเรยน คอ ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3. นกเรยนจะปรบปรงผลงานและการเรยนของตนเองไดดวยวธใดบาง ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

ชอนกเรยน.............................................. วนท............/.............../ พ.ศ..........

182

โปรแกรมกจกรรมกลม ครงท 12

หวขอ ปจฉมนเทศ

ชอกจกรรม สญญาดวยใจ

วตถประสงค 1. เพอใหนกเรยนไดมโอกาสอภปราย และสรปเกยวกบความร เรองหลกอทธบาท 4 ทมตอ พฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยน 2. เพอใหนกเรยนไดสรปขอคดเหนเกยวกบการเขารวมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน

แนวคดสาคญ 1. การอภปรายและสรป ทาใหรความรสก และสงทไดจากการเขารวมกจกรรม และการนาไป

ประยกตใชในการพฒนาความรบผดชอบของแตละคน

เทคนคทใช การเลนเกม

เวลา 60 นาท

อปกรณ 1. บตรคาทแสดงถงความรบผดชอบและไมรบผดชอบ

2. ใบงาน เรอง สญญาดวยใจ 3. ใบสญญาดวยใจ

วธดาเนนการ

ขนท 1 ขนนา (ฉนทะ) 1. ผนากลมกลาวทกทาย (ธรรมะสวสดนกเรยนทกคน) สนทนาและซกถามนกเรยน แสดง

ถงความเอาใจใสนกเรยนทกคน เพอความเปนกนเองในการทจะทากจกรรมรวมกน รวมถงสงเกตทาทางความใสใจของนกเรยน ในกจกรรมทจะเกดขนพรอมทงอธบายกจกรรมทจะรวมกนปฏบตในครงน

2. ผนากลมแบงนกเรยนออกเปน 3 กลม 3. ผนากลมชแจงบทบาทหนาท ทนกเรยนจะตองปฏบตกจกรรมในครงน 4. ผนากลมเปดโอกาสใหนกเรยนซกถาม เพอความเขาใจในปญหาตางๆ ของกจกรรมน

183

ขนท 2 ขนกจกรรม (ฉนทะ วรยะ และจตตะ) 1. ผนากลมใหนกเรยนพจารณาถงสาเหตของการขาดความรบผดชอบในการเรยนของ

ตนเองวา เกดจากอะไรบาง โดยเรยงลาดบจากมากทสดไปหานอยทสด 2. ผนากลมกลาวถงการนาหลกธรรมอทธบาท 4 มาใชเพอแกปญหาการขาดความ

รบผดชอบในการเรยนของนกเรยนตามความเหมาะสม 3. ผนากลมใหนกเรยนสงตวแทนออกมาสรปขอคดเหนจากการเขารวมกจกรรมกลม

ขนท 3 ขนวเคราะหและอภปราย (วมงสา) ผนากลมใหนกเรยนวเคราะหในประเดนตอไปน

1. หลกธรรมอทธบาท 4 ชวยใหนกเรยนเกดความรบผดชอบในการเรยนดวยวธใด 2. ถานกเรยนนาหลกธรรมอทธบาท 4 ไปใชในการเรยนจะเกดผลอยางไร 3. เพราะเหตใดทกคนจงตองนาหลกธรรมอทธบาท 4 มาใชในการเรยน 4. นกเรยนจะนาหลกธรรมอทธบาท 4 ไปใชเพอใหเกดความรบผดชอบในการเรยนได

อยางไร

ขนท 4 ขนสรปและนาหลกการไปประยกตใช (วมงสา) 1. ผนากลมใหนกเรยนสรปสาเหตของการประสบผลสาเรจในการเรยนดวยการตงใจทางาน

ตามทไดรบมอบหมาย อยางทพดคยกนมา 2. ผนากลมใหนกเรยนระบสาเหตททาใหตนไมสามารถทางานใหสาเรจได พรอมทง

ขอบกพรองของตนเองทตองการแกไขพฤตกรรมดงกลาว 3. ผนากลมใหนกเรยนตงเปาหมายวา จะแกไขพฤตกรรมอะไร โดยพฤตกรรมทตองการ

แกไขนนสามารถทาใดมากนอยเพยงใด และพรอมทจะแกไขพฤตกรรมนนดวยความพอใจและเตมใจ

4. ผนากลมสรปเพมเตมพรอมทงเปดโอกาสใหนกเรยนซกถามทไมเขาใจในประเดนทชแจง

ขนท 5 ขนประเมนผล 1. สงเกตจากการรวมมอกนปฏบตกจกรรมของนกเรยน 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการอภปรายภายในกลมเกยวกบกจกรรมทเลน

รวมกน

184

ใบงาน

เรอง สญญาดวยใจ คาอธบาย ใหนกเรยนตอบคาถามตอไปน

1. บตรคาทแสดงถงความรบผดชอบในการเรยน คอ เพราะอะไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2. บตรคาทแสดงถงการขาดความรบผดชอบ คอ เพราะอะไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

กลม..................................... วนท........./............/ พ.ศ.......

185

ใบสญญาดวยใจ

1. ขาพเจาสญญาวาจะพฒนาความรบผดชอบของขาพเจา ดงน ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ลงชอผนากลม.......................................... ลงชอนกเรยน.............................................. วนท........./............./ พ.ศ........ วนท........./........../ พ.ศ.........

186

ตวอยาง บตรคาทแสดงถงความรบผดชอบและไมรบผดชอบ

ตงใจ พยายาม ละทง

ตอบโต

ตรงเวลา

ตรวจทาน

ไมคย

ตอรอง

เหมอลอย แกไข

สามคค สนใจ

ลอก หลกหน

คย ไมยอมรบ

ซกถาม วางแผน มกงาย

187

ภาคผนวก จ คณภาพเครองมอทใชในการวจย

188

คณภาพของเครองมอ

ตาราง 4 คาดชนคณภาพความสอดคลอง (IOC) ของเครองมอ แบบบนทกการสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยน

ผเชยวชาญ ทานท 1 ทานท 2 ทานท 3 ∑R คะแนนรวม

คา IOC

ขอท ระดบคะแนน

+1 0 -1 1 +1 +1 +1 3 1

2 +1 +1 0 2 0.66

3 +1 +1 +1 3 1

4 +1 +1 +1 3 1

5 +1 +1 +1 3 1

6 +1 +1 +1 3 1

7 +1 +1 +1 3 1

8 +1 +1 +1 3 1

9 +1 +1 +1 3 1

10 +1 +1 +1 3 1

11 +1 +1 +1 3 1

12 +1 0 +1 2 0.66

13 +1 +1 0 2 0.66

14 +1 0 +1 2 0.66

15 +1 +1 0 2 0.66

189

โปรแกรมกจกรรมกลมดวยหลกอทธบาท 4 เพอพฒนาความรบผดชอบในการเรยน

ผเชยวชาญ ทานท 1 ทานท 2 ทานท 3 ∑R คะแนนรวม

คาIOC

กจกรรมท คะแนน

+1 0 -1

1 +1 +1 +1 3 1 2 +1 +1 +1 3 1 3 +1 +1 +1 3 1 4 +1 +1 +1 3 1 5 +1 +1 +1 3 1 6 +1 +1 +1 3 1 7 +1 +1 +1 3 1 8 +1 +1 +1 3 1 9 +1 +1 +1 3 1 10 +1 +1 +1 3 1 11 +1 +1 +1 3 1 12 +1 +1 +1 3 1

190

ตาราง 5 คาดชนคณภาพของแบบสงเกตพฤตกรรม แบบบนทกการสงเกตพฤตกรรมความรบผดชอบในการเรยนของนกเรยน

Reliability Analysis – Scale (Alpha) Item-total Statistics

Scale Mean if Item Deleted

Scale Variance if Item Deleted

Corrected Item- Total Correlation

Cronbach’s Alpha if Item Deleted

A1 46.222 16.006 .253 .830 A2 45.806 14.618 .580 .810 A3 46.556 15.340 .363 .824 A4 46.194 14.675 .383 .826 A5 45.722 13.806 .809 .795 A6 45.722 13.806 .809 .795 A7 45.722 13.806 .809 .795 A8 45.722 13.806 .809 .795 A9 46.500 15.171 .377 .824 A10 46.583 15.964 .239 .831 A11 45.667 15.829 .220 .834 A12 45.528 16.028 .240 .831 A13 46.194 16.275 .201 .832 A14 45.917 15.964 .201 .835 A15 45.444 15.168 .569 .813

คาความเชอมนของแบบสงเกตพฤตกรรมทงฉบบ เทากบ .83

191

ประวตยอผทาสารนพนธ

192

ประวตยอผทาสารนพนธ

ชอชอสกล พระจรศกด บญฤทธ วนเดอนปเกด 12 ธนวาคม 2523 สถานทเกด อาเภอวานรนวาส จงหวดสกลนคร สถานทอยปจจบน 47 วดพระยาทาวรวหาร (หอสมด) ถนนอรณอมรนทร

ซอย 15 แขวงศรราช เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร 10700

ตาแหนงหนาทการงานในปจจบน เจาหนาทธรการ สานกงานเลขานการคณบด สถานททางานปจจบน คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย วดศรสดาราม แขวงบางขนนนท เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร รหสไปรษณย 10700

ประวตการศกษา พ.ศ. 2545 มธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนบาลเตรยมอดมศกษา

จาก มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย กรงเทพมหานคร

พ.ศ. 2549 พธ.บ. (พทธจตวทยา) คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลย จาก มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย กรงเทพมหานคร

พ.ศ. 2554 กศ.ม. (จตวทยาการแนะแนว) จาก มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ