ANAYASA HUKUKU - WordPress.com...Anayasa hukuku, devletin kuruluş ve örgütlenmesi ile kişilerin temel hak ve özgürlüklerini konu alan hukuk dalıdır. Dünyada ilk anayasal

1

ANAYASA HUKUKU BİRİNCİ BÖLÜM I-ANAYASA TARİHİ A- DÜNYADA ANAYASAL HAREKETLER Anayasa hukuku, devletin kuruluş ve örgütlenmesi ile kişilerin temel hak ve özgürlüklerini konu alan hukuk dalıdır.

▪ Dünyada ilk anayasal belge 1215 tarihli Manga Carta Libertatum (Özgürlük Şartı )olarak kabul edilir.

▪ Dünyanın ilk Anayasası, 1787 Amerika Birleşik Devletleri Anayasasıdır. B- ÜLKEMİZDEKİ ANAYASAL GELİŞİM SÜRECİNE BAKIŞ B1. Sened-İ İttifak Osmanlı imparatorluğu döneminde, Padişahın yetkileri mutlak ve sınırsızdı. Divan sadece danışma organıydı. Padişahın yetkilerini, İlk kez sınırlayan anayasal belge Sened-i ittifaktır. Bu belge ile

▪ Artık sadrazamda yönetim işlerine katılacaktır. ▪ Sened-i İttifakta, reayanın korunması ve onlara zulmedilmemesi, ▪ Vergilemede ölçülülük, ▪ Sadrazamın kanuna aykırı işlem yapmaması, ▪ Soruşturma yapılmadan ceza verilmemesi gibi ilke ve haklara yer verilmiştir.

Bu belge halka doğrudan bir güvence veremediği için Hukuk devleti belgesi sayılmamaktadır.

B2. Tanzimat Fermanı 1839’da kabul edilen Tanzimat Fermanında;

▪ Herkesin canı, malı, ırzı korunacaktır. ▪ Vergi (kanunilik ) ve askerlik işleri de bir düzene bağlanacaktır ▪ Suç ve cezaların kanunla düzenlenecektir ▪ Genel müsadere cezası kalkmıştır ▪ Yargılama hakkı ve yargılamanın aleniliği, ▪ Mülkiyet hakkı, ▪ Eşitlik ilkesi gibi hükümlere yer verilmiştir.

Dikkat: Tanzimat fermanı hukuk devletine geçişin ilk adımı olarak kabul edilebilir.

B3. 1856 Tarihli Islahat ▪ Din farkı gözetilmeden bütün uyruklara eşit davranılacağı bildirilmiştir. ▪ Müslüman olmayanlardan alınan bir vergi olan cizye kaldırılmıştır. ▪ Farklı dine mensup uyruklarında memur ve asker olabilecekleri hükmü getirilmiştir.

Dikkat : Bu fermanın ilk kez hukuki eşitliği sağladığı söylenebilir.

2

SOYSAL AYGÜN

1876 KANUNİ ESASİ

1921 ANAYASASI

1924 ANAYASASI

Özellikler; 1. Türk tarihinin ilk anayasasıdır.

2. Yapımında Genç Osmanlılar etkili

olmuştur.

3. Bütçenin yıllık olma ilkesi, hâkimlerin

azledilemeyeceği hükmü, Kanuni

hâkim güvencesi, Vergilerin

kanuniliği ilkesi ilk kez anayasada yer

aldı

4. Bakanlar Kurulu, Meclis toplantıda

olmadığı zaman, zaruri hallerde,

Meclisin toplanıp karar almasına

kadar, muvakkaten yürürlükte olan

kanun kuvvetinde karar alabilir.

5. Yasama dokunulmazlığı ilk kez bu

anayasada yer almıştır

6. Yetki genişliğinden bahsedilmiş ve

ayrıca yerel yönetimlerden

bahsedilmiştir.

7. Bakanları ve yüksek yargı üyelerini

yargılamak için otuz kişiden oluşan

bir yüce divan oluşturulmuştur.

8. İlk kez olağanüstü hal rejimine yer

verilmiştir. İhtilal ortaya çıkacağına

dair işaretler görüldüğünde, o yerde

olağanüstü hal ilan edilebilecektir.

9. Padişahın yetkileri çok fazladır.

Mesela; Padişahın muhalifleri sürgüne

gönderme yetkisi vardır. Padişah

meclisi feshedebildiği halde meclisin

padişaha karşı kullanabileceği ciddi

bir hukuki silah yoktur. Kanun tasarısı

teklif etme hakkı Bakanlar Kuruluna

aittir. Meclisler ancak padişahtan izin

aldıktan sonra kanun teklif edebilir.

Yine kanunların yürürlüğe girmesi

için son aşamada padişahın onayı

şarttır (Mutlak veto). Hükümetin

siyasi sorumluluğu Meclise karşı

değil, Padişaha karşıdır. Bakanlar

Kurulu için güvenoyu yoktur. Bakanların atanması, azilleri yetkisi

Padişaha aittir

Özellikler;

1. 1921 Anayasasının en devrimci

ilkesi milli egemenlik ilkesidir.

2. Yerinden yönetim ilkesini kabul

edilmiştir

3. Meclis Hükümeti Sistemi

örneğidir.

4. Türk anayasaları içinde en kısa

olanıdır.

5. Türklerin tek yumuşak

anayasasıdır.

6. 1923 değişiklikleriyle

“Cumhuriyet” ilk kez anayasaya

girdi ancak değiştirilebilir.

Değiştirilemez hüküm olması 24

anayasasıyla birliktedir.

7. Bakanlar Kurulu doğrudan

doğruya Meclis tarafından kendi

üyeleri arasından seçilecektir.

Hükümetin doğal başkanı

TBMM başkanıdır ve Hükümet

TBMM’nin denetimi altındadır. Valileri meclis atayacaktır

8. Anayasada 1923 Yılında Yapılan

Değişikliklerle;

• Türkiye Devletinin hükümet şekli

Cumhuriyet olarak kabul edilmiştir

• Devletin dininin İslam ve resmi dilinin

Türkçe olduğu hükmü getirilmiştir.

• Cumhurbaşkanı, TBMM tarafından ve

kendi üyeleri arasından bir seçim dönemi

için seçilecektir.

• Başbakan Cumhurbaşkanı tarafından ve

Meclis üyeleri arasından seçilecektir.

Bakanlar, Başbakan tarafından Meclis

üyeleri arasından seçilecek ve tamamı

Cumhurbaşkanınca Meclisin onayına

sunulacaktır.

Özellikler;

1. 1924 Anayasası “Tabii Hak”

anlayışını benimsemiştir.

2. Devletin temel niteliğinin

cumhuriyettir. Cumhuriyet

değiştirilemez bir hüküm olarak

ilk kez bu anayasada yer

almıştır (104. madde).

3. Anayasanın üstünlüğü ilkesini

benimsemiştir. Ancak 24

Anayasasında kanunların

anayasaya aykırılığını denetleyecek

bir mahkeme olmadığı için

anayasanın üstünlüğü ilkesini

sağlayamamıştır.

4. 24 Anayasası 1946 ya kadar tek

partili , 1946 dan sonra ise çok

partili bir dönemde geçmiştir.

5. Laiklik ilkesinin ilk kez yer aldığı

anayasadır.1924 yılında devletin

resmi dinin İslam’dır ibaresi

vardır. 1928 yılında Devletin

dininin İslam olduğu ifadesi, ant

metninde yer alan “vallahi”

kelimesi ve Meclisin yetkileri

arasında sayılan şer’i hükümlerin

uygulanması kuralı

kaldırılmıştır.1937 yılında Laiklik

ilkesi getirilmiş ve anayasaya

dâhil olmuştur (altı okla

birlikte).

6. Meclis hükümeti sistemi+

parlamenter sistem = karma

hükümet sistemini benimsemiştir.

7. Hükümetin kuruluşu parlamenter

sisteme göredir. Buna göre

Başbakan, Meclis üyeleri arasından

Cumhurbaşkanınca atanır.

8. Katı bir anayasadır. Anayasa

değişikliği teklifi yeter sayısı 1/3 ü,

Kabul yeter sayısı ise, Meclis üye

tamsayısının üçte ikisidir

9. Yasama Yorumu ve Yargı

kısıntılarına yer veren tek

anayasadır.

3

B5. 1909 Değişiklikleri ▪ Padişahın muhalifleri sürgüne gönderme yetkisi kaldırılmıştır. ▪ Mebusların kanun teklif etmesi için padişahtan izin alma zorunluluğu kaldırılmıştır. ▪ Bakanlar Kurulunun meclis karşısında sorumlu olacağı hükmü getirilmiştir. Bakanlar kuruluna

karşı güven oylaması getirilmiştir. ▪ Padişahın meclisi feshetme yetkileri sınırlandırılmış, Padişahın Meclisi feshetmesi, Ayan

Meclisinin fesih kararını onaylaması ve üç ay içinde seçim yapılması şartlarına bağlanmıştır. ▪ Padişah yasaları ya yayımlayacak ya da geri gönderecektir. Meclis geri gönderilen kanunu

tekrar kabul ederse ( 2 Ay içinde 2/3 çoğunlukla) padişah kanunu yayımlamak zorundadır. ▪ Basında sansür yasaklanmıştır.

Dikkat: Bu değişikliklerle batılı anlamda meşruti monarşi ilk kez gelmiştir.

B8.1961 Anayasası 1961Anayasası, 27 Mayıs 1960 askeri müdahalesinin sonucunda ortaya çıkmış bir anayasadır. Yönetime el koyan Milli Birlik Komitesi, anayasa yapmak amacıyla kurucu meclis oluşturmuştur. (Asli Kurucu iktidar ileride görülecektir) Kurucu Meclis;

a) Askeri kanat Milli Birlik Komitesinden b) Sivil kanat Temsilciler Meclisinden oluşmaktaydı.

Temsilciler meclisi de;

• Siyasi partiler (CHP, CKMP) • Gazeteciler • Üniversitelerden temsilciler • Sendikalar, Ticaret odalarının belirlediği temsilcilerden oluşuyordu.

Kurucu Meclisin Görevleri:

• Yeni Anayasa’yı hazırlamak • Yeni bir siyasi partiler kanunu hazırlamak • Bu yeni anayasanın halkoyuna sunuluş kanununu yapmak • Yeni bir seçim kanunu hazırlamak • Yeni bir meclis oluşturulana kadar yasama görevini yapmaktı.

1961 anayasası yaklaşık %61 oyla kabul edildi. 1961 Anayasasının özellikleri:

▪ Kazuistik bir anayasadır. Kazuistik yapılmasının sebebi 24’e tepki bir anayasa olmasıdır. ▪ 157 maddeden oluşur ▪ Bu anayasa parlamenter sistemin en tipik örneklerinden biridir. ▪ Sosyal devlet kavramını ilk kez getirmiştir. Sosyal haklar ve ödevler, ilk defa sistematik olarak

1961 Anayasasında düzenlenmiştir ▪ Bu anayasa anayasanın üstünlüğünü kabul etmiş ve bu amaçla Anayasa Mahkemesi (1962)

kurulmuştur. Ayrıca ; Kanunların anayasaya uygunluğunu denetlemek için “Organ Davası” yolunu getirilmiştir. Bu davayı; Kendi varlık ve görevlerini ilgilendiren alanlarda iptal davası açabilen kurumlar :

o Yargıtay, o Danıştay, o Askeri Yargıtay o Yüksek hakimler kurulu o Üniversitelerdir

4

▪ Anayasa, halkçılık, devletçilik ve inkılapçılık ilkelerine yer vermemiştir. ▪ Katı bir anayasadır. ▪ Çoğulcu toplum yapısı geliştirilmiştir. Sivil toplum örgütlerinin geliştirilmesi sağlanmıştır.

Bu bağlamda, 1924 Anayasasında hüküm bulunmamasına rağmen, 1961 Anayasası siyasi partileri siyasi demokratik hayatın vazgeçilmez unsurları olarak kabul etmiştir.

▪ TRT ve Üniversiteler gibi özerk kuruluşlar yaratılmıştır. Yerinden yönetimlerin karar organlarının seçimle geleceği ilkesini ve halkça seçilen organların bu sıfatlarını kazanıp kaybetmeleri konusundaki denetimin yargı yolu ile olacağı kuralı benimsemiştir.

▪ Çift Meclisli Sistem getirilmiştir: Cumhuriyet senatosu ve TBMM. Çift meclisli sistemi benimsemesinin sebebi yasaları yaparken aceleye getirmemektir.

▪ 1961 Anayasası, temel hak ve özgürlükler; a. Ancak kanunla b. Anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olarak c. Hakkın özü zedelenmeden sınırlanabilir.

▪ Anayasada, Milli Güvenlik Kurulu, Devlet Planlama Teşkilatı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yüksek Seçim Kurulu ilk kez anayasal kuruluş olmuş ve ayrıca bakanların da meclis dışından atanabileceği hükmü ilk kez getirilmiştir.

▪ 61 Anayasası Asli Kurucu iktidarın anayasasıdır. ▪ Hukuk devleti ilkesinin gereklerini tamamıyla yerine getirmiştir. ▪ Anayasa ayrıca, hâkimlerin bağımsızlığını sağlamak üzere “Yüksek Hâkimler Kurulu”nu

getirmiştir 1971 Değişiklikleri

▪ Bakanlar kuruluna Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi verilmiştir. ( Bu yetki 2018 de kaldırılmıştır)

▪ Bakanlar kuruluna vergi muafiyet ve istisnalarıyla oranlarını belirleme yetkisi verilmiştir. ▪ Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kurulmuştur. Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin

kurulacağına ilişkin hüküm, 1971 değişiklikleri ile Danıştay ile ilgili olan maddeye eklenen bir fıkra ile öngörülmüş; ancak Askeri Yüksek İdare Mahkemesinden bir yüksek mahkeme olarak söz edilmemiştir. 1961 Anayasası yüksek mahkemeler başlığı altında, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay ve Uyuşmazlık Mahkemesini saymıştır. ( Askeri Yüksek İdare Mahkemesi 2017 de kaldırılmıştır)

▪ Üniversitelerin özerkliği zayıflatılmış TRT’nin ki ise kaldırılmıştır. ▪ TBMM’nin gensoru yetkisini kullanması sınırlandırılmıştır. ▪ Siyasi parti gurubu kavramı getirilmiş ve grup olmak için en az 10 milletvekili olmak şartı

konulmuştur. Ayrıca grubu olanlara mali yardım yapılacağı hükmü kabul edilmiştir. ▪ “Anayasa değişikliğine şekil açısından dava açılabilir” hükmü getirilmiştir. ve mahkemeye

TBMM’de grubu bulunmayan partilerin dava açamayacakları kabul edilmiştir. ▪ Tabii yargı yolu yerine kanuni yargı yolu getirilmiştir. ▪ Temel hak ve özgürlüklerin sınırlanmasında Genel sınırlama sebepleri getirilmiştir. Bunlar;

o Genel ahlak o Kamu düzeni o Kamu yararı o Genel sağlık o Genel asayiş o Cumhuriyet o Milli egemenlik o Devletin ülkenin bölünmez bütünlüğü o Milli güvenlik kavramlarıdır. (1971)

GENEL SINIRLAMA SEBEPLERİ 2001 DE KALDIRILMIŞTIR.

5

1973 DEĞİŞİKLİĞİ

▪ 1973’de Devlet güvenlik mahkemeleri kuruldu. (2004’te ise kaldırıldı ) İKİNCİ BÖLÜM 1982 ANYASASI 12 Eylül 1980 de Milli Güvenlik Konseyi yönetime el koymuştur. Bu konsey yönetime el koyduktan sonra yeni bir anayasa yapımı için kurucu meclis oluşturmuştur.

Kurucu Meclis;

• Askeri kanat, Milli Güvenlik Konseyinden • Sivil kanat Danışma Meclisinden oluşmaktaydı. Danışma Meclisi 160 üyeden oluşuyordu.

1982 Anayasasının Özellikleri

1. Kazuistik bir anayasadır. 177 Maddeden oluşur. 2. 82 Anayasası daha serttir. Çünkü

• Değiştirilemeyecek madde sayısı arttırılarak 3’e çıkmıştır. • Anayasa değişikliklerinde daha önceki anayasalarda var olmayan onay

safhası eklenmiştir. • Cumhurbaşkanın anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları geri gönderme

yetkisi kabul edilmiştir. Bu hüküm 1982 Anayasasının en önemli yeniliklerinden birisidir. 1924 ve 1961 Anayasalarında Cumhurbaşkanının böyle bir yetkisi mevcut değildi.

3.İlk Haliyle “Çoğunlukçu” (daha az katılımcı) toplum modelini benimsemiştir. • Siyasi partilerin kadın ve gençlik kolları kaldırılmıştır. 1995’teki anayasa

değişikliği ile bu yasaklar kaldırılmıştır. • Derneklerin, sendikaların, vakıfların ve meslek kuruluşlarının siyasi

partilerle siyasi ilişki ve işbirliği yapmaları önlenmiştir. • Siyasi partiler kapatılmış ve liderlerine 5 ve 10 yıllık siyaset yasağı

getirilmiştir. Bu Yasaklar 1987 yılında halk oylamasıyla kaldırılmıştır. • Siyasi partilerin yurtiçinden ve yurtdışından yardım almaları yasaklanmıştır.

Siyasi partilerin yurt içinden yardım almaları yasağı 95 de kaldırılmıştır • 82 Anayasası seçim sürecini 5 yıla çıkarmıştır. Böylece halk seçimlerden

uzaklaştırılmıştır. Bu süre 1995 yılında yapılan anayasa değişikliği ile kabul edildi.

6

ÜÇÜNCÜ Bölüm 1982 Anayasasının İncelenmesi

3.A.Başlangıç Bölümü ▪ Anayasaların yapılış sebeplerini ve felsefesini anlatan bölümdür. ▪ Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarına Başlangıç koyma usulü, 1961 Anayasasıyla başlamış

ve 1982 Anayasasıyla devam etmiştir ▪ Başlangıç kısmı, Anayasanın ilk üç maddesi değildir ▪ Başlangıç metni; anayasaya dâhildir (Ancak kenar madde başlıkları anayasaya dahil

değildir). Anayasa Mahkemesi bir kanunu iptal ederken başlangıç metnini Serbest ölçü norm olarak kullanır

▪ Başlangıç metni değiştirilebilir, ama Devletin, “Başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayandığı (md.2)” hükmü değiştirilemez.

Dikkat: Başlangıç bölümünde yer alan 12 Eylül 1980 harekâtının meşruluğu 1995 yılı Anayasa değişikliğiyle kaldırılmıştır. Ayrıca 2001 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle, “Hiçbir düşünce ve mülahazanın” anayasal ilkeler karşısında korunamayacağı ifadesi, “hiçbir faaliyetin” şeklinde değiştirilmiştir

3.B İLK 3 MADDE 3.B.1. Cumhuriyetçilik İlkesi (Madde 1)

▪ 1982 Anayasası’na göre Devletin şekli cumhuriyettir. Cumhuriyet ilkesi, ‘‘egemenliğin millete ait olması’’ ya da ‘‘devleti yönetenlerin seçimle belirlenmesi (yani ırsî olmaması)’’ şeklinde tanımlanmaktadır.

▪ 1921 Anayasasında 1923 yılı değişikliğiyle Cumhuriyet ilk kez bir hükümet şekli olarak tanımlanarak kabul edilmiştir.

▪ Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu ifadesi 1924 ve 1961 Anayasalarının değiştirilemeyecek tek hükmüdür. Ayrıca 1982 anayasasına göre de değişilemez hükmüdür.

▪ 1982 Anayasası’nın 6. maddesinde hükme bağlanan milli egemenlik ilkesi ve 10. maddesinde düzenlenen eşitlik ilkesi Cumhuriyet ilkesiyle bir bütün oluşturmaktadır.

▪ Anayasanın birinci maddesine göre, "Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir". Cumhuriyetin monarşiden temel farkları:

o Cumhuriyet yönetiminde seçimler vardır, oysa monarşide veraset ilkesi geçerlidir. o Monarşide tebaa kavramı vardır, Cumhuriyette vatandaş kavramı vardır.

3.B.2. Cumhuriyetin Nitelikleri (madde 2) 1982 Anayasası’na göre Devletin temel nitelikleri şöyle sıralanabilir; Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir. 3.B.3.Devletin bütünlüğü, resmi dili, bayrağı, milli marşı ve başkenti (Madde 3) Anayasanın üçüncü maddesine göre;

▪ Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür.

▪ Dili Türkçe’dir.

▪ Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır.

▪ Millî marşı “İstiklal Marşı”dır.

▪ Başkenti Ankara’dır.

7

Anayasanın 1’inci Maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile,

2‘nci Maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3‘üncü Maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez. (madde 4) 3.B.4.Cumhuriyetin Temel Niteliklerinin açıklanması (2.Madde) 3.B.4.a.İnsan Haklarına Saygılı Devlet İlkesi

Türkiye Cumhuriyeti insan haklarına saygılı bir devlettir. 1961 Anayasasında "insan haklarına dayanan devlet" ibaresinin yerine 1982 Anayasasında "insan haklarına saygılı devlet" ibaresi getirilmiştir. Türkiye, 1987 yılında Avrupa İnsan Hakları Komisyonuna bireysel başvuru hakkını, kabul etmiştir.

3.B.4.b. Atatürk Milliyetçiliği:

1924 anayasasında 1937 yılında yapılan değişikle, milliyetçilik ilkesine ilk kez anayasaya girmiştir. Objektif milliyetçilik anlayışı: Objektif millet anlayışına göre, bir insan topluluğunun millet olması için gerekli unsurlar ırk, dil ya da din birliği gibi maddî yani elle tutulur, gözle görülür nitelikte unsurlardır.

▪ Sübjektif milliyetçilik anlayışında ise: Sübjektif millet anlayışına göre ise, milleti oluşturan insanlar birbirlerine mazi, hatıra birliği, birlikte yaşama arzusu, ülkü birliği gibi bağlarla bağlanır. .Burada milliyetçilik yadsınmaz ancak; ırksal ve dinsel ayırımcılığa da yer yoktur. Atatürk milliyetçiliği bu anlayışı kabul eder.

▪

Dikkat: Anayasanın 66. maddesinde yer alan ”Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür”. Hükmü Atatürk milliyetçiliğinin sonucudur. Ayrıca “Atatürk Kültür Dil Ve Tarih Yüksek Kurumunun” anayasadaki varlığı da Atatürk Milliyetçiliğiyle ilgilidir.

3.B.4.c. Laik Devlet İlkesi: Din işleri ile devlet işlerinin bir birinden ayrılmasına laiklik denir. Bu ilke ilk kez 24 Anayasası’na 1937 yılında yapılan değişiklikle getirildi. Laikliğin, ‘‘din hürriyeti’’ ve ‘‘din ve devlet işlerinin ayrılığı’’ olmak üzere iki yönü vardır. Din hürriyeti, inanç ve ibadet hürriyetinden oluşur. 1982 Anayasası inanç hürriyetini mutlak şekilde tanırken, ibadet hürriyetini sınırlı olarak tanımıştır. Anayasa, ibadet hürriyetini, ancak ‘‘Temel ve hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması’’nı düzenleyen 14. madde hükümlerine aykırı olmamak şartıyla kabul etmektedir.

Kriterler;

▪ Devletin resmi bir dini yoktur. ▪ Devlet bütün dinler karşısında tarafsızdır; herkes din, mezhep ayrımı gözetilmeksizin

kanun önünde eşittir. Anayasaya göre ilk ve orta öğretim kurumlarında zorunlu dersler arasında yer alan din kültürü ve ahlak öğretimi de belli bir dinin eğitimini değil, genel bir din kültürünü ifade etmektedir.

▪ Laik devlet din kurumundan etkilenmez. ▪ Din ve vicdan hürriyeti herkese tanınmıştır. ▪ Din işleri ile devlet işleri birbirinden ayrılmıştır. Bu anlamda Türkiye de Diyanet İşleri

Başkanlığı kurulmuştur. Laikliğin gereklerinden bir başkası olan ‘‘din kurumları ile devlet kurumlarının birbirinden ayrı olması’’ hususunda, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın genel idare içinde yer alması laiklik ilkesinden bir sapma olarak değerlendirilebilir. Oysa Anayasa Mahkemesi Diyanet İşleri Başkanlığının bu durumunu anayasaya aykırı bulmamıştır.

8

3.B.4.d. Hukuk Devleti İlkesi:

Hukuk devleti kendi koyduğu kurallara uyan iradesi hukuka bağlı devlet demektir. Polis devletinin tam karşıtıdır. Polis devlet kendi koyduğu kurallara kendi uymayan devlettir. 18. yüzyıl Almanya’sında görülmüştür.

▪ Hukuk devletinde Kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin anayasaya aykırılığı denetlenebilmelidir. Ancak bazı kanun ve kararnameler yargı denetimi dışındadır. Bunlar;

1. İnkılâp kanunlarının anayasaya aykırılığı iddiasıyla dava açılamaz. 2. Anayasamızın 148. maddesine göre, olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş

hallerinde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz.

3. Milletlerarası anlaşmaların anayasaya aykırılığında iptal davası açılamaz. Ancak “Uygun Bulma” kanunla yapıldığı için uygun bulmaya dava açılabilir.

▪ Hukuk devletinde Yürütme İşlemlerinin Yargısal Denetimi yapılabilmelidir. Ancak

Yargısal denetim dışında tutulan işlemler şunlardır:

1. Spor tahkim kurulu kararları

2. Danıştay Başkanlar Kurulu kararları

3. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu kararları (meslekten çıkarma cezası hariç).

4. Silahlı Kuvvetler mensuplarına verilen disiplin cezaları.

5. Yüksek Seçim Kurulu kararları

6. Sayıştay kararları.

7. Kamu görevlileri hakem kurulu kararları (2010)

Dikkat: 2010 yılı Anayasa değişikliğiyle, “Kamu görevlilerine verilen disiplin cezaları yargı denetimi dışında bırakılamaz.” hükmü kabul edilmiştir. 2017 Anayasa değişikliği maddelerinin hepsinin yürürlüğe girmesiyle birlikte Sıkıyönetim kaldırılmış dolasıyla Sıkıyönetim Komutanının İşlemlerinin yargı denetimi dışında tutulmasının da bir hükmü kalmamıştır. Ayrıca Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemlere de artık yargı yolu açılmıştır. Kural olarak Yüksek askeri şuranın kararlarına yargı yolu kapalıdır. Ancak Yüksek Askerî Şûranın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açıktır.

▪ Hukuk devletinde yargı bağımsız olmalıdır. ▪ Hukuk devletinde bireyler arasında hakların kullanılması ve yararlanılması açısından

eşitlik vardır. Nitekim anayasamızın 10. maddesinde” Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir” hükmüne yer vermiştir.

▪ Hukuk devletinde devlet faaliyetlerinin belirliliği var olmalıdır. ▪ Hukuk devletinde hukukun genel ilkelerine bağlılık vardır. ▪ Bu arada, yargı yetkisinin idari eylem ve işlemlerin sadece hukuka uygunluğunun

denetimi ile sınırlı olduğunu, yerindelik denetimi halini alamayacağını hatırlatmak gerekir.

▪ Ayrıca, idarenin mali sorumluluğu ilkesi de Anayasa’da düzenlenmiştir. Anayasa’ya göre, ‘‘idare kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararları ödemekle yükümlüdür. ’’

▪ Kuvvetler ayrılığı olmalı ▪ Düzenli idare ilkesi olmalı

9

3.B.4.e. Sosyal Devlet İlkesi: Sosyal devlet, Vatandaşına insan haysiyetine yakışır bir hayat sunan, devletin sosyal barışı ve sosyal adaleti sağlamak amacıyla ekonomik hayata gerektiğinde müdahalesini meşru ve gerekli gören bir devlettir. Sosyal devlet, jandarma devletin tam karşıtıdır. Jandarma devlet, liberal devlet anlayışının sonucudur. Buna göre; Devlet ekonomik alana asla müdahale etmez. Sosyal devlette;

• Sosyal ve ekonomik haklar yer almalıdır. • Sosyal devlette herkesin güvenlik hakkı vardır anayasamızda “Herkes, sosyal güvenlik

hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar.” hükmü mevcuttur.

Sosyal Devletin Hukuki Yöntemleri

• Kamulaştırma • Devletleştirme • Vergi adaleti • Planlamadır. • İnsanca bir yaşam için gerekli olan tedbirlerin alınması • Sosyal ve ekonomik haklara yer verilmesi

Dikkat: Özelleştirme; 1999 da devletleştirmeye ilişkin maddeye eklendi md.47. Fakat özelleştirme sosyal devletin yararlandığı bir hukuki yöntem değildir.

3.B.4.f. Demokratik Devlet İlkesi: Halkın kendi kendisini yönettiği ve bunun için yönetime katıldığı devlete demokratik devlet denir. Kriterler;

• Tüm vatandaşların temel hak ve hürriyetlerinin tanınması ve güvence altına alınması • Çok partili siyasal hayatın varlığı • Genel oya dayanan serbest seçimlerin varlığıdır

3.B.4.g . Eşitlik İlkesi :

▪ Eşitlik ilkesine, kadın ve erkek eşitliğine yönelik olarak Devlete, bu eşitliğin yaşama geçirilmesi konusunda açık bir yükümlülük getirmek amacıyla 2004 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle, “Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür.” ifadesi eklenmiştir. 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle de bu hükme, “Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz.” ifadesi eklenmiştir.

▪ Yine 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle maddeye, “Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.” hükmü kabul edilmiştir.

10

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM - ANAYASADA YERALAN TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER VE BUNLARIN ÖZELLİKLERİ

Anayasamızda yer alan temel hak ve hürriyetler 3 kategoriye ayrılmıştır. Bunlar; • Kişisel Haklar ( negatif statü hakları) Bu haklar negatif statü haklarıdır. Çünkü Bu haklarda

devletin edimi negatiftir. Devlet bu alana müdahale etmez. • Sosyal ve ekonomik haklar (pozitif statü hakları) . Bu haklar pozitif statü haklarıdır. Çünkü

devlet bu alana müdahale etmektedir. Bu haklara bu yüzden “isteme Hakları” da denir. • Siyasi hak ve ödevlerdir. Bu haklar aktif statü hakları veya diğer adıyla katılma haklarıdır.

Çünkü bu haklarla vatandaşlar aktif bir şekilde yönetime katılmaktadırlar. 4.A. HAK VE ÖDEVLER 4.A.1.Kişinin hakları ve ödevleri; Anayasamızda yer alan kişisel haklar şunlardır; ▪ Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı; Herkes, yaşama, maddi ve manevi

varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. ▪ Zorla çalıştırma yasağı; Hiç kimse zorla çalıştırılamaz. ▪ Kişi hürriyeti ve güvenliği; Yakalanan veya tutuklanan kişi, tutulma yerine en yakın

mahkemeye gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç kırk sekiz saat ve toplu olarak işlenen suçlarda en çok dört gün içinde hâkim önüne çıkarılır.

▪ Özel hayatın gizliliği; Bu maddeye 2010 da “Herkes, kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahiptir. Bu hak; kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirilme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar. Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla işlenebilir. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin esas ve usûller kanunla konulur” hükmü eklendi.

▪ Konut dokunulmazlığı. ▪ Haberleşme hürriyeti. ▪ Yerleşme ve seyahat hürriyeti; 2010 da “Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç

soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hâkim kararına bağlı olarak sınırlanabilir” hükmü geldi.

▪ Din ve vicdan hürriyeti. ▪ Düşünce ve kanaat hürriyeti ▪ Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti. ▪ Bilim ve sanat hürriyeti ▪ Basın hürriyeti ▪ Süreli ve süresiz yayın hakkı ▪ Basın araçlarının korunması; ▪ Kamu tüzelkişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme araçlarından yararlanma hakkı. ▪ Düzeltme ve cevap hakkı. ▪ Dernek kurma hürriyeti; ▪ Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı. ▪ Mülkiyet hakkı. ▪ Hak arama hürriyeti; ▪ Kanuni hâkim güvencesi ▪ İspat hakkı ▪ Suç ve cezalara ilişkin esaslar;

o Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular, delil olarak kabul edilemez (2001 değişikliği) .

o Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz (2001 değişikliği) . .

o Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez (2004 değişikliği) . . o Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği yükümlülükler hariç olmak

üzere vatandaş, suç sebebiyle yabancı bir ülkeye verilemez (2004 değişikliği) .

11

o Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz; kimseye suçu işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez

o Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur. o Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılamaz. o İdare, kişi hürriyetinin kısıtlanması sonucunu doğuran bir müeyyide uygulayamaz.

Silahlı kuvvetlerin iç düzeni bakımından bu hükme kanunla istisnalar getirilebilir. o Hiç kimse kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda

bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz.

4.A.2.Sosyal ve Ekonomik haklar;

▪ Ailenin korunması ve çocuk hakları; 2010 yılında “ Her çocuk, korunma ve bakımdan

yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan

ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir. Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı

çocukları koruyucu tedbirleri alır” hükmü anayasaya eklendi.

▪ Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi ▪ Kıyılardan yararlanma ▪ Toprak mülkiyeti ▪ Tarım, hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların korunması. ▪ Kamulaştırma, Devletleştirme ve özelleştirme. ▪ Çalışma hakkı ve ödevi. ▪ Çalışma şartları ve dinlenme hakkı ▪ Sendika kurma hakkı (bir kişinin birden fazla sendikaya üye olamayacağına ait hüküm

kaldırıldı) ▪ Toplu iş sözleşmesi hakkı; Bu maddeye 2010 yılında “Memurlar ve diğer kamu görevlileri,

toplu sözleşme yapma hakkına sahiptirler. Toplu sözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde taraflar Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurabilir. Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararları kesindir ve toplu sözleşme hükmündedir” hükümleri eklendi.

▪ Grev hakkı ve lokavt ▪ Ücrette adalet sağlanması; Asgarî ücretin tespitinde çalışanların geçim şartları ile ülkenin

ekonomik durumu da göz önünde bulundurulur (2001 değişikliği) . ▪ Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması, Konut hakkı ▪ Gençlik ve spor, Gençliğin korunması ve Sporun geliştirilmesi Sosyal güvenlik hakkı ve

Sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler ▪ Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması ▪ Sanatın ve sanatçının korunması

NOT: Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile belirlenen görevlerini, bu görevlerin amaçlarına uygun öncelikleri gözeterek malî kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getirir.

4.A.3.Siyasi Haklar ve Ödevler;

▪ Türk vatandaşlığı ▪ Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları ▪ Parti kurma, partilere girme ve partilerden çıkma hakları ▪ Kamu hizmetlerine girme hakkı ▪ Mal bildirimi yükümlülüğü ▪ Vatan hizmeti, hem bir hakkı hem de ödevidir. ▪ Vergi ödevi ▪ Dilekçe hakkı.

12

2010 yılındaki halk oylamasıyla, dilekçe hakkının bulunduğu maddeye, “Herkes bilgi edinme ve

kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir” hükmü ile “Türkiye Büyük Millet Meclisi

Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri

inceler. Kamu Baş denetçisi Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından gizli oyla dört yıl için seçilir.

İlk iki oylamada üye tamsayısının üçte iki ve üçüncü oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu

aranır. Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için

dördüncü oylama yapılır; dördüncü oylamada en fazla oy alan aday seçilmiş olur” anayasaya

eklendi.

13

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER SINIRLAMA SEBEPLERİ

Temel Hak ve Özgürlükler

Sınırlama Sebepleri

1. Özel hayatın gizliliği 2. Konut dokunulmazlığı 3. Haberleşme hürriyeti 4. Dernek kurma hürriyeti 5. Toplantı ve gösteri yürüyüşü

düzenleme hakkı

6. Sendika kurma hakkı, bu hakların sınırlama sebepleri aynıdır.

• Millî güvenlik,

• Kamu düzeni,

• Suç işlenmesinin önlenmesi,

• Genel sağlık

• Genel ahlâk

• Başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebepleriyle ve kanunla sınırlanabilir.

Yerleşme Hürriyeti

• Suç işlenmesini önlemek,

• Sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak,

• Sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi gerçekleştirmek ve

• Kamu mallarını korumak; amaçlarıyla kanunla sınırlanabilir.

Seyahat Hürriyeti

• Suç soruşturma ve kovuşturması sebebiyle

• Suç işlenmesini önlemek; sebepleriyle ve kanunla sınırlanabilir.

Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti

• Suç Kovuşturması ve soruşturması ve hâkim kararıyla sınırlanabilir.

1. Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti

2. Basın hürriyeti (ikisinde de aynı)

• Millî güvenlik,

• Kamu düzeni,

• Kamu güvenliği,

• Cumhuriyetin temel nitelikleri ve devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması,

• Suçların önlenmesi,

• Suçluların cezalandırılması,

• Devlet sırrı olarak usulünce belirtilmiş bilgilerin açıklanmaması,

• Başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının yahut kanunun öngördüğü meslek sırlarının korunması

• Yargılama görevinin gereğine uygun olarak yerine getirilmesi amaçlarıyla sınırlanabilir.

Kamu tüzelkişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme araçlarından yararlanma hakkı

• Millî güvenlik,

• Kamu düzeni,

• Genel ahlâk

• Sağlığın korunması

Mülkiyet ve miras hakkı • Kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir.

Bilim ve sanat hürriyeti • Yayma hakkı, Anayasanın 1 inci, 2 nci ve 3 üncü maddeleri hükümlerinin değiştirilmesini sağlamak amacıyla kullanılamaz.

Din ve vicdan hürriyeti • Herkes, vicdan, dinî inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir.

• 14 üncü madde hükümlerine aykırı olmamak şartıyla ibadet, dinî âyin ve törenler serbesttir.

14

Önemli Özellikler Dikkat;

▪ Yabancılar siyasi haklardan yararlanamaz. Ancak siyasi haklarında istisnaları vardır. Buna göre;

Karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye'de ikamet eden yabancılar, kendileriyle veya kamu ile

ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisine yazı ile

başvurma (dilekçe) hakkına sahiptir (2001 değişikliği) . Ayrıca “Herkes, bilgi edinme ve kamu

denetçisine başvurma hakkına sahiptir” hükmü ile bilgi edinme ve kamu baş denetçisine başvurma

yabancılara da tanınmış bir hak olmuştur

▪ Olağan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile sadece sosyal ve ekonomik haklar düzenlenebilir. Ancak

Kişisel haklar ile siyasi haklar düzenlenemez.

▪ Olağanüstü hal Cumhurbaşkanlığı Kararnameleriyle ise hem bütün temel hak ve özgürlükler düzenlenir

hem de sınırlanır

▪ Kişisel haklarda yer alan dernek kurma, Sosyal ve ekonomik haklarda yer alan sendika kurma ve siyasi

haklarda yer alan siyasi parti kurmada ortak hüküm hepsinin önceden izin almaksızın serbestçe

kurulabilmesidir. Ayrıca basın yayın evi kurma ve toplantı gösteri yürüyüş haklarında da izin alma şartı

aranmaz.

▪ Eğitim, çalışma, vatan hizmeti, çevrenin korunması ve oy kullanma hem hak hem de ödevdir.

15

Sınırlama kriterleri; 1.Özlerine dokunmama: Bu kıstas 1961 anayasasında “Hakkın özü” ifadesiyle yer alıyordu. Ancak 1982 anayasasının ilk halinde yoktu. 2001 anayasa değişiklikleri ile anayasaya dâhil oldu. Değişiklikten önce de Anayasa Mahkemesinin yargısal denetiminde kullanılmıştır. 2.Sadece o madde için belirtilen sınırlama sebebiyle sınırlama yapılabilir. 1971 anayasasıyla anayasalara giren genel sınırlama sebepleri 2001 de kaldırılmıştır. 3. Ölçülülük ilkesi: Ölçülülük sınırlama aracı ile amacı arasındaki oranı ifade eder. Bu ilke ne 1961 ne de 1982 anayasasında yer almıyordu. Ancak anayasa mahkemesi içtihatlarında yer alıyordu. 2001 değişiklikleriyle ile 1982 anayasasına dahil olmuştur. 4.Yapılacak sınırlamalar laik Cumhuriyetin (2001 yılı Anayasa değişikliği ile) gereklerine aykırı olamaz. 5.Yapılacak sınırlamalar Anayasanın sözüne ve ruhuna, gereklerine aykırı olamaz. 6.Yapılacak sınırlamalar demokratik toplum düzeninin gereklerine aykırı olamaz. 7.Sınırlama ancak kanunla yapılabilir.

Durdurma Anayasa md 15 ‘e göre; “Savaş, seferberlik veya olağanüstü hallerde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir. ” Önemli: Görüldüğü gibi temel hak ve özgürlüklerin durdurulması için ön şart savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hal gibi bir sebebin varlığı gerekir.( Ön şart) Durdurma kriterleri;

1. Milletlerarası hukuk 2. Ölçülülük ilkesidir

Ancak bazı haklar asla durdurulamaz. Bunlara “Sert çekirdekli haklar” denir. Bunlar;

a) Savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ölümler dışında, kişinin yaşama hakkına, maddi ve manevi varlığının bütünlüğüne dokunulamaz;

b) Kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz;

c) Suç ve cezalar geçmişe yürütülemez;

d) Suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.

NOT: Sıkıyönetim ibaresi metinden çıkarıldı

Kötüye Kullanmama Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz. Anayasa hükümlerinden hiçbiri, Devlete veya kişilere, Anayasayla tanınan temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesini veya Anayasada belirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde yorumlanamaz. Bu hükümlere aykırı faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak müeyyideler, kanunla düzenlenir. ” Özet: Anayasamızın 14. Maddesi “size verilmiş bir anayasal hakkı sakın başka bir özgürlüğü yok etmek için kullanma. Hakkını kötüye kullanma diyor.” Özgürlüğü yok etme özgürlüğü olamaz. Olursa seninle mücadele ederim diyor. Bu demokrasi anlayışına “militan demokrasi” diyoruz. Özellikle siyasi parti yasakları görüldüğünde bu demokrasi anlayışı hatırlanmalıdır.

16

BEŞİNCİ BÖLÜM –SEÇİMLER VE SİYASİ PARTİLER A. SEÇİMLER: Anayasaya göre; SEÇİMLER VE HALKOYLAMASI “SERBEST, EŞİT, GİZLİ, TEK DERECELİ, GENEL OY, AÇIK SAYIM VE DÖKÜM, TEMSİLDE ADALET YÖNETİMDE İSTİKRAR ESASLARINA GÖRE, YARGI YÖNETİM VE DENETİMİ ALTINDA YAPILIR.” Ancak, yurt dışında bulunan Türk vatandaşlarının oy hakkını kullanabilmeleri amacıyla kanun, uygulanabilir tedbirleri belirler. 5.A.1.Seçimlere hakim olan ilkeler: Seçimlere hakim olan ilkeler şunlardır.

▪ Genel oy ilkesi: Seçimlerde cinsiyet, din, dil, ırk fark etmeksizin Türk vatandaşı olan herkesin oy kullanabilmesini ifade eder. Bu ilke ancak 1934 yılında kadınlara da seçme ve seçilme haklarının verilmesiyle gelebilmiştir. Yalnız oy kullanabilmek için 18 yaşını doldurmuş olmak ve seçmen kütüklerinde kayıtlı olmak şartları aranır. Ancak 1982 anayasasına göre;

o Silahaltında bulunan er ve erbaşlar o Askeri öğrenciler o Kasıtlı suçlardan hüküm giyen ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler o Kısıtlılar oy kullanamaz.

Dikkat: Tutuklular (1995 değişikliği) Taksirli suçlardan (2001 değişikliği) hüküm giyenler oy kullanabilir.

Birinci ve İkinci Meşrutiyet dönemlerinde servete bağlı oy ilkesi uygulanmıştır. 1924 Anayasası döneminde erkekler için genel oy hakkı kabul edilmiş, 1934 yılında kadınlara da oy verme hakkının tanınmasıyla ülkemizde genel oy ilkesine geçilmiştir.

▪ Eşit oy ilkesi: Matematiksel olarak herkesin oyu 1 oy olup birbirine eşittir. ▪ Gizli oy ve açık sayım döküm ilkeleri: Bu ilkeler 19 ve 1950 yılında gelmiştir. 1961 ve 1982

Anayasalarında açıkça düzenlenen gizli oy ilkesine, ilk kez 1876 Anayasasında yer verilmiştir. ▪ Tek dereceli seçim :1946 da geldi. Dikkat !! mevcut anayasa iki dereceli seçimi

yasaklarken iki turlu seçimi yasaklamamaktadır. ▪ Serbest seçim ilkesi: Ülkemizde seçimler serbesttir; ancak teknik anlamda serbest oy ilkesi

uygulanmamaktadır. Şöyle ki, 1982 yılında Seçim Kanunuyla oy vermek ilk kez zorunlu hale getirilmiş ve seçimlere katılmamanın bir yaptırımı olarak para cezası öngörülmüştür. 1987 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile bu hüküm Anayasaya da girmiştir. Böylece oy vermek anayasal bir yükümlülük haline getirilmiştir. Oy kullanmayanlara, Seçim Kurulları tarafından para cezası verilir.

5.A.2.Seçimlerin genel yönetim ve denetimi;

• Seçimler, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır. • Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile

ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikayet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin seçim tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim Kurulunundur. Yüksek Seçim Kurulunun kararları aleyhine başka bir mercie başvurulamaz.

17

YÜKSEK SEÇİM KURULU: Yüksek Seçim Kurulu yedi asıl ve dört yedek üyeden oluşur. Üyelerin altısı Yargıtay, beşi Danıştay genel kurullarınca kendi üyeleri arasından üye tam sayılarının salt çoğunluğunun gizli oyu ile seçilir. Bu üyeler, salt çoğunluk ve gizli oyla aralarından bir başkan ve bir başkan vekili seçerler. (Burada Cumhurbaşkanının seçim hakkı yoktur) Yüksek Seçim Kurulu üyelerinin görev süresi altı yıldır. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilir. Yeni üyelerin tamamının seçilmelerine kadar eski üyeler görevlerine devam ederler.Yüksek Seçim Kurulu Başkanı, Başkanlık görevi süresince kurumundan izinli sayılır.

Yüksek Seçim Kurulunun görev ve yetkileri şunlardır:

o İl ve ilçe seçim kurullarının oluşmasını sağlamak, il seçim kurullarının oluşumuna, işlemlerine ve kararlarına karşı yapılacak itirazları, oy verme gününden önce ve itiraz konusunun gerektirdiği süratle, kesin karara bağlamak,

o Adaylığa ait itirazlar hakkında kesin karar vermek,

o İl seçim kurullarınca düzenlenen tutanaklara karşı yapılan itirazları inceleyip kesin karara bağlamak.

o Yüksek Seçim Kurulu ile Seçim Kurulları, genel veya yerel seçimlerde, adayların seçilme yeterliliğine ilişkin koşulları taşıyıp taşımadığına bakar.

Yüksek Seçim Kurulu Anayasada yasama bölümünde düzenlenmiştir.

18

5.A.3.SEÇİM TÜRLERİ;

GENEL SEÇİMLER (600

MİLLETVEKİLİNİN TAMAMI İÇİN

YAPILAN SEÇİM)

ARA SEÇİMLER ( SADECE TBMM

ÜYELİKLERİNDEN BOŞALAN YERLER

İÇİN YAPILAN SEÇİM)

Ana kural: Genel seçimler 5 yılda bir yapılır

(CB seçimleriyle birlikte yapılır)

İSTİSNALAR (5 yıldan sapma olabilir)

1. TBMM erken genel seçim kararı verebilir. Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının

beşte üç çoğunluğuyla (360 mv) seçimlerin

yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye

Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile

Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.

2. Seçimler savaş sebebiyle bir yıl ertelenebilir.

3. Cumhurbaşkanı TBMM seçimlerini yenileyebilir. Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine

karar vermesi halinde, Türkiye Büyük Millet

Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı

seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının ikinci

döneminde Meclis tarafından seçimlerin

yenilenmesine karar verilmesi halinde,

Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.

Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen

Meclisin ve Cumhurbaşkanının yetki ve

görevleri, yeni Meclisin ve Cumhurbaşkanının

göreve başlamasına kadar devam eder.

Hakkında soruşturma açılmasına karar

verilen Cumhurbaşkanı, seçim kararı

alamaz. Genel seçime bir yıl veya daha az kalmışsa Türkiye Büyük

Millet Meclisi seçimi de Cumhurbaşkanı seçimi ile birlikte

yenilenir. Genel seçime bir yıldan fazla kalmışsa seçilen

Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi seçim

tarihine kadar görevine devam eder. Kalan süreyi

tamamlayan Cumhurbaşkanı açısından bu süre dönemden

sayılmaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimlerinin

yapılacağı tarihte her iki seçim birlikte yapılır.

Ana Kural: Genel seçimden otuz ay

geçmedikçe ara seçime gidilemez. Genel

seçimlere bir yıl kala, ara seçimi yapılamaz.

Ara seçim, her seçim döneminde bir defa

yapılır

İSTİSNALAR (30 ay ve 1 yıllık kuralların

istisnaları)

1. Ancak, boşalan üyeliklerin sayısı, üye

tamsayısının yüzde beşini bulduğu hallerde, ara

seçimlerinin üç ay içinde yapılmasına karar

verilir. Burada 30 ay kuralı ihlal edilebilir. Ancak

bir yıl kuralı ihlal edilemez.

2. Yukarıda yazılı hallerden ayrı olarak, bir ilin

veya seçim çevresinin, Türkiye Büyük Millet

Meclisinde üyesinin kalmaması halinde,

boşalmayı takip eden doksan günden sonraki ilk

Pazar günü ara seçim yapılır. Bu durumda hem

otuz ay kuralı hem de 1 yıl kuralı ihlal edilebilir.

SEÇİM SÜRECİ

• Cumhurbaşkanı ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev sürelerinin dolmasından

önceki son Pazar günü oy verme günüdür. Görev süresi, birlikte yapılan bir önceki

seçim tarihi esas alınarak belirlenir. Oy verme gününden geriye doğru hesaplanacak

altmış günlük sürenin ilk günü seçimin başlangıç tarihidir.

• Seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde bu karar kırk sekiz saat içinde Resmî

Gazete’de yayımlanarak ilân olunur. Bu kararın verildiği günden sonra gelen

altmışıncı günü takip eden ilk Pazar günü Cumhurbaşkanı ile Türkiye Büyük Millet

Meclisi genel seçimi birlikte yapılır.

19

• Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması ve Türkiye Büyük

Millet Meclisi genel seçimine bir yıl veya daha az süre kalması hâlinde,

Cumhurbaşkanı seçimi, makamın boşaldığı günden sonra gelen altmışıncı günü takip

eden ilk Pazar günü Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimiyle birlikte yapılır.

• Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması ve Türkiye Büyük

Millet Meclisi genel seçimine bir yıldan fazla süre kalması hâlinde, Cumhurbaşkanı

seçimi, makamın boşaldığı günden sonra gelen kırk beş gün içindeki son Pazar günü

yapılır. Diğer Hükümler

1. Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz.

2. Yurt dışındaki Türkler seçimlerden kırk beş gün öncesinden başlayarak oy kullanabilirler. Yurtdışında oy kullanacak vatandaşlar için “Davetiye Usulü” kaldırılmıştır.( 2018 Yılı Değişikliği)

3. Yapılan tespit sonunda, çıkaracağı milletvekili sayısı 18'e kadar olan iller, bir seçim çevresi sayılır. Çıkaracağı milletvekili sayısı 19'dan 35'e kadar olan iller iki, 36 ve daha fazla olan iller üç seçim çevresine bölünür.

4. Ülkemizde seçim sistemi olarak “ Barajlı Dhont” sistemi uygulanmaktadır. Buna göre bir parti mecliste temsil edilmek isteniyorsa genel seçimlerde ülkedeki geçerli oyların %10 unu geçmek zorundadır.

Ancak; “Seçim ittifakı yapılması halinde, yüzde onluk barajın hesaplanmasında ittifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamı esas alınır ve bu siyasi partiler için ayrıca baraj hesaplaması yapılmaz.”

• Seçimlere katılma yeterliliği taşıyan siyasi partiler, ittifak yaparak seçime katılabilir.

İttifak yapan siyasi partiler, kendi aday listelerini verir.

• İttifak yaparak seçime katılma kararı alan siyasi partiler, seçimin başlangıç tarihinden

itibaren en geç yedi gün içinde, genel başkanların imzalarını ihtiva eden ittifak

protokolünü Yüksek Seçim Kuruluna teslim eder. Aday listelerinin teslim edilmesi için

belirlenen tarihten iki gün öncesine kadar, aynı usulle ittifak protokolünde değişiklik

yapılabilir.

• İttifak protokolünde; siyasi partilerce belirlenmesi halinde, ittifak unvanı ve kanunlara

aykırı olmayan diğer hususlar yer alır.

• Siyasi partiler, aday listelerinin teslim edilmesi için belirlenen tarihten üç gün öncesine

kadar, Yüksek Seçim Kuruluna bildirimde bulunmak suretiyle ittifaktan vazgeçebilir.

Bu durum, Yüksek Seçim Kurulunca aynı ittifak içerisindeki diğer siyasi partilere

derhal bildirilir. Vazgeçme halinde, ittifak diğer partiler arasında devam eder. İttifaktan

vazgeçmenin bildirilmesini takip eden gün saat 17.00’ye kadar, ittifak içerisindeki diğer

siyasi partiler ittifak protokolünü değiştirebilir veya ittifaktan vazgeçebilir.

20

5.B.SİYASİ PARTİLER 1982 Anayasası’nın ifade ettiği gibi ‘‘siyasi partiler, demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır. ’’ Siyasi partiler, önceden izin almadan kurulur ve serbestçe faaliyette bulunurlar. En az otuz kurucu Tüzüğü hazırlar ve içişleri bakanlığına bu tüzüğü bıraktığı an kurulmuş sayılır.

▪ Tüzük, program ve faaliyetlerinde Türkçe ’den başka bir dil kullanamazlar, ▪ Siyasi parti merkezlerinin Ankara da olması zorunludur. ▪ Siyasi partilerin gelir ve giderlerinin amaçlarına uygun olması gereklidir. ▪ Siyasi partilerin faaliyetleri, parti içi düzenlemeleri ve çalışmaları demokrasi ilkelerine uygun

olmalıdır. ▪ Bölgecilik veya ırkçılık anlayışını güdemezler ▪ Anayasada yer alan eşitlik ilkesine aykırı faaliyette bulunamazlar

21

SİYASİ PARTİ YASAKLARI

KİŞİLERE AİT YASAKLAR

FAALİYETLERE AİT YASAKLAR

AMAÇLARINA AİT YASAKLAR

1. Kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri 2. İşçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri 3. Silahlı kuvvetler mensupları 4. Kamu hizmetlerinden yasaklılar, 5.Taksirli suçlar hariç beş yıl ağır hapis veya beş yıl ve daha fazla hapis cezasına mahkûm olanlar, 6.Terör eyleminden mahkûm olanlar, 7.18 Yaşını doldurmayanlar 8. Kısıtlılar 9.Yükseköğretim öncesi öğrencileri 10. Yabancılar siyasi partilere üye olamazlar. Not: Yükseköğretim elemanları, siyasi partilere üye olabilir fakat bunların merkez organları dışında parti görevi alamazlar.

1. Siyasi partiler yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan ve Türk uyruğunda olmayan gerçek ve tüzel kişilerden maddi yardım alamazlar. Alırlarsa direkt kapatma sebebidir. 2.Siyasi partiler ticari faaliyetlere girişemez.

Siyasî partilerin tüzük ve programları ile eylemleri;

1. Devletin bağımsızlığına, 2. Ülkesi ve milletiyle bölünmez

bütünlüğüne, insan haklarına, eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine,

3. Millet egemenliğine, 4. Demokratik ve laik Cumhuriyet

ilkelerine aykırı olamaz 5. Sınıf veya zümre diktatörlüğünü

veya herhangi bir tür diktatörlüğü savunmayı ve yerleştirmeyi amaçlayamaz

6. Suç işlenmesini teşvik edemez. Yukarıda sayılanlardan bir tanesinin bile tüzükte veya programda yer alması siyasi partinin kapatılması sebebidir. Ancak yukarıda yazılanlar fiile dönüşmüşse partiye ceza vermek için o parti suçun odağı haline gelmiş olmalıdır. Odak Olma Kriteri; Ön Şart: Yukarıda sayılan fiiller parti tabanında yoğun bir şekilde işlenmelidir. + Ayrıca yukarıda sayılan fiiller 1. Parti genel başkanınca 2. Partinin TBMM genel kurulunda veya grup toplantılarında 3. Partinin merkez karar veya yönetim organlarında 4. Partinin büyük kongresinde benimsenip dile getirilmesi veya kararlılıkla işlenmesi halinde O parti suçun odağı haline gelmiştir.

22

DAVAYI AÇACAK ORGAN DAVANIN GÖRÜLECEĞİ MAHKEME

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı 1. Res’en 2. İstem üzerine davayı açabilir. İstemde bulunabilecekler; a) Adalet Bakanının istemiyle, b)Bir siyasî partinin istemi üzerine, olur. Başsavcılık, Adalet Bakanının veya siyasi partilerin istemde bulunmaları halinde yeterli delilin bulunmadığı kanaatine varırsa dava açmaz. Adalet Bakanının veya siyasi partinin bu karara karşı, Yargıtay Ceza Daireleri Başkanlarından oluşan “Siyasal Partilerle İlgili Yasakları İnceleme Kuruluna” otuz gün içinde yazı ile itirazda bulunma hakları vardır. Kurul, bu itirazı otuz gün içinde inceler ve bu konudaki kararı kesin olarak verir.

Anayasa mahkemesi önce partinin savunmasını alır. Savunmayı aldıktan sonra iki şekilde karar verir. 1. İstemin reddi 2. İstemin kabulü. İstemi kabul ederse; a) Hazine yardımından kısmen veya tamamen mahrumiyet b) Veya Kapatma cezası verir. Her iki cezaya da genel kurulda toplantıya katılan üyelerin 2/3 üyle karar verir.

KAPATMANIN SONUÇLARI VE ÖZELLİKLERİ

1. Temelli kapatılan bir parti bir başka ad altında kurulamaz. 2. Parti kararın resmi gazetede yayımlandığı gün kapatılmış sayılır. 3. 2010 değişiklikleriyle partisinin kapatılmasına neden olanların milletvekilliğinin sona

ereceğine ait hüküm kaldırılmıştır. 4. Ancak bir siyasi partinin temelli kapatılmasına beyan ve faaliyetleriyle sebep olan kurucuları

dâhil üyeleri, 5 yıl süreyle bir başka partinin kurucusu, üyesi, yöneticisi ve denetçisi olamazlar.

5. Kapatılan partinin malları hazineye aktarılır Son Hükümler: 1.Siyasi Partilerin mali denetimini Anayasa Mahkemesi yapar. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna uygunluğunu denetler. 2. Genel seçimlerde %10 barajını geçmese dahi , %3 barajını geçen partilere hazineden yardım yapılır.

23

ALTINCI BÖLÜM - YASAMA Yasama Organının Oluşumu, Görev ve Yetkileri Giriş Devlet faaliyetleri, hukuk alanındaki etkilerine ve sonuçlarına göre tasnif edilir. Genel kabul gören tanıma göre yasama, genel, objektif ve sürekli nitelikte kural koyma işlevidir. Yürütme, yasaların uygulanmasını sağlar. Yargı fonksiyonu ise hukuk düzeninde ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözülmesidir. A. Yasamaya Hâkim Olan İlkeler. A.1. Yasamanın İlkelliği (Asliliği) İlkesi: İlk elden yasama işlemini kendisinin yapmasıdır. Yasama Bir işlem yaparken başka bir organın, kendisine bu konuda yetki vermesine gerek yoktur. Yasama bir işlemi ilk elden kendisi yapar. Buna “yasamanın asliliği” denir.

DİKKAT! Bu kararname herhangi bir yetki kanununa dayanmamaktadır. Dolayısıyla bu kararnameyle yürütme de asli işlem yapan bir organa dönüşmüştür. Bu işlem yürütmenin sadece görev değil yetki olduğunu gösterir. Ayrıca Kamu tüzelkişiliğini Kurma konusunda yeni anayasal düzenleme kanuna dayanma zorunluluğunu kaldırmıştır. Çok kendine özgü bir durum olduğu gözden kaçırılmamalıdır.

A.2. Yasamanın Genelliği İlkesi: Bu ilkenin iki sonucu vardır.

• TBMM istediği her konuyu kanunla düzenleyebilir • TBMM bir konuyu kanunla istediği kadar ayrıntılı düzenleyebilir. Burada dikkat edilmesi

gereken husus, yasamanın yapacağı kanunun anayasada belirtilen konularda çıkarılması zorunluluğunun olmamasıdır.

Not: Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle yürütmeye ait bütün alanlar düzenleneceğine göre aslında bu işlem de genellik ilkesinin istisnasıdır.

A.3.Yasamanın Devredilememesi İlkesi: Kanun koyma, kaldırma sadece TBMM’nin yetkisindedir. Bu yetki devredilemez.

24

B. Milletvekilleri Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen altı yüz milletvekilinden oluşur. B.1.Milletvekili Olabilme Şartları:

1. 18 Yaşını doldurmuş olmak (2017) (Yirmi beş yaşını doldurmak uygulanmayacak) 2. Türk vatandaşı olmak. Çifte vatandaşlık milletvekili seçilmeye engel değildir. Ayrıca, Türk

vatandaşı olmayan ama Türk soylu olan kimseler milletvekili seçilemezler. Yine, Türk vatandaşlığına geçmiş olan yabancı asıllı kişiler de milletvekili seçilebilirler.

3. Askerlik ile ilişiği olmamak (hizmetini yapmış olmak şartı artık yok) 4. En az ilkokul mezunu olmak (ilköğretim değil) 5. Kısıtlı olmamak 6. Kamu hizmetinden yasaklı olmamak 7. Taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş

olanlar;( Taksirli suçlardan hüküm giyenler milletvekili olabilir). Alınan mahkûmiyet, para cezasına çevrilirse, milletvekilliğine engel oluşturmaz. Tutukluluk durumunun, milletvekili seçilmeye kesinlikle engel oluşturmadığı dikkatten kaçmamalıdır. Örneğin “Rüşvet suçundan tutuklu bulunmak” milletvekili seçilmeye kesinlikle engel oluşturmaz.

8. Zimmet, ihtilas, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma suçlarından hüküm giymiş olanlar ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar, affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilemezler (Dikkat: Bu maddede bildirilen hususlarda 1 yıllık mahkûmiyet hükmü şartı aranmaz. Bu suçlarda ceza süresinin önemi yoktur. )

9. Bir siyasî partiye mensup olsun veya olmasın seçilme yeterliğine sahip her Türk vatandaşı seçim Kanunu hükümlerine göre milletvekilliğine adaylığını koyabilir. Şu kişiler görevlerinden çekilmedikçe milletvekilliğine aday olamazlar:

• Hâkimler ve savcılar • Yüksek yargı organları mensupları (Sayıştay başkan ve üyeleri dâhil) • Yüksek Öğretim Kurulu üyeleri • Kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet

bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri. • Silahlı Kuvvetler mensupları alanlar genel ve ara seçimlerin başlangıcından bir ay

önce seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde, yenileme kararının ilanından başlayarak yedi gün içinde görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmadıkça adaylıklarını koyamazlar ve aday gösterilemezler.

Özellikler; 1. Milletvekilinin milletvekilliği sıfatı Seçim Kurulundan milletvekilliği mazbatasını ( tutanağını )

aldığı zaman doğar. 2. Milletvekilleri, yasama dönemi sırasında seçmenleri tarafından azledilemez. Başka bir deyişle

hukukumuzda geri çağırma müessesesi mevcut değildir. 3. Seçmenler, milletvekillerine hukuken bağlayıcı direktifler veremez. Başka bir deyişle

hukukumuzda emredici vekâlet müessesine yer verilmemiştir. 4. Milletvekilleri bu sıfatından kaynaklanan haklarını “Yeminle” kazanır (2017 TBMM

İÇTÜZÜĞÜ DEĞİŞİKLİĞİ). B.2. Yasama Uyumsuzluğu (üyelikle bağdaşmayan işler)

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, 1. Devlet ve diğer kamu tüzelkişilerinde ve bunlara bağlı kuruluşlarda; 2. Devletin veya diğer kamu tüzelkişilerinin doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı

teşebbüs ve ortaklıklarda; Özel gelir kaynakları ve özel imkanları kanunla sağlanmış kamu yararına çalışan derneklerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıfların,

3. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların

• Yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar, • Vekili olamazlar,

25

• Herhangi bir taahhüt işini doğrudan veya dolaylı olarak kabul edemezler, • Temsilcilik ve hakemlik yapamazlar.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama veya onamasına bağlı resmi veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler. Bu duruma “yasama Uyumsuzluğu” denir. Not: Milletvekilleri bunların dışındaki serbest mesleklerde serbestçe çalışabilir. Örneğin doktorluk gibi. Ancak milletvekilliği sıfatlarını bu işlerde kullanmazlar. Not: Artık “TBMM izniyle altı ayı aşmamak şartıyla Bakanlar Kurulunun göstereceği işlerde çalışabilirler” hükmü kalktı. 2017 ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ 2018 UYGULAMA. NOT: MİLLETVEKİLİ BU SIFATINDAN KAYNAKLANAN HAKLARINI YEMİNLE KAZANIR. (2017)

26

SOYSAL AYGÜN

MİLLETVEKİLLERİNİN SORUMSUZLUĞU

MİLLETVEKİLLERİNİN DOKUNULMAZLIĞI

Özellikler;

1.Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis

çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri

sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık

Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar

alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak

ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.

2. Ancak burada sorumsuzluğun oy, söz ve

düşünce yolu ile dile getirilmelidir. Eylem

şeklindeki davranışlar yasama sorumsuzluğunun

kapsamında değildir.

3. Hakaret suçları da sorumsuzluğun

kapsamındadır. Yani ceza davası açılamaz. Ancak

içtüzüğe göre kınama cezası verilebilir. Ayrıca

kişisel tazminat davası açılabilir.

4. Sorumsuzluk TBMM ce kaldırılamaz. O

yüzden “Mutlak Dokunulmazlık” Olarak da

adlandırılır.

5. Sorumsuzluk ölene kadar devam eder.

Özellikler;

1. Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği

ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı

olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez,

tutuklanamaz ve yargılanamaz.

2. Dokunulmazlık TBMM ce kaldırılabilir. O

yüzden “Nispi Dokunulmazlık” Olarak da

adlandırılır.

3. Meclis Genel Kurulu kararının alındığı

tarihten başlayarak yedi gün içerisinde ilgili

milletvekili veya bir diğer milletvekili, kararın

Anayasaya, kanuna veya İçtüzüğe aykırılığı

iddiasıyla iptali için Anayasa Mahkemesine

başvurabilir. Anayasa Mahkemesi, itirazı en geç on

beş gün içerisinde kesin karara bağlar. Anayasa

Mahkemesi kararı iptal ederse dokunulmazlık

kendiliğinden geri gelir.

4. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi

hakkında, seçiminden önce veya sonra verilmiş bir

ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının

sona ermesine bırakılır; üyelik süresince

zamanaşımı işlemez.

5. Dokunulmazlığın kaldırılması için basit

çoğunluk yeterlidir (minimum 151). Ayrıca

dokunulmazlık kalktı diye milletvekilliği sona

ermez

6. TBMM hangi suçtan dolayı dokunulmazlığı

kaldırmışsa milletvekili sadece o suçtan

yargılanabilir. Yani dokunulmazlık her bir suç için

ayrı ayrı kaldırılmalıdır.

7.Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma

ve kovuşturma, Meclisin yeniden dokunulmazlığını

kaldırmasına bağlıdır.

8. Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve

bakanlarda hem dokunulmazlıktan hem de

sorumsuzluktan faydalanır.

TBMM KARARI OLMADAN DA BAZEN

DOKUNULMAZLIK KALKABİLİR. Bu haller;

a) Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali

b) Seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak

kaydıyla Anayasanın 14 üncü maddesindeki

durumlardır

27

NOT: “Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düşmesine ilişkin Türkiye Büyük Millet Meclisi kararlarına karşı, ilgili bakan ya da CB yardımcısı veya bir diğer milletvekili, kararın alındığı günden başlayarak yedi gün içinde kararın Anayasaya, kanuna veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğüne aykırılığı iddiasıyla iptali için Mahkemeye başvurabilir. Bu talep on beş gün içinde kesin olarak karara bağlanır.” 6216/53. MADDE

Dokunulmazlıkla sorumsuzluk arasındaki farklar:

1. Sorumsuzluk mutlaktır. Oysa dokunulmazlık nispidir. Bir kişinin sorumsuzluğu kendisi istese dahi meclisçe kaldırılamaz. Oysa dokunulmazlık kaldırılabilir.

2. Dokunulmazlık milletvekilliği sona erdiğinde sona erer. Ancak sorumsuzluk ölene kadar devam eder.

28

SOYSAL AYGÜN

MİLLETVEKİLLİĞİNİ DÜŞÜREN SEBEPLER

TBMM KARARIYLA DÜŞMESİ

TBMM KARARI OLMADAN

DÜŞMESİ

Nedenleri;

1. İstifa: İstifa eden, milletvekilinin

milletvekilliğinin düşmesi, istifanın geçerli

olduğu Türkiye Büyük Millet Meclisi

Başkanlık Divanınca tespit edildikten sonra,

TBMM genel kurulunda görüşülmeksizin

direkt oylanır. Oylamada basit çoğunluk

yeterlidir. (151’den aşağı olmamak şartıyla)

2. Milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir görev

veya hizmeti sürdürmekte ısrar:

Milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir görev

veya hizmeti sürdürmekte ısrar eden

milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesine,

yetkili komisyonun bu durumu tespit eden

raporu üzerine Genel Kurul gizli oyla karar

verir. Oylamada basit çoğunluk yeterlidir

(151’den aşağı olmamak şartıyla). Fakat bu

oylamada gizli oy aranır.

3. Meclis çalışmalarına özürsüz veya izinsiz

olarak bir ay içerisinde toplam beş birleşim

günü katılmama: Bu durumda milletvekilinin

milletvekilliğinin düşmesine, durumun

Meclis Başkanlık Divanınca tespit edilmesi

üzerine, Genel Kurulca üye tamsayısının salt

çoğunluğunun oyuyla karar verilebilir.

(Burada ise en az 301 oy aranır)

DİKKAT!!! Yukarıdaki üç durumda TBMM

kararı olduğu İçin, Meclis Genel Kurulu kararının

alındığı tarihten başlayarak yedi gün içerisinde

ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekili,

kararın, Anayasaya, kanuna veya İçtüzüğe

aykırılığı iddiasıyla iptali için Anayasa

Mahkemesine başvurabilir. Anayasa Mahkemesi,

iptal istemini on beş gün içerisinde kesin karara

bağlar.

Nedenleri;

Özellikler;

1. Milletvekilliğinin kesin hüküm giyme veya

kısıtlanma halinde düşmesi, bu husustaki kesin

mahkeme kararının Genel Kurula

bildirilmesiyle olur. Burada TBMM kararı

olmadığı için Anayasa Mahkemesine itiraz

edilemez.

2. CB seçilmede milletvekilliği sıfatını sona erdirir

3. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri,

Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak

atanırlarsa üyelikleri sona erer.

Not:

a. 2010 anayasa değişikliğiyle “ eylem ve

beyanlarıyla partisinin kapatılmasına

neden olan” milletvekilinin bu sıfatı sona

eremeyecektir.

b. Milletvekillerinin seçilme yeterliliği

olmadığı halde milletvekili seçilmesi

halinde Yüksek Seçim Kurulu mazbatayı

iptal eder. Yüksek Seçim Kurulunun

mazbatayı iptal etmesi durumunda

milletvekilliği düşmez. Sadece yok

hükmündeki bir durum tespit edilmiş olur.

Yani kişinin asla milletvekili olamadığı

tespit edilmiş olur.

29

Tekrar Hatırlatma: Partisinin temelli kapatılmasına beyan ve eylemleriyle sebep olduğu Anayasa Mahkemesinin temelli kapatmaya ilişkin kesin kararında belirtilen milletvekilinin milletvekilliği 2010 anayasa değişiklikleriyle artık sona eremeyecektir.

C.Başkanlık Divanı

• Türkiye Büyük Millet Meclisinin Başkanlık Divanı, meclis üyeleri arasından seçilen meclis başkanı, başkan vekilleri, kâtip üyeler ve idare amirlerinden oluşur.

• Başkanlık Divanı, Meclisteki Siyasi parti gruplarının üye sayısı oranında divana katılmalarını sağlayacak şekilde kurulur. Siyasi parti grupları Başkanlık için aday gösteremezler.

• Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkalık Divanı için, bir yasama döneminde iki seçim yapılır. 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle, “İlk seçilenlerin görev süresi iki yıldır, ikinci devre için seçilenlerin görev süresi ise o yasama döneminin sonuna kadar devam eder” hükmü kabul edilmiştir. Başkanlığa ve Başkanlık Divanına yeniden seçilmek mümkündür.

• Meclis Başkanı ve başkan vekilleri, üyesi oldukları siyasi parti veya parti grubunun Meclis içindeki ve dışındaki faaliyetlerine katılamazlar. Başkan hiçbir zaman, başkan vekilleri de oturumu yönetirken oy kullanamazlar.

C.1.TBMM Başkanı • “Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu, milletvekili genel seçimi kesin sonuçlarının

Yüksek Seçim Kurulunca ilanını takip eden üçüncü gün saat 14.00’te çağrısız olarak toplanır.” (2017 TBMM içtüzüğü değişikliği).

• Türkiye Büyük Millet Meclisi başkan adayları, Meclis üyeleri içinden, Meclisin toplandığı

günden itibaren beş gün içinde, Başkanlık Divanına bildirilir. Başkan seçimi gizli oyla yapılır. İlk iki oylamada üye tamsayısının üçte iki ve üçüncü oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu aranır. Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için dördüncü oylama yapılır; dördüncü oylamada en fazla oy alan üye, Başkan seçilmiş olur. Başkanlıkta boşalma halinde, yeni Başkan seçilinceye kadar, en yaşlı Başkan vekili, Geçici Başkanlık görevini yerine getirir.

• Başkan seçimi, aday gösterme süresinin bitiminden itibaren, beş gün içinde tamamlanır.

Meclis başkanının görevleri;

1. Meclis toplantılarına başkanlık etmek ve Meclisi temsil etmek 2. Tatil veya ara verme sırasında, doğrudan veya üyelerin beşte birinin yazılı istemi

üzerine, toplantıya çağırmak 3. Türkiye Büyük Millet Meclisini Meclis dışında temsil etmek; 4. Genel Kurul görüşmelerini yönetmek; 5. Tutanak dergisi ile tutanak özetinin düzenlenmesini denetlemek; 6. Başkanlık Divanına başkanlık etmek ve Divanın gündemini hazırlamak; 7. Danışma Kuruluna başkanlık etmek; 8. Türkiye Büyük Millet Meclisi komisyonlarını denetlemek; işlerde birikme

olması halinde komisyon başkanı ve üyelerini uyarmak ve durumu Genel Kurulun bilgisine sunmak;

9. Başkanlık Divanı kararlarını uygulamak; 10. Türkiye Büyük Millet Meclisinin idarî ve malî işleri ile kolluk işlerini

yürütmek ve denetlemek; 11. Başkanlık Divanı bünyesinde oluşturulacak “Türkiye Büyük Millet Meclisi

Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu” aracılığıyla Meclisi ve çalışmalarını yurt içinde ve yurt dışında tanıtıcı tedbirler almak ve yayın yapmak;

12. Kendisine Anayasa, kanunlar ve İçtüzük gereğince verilen görevleri yerine getirmek.

Not:Meclis başkanlık divanı üyeleri muhakkak meclis içinden seçilir. Kâtip üyelerin (10 kişi) görevleri şunlardır:

30

1. Tutanakların tutulmasını denetlemek; 2. Tutanak özetlerini yazmak; 3. Genel Kurulda evrak okumak; 4. Yoklama yapmak; 5. Oyları saymak; 6. Seçimlerin düzen ve dürüstlük içinde geçmesini denetlemek; 7. Söz sırasını kaydetmek

İdare amirlerinin (6 kişi) görevleri şunlardır:

1. Türkiye Büyük Millet Meclisinin idarî ve malî işleri ile kolluk işlerini Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanının talimatına uygun olarak yürütmekte Başkana yardımcı olmak;

2. Özel törenleri idare etmek; 3. Türkiye Büyük Millet Meclisi bütçesine ilişkin tekliflerini Başkana sunmak; 4. Genel ve özel giriş kartlarını dağıtmak.

C.2.Siyasi Parti Grupları: En az 20 kişiden oluşur.(1961 anayasası döneminde 10 kişiden oluşuyordu.)

C.2.b. Siyasi Parti Gruplarının yapamayacağı işler ve yetkiler

• Milletvekili dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin görüş bildiremez, grup kararı alamaz. • Görülen bir dava hakkında meclisteki grup toplantılarında veya genel kurulda görüş

bildiremez veya görüşemez. • Meclis soruşturmasının, bir bakanın Yüce Divana sevk edilmesinde ilişkin görüş bildiremez,

grup kararı alamaz. • Meclis başkanlığına aday gösteremez.

KOMİSYONLAR

1. Adalet Komisyonu

2. Anayasa Komisyonu

3. Avrupa Birliği Uyum Komisyonu

4. Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu

5. Çevre Komisyonu

6. Dışişleri Komisyonu

7. Dilekçe Komisyonu

8. Güvenlik ve İstihbarat Komisyonu

9. İçişleri Komisyonu

10. İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu

11. Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu

12. Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu

13. Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu

14. Milli Savunma Komisyonu

15. Plan ve Bütçe Komisyonu

16. Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu

17. Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu

18. Tarım, Orman ve Köy işleri Komisyon

31

Özellikler

1. Komisyonlar, siyasi parti gruplarının ve bağımsızların TBMM deki dağılımının orantılanmasına göre oluşur.

2. Komisyonlar, üye tamsayısının üçte biri ile toplanır ve hazır bulunan üyelerin salt çoğunluğu ile karar verir.

3. Komisyonlar için, bir yasama döneminde iki seçim yapılır. İlk seçilenlerin görev süresi iki, ikinci devre için seçilenlerin görev süresi üç yıldır.

4. Komisyonlara havale edilen işlerin görüşülmesine, havale tarihinden itibaren kırk sekiz saat sonra başlanabilir.

5. Kanun Tekliflerinin esas komisyonlara havale gününden itibaren en geç kırk beş gün içinde sonuçlandırılması gerekir. İstisnalar;

a) Başkanlıkça esas komisyon dışında, tali komisyonlara da havale edilmiş olan

bir konu bu komisyonlarca on gün içinde sonuçlandırılır. b) Plan bütçe kanunu komisyonda 55 gün içinde sonuçlandırılır.

Not: Cumhurbaşkanlığı kararnameleri komisyonlarda 1 ay içinde sonuçlandırır. Genel kurulda da en geç iki ay içinde sonuçlandırılır.

32

D.Türkiye Büyük Millet Meclisinin Görev Ve Yetkileri Genel olarak: Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri,

• Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; • Bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek; • Para basılmasına ve • Savaş ilanına karar vermek; • Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, • Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile

genel ve özel af ilanına karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.

• İçtüzük yapmak, • Meclis başkanını seçmek,

33

D.1. Kanunlar:

KANUN YAPIM AŞAMALARI

1. AŞAMA: Sadece Milletvekilleri önerebilir. Milletvekillerinin önerisine “Kanun Teklifi” denir. Teklif için bir milletvekili bile yeterlidir. Önemli not: CB sadece iki halde kanun teklifi verebilir. Bunlar Bütçe ve kesin hesap kanunudur.

2. AŞAMA: Teklif tasarılar başkanlıkça ilgili olduğu komisyona gönderilir. Komisyon teklifi veya tasarıyı reddedebilir. Ancak komisyondan geçmişse genel kurula (600 mv) sunulur. Bu durumda genel kurulda sırasıyla;

✓ Kanun tasarı veya teklifinin tümü üzerinde görüşme ✓ Soru cevap ✓ Maddelerin oylanması ✓ Sonra Kanunun bütünü üzerinde oylama yapılır.

Not: Kanunların kabulü için, karar yeter sayısı toplantıya katılanların yarısından bir fazlasıdır. Ancak karar yeter sayısı üye tamsayısının ¼’ünün 1 fazlasından yani 151 kişiden eksik olamaz. Örnek; 400 kişi ile toplanan Meclis, 201 kişiyle, 300 kişi ile toplanan Meclis, 151 kişiyle kanunu kabul edebilir. Ancak TBMM 200 kişiyle toplanmışsa ve kanunu 101 kişi kabul etmişse kanun geçerli değildir. Yarısından bir fazla kuralına uyulmuştur. Ancak 151 sayısı kuralına uyulmamıştır.

3. AŞAMA: Genel Kurulda kabul edilen teklif tasarılar yayımlanmak üzere Cumhurbaşkanına yollanır. Cumhurbaşkanı kanunun kendisine gelişinden itibaren 15 gün içinde a) Yayıma karar verir. Bu durumda; Kanunların yürürlüğü için bir tarih belirlenmişse o tarihte belirlenmemişse resmi gazetede yayımlandığı gün yürürlüğe girer. b) Ya da Cumhurbaşkanı kanunu iade edebilir. Bu durumda;

• Cumhurbaşkanı kanunun bir kısmını uygun bulmasa bile tamamını iade eder.

• TBMM kanunun ister tamamını isterse bir kısmını görüşebilir.

• Ancak TBMM oylamayı kanunun bütünü üzerinden yapar. Cumhurbaşkanı kanunu iade ettiğinde;

• 1.ihtimal: Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen kanunu en az üye tam sayısının salt çoğunluğuyla (301 mv) aynen kabul ederse, kanun Cumhurbaşkanınca yayımlanır. Bu durumda; C. Başkanı İptal Davası açabilir. Şekil açısından 10 gün, esas açısından 60 gün içerisinde dava açması gerekir. (süreler kanunun resmi gazetede yayımlandığı gün başlar.

• 2. İhtimal: Meclis, geri gönderilen kanunda yeni bir değişiklik yaparsa, Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar Meclise geri gönderebilir.

NOT: “Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen kanunu üye tamsayısının salt

çoğunluğuyla aynen kabul ederse, kanun Cumhurbaşkanınca yayımlanır. 89. Madde”

Burada anlatılmak istenen 301 veya daha fazla bir çoğunlukla kabul edilen kanunun

Cumhurbaşkanınca yayımlanması mecburiyetidir. Dolayısıyla 151 e büyük ve eşit ancak

301 oydan az bir çoğunlukla kabul edilen bir kanunu da Cumhurbaşkanı yayımlayabilir.

Ancak 301 in altında olduğu için yayımlama mecburi değil ihtiyaridir.

34

Önemli notlar: 1. Reddedilen teklifler 1 tam yıl geçmedikçe ayrıca o yasama döneminin sonuna kadar tekrar verilemez 2. Bir yasama döneminde sonuçlandırılamayan kanun Kadük olur. 3. Bütçe kanunu iade edilemez. 4. Genel af özel af kanunun kabulü için en az TBMM üye tamsayısının en az 3/5 i gerekir. D.1. a.Şekli kanunlar

Bazı kanunlar maddi anlamda kural koymaz. Ancak TBMM’ce kanun adı altında çıktığı için madden kanun olmasa bile şeklen yine de kanundur. Bu kanunlara Örnek olarak;

1. Bütçe kanunu 2. Kesin hesap kanunu 3. Milletlerarası anlaşmaya uygun bulma 4. Genel af özel af ilanı 5. Para basılmasına karar vermek

Bu kanunlardan aynı zamanda ilk dördü Yapılış usulleri ve tabi olduğu hükümler açısından diğer kanunlardan farklı olup, bunlar “özel nitelikli” kanundur. Bunlardan Milletlerarası anlaşmaya uygun bulma ile Bütçe ve kesin hesap kanununu inceleyeceğiz. D.1. b. Özel nitelikli kanunlar D.1. B. Milletlerarası antlaşmaları uygun bulma: Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı Devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır. Uygun bulan meclistir. Onaylayan ise cumhurbaşkanıdır. Bazı hallerde ise uygun bulma kanununa gerek yoktur. Bu haller;

1. Ekonomik, ticari veya teknik ilişkileri düzenleyen süresi bir yılı aşmayan andlaşmalar, Devlet maliyesi bakımından bir yüklenme getirmemek, kişi hallerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına dokunmamak şartıyla, yayımlanma ile yürürlüğe konabilir. Bu takdirde bu andlaşmalar, yayımlarından başlayarak iki ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgisine sunulur.

2. Milletlerarası bir andlaşmaya dayanan uygulama andlaşmaları içinde uygun bulma kanununa

gerek yoktur.

3. Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak yapılan ekonomik, ticari, teknik veya idari andlaşmaların Türkiye Büyük Millet Meclisince uygun bulunması zorunluluğu yoktur; ancak, bu fıkraya göre yapılan ekonomik, ticari veya özel kişilerin haklarını ilgilendiren andlaşmalar, yayımlanmadan yürürlüğe konulamaz.

Milletlerarası antlaşmaların önemli özellikleri;

• Türk kanunlarına değişiklik getiren her türlü andlaşmaların yapılmasında uygun bulma kanunu şarttır.

• Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir.

• Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır (2004 değişikliği) .

• Bir milletlerarası antlaşmanın anayasaya aykırılığı iddiasıyla iptal davası

açılamaz. Dikkat! Ancak; Uygun bulma kanununa karşı iptal davası açılabilir. Bu

35

durumda uygun bulma kanunu iptal edilirse milletler arası andlaşma da kendiliğinden yürürlükten kalkar.

D.1. bb. Bütçe kanunu:

• Cumhurbaşkanı, bütçe kanun teklifini, genel ve katma bütçe tasarıları ile milli bütçe tahminlerini gösteren raporu, mali yılbaşından en az yetmiş beş gün önce, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar.

• Bütçe tasarıları ve rapor, otuz üyeden kurulu Bütçe Komisyonunda incelenir. • Bütçe Komisyonunun elli beş gün içinde kabul edeceği metin, Türkiye Büyük Millet

Meclisinde görüşülür ve mali yılbaşına kadar karara bağlanır.

• Bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, geçici bütçe kanunu

çıkarılır. Geçici bütçe kanununun da çıkarılamaması durumunda, yeni bütçe kanunu kabul

edilinceye kadar bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre artırılarak

uygulanır.

• Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Genel Kurulda kamu idare bütçeleri hakkında

düşüncelerini her bütçenin görüşülmesi sırasında açıklarlar, gider artırıcı veya gelirleri

azaltıcı önerilerde bulunamazlar.

• Genel Kurulda kamu idare bütçeleri ile değişiklik önergeleri, üzerinde ayrıca görüşme

yapılmaksızın okunur ve oylanır. Genel özellikler:

1. Bütçe Kanunu şekli ve özel nitelikli bir kanundur 2. Bütçe Kanunu, kanunların sürekli olmasının istisnasıdır.

D.1. bc. Kesin Hesap Kanunu:

• Merkezî yönetim kesin hesap kanunu teklifi, ilgili olduğu malî yılın sonundan

başlayarak en geç altı ay sonra Cumhurbaşkanı tarafından Türkiye Büyük Millet

Meclisine sunulur. Sayıştay genel uygunluk bildirimini, ilişkin olduğu kesin

hesap kanun teklifinin verilmesinden başlayarak en geç yetmiş beş gün içinde Meclise

sunar.

• Kesin hesap kanunu teklifi ve genel uygunluk bildiriminin Türkiye Büyük Millet

Meclisine verilmiş olması, ilgili yıla ait Sayıştay’ca sonuçlandırılamamış denetim ve

hesap yargılamasını önlemez ve bunların karara bağlandığı anlamına gelmez.

• Kesin hesap kanunu teklifi, yeni yıl bütçe kanunu teklifiyle birlikte görüşülür ve karara

bağlanır.

36

D.2. Anayasa Değişiklikleri

ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ

TEKLİF YETER

SAYISI

Anayasanın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye

tamsayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir.

(200 mv)

KABUL EDİLME

USULÜ

(MİNİMAL SAYI)

Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklifler Genel Kurulda iki defa

görüşülür. Değiştirme teklifinin kabulü Meclisin üye tamsayısının beşte

üç çoğunluğunun gizli oyuyla mümkündür.

Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki tekliflerin görüşülmesi ve kabulü,

bu maddedeki kayıtlar dışında, kanunların görüşülmesi ve kabulü

hakkındaki hükümlere tâbidir.

KABUL ÜZERİNE

CB NININ

YETKİLERİ

I. İHTİMAL

Anayasa değişikliği 3/5 e (360 mv) eşit veya büyük bir çoğunlukla

ancak 2/3 ten (400 mv) küçük çoğunlukla kabul edilmişse CB anayasa

değişikliğini;

Ya halkoyuna sunar (MECBURİ)

Ya da veto eder. (Bu durumda onaylama yetkisi yok)

II. İHTİMAL

Anayasa değişikliği 2/3 e eşit veya büyük bir çoğunlukla kabul

edilmişse CB anayasa değişikliğini;

Ya halkoyuna sunabilir (İHTİYARİ)

Ya da veto eder.

Ya da Onaylar. (Onay yetkisi 2/3 ten başladı)

CB’NI

TARAFINDAN

İADE EDİLEN

DEĞİŞİKLİĞİ

TBMM AYNEN

KABUL EDERSE

I. İHTİMAL

Anayasa değişikliği 3/5 e (360 mv) eşit veya büyük bir

çoğunlukla ancak 2/3 ten (400 mv) küçük çoğunlukla kabul

edilmişse CB anayasa değişikliğini;

Ya halkoyuna sunar (MECBURİ)

II. İHTİMAL

Anayasa değişikliği 2/3 e eşit veya büyük bir çoğunlukla

kabul edilmişse CB anayasa değişikliğini;

Ya halkoyuna sunabilir (İHTİYARİ)

Ya da Onaylar.

37

ÖNEMLİ NOTLAR: • Halkoylamasında kayıtlı seçmenlerin değil , Oylamaya katılan seçmenlerin , geçerli

oylarının yarısından bir fazlasının kabulü gerekir. • Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların kabulü sırasında,

bu Kanunun halkoylamasına sunulması halinde, Anayasanın değiştirilen hükümlerinden, hangilerinin birlikte hangilerinin ayrı ayrı oylanacağını da karara bağlar.

• Anayasa değişikliklerinde onay safhası ve geri gönderme 1982 anayasasıyla getirilmiştir. • Cumhurbaşkanının kanunların halkoylamasına sunulması söz konusu değildir. Anayasa

değişikliklerinin halkoyuna sunulması söz konusudur. • Cumhurbaşkanı kanunlardan farklı olarak anayasa değişikliğinin kabul edilen maddelerinin

uygun bulmadığını veto edip uygun bulduğunu onaylayabilir.

D.3. Parlamento Kararları :

TBMM kanun yapma, değiştirme ve kaldırma dışındaki tüm kararlarına parlamento kararları denir. Bir işlem Kanunla yapılabiliyorsa bu parlamento kararı değildir. O halde kanunla yapılan şeylerin parlamento kararı olmadığının bilinmesi gerekir. TBMM, yargısal denetimden kaçırmak amacı taşıyabileceği için, şekli kanunla yapması gereken bir işlemi parlamento kararı ile yapamaz. Ancak, parlamento kararı ile düzenlenebilecek bir konu kural olarak şekli kanunla yapılabilir. Ancak TBMM, İçtüzük değişikliği, dokunulmazlığın kaldırılması ya da üyeliğin düşürülmesi gibi kendi iç örgütlenmesi ve çalışma usulleri ile ilgili kararlarını münhasıran parlamento kararıyla yapar.

1. Meclis başkanı seçimi 2. Meclisin tatil veya ara vermesi 3. Milletvekili dokunulmazlığının kaldırılması veya milletvekilliğinin düşürülmesi kararı 4. Meclis iç tüzüğü değişikliği 5. Savaş ilanı: hukukun meşru saydığı hallerde savaş hali ilanına ve Türkiye’nin taraf olduğu

milletlerarası andlaşmaların veya milletlerarası nezaket kurallarının gerektirdiği haller dışında, Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesine veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye’de bulunmasına izin verme yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde veya ara vermede iken ülkenin ani bir silahlı saldırıya uğraması ve bu sebeple silahlı kuvvet kullanılmasına derhal karar verilmesinin kaçınılmaz olması halinde Cumhurbaşkanı da, Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verebilir.

6. Meclis denetim yollarını yapmak (soru, meclis araştırması, meclis soruşturması) 7. Bir bakanın yüce divana yollanması kararı. 8. Cumhurbaşkanı ve yardımcılarının yüce divana sevki kararları 9. Yabancı ülkeye asker gönderme 10. Erken genel seçim kararı 11. Sayıştay başkan ve üyelerinin seçimi 12. Anayasa mahkemesine üye seçimi 13. HSK üyelerinin seçimi

Dikkat: Parlamento kararları TBMM iç tüzüğü hariç kural koymaz. Yani sübjektif işlemdir. Hangi parlamento kararının resmi gazetede yayımlanacağına TBMM karar verir. Ancak TBMM İÇTÜZÜĞÜ resmi gazetede yayımlanmak zorundadır. Parlamento kararları yayımlanmak üzere CB na gönderilmez.

38

Parlamento kararları anayasa mahkemesi denetimine tabi değildir. ancak üç istisnası vardır bunlar ;

C.3.a. Meclis İçtüzüğü: Meclis içtüzüğü meclisin çalışma düzenini belirler. Meclisin çalışma,

toplanma oylama usulleri, meclis içtüzüğü ile belirlenir. Meclis kendi çalışma düzenini içtüzüğünü yaparak kendisi belirler ve bunun için hiçbir merciden izin alması gerekmez. Buna “yöntemsel bağımsızlık” denir. Meclis içtüzüğü kanunla yapılması gereken bir işi yapamaz ve meclis dışındaki konularda karar alamaz. Alırsa bu durumda ortaya “usul saptırması” çıkar. İçtüzük değişikliklerinde karar yeter sayısı kanunlar gibidir. Kabul edilen içtüzük değişikliği yayımlanmak üzere meclis başkanlığına gönderilir. İçtüzük, bir parlamento kararıdır. Ancak, sıradan bir parlamento kararı değildir. Kural koyucu nitelikte (kural-işlem) bir parlamento kararıdır.

C.3.b. TBMM’ce Milletvekili Dokunulmazlığının kaldırılması ve milletvekilliğinin

düşürülmesi: TBMM karar verir. Ancak dokunulmazlığı kaldırılan Milletvekili ’nin kendi veya bir başka milletvekili 7 gün içerisinde Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilir. Anayasa Mahkemesi 15 gün içerisinde kararını verir. Kararı kesindir.

E.Türkiye Büyük Millet Meclisinin Faaliyetleri İle İlgili Hükümler

Meclisin Toplanması ve Tatili

Yasama dönemi, iki milletvekili seçimleri arasındaki dönem olup, bu süre Anayasa uyarınca uzatılmadığı veya seçimler yenilenmediği takdirde, 2017 yılı Anayasa değişikliği gereğince, beş yıldır.

Yasama yılı, 1 Ekimde başlayıp 30 Eylülde sona eren süredir.

Anayasamızın 93. maddesine göre TBMM, her yıl Ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır. Meclis, bir yasama yılında en çok ÜÇ AY tatil yapabilir. Bu süre 1961 Anayasasında en çok beş aydı.

Meclisin, tatil dışında çalışmalarını ertelemesine ara verme denilir ve ara verme süresi onbeş günü geçemez. Tatil veya ara verme kararı vermeye, Danışma Kurulunun görüşü ile Genel Kurul yetkilidir. (Ancak, bu hükümlerden, tatil veya ara vermenin zorunlu olduğu sonucu çıkarılmamalıdır; zira, parlamentonun sürekliliği ilkesi tüm Anayasalarımızda korunan temel bir ilkedir.)

Meclisin, ara verme veya tatil sırasında toplanmasına olağanüstü toplantı denir. Olağanüstü toplantı ifadesini, Anayasa açıkça kullanmamış; bu ifade İçtüzükte kullanılmıştır. TBMM’yi olağanüstü toplantıya çağırma yetkisi;

- Meclis Başkanı doğrudan veya Meclis üye tamsayısının beşte birinin yazılı istemi üzerine çağırır.

Meclisin toplantısını olağanüstü toplantı yapan ölçütün, toplantının ara verme veya tatilde yapılıyor olmasıdır, bu hususa çok dikkat etmek gerekir.

Milletvekilleri istemde bulunduğunda Meclis Başkanı, Meclisi toplantıya çağırmak zorundadır. Ancak, yeterli çoğunluk sağlanamazsa çağrı düşer. Olağanüstü toplantılarda, öncelikle bu toplantıyı gerektiren konu görüşülür. Konu üzerinde gerekli işlemler tamamlanınca, TBMM çalışmalarına devama karar vermediği takdirde, tatile veya ara vermeye devam olunur. E.1.Toplantı ve karar yeter sayısı

39

• Anayasada, başkaca bir hüküm yoksa, Türkiye Büyük Millet Meclisi bütün iş ve kararları

için, üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanır (200 milletvekili ile, 21/10/2007 tarihinde yapılan halkoylamasıyla) ve toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz (151 den az olamaz) .

NİTELİKLİ ÇOĞUNLUK ARANAN

HALLER

( Üye tam sayısına göre hesaplanır)

GİZLİ OY ARANAN HALLER

1. Anayasa değişiklikleri ( TBMM üye

tamsayısının en az 3/5 i 360 MV.)

2. Genel / Özel af( TBMM üye

tamsayısının en az 3/5 i 360 MV)

3. Cumhurbaşkanı, CB yardımcısı ve

bakan hakkında soruşturma açılması

isteminin kabulu (TBMM üye tam

sayısının en az 3/5 i)(360 MV)

4. Cumhurbaşkanı, CB yardımcısı ve

bakanın yüce divana gönderilmesi

(TBMM üye tam sayısının en az 2/3

ü)(400 MV)

5. HSK ÜYE SEÇİMİ (2/3 VE 3/5) (400-

360 MV)

6. Seçimlerin yenilenmesi (3/5 – 360 MV)

7. TBMM Başkanlığı seçiminin ilk üç turu

Aynı kural kamu baş denetçisine de

uygulanacak)

8. Milletvekilliğinin 1 aylık yasama

döneminde beş birleşime katılmama

sebebiyle sona erdirilmesi (TBMM

üye tam sayısının salt çoğunluğu en

az 301 MV)

9. TBMM nin anayasa mahkemesine

seçeceği üyelerin ilk iki turu (2/3 -

1/2+1) (400 MV-301 MV)

10. TBMM nin seçimleri yenileme kararı

TBMM üye tamsayısının 3/5 i (360

MV)

1. Meclis soruşturması açılması isteminin

kabulüne ilişkin yapılan oylama

2. Yüce Divana sevke ilişkin yapılan

oylama

3. Milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir

görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar

eden bir milletvekilinin

milletvekilliğinin düşmesine ilişkin

yapılan oylama

4. TBMM başkanının seçimi

5. Anayasanın maddelerinin değiştirilmesi

hakkında verilmiş olan bir teklifin

kabulüne ilişkin yapılan oylama

6. Kamu baş denetçisinin seçimi için

yapılan oylama 2010 değişikliği

7. Anayasa mahkemesine TBMM ce

seçilecek üye seçiminde 2010

değişikliği

8. Sayıştay başkan ve üyelerinin seçimi

9. Hakimler savcılar kurulu üyeleri

seçimi

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN BİLGİ EDİNME VE DENETİM YOLLARI:

40

98. Maddeye göre “Yazılı Soru , Genel Görüşme, Meclis Araştırması Ve Meçlis Soruşturmasıdır.” Ancak Meclis Soruşturması yönteminin yer aldığı 100. Madde ayrıca bir başlık olarak düzenlenmemiştir.

TBMM’NİN BİLGİ EDİNME YÖNTEMLERİ

YAZILI

SORU

GENEL

GÖRÜŞME

MECLİS

ARAŞTIRMASI

1. Yazılı soru, yazılı

olarak en geç on beş gün

içinde cevaplanmak üzere

milletvekillerinin,

Cumhurbaşkanı

Yardımcıları ve bakanlara

yazılı olarak soru

sormalarından ibarettir.

1. Genel görüşme, toplumu

ve Devlet faaliyetlerini

ilgilendiren belli bir

konunun, Türkiye Büyük

Millet Meclisi Genel

Kurulunda

görüşülmesidir.

1. Meclis araştırması, belli bir

konuda bilgi edinilmek için

yapılan incelemeden

ibarettir.

41

NOT: 1. Gensoru Kaldırılmıştır. 2. TBMM içtüzüğünde Cumhurbaşkanı yargılaması konusunda yargılama usulü tamamen

meclis soruşturması usulüyle aynıdır. Ancak TBMM içtüzüğü Cumhurbaşkanı yargılaması kısmında yine de “Meclis Soruşturması” başlığını kullanmamıştır. (İçtüzük 114. Madde)

MECLİS SORUŞTURMASI (YENİ UYGULAMA

2017/2018) Madde başlığı anayasadan kaldırılmış olup Meclis

soruşturması Başlığı TBMM içtüzüğünde (107. Madde)

geçmektedir.

AŞAMALAR

1. Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında,

bir suç işlediği iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye

tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma

açılması istenebilir. (En az 301 kişiyle)

2. Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tamsayısının

beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir.(360

MV + gizli oy)

3. Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi

partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye

sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her

siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak onbeş

kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon,

soruşturma sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclis

Başkanlığına sunar. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi

halinde, komisyona bir aylık yeni ve kesin bir süre

verilir.(2ay+1ay)

4. Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün içinde

dağıtılır, dağıtımından itibaren on gün içinde Genel Kurulda

görüşülür. Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının üçte

ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilir. (400 mv+

gizli oy)

5. Yüce Divan yargılaması üç ay içinde tamamlanır, bu sürede

tamamlanamazsa bir defaya mahsus olmak üzere üç aylık ek

süre verilir, yargılama bu sürede kesin olarak tamamlanır.

• Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen

Cumhurbaşkanı, seçim kararı alamaz.

• Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen

Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanın

görevi sona erer.

• Cumhurbaşkanının, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve

bakanın görevde bulunduğu sürede işlediği iddia edilen

suçlar için görevi bittikten sonra da bu madde hükmü

uygulanır.”

42

YEDİNCİ BÖLÜM - YÜRÜTME Bu bölümde Anayasanın yürütmeye ilişkin hükümlerini, yine anayasadaki plana sadık kalarak aktarmaya çalışacağız. Önce yürütme organını ve yürütme işlemlerini ele alacağız, A. Yürütme Organı Anayasa Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Cumhurbaşkanı Seçimi:

CUMHURBAŞKANI

SEÇİLME

YETERLİLİĞİ

Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş ve yükseköğrenim

yapmış Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya bu

niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk

vatandaşları arasından, halk tarafından seçilir. En fazla

iki defa seçilebilir.

ANCAK “CUMHURBAŞKANININ İKİNCİ

DÖNEMİNDE MECLİS TARAFINDAN SEÇİMLERİN

YENİLENMESİNE KARAR VERİLMESİ HALİNDE,

CUMHURBAŞKANI BİR DEFA DAHA ADAY

OLABİLİR.”

KİMLER TEKLİF

EDEBİLİR

I.İHTİMAL

Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları,

II. İHTİMAL

En son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına

veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler

III. İHTİMAL

En az yüz bin seçmen aday gösterebilir.

SEÇİM SÜRECİ

VE SEÇİMİ • Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt

çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. İlk

oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı

izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu

oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır

ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı

seçilir.

• İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan

birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde;

43

ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki

sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci

oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama

referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların salt

çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilir.

Oylamada, adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması

halinde, sadece Cumhurbaşkanı seçimi yenilenir.

• Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi

dolan Cumhurbaşkanının görevi devam eder.

SORUMLULUĞU • Cumhurbaşkanının bütün işlemlerine karşı yargı yolu

açılmıştır.

• Cumhurbaşkanı bütün görev suçlarından dolayı yüze divanda

yargılanır.

• Adi ceza sorumluluğunda MV dokunulmazlığından

faydalanır. Dolayısıyla ağır cezayı gerektiren suçüstü

hallerinde yargılanabilir.

NOT: ARTIK CUMHURBAŞKANI SEÇİLEN BİRİSİNİN PARTİSİYLE İLİŞİĞİ KESİLMEZ (2017) A.5.Cumhurbaşkanının Görev Ve Yetkileri Any.104.madde.

Cumhurbaşkanı,

1. Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder. 2. Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder. 3. Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış

konuşmasını yapar. 4. Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir. 5. Kanunları yayımlar. 6. Kanunları tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir. 7. Kanunların, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün tümünün veya belirli hükümlerinin

Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde iptal davası açar.

8. Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir. 9. Üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verir ve bunların atanmalarına ilişkin

usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenler. 10. Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyetinin temsilcilerini gönderir, Türkiye Cumhuriyetine

gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul eder. 11. Milletlerarası antlaşmaları onaylar ve yayımlar. 12. Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunar. 13. Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri alır. 14. Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil eder. 15. Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verir. 16. Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletir veya kaldırır. 17. Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi

çıkarabilir. NOT: CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİNE AİT ÖZELLİKLER

a) Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez. Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet

44

Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir.

b) Cumhurbaşkanı, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilir.

c) Kararnameler ve yönetmelikler, yayımdan sonraki bir tarih belirlenmemişse, Resmî Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girer

Millî Güvenlik Kurulu; Cumhurbaşkanının başkanlığında, Cumhurbaşkanı yardımcılarından Genelkurmay Başkanı, Adalet, Millî Savunma, İçişleri, Dışişleri Bakanları, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlarından oluşur.(Başbakan, Başbakan Yardımcıları ve Jandarma Genel Komutanı MGK ÜYELİĞİNDEN ÇIKARILDI)

o Gündemin özelliğine göre Kurul toplantılarına ilgili bakan ve kişiler çağırılıp görüşleri alınabilir. Kurul iki ayda bir toplanır. Bu kurula en son eklenen 2018 değişiklikleriyle Cumhurbaşkanı yardımcılarıdır. (Başbakan ve yardımcılarıyla, Jandarma genel komutanı kuruldan çıkmış oldu. 2017-2018)

o Milli Güvenlik Kurulu sekreteri kurulun üyesi değildir. 2003 yılında yapılan değişiklikle sekreterin asker kişi olma zorunluluğu kaldırılmıştır. Sekreterlik Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir.

o Milli Güvenlik Kuruluna Başkanlık etmek, Cumhurbaşkanı katılamadığı zamanlar MILLI GÜVENLIK KURULU CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI BAŞKANLIĞINDA TOPLANIR.

Not: • Genelkurmay Başkanını, Cumhurbaşkanı atar. Görevinden dolayı Cumhurbaşkanına

karşı sorumludur. • Milli güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına

hazırlanmasından, Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı Cumhurbaşkanı sorumludur. B. BAKANLAR Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİYLE düzenlenir. Bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır.

Bakanların Sorumluluğu: Her bakan, Cumhurbaşkanına karşı sorumlu olup ayrıca kendi yetkisi içindeki işlerden ve emri altındakilerin eylem ve işlemlerinden de sorumludur. Bakanların görevleri ile ilgili suçlardan doğan sorumluluklarından dolayı, Meclis tarafından Yüce Divan’a sevk edilmeleri mümkündür. Görevleriyle ilgili olmayan suçlarda milletvekili dokunulmazlığı hükümleri uygulanır.

C. CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI

1. Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir.

Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar

arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır.

2. Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden

ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve

Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.

45

3. Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde, kırk beş gün içinde Cumhurbaşkanı seçimi yapılır. Yenisi seçilene kadar Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanlığına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır. Genel seçime bir yıl veya daha az kalmışsa Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimi de Cumhurbaşkanı seçimi ile birlikte yenilenir. Genel seçime bir yıldan fazla kalmışsa seçilen Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi seçim tarihine kadar görevine devam eder. Kalan süreyi tamamlayan Cumhurbaşkanı açısından bu süre dönemden sayılmaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimlerinin yapılacağı tarihte her iki seçim birlikte yapılır.

4. Cumhurbaşkanının görevleri ile ilgili suçlardan doğan sorumluluklarından dolayı, Meclis tarafından Yüce Divan’a sevk edilmeleri mümkündür. Görevleriyle ilgili olmayan suçlarda milletvekili dokunulmazlığı hükümleri uygulanır.

5. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanına karşı sorumludur. YÜRÜTMENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ I.OLAĞAN CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ Temel Özellikler:

1. İlk kez 1982 anayasasına 2017 değişikliğiyle Kabul edilmiş, 2018 de yürürlüğe girmiştir. Bu kararnameyi 1982 anayasasının ilk haliyle kabul edilen Cumhurbaşkanı kararnamesiyle karıştırmamak gerekir. Nitekim ilk haliyle sadece “Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğini” kurmak için getirilmişti.

2. Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir.

3. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez.

4. Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz.

5. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir.

6. Kararnameler ve yönetmelikler, yayımdan sonraki bir tarih belirlenmemişse, Resmî Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girer.

46

II. OLAĞANÜSTÜ HAL CUMHURBAŞKANI KARARNAMELERİ

OLAĞAN ÜSTÜ HAL CUMHURBAŞKANI KARARNAMELERİ

OHAL SEBEPLERİ

Cumhurbaşkanı;

1. Savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi,

2. Seferberlik,

3. Ayaklanma,

4. Vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin

bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin

yaygınlaşması.

5. Anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın

şiddet hareketlerinin ortaya çıkması,

6. Şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması,

7. Tabiî afet

8. Salgın hastalık

9. Ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması

I. AŞAMA: OHAL VE SIKIYÖNETİM İLANI VE UZATILMASI İlan:

Cumhurbaşkanı; süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir. İlanların onayı “parlamento kararıyla” olur.

Olağanüstü hal ilanı kararı, verildiği gün Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün

Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur.

Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağırılır; Meclis gerekli

gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilir, uzatabilir veya olağanüstü hali

kaldırabilir.

UZATMA:

Cumhurbaşkanının talebiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi her defasında dört ayı

geçmemek üzere süreyi uzatabilir. Savaş hallerinde bu dört aylık süre aranmaz.

47

II. AŞAMA: OHAL CUMHURBAŞKANI KARARNAMELERİ

Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda,

Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmî

Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur.

Savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanamaması hâli

hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı

kararnameleri üç ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara

bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi

kendiliğinden yürürlükten kalkar.”

OLAĞAN CUMHURBAŞKANI KARARNAMELERLE OLAĞANÜSTÜ HAL KARARNAMELERİ FARKLARI

1. OHAL CB kararnamelerinin İptalleri için Anayasa Mahkemesi’ne gidilemez. Oysa olağan OLAĞAN CB Kararnameleri için hem şekil hem de esas açısından gidilebilir.

2. Olağan CB Kararnameleri ile sadece sosyal ve ekonomik haklar düzenlenebilir. Oysa OHAL CB kararnameleriyle Çekirdek haklar dışındaki tüm haklar düzenlenebilir.

3. OHAL kararnamelerinde kolluk yetkileri genişler. (Kamu düzenini yürütmek amacıyla kullanılan yetkilerdir) . Oysa Olağan dönem kararnamelerinde böyle bir şey söz konusu değildir.

4. OHAL kararnameleri sürelidir. Oysa olağan dönem Cumhurbaşkanı Kararnameleri süreklidir

5. OHAL CB kararnamelerinin kanun hükmünde olduğu anayasada açıkça yer alırken olağan dönem Cumhurbaşkanı Kararnameleri için böyle bir Hüküm konulmamıştır.

6. OHAL CB kararnamelerinin TBMM ce karara bağlanması için bir süre sınırlaması getirilmiştir. Oysa olağan dönem Cumhurbaşkanı Kararnamelerini bu onaydan muaf tutmuştur.

NOT: Her iki kararname türü içinde yetki kanununa gerek yoktur. Her iki kararnamede aksine hüküm yoksa Resmi Gazetede yayımlandığı gün yürürlüğe girer.

III. YÖNETMELİK 1. YETKİ

Anayasamıza göre; • Cumhurbaşkanlığı • Bakanlıklar • Kamu tüzel kişileri Kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı

kararnamelerinin uygulanmasını göstermek üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler.

2. YAYIM

1. CB yönetmelikleri resmi gazetede yayımlanmak zorundadır. (Anayasa 104. Md.)

48

2. Diğerlerinden hangilerinin resmi gazetede yayımlanacağına kanunla belirlenir. Kanuna göre;

o Kamu personelini ilgilendiren o Görev yetkiye ilişkin o Bütün ülkede uygulanacak yönetmelikler resmi gazetede yayımlanır.

• Bütün ülkede uygulanan yönetmeliklerinin iptali Danıştay’dan, belli bir yerde uygulanan

yönetmeliklerinin iptali ise idare mahkemesinden istenir. • Yönetmelikler yayımlandığı gün veya duyuruldukları gün yürürlüğe girerler.

49

YETKİ KONUSU

YAYIM VE YÜRÜRLÜLÜK

İPTALLERİ

KANUN

TBMM

Anayasaya aykırı olmamak şartıyla her şey kanun konusu olabilir

Resmi gazetede yayımlanır. Aksine bir yürürlülük tarihi yoksa yayım günü yürürlüğe girer

Anayasa Mahkemesinde

CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ

CUMHURBAŞKANI

Sosyal ve ekonomik hakları düzenler. Yürütme alanını ilgilendiren konularda çıkarabilir

Resmi gazetede yayımlanır. Aksine bir yürürlülük tarihi yoksa yayım günü yürürlüğe girer

Anayasa Mahkemesinde

YÖNETMELİK

• Cumhurbaşkanlığı • Bakanlıklar • Kamu tüzel

kişileri

Kanunların ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak ve Cumhurbaşkanlığı, Bakanlık ve Kamu Tüzel kişilerinin Kendi görev alanlarını ilgilendiren alanları düzenlemek

1.CB yönetmelikleri resmi gazetede yayımlanmak zorundadır. (Anayasa 104. Md.) 2.Diğerlerinden hangilerinin resmi gazetede yayımlanacağına kanunla belirlenir. Kanuna göre; • Kamu

personelini ilgilendiren

• Görev yetkiye ilişkin

• Bütün ülkede uygulanacak yönetmelikler resmi gazetede yayımlanır.

Cumhurbaşkanı yönetmeliklerinin İptali her zaman Danıştay’dan istenir. Diğerlerindeyse

Bütün ülkede uygulanan yönetmeliklerinin iptali Danıştay’dan, belli bir yerde uygulanan yönetmeliklerinin iptali ise idare mahkemesinden istenir.

50

SEKİZİNCİ BÖLÜM -YARGI 1982 Anayasası, 9. maddesinde ‘‘yargı yetkisinin, Türk milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılacağını’’ ifade etmektedir. Bu maddeye 2017 yılında Bağımsızdan sonra “ TARAFSIZ” İBARESİ EKLENDİ. Yargı bağımsızlığı Mahkemelerin Bağımsızlığı İlkesi Mahkemelerin bağımsızlığı, hakimlerin gerek yürütme gerek yasama organına bağlı olmadıkları; bu iki organın mahkemelere emir ve talimat veremeyeceği ve tavsiyelerde bulunamayacağı anlamına gelir. Anayasanın 138. maddesinde hükme bağlanmıştır. Hâkimlik Teminatı Yargı bağımsızlığını gerçekleştirmenin ikinci bir aracı olan hakimlik teminatı, hakimlere tayin, terfi, görevden alma, maaş ve diğer özlük haklarıyla ilgili güvencelere tanınarak, tam bir serbestlik ve tarafsızlıkla görev yapabilmelerinin sağlanmasını ifade eder. Anayasanın 139. Maddesinde hükme bağlanmıştır. Bu maddeye göre;

• Hâkimler ve savcılar azlolunamaz, • Kendileri istemedikçe görevden ayrılamaz, • Aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun bırakılamazlar.

51

Hâkimler ve Savcılar Kurulu (‘Yüksek’ ibaresi kaldırıldı 2017) 1961 Anayasası ile kurulan Yüksek Hâkimler Kurulu 1982 Anayasasında Hâkimler ve Savcılar Kurulu olarak düzenlenmiştir. Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun başkanı Adalet Bakanı’dır. Adalet Bakanlığı müsteşarı da Kurul’un tabiî üyesidir. Kurul’un; (Yeni düzenlemeyle 2017 Anayasa Değişikliği) 13 üyeden oluşur.

HSK’NIN OLUŞUMU

SEÇEN ASİL

Cumhurbaşkanı

TBMM

4 ÜYE

Birinci sınıf adli hâkim ve

savcılardan 3 üye ile birinci

sınıf idari hâkim ve

savcılardan 1 üye

7 ÜYE

3 ÜYE YARGITAY

1 ÜYE DANIŞTAY

3 ÜYE Hukukçu öğretim

üyeleri veya avukatlar

arasından

TOPLAM

11 ÜYE

+

Adalet Bakanı

ve

Adalet Bakanı

müsteşarı (doğal

üye )

TOPLAM 13 ÜYE

• Hâkimler ve Savcılar Kurulu on üç üyeden oluşur; iki daire halinde çalışır.

• Kurulun Başkanı Adalet Bakanıdır. Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabiî üyesidir.

• Kurulun, üç üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adlî yargı hâkim ve savcıları arasından, bir üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş idarî yargı hâkim ve savcıları arasından Cumhurbaşkanınca; üç üyesi Yargıtay üyeleri, bir üyesi Danıştay üyeleri, üç üyesi nitelikleri kanunda belirtilen yükseköğretim kurumlarının hukuk dallarında görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar arasından Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilir. Öğretim üyeleri ile avukatlar arasından seçilen üyelerden, en az birinin öğretim üyesi ve en az birinin de avukat olması zorunludur. Kurulun Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilecek üyeliklerine ilişkin başvurular, Meclis Başkanlığına yapılır. Başkanlık, başvuruları Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona gönderir. Komisyon her bir üyelik için üç adayı, üye tamsayısının üçte iki çoğunluğuyla belirler. Birinci oylamada aday belirleme işleminin sonuçlandırılamaması halinde ikinci oylamada üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu

52

aranır. Bu oylamada da aday belirlenemediği takdirde, her bir üyelik için en çok oyu alan iki aday arasında ad çekme usulü ile aday belirleme işlemi tamamlanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Komisyon tarafından belirlenen adaylar arasından, her bir üye için ayrı ayrı gizli oyla seçim yapar. Birinci oylamada üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu; bu oylamada seçimin sonuçlandırılamaması halinde, ikinci oylamada üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu aranır. İkinci oylamada da üye seçilemediği takdirde en çok oyu alan iki aday arasında ad çekme usulü ile üye seçimi tamamlanır.

• Üyeler dört yıl için seçilir. Süresi biten üyeler bir kez daha seçilebilir. Kurul üyeliği seçimi, üyelerin görev süresinin dolmasından önceki otuz gün içinde yapılır. Seçilen üyelerin görev süreleri dolmadan Kurul üyeliğinin boşalması durumunda, boşalmayı takip eden otuz gün içinde, yeni üyelerin seçimi yapılır. Kurulun, Adalet Bakanı ile Adalet Bakanlığı Müsteşarı dışındaki üyeleri, görevlerinin devamı süresince; kanunda belirlenenler dışında başka bir görev alamazlar veya Kurul tarafından başka bir göreve atanamaz ve seçilemezler. Kurulun yönetimi ve temsili Kurul Başkanına aittir. Kurul Başkanı dairelerin çalışmalarına katılamaz. Kurul, kendi üyeleri arasından daire başkanlarını ve daire başkanlarından birini de başkanvekili olarak seçer. Başkan, yetkilerinden bir kısmını başkanvekiline devredebilir. Kurul, adlî ve idarî yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma işlemlerini yapar; Adalet Bakanlığının, bir mahkemenin kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlar; ayrıca, Anayasa ve kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirir. Hâkim ve savcıların görevlerini; kanun ve diğer mevzuata (hâkimler için idarî nitelikteki genelgelere) uygun olarak yapıp yapmadıklarını denetleme; görevlerinden dolayı veya görevleri sırasında suç işleyip işlemediklerini, hal ve eylemlerinin sıfat ve görevleri icaplarına uyup uymadığını araştırma ve gerektiğinde haklarında inceleme ve soruşturma işlemleri, ilgili dairenin teklifi ve Hâkimler ve Savcılar (…)(2) Kurulu Başkanının oluru ile Kurul müfettişlerine yaptırılır. Soruşturma ve inceleme işlemleri, hakkında soruşturma ve inceleme yapılacak olandan daha kıdemli hâkim veya savcı eliyle de yaptırılabilir.

• Kurulun meslekten çıkarma cezasına ilişkin olanlar dışındaki kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamaz.

• Kurula bağlı Genel Sekreterlik kurulur. Genel Sekreter, birinci sınıf hâkim ve savcılardan Kurulun teklif ettiği üç aday arasından Kurul Başkanı tarafından atanır. Kurul müfettişleri ile Kurulda geçici veya sürekli olarak çalıştırılacak hâkim ve savcıları, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Kurula aittir.

Yüksek Mahkemeler

1982 Anayasasına göre yüksek mahkemeler, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay ve Uyuşmazlık Mahkemesidir. Yüksek mahkemelerin başkanlarının, başsavcılarının ve özellikle üyelerinin seçilme usulüne çok dikkat etmek gerekir.

NOT: ASKERİ YÜKSEK İDARE MAHKEMESİ VE ASKERİ YARGITAY YÜKSEK MAHKEMELER ARASINDAN ÇIKARILMIŞTIR.

. Anayasa Mahkemesi

Anayasa Mahkemesinin kuruluşu 1982 Anayasasının 146. maddesinde düzenlenmiştir. Anayasa Mahkemesini bu bölümde geniş olarak ele alacağız.

. Yargıtay

Adli yargının başıdır.

Yargıtay, adliye mahkemelerince verilen karar ve hükümlerin son inceleme (temyiz) mercii olup, ayrıca belli davalara ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.

Yargıtay üyeleri, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca üye tamsayısının salt çoğunluğunun gizli oyuyla seçilirler.

Yargıtay Başkanı, başkanvekilleri ve daire başkanları kendi üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulunca seçilir.

53

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhuriyet Başsavcı vekili, Yargıtay Genel Kurulunun kendi üyeleri arasından belirleyeceği beşer aday arasından Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.

. Danıştay

Genel idari yargının başıdır.

Danıştay, idare ve vergi mahkemelerince verilen karar ve hükümlerin son inceleme (temyiz) mercii olup, ayrıca belli davalara ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.

Danıştay üyelerinin dörtte üçü Hâkimler ve Savcılar Kurulu, dörtte biri Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.

Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri ve daire başkanları kendi üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulunca seçilir. Danıştay’ın görev ve yetkileri İdare Hukuku Bölümünde ayrıntılı olarak incelenecektir.

Uyuşmazlık Mahkemesi

Uyuşmazlık Mahkemesi, adli ve idari yargı mercileri arasındaki “görev ve hüküm uyuşmazlıklarını” kesin olarak çözümlemeye yetkilidir. Mahkemenin başkanlığını Anayasa Mahkemesinin kendi asıl veya yedek üyeleri içinden görevlendirdiği üye yapar.

54

ANAYASA MAHKEMESİ I.ANAYASA MAHKEMESİ’NİN KURULUŞU

Anayasa mahkemesi 15 asil üyeden oluşur (2017 anayasa değişikliği).TBMM 3 üyeyi seçerken geriye kalan, 12 üyeyi Cumhurbaşkanı doğrudan veya dolaylı seçmektedir.

ANAYASA MAHKEMESİ OLUŞUMU

1. 3 üyeyi Yargıtay’dan,

2. 2 üyeyi Danıştay’dan,

3. 3 üyeyi, YÖK’ün (45 yaş) her üye için göstereceği 3’er kat aday içinden Cumhurbaşkanı seçer

4. 4 üyeyi ise, CB direkt kendi seçer. (yani kimse aday göstermiyor). CB BU ÜYELERİ;

• Üst kademe yönetici (20 YIL FİİLEN GÖREV) (45 yaş)

• 1.sınıf hâkim ve savcılar (20 YIL FİİLEN GÖREV) (45 yaş)

• Serbest avukatlar (20 YIL FİİLEN GÖREV) (45 yaş)

• En az 5 yıl raportörlük yapmış bulunan Anayasa mahkemesi raportörleri arasından

seçer.

5. 3 üyeyi ise TBMM seçer. Bunlardan;

• 2 üyeyi, Sayıştay Genel Kurulunun gösterdiği 3'er aday arasından

• 1 üyeyi baro başkanlarının avukatlar arasından göstereceği 3 aday arasından

seçer. (20 YIL FİİLEN GÖREV) (45 yaş)

• Bu seçimlerde 1. Tur 2/3 (400)

2. Tur üye tamsayısının ½+1 i (301)

3. Tur katılanların salt çoğunluğu (basit çoğunluk) aranır.

(2. Turdan en çok oyu alan 2 aday yarışıyor.)

ÖNEMLİ NOTLAR:

Üyelerin görev süresi 12 yıl ve bir defa seçilebilir. Ancak her halükarda 65 yaşında görevleri sona

erer.

Başkan ve başkan vekilleriyse 4 yıllık bir süre için gizli oyla genel kurulca seçilir. Bir daha seçilmek

mümkündür.

Anayasa mahkemesi 2 bölümden oluşur. Bölümler “Bireysel başvurular” için kurulmuştur

Anayasa Mahkemesinin bölümleri başkan vekilinin başkanlığında 4 üyenin katılımı ile toplanır.

Genel Kurul ise Başkan veya başkanvekilinin başkanlığında en az 10 üye ile toplanır (Başkan+ 10

üye) . (2017 anayasa değişikliği).

DURUŞMA

Anayasa Mahkemesinde dava dosya üzerinden görülür. Ancak bazı davalarda duruşma

mümkündür. Bu davalar;

1. Genel Kurul, Yüce Divan sıfatıyla çalışırken yürürlükteki kanunlara göre duruşma yapar

ve hüküm verir.

2. Mahkeme, incelemesini dosya üzerinden yapmakla birlikte, gerekli görürse duruşma yapılmasına

da karar verebilir.

55

ANAYASA MAHKEMESİNDE GENEL KURULDA

ÜYE TAMSAYISININ SALT

ÇOĞUNLUĞUNUN

ARANDIĞI HALLER

1. Anayasa mahkemesi başkan ve başkanvekili seçimi

2. Uyuşmazlık mahkemesi başkan ve başkanvekili seçimi

3. Sağlık sebebiyle üyeliğin düşmesine karar verme

KATILANLARIN 2/3

ÇOĞUNLUĞUNUN

ARANDIĞI HALLER

1. Anayasa değişikliklerinin iptali

2. Siyasi partilerin kapatılması veya hazine yardımından mahrumiyet kararı

3. Üyelikten çekilmeye davet

Diğer hallerin hepsinde toplantıya katılanların salt çoğunluğuyla karar verir.

Dava ve işlere katılmaya engel durumlar

Başkan ve üyeler;

• Kendilerine ait olan veya kendilerini ilgilendiren dava ve işlere,

• Aralarında evlilik bağı kalkmış olsa bile eşinin, kan veya akrabalık yönünden

üstsoy ve altsoyunun, dördüncü dereceye kadar (bu derece dâhil) kan yönünden

ve akrabalığı doğuran evlilik bağı kalkmış olsa bile üçüncü dereceye kadar (bu

derece dâhil) akrabalık yönünden civar hısımlarının veya aralarında evlatlık bağı

bulunan kimselerin dava ve işlerine,

• Dava ve iş sahiplerinin vekili, vasisi veya kayyımı sıfatıyla hareket ettiği dava

ve işlere,

• Hâkim, savcı, hakem sıfatıyla bakmış veya tanık ya da bilirkişi olarak beyanda

bulunmuş olduğu dava ve işlere, İstişarî görüş ve düşüncesini ifade etmiş olduğu

dava ve işlere, bakamazlar

56

ANAYASA MAHKEMESİNİN

GÖREV VE YETKİLERİ

KARARLARININ ÖZELLİKLERİ

1. Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin,

Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya

bunların belirli madde veya hükümlerinin şekil ve

esas bakımından, Anayasa değişikliklerinin ise

sadece şekil açısından Anayasaya aykırılığı

iddiasıyla açılan iptal davalarına bakmak.

2. Anayasanın 152 nci maddesine göre

mahkemelerce itiraz yoluyla kendisine intikal

ettirilen işleri karara bağlamak.

3. Anayasanın 148 inci maddesi uyarınca yapılan

bireysel başvuruları karara bağlamak.

4. Siyasi partilerin kapatılmasına ve Devlet

yardımından yoksun bırakılmasına ilişkin davalar

ile ihtar başvuruları ve dağılma durumunun tespiti

istemlerini karara bağlamak.

5. Siyasi partilerin mali denetimini yapmak veya

yaptırmak.

6. Milletvekillerinin yasama dokunulmazlıklarının

kaldırılmasına veya milletvekilliklerinin

düşmesine ya da milletvekili olmayan bakanların

dokunulmazlıklarının kaldırılmasına Türkiye

Büyük Millet Meclisince karar verilmesi

hâllerinde, ilgili milletvekili veya bir diğer

milletvekilinin Anayasa, kanun veya Türkiye

Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü hükümlerine

aykırılık iddiasına dayanan iptal istemlerini karara

bağlamak.

7. Mahkeme üyeleri arasından Anayasa Mahkemesi

Başkanı ve başkanvekilleri ile Uyuşmazlık

Mahkemesi Başkanı ve Başkanvekilini seçmek.

8. Yüce divan sıfatıyla;

• Cumhurbaşkanını,

• Cumhurbaşkanı yardımcısını (2017-2018)

• Bakanları

• Genelkurmay Başkanı ve Kuvvet

komutanlarını (2010 anayasa değişikliği).

• TBMM başkanını (2010 anayasa

değişikliği).

• Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay,

başsavcılarını, Cumhuriyet başsavcı vekilini,

• Hâkimler ve Savcılar Kurulu ve Sayıştay

Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan

dolayı yargılar.

ÖNEMLİ: Yüce Divan kararlarına 15 gün içinde

yine yüce divana “YENİDEN İNCELEME”

BAŞVURUSUNDA BULUNABİLİR. Milletvekilleri

yüce divanda yargılanmaz.

1. Anayasa Mahkemesinin kararları kesindir.

2. Anayasa mahkemesinin bütün kararları

gerekçelidir. Ancak İptal kararları

gerekçesi yazılmadan açıklanamaz.

3. Anayasa Mahkemesi bir kanun veya

Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin

tamamını veya bir hükmünü iptal

ederken, kanun koyucu gibi hareketle,

yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde

hüküm tesis edemez.

Cumhurbaşkanlığının kararnamesi veya

Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü

ya da bunların hükümleri, iptal

kararlarının Resmi Gazetede

yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar.

Gereken hallerde Anayasa Mahkemesi

iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi

ayrıca kararlaştırabilir. Bu tarih, kararın

Resmi Gazetede yayımlandığı günden

başlayarak bir yılı geçemez. (Bu

hüküm 1961 ve 1982 Anayasalarının

her ikisinde de yer almıştır. )

4. İptal kararının yürürlüğe girişinin ertelendiği

durumlarda, Türkiye Büyük Millet

Meclisi, iptal kararının ortaya çıkardığı

hukuki boşluğu dolduracak kanun tasarı

veya teklifini öncelikle görüşüş karara

bağlar. ( Bu hüküm 1961 Anayasasında

yoktu. )

5. İptal kararları geriye yürümez.

6. Anayasa Mahkemesi kararları Resmi

Gazetede hemen yayımlanır ve yasama,

yürütme ve yargı organlarını, idare

makamlarını, gerçek ve tüzelkişileri

bağlar.

7. Anayasa Mahkemesi 1993 yılında verdiği

bir kararda, kanunların veya diğer

normların yürürlüğünü durdurma

yetkisini kendisinde görmüştür.

57

NOT: Yüce divanda yargılanacaklar arasından “ Jandarma genel komutanı” çıkarılmıştır. 1. YÜCE DİVAN KARARLARI Milletvekilleri Yüce Divanda yargılanmaz.

6216 sayılı Kanuna göre Genel Kurul, Yüce Divan sıfatıyla çalışırken yürürlükteki kanunlara göre duruşma yapar ve hüküm verir. Yüce Divanda savcılık görevini, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı vekili yapar. Yüce Divan tarafından verilen hükme karşı yeniden inceleme başvurusu, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı vekili, sanık, müdafi, katılan veya vekili tarafından yapılabilir. Yeniden inceleme başvurusu hükmün açıklanmasından itibaren onbeş gün içinde Yüce Divana bir dilekçe verilmesi suretiyle yapılır. Yeniden inceleme, yalnızca başvuruda belirtilen hususlarla sınırlı olarak yapılır. 6216 sayılı Kanuna göre anayasa yargısında yargılamanın yenilenmesi hükmüne de dikkat etmek gerekir. Buna göre Mahkemenin, siyasi parti kapatma davalarında veya Yüce Divan sıfatıyla verdiği kararlara karşı yargılamanın yenilenmesi 5271 sayılı Kanun hükümlerine göre istenebilir.

2.BİREYSEL BAŞVURU HAKKI ŞİKÂYET YOLU (2010 ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ):

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki Anayasal hak ve özgürlüklerden birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla ve kanun yollarının tüketilmiş olması şartı ile her bir birey artık anayasa mahkemesine başvurabilecektir. Bu davalar dairelerden biri tarafından görülecektir Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır. Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz.

▪ Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği tarihten; başvuru yolu

öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılması gerekir. Haklı bir mazereti nedeniyle süresi içinde başvuramayanlar, mazeretin kalktığı tarihten itibaren onbeş gün içinde ve mazeretlerini belgeleyen delillerle birlikte başvurabilirler.

A. ŞU HALLERDE

1. Yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapılamayacağı gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvurunun konusu olamaz.

2. Kamu tüzel kişileri bireysel başvuru yapamaz. 3. Özel hukuk tüzel kişileri sadece tüzel kişiliğe ait haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle

bireysel başvuruda bulunabilir. 4. Yalnızca Türk vatandaşlarına tanınan haklarla ilgili olarak yabancılar bireysel başvuru

yapamaz. 5. Bölümlerce kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz.

B. Bireysel başvuruların kabul edilebilirlik şartları ve incelenmesi

• Bireysel başvuru hakkında kabul edilebilirlik kararı verilebilmesi için 45 ila 47 nci

maddelerde öngörülen şartların taşınması gerekir.

• Mahkeme, Anayasanın uygulanması ve yorumlanması veya temel hakların kapsamının

ve sınırlarının belirlenmesi açısından önem taşımayan ve başvurucunun önemli bir

zarara uğramadığı başvurular ile açıkça dayanaktan yoksun başvuruların kabul

edilemezliğine karar verebilir.

58

• Kabul edilebilirlik incelemesi komisyonlarca yapılır. Kabul edilebilirlik şartlarını

taşımadığına oy birliği ile karar verilen başvurular hakkında, kabul edilemezlik kararı

verilir. Oy birliği sağlanamayan dosyalar bölümlere havale edilir.

• Kabul edilemezlik kararları kesindir ve ilgililere tebliğ edilir.

C. Esas hakkındaki inceleme

• Kabul edilebilirliğine karar verilen bireysel başvuruların esas incelemesi bölümler

tarafından yapılır. Başkan iş yükünün bölümler arasında dengeli bir şekilde dağıtılması

için gerekli önlemleri alır.

• Bireysel başvurunun kabul edilebilirliğine karar verilmesi hâlinde, başvurunun bir

örneği bilgi için Adalet Bakanlığına gönderilir. Adalet Bakanlığı gerekli gördüğü

hâllerde görüşünü yazılı olarak Mahkemeye bildirir.

• Komisyonlar ve bölümler bireysel başvuruları incelerken bir temel hakkın ihlal edilip

edilmediğine yönelik her türlü araştırma ve incelemeyi yapabilir. Başvuruyla ilgili

gerekli görülen bilgi, belge ve deliller ilgililerden istenir.

• Mahkeme, incelemesini dosya üzerinden yapmakla birlikte, gerekli görürse

duruşma yapılmasına da karar verebilir.

• Bölümler, esas inceleme aşamasında, başvurucunun temel haklarının korunması için

zorunlu gördükleri tedbirlere resen veya başvurucunun talebi üzerine karar verebilir.

Tedbire karar verilmesi hâlinde, esas hakkındaki kararın en geç altı ay içinde

verilmesi gerekir. Aksi takdirde tedbir kararı kendiliğinden kalkar.

• Bölümlerin, bir mahkeme kararına karşı yapılan bireysel başvurulara ilişkin

incelemeleri, bir temel hakkın ihlal edilip edilmediği ve bu ihlalin nasıl ortadan

kaldırılacağının belirlenmesi ile sınırlıdır. Bölümlerce kanun yolunda gözetilmesi

gereken hususlarda inceleme yapılamaz.

D. Kararlar

• Esas inceleme sonunda, başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da edilmediğine karar

verilir. İhlal kararı verilmesi hâlinde ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için

yapılması gerekenlere hükmedilir. Ancak yerindelik denetimi yapılamaz, idari eylem ve

işlem niteliğinde karar verilemez.

• Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan

kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir.

Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hâllerde başvurucu lehine

tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir.

Yeniden yargılama yapmakla yükümlü mahkeme, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında

açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde mümkünse dosya üzerinden karar

verir.

• Bölümlerin esas hakkındaki kararları gerekçeleriyle birlikte ilgililere ve Adalet Bakanlığına

tebliğ edilir ve Mahkemenin internet sayfasında yayımlanır. Bu kararlardan hangilerinin

Resmî Gazetede yayımlanacağına ilişkin hususlar İçtüzükte gösterilir.

• Komisyonlar arasındaki içtihat farklılıkları, bağlı oldukları bölümler; bölümler arasındaki

içtihat farklılıkları ise Genel Kurul tarafından karara bağlanır. Buna ilişkin diğer hususlar

İçtüzükle düzenlenir.

• Davadan feragat hâlinde, düşme kararı verilir.

59

3. ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ, KANUN, KHK VE TBMM İÇTÜZÜĞÜ DENETİMİ A.SOYUT NORM DENETİMİ /İPTAL DAVASI / ÖNLEYİCİ DENETİM Bu denetim türünde norm resmi gazetede yayımlanır yayımlanmaz bazı kişi ve organlar devreye girerek normun iptalini sağlamaya çalışır. Yani bu denetimde bir mahkemede somut bir şekilde uygulanan bir norm yoktur.

SÜRE EHLİYET

ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ

ESAS

ŞEKİL

ESAS

ŞEKİL

-------

10 GÜN

----------

1.Cumhurbaşkanı 2.120 milletvekili

KANUN

60 GÜN

10 GÜN

1.Cumhurbaşkanı 2.120 milletvekili 3. Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubuna

1.Cumhurbaşkanı 2.120 milletvekili

CB KARARNAMESİ TBMM İÇTÜZÜĞÜ

60 GÜN

60 GÜN

1.Cumhurbaşkanı 2.120 milletvekili 3. Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubuna

1.Cumhurbaşkanı 2.120 milletvekili 3. Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubuna

NOT: En az 120 milletvekili, TBMM üye tamsayısının en az 1/5 ini ifade eder.

60

NOTLAR:

1. Şekil bakımından denetim; Anayasa değişikliklerinde teklif çoğunluğuna, oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı; Kanunların ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün son oylamasının öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı;

2. Dava açma süreleri normun resmi gazetede yayımından başlar. Yani izleyen günden değil. Dolayısıyla sınavlarda yayım gününe duruma göre 9 veya 59 gün eklenecek.

3. Anayasa Mahkemesi; kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya aykırılığı hususunda ilgililer tarafından ileri sürülen gerekçelere dayanmaya mecbur değildir. Anayasa Mahkemesi taleple bağlı kalmak kaydıyla başka gerekçe ile de Anayasaya aykırılık kararı verebilir.

4. İptal davası, Anayasa değişiklikleri ile kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya bunların belirli madde ya da hükümlerinin Anayasaya aykırılığı iddiası ile iptalini ihtiva eden dava dilekçesinin Genel Sekreterlikçe, Yazı İşleri Müdürlüğüne havale edildiği tarihte açılmış sayılır. Davayı açanlara Genel Sekreterlikçe başvurunun kayda alındığına dair bir belge verilir.

5. İptal davaları ve itiraz başvurularında dosya üzerinden inceleme yapılır. Mahkeme ayrıca gerekli gördüğü hâllerde, sözlü açıklamalarda bulunmak üzere ilgilileri ve konu hakkında bilgisi olanları çağırabilir.

6. Başvuru, kanunun, kanun hükmünde kararnamenin veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün sadece belirli madde veya hükümleri aleyhine yapılmış olup da, bu madde veya hükümlerin iptali kanunun, kanunun veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün diğer bazı hükümlerinin veya tamamının uygulanamaması sonucunu doğuruyorsa, keyfiyeti gerekçesinde belirtmek şartıyla Mahkeme, uygulama kabiliyeti kalmayan kanunun, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün bahis konusu öteki hükümlerinin veya tümünün iptaline karar verebilir

.

B.SOMUT NORM DENETİMİ (İTİRAZ YOLU): Bir mahkemede görülmekte olan bir davanın, o davada uygulanacak kanunun anayasaya uygunluğu sorununu ortaya çıkarması üzerine, söz konusu mahkemenin anayasa mahkemesine başvurması sonucu yapılan bir denetimdir. Def’i veya itiraz yoluyla denetim olarak da bilinir. Bu denetim yolu, yürürlükte olan ve yıllardır uygulanmış olan bir kanunun denetlenmesine de imkân sağlar.

Bir normun mahkemede bir kişiye uygulanması sırasında yapılan denetimdir. Bu denetim yargı organları tarafından yapılır. Dolayısı ile “Düzeltici denetimde” denmektedir.

ŞARTLARI

1. Görülmekte olan bir dava olacak.

2. Bu davaya bakan bir mahkeme olacak (Anayasa mahkemesi Sayıştay’ı bir mahkeme olarak kabul

etmiştir 2012) . Sorgu Hakimliği, İcra dairesi, hakem heyetleri, tüketici hakem heyetleri ve yüksek

seçim kurulu itiraz yönteminde bir mahkeme olarak kabul edilmez.

3. Bu davada uygulanan bir norm olacak (Bu norm kanun veya CB Kararnamesi olabilir. TBMM

içtüzüğü veya anayasa değişikliği olamaz)

4. Esasa ait itirazlar ileri sürülecek (şekle ait itirazlar ileri sürülemez)

5. Mahkeme iddiayı ciddi bulacak. Mahkeme, Anayasaya aykırılık iddiasını ciddi görmezse bu iddia,

temyiz merciince esas hükümle birlikte karara bağlanır.

• Anayasa Mahkemesi, işin kendisine gelişinden başlamak üzere beş ay içinde kararını verir ve

açıklar. Bu süre içinde karar verilmezse mahkeme davayı yürürlükteki kanun hükümlerine

göre sonuçlandırır. Ancak, Anayasa Mahkemesinin kararı, esas hakkındaki karar

kesinleşinceye kadar gelirse, mahkeme buna uymak zorundadır.

61

• Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği ret kararının Resmi Gazetede yayımlanmasından sonra on yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün Anayasaya aykırılığı iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulamaz.

62

ANAYASA SORULARI

1.Aşağıdakilerden hangisi 1921 Anayasasının özelliklerinden sayılamaz?

A) En devrimci ilkesi milli egemenliktir B) Meclis Hükümeti Sistemi örneğidir. C) Bu anayasada 1923 yılında yapılan değişiklikle "Türkiye Cumhurbaşkanı, TBMM

Genel Kurulu tarafından ve kendi üyeleri arasından bir seçim dönemi için seçilir. D) 1923 yılında yapılan değişiklikle “ yönetim şekli Cumhuriyettir” Anayasanın

değiştirilemez hükmü arasına konulup biraz da olsa katılaştırılmıştır. E) Yerinden Yönetimi kabul etmiştir

2.Aşağıdaki anayasaların hangisinde Cumhurbaşkanı meclis dışından da seçilebilir? A)1924-1982 B) 1961-1982 C)1924-1961-1982 D) 1921-1982 E) 1982 3.1982 Anayasasına göre, suç ve cezalarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Hiç kimse, işlendiği zaman yürürlükte olan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı ce-

zalandırılamaz. B) Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur. C) Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz. D) Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular delil olarak değerlendirilemez. E) Savaş ve çok yakın savaş tehdidi halleri ile terör suçları dışında ölüm cezası verilemez.

4.Siyasi partilerin kuruluş ve faaliyetleri ile aşağıdaki seçeneklerde verilen bilgilerden hangisi

yanlıştır?

A) Siyasi partiler Cumhuriyet ilkelerine aykırı hareket edemezler.

B) Siyasi partiler Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın vereceği uygunluk bildirimi doğrultusunda

Anayasa Mahkemesi’nin vereceği izin ile kurulurlar.

C) Siyasi partilerin hazine yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılması mümkündür.

D) Siyasi partilerin mali denetimini Anayasa Mahkemesi yapar.

E) Siyasi partiler yabancı gerçek ve tüzel kişilerden yardım ve bağış alamazlar. 5. I. Vatandaşlar yanında karşılıklık esası gözetilerek Türkiye'de ikamet eden yabancılara da

tanınmış bir haktır. II. Kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri iletmek için kullanılabilir. III. TBMM yanında yetkili makamlara başvuru hakkını da içerir. IV. Başvuruların sonucu dilekçe sahiplerine sözlü olarak da bildirilebilir. 1982 Anayasasında düzenlenmiş olan dilekçe hakkıyla ilgili yukarıdaki ifadelerden hangisi

doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) I, II ve III E) I, II, III ve IV

63

6. Aşağıdakilerden hangisi Milli Güvenlik Kurulu üyesi değildir?

A) Adalet Bakanı

B) İçişleri Bakanı

C) Jandarma Genel Komutanı

D) Cumhurbaşkanı yardımcısı

E) Dışişleri Bakanı

7.Aşağıdaki siyasi hak ve ödevlerden hangisi hem bir hak hem de bir ödevdir?

A) Vatan hizmetini yapmak B) Vergi vermek C) Memur olabilmek D) Siyasî parti kurma ve usulüne göre partilere girme ve partilerden ayrılma. E) Vatandaşların, kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında, yetkili

makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisine yazı ile başvurması. 8.Aşağıda sayılanlardan hangisi TBMM'nin görevlerinden biri değildir? A) Kanun koymak, değiştirmek, kaldırmak B) Olağan üstü hal ilân etmek C) Bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek D) Genel af ilan etmek E) Savaş ilânına karar vermek. 9..2017 de kabul edilen anayasa değişikliğiyle TBMM nin bilgi edinme ve denetimi yöntemlerinden hangisi kaldırılmıştır?

A) Genel görüşme B) Gensoru C) Yazılı soru D) Meclis oruşturması E) Meclis Araştırması

10. Milletlerarası antlaşmalarla ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Antlaşmaların onaylanmasını bir kanunla uygun bulma görev ve yetkisi TBMM'ye aittir. B) Usulüne uygun olarak yürürlüğe konmuşsa kanun hükmündedir. C) Onaylama ve yayımlama yetkisi dışişleri bakanına ittir. D) Haklarında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesi'ne başvurulamaz. E) Türk kanunlarında değişiklik gerektiren her türlü milletlerarası antlaşmanın onaylanması,

TBMM'nin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır.

64

11. Anayasa Mahkemesinde “Bireysel Başvuruya” ait aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Bireysel başvuruda yargısal aşamada hem olağan hem de olağanüstü kanun yollarının

tamamının bireysel başvuru yapılmadan önce tüketilmiş olması gerekir.

B) Bireysel başvuru ancak ihlale yol açtığı ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle

güncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenler tarafından yapılabilir.

C) Yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapılabilir

D) Menfaat ihlalinde de bireysel başvuru olur.

E) Bireysel başvuruda ihlale neden olduğu ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal için kanunda

öngörülmüş idari başvuru mecburiyeti varsa önce bu yolun tüketilmiş olması şart değildir.

12. Aşağıdakilerden hangisi TBMM'nin karar biçiminde (parlamento kararı) onadığı işlerden

biridir? A) Uluslararası antlaşmaları uygun bulma B) Genel af C) Kesinhesabın kabulu D) Bütçenin kabulü E) Erken seçim kararı

13. Düzeltme ve cevap yayımlanmazsa, yayımlanmasının gerekip gerekmediğine hâkim

tarafından ilgilinin müracaat tarihinden itibaren en geç ne kadar süre içerisinde karar verilir?

A) 7 gün içinde

B) 24 saat içinde

C) 5 gün içinde

D) 3 gün içinde

E) 10 gün içinde

14.Aşağıdakilerden hangisi seçimlerle ilgili olarak 1982 Anayasasında yer alan kurallardan biri

değildir? A) Seçimlerin genel oy esasına göre yapılacağı B) Tutukluların seçimlerde oy kullanamayacak olması C) Seçimlerin tek dereceli olarak yapılacağı D) 18 yaşını dolduran her Türk vatandaşının seçimlerde oy kullanabilecek olması E) Seçimlerin yargı gözetim ve denetimi altında yapılacağı.

65

15. I. Yasama döneminin ilk günü

II. TBMM'nin tatilde olduğu dönem III. TBMM'nin çalışmalarına ara verdiği dönem

Yukarıda verilenlerden hangilerinde yapılan toplantılar, 1982 Anayasasına göre TBMM'nin olağanüstü toplantısı sayılır?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve II

D) II ve III

E) I,II ve III

16. Kanunlarla ilgili aşağıdaki iadelerden hangisi yanlıştır? A) 2017 de kabul edilen değişiklikle kanun tasarısı kaldırılmıştır B) TBMM geri gönderilen kanunu ancak üye tam sayısının salt çoğunluğuyla kabul edebilir C) Cumhurbaşkanı kısmen uygun bulmasa bile kanunun tamamını geri göndermelidir D) TBMM geri gönderilen kanunu ancak toplantıya katılanların salt çoğunluğuyla kabul edebilir E) Cumhurbaşkanı kanunları 15 gün içinde yayımlamalı ya da TBMM'ye geri göndermelidir.

17. 1982 Anaasasına göre, Yüksek Seçim Kurulunun oluşumuyla ilgili aşağıdaki ifadelerden

hangisi doğrudur? A) Tüm üyelerini Yargıtay seçer. B) Tüm üyelerini Danıştay seçer. C) Bir kısım üyelerini Anayasa Mahkemesi, bir kısım üyelerini ise Yargıtay seçer. D) Bütün üyelerini TBMM seçer. E) Bir kısım üyelerini Yargıtay, bir kısım üyelerini ise Danıştay seçer.

18. 1982 Anayasasına göre, aşağıdakilerden hangisi milletvekilliğinin düşmesi nedenlerinden

biri değildir? A) Milletvekilinin Cumhurbaşkanı Yardımcısı seçilmesi B) Milletvekilinin yasama dokunulmazlığının TBMM Genel kurulu tarafından kaldırılması C) Milletvekilinin bakan olarak atanması D) Bir milletvekilinin Cumhurbaşkanı seçilmesi E) Milletvekilinin kesin hükme ilişkin kararın TBMM Genel Kuruluna bildirilmesi

66

19. I. Bir milletvekilinin bakan olarak atanması

II. Bir milletvekilinin, milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar etmesi

III. Bir milletvekilinin, Meclis çalışmalarına özürsüz veya izinsiz olarak bir ay içinde toplam 5 birleşim günü katılmaması

Yukarıdaki durumların hangilerinde bir milletvekilinin milletvekilliğinin düşmüş sayılabilmesi için, TBMM Genel Kurulunun ayrıca bir karar alması gerekmez?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve II

D) II ve III

E) I,II ve III

20. 1982 Anayasasına göre aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanının seçimleri yenileme

sebeplerinden birisidir?

A. Bakanlar Kurulunun, kuruluşta güvenoyu alamaması, halinde kırk beş gün içinde yeni

Bakanlar Kurulu kurulamadığı veya kurulduğu halde güvenoyu alamadığı takdirde

Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak, seçimlerin

yenilenmesine karar verebilir.

B. Cumhurbaşkanının kendiliğinden gerek görmesi halinde

C. Bakanlar Kurulunun görev sırasında güvensizlik oyuyla düşürülmesi halinde kırk beş gün

içinde yeni Bakanlar Kurulu kurulamadığı veya kurulduğu halde güvenoyu alamadığı takdirde

Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak, seçimlerin

yenilenmesine karar verebilir.

D. Başbakanın yüce divana gönderilip düşmesi ve kırk beş gün içinde Bakanlar Kurulunun

kurulamaması halinde Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak

seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.

E. Başkanlık Divanı seçiminden kırk beş gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması halinde

Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak seçimlerin yenilenmesine

karar verebilir.

21.

I. TBMM içtüzüğünün değiştirilmesi hakkındaki Meclis kararı II. Milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılması hakkındaki meclis kararı

III. Erken seçim kararı Yukarıdaki kararlardan hangileri, Anayasa Mahkemesinin denetimine tabidir?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve II

D) II ve III

E) I,II ve III

67

22. Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği tarihten; başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin

öğrenildiği tarihten itibaren ne kadar süre içinde yapılması gerekir?

A) 5 gün

B) 7 gün

C) 10 gün

D) 15 gün

E) 30 gün

23. Hâkimler ve savcılar ve işçi sayılmayan diğer kamu görevlileri genel ve ara seçimlerin

başlangıcından ne kadar önce görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmadıkça adaylıklarını koyamazlar ve aday gösterilemezler?

A) 15 gün B) 10 gün C) 3 gün D) 45 gün E) 1 Ay

24. Aşağıdakilerden hangisi 1982 Anayasası'nda sayılan sosyal ve ekonomik haklardan değildir?

A) Eğitim ve öğretim hakkı

B) Toplu iş sözleşmesi hakkı

C) Sendika kurma hakkı

D) Mülkiyet hakkı

E) Toprak mülkiyeti

25. TBMM Seçimlerin yenilenmesine en az kaç kişiyle karar verir?

A) 151 B) 200 C) 360 D) 301 E) 400

26. Aşağıdakilerden hangisi temel hakların sınırlandırılması rejiminde başvurulan ölçütlerden

biri değildir?

A) Sınırlamanın ancak kanunla yapılabilmesi

B) Sınırlamanın Anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olması

C) Sınırlamanın milletlerarası hukuka uygun olması

D) Sınırlamanın ölçüsüz olmaması

E) Sınırlamanın hakkın özüne dokunmaması

27.

I. Anayasa değişikliği önerisini kabul etmek II. Erken seçim kararı almak. III. Genel ve özel af ilanınna karar vermek.

Yukarıdaki TBMM kararlarının hangilerinde bu nitelikli çoğunluk aranır? A) I ve III B) I, II ve III

68

C) Yalnız I D) Yalnız II E) Yalnız III

28. Aşağıdakilerden hangisinin TBMM tarafından çıkarılacak bir parlamento kararıyla değil,

kanunla yapılması gerekir? A) Erken seçim kararı almak B) Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak C) Milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılmasına karar vermek D) TBMM başkanını seçmek E) Sayıştay Başkanını seçmek

29. Meclis soruşturmasıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Bakanlar hakkında meclis soruşturması açılmasış meclis üye tamsayısının enaz 1/10'u tarafından verilecek bir yazıyı önergeyle istenebilir

B) Meclis soruşturması açılma istemi, en geç bir ay içinde görüşülür ve Genel Kurul tarafından gizli oyla karara bağlanır. Bu oylama için basit çoğunluk yeterlidir

C) Meclis soruşturmasını yürüten soruşturma komisyonunun raporu Genel Kurul açısından bağlayıcıdır

D) Yüce divana sevk kararı en az 400 üyeyle alınabilir E) Yüce Divana sadece Cumhurbaşkanı ve bakanlar sevk edilebilir

30. Aşağıdakilerden hangisi olağan Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin konusu olabilir?

A) Konut dokunulmazlığının sınırlanması B) Kıyılardan yararlanmanın düzenlenmesi C) Bütçe kanununda değişiklik yapılması D) Haberleşme özgürlüğünün sınırlanması E) Seçme hakkının düzenlenmesi

31. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlış bir ifadedir?

A) Kararnameler yayımdan sonraki bir tarih belirlenmemişse, Resmî Gazetede yayımını izleyen 45 gün sonra yürürlüğe girer.

B) Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez.

C) Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir.

D) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile Kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir

E) Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz.

69

32. Cumhurbaşkanlığı makamı boşalmışsa bu makama kim vekâlet eder? A) Cumhurbaşkanı yardımcısı B) TBMM Başkanı C) İçişleri Bakanı D) Cumhurbaşkanı Baş danışmanı E) Cumhurbaşkanının belirleyeceği bakan

33. Anayasamızın 38. maddesinde yer alan suç ve cezalara ait aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?

A) Uluslararası Ceza Divanına üye olmanın gerektirdiği yükümlülükler hariç olmak üzere

vatandaş, suç sebebiyle yabancı bir ülkeye verilebilir B) Ölüm cezası verilemez. C) İdarenin düzenleyici işlemleri ile ceza yaratılamaz D) Genel müsadere cezası verilemez. E) Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı

özgürlüğünden alıkonulamaz.

34. Cumhurbaşkanı bulunamadığı hallerde Milli Güvenlik Kuruluna kim başkanlık eder? A) Genel Kurmay Başkanı B) TBMM Başkanı C) Cumhurbaşkanı yardımcısı D) Cumhurbaşkanı Baş danışmanı E) Milli Savunma Bakanı

35. Cumhurbaşkanının sorumluluğuna ilişkin aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur? A) Milletvekili dokunulmazlığından faydalanamaz B) Milletvekili sorumsuzluğundan faydalanamaz C) Yalnızca vatana ihanet teşkil eden fiillerinden dolayı sorumludur, bu da TBMM üye tam

sayısının 1/3'nün teklif ve 3/4 'nün kabülü ile olur. D) Artık bütün görev suçlarından dolayı yüce divanda yargılanabilir E) Cumhurbaşkanının görev suçundan yüce divana sevki için TBMM üye tam sayısının salt

çoğunluğunun kararı gerekir

36. Aşağıdakilerden hangisinin yönetmelik çıkarma yetkisi yoktur?

A) Cumhurbaşkanı

B) Belediye

C) Bakan

D) Orman genel müdürlüğü

E) Cumhurbaşkanı yardımcısı

37. 1982 Anayasasına göre, TBMM kaç milletvekilinden oluşur?

A) 600

B) 400

C) 450

D) 650

E) 550

70

38. 1982 Anayasasına göre aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanı'nın görev ve yetkilerinden birisi değildir?

A) Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri almak

B) Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj vermek

C) Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir.

D) Üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verir ve bunların atanmalarına ilişkin

usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlemek

E) Kanunları onaylamak 39. Genelkurmay Başkanı görev ve yetkilerinden dolayı aşağıdakilerden hangisine karşı so-

rumludur? A) Başbakana B) Cumhurbaşkanına C) İçişleri Bakanına D) TBMM Başkanına E) Milli Savunma Bakanına

40. 1982 Anayasasına göre, TBMM' ye karşı milli güvenliğin sağlanmasından aşağıdakilerden hangisi sorumludur?

A) Cumhurbaşkanı B) Milli Güvenlik Kurulu C) Genelkurmay Başkanı D) Milli Savunma Bakanı E) İçişleri bakanı.

41.Aşağıdakilerden hangisi ilk kez 1982 Anayasası ile yürürlüğe girmiştir?

A) Yönetmelik B) Tüzük C) Meclis iç tüzüğü D) Cumhurbaşkanlık kararnamesi E) Kanun hükmünde kararname

42.

I. Büyük Millet Meclisi, yapacağı seçimler dâhil bütün işlerinde üye tamsayısının en az üçte biri

ile toplanır.

II. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anayasada başkaca bir hüküm yoksa oylamaya katılanların salt

çoğunluğu ile karar verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte

birinin bir fazlasından az olamaz.

III. Bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisinin katılamadıkları oturumlarında, kendileri yerine oy

kullanmak üzere bir bakana veya milletvekiline yetki verebilirler.

Yukarıdaki ifadelerden hangileri TBMM’nin toplantı ve karar yetersayılarına ait doğru bir

ifade değildir?

A) Yalnızca – I

B) Yalnızca – II

C) Yalnızca – III

D) I ve II

71

E) I ve III

43. I. Bir davada uygulanmakta olan kanunun Anayasa aykırılığı iddia edilmiş olmalı ya da

mahkeme kendiliğinden kanunu Anayasaya aykırı bulmalıdır. II. Uygulanmakta olan kanunun Anayasaya aykırılığı yönündeki iddiayı mahkeme ciddi

bulmalıdır. III. Mahkeme, Anayasa Mahkemesinin Anayasaya aykırılık itirazına ilişkin karar vermesi için

5 ay beklemelidir.

1982 Anayasasına göre, diğer mahkemeler tarafından, bir kanunun Anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesine götürülmesiyle ilgili yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnızca – I

B) Yalnızca – II

C) Yalnızca – III

D) I ve II

E) I,II ve III

44. Kanunların şekil yönünden Anayasa uygunluğunun Anayasa Mahkemesince denetlenmesi aşağıdaki durumların hangisinde mümkün değildir?

A) Denetimin Cumhurbaşkanı tarafından istenmesi B) Denetimin TBMM üyelerinin 1/5 i tarafından istenmesi C) Denetimin, son oylamanın öngörülen çoğunlukta yapılıp yapılmadığı hususu ile sınırlı

olması D) İptal davasının, kanunun yayımlandığı tarihten itibaren on gün içinde açılmış olması E) Anayasa aykırılık iddiasının itiraz yoluyla ileri sürülmesi

45. Anayasa değişikliklerinin denetimi hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Anayasa değişikliklerinin denetlenmesi Cumhurbaşkanı veya TBMM üyelerinin beşte biri

tarafından istenebilir. B) Anayasa değişikliklerinin yayınlandığı tarihten itibaren on gün geçtikten sonra, şekil

bozukluğuna dayalı iptal davası açamaz C) Şekil bozukluğuna dayanan iptal davaları Anayasa Mahkemesince öncelikle incelenip karara

bağlanır. D) Anayasa değişikliklerinin şekil bakımından denetlenmesi, teklif ve oylama çoğunluğuna ve

ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususlarıyla sınırlıdır. E) Anayasa değişikliklerinin esas bakımından Anayasaya aykırılıklarına dayanan iptal davası

açma süresi, yayınlandıktan altmış gün sonra düşer.

72

46.Anayasa Mahkemesi'nde doğrudan iptal davası açma hakkına aşağıdakilerden hangisi sahiptir?

A) Cumhurbaşkanı yardımcısı B) Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubu C) TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğuna D) Enaz 20 milletvekili E) Bütün siyasi partiler

47. Aşağıdakilerden hangisi Danıştay kontenjanından TBMM tarafından seçilen Hâkim ve

Savcılar Kurulu üye sayısını gösterir? A) 1 B) 4 C) 2 D) 5 E) 3 48.Anayasa Mahkemesi, aşağıdakilerden hangisini davaya bakan bir mahkeme olarak

görmemekte ve bu nedenle onun uyguladığı ve Anayasaya aykırı olduğunu düşündüğü için iptal istemiyle kendisine gönderdiği bir kanun hükmünün iptalini, işin esasına girmeden ilk inceleme evresinde reddetmektedir?

A) Yüksek Seçim Kurulu B) Yargıtay hukuk daireleri C) İcra mahkemesi D) Danıştay idari Dava Daireleri Genel Kurulu E) Yüce divan

49. Aşağıdakilerden hangisi, 1982 Anayasasında açıkça öngörülmediği halde, Anayasa Mah-

kemesinin içtihatlarıyla Anayasa yargısında benimsenmiş bir ilkedir? A) Anayasa Mahkemesinin kararlarının kesin olması B) iptali istenen bir kural hakkında kararını verene kadar o kuralın yürürlüğünü durdurabilmesi C) Anayasa değişikliğine yönelik iptal kararları ve siyasi parti davalarında kapatma ararları

dışında, tüm kararlarını, üye tamsayısının salt çoğunluğu ile verebilmesi D) Bir kanun için verilen bir iptal kararının yürürlüğe girişini 1 yıla kadar erteleyebilmesi E) Anayasa Mahkemesinin kararlarının yasama, yürütme ve yargı organları ile bağlanması

50. Aşağıdakilerden hangisi siyasi partilere ilişkin doğru bir cümle değildir?

A) Anayasa Mahkemesince siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna uygunluğunun tespiti, bu hususun denetim yöntemleri ve aykırılık halinde uygulanacak yaptırımlar kanunda gösterilir. B) Siyasi partilerin gelir ve giderlerinin amaçlarına uygun olması gereklidir. C)Bir siyasi partinin kapatılması için iptal davası isteminde bulunulmuşsa ve Yargıtay Cumhuriyet başsavcısı istemi reddetmişse bu karar aleyhine 30 gün içinde A nayasa Mahkemesine itiraz edilebilir. D) Bir siyasi partinin temelli kapatılmasına beyan veya faaliyetleriyle sebep olan kurucuları dahil üyeleri, Anayasa Mahkemesinin temelli kapatmaya ilişkin kesin kararının Resmi Gazetede gerekçeli olarak yayımlanmasından başlayarak beş yıl süreyle bir başka partinin kurucusu, üyesi, yöneticisi ve deneticisi olamazlar. E) Yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan ve Türk uyruğunda olmayan gerçek ve tüzel kişilerden maddi yardım alan siyasi partiler temelli olarak kapatılır.

73

51. 16 Nisan 2017 de halkoylamasıyla kabul edilen anayasa değişikliğiyle TBMM milletvekili

seçilme yeterliliği yaşı kaç olmuştur?

A. 16

B. 20

C. 18

D. 21

E. 25

52. Aşağıda Anayasa mahkemesinde açılacak iptal davaları ile ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi doğrudur?

A) Meclis içtüzüğü ne karşı açılacak davalar da şekil açısından dava açılacaksa dava açma süresi resmi gazete de yayımından itibaren on gündür.

B) Anayasa değişikliklerinde esas açısından dava açılacaksa dava açma süresi 60 gündür.

C) Kanunlarda şekil açısından dava açılacaksa dava açma süresi esas açısından açılacak dava ile aynı süreye tabidir.

D) Anayasa değişikliklerine karşı esastan dava açılamaz. Ancak şekil açısından dava açılabilir. Dava açma süresi ise 60 gündür.

E) Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile meclis içtüzüğüne karşı açılacak davalarda dava açma süresi hem esas hem de şekil açısından 60 gündür.

53. Aşağıdaki hükümlerden hangisi milletlerarası antlaşmalarla ilgili olarak anayasaya en son konulan hükümdür?

A) Milletlerarası bir antlaşmaya dayanan uygulama anlaşmaları ile kanunun verdiği yetkiye dayanılarak yapılan ekonomik, ticari, teknik veya idari antlaşmaların Türkiye Büyük Millet Meclisince uygun bulunması zorunluluğunun olmaması.

B) Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası antlaşma hükümlerinin esas alınması.

C) Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası anlaşmaların kanun hükmünde olması. D) Ekonomik, ticari veya teknik ilişkileri düzenleyen ve süresi bir yılı aşmayan

antlaşmaların, Devlet maliyesi bakımından bir yüklenme getirmemek, kişi hallerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına dokunmamak şartıyla, yayımlanma ile yürürlüğe konulabilmesi.

E) Meclis tarafından uygun bulunması ve cumhur başkanı tarafından onaylanması ile beraber milletler arası antlaşmalarının uygun bulma kanununa karşı artık dava açılabilmesi.

54. Aşağıdaki durumların hangisinde temel hak ve özgürlüklerin kullanımı durdurulamaz?

A) Savaş

B) Olağanüstü Hal

C) Sıkıyönetim

D) Salgın hastalık sebebiyle olağanüstü hal ilanı

E) Tabi afetler sebebiyle olağanüstü hal ilanı

55. Olağanüstü hal ilanıyla ilgili aşağıdaki seçeneklerde verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Olağanüstü hal en fazla 6 aylığına Cumhurbaşkanı ilan edilebilir.

B) Olağanüstü hal süresi TBMM tarafından en fazla 4 ay uzatılabilir.

C) Olağanüstü Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin anayasaya aykırılığı iddiasıyla iptal

davası açılmaz

D) Olağanüstü hal ilan edilen bölgelerde kolluk yetkileri askeri makamlara geçer.

74

E) Olağanüstü halin TBMM tarafından uzatılması için Cumhurbaşkanının talebi şarttır

56. Aşağıdakilerden hangisine bağlı bir sınırlamanın varlığı, genel oy ilkesini zedelemez? A) Servet B) Cinsiyet C) Ödediği vergi miktarı. D) Yaş E) Eğitim ve Öğrenim durumu

57. Bir ülkenin anayasasını, o anayasada belirlenmiş usullere uyarak değiştiren iktidara ne ad

verilir? A) Asli kurucu iktidar B) Tali kurucu iktidar C) Kurulu iktidar D) Hukuk dışı iktidar E) Yumuşak anayasa sistemi

58.

I. Bakanlar Kurulu ve bakanları denetlemek

II. Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek

III. Bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek

Yukarıdaki hükümlerden hangileri 16 Nisan 2017 de halkoylamasıyla kabul edilen anayasa

değişikliğiyle TBMM’nin görev ve yetkileri arasından çıkarılmıştır?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve II

D) II ve III

E) I,II ve III

59. 1982 Anayasasına göre, Anayasanın başlangıç kısmıyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi

doğrudur?

A) Başlangıç kısmı, Anayasa metninden sayılmaz.

B) Başlangıç metni değiştirilemez

C) Anayasa Mahkemesi tarafından yapılan denetimde dikkate alınmaz.

D) Başlangıç metninin tümü, Anayasanın ikinci maddesinde öngörülen Cumhuriyetin

niteliklerinden biridir.

E) Başlangıç kısmı, Anayasa metnine dâhildir

60. Milli Güvenlik Kurulu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Sekreterinin asker olması şart değildir. B) Kararları kısmen bağlayıcıdır C) Sekreter görevinden dolayı Cumhurbaşkanına karşı sorumludur. D) Kurul iki ayda bir toplanır. E) Cumhurbaşkanı’nın olmadığı zaman gündemi Cumhurbaşkanı Yardımcısı belirler.

75

61.

I. Yumuşak anayasadır

II. Çerçeve anayasadır

III. En devrimci ilkesi milli egemenliktir

Yukarıda sayılan hükümlerden hangileri 1921 anayasasının özelliklerindendir?

A) Yalnızca – I

B) Yalnızca – II

C) Yalnızca – III

D) I ve III

E) I,II ve III

62. Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez?

A) Türk vatandaşlık hakkı

B) Asgari ücret komisyonu kurulması

C) Kıyıların Korunması

D) Aile planlaması

E) İşsizlik sigortası

63. Aşağıdakilerin hangisinin iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulabilir?

A. Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı kararnamesi aleyhine

B. Milletlerarası antlaşmalar aleyhine

C. Uluslararası rakamların kabulü hakkındaki kanun aleyhine

D. Milletvekillerinin dokunulmazlığının kaldırılmaması kararı aleyhine

E. Bütçe kanunu aleyhine

64.

I. Vatan hizmeti

II. Eğitim

III. Vatandaşlık

IV. Çalışma

V. Oy verme

Yukarıdakilerden hangileri Anayasamıza göre hem bir hak hem de ödevdir?

A) I-II-IV-V

B) II-III-V

C) I-III-IV

D) III-V

E) II-II-IV

76

65.

I. Milletvekili Dokunulmazlığının Kaldırılması

II. TBMM İçtüzüğü’nün değiştirilmesi

III. Milletvekilinin devamsızlık nedeniyle, salt çoğunluk sağlanamadığı için

düşürülememesi

Yukarıdaki parlamento kararlarından hangisi ya da hangilerinde Anayasa

Mahkemesi’ni harekete geçirmek ve karar iptalini sağlamak için herhangi bir

milletvekilinin başvurusu yeterlidir?

A) Yalnızca I B) Yalnızca III C) I ve III

D) I, II ve III E) I ve II

66. 1982 Anayasasına göre aşağıdakilerden hangisi siyasal hak ve ödevlerden biridir?

A) Kamu hizmetlerine girme hakkı

B) Sendika kurma hakkı

C) Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı

D) Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti

E) Basın hürriyeti

67. Savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanamaması hâli hariç

olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri kaç ay içinde

Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır?

A) 1 Ay

B) 2 Ay

C) 3 Ay

D) 4 Ay

E) 5 Ay

68. Anayasamıza göre, aşağıdakilerden hangisi sosyal ve ekonomik haklar arasında

sayılmaktadır?

A) Özel hayatın gizliliği hakkı

B) Sendika hakkı

C) Din ve vicdan hürriyeti

D) Haberleşme hakkı

E) Seyahat hakkı

69. Anayasanın 89. maddesine göre TBMM tarafından hazırlanıp, Cumhurbaşkanına sunulan

kanunlar kaç gün içinde yayınlanmak zorundadır?

A) Cumhurbaşkanı on beş gün içinde Resmi Gazetede yayınlamak zorundadır.

B) Cumhurbaşkanı on gün içinde Resmi Gazetede yayınlamak zorundadır.

C) Cumhurbaşkanı on beş gün içinde Resmi Gazetede yayınlamak zorundadır.

77

D) Cumhurbaşkanı kırk beş gün içinde Resmi gazetede yayınlamak zorundadır.

E) Cumhurbaşkanı altmış gün içinde Resmi Gazetede yayınlamak zorundadır.

70. Aşağıdakilerden hangisi 2017/2018 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile Milli Güvenlik

Kurulunun bir doğal üyesi haline gelmiştir?

A) Cumhurbaşkanı Yardımcıları

B) Dışişleri bakanı

C) Milli güvenlik kurulu sekreteri

D) Maliye Bakanı

E) Genel Kurmay Başkanı

71. 1982 Anayasası’na göre oy kullanma yeterliliği bakımından vatandaşlar arasında cinsiyet,

eğitim durumu ve servet farklılıkları gibi nedenlerle ayrım yapılamaz. Demokratik devlet

niteliğinin temel unsurlarından olan bu ilke aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak

verilmiştir?

A) Genel oy ilkesi

B) Kısıtlı oy ilkesi

C) Kişisel oy ilkesi

D) Eşit oy ilkesi

E) Nisbi çoğunluk ilkesi

72. Aşağıdakilerden hangisi sosyal devlet ilkesinin gereklerinden biri değildir?

A) Devletin ekonomik hayata gerektiğinde müdahale etmesi

B) Toprak mülkiyetinin sağlanması

C) Sendikal Hakların tanınması

D) Anayasa Mahkemesinde iptal davası açılabilmesi

E) Dinlenme hakkının tanınması

73. Aşağıdakilerden hangisi sosyal devletin gerçekleştirilmesine yönelik yöntemlerden birisi

değildir?

A) Kamulaştırma

B) Vergi adaleti

C) Devletleştirme

D) Planlama

E) Özelleştirme

78

74.

I. Sınırlamanın ancak savaş, Olağanüstü Hal gibi durumlarda yapılabilmesi

II. Sınırlamanın milletlerarası hukuka uygun olması

III. Sınırlamanın ölçüsüz olmaması

IV. Sınırlamanın ancak kanunla yapılabilmesi

Yukarıdaki ifadelerden hangisi veya hangileri temel hakların sınırlandırılması rejiminde

başvurulan ölçütlerdendir?

A) Yalnız –I

B) Yalnız -II

C) Yalnız -III

D) I-II

E) III-IV

75. Anayasanın 66. maddesinde yer alan ”Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes

Türk’tür” şeklindeki ifade hangi ilkenin sonucudur?

A) Atatürk milliyetçiliğine bağlı devlet ilkesi

B) Demokratik devlet ilkesi

C) Laik devlet ilkesi

D) Hukuk devleti ilkesi

E) İnsan haklarına saygılı devlet ilkesi

76. Aşağıdakilerden hangisi başlangıç metninde yer almaz?

A) Çağdaş medeniyetlere ulaşma azmi B) Kuvvetler ayrılığı C) Laiklik D) Hürriyetçi demokrasi E) Yarı temsili demokrasi

77. Aşağıdakilerden hangisi temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasının sınırlarından birini

oluşturmaz?

A) Sınırlama Genel sınırlama sebepleriyle yapılır

B) Sınırlamada başvurulan araç, sınırlama amacını gerçekleştirmeye elverişli olmalıdır.

C) Sınırlama demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olmalıdır

D) Sınırlama anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olmalıdır.

E) Sınırlama hakkın özüne dokunmamalıdır

78. Aşağıdakilerden hangisi hukuk devletinden ziyade demokratik devletle daha yakından

ilgilidir ?

A) Kazanılmış haklara saygı

B) Serbest seçimlerin varlığı

C) Yasama işlemlerinin yargısal denetimi

D) Yargı bağımsızlığı

E) İdarenin faaliyetlerinin belirliği

79

79. Öyle bazı haklar vardır ki bu haklar asla durdurulamaz. Bu haklara çekirdek hak

denir.Aşağıdakilerden hangisi bir çekirdek hak değildir?

A) Savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ölümler dışında, kişinin yaşama hakkına, maddi ve manevi varlığının bütünlüğüne dokunulamaz

B) Kanunsuz suç ve ceza olmaz C) Kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan

dolayı suçlanamaz D) Suç ve cezalar geçmişe yürütülemez E) Suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz

80. Seçme seçilme hakları ve seçimlere ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi 1982

anayasasında yer almaz?

A) On sekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve halkoylamasına katılma

haklarına sahiptir.

B) Seçimlerde barajlı DHONT sistemi uygulanır

C) Seçimler ve halkoylaması serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve

döküm esaslarına göre, yargı yönetim ve denetimi altında yapılır.

D) Silah altında bulunan er ve erbaşlar ile askeri öğrenciler, oy kullanamazlar.

E) Taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler

oy kullanamazlar.

81.

I. Yabancılar dilekçe hakkı hariç siyasi haklardan faydalanamaz

II. Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle bir tek sosyal ve ekonomik haklar düzenlenebilir

III. Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle bir tek sosyal ve ekonomik haklar Sınırlanabilir

IV. Sosyal ve ekonomik haklarda bir tane dahi çekirdek hak yoktur

Yukarıdaki ifadelerden hangisi veya hangileri temel hak ve özgürlüklere ilişkin olarak

doğru bir ifadedir?

A) I-II

B) I-III

C) II-IV

D) I-II-III

E) I-II-IV

82. Milletlerarası anlaşmalarla ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Milletlerarası anlaşmalar usulüne uygun şekilde yürürlüğe konulmuşsa yasa hükmündedir B) Milletlerarası anlaşmaların iptali için Anayasa Mahkemesine gidilir C) Temel hak ve özgürlükler konusunda Türk kanunlarıyla milletler arası antlaşmalar arasında

çatışma olursa milletler arası antlaşmalar esas alınır. D) Milletlerarası anlaşmaları onaylama yetkisi Cumhurbaşkanına aittir E) Milletlerarası anlaşmaların onaylanmasını uygun bulma bir kanun ile olur

80

83. Aşağıdaki TBMM işlerinden hangileri kanunla değil meclis kararıyla (parlamento kararıyla)

yapılır?

A) Milletlerarası anlaşmaları uygun bulmak B) Bütçeyi kabul etmek C) Kesin hesabı onaylamak D) Savaş ilanlarına karar vermek E) Genel ve özel af ilanına karar vermek

84. Aşağıdakilerden hangisi şekli anlamda kanun değildir?

A) Milletler arası antlaşmaların uygun bulunması hakkında kanun

B) Ceza Kanunu

C) Genel af ilanı

D) Özel af kanunu

E) Para basılması hakkında kanun

85. Aşağıda TBMM başkanlığı seçimi için verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Meclis başkan adayları, adaylıklarını Meclisin toplandığı günden itibaren 5 gün içinde

Başkanlık Divanı’na bildirilir B) Başkanlık seçimi gizli oyla yapılır C) Başkanlık seçimi, aday gösterme süresinin sonundan itibaren 5 gün içinde

sonuçlandırılmalıdır.

D) Siyasi partiler meclis başkanlığı için aday gösterebilir

E) Meclis başkanı muhakkak meclis içinden seçilir

86.

I. Cumhurbaşkanı 120 milletvekilinin istemi üzerine meclisi toplantıya çağırabilir

II. Cumhurbaşkanı, yardımcısının istemi üzerine meclisi toplantıya çağırabilir

III. TBMM Başkanı Cumhurbaşkanının istemi üzerine meclisi toplantıya çağırır

IV. TBMM Başkanı kendiliğinden meclisi toplantıya çağırabilir

TBMM tatildeyken veya ara dinlenmedeyken istenen toplantıya olağanüstü toplantı

denir. Yukarıdaki hallerin hangisinde veya hangilerinde TBMM nin olağanüstü toplantıya

çağrılması usulüne ilişkin doğru bir ifade yer almamaktadır?

A) Yalnızca – I

B) Yalnızca – II

C) Yalnızca – III

D) I-III

E) I,II ve III

87. Meclis soruşturması açılmasının istenilebilmesi için meclis üye tam sayısının en az kaç milletvekilinin imzası gerekir?

A) TBMM üye tam sayısının /10 u B) TBMM üye tam sayısının 1/5 i C) TBMM üye tam sayısının 2/3 ü D) TBMM üye tam sayısının ½ sinden fazlası E) TBMM üye tam sayısının 3/5 i

81

88.

I. Bir bakanın yüce divana gönderilmesi kararı

II. Yapmaması gereken işi yapmakta ısrar eden milletvekilinin bu sıfatının düşmesi III. TBMM başkanının seçimi IV. Milletvekilliğinin 1 aylık yasama döneminde beş birleşime katılmama sebebiyle sona

erdirilmesi V. Anayasa değişikliklerinin TBMM’ce kabulü

1982 Anayasasında yukarıdaki kararların hangilerinde gizli oy aranır?

A) I - II - IV

B) I-II-III-V

C) I-III- IV

D) I-III

E) II-III- I

89.

I. Cumhurbaşkanı kanunları 15 günde onaylar veya TBMM ye iade eder

II. Cumhurbaşkanının kanunları Cumhurbaşkanlığına bağlı resmi gazetede yayımlar

III. Cumhurbaşkanı herhangi bir kanununa karşı iptal davası açamaz

IV. Cumhurbaşkanı milletlerarası antlaşmaları uygun bulmaz

Yukarıdaki bilgilerden hangisi veya hangileri yanlıştır?

A) Yalnızca – I

B) Yalnızca – II

C) Yalnızca – III

D) I ve III

E) I,II ve III

90. Kanunlar, kanun metninde yürürlülük tarihi varsa o tarihte yürürlüğe girer. Yürürlülük

tarihi yazmıyorsa Resmi Gazete’de yayımlandığı gün itibariyle ne zaman yürürlüğe girer?

A) 10 gün sonra

B) 30 gün sonra

C) 45 gün sonra

D) 60 gün sonra

E) Aynı gün yürürlüğe girer

91. Hiçbir hukuk kuralıyla sınırlandırılmadan anayasa yapan iktidara ne ad verilir?

A) Asli Kurucu İktidar

B) Tali Kurucu İktidar

C) Kurulu İktidar

D) Kurulmuş İktidar

82

E) Kurumsal İktidar

92.

I. TBMM bir yasama yılı içinde en fazla 1 ay tatil yapabilir.

II. TBMM ’ nin ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanması zorunludur.

III. TBMM bir yasama yılı içinde çalışmalarına en fazla 3 aylık süre ile ara verebilir.

Yukarıdaki bilgilerden hangisi ya da hangileri yanlıştır?

A) Yalnızca – I

B) Yalnızca – II

C) Yalnızca – III

D) I ve III

E) I,II ve III

93. “TBMM istediği her konuyu istediği ayrıntıda düzenleyebilir”. Bu durum yasamaya hakim

olan ilkelerden hangisiyle açıklanabilir?

A) Yasamanın üstünlüğü

B) Yasama dokunulmazlığı

C) Yasamanın devredilmez ligi

D) Yasamanın genelliği

E) Yasamanın asliliği

94. Bütçe kanunun kabul edilmesi usulüyle ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?

A) Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini mali yılbaşından 75 gün önce TBMM ye sunar

B) Bütçe tasarısı kırk kişiden oluşan bütçe komisyonunda görüşülür. Komisyonun en çok 25

üyesi iktidar partilerinden seçilir

C) Bütçe Komisyonunun elli beş gün içinde kabul edeceği metin, Türkiye Büyük Millet

Meclisinde görüşülür ve mali yılbaşına kadar karara bağlanır.

D) Bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, geçici bütçe kanunu çıkarılır.

Geçici bütçe kanununun da çıkarılamaması durumunda, yeni bütçe kanunu kabul edilinceye

kadar bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre artırılarak uygulanır.

E) Genel Kurulda kamu idare bütçeleri ile değişiklik önergeleri, üzerinde ayrıca görüşme

yapılmaksızın okunur ve oylanır.

95. Yasama sorumsuzluğu ve dokunulmazlığına ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Ağır cezayı gerektiren suçüstü halinde meclis kararına gerek olmaksızın milletvekilinin

yasama dokunulmazlığı kalkar

83

B) TBMM dışından atanan bakanlar da dokunulmazlıktan faydalanır

C) Dokunulmazlığı kaldırılan milletvekili 15 gün içinde anayasa mahkemesine itiraz eder

.Anayasa mahkemesi 7 gün içinde kararını verir

D) Yasama sorumsuzluğu mutlaktır. Dolayısıyla milletvekilinin kendisi istese bile TBMM

ce kaldırılamaz

E) Yasama dokunulmazlığı mutlak değildir. Dolayısıyla TBMM ce kaldırılabilir

96.

I. Milletvekilinin bir ay içinde toplam beş birleşime mazeretsiz olarak katılmaması

durumunda

II. Kişinin milletvekilliği ile bağdaşmayan bir görevde ısrar etmesi durumunda

III. Milletvekilinin milletvekilliğinden istifa etmesi durumunda

IV. Milletvekilinin kısıtlanması durumunda

V. Milletvekilinin bakan olarak atanması durumunda

Yukarıdaki durumlardan hangilerinde milletvekilliği TBMM kararına gerek olmaksızın düşer?

A) I-II

B) II –III-IV

C) III-IV-V

D) II - IV

E) IV-V

97. Aşağıdaki hallerden hangisi milletvekilliğini engelleyen bir neden değildir?

A) Hırsızlık suçundan hüküm giyip genel affa uğraması B) Kasten Adam yaralama suçundan 6 yıl hapis cezası alıp genel affa uğraması C) Dolandırıcılık suçundan hüküm giyme D) Terör eylemlerine katılma suçundan hüküm giyme E) Rüşvet suçundan ceza yemesi durumunda

98. I. Tutuklular oy kullanabilir

II. Kasıtlı suçlardan hüküm giyip infaz altında bulunanlar oy kullanamaz. III. Silah altında bulunan er ve erbaşlar oy kullanabilir IV. Taksirli suçlardan hüküm giyenler oy kullanabilir

Oy hakkı ile ilgili olarak yukarıdaki ifadelerden hangisi veya hangileri doğrudur?

A) I-II-III

B) II-IV

C) I - II - IV

D) I-III- IV

E) I-II

84

99. Anayasa değişiklikleri için teklif ve kabul (en az )yetersayıları hakkında hangi bilgi

doğrudur?

A) TBMM üye tamsayısının 1/4 unun teklifi üye tamsayısının 2/3 ünün kabulü

B) TBMM üye tamsayısının 1/3 ünün teklifi, üye tamsayısının 3/5 nün kabulü,

C) TBMM üye tamsayısının 1/3 ünün teklifi, üye tamsayısının 2/3 ünün kabulü

D) TBMM üye tamsayısının 1/5 inin teklifi, üye tamsayısının 3/5 nün kabulü,

E) TBMM üye tamsayısını 1/3 ünün teklifi, toplantıda hazır bulunanların 3/5 inin kabulü

100. Türkiye Büyük Millet Meclisinin, Toplantı ve karar yeter sayısı konusunda aşağıda verilen

bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Bakanlarda bir milletvekiline vekalet edip oy kullanabilir.

B) Bir milletvekili başka bir milletvekilinin yerine TBMM de asla oy kullanamaz.

C) Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anayasada başkaca bir hüküm yoksa toplantıya

katılanların salt çoğunluğu ile karar verir.

D) Karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından az

olamaz.

E) 2007 yılında yapılan değişiklikle, Türkiye Büyük Millet Meclisi, yapacağı seçimler

dahil bütün işlerinde üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanır hükmü getirilmiştir.

101. Aşağıdakilerden hangisi Anayasa Mahkemesi’nin görevlerinden değildir?

A) Kanunların anayasaya uygunluğunu denetlemek ve Anayasa değişikliklerinin şekil

bakımından anayasaya uygunluğunu denetlemek.

B) Uyuşmazlık Mahkemesi üylerini kendi içinden seçmek

C) Yüce divan sıfatıyla bazı kişileri yargılamak

D) Siyasi partilerin kapatılması davalarına bakmak ve mali denetimini yapmak

E) Bireysel başvuruları incelemek

102.

I. TBMM içtüzüğünde hem esas hem şekil açısından dava açma süresi 60 gündür

II. Kanunlara şekil açısından dava açma süresi şekil açısından 10 gün esas açısından 60

gündür

III. Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine hem esas hem şekil açısından dava açma süresi 60 gündür

İptal davası açma süreleriyle ilgili olarak yukarıda belirtilen ifadelerden hangileri

doğrudur?

A) Yalnız –I

B) Yalnız-II

C) Yalnız-III

D) I-II

E) I-II-III

85

103.

I. Anayasa Mahkemesi başkanı ve başkanvekili seçimi

II. Anayasa Mahkemesi üyesi görevini sağlık bakımından yerine getiremeyeceğinin kesin olarak

anlaşılması halinde üyeliğin düşmesine

III. Anayasa değişikliklerinin iptali

Yukarıdaki kararların hangilerinde Anayasa Mahkemesi genel kurulu üye tam sayısının salt

çoğunluğunun kararıyla karar verir?

A) Yalnızca – I

B) Yalnızca – II

C) Yalnızca – III

D) I ve II

E) I,II ve III

104. Soyut norm denetimine (iptal davası) ilişkin olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?

A) Kanunlarda normun, Resmi Gazetede yayımından itibaren 10 gün içinde şekil açısından

dava açılabilir.

B) Bu denetimin genel mahkemelerde görülen bir davayla herhangi bir ilgisi yoktur

C) Anayasa değişikliklerinde ilgili normun Resmi Gazetede yayımından itibaren 60 gün içinde

Esas hakkında dava açılabilir.

D) Denetim mekanizmasını harekete geçirecekler konusunda bir sınırlama söz konusudur

E) Denetim süreci içine Meclis iç tüzüğüde dahildir

105. TBMM genel seçimleri kaç yılda bir yapılır?

A) 4

B) 3

C) 6

D) 5

E) 2

106. Anayasa Mahkemesinin iptal kararları ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?

A) İptal kararları, gerekçesi yazılmadan açıklanamaz.

B) İptal olunan kanun hükmü, kural olarak iptal kararlarının Resmi Gazetede yayımladığı tarihte

yürürlükten kalkar.

86

C) İptal kararının yürürlüğe girdiği tarihte, iptal olunan kanun hükmü ile yürürlükten kaldırılmış

kanun hükümleri kendiliğinden yürürlük kazanır.

D) Anayasa Mahkemesi, gereken hallerde iptal kararının yürürlük tarihini erteleyebilir.

E) Anayasa Mahkemesi, iptal kararıyla kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol

açacak biçimde hüküm tesis edemez.

107.

I. Danıştay üyelerinin 1/ 4 ünü Cumhurbaşkanı seçer

II. Yargıtay üyelerini Cumhurbaşkanı değil, Hakimler savcılar Yüksek kurulu seçer

III. Yargıtay Cumhuriyet başsavcısını Hakimler Savcılar Yüksek Kurulu seçer

Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnızca -I

B) I-II

C) I-III

D) II-III

E) I-II-III

108.

I. Milletvekilleri

II. Jandarma genel komutanı

III. Sayıştay başkanı

IV. Anayasa mahkemesi üyeleri

Yukarıda sayılanlardan hangileri yüce divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesinde

yargılanamaz?

A) Yalnızca -I

B) I-II

C) I-III

D) II-III -IV

E) I-II-III- IV

109.

I. Anayasa Mahkemesinin kararları kesindir II. İptal kararları geriye yürür

III. İptal kararları gerekçesi yazılmadan açıklanamaz.

IV. Anayasa Mahkemesi kararları Resmi Gazetede hemen yayımlanır aksine hüküm yoksa

yayımını takip eden 45 gün sonra yürürlüğe girer

V. Anayasa Mahkemesi kararları ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare

makamlarını, gerçek ve tüzelkişileri bağlar.

VI. Anayasa mahkemesi sadece hukukilik denetimi yapabilir

Anayasa mahkemesinin kararlarının özelliklerine ilişkin olarak yukarıdaki ifadelerden

hangisi veya hangileri yanlıştır?

A) I-II-IV

B) II-IV

C) II-IV-V

D) III-IV-VI

E) II-III-IV

87

110. Anayasa mahkemesinin iptal kararları yayımından itibaren en çok ne kadar süre ile

ertelenebilir?

A) 6 ay

B) 1 yıl

C) 2 yıl

D) 60 gün

E) 45 gün

111.

I. Görülmekte olan bir davanın olması

II. Bir davaya bakmakta olan mahkemenin varlığı

III. Anayasaya aykırılık iddiasının ciddi bulunması

Yukarıdaki ifadelerden hangisi veya hangileri somut norm denetiminin (itiraz veya def’i

yolu) şartlarındandır?

A) Yalnız –I

B) Yalnız-II

C) Yalnız-III

D) II-III

E) I-II-III

112. Somut norm denetiminde “Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun

veya kanun hükmünde kararnamenin hükümlerini Anayasaya aykırı görürse veya taraflardan

birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesinin

bu konuda vereceği karara kadar davayı geri bırakır”. Bu durumda Anayasa mahkemesi ne

kadar süre içinde kararını vermelidir?

A) 1 ay

B) 60 gün

C) 5 ay

D) 6 ay

E) 1 yıl

113.

I. Somut norm denetiminde (İtiraz Yolu) uygulanan kanununun veya kanun hükmünde

kararnamenin şekil açısından anayasaya aykırılığı sürülemez. Sadece esas açısından ileri

sürülebilir.

II. Somut norm denetiminde ,Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği ret kararının

Resmi Gazetede yayımlanmasından sonra on yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün

Anayasaya aykırılığı iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulamaz

III. Somut norm denetiminde dava açabilme hakkı, Cumhurbaşkanına, iktidar ve ana

muhalefet partisi Meclis grupları ile Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az

beşte biri tutarındaki üyelere aittir

88

Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri somut norm denetiminin (itiraz veya def’i yolu)

özelliklerinden değildir?

A) Yalnız –I

B) Yalnız-II

C) Yalnız-III

D) II-III

E) I-II-III

114. 1982 Anayasasında 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliğine göre, Anayasa Mahkemesi

ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Anayasa Mahkemesi 15 asıl üyeden oluşur.

B) TBMM, Anayasa Mahkemesine 3 üye seçme hakkına sahiptir.

C) Cumhurbaşkanı, Anayasa Mahkemesine kendisi direkt 4 üye seçme hakkına sahiptir.

D) Anayasa Mahkemesi başkan ve başkan vekillerinin görev süresi 4 yıldır ve süre bitiminde

yeniden seçilmeleri mümkündür.

E) Anayasa Mahkemesi raportörlerinin 4 yıl bu unvanla çalışmış olmaları halinde, Anayasa

Mahkemesine üye olarak seçilmeleri mümkündür.

115. Anayasa mahkemesi kaç üyeden oluşur?

A) 11 asil 4 yedek üyeden

B) 15 asil üyeden

C) 19 asil üyeden

D) 17 asil 3 yedek üyeden

E) 19 asil 3 yedek üyeden

116.

I. Sayıştay Genel Kurulunun gösterdiği adaylar arasından seçilecek üyelerde

II. Danıştay Genel Kurulunun gösterdiği aday arasından seçilecek üyelerde

III. Baro başkanlarının avukatlar arasından göstereceği aday arasından seçilecek üyede

IV. Yargıtay ın göstereceği adaylar arasından seçilecek üyede

Anayasa Mahkemesinin üye seçimine ilişkin olarak yukarıdaki öncüllerin hangilerinde

TBMMM yetkilidir?

A) Yalnız-I

B) I-III

C) Yalnız -II

D) II-IV

E) I-III-IV

89

117.

I. Anayasa mahkemesine YÖK 2 üye yollar

II. Anayasa mahkemesine Üst kademe yöneticileri, Birinci sınıf hakim ve savcı ,Avukat

ve Anayasa mahkemesi raportörleri içinden Cumhurbaşkanı 4 asil üyeyi direkt

kendi seçer

III. Anayasa mahkemesine Üst kademe yöneticileri ile Avukatlar ve birinci sınıf hakim

veya savcılar içinden Cumhurbaşkanının direkt seçtiği üyelerin fiilen en az 20 yıl

görev yapmaları gerekir

Anayasa Mahkemesinin üye seçimine ilişkin olarak yukarıdaki ifadelerden hangisi veya

hangileri yanlıştır?

A) Yalnız-I

B) Yalnız -II

C) Yalnız -III

D) II-III

E) I-III

118.TBMM nin anayasa mahkemesine üye seçtiği durumlarda, Anayasamız seçim için

TBMM de en fazla kaç tur öngörmüştür?

A) 1 tur

B) 2 tur

C) 3 tur

D) 4 tur

E) 5 tur

119. Anayasa Mahkemesi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Anayasa Mahkemesi üyeleri 12 yıl için seçilirler.

B) Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilir.

C) Genelkurmay Başkanı ve kuvvet komutanları, görevleriyle ilgili suçlarından dolayı Yüce

Divan’da yargılanır.

D) Herkes, Anayasada güvence altına alınan ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında yer

alan temel hak ve hürriyetlerinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği gerekçesiyle doğrudan

doğruya Anayasa Mahkemesine başvurabilir.

E) Anayasa Mahkemesi başkanı 12 yıllık bir süre için seçilir

120. Anayasa Mahkemesi kaç bölümden oluşur?

A) 1

B) 2

C) 3

D) 4

E) 5

90

121.Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresi ne kadardır?

A) 4 yıl

B) 6 yıl

C) 12 yıl

D) 10 yıl

E) 9 yıl

122.

I. Sayıştay üyeleri

II. Cumhurbaşkanı yardımcıları

III. TBMM başkanı

Yukarıda sayılanlardan hangileri , Anayasa Mahkemesinin yüce divan sıfatıyla

yargılayacağı kişilerin arasına en son (2018) girmiştir?

A) Yalnız I

B) I ve II

C) Yalnız II

D) I ve III

E) I, II ve III

123. Anayasa Mahkemesinin bölümleri başkan vekilinin başkanlığında 4 üyenin katılımı ile

toplanır. Genel Kurul ise mahkeme başkanının veya başkanın belirleyeceği başkan vekilinin

başkanlığında en az üye ile toplanır?

A) 4

B) 6

C) 10

D) 12

E) 9

124. Anayasa Mahkemesinin Anayasa değişikliğinde iptale, siyasi partilerin kapatılmasına ya da

devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesi için toplantıya katılanların ne

kadarının oyu aranır?

A) 2/3

B) 3/5

C) 3/4

D) 1/ 2

E) Üyelerinin tamamı

,

91

125.

Anayasa mahkemesine bireysel başvuru hakkı getirilmiştir. Aşağıdakilerden hangisi bu yolun

genel şartıdır?

A) Kararın temyiz edilmemiş olması şartı aranır

B) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki Anayasal hak ve özgürlüklerden

birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla ve kanun yollarının tüketilmiş

olması şartı aranır

C) Önce Avrupa İnsan hakları Mahkemesine gitme şartı aranır

D) Konunun özel hukuku ilgilendirmesi şartı aranır

E) Herhangi bir şart aranmaz .Herkes davaya konu olsun olmasın bir idari işlem

aleyhine dahi bu yola başvurabilir

126. Hakimler Savcılar Yüksek Kurulu kaç üyeden oluşur?

A) 5 asil 5 yedek üyeden

B) 15 asil

C) 7 asil 4 yedek üyeden

D) 13 asil üyeden

E) 17 asil 8 yedek üyeden

127. Hakimler Savcılar Yüksek Kurulu üyelerinin görev süresi ne kadardır?

A) 1 yıl

B) 4 yıl

C) 5 yıl

D) 12 yıl

E) 3 yıl

128.Aşağıdakilerden hangisi anayasamızda yer alan eşitlik ilkesine ilişkin olarak 12/09/2010

yılında referandumla kabul edilmiş değişikliktir?

A) Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri

sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.

B) Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yasama geçmesini

sağlamakla yükümlüdür.

C) Çocuklar, yaslılar ve engelliler gibi özel surette korunması gerekenler için alınacak

tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılamaz.

D) Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.

E) Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine

uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.

92

129. Kamu denetçiliğine ilişkin olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Kamu Baş denetçisi Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilir.

B) Kamu Baş denetçisi açık oyla dört yıl için seçilir.

C) İlk iki oylamada üye tamsayısının üçte iki ve üçüncü oylamada üye tamsayısının salt

çoğunluğu aranır.

D) Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday

için dördüncü oylama yapılır; dördüncü oylamada en fazla oy alan aday seçilmiş olur.

E) Kamu Denetçiliği Kurumunun kurulusu, görevi, çalışması, inceleme sonucunda

yapacağı işlemler ile Kamu Bas denetçisi ve kamu denetçilerinin nitelikleri, seçimi ve

özlük haklarına iliskin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.

130. 12.09.2010 yılında halkoyuyla kabul edilen anayasa değişikliği ile milletvekilliğini sona

erdiren sebeplerden hangisi kaldırılmıştır?

A) Partisinin kapatılmasına sebep olma

B) Kesin hüküm giyme

C) Kısıtlanma

D) 1 ay içerisinde 5 birleşime katılmama

E) Yapmaması gereken işi yapmakta ısrar etme

131.

I. Yüksek seçim kurulu kararları

II. Askeri disiplin cezaları

III. Kamu görevlileri hakem kurulu kararları

IV. Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler

Yukarıdaki işlem ve hallerden hangileri yargı denetimine girmiştir?

A) Yalnız-I

B) I-II

C) Yalnız - II

D) III-IV

E) Yalnız -IV

132. Asker olmayan kişiler askerî mahkemelerde yargılanamaz. Sadece hangi halde siviller

askeri mahkemelerde yargılanabilir?

A) Tabii afetler

B) Toplu ayaklanma

C) Seferberlik

D) Savaş

E) Şiddet olaylarının yaygınlaşması

93

133. 16 Nisan 2017 de halkoylamasıyla kabul edilen anayasa değişikliğiyle TBMM’nin bilgi

edinme denetleme Yöntemlerinden hangisi kaldırılmıştır?

A. Gensoru

B. Soru

C. Meclis araştırması

D. Genel görüşme

E. Meclis soruşturması

134. “16 Nisan 2017 de halkoylamasıyla kabul edilen anayasa değişikliğiyle TBMM’nin bilgi edinme

denetleme Yöntemlerinden olan Soru Önergesi vermek artık sadece yazılı bir şekilde verilebilir.”

Bu değişikliğe göre Yazılı soru, yazılı olarak en geç ne kadar süre içinde cevaplanmak

zorundadır?

A. 10 Gün

B. 7 Gün

C. 15 Gün

D. 45 Gün

E. 2 Ay

135. 1921 Anayasası’nın asli kurucu iktidar ürünü olarak kabul edilmesinin nedeni

aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Ayrıntılı düzenlenmiş olması

B) Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk anayasası olması

C) Zor değiştirilebilmesi

D) Çerçeve bir Anayasa olması

E) Meclis hükümeti sisteminin benimsenmiş olması

136. 1961 Anayasası hakkında aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Anayasa Mahkemesine yer veren ilk anayasadır.

B) Kanun Hükmünde Kararnamelere yer veren ilk anayasadır.

C) Başlangıcından itibaren laiklik ilkesine yer veren ilk anayasadır.

D) Parlamenter sistemi benimseyen

E) Cumhuriyeti değiştirilemez hüküm olarak kabul eden ilk anayasadır

137. Aşağıdaki ilkelerden hangisi 1961 Anayasası’nın yeniliği değildir?

A) Laik devlet

B) Kuvvetler ayrılığı

C) Çoğulcu demokrasi

D) Hukuk devleti

E) Sosyal devlet

94

138. Ülkemizde yapılan seçimlerden hangisinde ilk kez birden fazla siyasi parti yer almıştır?

A) 1926 Belediye seçimleri

B) 1930 Muhtarlık seçimleri

C) 1946 Genel seçimleri

D) 1954 Genel seçimleri

E) 1950 Genel Seçimleri

139. 1982 Anayasası’na göre Türkiye Cumhuriyeti’nin değişmez nitelikleri arasında

aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Türkiye Cumhuriyeti’nin yönetim şeklinin parlamenter hükümet sistemi olması

B) Türkiye Cumhuriyeti’nin demokratik devlet olması

C) Türkiye Cumhuriyeti’nin basit üniter devlet olması

D) Türkiye Cumhuriyeti’nin Başlangıç’ta belirtilen temel ilkelere dayanması

E) Türkiye Cumhuriyeti’nin Atatürk milliyetçiliğine bağlı olması

140. Hukuk devletinin temel unsurlarından biri de idarenin eylem ve işlemlerinin yargı denetimine tabi

kılınmasıdır. Hukuk devleti ilkesini benimseyen 1982 Anayasası’nda da bu husus açıkça

benimsenmiştir. Ancak 1982 Anayasası’nda idarenin yargısal sorumluluğunun çeşitli istisnaları

bulunmaktadır.

Aşağıdakilerden hangisi bu istisnalardan biri değildir?

A) Danıştay Başkanlar Kurulu kararı işlemleri

B) Kamu görevlileri hakem kurulu kararları

C) Spor tahkim kurulu kararları

D) Askeri disiplin cezaları

E) Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler

141. Aşağıdaki hükümlerden hangisi, yargı işleriyle ilgili olarak 1982 Anayasasının ilk şeklinde

yer almadığı halde, 2001 değişiklikleriyle kabul edilmiştir?

A) Hakimler davaya bakmaktan kaçınamaz.

B) Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamaz.

C) Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli yazılır.

D) Herkes adil yargılanma hakkına sahiptir

E) Yargılama yetkisi tarafsız ve bağımsız mahkemelerce kullanılır

142. 1982 Anayasası’na göre, olağanüstü haller saklı kalmak üzere aşağıdaki temel hak ve

hürriyetlerin hangisi Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenebilir?

A) Çalışma ve sözleşme hürriyeti

B) Düzeltme ve cevap hakkı

C) Bilim ve sanat hürriyeti

D) İspat hakkı

E) Dilekçe hakkı

143. 2001 yılı değişikliği göz önüne alındığında, 1982 Anayasasında yer alan temel hak ve

özgürlüklere ilişkin “genel sınırlama” sebepleriyle ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi

doğrudur?

A) Genel sınırlama sebepleri ilk kez 1982 Anayasasıyla gelmiştir

B) Genel sınırlama sebepleri sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler dışındaki temel hak ve

95

özgürlükler için geçerlidir.

C) Genel sınırlama sebepleri sadece siyasi haklarda uygulanır

D) Genel sınırlama sebepleri sadece savaş döneminde uygulanır

E) 1982 Anayasasında genel sınırlama sebepleri kaldırılmıştır.

144. 1982 Anayasası’na göre “ara seçim” ne demektir?

A) TBMM’nin, yapılmasına karar verdiği erken seçim

B) Cumhurbaşkanının, seçimlerinin yenilenmesine karar vermesi üzerine yapılan seçim

C) TBMM’nin, üyelerinin %7 sinin boşalması halinde yapılan seçim

D) Belli bir bölge için yapılması şart olan seçim

E) TBMM’de herhangi bir nedenle boşalan milletvekillikleri için yapılan seçim

145. Aşağıdaki seçim esaslarından hangisi 1982 Anayasası’nın ruhuna uygundur?

A) Meclis Hükümeti sistemi

B) İki dereceli seçim sistemi

C) Değerli oy ilkesi

D) İki turlu seçim sistemi

E) Açık oy ilkesi

146. Cumhurbaşkanlığı makamı boşalırsa seçimler ne kadar süre içinde yapılır?

A) 45 Gün

B) 30 Gün

C) 60 Gün

D) 15 Gün

E) 90 Gün

147.

I. Cumhurbaşkanı

II. Cumhurbaşkanı Yardımcıları

III. Bakan

16 Nisan 2017 de halkoylamasıyla kabul edilen anayasa değişikliğiyle TBMM’nin bilgi edinme

denetleme Yöntemlerinden olan Soru önergesi yukarıda sayılanlardan hangilerinden

istenebilir?

A. Yalnız I

B. Yalnız II

C. Yalnız III

D. I ve II

E. II ve III

148. Aşağıdakilerden hangisi, 1982 Anayasası’nda yönetmelik çıkarma yetkisi açıkça tanınmış

birimlerden biridir?

96

A) Bakanlar Kurulu

B) Cumhurbaşkanı

C) Milli Güvenlik Kurulu

D) Devlet Planlama Teşkilatı

E) Genelkurmay Başkanlığı

149. Cumhurbaşkanının seçimine ait aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır.

B) Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.

C) Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer.

D) Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisiyle ilişiği kesilmez

E) Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı

seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen üçüncü pazar günü

ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve

geçerli oyların çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir.

150.

I. Siyasi parti grupları

II. En son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde

beşini almış olan siyasi partiler

III. En az yüz bin seçmen

Yukarıdakilerden hangileri Cumhurbaşkanlığına aday gösterebilir?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

E) I,II ve III

151. Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanının görev ve yetkilerinden birisi değildir?

A) Milletlerarası antlaşmaları onaylar ve yayımlamak

B) Özel af ilan etmek

C) Cumhurbaşkanı ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj vermek

D) Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunmak

E) Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil

etmek

152.

I. Üst kademe kamu yöneticilerini atamak ve görevlerine son vermek

97

II. Milli güvenlik politikalarını belirlemek ve gerekli tedbirleri almak

III. Türkiye Büyük Millet Meclisini gerektiğinde doğrudan toplantıya çağırmak

Yukarıdakilerden hangileri Cumhurbaşkanının görev ve yetkilerindendir?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

E) I,II ve III

153. Cumhurbaşkanının üst kademe kamu yöneticilerini ataması veya görevlerine son vermesi

hangi işlemle yapılır?

A) Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle

B) Yönetmelikle

C) Bireysel bir idari kararla

D) Müşterek kararnameyle

E) İlgili bakanın teklifi ve Cumhurbaşkanının onayı ile

154.

I. Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye

tamsayısının onda birinin vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir.

II. Cumhurbaşkanının yüce divana gönderilmesi için herhangi bir görev suçu işlemesi yeterlidir

III. Cumhurbaşkanının yüce divana gönderilmesi “Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının

en az üçte ikisinin vereceği kararla” mümkündür

Cumhurbaşkanının yargılanmasına ait yukarıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) II ve III

E) I, II ve III

155.

“Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının

salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. Meclis, önergeyi en geç bir ay

içinde görüşür”

98

Bu durumda TBMM üye tamsayısının ne kadarlık çoğunluğunun gizli oyuyla soruşturma

açılmasına karar verebilir?

A) 1/3

B) 2/5

C) 3/5

D) ½+1

E) ¾

156.

“Meclis Soruşturması on beş kişilik bir komisyon tarafından yapılır. Komisyon, soruşturma

sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclis Başkanlığına sunar.”

Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona ne kadarlık yeni ve kesin bir

süre verilir?

A) 10 Gün

B) 15 Gün

C) 1 Ay

D) 2 Ay

E) 3 Ay

157. Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar Meclis soruşturması yöntemiyle

yüce divana gönderildiklerinde Yüce Divan yargılaması en geç ne kadar süre içinde

tamamlanır?

A) 1 Ay

B) 3 Ay

C) 10 Gün

D) 15 Gün

E) 2 Ay

158. Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde, ne kadar süre

içinde Cumhurbaşkanı seçimi yapılır?

A) 1 Ay

B) 3 Ay

C) 60 Gün

D) 45 Gün

99

E) 2 Ay

159. Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden

ayrılması veya Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması hallerinde,

Cumhurbaşkanına kim vekâlet eder?

A) TBMM başkanı

B) Cumhurbaşkanı yardımcısı

C) Cumhurbaşkanının belirleyeceği bakan

D) En Yaşlı TBMM üyesi

E) Eski cumhurbaşkanı

160. TBMM seçimlerin yenilenmesine en az kaç kişiyle karar verir?

A) 151

B) 300

C) 301

D) 360

E) 400

161.

I. Tüzük

II. Kanun hükmünde Kararname

III. Sıkıyönetim ilanı

Yukarıdakilerden hangileri 16 Nisan 2017 de halkoylamasıyla kabul edilen anayasa

değişikliğiyle kaldırılmıştır?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

E) I,II ve III

162. Cumhurbaşkanı Hâkimler Savcılar Kurulunun doğrudan kaç üyesini belirler?

A) 2

B) 3

C) 4

D) 5

E) 8

163. TBMM nin Hâkimler Savcılar Kuruluna üye seçmesiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?

100

A) Yargıtay üyeleri, bir üyesi Danıştay üyeleri, üç üyesi nitelikleri kanunda belirtilen

yükseköğretim kurumlarının hukuk dallarında görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar

arasından Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilir.

B) Öğretim üyeleri ile avukatlar arasından seçilen üyelerden, en az birinin öğretim üyesi ve en az

birinin de avukat olması zorunludur.

C) Türkiye Büyük Millet Meclisi, Komisyon tarafından belirlenen adaylar arasından, her bir üye

için ayrı ayrı gizli oyla seçim yapar. TBMM’nin seçtiği üyelerin Birinci oylamasında üye

tamsayısının üçte iki çoğunluğu aranır.

D) TBMM oylamasında ilk turda hiçbir aday seçilmezse bu oylamada seçimin ikinci oylamada

üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu aranır.

E) İkinci oylamada da üye seçilemediği takdirde en çok oyu alan iki aday arasında yapılacak

üçüncü tur oylamada en çok oyu alan Kurul üyeliğine seçilmiş olur.

164.

I. Jandarma Genel Komutanı

II. Cumhurbaşkanı Yardımcıları

III. Askeri Yüksek idare mahkemesi üyeleri

Yukarıdakilerden hangileri yüce divanda yargılanmaz?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve III

E) I, II ve III

165.

I. Jandarma Genel Komutanı

II. Başbakan

III. TBMM Başkanı

16 Nisan 2017 tarihinde yapılan değişiklikle yukarıda sayılanlardan hangileri Milli Güvenlik

Kurulu üyeliğinden çıkarılmıştır?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

E) I,II ve III

101

166. Aşağıdakilerden hangisi 2017 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle Milli güvenlik

kurulunun bir üyesi olmuştur?

A) Cumhurbaşkanı Yardımcıları

B) Adalet Bakanı

C) TBMM Başkanı

D) Genelkurmay Başkanı

E) Başbakan Yardımcıları

167.

I. Cumhurbaşkanının katılmadığı Milli güvenlik Kurulu toplantısına Cumhurbaşkanı Yardımcısı

vekâlet eder

II. Millî Güvenlik Kurulunun gündemi; Başbakan ve Genelkurmay Başkanının önerileri dikkate

alınarak Cumhurbaşkanınca düzenlenir.

III. Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinin teşkilatı ve görevleri kanunla düzenlenir.

16 Nisan 2017 tarihinde yapılan değişiklikle yukarıdakilerden hangileri Milli Güvenlik

Kuruluna ait doğru bir ifade değildir?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) II ve III

D) I ve II

E) I,II ve III

168. Aşağıdakilerden hangisi 2017 Anayasa değişikliğiyle Devlet Denetleme Kurulunun

denetleyebileceği organlardan birisi olmuştur?

A) Kamu İktisadi Teşekkülleri

B) Türk Silahlı Kuvvetleri

C) Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları

D) Yargı organları

E) TBMM

102

169. Devlet Denetleme Kurulunun Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi, üyelerinin görev süresi

ve diğer özlük işleri hangi işlemle düzenlenir?

A) Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle

B) Cumhurbaşkanlığı Yönetmeliğiyle

C) Kanunla

D) İçtüzükle

E) Bir genel emirle

170.

I. Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı, seçim kararı alamaz.

II. Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanı,

Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanın görevi sona erer.

III. Yüce Divan yargılaması üç ay içinde tamamlanır, bu sürede tamamlanamazsa bir

defaya mahsus olmak üzere üç aylık ek süre verilir, yargılama bu sürede kesin olarak

tamamlanır.

Yüce divana ait yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

E) I,II ve III

171. Aşağıdakilerden hangisi 1982 anayasasında özel hayatın gizliliğiyle ilgili getirilen bir

sınırlama sebebi değildir?

A) Suç işlenmesinin önlenmesi B) Genel sağlık ve genel ahlâkın korunması C) Suç kovuşturması ve soruşturması D) Millî güvenlik E) Kamu düzeni

103

172.Aşağıdakilerden hangisi kâtip üyelerin görevlerinden birisi değildir?

A) Tutanakların tutulmasını denetlemek

B) TBMM nin bütçesini hazırlamak

C) Tutanak özetlerini yazmak

D) Genel Kurulda evrak okumak

E) Yoklama yapmak

173. TBMM içtüzüğüne göre aşağıdakilerden hangisi İdare Amirlerinin görevlerinden birisi

değildir?

A) Özel törenleri idare etmek

B) Genel ve özel giriş kartlarını dağıtmak

C) Söz sırasını kaydetmek

D) Türkiye Büyük Millet Meclisi b Türkiye Büyük Millet Meclisinin idarî ve malî işleri ile kolluk

işlerini Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanının talimatına uygun olarak yürütmekte

Başkana yardımcı olmak

E) TBMM Bütçesine ilişkin tekliflerini Başkana sunmak

174.Anayasa Mahkemesine bireysel başvurularda bölümler, esas inceleme aşamasında, başvurucunun temel haklarının korunması için zorunlu gördükleri tedbirlere resen veya başvurucunun talebi üzerine karar verebilir. Tedbire karar verilmesi hâlinde, esas hakkındaki kararın en geç ne kadar sürede verilmesi gerekir?

A) 1 Ay

B) 2 Ay

C) 3 Ay

D) 5 Ay

E) 6 Ay

175. Anayasa mahkemesi üyeleri, aralarında evlilik bağı kalkmış olsa bile eşinin, kan veya

akrabalık yönünden üstsoy ve altsoyunun davalarına bakamazlar. Anayasa mahkemesi kaçıncı

dereceye kadar kan ve kayın akrabaların davalarını göremez?

A) İkinci derece kan ikinci derece kayın

B) Dördüncü derece kan ikinci derece kayın

C) Dördüncü derece kan üçüncü derece kayın

D) Üçüncü derece kan üçüncü derece kayın

E) Üçüncü derece kan ikinci derece kayın

104

176.

I. Siyasi parti davalarında verilen kararlar

II. İptal kararları

III. Yüce divan kararları

Anayasa mahkemesinin yukarıdaki kararlarının hangilerinde duruşma yapılır?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

E) I,II ve III

177.

I. Siyasi parti davalarında verilen hazine yardımından mahrumiyet kararı

II. Anayasa değişikliklerinin iptali kararları

III. Kanunların iptali

Yukarıdaki Anayasa Mahkemesi kararlarından hangilerinde Anayasa mahkemesi genel kurula

katılan üyelerin en az 2/3 lük bir çoğunluğuyla karar verir?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

E) I,II ve III

178. TBMM Hâkimler Savcılar Kurulunun kaç üyesini seçer?

A) 3

B) 4

C) 5

D) 6

E) 7

105

179.

I. Siyasi partilere verilen cezalar

II. Yüce divan kararları

III. Bireysel başvuru

Anayasa Mahkemesinin yukarıdaki kararlarından hangilerine karşı Avrupa İnsan Hakları

Mahkemesine başvurulabilir?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) II ve III

D) I ve II

E) I,II ve III

180. 1982 Anayasasına göre yüce divan kararlarına karşı hükmün açıklanmasından itibaren kaç

gün içinde “yeniden inceleme” başvurusunda bulunulabilir?

A) 7 Gün

B) 10 Gün

C) 15 Gün

D) 30 Gün

E) 45 Gün

181. Ara seçimlere ait aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Genel seçimlere bir yıl kala, ara seçimi yapılamaz

B) Bir ilin veya seçim çevresinin, Türkiye Büyük Millet Meclisinde üyesinin kalmaması halinde,

boşalmayı takip eden doksan günden sonraki ilk Pazar günü ara seçim yapılır

C) Türkiye Büyük Millet Meclisi istediği zaman ara seçim kararı verebilir

D) Ara seçim, her seçim döneminde bir defa yapılır ve genel seçimden otuz ay geçmedikçe ara

seçime gidilemez.

E) Boşalan üyeliklerin sayısı, üye tamsayısının yüzde beşini bulduğu hallerde, ara seçimlerinin üç

ay içinde yapılmasına karar verilir. Bu durumda otuz ay kuralı ihlal edilebilir.

182. Anayasa mahkemesine Danıştay kontenjanından seçilen üye sayısı kaçtır?

A) 1

B) 2

C) 3

D) 4

E) 5

106

183.

I. Danıştay

II. Uyuşmazlık mahkemesi

III. Yargıtay

Cumhurbaşkanı yukarıdaki organların hangisine üye seçemez?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) II ve III

D) I ve II

E) I,II ve III

184. Anayasa mahkemesinde iptal davası hangi anda açılmış sayılır?

A) Dava dilekçesinin Genel Sekreterlikçe, Yazı İşleri Müdürlüğüne havale edildiği tarihte

B) Dava dilekçesinin genel sekreterlikçe raportörlüğe havale edildiği tarihte C) Dava dilekçesinin genel sekreterliğe verildiği tarihte

D) Dava dilekçesinin raportörlüğe verildiği tarihte E) Dava dilekçesinin Anayasa mahkemesi başkanlığına verildiği tarihte

185. Aşağıdakilerden hangisi sosyal ve ekonomik haklar bölümünde düzenlenmiştir?

A) Kooperatifçiliğin geliştirilmesi

B) Ormanların korunması

C) Tarım, hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların korunması

D) Tüketicilerin korunması

E) Mülkiyet hakkı

186. 1982 Anayasası’na göre, Anayasa Mahkemesi aşağıdakilerden hangisini sadece şekil yönünden denetleyebilir?

A) Yönetmelikler

B) Kanun Hükmünde Kararnameler

C) Anayasa değişiklikleri

D) Uluslararası Antlaşmalar

E) TBMM İçtüzüğü

187. Seçimlerin ertelenmesiyle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) TBMM seçimleri Genel Kurul kararıyla her zaman erteleyebilir.

B) Olağanüstü hal ilan edilirse, Cumhurbaşkanı seçimleri Bakanlar Kurulunun istemi üzerine

yenileyebilir

C) TBMM seçimlerinin ertelenmesine TBMM başkanı karar verebilir.

D) TBMM savaş sebebiyle seçimleri bir yıl erteleyebilir.

E) TBMM seçimleri savaş sebebiyle en fazla 5 yıl süreyle erteleyebilir.

107

188. Siyasi Partilerin hazineden yardım alabilmesi için genel seçimlerdeki geçerli oyların ne

kadarını geçmesi gerekir?

A) %3

B) %5

C) %7

D) %10

E) %15

189. Aşağıdakilerden hangisi Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkilerinden biri değildir?

A) Uyuşmazlık mahkemesi başkanını seçmek

B) Kanunların şekil ve esas yönünden Anayasa’ya uygunluğunu denetlemek

C) Siyasi partilerin kapatılması davasına bakmak

D) Yüce Divan sıfatıyla bazı kişileri yargılamak

E) Olağanüstü hal Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin denetimini yapmak

190. Aşağıdakilerden hangisi çekirdek hak değildir?

A) Savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ölümler dışında, kişinin yaşama hakkına,

maddî ve manevî varlığının bütünlüğüne dokunulamayacağı hükmü B) Kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamayacağı hükmü C) Kanunsuz suç ve ceza olmaz hükmü D) Suç ve cezalar geçmişe yürütülemeyeceği hükmü E) Suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamayacağı hükmü

191.

I. Sayıştay üyeleri

II. Radyo televizyon Üst kurulu üyeleri

III. Milli Güvenlik kurulu sekreteri

IV. Devlet denetleme kurulu üyeleri

Yukarıda sayılanlardan hangisi veya hangileri TBMM tarafından belirlenir?

A) III ve IV

B) I ve II

C) II ve IV

D) I ve III

E) I,II ve III

108

192.

I. İcra dairesi

II. Bölge adliye mahkemesi III. İcra mahkemesi IV. Yüksek seçim kurulu V. Sorgu hakimliği

Anayasa mahkemesi itiraz yolunda yukarıda Sayılanlardan hangisi veya hangilerinin

göndermiş Olduğu anayasaya aykırılık iddiasını işin esasına girmeden red edecektir? A) IV B)I-III-IV -V C) I-IV-V D) II-IV E) I-II-III

193. 03.06.2018 tarihinde dokunulmazlığı kaldırılan milletvekilinin anayasa mahkemesine itiraz etmesi gereken en son tarih nedir?

A) 09.06.2018 B) 10.06.2019 C) 12.06.2018 D) 13.06.2018 E) 18.06.2018

194. Aşağıdaki haklardan hangisi sosyal ve ekonomik haklarda bildirilmediği halde devletin desteklediği pozitif bir edimi gerektirir?

A) Esnaf ve sanatkârların korunması B) Sanatçının korunması C) Bilim ve sanat hürriyeti D) Dilekçe hakkı E) Ailenin korunması

195. Aşağıdaki kararların hangisini TBMM gizli oyla kabul etmez?

A) Meclis soruşturması açılması isteminin kabulüne ilişkin yapılan oylama

B) Yüce Divana sevke ilişkin yapılan oylama

C) Kanunların kabulüne ilişkin oylama

D) Milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar eden bir

milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesine ilişkin yapılan oylama

E) TBMM başkanının seçimine ait oylama

196. Yasama ve yürütme kuvvetlerinin yasamada birleştiği hükümet sistemine ne olarak

adlandırılır?

A) Parlamenter sistem

B) Teokrasi

C) Başkanlık

D) Meclis hükümeti

E) Mutlak Monarşi

109

197. Aşağıdakilerden hangisi, bir davada uygulanacak norm olması şartıyla, ilgili mahkeme

tarafından Anayasa'ya aykırılığı ileri sürülerek Anayasa Mahkemesi'ne götürülebilir?

A) TBMM içtüzüğü

B) Anayasa değişikliği

C) İnkılap Kanunu

D) Usulüne uygun olarak yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşma

E) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi

198. Aşağıdakilerden hangisi bir Anayasanın katı olduğu gösteren emarelerden biridir?

A) Madde Sayısının fazlalığı

B) Hukuka dayanmadan yapılması

C) Değiştirilemez hükümlerin varlığı

D) Kanunların, Anayasaya uygunluğunun bir yüksek mahkeme tarafından denetime tabi tutulması

E) En tepedeki norm olması

199. Aşağıdakilerden hangisi Anayasa Mahkemesinin kararlarına ilişkin olarak Anayasada yer

alan kurallardan biri değildir?

A) Anayasa Mahkemesi kararları kesindir.

B) Anayasa Mahkemesinin iptal kararı gerekçesi yazılmadan açıklanamaz.

C) Anayasa Mahkemesinin iptal kararları geriye yürümez.

D) Anayasa Mahkemesinin bütün kararları gerekçesi yazılmadan açıklanmaz

E) Anayasa Mahkemesi gereken hallerde iptal kararının yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca

kararlaştırabilir.

200. Bir siyasî partinin temelli kapatılmasına beyan veya faaliyetleriyle sebep olan kurucuları

dâhil üyeleri, Anayasa Mahkemesinin temelli kapatmaya ilişkin kesin kararının Resmi Gazetede

gerekçeli olarak yayımlanmasından başlayarak kaç yıl süreyle bir başka partinin kurucusu,

üyesi, yöneticisi ve deneticisi olamazlar?

A) 1

B) 2

C) 5

D) 4

E) 10

110

CEVAP ANAHTARI

1. D 2. E 3. E 4.B 5.D 6.C 7.A 8.B 9.B 10.C

11.B 12.E 13.A 14.B 15.D 16.D 17. E 18.B 19.A 20.B

21.C 22.E 23.E 24.D 25.C 26.C 27.B 28.B 29.D 30.B

31.A 32.A 33.A 34.C 35.D 36.E 37.A 38.E 39.B 40.A

41.D 42.C 43.E 44.E 45.E 46.B 47.A 48.A 49.B 50.C

51.C 52.E 53.B 54.C 55.D 56.D 57.B 58.C 59.E 60.B

61.E 62.A 63.E 64.A 65.A 66.A 67.C 68.B 69.A 70.A

71.A 72.D 73.E 74.E 75.A 76.E 77.A 78.B 79.B 80.B

81.C 82.B 83.D 84.B 85.D 86.E 87.D 88.B 89.D 90.E

91.A 92.D 93.D 94.B 95.C 96.E 97.B 98.C 99.B 100.A

101.B 102.E 103.D 104.C 105.D 106.C 107.B 108.B 109.B 110.B

111.E 112.C 113.C 114.E 115.B 116.B 117.A 118.C 119.E 120.B

121.C 122.C 123.C 124.A 125.B 126.D 127.B 128.C 129.B 130.A

131.E 132.D 133.A 134.C 135.B 136.E 137.A 138.C 139.A 140.E

141.D 142.A 143.E 144.E 145.D 146.A 147.E 148.B 149. E 150.E

151. B 152.E 153.A 154.D 155.C 156.C 157.B 158.D 159.B 160.D

161.E 162.C 163.E 164.D 165.D 166.A 167.C 168.B 169.A 170.E

171.D 172.B 173.C 174.E 175.C 176.C 177.D 178.E 179.E 180.C

181.C 182.B 183.C 184.A 185.C 186.C 187. D 188.A 189.E 190.C

191.B 192.C 193.A 194.A 195.C 196.D 197.E 198.C 199.D 200.C

YENİ ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİNE AİT ÖNEMLİ NOTLAR (2017 de KABUL

EDİLEN VE YÜRÜRLÜĞE GİREN EN ÖNEMLİ 50 DEĞİŞİKLİK)

1. Sıkıyönetime ait bütün atıflar kaldırıldı.

2. Milletvekili Sayısı 600’e Çıkarıldı

3. Milletvekili olma şartlarına askerlikle ilişiği olmama şartı getirildi. (Eski hükümde

yükümlü olduğu askerlik hizmetini yapmış olma şartı aranıyordu)

4. “Merkezî yönetim kesinhesap kanunu teklifi, ilgili olduğu mali yılın sonundan

başlayarak en geç altı ay sonra cumhurbaşkanı tarafından türkiye büyük millet

meclisine sunulur” hükmü getirildi. Eski hüküm “kesin hesap kanunu tasarıları,

kanunda daha kısa bir süre kabul edilmemiş ise, ilgili oldukları malî yılın sonundan

başlayarak, en geç yedi ay sonra, bakanlar kurulunca Türkiye büyük millet meclisine

sunulur” şeklindeydi.

5. Göreve başlarken güven oylaması kaldırıldı

6. Görev esnasındaki güven istemi kaldırıldı

7. Bakanlar kurulu ve Başbakanlık kaldırıldı

111

8. Gensoru kaldırıldı

9. Tüzükler kaldırıldı

10. Yönetmelik çıkaracaklar arasından başbakan kaldırıldı. Cumhurbaşkanına

yönetmelik çıkarma yetkisi getirildi

11. Cumhurbaşkanlığı genel sekreterliği tamamen kaldırıldı

12. “Cumhurbaşkanınca atanan genelkurmay başkanı; silahlı kuvvetlerin komutanı

olup, savaşta başkomutanlık görevlerini cumhurbaşkanlığı namına yerine

getirir” hükmü kabul edilerek bakanlar kurulunun teklifi usulüne son verildi.

ayrıca başbakana karşı sorumlu olduğu hükmü de kaldırılmış oldu.

13. “MİLLÎ SAVUNMA BAKANLIĞININ, GENELKURMAY BAŞKANLIĞI VE

KUVVET KOMUTANLIKLARI İLE GÖREV İLİŞKİLERİ VE YETKİ ALANI

KANUNLA DÜZENLENİR” HÜKMÜ KALDIRILDI.

14. MİLLÎ GÜVENLİĞİN SAĞLANMASINDAN VE SİLAHLI KUVVETLERİN

YURT SAVUNMASINA HAZIRLANMASINDAN, TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET

MECLİSİNE KARŞI, CUMHURBAŞKANI SORUMLUDUR HÜKMÜ GETİRİLDİ.

(Eskiden bakanlar kurulu sorumludur hükmü vardı)

15. OLAĞANÜSTÜ HAL VE SIKIYÖNETİM AYRIMI KALDIRILDI VE HEPSİ

OHAL BAŞLIĞI ALTINDA TOPLANDI

16. “KAMU TÜZELKİŞİLİĞİ, ANCAK KANUNLA VEYA KANUNUN AÇIKÇA

VERDİĞİ YETKİYE DAYANILARAK KURULUR” HÜKMÜ “KAMU

TÜZELKİŞİLİĞİ, ANCAK KANUNLA VEYA CUMHURBAŞKANLIĞI

KARARNAMESİYLE KURULUR” ŞEKLİNDE DEĞİŞTİRİLDİ.

17. CUHURBAŞKANININ TEK BAŞINA YAPTIĞI İŞLEMLERİN YARGI DENETİMİ

DIŞINDA OLDUĞU HÜKMÜ KALDIRILDI.

18. MAHALLÎ İDARELERİN BELİRLİ KAMU HİZMETLERİNİN GÖRÜLMESİ

AMACI İLE, KENDİ ARALARINDA BİRLİK KURMALARINA BAKANLAR

KURULU İZİN VERİRKEN BU YETKİ BAKANLAR KURULUNDAN

ALINARAK CUMHURBAŞKANINA VERİLDİ.

19. YÜKSEKÖĞRETİM KURULUNA Bakanlar kurulunca üye seçmesi hükmü

kaldırıldı. ÖZET OLARAK BAKANLAR KURULU VE BAŞBAKANLIK

OLMAYACAĞI İÇİN YA BUNLARA AİT ATIFLAR KALKTI YA DA

GÖREVLERİ CUMHURBAŞKANI VEYA YARDIMCILARI ARASINDA

PAYLAŞTIRILDI.

20. MİLLETVEKİLLİĞİNİ SONA ERDİREN SEBEPLERE BAKAN VE

CUMHURBAŞKANI YARDIMCISI ATANMA NEDENLERİ EKLENMİŞ OLDU

21. KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELER KALDIRILDI. BU SEBEPLE

ANAYSA MAHKEMESİ DOĞAL OLARAK OLMAYAN BİR İŞLEMİ

DENTELEYEMEYECEKTİR. ANCAK YENİ GELEN CUMHURBAŞKANLIĞI

KARARNAMELERİNİ (OHAL HARİÇ) DENTLEYEBİLECEKTİR.

112

22. ANAYASA MAHKEMESİ GENEL KURULU GENEL KURUL, MAHKEME

BAŞKANININ VEYA BAŞKANIN BELİRLEYECEĞİ BAŞKANVEKİLİNİN

BAŞKANLIĞINDA EN AZ ON ÜYE İLE TOPLANIR HÜKMÜ KABUL

EDİLDİ. (ESKİ HALİNDE 19. ANAYASA MAHKEMESİ GENEL KURULU

GENEL KURUL, MAHKEME BAŞKANININ VEYA BAŞKANIN

BELİRLEYECEĞİ BAŞKANVEKİLİNİN BAŞKANLIĞINDA EN AZ ON İKİ ÜYE

İLE TOPLANIR HÜKMÜ VARDI)

23. ANAYASA MAHKEMSİNDE “İKTİDAR VE ANA MUHALEFET PARTİSİ

SİYASİ PARTİ GRUBU” İPTAL DAVASI AÇBİLECKLERDEN ÇIKARILIP

BUNLARA AİT YETKİ “TÜRKIYE BÜYÜK MILLET MECLISINDE EN

FAZLA ÜYEYE SAHIP IKI SIYASI PARTI GRUBUNA” VERİLDİ.

24. “CUMHURBAŞKANI, BAKANLIKLAR VE KAMU TÜZELKİŞİLERİ, KENDİ

GÖREV ALANLARINI İLGİLENDİREN KANUNLARIN VE

CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİNİN UYGULANMASINI

SAĞLAMAK ÜZERE VE BUNLARA AYKIRI OLMAMAK ŞARTIYLA,

YÖNETMELİKLER ÇIKARABİLİRLER” HÜKMÜ KABUL EDİLMİŞ OLDU.

25. MAHALLİ İDARELERİN SEÇİMLERİNDE YER ALAN “ANCAK,

MİLLETVEKİLİ GENEL VEYA ARA SEÇİMİNDEN ÖNCEKİ VEYA

SONRAKİ BİR YIL İÇİNDE YAPILMASI GEREKEN MAHALLÎ İDARELER

ORGANLARINA VEYA BU ORGANLARIN ÜYELERİNE İLİŞKİN GENEL

VEYA ARA SEÇİMLER MİLLETVEKİLİ GENEL VEYA ARA

SEÇİMLERİYLE BİRLİKTE YAPILIR” HÜKMÜ KALDIRILDI.

26. “Hakimler Savcılar Kurulu üyeliği seçimi, üyelerin görev süresinin dolmasından

önceki otuz gün içinde yapılır. Seçilen üyelerin görev süreleri dolmadan Kurul

üyeliğinin boşalması durumunda, boşalmayı takip eden otuz gün içinde, yeni

üyelerin seçimi yapılır” hükmü getirildi. Eskiden 60 gündü.

27. Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını

ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını

sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler.

Artık Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını göstermekte

yönetmelik çıkarmanın konusuna eklenmiş oldu

28. Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemlere karşı yargı yolu kapalıdır hükmü

anayasadan çıkarıldı.

29. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu başbakanlığa bağlıyken,

Cumhurbaşkanının görevlendireceği bakana bağlı hale getirildi.

30. Kanunsuz Emir maddesine “Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat ve suretle

çalışmakta olan kimse, üstünden aldığı emri, yönetmelik, Cumhurbaşkanlığı

kararnamesi, kanun veya Anayasa hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez

ve bu aykırılığı o emri verene bildirir” hükmü getirildi. Eskiden

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin olduğu yerde Tüzükler vardı.

31. “Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin, Türkiye Büyük Millet

Meclisi İçtüzüğünün veya bunların belirli madde ve hükümlerinin şekil ve esas

113

bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesinde doğrudan

doğruya iptal davası açabilme hakkı, Cumhurbaşkanına, Türkiye Büyük Millet

Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubuna ve üye tamsayısının en az

beşte biri tutarındaki üyelere aittir” hükmü getirildi. Eskiden ana muhalefet ve

iktidar partisi siyasi parti grupları da vardı.

32. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi hem soyut hem de somut norm denetiminin

konusu olur hükmü getirildi.

33. Anayasadan Danıştay’ın görevleri arasında Tüzük incelemelerinin yapmak

yetkisi kaldırıldı.

34. Uyuşmazlık Mahkemesi adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm

uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir. Askeri yargı ibaresi

kaldırıldı.

35. Seçimlerde Geçici Bakanlar Kurulu kaldırıldı.

36. Cumhurbaşkanının iade ettiği bir kanunun kabulü için TBMM üye tamsayısının

salt çoğunluğuyla (301 milletvekili) direnme şartı getirildi.

37. Soru önergesinin ancak yazılı olabileceği, İlgili bakan veya Cumhurbaşkanı

yardımcıları hakkında istenebileceği ve 15 gün içinde cevaplandırılması

zorunluluğu hükmü getirildi.

38. Cumhurbaşkanının yüce divana sevki için herhangi bir görev suçu olması yeterli

hale getirildi. Böylece “görev suçundan dolayı sadece vatana ihanetten

yargılanır” hükmü de kalkmış oldu

39. “Yüce divana sevk kararı için üye tam sayısının 2/3 lük çoğunluğu aranır”

hükmü getirildi.(400 milletvekili)

40. Soruşturma komisyonunun görev süresinin 2ay uzatılabileceği hükmü, 1 aya

düşürüldü.

41. Anayasa mahkemesinin meclis soruşturmasından yüce divana gelen bir davayı 3

ay içinde sonuçlandırması zorunluluğu getirildi.

42. Olağan üstü hal Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin TBMM de 3 ay içinde

sonuçlandırılması gerektiği hükmü getirildi

43. Cumhurbaşkanının olmadığı zamanlarda Milli Güvenlik Kuruluna

Cumhurbaşkanı yardımcılarının başkanlık yapacağı hükmü kabul edildi

44. Devlet Denetleme Kuruluna İdari Soruşturma açma yetkisi getirildi

45. Devlet Denetleme Kurulunun, Türk Silahlı Kuvvetlerini de denetleyebileceği

hükmü getirildi.

46. “Devlet Denetleme Kurulu Cumhurbaşkanı kararnamesiyle kurulur” hükmü

kabul edildi.

47. “TBMM nin seçimleri yenilemesi için üye tam sayısının en az 3/5 inin kararı

aranır “ hükmü kabul edildi.

114

48. Bakanlıkların kurulması ve kaldırılması Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle

olacağı hükmü kabul edildi.

49. Cumhurbaşkanının da “Bütçe ve kesin hesap kanunlarında kanun teklif

edebileceği” hükme bağlandı

50. Cumhurbaşkanının kesin hesap tasarılarını mali yıl sonundan itibaren en az 6

ayın sonuna kadar TBMM ye sunma yükümlülüğü getirildi.