Analiza wpływu stosowanych szczepów probiotycznych i ...

Joanna Smarkusz-Zarzecka

„Analiza wpływu stosowanych szczepów probiotycznych i sposobu

żywienia na skład ciała, osiągane wyniki sportowe oraz częstość

występowania zaburzeń żołądkowo-jelitowych u biegaczy”.

Rozprawa doktorska

Promotor: prof. dr hab. n. med. Lucyna Ostrowska

Zakład Dietetyki i Żywienia Klinicznego

Białystok, 2020

2

Pragnę złożyć ogromne podziękowania

Pani prof. dr hab. n. med. Lucynie Ostrowskiej

za wszelkie merytoryczne uwagi, motywację i pomoc

w realizacji rozprawy doktorskiej, wiarę w moją pracę,

jak również wielką wyrozumiałość i cierpliwość.

3

Serdecznie dziękuję

dr Joannie Leszczyńskiej i Arkadiuszowi Leszczyńskiemu

za pomoc w realizacji badań, wyrozumiałość

oraz ogrom wiedzy praktycznej.

Pragnę podziękować również

dr hab. n med. Karolinie Orywal oraz dr Urszuli Cwalinie,

za ogromną pomoc, wsparcie i życzliwość.

Dziękuję również mojemu mężowi oraz rodzinie,

którzy byli ze mną w najtrudniejszych momentach

prowadzenia badań oraz przygotowywania rozprawy doktorskiej

nigdy nie tracąc nadziei w moje umiejętności oraz pomysły.

4

SPIS TREŚCI

WYKAZ UŻYWANYCH SKRÓTÓW............................................................................ 6

1. WSTĘP............................................................................................................................ 8

1.1. Charakterystyka sportów wytrzymałościowych na przykładzie biegów

długodystansowych.......................................................................................................... 8

1.2. Probiotykoterapia a sporty wytrzymałościowe......................................................... 9

1.3. Zaburzenia żołądkowo-jelitowe w sportach wytrzymałościowych.......................... 10

1.4. Stan zapalny a sporty wytrzymałościowe................................................................. 13

1.5. Znaczenie żywienia w sportach wytrzymałościowych............................................. 16

1.5.1. Węglowodany................................................................................................... 18

1.5.2. Białko................................................................................................................ 19

1.5.3. Tłuszcze............................................................................................................ 20

1.5.4. Składniki mineralne.......................................................................................... 21

1.6. Istota nawodnienia w sportach wytrzymałościowych.............................................. 22

1.7. Charakterystyka składu ciała zawodników sportów wytrzymałościowych.............. 23

1.8. Charakterystyka wydolności zawodników sportów wytrzymałościowych.............. 24

2. ZAŁOŻENIA I CELE BADAWCZE PRACY............................................................ 26

3. MATERIAŁ I METODYKA BADAŃ………………………………………………. 27

4. KRYTYKA METODY……………………………………………………………….. 33

5. WYNIKI……………………………………………………………………………….. 34

5.1. Charakterystyka grupy badanej oraz kontrolnej…………………………………... 34

5.1.1. Charakterystyka parametrów antropometrycznych badanych osób………... 35

5.2. Ocena sposobu żywienia zawodników……………………………………………. 37

5.2.1. Charakterystyka suplementacji zwyczajowej diety zawodników obu

badanych grup……………………………………………………………………... 45

5.3. Analiza zależności parametrów antropometrycznych i zwyczajowo stosowanej

diety przez zawodników obu badanych grup………………………………………….. 49

5.4. Analiza porównawcza parametrów antropometrycznych badanych zawodników

po trzech miesiącach obserwacji………………………………………………………. 50

5.5. Ocena wybranych parametrów wydolności krążeniowo-oddechowej badanych

osób…………………………………………………………………………………….. 52

5.6. Ocena wybranych parametrów określających występowanie zaburzeń

żołądkowo-jelitowych u badanych zawodników………………………………………. 56

5

5.7. Ocena wybranych parametrów biochemicznych w surowicy badanych osób…….. 67

5.7.1. Ocena wybranych parametrów stanu zapalnego w surowicy badanych osób 73

5.8. Subiektywna ocena stanu zdrowia badanych zawodników……………………….. 78

6. DYSKUSJA……………………………………………………………………………. 80

7. WNIOSKI……………………………………………………………………………… 93

8. STRESZCZENIE……………………………………………………………………... 94

9. SUMMARY……………………………………………………………………………. 99

10. WYKAZ TABEL…………………………………………………………………….. 103

11. WYKAZ RYCIN…………………………………………………………………….. 105

12. PIŚMIENNICTWO………………………………………………………………….. 107

13. ANEKS……………………………………………………………………………….. 117

6

WYKAZ UŻYWANYCH SKRÓTÓW

AT Anaerobic Threshold, Próg przemian beztlenowych

BFM Body Fat Mass, Masa Tkanki Tłuszczowej

CRP C-reactive protein, białko C-reaktywne

EAA Essential Amino Acids, aminokwasy egzogenne

ELISA Enzyme-linked Immunosorbent Assay, test immunoenzymatyczny

FC Functional Capacity, Wydolność fizyczna

FeO2 Proportion of Oxygen in Expired Air, Proporcja tlenu

w wydychanym powietrzu

FFM Free Fat Mass, Beztłuszczowa Masa Ciała

HDL High Density Lipoprotein Cholesterol, lipoproteiny wysokiej

gęstości

HGB Hemoglobin, Hemoglobina

HR Heart Rate, częstość akcji serca

HRmax Maximal Heart Rate, maksymalna częstość akcji serca

IBS Irritable bowel syndrome, Zespół jelita nadwrażliwego

IgA Immunoglobulin A, immunoglobulina A

IgA1 Immunoglobulin A subclasses 1, immunoglobulina A podklasa 1

IgM Immunoglobulin M, immunoglobulina M

IL-4 Interleukin 4, interleukina 4



INF-γ Interferon gamma, Interferon Gamma

IPP Proton Pump Inhibitors, Inhibitory Pompy Protonowej

ISAPP International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics,

Międzynarodowe Towarzystwo Naukowe ds. Probiotyków

i Prebiotyków

JNKT Jednonienasycone kwasy tłuszczowe

CFU/ jtk Colony-Forming unit, jednostka tworząca kolonię

LDL Low Density Lipoprotein Cholesterol, lipoproteiny niskiej gęstości

NKT Nasycone Kwasy Tłuszczowe

NLPZ Nonsteroidal Anti-inflammatory Drugs, Niesteroidowe Leki

Przeciwzapalne

7

PLT Płytki krwi

PBF Percent of Body Fat, % zawartość tkanki tłuszczowej

RBC Red Blood Cell, Krwinki czerwone

RED’s Relative energy deficiency in sport, Względny niedobór energii

w sporcie

Rf Respiratory frequency, Częstotliwość oddechów

RMR Resting Metabolic Rate, Spoczynkowa Przemiana Materii

SMM Skeletal Muscle Mass, Masa Mięśni Szkieletowych

TBW Total Body Water, Całkowita Zawartość Wody w Organizmie

TEF Thermic Effect of Food, Termiczny efekt spożywanej żywności

TFA Thermic Effect of Activity, Termiczny efekt aktywności fizycznej

TG Triglyceride, Triacyloglicerole

TNF-α Tumor Necrosis Factor α, Czynnik Martwicy Nowotworów

UMB Medical University of Bialystok, Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

URTI Upper Respiratory Tract Infection, Stany zapalne górnych dróg

oddechowych

WBC White Blood Cell, Krwinki białe

WNKT Wielonienasycone Kwasy Tłuszczowe

VAT Visceral Adipose Tissue, Tkanka Tłuszczowa Trzewna

Ve Minute Ventilation, Wentylacja minutowa płuc

VO2max Maximal Oxygen Uptake, Maksymalny Pobór Tlenu

8

1. WSTĘP

1.1. Charakterystyka sportów wytrzymałościowych na przykładzie biegów

długodystansowych

Biegi długodystansowe zaliczane są do grupy sportów wytrzymałościowych.

Najpopularniejsze z nich to półmaraton (dystans: 21 0975 m) i maraton (42 195 m).

Ultramaratonem nazywany jest każdy bieg na dystansie dłuższym niż maraton (najczęściej

100 km), lub w innej formule, może być nim bieg trwający na przykład całą dobę [1]. Innymi

przykładami sportów wytrzymałościowych są między innymi triathlon (kombinacja pływania,

kolarstwa i biegania, na różnych dystansach), duathlon (kombinacja biegu i kolarstwa, na

różnych dystansach) czy kolarstwo.

Biegi długodystansowe charakteryzują się długim czasem trwania (ponad 30 minut, do

kilku godzin) oraz różną intensywnością, zależnie od charakteru startów oraz indywidualnych

możliwości zawodników. Wykonywane są najczęściej przy 30-60% maksymalnego poboru

tlenu (mililitr tlenu pobierany na kilogram masy ciała osoby ćwiczącej w ciągu minuty

trwającej aktywności fizycznej w skrócie VO2max). Jednak wartości te mogą się zmieniać

zależnie od poziomu wytrenowania zawodników, dystansu biegu, otoczenia w jakim jest on

odbywany. Udział w tego rodzaju aktywności fizycznej bierze ponad 30% wszystkich mięśni

szkieletowych organizmu. W czasie ich trwania źródła energii dla pracujących mięśni

pozyskiwane są głównie z przemian tlenowych [2]. Wykorzystywanymi w przewadze

substratami energetycznymi są glikogen wątrobowy (przy intensywności wysiłku do 30-40%

VO2max), glikogen mięśniowy (przy intensywności 60-70% VO2max), oraz wolne kwasy

tłuszczowe (gdy intensywność treningu nie przekracza 40% VO2max). Im większe obciążenie

treningowe, tym zmniejsza się wykorzystanie wolnych kwasów tłuszczowych, wzrasta

natomiast wykorzystanie energii ze źródeł węglowodanowych. W wysiłkach

długodystansowych w przeważającej większości biorą udział włókna mięśniowe

wolnokurczliwe (typu I), które dzięki dużym stężeniom mioglobiny oraz występowaniu

licznych mitochondriów mogą pozyskiwać energię z przemian tlenowych [3].

Popularność sportów wytrzymałościowych wzrasta z roku na rok. Coraz więcej

organizowanych jest imprez biegowych, a maratony czy ultramaratony przestają być już tylko

zawodami dla profesjonalistów, uczestniczyć w nich chcą również amatorzy [4]. Jak podają

badania z 2015 roku biega więcej niż 40.000.000 Amerykanów. W Danii 25% całej populacji

biega regularnie, uznając to za główną aktywność fizyczną [4]. Natomiast w Polsce według

raportu z 2014 roku dużo chętniej biegają mężczyźni (61%) w porównaniu do kobiet,

najczęściej w wieku 25-34 lat, mieszkający w dużych miastach (>500 tys. ludności).

9

Najchętniej bieganie wybierają osoby pracujące (78%) deklarując, że robią to dla

przyjemności, uważając bieganie za najprostszą formę aktywności fizycznej [5].

Niezwykle istotne, zarówno w kontekście zawodników profesjonalnych, jak również

amatorów biegów długodystansowych, staje się prawidłowe przygotowanie żywieniowe.

Odpowiednio zaplanowany trening, uwzględniający okresy regeneracji organizmu, połączony

z indywidualnie zbilansowanym planem żywieniowo-suplementacyjnym pozwala

magazynować niezbędną ilość substratów energetycznych, poprawiać wyniki sportowe oraz

zapobiegać kontuzjom. Wyniki badań dotyczące sportów wytrzymałościowych, wskazują

szereg błędów popełnianych przez zawodników [6]. Mówi się głównie o zbyt małej podaży

energii oraz węglowodanów niezbędnych do odbudowy źródeł glikogenu, czy też

„przewodnieniu” zawodników, spowodowanym złym planem nawodnienia w okresie

okołostartowym [7]. Wszystkie wymienione składowe mogą przyczyniać się do

występowania zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Określa się, że mogą one dotyczyć nawet

70% zawodników sportów wytrzymałościowych [8].

1.2. Probiotykoterapia a sporty wytrzymałościowe

Probiotyki to termin, który w tematyce żywienia i wspomagania sportowców,

współcześnie pojawia się coraz częściej. Najbardziej aktualna definicja słowa probiotyki

zaprezentowana przez ISAPP (International Scientific Association for Probiotics and

Prebiotics), określa je jako „żywe mikroorganizmy, które gdy są podawane w odpowiedniej

ilości, wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza”. Od terminu tego należy oddzielić

drobnoustroje, które zwyczajowo występują w żywności fermentowanej, a których korzyści

zdrowotnych nie udowodniono w badaniach randomizowanych z kontrolą placebo.

Probiotykami nie nazywa się również martwych szczepów bakteryjnych oraz produktów je

zawierających [9].

Coraz popularniejsza w sporcie staje się suplementacja probiotykami [10]. Aktywność

fizyczna, mimo wielu korzyści zdrowotnych wywieranych na organizm człowieka, może

wywoływać również niekorzystne skutki. Zależnie od intensywności oraz czasu trwania

wysiłków wytrzymałościowych zwiększać się może ryzyko nudności, wymiotów, bólów

brzucha czy biegunek [11]. Pojawiają się również zaburzenia ze strony górnych dróg

oddechowych, przewlekły stan zapalny organizmu. Wzrasta również ryzyko kontuzji [12].

Badacze poszukują wpływu szczepów probiotycznych na modulację mikrobioty jelitowej,

występowanie zaburzeń żołądkowo-jelitowych, czy też chorób górnych dróg oddechowych

[13]. Zapadalność na te ostatnie wzrasta zwłaszcza w okresach treningowych, głównie

10

jesienno-zimowym i wiosennym. Interesującym wydaje się również wpływ szczepów

probiotycznych na wydolność zawodników różnych dyscyplin sportowych. Nie zostały nadal

określone dokładnie szczepy probiotyczne, ich dawkowanie oraz rodzaj aktywności fizycznej

w której można obserwować faktyczne korzyści zdrowotne. Prowadzone są badania mające

na celu ocenę wpływu szczepów probiotycznych na masę ciała zawodników, obecny

w organizmie stan zapalny, jak również wydolność [14].

1.3. Zaburzenia żołądkowo-jelitowe w sportach wytrzymałościowych

Wielu zawodników uprawiających sporty wytrzymałościowe zgłasza, iż w trakcie lub

po intensywnych wysiłkach fizycznych występują u nich zaburzenia ze strony przewodu

pokarmowego takie jak: bóle brzucha, uczucie „przelewania” w jelitach, biegunki, czy też

obecność krwi w stolcu [15]. Intensywność wysiłków fizycznych znacząco wpływa na

częstotliwość występowania zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego [16]. Treningi

wykonywane rekreacyjnie, kilka razy w tygodniu, o niskiej intensywności, mogą bardzo

korzystnie wpływać na perystaltykę jelit, zapobiegając zaparciom, skracając czas kontaktu

patogenów z warstwą śluzową jelita, a przez to obniżając ryzyko rozwoju nowotworu jelita

grubego [17]. Odmienna sytuacja dotyczy wysiłków intensywnych, bądź też

o niskiej/umiarkowanej intensywności, ale długotrwałych. Aktywności takie jak biegi

maratońskie czy ultramaratońskie powodować mogą występowanie zaburzeń żołądkowo-

jelitowych zbliżonych do tych, pojawiających się w dyscyplinach o dużej intensywności.

Tego typu zaburzenia są kwestią typowo indywidualną, jednak odsetek zawodników

u których one występują jest znaczący. Potwierdza to badanie przeprowadzone przez

Jeukendrup i wsp. wśród profesjonalnych triatlonistów gdzie, aż 93% badanych w czasie

trwania zawodów zgłaszało zaburzenia trawienne, a dwóch uczestników musiało

zrezygnować z wyścigu z powodu ciężkich wymiotów i biegunek [18]. Rodzaje zaburzeń

żołądkowo-jelitowych, zależne od intensywności wykonywanych wysiłków

wytrzymałościowych przedstawiono na rycinie 1.

11

Rycina 1. Zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego występujące w sportach

wytrzymałościowych w zależności od intensywności wykonywanych wysiłków fizycznych

[16].

Przedstawionych w literaturze fachowej jest kilka możliwych przyczyn występowania

zaburzeń żołądkowo-jelitowych w sporcie. Jedną z teorii jest niedostateczne ukrwienie

przewodu pokarmowego w czasie treningów lub zawodów (zwłaszcza jelit), które wynika

z redystrybucji krwi w celu zaspokojenia zwiększonego zapotrzebowania na tlen pracujących

mięśni. Wzrost przepływu krwi przez pracujące z większym obciążeniem serce, czy mięśnie

szkieletowe, powoduje obniżenie jej przepływu przez wątrobę, narządy trzewne i nerki [19].

Wysiłek o intensywności 70% VO2max powodować może 60-70% obniżenie przepływu

trzewnego. Badania pokazują, że niedokrwienie spowodowane aktywnością fizyczną wpływa

na wzrost występowania zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego już przy obniżeniu

przepływu krwi o 50% [20]. Tak więc biegi długodystansowe wykonywane z mniejszą

intensywnością (50-60% VO2max) również mogą być problematyczne pod względem zaburzeń

żołądkowo-jelitowych.

Inną hipotezą jest działanie toksyczne bakterii patogennych wywołane zmniejszonym,

miejscowym, trzewnym przepływem krwi oraz translokacją bakterii do krwioobiegu [21]. Jest

to problem istotny, gdyż jak podają badania dotyczyć może nawet 20-60% zawodników

wykonujących intensywne wysiłki fizyczne (trenując około 4-6 h w ciągu dnia przez 6 dni

w tygodniu, nie mając wystarczającego czasu na regenerację organizmu) [22].

12

Równie często pojawiającym się zaburzeniem w czasie trwania intensywnych

wysiłków fizycznych jest refluks żołądkowo-przełykowy, który może być spowodowany

zwiększonym ciśnieniem w jamie brzusznej, nazywanym również „tłocznią brzuszną”,

zmianami wydzielania hormonów lub też obniżeniem ciśnienia dolnego zwieracza przełyku

[23]. Wszystkie wspomniane objawy powodować mogą duży dyskomfort w czasie trwania

wysiłków fizycznych oraz po ich zakończeniu.

Niezwykle istotnym zagadnieniem w tematyce problemów jelitowych występujących

wśród zawodników sportów wytrzymałościowych jest prawidłowa funkcja komórek nabłonka

jelit, których zadaniem jest zarówno odpowiedni transport jak również wchłanianie

składników odżywczych, wody oraz elektrolitów. Ogromną funkcję odgrywa więc „bariera

jelitowa” niezbędna w swoistej „ochronie” organizmu przed chorobotwórczymi patogenami

[24]. Na „barierę jelitową” niekorzystny wpływ wywierać może bardzo intensywny wysiłek

fizyczny, przyjmowanie leków, zwłaszcza niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLZP)

oraz inhibitorów pompy protonowej (IPP), jak również przewlekły stres (również ten

związany z udziałem w zawodach) [24].

Najnowsze z opublikowanych badań autorstwa Pugh i wsp. z 2019 roku, wykonane

w grupie 24 biegających rekreacyjnie mężczyzn, miało za zadanie określić częstotliwość

występowania zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego (wzdęć, kwaśnego odbijania,

mdłości, wymiotów oraz biegunek). Zawodnikom podawano probiotyk zawierający 25

miliardów jednostek tworzących kolonię (109 jtk) Lactobacillus acidophilus CUL60, L.

acidophilus CUL21, Bifidobacterium bifidum CUL20, oraz B. animalis subsp. lactis CUL34

lub placebo przez 28 dni przed maratonem [25]. Objawy były opisywane w każdym z 4

tygodni trwania eksperymentu. W badaniu stwierdzono, zmniejszone występowanie objawów

w 3 oraz 4 tygodniu badań w grupie osób przyjmujących probiotyk w porównaniu do

pierwszego oraz drugiego tygodnia badań (w grupie placebo nie zauważono różnic).

Dodatkowo, w grupie zawodników przyjmujących probiotyk określono dużo niższe nasilenie

objawów ze strony przewodu pokarmowego podczas maratonu (głównie w końcowej jego

fazie).

Inny szczep probiotyczny, L. fermentrum VRI-003 PCC, który podawany był

w badaniach Cox i wsp. [8] grupie 88 aktywnych fizycznie osób, spowodował zmniejszenie

częstotliwość objawów ze strony przewodu pokarmowego (ilość epizodów z 1,01 do 0,49),

oraz czas trwania (z 3,3 dnia do 1,3 dnia) jak również ich natężenie w 3-stopniowej skali (z

1,78 do 1,31).

13

Nie wszystkie badania wskazują na pozytywny wpływ stosowanej probiotykoterapii

na organizm sportowców. Jedno z nich przeprowadzone przez Kakkonen i wsp. wśród 141

maratończyków, oceniało wpływ szczepu probiotycznego Lactobacillus rhamnosus GG

(LGG) lub placebo w trakcie 3-miesięcznego okresu treningowego, na występowanie zakażeń

górnych dróg oddechowych oraz zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego [26].

W badaniu tym nie stwierdzono żadnych różnic w częstości występowania zarówno infekcji

górnych dróg oddechowych, jak również zaburzeń żołądkowo-jelitowych w grupie

zawodników przyjmujących probiotyk oraz placebo.

Tak więc, jak wynika z obecnie opublikowanych wyników badań, wpływ szczepów

probiotycznych na organizm sportowców może być różny. Poza tym, nie oceniono

dotychczas warunków przyjmowania danych preparatów probiotycznych, ich składu oraz

dawkowania w takim zakresie, aby w pełni odpowiedzieć na pytanie dotyczące korzystnego

wpływu bakterii probiotycznych na występowanie między innymi zaburzeń żołądkowo-

jelitowych.

1.4. Stan zapalny a sporty wytrzymałościowe

W ocenie sprawności działania bariery jelitowej wykorzystywane są biomarkery takie

jak białko C-reaktywne (CRP), kalprotektyna, czynnik martwicy nowotworów (TNF-α) czy

zonulina [27]. Wymienione wskaźniki, pozwalają na ocenę stopnia nasilenia stanu zapalnego

w organizmie. W kontekście występowania zaburzeń żołądkowo-jelitowych, istotny staje się

stan zapalny pojawiający się w jelitach, który dodatkowo przyczyniać się może do

występowania oraz zaostrzenia objawów chorób autoimmunologicznych [28].

Występowanie zaburzeń żołądkowo-jelitowych, czy towarzyszącego stanu zapalnego

oraz wykorzystania szczepów probiotycznych w sportach wytrzymałościowych nadal jest

tematem poddawanym dyskusji. Przykładem może być badanie West i wsp. wykonane wśród

aktywnych fizycznie kolarzy i triathlonistów (35 kobiet oraz 64 mężczyzn) w przedziale

wiekowym 35-36 lat [13]. Zawodnicy przyjmowali przez 11 tygodni probiotyk zawierający

szczep Lactobacillus fermentum (PCC®) w dawce 1x109 jtk. W badaniu wykazano obniżenie

średniego stężenia interleukiny 6 (IL-6) w grupie stosującej probiotyk (średnie stężenie 0,92

pg/ml w grupie badanych mężczyzn vs 1,22 pg/ml w grupie placebo), oraz czynnika martwicy

nowotworów TNF-α (średnie stężenie 1,27 pg/ml w grupie mężczyzn vs 1,66 pg/ml w grupie

placebo) w porównaniu do grupy placebo. W grupie badanych kobiet zaobserwowano podobą

zależności i otrzymano wartości: IL-6 (średnie stężenie 0,71 pg/ml w grupie badanej vs 2,29

pg/ml w grupie placebo), TNF-α (1,15 pg/ml w grupie badanej vs 1,77 pg/ml w grupie

14

placebo). W analizie tej oceniono, iż suplementacja Lactobacillus fermentum (PCC®), może

korzystnie wpływać na obniżenie stanu zapalnego oraz dolegliwości ze strony przewodu

pokarmowego u mężczyzn, które pojawiają się głównie w czasie intensywnych treningów

o dużych obciążeniach.

Oprócz problemów żołądkowo-jelitowych równie często, przewlekły stan zapalny

oraz choroby górnych dróg oddechowych (URTI- Upper Respiratory Tract Infection) mogą

uniemożliwiać zawodnikom treningi oraz starty w zawodach. Dodatkowo, sprzyjać temu

może aktywność ruchowa w różnych warunkach atmosferycznych. Na zwiększone ryzyko

chorób układu oddechowego wpływać mogą niskie stężenia immunoglobulin IgM oraz IgA

[29]. Efektywna ocena i regularne badania pozwalają na prawidłową ocenę ryzyka

występowania chorób URTI u zawodników. Umożliwia to zastosowanie odpowiedniej terapii

oraz lepsze planowanie treningów.

Niestety, ze względu na przewlekły stan zapalny oraz infekcje często pojawiające się

w czasie ważnych startów i zawodów, istnieje konieczność przyjmowania przez zawodników

antybiotyków, które dodatkowo wpływają na dysbiozę oraz występowanie biegunek [30].

Poszukuje się szczepów probiotycznych, które mogą korzystnie wpływać na zmniejszenie

zapadalności na choroby górnych dróg oddechowych. Jak wynika z badań opublikowanych

w ostatnich latach w bazach między innymi takich jak MEDLINE, Web of Science, Cochrane

Central Register of Controlled Trials (CENTRAL), probiotyki mogą mieć korzystny wpływ

na zapobieganie chorobom górnych dróg oddechowych, zmniejszenie ciężkości objawów oraz

stosowania antybiotykoterapii [31].

Jedno z randomizowanych badań wykonane w 2010 roku przez Cox i wsp. oceniało

wpływ szczepu probiotycznego Lactobacillus fermentum VRI-003 na częstość występowania

oraz nasilenie objawów chorób górnych dróg oddechowych u elitarnych biegaczy, na

podstawie stężeń cytokin, IgA w surowicy oraz oceny subiektywnej stanu zdrowia. Część

zawodników otrzymywała Lactobacillus fermentum VRI-003 przez 4 miesiące w dziennej

dawce 1,26 x 1010

jtk, natomiast druga grupa placebo [8]. W badaniach stwierdzono krótszy

czas występowania stanu zapalnego górnych dróg oddechowych u osób w grupie badanej (30

dni) w porównaniu do grupy placebo (72 dni). Jednak nie otrzymano istotnych odchyleń w

wynikach stężeń IgA, IgA1, IL-4 i IL-12. Nie obserwowano również różnic w wydolności

fizycznej zawodników oraz w uzyskiwanych wynikach sportowych. Ciekawym wnioskiem

w tym badaniu było określenie, iż możliwy jest wpływ probiotykoterapii na zwiększenie

stężenia we krwi interferonu gamma (IFN-γ) w porównaniu do grupy placebo. Nie zostały

jednak wyjaśnione mechanizmy tego wpływu.

15

Podobne wnioski zaobserwowano w badaniu z 2006 roku, w którym przez miesiąc

sportowcom podawano szczep probiotyczny: Lactobacillus acidophilus w dawce 2x 1010

jtk

[32]. Zaobserwowano znaczący wzrost stężenia w surowicy IFN-γ (p=0,03). Dodatkowym,

ciekawym wnioskiem badania było porównanie wpływu tego probiotyku na organizm

zawodników zdrowych oraz przetrenowanych (fatigued athletes). W grupie zawodników

przetrenowanych zaobserwowano wzrost IFN-γ z 7,8 pg/ml do 32,1 pg/ml. Wiedza ta może

pozwolić na lepsze przygotowanie do startów i zmniejszenie ryzyka chorób oraz stanu

zapalnego w organizmie sportowców, tak bardzo na nie narażonych w tym czasie.

Inne badanie z wykorzystaniem szczepu Lactobacillus salivarius, oceniało wpływ 4-

miesięcznej suplementacji w dawce 2 x 1010

jtk na występowanie objawów chorób górnych

dróg oddechowych w grupie trenujących kobiet i mężczyzn [33]. W badaniu tym nie

stwierdzono aby suplementacja tym szczepem korzystnie wpływała na średnią częstość

występowania chorób górnych dróg oddechowych (wyniki nieistotne statystycznie). Nie

wykazano również istonych różnic w stężeniach leukocytów, neutrofili, monocytów czy IgA

w obu badanych grupach.

Australijskie badanie przeprowadzone w 2014 roku, oceniało wpływ szczepów

probiotycznych lub placebo na występowanie i zmniejszenie objawów stanu zapalnego

górnych dróg oddechowych oraz zaburzeń żołądkowo-jelitowych wśród zdrowych,

aktywnych mężczyzn (n=241) oraz kobiet (n=221) w wieku 35-36 lat [34]. Uczestnicy

badania podzieleni zostali na 3 grupy. Jedna z nich otrzymywała szczep Bifidobacterium

animalis subsp. lactis B1-04 (B1-04) 2,0 x 109 jtk, grupa druga Lactobacillus acidophilus

NCFM i Bifidobacterium animalis subsp. lactis B1-07, 5 x 109 jtk. Trzecia grupa otrzymała

placebo. Wnioski uzyskane w badaniach świadczą o możliwie korzystnym wpływie szczepu

Bifidobacterium animalis subsp. lactis B1-04 na zmniejszenie ryzyka zapadalności na

choroby URTI. W badaniu nie stwierdzono znaczących zmian w występowaniu zaburzeń

żołądkowo-jelitowych w grupach.

Inne badanie, przeprowadzone w 2016 roku, opierało się na ocenie wpływu

probiotyków lub placebo na częstotliwość występowania chorób URTI [35]. W ciągu trzech

miesięcy badań, przeprowadzonych w okresie zimowym, wytrenowani zawodnicy (n=17)

przyjmowali probiotyki Bifidobacterium bifidum W23, Bifidobacterium lactis W51,

Enterococcus faecium W54, Lactobacillus acidophilus W22, Lactobacillus brevis W63

i Lactococcus lactis W58 w dawce 1x1010

jtk, lub placebo (n=16), raz dziennie. Odsetek

zawodników przyjmujących placebo, którzy doświadczyli jednego lub więcej objawów

chorób URTI, zwiększył się 2,2-krotnie w porównaniu do zawodników przyjmujących

16

probiotyki (placebo 0,79 vs probiotyk 0,35; p=0,02). Codzienna suplementacja probiotykami

zmniejszała częstość występowania URTI, jednak nie poprawiła wyników sportowych.

Bakterie rodzaju Salmonella spp. mogą w organizmie inicjować wytwarzanie IL-8

będącej swoistym „inicjatorem” reakcji zapalnych. Bakterie probiotyczne, mogą zapobiegać

nadmiernej syntezie IL-8, a przez to zmniejszać uszkodzenie tkanek. Hipotezę tę popiera

badanie opublikowane w 2010 roku, w którym komórki Caco-2 (ciągła linia, ludzkich,

nabłonkowych komórek gruczolaka jelita grubego) pokryto albo probiotykiem zawierającym

szczepy Bifidobacterium infantis W52, Lactobacillus casei W56, Lactococcus lactis W58,

Lactobacillus acidophilus W70, Bifidobacterium bifidum W23 lub Lactobacillus salivarius

W24, lub patogennymi bakteriami Salmonella enterica serowar [36]. Zarówno bakterie

probiotyczne jak i rodzaju Salmonella zwiększały syntezę IL-8, jednak szczepy probiotyczne

powodowały znacznie niższe stężenia IL-8 niż Salmonella enterica serowar. Indukowana

przez Salmonella enterica serowar IL-8 była znacząco tłumiona przez B. infantis W52, L.

casei W56 i L. lactis W58, stąd można wnioskować o ich wpływie przeciwzapalnym.

Jak pokazuje inne z badań opublikowane w 2018 roku, bakterie probiotyczne mogą

zapobiegać infekcjom [37], głównie Salmonelli Typhimurium (STM) i jej rozwijaniu się,

poprzez wzmocnienie funkcji bariery jelitowej. Zbadano, czy aktywne immunologicznie

długołańcuchowe fruktany (inuliny) i/lub L. acidophilus W37, L. brevis W63 i L. casei W56

mogą wzmocnić funkcję bariery jelitowej komórek Caco-2 w obecności i nieobecności STM.

Wywnioskowano, że L. acidophilus W37, może wykazywać działanie ochronne przed

indukowanym przez STM zakłóceniem funkcji bariery jelitowej komórek nabłonkowych jelit

in vitro.

Wybór konkretnych szczepów bakteryjnych w celu wzmocnienia funkcji bariery

jelitowej, może być obiecującą strategią zmniejszania lub zapobiegania infekcjom, stanom

zapalnym czy też zaburzeniom żołądkowo-jelitowym.

1.5. Znaczenie żywienia w sportach wytrzymałościowych

W ostatnich latach zainteresowanie tematyką ”zdrowego żywienia” wzrasta. Nie tylko

zawodowi biegacze interesują się wspomaganiem żywieniowym, ale również amatorzy

szukają wskazówek dietetycznych oraz suplementacyjnych, mających na celu zwiększenie ich

możliwości wysiłkowych oraz skrócenie czasu regeneracji powysiłkowej [38]. Bardzo istotna

w sportach wytrzymałościowych jest odpowiednia wartość energetyczna diety, dostosowana

indywidualnie do trybu pracy, intensywności aktywności fizycznej oraz ewentualnych

nietolerancji pokarmowych lub objawów występujących ze strony przewodu pokarmowego.

17

Wyższe, niż standardowe zapotrzebowania na energię obserwowane jest w sytuacjach

stresowych, przygotowaniu do zawodów odbywających się w innych warunkach

atmosferycznych (np. przy znacznym wzroście temperatury bądź wilgotności powietrza),

okresie leczenia kontuzji, czy u kobiet w okresie cyklu menstruacyjnego [39]. Niezwykle

istotne w żywieniu sportowców są godziny spożywania posiłków, ich skład oraz wielkość

porcji. Plan żywieniowy powinien być dostosowany do całego okresu okołotreningowego,

składającego się z okresu przygotowawczego, startowego oraz regeneracji powysiłkowej [40].

Na dzienne zapotrzebowanie energetyczne zawodników składać się powinna spoczynkowa

przemiana materii (RMR- Resting Metabolic Rate), termiczny efekt spożywanej żywności

(TEF- Thermic effect of food) oraz termiczny efekt aktywności fizycznej (TFA- Thermic

effect of activity).

Zawodnicy często dążą do maksymalnego obniżenia masy ciała, w tym masy tkanki

tłuszczowej, gdyż to umożliwia im rozwinięcie większej prędkości w czasie biegu oraz

zmniejsza ryzyko kontuzji (na przykład poprzez obniżenie obciążenia wywieranego na staw

kolanowy w czasie biegu) [41]. Tego typu techniki mogą niestety doprowadzić do zaburzeń

hormonalnych (głównie znaczne obniżenie masy ciała w krótkim czasie), obniżenia gęstości

kośćca oraz większej podatności na infekcje. U kobiet powodować mogą nieregularne

miesiączki bądź całkowity ich zanik [40]. Przydatne jest więc określenie indywidualnej

wartości energii dostępnej, każdemu zawodnikowi zależnie od intensywności treningów. Na

termin ten składa się ilość energii, uzyskana po odjęciu od całkowitej ilości kilokalorii

spożytych w ciągu dnia, wartości energetycznej, która wydatkowana jest na aktywność

fizyczną [42]. Wynik tych obliczeń należy podzielić przez beztłuszczową masę ciała

zawodnika podaną w kilogramach. Prawidłowa ilość energii dostępnej dla mężczyzn to 40

kcal, a dla kobiet to 45 kcal na kilogram beztłuszczowej masy ciała na dobę. Określenie

dziennej podaży energii dostępnej niezbędne jest w celu wykluczenia ryzyka rozwoju zespołu

RED’s (Relative Energy Deficiency in Sport- względnego niedoboru energii w sporcie),

dotyczącego zarówno kobiet jak i mężczyzn [43], prowadzącego do wielu istotnych

implikacji zdrowotnych.

W sportach wytrzymałościowych bardzo istotne jest zmagazynowanie odpowiedniej

ilości glikogenu mięśniowego, który stanowi swoisty materiał energetyczny w czasie

długotrwałych wysiłków fizycznych. Nieodpowiednia strategia żywieniowa wpływać może

na pojawienie się przedwczesnego zmęczenia, natomiast brak uzupełnienia węglowodanów

w trakcie trwania zawodów prowadzić może do konieczności ich przedwczesnego

zakończenia lub skrajnego wycieńczenia organizmu (poprzez znaczące obniżenie stężenia

18

glukozy we krwi) [44]. Wielu zawodników stosuje więc tak zwaną „fazę ładowania

węglowodanów”, która polega na 48-godzinnym zastosowaniu diety bogatej w węglowodany

oraz znacznym ograniczeniu treningów, aż do czasu zawodów [45].

Żywienie staje się też istotne w kontekście zapobiegania zaburzeniom żołądkowo-

jelitowym. Uważa się, że przyczyną wystąpienia tego typu objawów, może być nadmierne

spożycie węglowodanów przed startem/treningiem, zbyt duże spożycie tłuszczy oraz białek,

spożywanie nadmiernej ilości produktów z błonnikiem pokarmowym oraz spożywanie

napojów hipertonicznych [38].

1.5.1. Węglowodany

Węglowodany są najważniejszym składnikiem odżywczym w sporcie i dlatego plan

żywieniowy zawodników różnych dyscyplin sportowych powinien głównie skupić się na ich

dostarczeniu. Fizjologicznie, węglowodany stanowią materiał energetyczny dla Centralnego

Układu Nerwowego, erytrocytów, oraz pracujących mięśni szkieletowych (zależnie od

intensywności wysiłków fizycznych). To wspomniany glikogen mięśniowy, umożliwia

maratończykom czy ultra-maratończykom wykonywanie długotrwałych aktywności

fizycznych oraz opóźnia występowanie odczucia zmęczenia [46]. Węglowodany w diecie

osób aktywnych fizycznie powinny stanowić minimum 55% dziennego zapotrzebowania

energetycznego, a podaż dzienna nigdy nie powinna być mniejsza niż 100-120g.

Zapotrzebowanie na węglowodany wzrasta wraz ze wzrostem intensywności wykonywanej

aktywności fizycznej. Zależy ono od czasu trwania wysiłku, ilości treningów w ciągu

dnia/tygodnia, składu ciała sportowców. Podaż tego składnika zawiera się w granicach 3-10

g/kg m.c./dobę zależnie od intensywności wysiłków. Przy wysokiej intensywności

i treningach od 1-3 h dziennie podaż kształtuje się w granicach 6-10 g/kg m.c./dobę, a przy

bardzo intensywnych wysiłkach (4-5 h w ciągu dnia), węglowodany powinny być podawane

w ilości 8-12 g/kg m.c./dobę [40].

Niezwykle istotne jest spożycie węglowodanów w całym cyklu okołotreningowym.

Głównie w okresie przygotowującym do zawodów, w którym bardzo ważne jest

zgromadzenie przez zawodnika maksymalnych ilości glikogenu mięśniowego niezbędnego do

długotrwałej pracy. Standardowe spożycie węglowodanów w okresie przedstartowym wynosi

więc 7-10 g/ kg m.c./dobę, jednak powszechnie stosowana jest też metoda „ładowania”

węglowodanów w której zawodnik spożywa 10-12 g tego składnika na kilogram masy ciała

przez ostatnią dobę przed zawodami, która poprzedzona jest 1-2 dniowym spożywaniem

jedynie posiłków białkowo-tłuszczowych i ograniczeniem węglowodanów [45].

19

W publikacjach i rekomendacjach dotyczących spożycia węglowodanów przez

zawodników zwraca się również uwagę na ich przyjmowanie w czasie wykonywanej

aktywności fizycznej. Spożycie ich ma na celu zapobieganie przedwczesnemu pojawieniu się

zmęczenia, efektywne wspomaganie zawodnika w czasie startu oraz wpływ na wydolność

[47]. W zawodach trwających 1-3 h zalecane spożycie węglowodanów wynosi 0,7 g/kg m.c./

na każdą godzinę aktywności fizycznej (najczęściej 30-60 g/h), a przy długotrwałych startach

trwających ponad 2,5 h spożycie tego składnika powinno wynosić nawet 90g/h [48]. Najlepiej

aby węglowodany były podawane w postaci łatwo wchłanianej, na przykład jako żele

energetyczne, płyny, lub formy półpłynne, aby umożliwić szybkie spożycie bez konieczności

zatrzymania i ryzyka zakrztuszenia. Rodzaj produktów spożywanych w czasie trwania

wysiłku jest sytuacją indywidualną, gdyż część zawodników preferuje również formy stałe

produktów, jak na przykład batoniki węglowodanowe, banany, rodzynki [49]. Zawsze podaż

produktów wysokowęglowodanowych powinna się odbywać już w czasie treningów,

określając możliwości ich spożycia przez zawodnika oraz uwzględniając maksymalną

redukcję występowania objawów ze strony przewodu pokarmowego.

Po intensywnych zawodach/treningach niezbędne jest uzupełnienie węglowodanów

w celu jak najlepszej regeneracji glikogenu mięśniowego oraz wątrobowego. W ciągu 2 h po

aktywności fizycznej powinno się spożyć około 50-100 g węglowodanów w formie płynów

o wysokim indeksie glikemicznym. Jeśli ćwiczenia wykonywane są w serii na przykład 2 razy

w ciągu dnia zaleca się spożywanie węglowodanów między sesjami treningowymi w ilości 1-

1,2 g/kg masy ciała, natomiast po treningu- najszybciej jak to możliwe. Kluczowe są 4 h

bezpośrednio po zakończeniu aktywności [50]. Korzystne jest również połączenie w jednym

posiłku węglowodanów w ilości 0,8 g na kg m.c., z białkiem w ilości 0,2-0,4 g na kg m.c.

[50].

1.5.2. Białko

Dieta zawodników uprawiających różne dyscypliny sportowe powinna zawierać

odpowiednią, indywidualnie dopasowaną do zapotrzebowania ilość białka. W sportach

wytrzymałościowych jest to jeden z ważniejszych składników odżywczych, którego spożycie

powinno być monitorowane. Niezwykle istotną funkcją, którą pełni białko w organizmie osób

aktywnych fizycznie jest odbudowa włókien mięśniowych poprzez syntezę białek

metabolicznych oraz kurczliwych [51]. Spożycie tego składnika powinno wynosić około 1,1-

2,0 g/kg m.c./dobę zależnie od rodzaju i intensywności wykonywanych wysiłków fizycznych.

Podobnie jak w przypadku węglowodanów podaż tego składnika powinna być dobierana

20

indywidualnie zależnie od wyznaczonego celu sportowego, poziomu wytrenowania, ilości

oraz intensywności wysiłków fizycznych w ciągu dnia, tygodnia, czy też preferencji [52].

W sportach wytrzymałościowych podaż tego składnika powinna być na poziomie około 1,2-

1,4 g na kilogram masy ciała na dobę, natomiast wzrastać może do 1,6 g przy bardzo

intensywnych wysiłkach. Spożycie białka przez kobiety powinno być około 10-20% mniejsze

niż przez mężczyzn. Bardzo ważna jest również podaż tego składnika po treningu,

wspomagająca okres regeneracji oraz syntezy mięśni szkieletowych. Sugeruje się spożycie

w ciągu 2 h po aktywności fizycznej około 10 g niezbędnych aminokwasów egzogennych

(EAA- Essential Amino Acid). Nadmierne zwiększenie podaży białka, mające na celu

poprawę wytrzymałości zawodników zostało podważone w badaniach naukowych [53].

Prezentowane spożycie tego składnika na poziomie 3 g na kg masy ciała na dobę nie

wykazało żadnych dodatkowych korzyści (głównie w szybkości, intensywności,

wytrzymałości zawodników) w porównaniu do standardowej podaży na poziomie 1,5 g/kg

m.c./dobę [54]. Uzasadnione jest jednak zwiększenie podaży tego składnika w czasie

rekonwalescencji po przebytych urazach/kontuzjach. W tym okresie powinno być ono

spożywane w ilości 2 g/ kg m.c./dobę.

Jak pokazują opublikowane w ostatnich latach prace naukowe, zaleca się spożywanie

białka z produktów „naturalnych”, a więc pochodzących z żywności, ograniczyć należy

spożycie odżywek oraz suplementów tylko do sytuacji gdy spożycie białka standardowo

pochodzącego z żywności jest niemożliwe (na przykład przez zbyt dużą objętość posiłku,

nietolerancje, stosowanie diety roślinnej) [55].

1.5.3. Tłuszcze

Tłuszcze w diecie osób aktywnych fizycznie powinny uzupełniać zapotrzebowanie

energetyczne, po określeniu dziennej podaży białka oraz węglowodanów. Zależnie od celu

zawodnika, oraz prezentowanej strategii żywieniowej, bardzo istotne jest odpowiednie

spożycie tłuszczy, głównie kwasów tłuszczowych jedno- i wielonienasyconych, które jak

pokazują analizy, spożywane są w mniejszej ilości przez sportowców w porównaniu do

kwasów tłuszczowych nasyconych czy cholesterolu [40]. Tłuszcze powinny pokrywać

dzienne zapotrzebowanie energetyczne w 20-30% [46]. Warto zwrócić uwagę na zbyt

rygorystyczne ograniczenie podaży tego składnika w diecie wysokowęglowodanowej

w okresie przygotowawczym do zawodów. Wykazano konieczność indywidualizacji spożycia

tłuszczy przez zawodników w celu zapobiegania niedoborom witamin rozpuszczalnych

w tłuszczach (A,D,E,K), poprawy samopoczucia oraz szybkiej regeneracji po zakończeniu

21

aktywności fizycznej. Nie wykazano różnic w możliwościach fizycznych/wydolności

zawodników stosujących dietę wysokotłuszczową i niskowęglowodanową, wręcz badania

pokazują, że tego typu strategie żywieniowe przed intensywnymi startami, zawodami, mogą

być trudne do zastosowania a wręcz nie przynoszą spodziewanych efektów [56].

1.5.4. Składniki mineralne

W czasie intensywnych wysiłków fizycznych, organizm narażony jest na niedobory

wielu składników mineralnych. Jednym z nich jest żelazo, kluczowe w utrzymaniu

wydolności zawodnika. Bierze ono udział w prawidłowym funkcjonowaniu komórek,

transporcie tlenu oraz wchodzi w skład enzymów [57]. Nawet 65% przyjętego z żywnością

żelaza łączy się z hemoglobiną usprawniając transport tlenu w organizmie, tak więc jego

niedobory przyczyniać się mogą do osłabienia wydolności i wytrzymałości zawodników [58].

Przyczyną tych niedoborów mogą być bardzo intensywne wysiłki fizyczne, doprowadzające

do krwawienia z przewodu pokarmowego, hemolizy wysiłkowej (do której dochodzi gdy

w trakcie biegu zawodnik uderza silnie o podłoże stopą powodując rozpad krwinek

czerwonych- „foot strike”); kontuzje, treningi na znacznych wysokościach czy też okres

menstruacji u kobiet [59]. Wynikać one mogą również z nieprawidłowo zaplanowanej diety

zawodników, niedopasowanej do rodzaju i intensywności aktywności fizycznej, niedoborowej

pod względem produktów dostarczających tego składnika oraz brakiem suplementacji (gdy

jest ona niezbędna) [60].

Podaż żelaza dla trenujących mężczyzn powinna być na poziomie 8 mg na dobę,

natomiast dla kobiet 18 mg/dobę. Kobiety trenujące wykazują o 70% większe

zapotrzebowanie na ten składnik, niż te nieaktywne fizycznie [61]. Osoby, które nie

spożywają produktów pochodzenia zwierzęcego również powinny zwrócić uwagę na ten

składnik, gdyż ich zapotrzebowanie może być większe prawie dwukrotnie w porównaniu do

osób będących na diecie standardowej [62].

Kolejnym, bardzo istotnym składnikiem mineralnym jest magnez. Jego funkcja

w organizmie to głównie utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego, napięcia

naczynioruchowego, rytmu serca czy też stężenia glukozy we krwi. Zwiększa on również

wchłanianie wapnia oraz wykazuje działanie na układ odpornościowy [63]. Dzienne

zapotrzebowanie na magnez wynosi 300-370 mg na dobę, jednak u osób bardzo aktywnych

fizycznie wartość ta powinna być zwiększona indywidualnie. Niestety, jak podają badania,

spożycie magnezu przez osoby aktywne fizycznie jest niewystarczające [64].

22

Do prawidłowego funkcjonowania układu kostno-stawowego oraz pracy mięśni

niezbędny jest wapń. Jest on również istotny w przekaźnictwie nerwowym, krzepnięciu krwi

oraz odpowiedniej przepuszczalności błon komórkowych [65]. Zapotrzebowanie na ten

składnik wynosi 1000 mg dziennie. Mimo intensywnych lub długotrwałych wysiłków

fizycznych badania nie wskazują na konieczność zwiększenia podaży tego składnika w diecie

[66]. Istotnym staje się jednak określenie dziennego spożycia tego składnika przez

zawodników różnych dyscyplin wykonujących wysiłki wytrzymałościowe i określenie czy

nie dochodzi do niedoborów.

Sód oraz potas nierozłącznie związane są z poziomem nawodnienia organizmu.

W wysiłkach fizycznych trwających kilka godzin, odbywających się w standardowej dla

zawodnika temperaturze oraz wilgotności powietrza i przy odpowiednim nawodnieniu nie

zauważa się znaczących zmian w stężeniu tych dwóch składników w surowicy krwi [67].

Sytuacja zmienia się gdy bieg trwa 8-20 h i odbywa się w środowisku wilgotnym i gorącym.

Niezwykle istotna jest wtedy odpowiednia strategia nawodnienia organizmu zawodnika

w trakcie trwania aktywności fizycznej, aby nie doprowadzić do niedoborów tych składników

mogących znacząco wpłynąć na stan zdrowia sportowca. Stan hiponatremii może dotyczyć

nawet 30-50% ultramaratończyków i związany jest z nieprawidłowym ich nawodnieniem

przed oraz w czasie startu [68]. Może być to spowodowane nadmiernym spożywaniem wody

pozbawionej sodu. Ilość sodu w napojach dla sportowców spożywana w przeliczeniu na

godzinę wysiłku fizycznego powinna być równa 20 do 30 mmol/l (lub od 460 do 690 mg/l).

Norma dzienna spożycia tego składnika to 1500 mg/dobę, zaś w planach żywieniowych osób

aktywnych fizycznie, ćwiczących rekreacyjnie oraz zawodowo należy indywidualnie

rozważyć wzrost podaży zależnie od zapotrzebowania. Podaż potasu nie powinna być

mniejsza niż 3500 mg/l na dobę, zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Rzadko obserwowane są

niedobory tego składnika. Aby im zapobiegać należy zwrócić uwagę na podaż w diecie

produktów bogatych w ten składnik jak np. nasiona roślin strączkowych czy orzechy [69].

1.6. Istota nawodnienia w sportach wytrzymałościowych

Niezwykle istotnym zagadnieniem w kontekście żywienia oraz przygotowania

zawodników wykonujących wysiłki wytrzymałościowe do startu czy też intensywnych

zawodów jest ich prawidłowe nawodnienie. Długotrwałe wysiłki fizyczne, zwłaszcza

wykonywane w niesprzyjających warunkach atmosferycznych tj. wysokiej temperaturze

otoczenia, czy też wysokiej wilgotności, stanowią istotny czynnik wpływający na

odwodnienie zawodników. Prowadzić może ono do niebezpiecznych dla zawodnika

23

konsekwencji, może mieć wpływ na pojawienie się zaburzeń sercowo-naczyniowych,

zmniejszenie wydolności, koncentracji, przyczyniać się do powstania kontuzji [70].

Niezmiernie ważne jest aby zadbać odpowiednio o nawodnienie zawodnika przed startem. Jak

podają badania rozpoczęcie aktywności fizycznej z niewystarczającym stanem nawodnienia

organizmu powoduje obniżenie zdolności wysiłkowych o 3,2% w porównaniu do sportowców

prawidłowo nawodnionych [71]. Strategia nawodnienia zawodnika na 3-4 h przed startem

zakłada podaż 5-10 ml płynu na kilogram masy ciała [72]. Planując nawodnienie w okresie

treningowym, warto przed rozpoczęciem aktywności ocenić masę ciała zawodnika, określić

ilość spożywanych w czasie aktywności płynów i ponownie sprawdzić masę ciała

bezpośrednio po aktywności. Da to informacje dotyczące faktycznej utraty płynów w czasie

wysiłku fizycznego oraz umożliwi lepsze zaplanowanie podaży płynów [72]. Zależnie od

intensywności pocenia się, rodzaju wykonywanej aktywności fizycznej, warunków

środowiskowych (temperatury oraz wilgotności powietrza), rodzaju stroju w jakim sportowiec

ćwiczy, planowanie nawodnienia musi być zawsze zindywidualizowane. Nie zaleca

się spożywania przez zawodników napojów energetyzujących oraz dużych ilości kawy [73].

W ostatnich latach, publikacje naukowe skupiają się raczej na nadmiernym

„przewodnieniu” zawodnika przed startem, które przyczyniać się może do zwiększonego

pocenia się oraz konieczności wydalania moczu w czasie trwania aktywności. Sytuacja ta

może znacząco pozbawić organizm sodu, a pojawiająca się hiponatremia powodować bóle

głowy, nudności, wymioty, a nawet w skrajnych przypadkach utratę świadomości [74].

W treningach krótkotrwałych, trwających około godziny jedynym zalecanym płynem jest

woda, przy długotrwałych aktywnościach fizycznych zaleca się spożywanie roztworów

glukozy w ilości 150-360 ml co 15-20 minut wysiłku (najlepiej 6-8% roztwory glukozy). Po

zakończeniu treningu należy stopniowo nawadniać organizm, wykonując to bardzo powoli,

dostarczając dla organizmu około 1,25 do 1,5 l płynów na każdy utracony w czasie

aktywności fizycznej kilogram masy ciała [75].

1.7. Charakterystyka składu ciała zawodników sportów wytrzymałościowych

Zawodnicy uprawiający dyscypliny sportowe opierające się na wysiłkach

wytrzymałościowych jak maraton czy ultramaraton, często dążą do znacznego obniżenia

masy ciała, zwłaszcza masy tkanki tłuszczowej, w celu zwiększenia możliwości

wysiłkowych, poprawy szybkości, zdolności motorycznej oraz całkowitej wydolności

organizmu [76]. Prawidłowo zaplanowana redukcja nadmiaru tkanki tłuszczowej, może

przyczyniać się nie tylko do poprawy szybkości, ale również wpływać na dynamikę oraz

24

bardziej efektywne wykorzystanie tlenu przez pracujące mięśnie [77]. Jak pokazało jedno

z badań, w którym zawodnicy trenowali z obciążnikiem przymocowanym w pasie o masie

równiej 5% ich własnej masy ciała, zdolności wysiłkowe obniżyły się o prawie 3%

w porównaniu do treningu bez obciążenia [78]. Zalecana procentowa zawartość tkanki

tłuszczowej u osób biorących udział w biegach ulicznych mających na celu pokonanie

odcinków biegu w odpowiednim czasie powinna wynosić około 15-18 % u kobiet oraz około

8-12% u mężczyzn.

Trening tej grupy sportowców, powinien opierać się na kształtowaniu siły mięśniowej,

bez jednoczesnego, nadmiernego rozbudowania sylwetki. Większa masa mięśni

szkieletowych wpływać będzie na poprawę siły, wytrzymałości i wydolności zawodników

[79]. Warty uwagi jest fakt, iż osoby przygotowujące się do maratonu lub ultra-maratonu

bardzo często skupiają się jedynie na treningu biegowym oraz „rozbudowaniu” kończyn

dolnych, zapominając wręcz o treningu ogólnostawowym i wykształceniu odpowiedniej masy

mięśni szkieletowych na kończynach górnych oraz tułowiu. Analiza składu ciała może

wskazywać na podwyższoną u tych zawodników zawartość całkowitej wody w ustroju, może

to być związane ze zwiększoną masą mięśni szkieletowych. Zaznacza się również, iż

wskaźnik BMI (Body Mass Index) jest niewystarczający do oceny stanu odżywienia

zawodników, ze względu na wykorzystanie w ocenie ogólnej, jedynie masy ciała oraz

wzrostu. W grupie osób aktywnych fizycznie jego zastosowanie jest nawet niewskazane [80].

1.8. Charakterystyka wydolności zawodników sportów wytrzymałościowych

Definicja wydolności krążeniowo-oddechowej, przedstawiona przez Malareckiego

określa ją jako „zdolność do ciężkiej i długotrwałej pracy fizycznej, angażującej duże grupy

mięśniowe, określająca wolno narastające zmęczenie, wysoką tolerancję na zmiany

zmęczeniowe powstałe podczas wysiłku fizycznego oraz szybki i efektywny wypoczynek”

[81].

Wydolność organizmu podzielić można na tlenową oraz beztlenową. W wysiłkach

wytrzymałościowych głównie aktywowana jest wydolność tlenowa, zwłaszcza w czasie

długotrwałych wysiłków o niższej intensywności. Zależna jest ona od ilości krwi krążącej,

pojemności minutowej serca, czy też pojemności i wentylacji płuc [82].

Definiując wydolność zawodników warto skupić się na maksymalnym poborze tlenu

przez organizm (określanym mianem VO2max). Na jego wzrost wpływ mają wysiłki

wytrzymałościowe. U mężczyzn w przedziale wiekowym 20-25 lat parametr ten jest równy

45-55 ml x kg masy ciała -1

x minuta -1

. Po 20 roku życia wartość tego parametru obniża się

25

o około 1% na rok [82]. Zawodnicy zawodowi prezentują VO2max na poziomie 70 ml x kg

masy ciała -1

x minuta -1

. Na wydolność fizyczną wpływ ma prawidłowo zaplanowany trening

(uwzględniający prawidłowy czas trwania oraz intensywność), czynniki genetyczne,

psychologiczne (motywacja) oraz środowisko zewnętrzne (temperatura, wysokość,

wilgotność otoczenia). Na wydolność fizyczną z punktu widzenia fizjologii składają się

funkcje układu krążenia, oddechowego, nerwowo-hormonalnego oraz metabolizm komórek

mięśniowych. Niezwykle istotną funkcję spełnia również zbilansowany plan żywieniowy

i odpowiednia suplementacja diety [83].

26

2. ZAŁOŻENIA I CELE BADAWCZE PRACY

Aktywność fizyczna jest niezbędna w utrzymaniu zdrowia oraz dobrego

samopoczucia. Dla sportowców aktywność fizyczna to droga pełna pasji, ale wymagająca

ogromnego zaangażowania oraz determinacji. Dietetycy oraz kadry trenerskie wybitnych

zawodników rangi światowej, starają się w najlepszy sposób zbilansować oraz dostosować

podaż wszystkich składników odżywczych, płynów czy też suplementów diety tak, aby

w pełni pokryć zapotrzebowanie zawodników. Co ważne, wciąż szuka się przyczyn oraz

sposobów efektywnego zapobiegania problemom żołądkowo-jelitowym sportowców, głównie

maratończyków, triathlonistów czy też zawodników dyscyplin lekkoatletycznych, które mogą

uniemożliwiać start lub ukończenie zawodów.

Wśród nielicznych, opublikowanych dotychczas badań, porusza się kwestie

przyjmowania szczepów probiotycznych przez zawodników różnych dyscyplin sportowych.

Głównym celem tych badań jest ocena wpływu suplementów diety zawierających szczepy

probiotyczne, na organizm sportowców. Nie przeprowadzono jednak dotychczas dużych,

randomizowanych badań, które wskazałyby potrzebę stosowania poszczególnych szczepów

bakteryjnych oraz ich faktyczny wpływ na organizm sportowców. Nie wiadomym jest

również, jak dieta (m.in. bogata lub uboga w fermentowane produkty mleczne, błonnik

pokarmowy) wpływać może wraz z probiotykami na zdrowie i wyniki sportowe zawodników.

Dotychczas nieokreślony jest również wpływ poszczególnych czynników żywieniowych

i środowiskowych na skład mikrobioty jelitowej sportowców. Dysbioza w przewodzie

pokarmowym, może być przyczyną zaburzeń żołądkowo-jelitowych, obniżenia odporności,

co może sprzyjać gorszemu przygotowaniu i samopoczuciu zawodników przed startem. Dane

literaturowe wskazują, że na rozwój mikrobioty jelitowej wpływ ma wiele czynników

zwłaszcza zwyczajowo stosowana dieta, zwiększona aktywność fizyczna, masa ciała, pH

poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego oraz stosowana antybiotykoterapia,

sterydoterapia, niesteroidowe leki przeciwzapalne, inhibitory pompy protonowej [16].

Celem pracy była ocena sposobu żywienia oraz wpływu zastosowanej

probiotykoterapii na zmniejszenie występowania zaburzeń żołądkowo-jelitowych i wybrane

parametry określające stan zapalny ustroju, skład ciała, wydolność krążeniowo-oddechową

oraz wybrane parametry biochemiczne w surowicy.

27

3. MATERIAŁ I METODYKA BADAŃ

Badaniem interwencyjno-obserwacyjnym zostało objętych 70 osób spełniających

kryteria włączenia: kobiety i mężczyźni w wieku 20-60 lat, podejmowana aktywność fizyczna

w stopniu umiarkowanym lub intensywnym, opierająca się o biegi długodystansowe (powyżej

5 km/dziennie). Do badań włączeni zostali maratończycy/biegacze/lekkoatleci, czynnie

uprawiający wymienione dyscypliny sportowe. Do przeprowadzenia badań uzyskano zgodę

Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego, nr RI-002/81/2017.

Badania realizowane były w Zakładzie Dietetyki i Żywienia Klinicznego na

Wydziale Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, Klubie Fitness Maniac

Gym w Białymstoku oraz w Zakładzie Diagnostyki Hematologicznej i Zakładzie Diagnostyki

Biochemicznej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku.

Badanie trwało 2 lata, odbywało się w okresie wiosennym (marzec-czerwiec 2018

roku) oraz jesiennym (wrzesień-grudzień 2018) a więc w okresach najbardziej intensywnej

aktywności fizycznej związanej ze startami zawodników. Badanie było randomizowane

z zastosowaniem próby podwójnie zaślepionej. Zgodnie z kolejnością zgłoszenia się

zawodników do badania sporządzono ich operat losowania. Do podziału zawodników na

grupę G1 oraz G2 użyto losowania prostego bez zwracania (z operatu losowania). Co druga

wylosowana osoba stanowiła grupę G1 (n=35 osób) a pozostałe osoby grupę G2 (n=35 osób).

Badania były całkowicie anonimowe, zawodnicy wyrazili świadomą, pisemną zgodę na ich

przeprowadzenie.

Przeprowadzono badanie interwencyjne z użyciem probiotyku lub placebo. Okres

obserwacji trwał trzy miesiące. W badaniach wykorzystany został preparat SANPROBI

BARIERR firmy Sanprobi Sp. z o.o. (powszechnie dostępny w aptekach), lub placebo

(stworzone na wzór kapsułki probiotyku, specjalnie na potrzeby badań, przez firmę Sanprobi

Sp. z o.o.). Użyty w badaniu probiotyk zawierał szczepy bakteryjne tj. Bifidobacterium lactis

W52, Lactobacillus brevis W63, Lactobacillus casei W56, Lactococcus lactis W19,

Lactococcus lactis W58, Lactobacillus acidophilus W37, Bifidobacterium bifidum W23,

Lactobacillus salivarius W24, w dawce 2,5 x 109 CFU/g (1 kapsułka).

Grupie G1 podano preparat oznaczony literą A, zaś grupie G2 preparat oznaczony

literą B. Zarówno zawodnicy jak i badacze nie byli poinformowani o rodzaju przyjmowanej

kapsułki (probiotyk lub placebo). Zawodników poproszono o stosowanie preparatu A lub B

po wykonaniu badań laboratoryjnych krwi. Zlecono przyjmowanie preparatu 2 x dziennie

(rano i wieczorem) po 2 kapsułki przez okres 3 miesięcy. Każdy zawodnik odbył 3 wizyty

28

w trakcie etapu wstępnego (W1) oraz 3 wizyty etapu końcowego (W2). Każda osoba

otrzymała kapsułki probiotyku/placebo jednorazowo, na cały okres trwania badania.

3.1. Etapy przeprowadzonego badania

Etap wstępny (W1)

Wizyta pierwsza: odbyła się w Zakładzie Dietetyki i Żywienia Klinicznego UMB.

Obejmowała kwalifikację do badania na podstawie kryteriów włączenia do grupy badanej,

omówienie celu badania i podpisanie pisemnej zgody na badanie przez uczestników oraz

informację o ochronie ich danych osobowych i pełnej anonimowości. Każdy uczestnik

otrzymał indywidualny kod (np. A01, A02, B01, B02 itd.), który posłużył do identyfikacji

badanego w dalszych etapach. Sportowcy poproszeni zostali o niestosowanie innych

szczepów probiotycznych, niż wykorzystane w badaniu. Wszystkim zawodnikom wydano do

uzupełnienia samodzielnie sporządzoną ankietę mającą na celu określenie danych

demograficznych, informacji o stosowanej suplementacji diety, częstości występowania

zaburzeń żołądkowo-jelitowych, oraz 3-dniowe dzienniczki żywieniowe. Ankieta zawierała

pytania jedno i wielokrotnego wyboru (wzór ankiety umieszczono w załączniku w aneksie

pracy).

Wizyta druga: po tygodniu każdy z zawodników został zaproszony do Klubu Fitness

Maniac Gym w Białystoku. Wykonana została analiza składu ciała z wykorzystaniem

analizatora InBody 770 (InBody, Korea). Wykonano również test określający poziom

wydolności krążeniowo-oddechowej przy pomocy protokołu Bruce’a na bieżni medycznej

z wykorzystaniem sport-testera oraz maski tlenowej. Zawodników poproszono o zwrot

uzupełnionych ankiet oraz trzydniowych dzienniczków żywieniowych. Następnie

zawodnikom wydano skierowanie na badania laboratoryjne, na które mieli się oni zgłosić do

Zakładu Diagnostyki Hematologicznej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego

w Białymstoku. W trakcie tego spotkania zgodnie z przydziałem (losowanie proste) wydano

co drugiej osobie preparat A (grupa G1), pozostałym preparat B (grupa G2).

Wizyta trzecia: następnego dnia każda osoba miała zgłosić się na czczo do Zakładu

Diagnostyki Hematologicznej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku. Tam

każdemu uczestnikowi badania została pobrana krew żylna (z żyły łokciowej) w ilości 10 ml

do badań biochemicznych (morfologia krwi z rozmazem, profil lipidowy, stężenie glukozy na

czczo, stężenie białka C-reaktywnego oraz jonogram).

29

Etap końcowy (W2)

Etap końcowy obejmował trzy wizyty (podobnie jak w etapie wstępnym). Pierwsza

wizyta została wykonana po 3 miesiącach przyjmowania przez zawodników preparatu A lub

B. W etapie końcowym badania udział wzięło 66 osób (G1= 34 osoby, G2=32 osoby). Jedna

osoba z grupy G1 (przyjmującej preparat A) nie zgłosiła się na wizytę końcową, nie podając

konkretnej przyczyny. Natomiast trzy osoby z grupy kontrolnej G2 (przyjmującej preparat B)

nie wzięły udziału w końcowym etapie badania (W2) ze względu na kontuzję (2 osoby) oraz

nie podając konkretnej przyczyny (1 osoba).

Wizyta pierwsza: odbyła się w Zakładzie Dietetyki i Żywienia Klinicznego UMB

gdzie zawodnikom wydano do uzupełnienia autorskie kwestionariusze ankiety mające na celu

określenie zmian częstości występowania zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Ankieta zawierała

pytania jedno i wielokrotnego wyboru (wzór ankiety umieszczono w załączniku w aneksie

pracy).

Wizyta druga: została przeprowadzona w Fitness Klubie Maniac Gym, gdzie

ponownie wykonano test wydolności krążeniowo-oddechowej oraz analizę składu ciała na

analizatorze InBody 770. Następnie poproszono o zwrot uzupełnionej ankiety jak również

wydano skierowania na badania laboratoryjne krwi.

Wizyta trzecia: odbyła się w Zakładzie Diagnostyki Hematologicznej

Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku, gdzie każdemu uczestnikowi badania

została pobrana krew żylna (z żyły łokciowej) w ilości 10 ml do badań biochemicznych (jak

w trakcie etapu wstępnego na wizycie 3).

3.2. 3-dniowe dzienniczki żywieniowe:

Każdy z uczestników badania opisywał zwyczajowo spożywane posiłki przez kolejne

trzy dni, uwzględniając dwa dni pracujące oraz jeden dzień wolny od pracy. W dzienniczkach

żywieniowych uwzględniono godziny spożycia posiłków, gramaturę produktów oraz potraw,

ilość wypijanych płynów w ciągu dnia. Zawodników poproszono o stosowanie

standardowego, dotychczasowego sposobu żywienia, bez wprowadzania znaczących zmian.

Na podstawie „Albumu fotografii produktów i potraw” wydanego przez Warszawski Instytut

Żywności i Żywienia [84] weryfikowano wielkość porcji produktów/ potraw. W ocenie

trzydniowych dzienniczków żywieniowych brano pod uwagę wartość energetyczną dziennego

planu żywieniowego, zawartość głównych składników odżywczych, witamin, minerałów,

cholesterolu, błonnika pokarmowego. Następnie oceniono procent realizacji normy na podaż

energetyczną diety oraz składniki odżywcze porównując wyniki do polskich norm dla

zdrowych, dorosłych mężczyzn i kobiet oraz opierając się na badaniach naukowych

30

dotyczących dyscypliny jaką są biegi długodystansowe [39, 40-43, 45, 46, 48, 55, 60, 69].

Jako prawidłowe, pokrywające normę zalecanego spożycia (RDA), dla podaży witamin w

dziennej racji pokarmowej, przyjęto następujące wartości dla kobiet: witamina A (700

µg/dobę), witamina E (8 mg/dobę), B2 (1,1 mg/dobę), B3 (14 mg/dobę), B6 (1,3 mg/dobę), B12

(2,4 µg/dobę), witamina C (75 mg/dobę), D3 (5µg/dobę) oraz foliany (400 µg/dobę), a na

składniki mineralne: sód (1500 mg/dobę), potas (4700 mg/dobę), wapń (1000 mg/dobę),

fosfor (700 mg/dobę), magnez (320 mg/dobę), żelazo (18 mg/dobę), cynk (8mg/dobę) oraz

jod (150 µg/dobę). Natomiast przyjęte normy RDA dla mężczyzn to: witamina A (900

µg/dobę), witamina E (10 mg/dobę), B2 (1,3 mg/dobę), B3 (16 mg/dobę), B6 (1,3 mg/dobę),

B12 (2,4 µg/dobę), witamina C (90 mg/dobę), D3 (5µg/dobę) oraz foliany (400 µg/dobę) a na

składniki mineralne: sód (1500 mg/dobę), potas (4700 mg/dobę), wapń (1000 mg/dobę),

fosfor (700 mg/dobę), magnez (420 mg/dobę), żelazo (10 mg/dobę), cynk (11 mg/dobę) oraz

jod (150 µg/dobę).

W celu analizy uzyskanych danych z dziennych racji pokarmowych wykorzystano

program komputerowy Dieta 5, opracowany przez Instytut Żywności i Żywienia.

3.3. Analiza składu ciała

W trakcie wstępnego jak i końcowego etapu badania u wszystkich zawodników

wykonano analizę składu ciała z wykorzystaniem analizatora firmy InBody model 770 (Korea

Południowa). Analizator składu ciała, z wykorzystaniem zasady bioimpedancji elektrycznej,

wykazywał przepływ prądu o niskim natężeniu z wykorzystaniem 6 częstotliwości oraz

późniejsze mierzenie oporu poszczególnych tkanek w celu określenia składu ciała. Oceniono

następujące parametry: masa ciała (kg), zawartość tkanki tłuszczowej w kilogramach oraz

procentach, zawartość tkanki tłuszczowej trzewnej (cm2), masa mięśni szkieletowych (kg),

zawartość wody w organizmie (kg). Przed wykonaniem badania, uczestnicy zostali

poinformowani o konieczności pozostawania na czczo 8-12 h oraz minimum 24 h po

ukończonej aktywności fizycznej. Poproszono o powstrzymanie się od picia płynów na 1 h

przed badaniem. Żaden z zawodników nie miał wszczepionego rozrusznika serca, który jest

bezwzględnym kryterium wykluczającym w badaniu analizy składu ciała metodą

bioimpedancji elektrycznej.

3.4. Analiza wydolności krążeniowo-oddechowej

W celu określenia wydolności krążeniowo-oddechowej zawodników wykorzystano

urządzenie Fitmate MED (Cosmed, Włochy), określające w sposób kompleksowy wydolność

krążeniowo-oddechową, oraz bieżnię medyczną, dostosowaną do tego typu analiz HpCosmos

31

(Niemcy). Urządzenie Fitmate MED jest wyposażone w czujnik, który umożliwia wykonanie

pomiaru powietrza wdychanego i wydychanego oraz maskę zawierającą jednorazowe ustniki

i filtry antybakteryjne. Aby monitorować skurcze serca wykorzystano sporttester marki

Garmin model HRM-Tri 010-10997-09 (Stany Zjednoczone). W badaniach wydolności

krążeniowo-oddechowej wykorzystano test marszu na bieżni medycznej według protokołu

Bruce’a. Próba wysiłkowa uwzględniała progresję wysiłku polegającą na zwiększeniu

prędkości chodu oraz stopnia nachylenia bieżni. Badanie podzielone było na 5 etapów (każdy

o długości 3 minut). W pierwszym z nich marsz odbywał się z prędkością 2,7 km/h

i nachyleniem bieżni 10%. W drugim etapie bieżnia przyspieszała do prędkości 4 km/h,

a nachylenie wzrastało do 12%. Etap trzeci to prędkość 5,5 km/h i nachylenie bieżni 14 %.

Etap czwarty to kolejno wzrost prędkości do 6,8 km/h i nachylenia 16%, a ostatni etap 5 to

prędkość 8 km/h oraz nachylenie bieżni 18%. Badani zostali poinformowani, że test

wydolności krążeniowo-oddechowej powinien się odbyć na minimum 2 tygodnie po

intensywnych wysiłkach fizycznych (maraton, ultramaraton). Podczas badania zastosowano

procedurę testu maksymalnego w celu uzyskania większej ilości parametrów testowych, zaś

za warunek zakończenia testu uznano osiągnięcie przez badanego 90% HRmax, lub brak

możliwości kontynuowania testu przez przerwanie go na życzenie badanego. Żaden

z badanych zawodników nie zakończył samodzielnie testu, wszyscy osiągnęli pułap 90% HR

max. Przykładowy protokół badania przedstawiono na rycinie 2.

Rycina 2. Przykładowy protokół testu Bruce’a.

32

3.5. Oznaczenia laboratoryjne

Badania wykonane zostały po pobraniu krwi żylnej (z żyły łokciowej) w ilości 10 ml.

Dwukrotnie (w trakcie etapu wstępnego oraz końcowego) dokonano oznaczeń: pełnej

morfologii krwi z rozmazem, oceny stężenia glukozy na czczo, stężenia cholesterolu

całkowitego, cholesterolu frakcji HDL, LDL i triglicerydów, stężenia sodu, żelaza, potasu,

magnezu, wapnia w surowicy, określenia stężenia białka C-reaktywnego (CRP). Pełna

morfologia krwi z rozmazem została wykonana w Zakładzie Diagnostyki Hematologicznej,

a wszystkie pozostałe parametry w Zakładzie Diagnostyki Biochemicznej. Do badań

biochemicznych krew była wirowana, a po oddzieleniu skrzepu w surowicy krwi wykonane

zostały oznaczenia. W celu oznaczenia cytokin prozapalnych krew pobrano na skrzep, została

ona poddana wirowaniu, a po oddzieleniu skrzepu, uzyskana surowica była przechowywana

w temperaturze -80 st. Celsjusza (do czasu wykonania oznaczeń). Do oznaczenia stężenia

interleukiny 6 (IL-6) oraz czynnika martwicy nowotworów (TNF-alfa) wykorzystano metodę

ELISA (enzyme-linked immunosorbent assay), z użyciem zestawów firmy R&D System (Bio-

Techne, Stany Zjednoczone) zgodnie z instrukcją producenta.

3.6. Analiza statystyczna

Po zgromadzeniu wszystkich wyników, oraz analiz badań ocena statystyczna została

wykonana przy użyciu programu statystycznego STATISTICA 13.3 wydanego przez firmę

Stat Soft. Opracowano statystykę opisową wyznaczając dla cech ilościowych wartości

średnie, odchylenia standardowe, zakresy wartości minimalnych i maksymalnych oraz

mediany. Za pomocą testu Shapiro-Wilka oceniono normalność rozkładu badanych

zmiennych ilościowych. Testem Kruskala-Wallisa wraz z testami post-hoc wykonano

porównania grup badanych z podziałem na płeć. Testem Wilcoxona dokonano porównania

prób zależnych. Zależność pomiędzy zmiennymi jakościowymi oceniano testem chi-kwadrat

niezależności Pearsona oraz dokładnym testem Fishera, w przypadku zmiennych ilościowych

wykorzystano współczynnik korelacji rang Spearmana. Wyniki statystycznie istotne przyjęto

na poziomie p<0,05.

33

4. KRYTYKA METODY

Elementem ograniczającym pracę jest liczba zawodników, biorących udział

w badaniu (n=66), spowodowana wysokimi kosztami przeprowadzonych analiz. Wiadomym

jest, że badania w których liczebność grupy jest większa, stanowią większą

reprezentatywność i wiarygodność. Dodatkowo, większy odsetek biegaczy stanowią

mężczyźni, stąd ograniczeniem badania mogą być nierówne grupy w podziale według płci.

Również, badania przeprowadzone w dłuższym czasie niż trzy miesiące, prawdopodobnie

pozwoliłyby wykazać bardziej precyzyjne wnioski w odpowiedzi na cele postawione na

początku badania.

Ograniczeniem badania wpływającym na wyniki analizy wydolności krążeniowo-

oddechowej bez wątpienia jest również udział badanych w zawodach oraz inwydualne

możliwości wysiłkowe. Długotrwała aktywność fizyczna, wpływa na występowanie stanu

zapalnego organizmu oraz wyniki testów oceniających wydolność krążeniowo-oddechową.

Mimo, że zawodnicy byli informowani o zgłaszaniu się na badania po dwóch tygodniach od

intensywnego wysiłku/ startu w zawodach, możliwe, że te wytyczne nie zostały zachowane.

Przyczyną tego może być duża ilość imprez biegowych organizowanych w sezonie biegowym

(wiosna oraz jesień) a to w tym czasie zostały przeprowadzone analizy (biorąc pod uwagę

największe nasilenie zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego).

Elementem ograniczającym pracę jest również odmienna mikrobiota zawodników,

która wymaga indywidualnego doboru szczepów probiotycznych. Wciąż prowadzone są

badania oraz analizy mające na celu wykazanie najbardziej właściwych szczepów

probiotycznych w niwelowaniu zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego u sportowców.

Poza tym każdy z zawodników, charakteryzował się występowaniem innych dolegliwości ze

strony przewodu pokarmowego ale wszyscy otrzymywali ten sam probiotyk w czasie

obserwacji.

Następne zaplanowane badania powinny być również wzbogacone o analizę sposobu

żywienia zawodników w trakcie interwencji probiotykiem. Wartość energetyczna oraz

odżywcza racji pokarmowej, pozwoliłaby lepiej określić wpływ stosowanej diety

i probiotykoterapii na występowanie zaburzeń żołądkowo-jelitowych.

34

5. WYNIKI

5.1. Charakterystyka grupy badanej oraz kontrolnej

Badaniem objęto 34 osoby z grupy G1 (14 kobiet i 20 mężczyzn) oraz 32 osoby

z grupy G2 (6 kobiet i 26 mężczyzn). Wszyscy uczestnicy badania, wykonywali wysiłki

wytrzymałościowe (takie jak biegi średnio i długodystansowe) od minimum 3 lat. Średni wiek

kobiet grupy G1 wynosił 37,21±8,09 lat, a grupy G2 33,33±8,73 lata i nie były to różnice

istotne statystycznie. Średni wiek mężczyzn grupy G1 wynosił 40,85±8,32 lat, natomiast

w grupie G2 38,61±8,84 lat. Obie grupy mężczyzn nie różniły się pod względem wieku

istotnie statystycznie.

Większość badanych osób pochodziła z miasta. Wykazano, że 79% osób grupy G1

(n=27) oraz 82% osób grupy G2 (n=26) zamieszkiwało miasta o liczebności 100-500 tysięcy

mieszkańców. Nieznaczny odsetek badanych: 12% grupy G1 (n=4) oraz 9% grupy G2 (n=3)

mieszkał na wsi. W mieście >500 tysięcy mieszkańców mieszkało 9% osób grupy G1 (n=3)

oraz 9% osób grupy G2 (n=3). Pod względem zamieszkania pomiędzy grupą G1 i G2 nie

wykazano różnic istotnych statycznie. Przestawiono to na rycinie 3.

Rycina 3. Miejsce zamieszkania osób biorących udział w badaniu.

Ocenie poddano długość trwania treningów (w tygodniu). Stwierdzono, że dłużej

trenowały kobiety grupy G2 (średnio 8,3 h/tydzień) w porównaniu do kobiet grupy G1

(średnio 4,6 h/tydzień). Nie były to jednak różnice istotne statystycznie. Natomiast w grupie

♀

♀

♀ ♂

♂

♂

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Wieś Miasto 50-100 tys.mieszkańców

Miasto 100-500 tyś.mieszkańców

Miasto >500 tyś.mieszkańców

Od

sete

k b

adan

ych

Miejsce zamieszkania

Kobiety G1 Kobiety G2 Mężczyźni G1 Mężczyźni G2

35

mężczyzn G1 wykazano dłuższy średni czas treningu (8,4 h/tydzień) w porównaniu do grupy

G2 (6,7 h/tydzień). Nie były to jednak różnice istotne statystycznie. Średni czas trwania

treningów w tygodniu przedstawiono na rycinie 4.

Rycina 4. Średni czas trwania treningów w grupie G1 oraz G2.

5.1.1. Charakterystyka parametrów antropometrycznych badanych osób

Analizie poddano parametry antropometryczne obu grup z podziałem na płeć

(określone w trakcie etapu wstępnego). Wśród kobiet grupy G1 wykazano niższe wartości

parametrów takich jak całkowita zawartość wody w organizmie (34,82±3,30 kg vs

36,18±2,02 kg), zawartość tkanki tłuszczowej ogółem (15,00±3,98 kg vs 17,01±8,12 kg), czy

też masa mięśni szkieletowych (26,29±2,72 kg vs 27,35±1,61 kg) w porównaniu do kobiet

grupy G2. Większą zawartość tkanki tłuszczowej trzewnej zaobserwowano wśród kobiet

grupy G1 w porównaniu do grupy G2 (62,13±21,04 cm2 vs 61,33±27,20 cm

2). Jednak

stwierdzono, że kobiety obu grup nie różniły się istotnie statystycznie pod względem

badanych cech antropometrycznych. Dane antropometryczne charakteryzujące kobiety grupy

G1 oraz G2 przedstawiono w tabeli 1.

4,6

8,3 8,4

6,7

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9


Śre

dn

ia il

ość

go

dzi

n


36

Tabela 1. Ocena parametrów antropometrycznych kobiet z grup G1 i G2 w trakcie

etapu wstępnego.

Kobiety grupa G1 (n=14) Kobiety grupa G2 (n=6)

Parametr Średnia±SD Mediana Min. Max. Średnia±SD Mediana Min. Max. p*

Masa ciała

(kg)

62,62±5,65 61,70 52,10 70,90 66,50±9,26 65,20 54,00 82,50 0,265

Wysokość

ciała (cm)

166,63±3,81 167,15 159,00 172,00 168,78±3,11 169,00 165,20 173,0

0

0,264

TBW (kg) 34,82±3,30 34,25 28,60 40,00 36,18±2,02 35,90 33,90 39,40 0,322

FFM (kg) 47,61±4,50 46,90 39,20 54,70 49,48±2,76 48,95 46,50 53,90 0,322

BFM (kg) 15,00±3,98 14,80 9,50 22,50 17,01±8,12 16,40 6,80 31,10 0,563

PBF (%) 23,82±5,12 24,25 14,90 32,30 24,65±8,59 25,60 12,50 37,70 0,901

VAT (cm2) 62,13±21,04 60,50 30,00 93,00 61,33±27,20 70,00 10,00 84,00 0,804

SMM (kg) 26,29±2,72 25,90 21,40 30,70 27,35±1,61 26,85 25,60 29,80 0,321

*wynik istotny statystycznie przy p<0,05

W grupie mężczyzn G1 w porównaniu z grupą G2 wykazano wyższą zawartość tkanki

tłuszczowej ogółem (14,62±4,88 kg vs 13,83±5,00 kg), procentową zawartość tkanki

tłuszczowej ogółem (18,17±5,05% vs 16,86±4,86%) oraz tkanki tłuszczowej trzewnej

(61,80±22,25 cm2 vs 59,05±21,33 cm

2). Nie były to jednak różnice istotne statystycznie.

Natomiast w grupie G2 wykazano, wyższe wartości masy ciała (80,98±10,91 kg vs

79,35±7,11 kg), wody w organizmie (49,20±6,05 kg vs 47,43±3,56 kg), beztłuszczowej masy

ciała (67,15±8,33 kg vs 64,73±4,81 kg) oraz masy mięśni szkieletowych (38,07±4,98 kg vs

36,65±2,86 kg) w porównaniu do grupy mężczyzn G1. Różnice te nie były jednak istotne

statystycznie. Dane antropometryczne charakteryzujące mężczyzn grupy G1 oraz G2

przedstawiono w tabeli 2.

37

Tabela 2. Ocena parametrów antropometrycznych mężczyzn grup G1 i G2 w trakcie

etapu wstępnego.

Mężczyźni grupa G1 (n=20) Mężczyźni grupa G2 (n=26)


Masa ciała

(kg)

79,35±7,11 81,05 66,00 92,20 80,98±10,91 80,95 64,70 106,9

0

0,833

Wysokość

ciała (cm)

179,54±4,25 181,00 172,00 185,50 179,70±5,63 180,50 168,00 189,5

0

0,885

TBW (kg) 47,43±3,56 47,80 40,20 53,70 49,20±6,05 50,70 35,70 59,30 0,145

FFM (kg) 64,73±4,81 65,20 54,90 73,20 67,15±8,33 69,35 48,50 80,70 0,146

BFM (kg) 14,62±4,88 14,55 4,80 24,80 13,83±5,00 12,40 6,60 26,20 0,464

PBF (%) 18,17±5,05 17,95 7,10 26,80 16,86±4,86 15,65 8,70 25,90 0,267

VAT (cm2) 61,80±22,25 61,00 13,60 94,00 59,05±21,33 59,05 24,00 120,0

0

0,534

SMM (kg) 36,65±2,86 37,35 31,00 41,40 38,07±4,98 39,45 26,90 46,30 0,159


5.2. Ocena sposobu żywienia zawodników

Ocenie poddano wybrane parametry charakteryzujące nawykowy sposób żywienia

zawodników obu badanych grup z podziałem na płeć. Wykazano zbyt niską, średnią wartość

energetyczną diety zarówno w grupie kobiet G1 (1716,45±404,77 kcal/dzień) jak i G2

(1321,90±160,00 kcal/dzień), a różnice między grupami kobiet były istotne statystycznie

(p=0,018). Wartość energetyczna diety w grupie kobiet stanowić powinna 45 kcal/ kg. m.c./

dobę. Przy średniej masie ciała 62,62±5,65 kg kobiet z grupy G1 wartość energetyczna diety

powinna wynosić około 2800 kcal/dobę a w grupie G2 (przy średniej masie ciała 66,50±9,26

kg) około 3000 kcal/dobę. Kobiety grupy G1 realizowały więc 61% normy na wartość

energetyczną diety, a grupy G2 jedynie 44% normy.

Wykazano, że podaż białka ogółem była zbyt niska w stosunku do zapotrzebowania

w obu badanych grupach kobiet (G1: 79,79±21,52 g/dobę, a w grupie G2: 70,20±20,67

g/dobę). Nie były to jednak różnice istotne statystycznie. W sportach wytrzymałościowych

podaż tego składnika dla kobiet powinna być na poziomie 1,3 g/kg m.c./dobę. Biorąc pod

uwagę średnią masę ciała zawodniczek, w grupie G1 podaż powinna wynosić około 81

g/dobę natomiast w grupie G2 około 86 g/dobę. Kobiety grupy G1 realizowały 98% normy na

ten składnik, natomiast grupy G2 81% normy.

38

Podaż węglowodanów w diecie kobiet aktywnych fizycznie powinna wynosić 3-5 g/

kg m.c./dobę. W grupie G1 podaż tego składnika wynosiła średnio 225,26±51,55 g/dobę

natomiast w G2: 173,13±26,16 g/dobę. Wyższe spożycie węglowodanów w grupie kobiet G1

było istotne statystycznie (p=0,028). Kobiety grupy G1 nie realizowały więc zapotrzebowania

na węglowodany (podaż powinna wynosić w tej grupie około 300 g/dobę), podobnie jak

kobiety grupy G2 (około 330 g/dobę). Kobiety grupy G1 realizowały więc 75% normy na ten

składnik a grupy G2 jedynie 52% normy.

Spożycie błonnika pokarmowego w obu grupach kobiet było poniżej zalecanej normy

(25-27 g/dobę) i wynosiło średnio w grupie kobiet G1: 21,03±6,88 g/dobę natomiast w G2:

19,88±4,55 g/dobę. Różnice nie były istotne statystycznie.

Podaż tłuszczy ogółem była zbyt niska w obu grupach kobiet (G1: 61,34±25,10 g/dobę

i G2: 46,43±17,61g/dobę). Nie były to jednak różnice istotne statystycznie. Zgodnie

z zaleceniami powinna być ona na poziomie 1,1 g na kilogram masy ciała na dobę i dla grupy

G1 powinna wynosić 68 g, a dla G2: 73 g. Stąd kobiety grupy G1 realizowały 90% normy dla

tego składnika a kobiety grupy G2 63% normy. Dieta zawodniczek powinna być bardziej

bogata w kwasy tłuszczowe wielonienasycone i jednonienasycone. Spożycie cholesterolu

było wysokie w obu badanych grupach kobiet (G1: 295,23±163,59 mg, G2: 350,23±114,99

mg). Różnice obserwowane między grupami nie były istotne statystycznie. Wyniki


39

Tabela 3. Ocena dziennych racji pokarmowych kobiet z grupy badanej (G1) oraz z grupy

kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego.



Energia (kcal) 1716,45±404

,77

1776,79 905,62 2379,6

0

1321,90±160

,00

1361,41 1113,6

3

1540,

86

0,018

% E z białka 19,39±3,45 18,72 14,73 26,94 21,38±5,12 21,91 14,58 28,34 0,433

% E z tłuszczu 32,39±9,21 30,06 21,97 53,34 30,96±9,63 31,27 15,74 45,65 0,901

% E z

węglowodanów

46,67±10,59 48,08 23,27 59,58 47,40±12,03 43,86 37,34 69,49 0,650

% E z alkoholu 1,27±1,44 0,61 0,00 3,80 0,27±0,57 0,00 0,00 1,43 0,259

Białko ogółem (g) 79,79±21,52 76,67 46,63 127,20 70,20±20,67 69,35 40,85 95,56 0,386

Białko zwierzęce

(g)

52,21±22,98 48,72 20,09 108,04 46,33±23,35 46,35 13,18 76,34 0,710

Białko roślinne (g) 27,28±9,19 27,02 15,89 45,02 21,67±2,95 21,45 18,39 26,51 0,302

Tłuszcz (g) 61,34±25,10 58,19 23,85 114,82 46,43±17,61 47,67 19,98 70,21 0,201

NKT (g) 21,59±9,24 20,71 8,16 43,21 15,31±5,92 16,72 5,16 22,44 0,231

JNKT (g) 23,93±11,94 22,15 7,03 49,86 17,46±5,87 18,26 7,87 24,85 0,302

WNKT (g) 10,25±5,08 10,12 2,66 19,67 8,73±5,56 6,55 2,72 17,50 0,536

Cholesterol (mg) 295,23±163,

59

242,40 107,41 599,44 350,23±114,

99

370,10 168,14 497,8

0

0,386

Węglowodany

ogółem (g)

225,26±51,5

5

228,64 125,16 308,81 173,13±26,1

6

167,09 148,08 211,2

2

0,028

Błonnik

pokarmowy (g)

21,03±6,88 20,21 11,68 38,03 19,88±4,55 17,67 17,14 28,79 0,710

Alkohol (g) 3,08±3,94 1,13 0,00 11,25 0,59±1,28 0,00 0,00 3,20 0,259


Analizie poddano również podaż wybranych witamin w dziennej racji pokarmowej

kobiet grup G1 oraz G2. Wykazano, iż wraz z dietą kobiety grupy G1 dostarczały większe

ilości witaminy A, E, B2, B3, B6, B12 oraz D niż kobiety z grupy G2. Różnice te nie były

jednak istotne statystycznie. Natomiast w diecie kobiet grupy G2 wykazano wyższe spożycie

folianów oraz znacznie wyższe witaminy C. Różnice w grupach nie były istotne statystycznie.

Kobiety obu grup pokrywały dzienne zapotrzebowanie wg. normy zalecanego spożycia

(RDA) na witaminę A, witaminę, B2, B3, B6, B12 oraz witaminę C. W obu grupach kobiet nie

40

została natomiast pokryta norma dziennego, zalecanego spożycia na foliany oraz witaminę

D3. Wyniki przedstawiono w tabeli 4.

Tabela 4. Podaż witamin w dziennej racji pokarmowej kobiet z grupy badanej (G1) oraz

z grupy kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego.



Witamina A (µg) 1151,54±847

,75

864,50 539,20 3713,3

9

1130,64±536

,11

1075,12 361,37 1921,

21

0,483

Witamina E (mg) 9,38±4,15 8,61 4,00 17,57 8,51±3,76 7,66 5,30 15,47 0,591

Ryboflawina (mg) 1,78±0,51 1,57 1,15 2,87 1,59±0,42 1,56 0,92 2,22 0,836

Niacyna (mg) 19,77±6,91 17,68 5,88 28,84 15,61±8,00 17,19 6,25 25,73 0,536

Witamina B6 (mg) 1,83±0,48 1,84 1,00 2,69 1,73±0,73 1,82 0,75 2,70 0,901

Foliany (µg) 300,27±101,

15

293,79 188,20 573,40 300,93±107,

99

294,23 152,73 485,9

4

0,967

Witamina B12 (µg) 4,43±4,34 2,91 1,63 18,38 3,02±0,87 3,16 1,43 4,09 0,967

Witamina C (mg) 98,41±40,48 93,87 35,10 170,48 165,93±122,

52

138,29 40,65 381,4

3

0,231

Witamina D (µg) 3,47±3,40 2,24 0,82 12,09 2,15±0,83 2,11 0,95 3,46 0,967


Oceniono również podaż składników mineralnych w dziennej racji pokarmowej kobiet

obu badanych grup. Podobnie, jak przy pokryciu dziennego zapotrzebowania na podaż

witamin, również pod względem pokrycia zapotrzebowania na składniki mineralne, wyższe

wartości stwierdzono w grupie kobiet G1 w porównaniu do grupy kobiet G2. Odnotowano

zbyt wysoką podaż sodu, wyższą w grupie G1 (2916,02±760,90 mg/dobę vs 2207,53±513,81

mg/dobę) i były to różnice istotne statystycznie (p=0,043). Wyniki przedstawiono w tabeli 5.

Kobiety obu grup, nie realizowały dziennego zapotrzebowania na podaż potasu,

wapnia, żelaza oraz jodu. Jednak wyższe spożycie z żywnością potasu odnotowano wśród

kobiet grupy G1 niż G2 (3461,72±802,06 mg/dobę vs 2866,12±800,36 mg/dobę). Różnice

w grupach nie były istotne statystycznie. Wyższa była też podaż wapnia w grupie G1

(723,49±204,05 mg/dobę vs 555,04±132,61 mg/dobę), a różnice były bliskie istotności

statystycznej (p=0,063). Podobnie, wyższa była podaż jodu w grupie G1 (113,32±34,28

µg/dobę vs 83,32±12,69 µg/dobę) i różnice również były bliskie istotności statystycznej

(p=0,063). Kobiety grupy G1 spełniły normę dziennego pokrycia zapotrzebowania na

41

magnez, w przeciwieństwie do kobiet grupy G2, u których zapotrzebowanie na ten składnik

nie zostało spełnione (różnice w podaży nie były istotne statystycznie). W obu grupach kobiet

zrealizowano normę na spożycie fosforu oraz cynku. Nie stwierdzono różnic istotnych

statystycznie między podażą tych składników wśród kobiet grupy G1 i G2. Ocenę podaży

składników mineralnych w obu badanych grupach kobiet przedstawiono w tabeli 5.

Tabela 5. Ocena podaży składników mineralnych w dziennej racji pokarmowej kobiet

z grupy badanej (G1) oraz z grupy kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego.



Sód (mg) 2916,02±760

,90

2868,53 1450,0

0

4100,6

2

2207,53±513

,81

2120,52 1600,6

5

2916,

28

0,043

Potas (mg) 3461,72±802

,06

3535,21 2045,7

5

5046,4

9

2866,12±800

,36

2878,16 1759,2

2

3865,

31

0,173

Wapń (mg) 723,49±204,

05

764,27 338,89 1055,1

3

555,04±132,

61

600,63 348,32 672,0

7

0,063

Fosfor (mg) 1398,93±342

,60

1420,76 834,07 1921,2

3

1272,05±293

,86

1307,50 774,61 1594,

07

0,302

Magnez (mg) 373,88±96,4

2

374,45 207,27 550,77 313,24±68,4

8

328,89 209,60 400,0

4

0,201

Żelazo (mg) 12,31±3,93 11,68 7,30 21,60 10,86±2,58 10,70 7,09 13,94 0,386

Cynk (mg) 10,34±2,58 10,36 6,37 14,94 9,51±2,50 9,07 6,17 13,48 0,483

Jod (µg) 113,32±34,2

8

101,93 72,86 181,78 83,32±12,69 87,42 62,12 96,39 0,063


Następnie, ocenie poddano wybrane parametry charakteryzujące sposób żywienia

mężczyzn obu badanych grup. Wykazano zbyt niską, średnią wartość energetyczną diety

zarówno w grupie mężczyzn G1 (1926,55±427,83 kcal/dobę) jak i G2 (2192,81±777,56

kcal/dobę). Jednak różnice nie były istotne statystycznie. Podaż kilokalorii w grupie

aktywnych fizycznie mężczyzn stanowić powinna 40 kcal/ kg. m.c./ dobę. Przy średniej masie

ciała 79,35±7,11 kg mężczyzn z grupy G1 oraz 80,98±10,91 kg z grupy G2, wartość

energetyczna diety wynosić powinna około 3200 kcal/dobę. Stąd też mężczyźni z grupy G1

realizowali normę w 60% natomiast grupy G2 w 69%.

42

Podaż białka ogółem, dla aktywnych fizycznie mężczyzn powinna być na poziomie

1,3 g/ kg m.c./dobę. Biorąc pod uwagę średnią masę ciała zawodników podaż ta wynosić

powinna około 103 g na dobę. W grupie badanych mężczyzn G1 wykazano więc zbyt niską

w stosunku do zapotrzebowania średnią podaż tego składnika (G1: 86,82±21,20 g/dobę), co

stanowiło 84% normy. W grupie mężczyzn G2 stwierdzono natomiast pokrycie dziennego

zapotrzebowania na ten składnik (średnio 107,71±39,73 g/dobę w porównaniu do normy 105

g/dobę), co stanowiło 102% normy. Wyższa podaż białka ogółem w grupie mężczyzn G2 w

porównaniu do G1, była bliska istotności statystycznej (p=0,055). W grupie G2 wykazano

istotnie wyższe, średnie spożycie białka zwierzęcego (70,82±37,99 g/dobę) w porównaniu do

grupy G1 (52,59±20,50 g/dobę); p=0,024.

Podaż węglowodanów w diecie aktywnych fizycznie mężczyzn powinna wynosić 5-7

g/ kg m.c./dobę. Mężczyźni grupy G1 oraz G2 nie spełniali dziennego zapotrzebowania na

węglowodany (podaż powinna wynosić w tych grupach około 400 g/dobę). W grupie G1

podaż tego składnika wynosiła średnio 259,13±64,51 g/dobę (65% normy) natomiast w G2:

270,14±97,23 g/dobę (68% normy). Porównując podaż węglowodanów w grupie G1 oraz G2

nie wykazano różnic istotnych statystycznie.

W obu badanych grupach mężczyzn wykazano, nieznacznie niższe w stosunku do

normy spożycie błonnika pokarmowego (G1: 24,12±8,21 g/dobę natomiast w G2:

24,62±10,24 g/dobę), podaż ta w grupach badanych nie wykazywała różnic istotnych

statystycznie.

Wykazano zbyt niskie spożycie tłuszczy w obu badanych grupach mężczyzn (G1:

68,35±21,91 g/dobę, G2: 80,62±46,44 g/dobę). Zalecana podaż powinna wynosić 1 g na

kilogram masy ciała na dobę i dla prezentowanej grupy powinna stanowić: G1: 80 g/dobę,

a w grupie G2: 81 g/dobę. Pod względem spożycia tłuszczy w badanych grupach nie

stwierdzono różnic istotnych statystycznie. Mężczyźni grupy G1 pokrywali normę na ten

składnik w 85%, a grupy G2 w 99%.

Mężczyźni grupy G2 charakteryzowali się wyższymi wartościami spożycia

poszczególnych kwasów tłuszczowych w porównaniu do grupy G1, ale nie były to różnice

istotne statystycznie. Dieta zawodników obu grup powinna być bardziej bogata w kwasy

tłuszczowe jednonienasycone i wielonienasycone. Stwierdzono, że spożycie cholesterolu było

istotnie wyższe w grupie G2 (517,89±362,16 mg/dobę) niż w grupie G1 (325,28±175,25

mg/dobę); p=0,023. W obu grupach mężczyzn spożycie cholesterolu pokarmowego

przekraczało zalecaną normę. Wyniki przedstawiono w tabeli 6.

43

Tabela 6. Ocena dziennych racji pokarmowych mężczyzn z grupy badanej (G1) oraz z

grupy kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego.


Parametr Średnia±

SD

Mediana Min. Max. Średnia±

SD

Mediana Min. Max. p*

Energia (kcal) 1926,55±427

,83

1828,78 1224,3

3

2891,2

0

2192,81±777

,56

1906,81 1343,7

5

4220,

40

0,369

% E z białka 18,56±3,15 19,05 11,62 25,43 20,66±4,02 20,07 11,41 29,75 0,085

% E z tłuszczu 30,22±7,26 32,20 10,26 41,28 31,88±8,46 29,39 20,00 52,28 0,955

% E z

węglowodanów

50,59±8,43 49,46 37,63 74,86 44,58±12,88 45,93 0,00 59,11 0,210

% E z alkoholu 0,64±1,35 0,00 0,00 5,07 1,99±3,38 0,63 0,00 14,41 0,090

Białko ogółem (g) 86,82±21,20 82,69 36,88 126,65 107,71±39,7

3

94,68 65,98 232,0

5

0,055

Białko zwierzęce

(g)

52,59±20,50 53,31 10,54 91,62 70,82±37,99 64,93 6,73 184,1

4

0,024

Białko roślinne (g) 32,74±12,38 30,00 15,60 62,99 34,82±14,44 30,00 15,72 66,62 0,665

Tłuszcz (g) 68,35±21,91 71,63 13,52 109,10 80,62±46,44 65,78 36,05 229,0

5

0,798

NKT (g) 23,67±8,36 24,36 3,91 38,16 27,10±16,32 23,43 8,21 79,59 0,991

JNKT (g) 26,93±8,10 27,16 4,94 40,52 34,12±21,94 27,18 15,05 110,6

6

0,833

WNKT (g) 12,12±6,86 11,09 2,86 33,76 12,68±6,80 10,32 5,61 35,18 0,850

Cholesterol (mg) 325,28±175,

25

252,21 42,37 725,03 517,89±362,

16

430,96 17,27 1634,

04

0,023

Węglowodany

ogółem (g)

259,13±64,5

1

249,62 135,27 410,86 270,14±97,2

3

251,44 121,29 589,7

5

0,991

Błonnik

pokarmowy (g)

24,12±8,21 21,91 17,04 49,93 24,62±10,24 22,17 9,26 44,79 0,991

Alkohol (g) 2,12±3,80 0,00 0,00 11,52 6,27±11,05 0,80 0,00 48,75 0,202


W dziennych racjach pokarmowych mężczyzn obu grup analizie poddano podaż

wybranych witamin. Wykazano, iż wraz z dietą mężczyźni grupy G2 spożywali większe

ilości wszystkich ocenianych witamin w porównaniu do grupy G2, jednak różnice te nie były

istotne statystycznie. Mężczyźni obu grup pokrywali dzienne zapotrzebowanie wg. normy

zalecanego spożycia (RDA) na witaminę A, witaminę E, B2, B3, B6, B12 oraz witaminę C. Nie

44

została pokryta w obu badanych grupach mężczyzn norma dziennej podaży na foliany oraz

witaminę D3. Różnice między grupami nie były istotne statystycznie. Wyniki przedstawiono

w tabeli 7.

Tabela 7. Podaż witamin w dziennej racji pokarmowej mężczyzn z grupy badanej (G1)

oraz z grupy kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego.


Parametr Średnia±

SD


SD


Witamina A (µg) 1034,13±585

,93

930,98 354,11 2675,4

5

1201,30±654

,96

1165,93 413,20 3222,

87

0,357

Witamina E (mg) 10,48±3,85 10,57 4,11 16,80 11,71±7,17 8,50 4,57 35,56 0,833

Ryboflawina (mg) 1,75±0,48 1,67 1,01 3,08 2,16±1,03 1,87 1,14 5,35 0,187

Niacyna (mg) 21,83±8,50 18,86 14,33 46,76 24,17±9,13 21,82 13,34 44,65 0,324

Witamina B6 (mg) 2,07±0,63 1,88 1,12 3,47 2,18±0,58 2,07 1,42 3,58 0,444

Foliany (µg) 289,79±83,3

2

297,24 133,02 458,65 353,66±129,

00

314,00 150,

81

738,4

8

0,180

Witamina B12 (µg) 4,76±4,15 3,84 0,52 16,67 5,30±3,03 4,20 2,51 15,59 0,134

Witamina C (mg) 96,83±56,98 78,53 46,33 282,56 101,27±46,8

6

99,18 15,86 236,7

9

0,324

Witamina D (µg) 3,91±3,21 3,26 0,24 11,86 4,97±3,23 4,04 1,00 11,85 0,227


Analizie poddano również podaż składników mineralnych w dziennej racji

pokarmowej mężczyzn obu badanych grup. Wyższe spożycie składników mineralnych

(z wyjątkiem potasu) oceniono w grupie G2. Mężczyźni obu grup pokrywali dzienne

zapotrzebowanie wg. normy RDA na sód, żelazo i fosfor. Jednak spożycie sodu było bardzo

wysokie w obu grupach (G2: 3919,91±1350,71 mg/dobę vs 3330,74±989,52 mg/dobę)

i różnice te nie były istotne statystycznie. Pozostałe składniki mineralne poddane analizie nie

różniły się istotnie statystycznie. Mężczyźni obu grup badanych, nie spełniali dziennego

zapotrzebowania wg. normy RDA na podaż potasu, wapnia, jodu oraz magnezu. Różnice

w grupach były nieistotne statystycznie. W obu grupach mężczyzn spełniona została norma

na spożycie cynku, jednak istotnie wyższą podaż odnotowano w grupie G2 (14,02±4,59

mg/dobę vs 11,38±2,97 mg/dobę); p=0,030. Ocenę podaży składników mineralnych w obu

badanych grupach przedstawiono w tabeli 8.

45

Tabela 8. Ocena podaży składników mineralnych w dziennej racji pokarmowej mężczyzn

z grupy badanej (G1) oraz z grupy kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego.


Parametr Średnia±

SD


SD


Sód (mg) 3330,74±989

,52

3261,06 1402,9

7

4934,2

4

3919,91±135

0,71

3727,73 2216,9

8

8263,

30

0,180

Potas (mg) 3812,51±125

2,97

3669,21 1940,6

6

7156,4

7

3644,05±826

,08

3518,26 2473,0

9

5444,

11

0,850

Wapń (mg) 767,56±354,

35

654,68 213,51 1439,0

1

771,57±358,

30

717,70 346,35 1723,

27

0,991

Fosfor (mg) 1532,58±461

,61

1440,56 792,66 2456,2

9

1693,32±504

,39

1528,01 1186,5

5

3249,

20

0,218

Magnez (mg) 391,20±106,

85

393,90 212,10 638,97 414,74±121,

27

395,51 270,52 731,1

5

0,587

Żelazo (mg) 13,96±3,72 13,70 8,46 23,79 15,39±4,62 14,70 8,88 25,80 0,324

Cynk (mg) 11,38±2,97 10,89 6,09 19,15 14,02±4,59 13,14 9,61 27,79 0,030

Jod (µg) 114,34±43,3

9

103,36 52,82 192,33 129,70±40,5

9

129,51 55,93 203,9

9

0,194


5.2.1. Charakterystyka suplementacji zwyczajowej diety zawodników obu badanych

grup

W etapie wstępnym badania ocenie poddano stosowanie przez zawodników obu

badanych grup preparatów takich jak: odżywki dla sportowców (np. białkowe,

węglowodanowe), płyny nawadniające (np. izotoniczne), bądź przekąski energetyczne (np.

batony, żele energetyczne).

Wykazano, iż większy odsetek badanych, 71% kobiet grupy G1 (n=10) i 50% kobiet

grupy G2 (n=3) oraz 50% mężczyzn grupy G1 (n=10) i 65% mężczyzn grupy G2 (n=17), nie

stosował żadnych odżywek przeznaczonych dla sportowców. Różnice w grupach nie były

istotne statystycznie. Wyniki przedstawiono na rycinie 5.

46

Rycina 5. Stosowanie odżywek dla sportowców przez zawodników z grupy G1 oraz G2

(ocenione w trakcie etapu wstępnego).

Następnie przeanalizowano rodzaj stosowanych odżywek. Preparatami wybieranymi

przez osoby, które zadeklarowały przyjmowanie odżywek dla sportowców były najczęściej

odżywki białkowe. Stosowane były one przez 75% kobiet grupy G1 (n=3) i 33% kobiet grupy

G2 (n=1), natomiast w grupie mężczyzn- przez 33% grupy G1 (n=3) oraz 30% grupy G2

(n=3). Stosowanie odżywek węglowodanowych zadeklarowało 25% kobiet grupy G1 (n=1)

i 33% kobiet grupy G2 (n=1) natomiast w grupie mężczyzn 50% grupy G1 (n=5) oraz 56%

grupy G2 (n=5). Żadna z osób zarówno grupy G1 jak i G2 nie zadeklarowała stosowania

odżywek typu Gainer. Kobiety grupy G1 nie stosowały odżywek węglowodanowo-

białkowych. Różnice w grupie kobiet dotyczące stosowania odżywek dla sportowców

wykazały istotność statystyczną (p=0,029). Takiej zależności nie wykazano w grupie

mężczyzn (p=0,401). Wyniki przedstawiono na rycinie 6.

♂

♀

♀

♂

0

10

20

30

40

50

60

70

80

TAK NIE

Od

sete

k b

adan

ych

Stosowanie odżywek


47

Rycina 6. Rodzaje odżywek (suplementów diety) najczęściej stosowanych przez

zawodników deklarujących przyjmowanie odżywek (ocenione w trakcie etapu

wstępnego).

Wykazano, że zawodnicy bardzo często sięgali po przekąski węglowodanowe (żele

energetyczne), które miały wspomóc ich plan żywieniowy, dostarczając dodatkowych porcji

węglowodanów w czasie intensywnych wysiłków fizycznych. Ich spożycie deklarowało 86%

kobiet grupy G1 (n=12), 68% kobiet grupy G2 (n=4) oraz 80% mężczyzn grupy G1 (n=16)

i 77% mężczyzn grupy G2 (n=20). Obserwowane różnice między grupami nie wykazywały

istotności statystycznej. Mniejszym zainteresowaniem cieszyły się batony węglowodanowe,

sięgało po nie jedynie 7% kobiet grupy G1 (n=1) oraz 16% kobiet grupy G2 (n=1), jak

również 20% mężczyzn grupy G1 (n=4) i 19% mężczyzn grupy G2 (n=5). Wybierane były

one rzadziej ze względu na większą trudność w ich spożyciu (niż żeli energetycznych).

Najrzadziej zawodnicy sięgali po batony białkowe. Ponownie, obserwowane różnice między

grupami nie wykazały istotności statystycznej. Wyniki przedstawiono na rycinie 7.

♀

♀ ♀ ♂

♂

♂

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Odżywki białkowe Odżywki W:B Gainer Carbo

Od

sete

k o

sób

sto

sują

cych

od

żyw

kę

Rodzaj odżywki


48

Rycina 7. Ocena spożycia przekąsek dla sportowców takich jak batony białkowe,

węglowodanowe lub żele energetyczne (oceniona w trakcie etapu wstępnego).

Ocenie poddano również stosowanie przez zawodników płynów nawadniających,

izotonicznych, czy też wzbogacanych witaminami i minerałami. Przyjmowanie tego typu

preparatów zadeklarowało 93% kobiet grupy G1 (n=13) oraz 83% kobiet grupy G2 (n=5).

Preparaty nawadniające wykorzystywane były również w grupie mężczyzn. Ich stosowanie

zadeklarowało 90% mężczyzn grupy G1 (n=18) oraz 73% mężczyzn grupy G2 (n=19).

Obserwowane różnice w grupach nie były istotne statystycznie. Wyniki przedstawiono na

rycinie 8.

Rycina 8. Ocena stosowania płynów dla sportowców przez osoby badane z grupy G1

oraz G2 (w trakcie etapu wstępnego).

♀ ♀

♀

♂

♂

♂

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Batony białkowe Batony węglowodanowe Żele energetyczne

Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w

Rodzaj produktu


♀

♀

♂

♂

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

TAK NIE

Pro

cen

t za

wo

dn

ikó

w

Stosowanie płynów dla sportowców


49

Określono, iż osoby, które spożywały płyny dla sportowców, nie stosowały ich

codziennie. Najczęściej stosowane były one kilka razy w miesiącu jednak nie częściej niż raz

na tydzień. Taką częstotliwość spożycia zadeklarowało 46% kobiet grupy G1 (n=6), 20%

kobiet grupy G2 (n=1) oraz 45% mężczyzn grupy G1 (n=8) i 26% grupy G2 (n=5)).

Obserwowane różnice w grupach nie wykazały istotności statystycznej. Wyniki

przedstawiono na rycinie 9.

Rycina 9. Analiza częstości spożywania płynów dla sportowców przez zawodników

z grupy G1 oraz G2 (w czasie etapu wstępnego).

5.3. Analiza zależności parametrów antropometrycznych i zwyczajowo stosowanej diety

przez zawodników obu badanych grup.

Analizie poddano korelację parametrów antropometrycznych ocenionych w czasie

etapu wstępnego ze składnikami zwyczajowo spożywanej racji pokarmowej (również

ocenionej w etapie wstępnym) obu badanych grup. Wyniki przedstawiono w tabeli 9. W

grupie kobiet G1 wykazano dodatnie korelacje pomiędzy spożyciem białka zwierzęcego (g) a

beztłuszczową masą ciała (kg) (r=0,542, p=0,044) oraz masą mięśni szkieletowych (kg)

(r=0,561, p=0,036). Ujemną korelację wśród kobiet tej grupy wyznaczono natomiast między

spożyciem białka roślinnego (g) a masą mięśni szkieletowych (kg) (r=-0,541, p=0,045).

♀ ♀

♀ ♂

♂

♂

0

10

20

30

40

50

60

1-2 l dziennie Codziennie okołolitr

Kilka razy wtygodniu przy

długich wysiłkach

Kilka razy wmiesiącu ale nie

częściej niż raz natydzień

Rzadziej

Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w

Częstość spożycia


50

U kobiet w grupie G2 wykazano ujemne korelacje pomiędzy spożyciem cholesterolu

(mg) a podstawową przemianą materii (kcal) (r=-0,942, p=0,004). W grupie mężczyzn G2

wykazano ujemną korelację pomiędzy spożyciem tłuszczy nasyconych (g), a zawartością

tkanki tłuszczowej (kg) (r=-0,426, p=0,029).

Tabela 9. Współczynniki korelacji pomiędzy wybranymi zmiennymi oceniającymi

zwyczajową dietę zawodników grup G1 oraz G2 a składem ciała w trakcie etapu

wstępnego.

Wybrane korelacje

Kobiety grupy

G1

Kobiety

grupy G2

Mężczyźni

grupy G1

Mężczyźni

grupy G2

Spożycie białka zwierzęcego (g)

& Beztłuszczowa masa ciała (kg)

r=0,542

p=0,044

r=-0,771

p=0,072

r=0,037

p=0,874

r=0,198

p=0,330

Spożycie białka zwierzęcego (g)

& Masa mięśni szkieletowych (kg)

r=0,561

p=0,036

r=-0,771

p=0,072

r=0,097

p=0,681

r=0,191

p=0,347

Spożycie białka roślinnego (g)

& Masa mięśni szkieletowych (kg)

r=-0,541

p=0,045

r=-0,257

p=0,622

r=0,115

p=0,628

r=-0,073

p=0,721

Spożycie tłuszczy nasyconych (g)

& Masa tkanki tłuszczowej (kg)

r=-0,455

p=0,101

r=0,085

p=0,871

r=-0,136

p=0,564

r=-0,426

p=0,029

Spożycie cholesterolu (mg)

& Podstawowa Przemiana Materii (kcal)

r=0,327

p=0,253

r=-0,942

p=0,004

r=0,015

p=0,949

r=-0,060

p=0,768

5.4. Analiza porównawcza parametrów antropometrycznych badanych zawodników po

trzech miesiącach obserwacji.

Analizie porównawczej poddano parametry antropometryczne obu grup z podziałem na

płeć przed oraz po interwencji z probiotykiem. Po trzech miesiącach badań w obu badanych

grupach kobiet wykazano wzrost całkowitej zawartości wody w organizmie (TBW),

beztłuszczowej masy ciała (FFM) oraz masy mięśni szkieletowych (SMM), jednak różnice

nie były istotne statystycznie. W grupie kobiet G1 zaobserwowano obniżenie zawartości

tkanki tłuszczowej w kilogramach oraz procentach, jak również zawartości tkanki tłuszczowej

trzewnej (VAT), jednak różnice nie były istotne statystycznie. W grupie kobiet G2

zaobserwowano nieznaczny wzrost całkowitej zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie,

oraz spadek jej procentowego udziału w składzie ciała jak również obniżenie zawartości

tkanki tłuszczowej trzewnej. Nie były to jednak różnice istotne statystycznie. Wyniki


51

Tabela 10. Porównanie parametrów antropometrycznych kobiet z grupy badanej (G1)

oraz kontrolnej (G2) przed i po interwencji probiotykiem.


Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Parametr Średnia

±SD

Mediana Średnia

±SD

Mediana p* Średnia

±SD

Mediana Średnia

±SD

Mediana p*

TBW

(kg)

34,82±

3,30

34,25 35,24±

3,58

35,10 0,504 36,18±2,

02

35,90 37,03±

2,00

36,65 0,248

FFM

(kg)

47,61±

4,50

46,90 48,18±

4,92

48,10 0,600 49,48±2,

76

48,95 50,71±

2,71

50,25 0,172

BFM

(kg)

15,00±

3,98

14,80 14,57±

4,34

13,80 0,600 17,01±8,

12

16,40 17,11±

9,35

17,10 0,916

PBF

(%)

23,82±

5,12

24,25 23,28±

5,59

23,05 0,916 24,65±8,

59

25,60 24,18±

10,26

26,10 0,600

VAT

(cm2)

62,13±

21,04

60,50 59,37±

22,62

56,05 0,247 61,33±27

,20

70,00 61,18±

26,20

70,70 0,833

SMM

(kg)

26,29±

2,72

25,90 26,57±

2,92

26,35 0,779 27,35±1,

61

26,85 28,10±

1,73

27,85 0,248


Stwierdzono, w grupie mężczyzn G1 po trzymiesięcznej obserwacji (z interwencją

probiotykiem/placebo) istotny statystycznie wzrost całkowitej zawartości wody w organizmie

(p=0,019), wzrost beztłuszczowej masy ciała (p=0,019) oraz wzost masy mięśni szkieletowych

(p=0,022). W grupie mężczyzn G2 nie odnotowano żadnych różnic istotnych statystycznie.

Wyniki przedstawiono w tabeli 11.

52

Tabela 11. Porównanie parametrów antropometrycznych mężczyzn z grupy badanej (G1)

oraz kontrolnej (G2) przed i po probiotykoterapii.


Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Parametr Średnia±

SD

Mediana Średnia

±SD

Mediana p* Średnia±

SD

Mediana Średnia±

SD

Mediana p*

TBW

(kg)

47,43±

3,56

47,80 48,14±

3,82

48,60 0,019 49,20±

6,05

50,70 49,65±

6,00

50,55 0,061

FFM

(kg)

64,73±

4,81

65,20 65,74±

5,23

66,40 0,019 67,15±

8,33

69,35 67,79±

8,29

69,00 0,063

BFM

(kg)

14,62±

4,88

14,55 15,39±

4,64

14,60 0,184 13,83±

5,00

12,40 13,56±

4,88

13,15 0,431

PBF (%) 18,17±

5,05

17,95 18,76±

4,67

18,40 0,286 16,86±

4,86

15,65 16,54±

5,13

16,15 0,242

VAT

(cm2)

61,80±

22,25

61,00 63,14±

21,51

61,50 0,460 59,05±

21,33

59,05 58,06±

20,82

57,50 0,594

SMM

(kg)

36,65±

2,86

37,35 37,29±

3,10

38,00 0,022 38,07±

4,98

39,45 38,46±

4,95

39,15 0,056


5.5. Ocena wybranych parametrów wydolności krążeniowo-oddechowej obu badanych

grup

Analizie poddano wybrane parametry oceniające wydolność krążeniowo-oddechową

badanych mężczyzn oraz kobiet. W grupie kobiet G2 w trakcie etapu wstępnego (W1)

wykazano wyższe, średnie wartości parametrów określających wydolność krążeniowo-

oddechową (z wyjątkiem częstotliwości oddechów Rf), stężenia tlenu w strumieniu

wydychanego powietrza (FeO2), oraz rezerwy oddechowej. Różnice te nie wykazały

istotności statystycznej. Wyniki analiz wykonanych w czasie etapu końcowego (W2)

podobnie jak w etapie wstępnym (W1) wykazały wyższe wartości parametrów oceniających

wydolność kobiet grupy G2 w porównaniu do grupy G1, z wyjątkiem FeO2, które wyższe

było w grupie kobiet G1. Nie były to różnice istotne statystycznie. Po trzech miesiącach

badań w grupie kobiet G1 wykazano wzrost wszystkich parametrów oceniających wydolność

krążeniowo-oddechową z wyjątkiem rezerwy oddechowej oraz progu beztlenowego (AT).

Nie były to jednak różnice istotne statystycznie. W grupie kobiet G2 wykazano po trzech

miesiącach badań obniżenie stężenia maksymalnego poboru tlenu, wentylacji minutowej,

53

zdolności wysiłkowej, rezerwy oddechowej oraz progu beztlenowego. Nie były to różnice

istotne statystycznie. Analizując zmianę częstotliwość oddechów w grupie kobiet G2 między

badaniem W1 i W2 wykazano różnicę istotną statystycznie (p=0,027) i wartość ta była

wyższa na wizycie W2. Wyniki przedstawiono w tabeli 12.

Tabela 12. Analiza wybranych parametrów oceniających wydolność krążeniowo-

oddechową kobiet z grupy badanej (G1) oraz kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego

i końcowego.


Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Parametr Średnia±

SD

Mediana Średnia±

SD


SD

Mediana Średnia

±

SD

Mediana p*

VO2max

(ml/kg/min)

34,02± 5,30 32,60 35,90±

6,16

35,25 0,140 36,98±

11,34

31,95 36,06±8

,85

33,00 0,600

Ve (l/min) 57,24±

10,54

56,00 61,24±

14,26

58,15 0,271 63,51±

15,25

60,15 63,48±9

,92

62,05 0,753

Rf (1/min) 30,25± 7,50 30,70 31,91±

8,57

32,05 0,300 30,06±

4,05

29,85 33,48±4

,02

34,15 0,027

HR (bpm) 150,28±10,3

8

152,00 155,50±

9,21

158,00 0,208 153,50±12

,14

156,00 157,83±

13,16

161,00 0,093

FeO2 (%) 16,24± 0,47 16,19 16,25±

0,34

16,21 0,875 16,12±

0,36

16,12 16,17±0

,47

16,26 0,600

Prędkość

(km/h)

5,76± 1,08 5,50 6,23± 0,82 6,15 0,142 6,35± 1,02 6,15 6,98±

0,93

6,80 0,179

Nachylenie

(%)

14,35± 1,82 14,00 15,14±

1,29

15,00 0,115 15,33±

1,63

15,00 16,33±1

,50

16,00 0,179

FC (METS) 9,72±

1,52

9,35 10,25±

1,76

10,05 0,151 10,56±

3,25

9,15 10,30±2

,53

9,40 0,600

Max VO2/HR

(ml/beat)

14,10±

2,08

13,95 14,46±

2,47

13,98 0,432 15,63±

2,06

15,15 15,03±2

,25

14,70 0,401

Rezerwa

oddechowa

(%)

53,42±

8,95

56,00 50,50±

12,63

51,50 0,363 51,16±

9,32

53,00 50,66±5

,64

52,00 0,600

Zdolność

wysiłkowa

(ml/kg/min)

34,02±

5,30

32,60 35,90±

6,16

35,25 0,934 36,98±

11,34

31,95 36,06±8

,85

33,00 0,710

Próg

beztlenowy

(ml/kg/min)

19,97±

4,49

19,75 19,27±

3,02

18,65 0,868 21,40±

6,59

19,00 20,08±6

,81

18,05 0,772


54


badanych mężczyzn. W trakcie badania wstępnego (W1) w grupie mężczyzn G1 wykazano

niższe, średnie wartości parametrów oceniających wydolność krążeniowo-oddechową

z wyjątkiem rezerwy oddechowej w porównaniu do grupy G2. Różnice te nie były jednak

istotne statystycznie.

W trakcie analizy wyników z etapu końcowego (W2) wykazano podobnie jak w czasie

badania W1, niższe, średnie wartości parametrów oceniających wydolność krążeniowo-

oddechową u mężczyzn grupy G1 w porównaniu do grupy G2, z wyjątkiem rezerwy

oddechowej. Jednak te różnice również nie były istotne statystycznie.

Po 3 miesiącach badań w grupie mężczyzn G1, zaobserwowano istotny statystycznie

wzrost maksymalnego poboru tlenu VO2max (p=0,017), objętości oddechowej Ve (p=0,013),

wydolności ogólnej organizmu FC (p=0,036), rezerwy oddechowej (p=0,020) oraz zdolności

wysiłkowej (p=0,036). Nie obserwowano takich korzystnych zmian w grupie kontrolnej.


55

Tabela 13. Porównanie parametrów oceniających wydolność krążeniowo-oddechową

mężczyzn z grupy badanej (G1) oraz kontrolnej (G2) podczas etapu wstępnego i

końcowego.


Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Parametr Średnia±

SD

Mediana Średnia

±SD


SD

Mediana Średnia

±SD

Mediana p*

VO2max

(ml/kg/min)

38,22±

5,99

37,15 41,05±

8,02

41,10 0,017 42,34±

7,06

42,65 43,86±7

,58

43,40 0,286

Ve (l/min) 79,78±

17,11

79,65 87,78±

20,52

84,90 0,013 93,50±

23,54

92,15 97,94±2

8,85

92,95 0,258

Rf (1/min) 30,37±

5,87

30,25 31,61±

6,62

32,10 0,232 34,30±

9,15

35,95 33,92±9

,18

36,85 0,892

HR (bpm) 150,20±

7,77

151,00 152,10±

7,68

151,00 0,156 152,23±

7,45

152,00 155,19±

9,55

155,00 0,119

FeO2 (%) 16,10±

0,49

16,19 16,18±

0,45

16,18 0,121 16,21±

0,66

16,31 16,21±0

,78

16,30 0,706

Prędkość

(km/h)

6,60±

0,62

6,80 6,78±

0,70

6,80 0,477 6,92±

0,72

6,80 6,92±

0,81

6,80 0,715

Nachylenie

(%)

15,70±

0,97

16,00 16,00±

1,12

16,00 0,374 16,23±

1,17

16,00 16,23±1

,30

16,00 1,000

FC (METS) 10,91±

1,70

10,60 11,67±

2,32

11,70 0,036 12,10±

1,98

12,15 12,56±2

,20

12,40 0,170

Max VO2/HR

(ml/beat)

20,21±

3,49

20,30 21,27±

4,29

22,15 0,102 22,51±

3,67

22,30 23,08±3

,92

23,70 0,492

Rezerwa

oddechowa

(%)

50,70±

10,13

50,00 45,75±

12,63

47,50 0,020 45,07±

15,41

51,00 45,26±1

3,75

48,00 0,558

Zdolność

wysiłkowa

(ml/kg/min)

38,21±

6,01

37,15 40,86±

8,14

41,10 0,036 42,42±

7,18

42,65 44,07±7

,87

43,40 0,196

Próg

beztlenowy

(ml/kg/min)

21,05±

4,21

20,40 20,35±

3,33

20,75 0,346 21,85±

4,06

21,55 20,13±3

,58

20,45 0,850


56

5.6. Ocena wybranych parametrów określających występowanie zaburzeń żołądkowo-

jelitowych u badanych zawodników

Poddano analizie rodzaj oraz częstość występowania zaburzeń żołądkowo-jelitowych

w badanych grupach oraz stosowanie preparatów w celu ich zapobiegania.

Bezpośrednio przed przystąpieniem do badań, zawodnicy nie stosowali preparatów

zawierających probiotyki. Ich wcześniejsze przyjmowanie zadeklarowało jedynie 21% kobiet

grupy G1 (n=3), 17% kobiet grupy G2 (n=1), 10% mężczyzn grupy G1 (n=2) oraz 27%

mężczyzn grupy G2 (n=7). Obserwowane różnice w grupach nie były istotne statystycznie

(kobiety G1 vs G2 p=0,657, mężczyźni G1 vs G2 p=0,262). Wyniki przedstawiono na rycinie

10. Celem przyjmowania probiotyków wśród zawodników przed niniejszym badaniem

(u zdecydowanej większości) było zmniejszenie występowania zaburzeń żołądkowo-

jelitowych.

Rycina 10. Ocena wcześniej stosowanej probiotykoterapii przez zawodników grupy G1

oraz G2 (określona w trakcie etapu wstępnego).

Zaburzenia żołądkowo-jelitowe, mogą uniemożliwiać zawodnikom udział

w zawodach oraz treningach. Zaobserwowano, iż w grupie badanych zawodników również

stanowiło to istotny problem. Uniemożliwienie startu w zawodach przez występowanie

zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego zdeklarowało 50% kobiet grupy G1(n=7) i 67%

♀

♀

♂

♂

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

TAK NIE

Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w

Stosowanie preparatów probiotycznych


57

kobiet grupy G2 (n=4) ale różnice między grupami nie były istotne statystycznie (p=0,642).

Wśród badanych mężczyzn uniemożliwienie startu zadeklarowało 55% mężczyzn grupy G1

(n=11) jak również 85% mężczyzn grupy G2 (n=22) i wykazane różnice były istotne

statystycznie (p=0,046). Wyniki przedstawiono na rycinie 11.

Rycina 11. Występowanie deklarowanych zaburzeń żołądkowo-jelitowych

uniemożliwiających starty w zawodach lub treningach wśród zawodników grup G1 i G2

(ocenione w czasie trwania etapu wstępnego).

Po trzech miesiącach badań możliwość udziału w zawodach bez występowania

zaburzeń żołądkowo-jelitowych zgłosiło 100% kobiet grupy G1 (n=14) oraz 95% mężczyzn

grupy G1 (n=19), 83% kobiet grupy G2 (n=5), oraz 96% mężczyzn grupy G2 (n=25).

Obserwowane różnice w grupach nie były istotne statystycznie (kobiety G1 vs G2 p=0,300,

mężczyźni G1 vs G2 p=1,000). Wyniki przedstawiono na rycinie 12.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

TAK NIE

Od

sete

k b

adan

ych

Uniemożliwienie udziału w zawodach


58

0

20

40

60

80

100

120

TAK NIE

Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w

Brak możliwości udziału w zawodach


Rycina 12. Brak możliwości udziału w zawodach/treningach z powodu zaburzeń

żołądkowo-jelitowych po 3 miesiącach badań, wśród zawodników grupy G1 oraz G2.

W celu określenia rodzaju występujących zaburzeń żołądkowo-jelitowych związanych

z treningiem lub zawodami analizie poddano występowanie uczucia zgagi i wykazano, że w

etapie W1 ich występowanie deklarowało 43% kobiet grupy G1 (n=6), 50% kobiet grupy G2

(n=3), 45% mężczyzn grupy G1 (n=9) oraz 31% mężczyzn grupy G2 (n=8). Różnice w

grupach nie były istotne statystycznie (kobiety G1 vs G2 p=1,000, mężczyźni G1 vs G2

p=0,368). Wyniki przedstawiono na rycinie 13.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

TAK NIE

Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w

Występowanie objawów


Rycina 13. Ocena występowania uczucia zgagi wśród osób badanych grupy G1 oraz G2

(w trakcie etapu wstępnego).

59

Sprawdzono też związek występowania uczucia zgagi związanej ze zwiększoną

aktywnością fizyczną. W trakcie trwania zawodów występowanie uczucia zgagi

zadeklarowało 50% kobiet grupy G1 (n=3), 33% kobiet grupy G2 (n=1), 45% mężczyzn

grupy G1 (n=4) oraz 50% mężczyzn grupy G2 (n=4). Równie często objawy te pojawiały się

w czasie treningów. Obserwowane różnice w grupach nie były istotne statystycznie (kobiety

G1 vs G2 p=0,468, mężczyźni G1 vs G2 p=0,738). Wyniki przedstawiono na rycinie 14.

0

10

20

30

40

50

60

W czasie treningów W trakcie zawodnów Po treningu

Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w

Czas występowaia objawów


Rycina 14. Czas występowania zgagi związanej z wysiłkiem fizycznym wśród

zawodników grupy G1 oraz G2 deklarowany w trakcie etapu wstępnego.

Po trzech miesiącach badań analizowano jak zmieniło się wśród zawodników

odczuwanie zgagi związane z aktywnością fizyczną. W grupie stosującej probiotyk

zmniejszenie nasilenia zgagi stwierdzono u 57% kobiet jak również 45% mężczyzn tej grupy

(G1). W grupie placebo natomiast, zmniejszenie objawów stwierdzono u 50% kobiet oraz

46% mężczyzn. Różnice między grupami nie były istotne statystycznie (kobiety grupy G1 vs

G2 p=1,000, mężczyźni grupy G1 vs G2 p=1,000). Żaden z zawodników nie zaobserwował

zwiększenia się częstości występowania zgagi związanej z aktywnością fizyczną.

W grupie stosującej probiotyk 43% kobiet oraz 55% mężczyzn nie zauważyło żadnej

zmiany w nasileniu występowania zgagi związanej z aktywnością fizyczną po trzech

miesiącach badań. W grupie placebo natomiast wykazano to u 50% kobiet oraz 54%

mężczyzn. Wyniki przedstawiono na rycinie 15.

60

Rycina 15. Ocena zmian deklarowanych w odczuwaniu zgagi związanej z wysiłkiem

fizycznym po okresie 3-miesięcznej obserwacji obu badanych grup.

W trakcie wizyty wstępnej wśród zawodników analizie poddano występowanie

biegunek pojawiających się w okresie okołotreningowym. Zdecydowana większość

zawodników zgłaszała występowanie biegunek mianowicie 79% kobiet grupy G1 (n=11),

67% kobiet grupy G2 (n=4) oraz 60% mężczyzn grupy G1 (n=12) i 81% mężczyzn grupy G2

(n=21). Obserwowane różnice w grupach nie były istotne statystycznie (kobiety grupy G1 vs

G2 p=0,612, mężczyźni grupy G1 vs G2 p=0,187). Wyniki przedstawiono na rycinie 16.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

TAK NIE

Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w

Występowanie biegunek


Rycina 16. Występowanie biegunek związanych z wysiłkiem fizycznym wśród

zawodników grup G1 oraz G2 deklarowane w trakcie etapu wstępnego.

0

10

20

30

40

50

60

Zmniejszyły się Zwiększyły się Nie zauważyłam/em zmiany

Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w

Nasilenie występowania objawów


61

Wykazano, że u osób deklarujących występowanie biegunek, pojawiały się one

najczęściej w czasie trwania treningów. Występowanie biegunek w czasie treningów

stwierdzono u 36% kobiet grupy G1 (n=4) oraz 25% kobiet grupy G2 (n=1) (różnice

nieistotne statystycznie; p=0,626) oraz u 50% mężczyzn grupy G1 (n=6) oraz 52% mężczyzn

grupy G2 (n=11) (różnice nieistotne statystycznie; p=0,212). Rzadziej biegunki występowały

w czasie trwania zawodów, i zadeklarowało to 46% kobiet grupy G1 (n=5), 25% kobiet grupy

G2 (n=1), 17% mężczyzn grupy G1 (n=2) oraz 38% mężczyzn grupy G2 (n=8). Różnice

między grupami nie wykazały istotności statystycznej. Wyniki przedstawiono na rycinie 17.

0

10

20

30

40

50

60

W czasie treningów W trakcie zawodnów Po treningu

Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w

Czas występowania biegunki


Rycina 17. Okoliczności występowania biegunek wśród zawodników grup G1 i G2

deklarowane w trakcie etapu wstępnego.

Większość osób, u których występowały biegunki (zgłaszane w trakcie wizyty

wstępnej), nie stosowała farmakoterapii lub też modyfikacji diety w celu zapobiegania tym

objawom (86% kobiet grupy G1 (n=9), 83% kobiet grupy G2 (n=3), 85% mężczyzn grupy G1

(n=10) oraz 77% mężczyzn grupy G2 (n=16)).

Zmianę sposobu żywienia i wprowadzenie do jadłospisu produktów zapierających

(jasnego, pszennego pieczywa, białego ryżu) w celu niwelowania objawów zgłosiło 7%

kobiet grupy G1 (n=1), 17 % kobiet grupy G2 (n=1), 10% mężczyzn grupy G1 (n=1) oraz

19% mężczyzn grupy G2 (n=4).

Natomiast po preparaty farmaceutyczne zapobiegające biegunkom sięgało 7% kobiet

grupy G1 (n=1), 5% mężczyzn grupy G1 (n=1) oraz 4% mężczyzn grupy G2 (n=1).

Obserwowane różnice w grupach nie były istotne statystycznie (kobiety grupy G1 vs G2

p=0,666, mężczyźni grupy G1 vs G2 p=0,364).

62

Analiza wyników dotyczących występowania biegunek po 3 miesiącach badań

wykazała zmniejszenie się objawów u większości osób badanych: 57% kobiet grupy G1 (n=6)

i 67% kobiet grupy G2 (n=3) (różnice nieistotne statystycznie, p=0,199) jak również u 40%

mężczyzn grupy G1 (n=5) i 65% mężczyzn grupy G2 (n=14) (różnice nieistotne statystycznie,

p=0,225).

Pojedyńcze osoby zgłosiły nasilenie się objawów po trzech miesiącach obserwacji,

głównie kobiety grupy G2 (16% (n=1)), 4% mężczyzn grupy G2 (n=1) oraz 5% mężczyzn

grupy G1 (n=1). Wyniki przedstawiono na rycinie 18.

0

10

20

30

40

50

60

70

80


Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w

Nasilenie biegunek


Rycina 18. Analiza zmian w występowaniu biegunek w okresie okołotreningowym po 3

miesiącach badań w obu badanych grupach.

Stwierdzono, że po trzech miesiącach obserwacji odnotowano ustąpienie biegunek

związanych z okresem okołotreningowym u większości zawodników obu badanych grup.

W grupie stosującej probiotyk wykazano brak występowania biegunek w okresie

okołotreningowym u 93% kobiet oraz 95% mężczyzn. Brak objawów w grupie stosującej

placebo wykazano natomiast u 83% kobiet grupy G2 oraz 96% mężczyzn grupy G2.

Obserwowane różnice w grupach nie były istotne statystycznie (kobiety G1 vs G2 p=0,521,

mężczyźni G1 vs G2 p=0,355).

Wykazano, iż jedynie u 5% mężczyzn (n=1) z grupy G1 biegunka występowała 3-4

razy w tygodniu. Częstość występowania biegunek jako 1-2 razy w tygodniu wykazało 7%

kobiet grupy G1 (n=1), 17% kobiet grupy G2 (n=1) jak również 4% mężczyzn z grupy G2

(n=1). Wyniki przedstawiono na rycinie 19.

63

0

20

40

60

80

100

120

Codziennie 3-4 x w tygodniu 1-2 x w tygodniu Nie występuje

Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w

Częstość występowania objawów


Rycina 19. Ocena częstości występowania biegunek w okresie okołotreningowym po 3

miesiącach badań, oceniona w trakcie etapu końcowego.

Stwierdzono, że większość osób, u których występowały biegunki w okresie

okołotreningowym, nie korzystała ze środków farmakologicznych lub też modyfikacji diety

w celu zapobiegania tym objawom. Zadeklarowało to 93% kobiet grupy G1 (n=10), 100%

kobiet grupy G2 (n=4), 100% mężczyzn grupy G1 (n=12) oraz 25% mężczyzn grupy G2

(n=5).

Po preparaty farmaceutyczne zapobiegające biegunkom sięgało jedynie 4% mężczyzn

grupy G2 (n=1), natomiast zmianę sposobu żywienia mającą na celu zapobieganie objawom

zadeklarowało 7% kobiet grupy G1 (n=1). Obserwowane różnice w grupach nie były istotne

statystycznie (kobiety grupy G1 vs G2 p=1,000, mężczyźni grupy G1 vs G2 p=1,000).

Następnie ocenie poddano występowanie zaparć. W trakcie wizyty wstępnej oceniono,

że najczęściej występowanie zaparć deklarowały kobiety, zarówno grupy G1 (64%, n=9) oraz

G2 (67%, n=4). Różnice w tych grupach nie były jednak istotne statystycznie (p=1,000).

Najrzadziej zaparcia występowały u mężczyzn z grupy G2 (11% mężczyzn, n=3) oraz grupy

G1 (25% mężczyzn, n=5). Różnice w tych grupach nie były istotne statystycznie, p=0,267.

Wyniki przedstawiono na rycinie 20.

64

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

TAK NIE

Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w

Występowanie zaparć


Rycina 20. Występowanie zaparć wśród zawodników grup G1 oraz G2 deklarowane w

trakcie etapu wstępnego.

Większość osób, u których występowały zaparcia, w trakcie etapu wstępnego, nie

zgłaszała stosowania środków farmakologicznych lub też nie stosowała modyfikacji diety w

celu zapobiegania tym objawom. Zadeklarowało to 72% kobiet grupy G1 (n=6), 67% kobiet

G2 (n=3), 70% mężczyzn G1 (n=3) oraz 77% mężczyzn G2 (n=2). Stwierdzono, że dietę

uzupełnia w produkty bogate w błonnik pokarmowy w celu ograniczenia występowania

zaparć jedynie 28% kobiet grupy G1 (n=3), 33% kobiet grupy G2 (n=1), 30% mężczyzn G1

(n=2) jak również 19% mężczyzn G2 (n=1). Po preparaty farmaceutyczne zapobiegające

zaparciom sięgało natomiast jedynie 4% mężczyzn grupy G2 (n=1). Obserwowane różnice

w grupach nie były istotne statystycznie (kobiety grupy G1 vs G2 p=0,711, mężczyźni grupy

G1 vs G2 p=0,082).

Po trzech miesiącach badań, w trakcie wizyty końcowej stwierdzono zmniejszenie się

częstości występowania zaparć głównie wśród zawodników przyjmujących probiotyk

mianowicie u 57% kobiet grupy G1 oraz 40% mężczyzn grupy G1. W grupie stosującej

placebo, również wykazano zmniejszenie częstości występowania zaparć a deklarowało to

33% kobiet grupy G2, oraz 27% mężczyzn grupy G2. Nasilenie występowania zaparć

zadeklarowało 17% kobiet z grupy G2, 5% mężczyzn grupy G1 oraz 4% mężczyzn grupy G2.

Większość osób badanych nie zauważyła istotnej zmiany. Obserwowane różnice

65

w grupach nie były istotne statystycznie (kobiety grupy G1 vs G2 p=0,239, mężczyźni grupy

G1 vs G2 p=0,609). Wyniki przedstawiono na rycinie 21.

0

10

20

30

40

50

60

70

80


Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w

Nasilenie zaparć


Rycina 21. Analiza zmian występowania zaparć po 3 miesiącach badań w obu badanych

grupach.

Na wizycie końcowej określono, że zawodnicy w celu zapobiegania zaparciom

modyfikowali dietę uzupełniając ją w produkty bogate w błonnik pokarmowy. Zadeklarowało

to 29% kobiet z grupy G1, 33% kobiet grupy G2 oraz 8% mężczyzn grupy G2. Największy

odsetek badanych, nie stosował żadnych zmian w swoim standardowym planie żywieniowym,

mających na celu zmniejszenie częstości występowania zaparć. Stwierdzono to u 71% kobiet

grupy G1, 67% kobiet grupy G2, 100% mężczyzn grupy G1 oraz 92% mężczyzn grupy G2.

Obserwowane różnice w grupach nie były istotne statystycznie (kobiety grupy G1 vs G2

p=0,497, mężczyźni grupy G1 vs G2 p=0,204).

Następujące po sobie epizody zaparć oraz biegunek, mogą sugerować występowanie

zaburzeń związanych z zespołem jelita drażliwego: IBS (Irritable Bowel Syndrome).

W trakcie wizyty wstępnej wykazano, że najczęściej tego typu zaburzenia obserwowano

wśród kobiet zarówno grupy G1 (43% n=6) jak i grupy G2 (50% n=3), najrzadziej wśród

mężczyzn grupy G1 (25% n=5) oraz grupy G2 (8%, n=2). Obserwowane różnice w grupach

66

nie były istotne statystycznie (kobiety grupy G1 vs G2 p=1,000, mężczyźni grupy G1 vs G2

p=0,212). Wyniki przedstawiono na rycinie 22.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

TAK NIE

Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w



Rycina 22. Występowanie zaparć na zmianę z biegunkami wśród zawodników grup G1

i G2 w okresie okołotreningowym (ocenione w trakcie etapu wstępnego).

Na wizycie końcowej, po 3 miesiącach badań, jedynie u 7% kobiet (n=1) grupy G1,

10% mężczyzn z grupy G1 (n=1) oraz 12% mężczyzn z grupy G2 (n=1), nadal obserwowano

występowanie zaparć na przemian z biegunkami. Większość osób badanych, nie zauważała

tego typu objawów. Obserwowane różnice w grupach nie były istotne statystycznie (kobiety

grupy G1 vs G2 p=1,000, mężczyźni grupy G1 vs G2 p=1,000). Wyniki przedstawiono na

rycinie 23.

67

0

20

40

60

80

100

120

TAK NIE

Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w



Rycina 23. Analiza występowania zaparć na przemian z biegunkami po 3 miesiącach

badań w obu badanych grupach.

5.7. Ocena wybranych parametrów biochemicznych w surowicy badanych osób

Ocenie poddano wybrane parametry biochemiczne w surowicy badanych kobiet oraz

mężczyzn. W analizie porównawczej wyników określających morfologię krwi z rozmazem,

uzyskanych w czasie trwania etapu wstępnego (W1) wykazano, prawidłowe wartości stężenia

leukocytów, erytrocytów, hemoglobiny oraz płytek krwi w obu badanych grupach kobiet.

Nieznacznie wyższe stężenie krwinek czerwonych oraz trombocytów zaobserwowano

w grupie kobiet G1. Dla przestawionych wyników nie stwierdzono istotności statystycznej.


Analiza wybranych parametrów morfologicznych krwi uzyskanych w etapie końcowym

(W2) ponownie wykazała prawidłowe wyniki stężeń krwinek białych, czerwonych, hemoglobiny

oraz płytek krwi w obu badanych grupach. Dla przestawionych wyników nie stwierdzono różnic

istotnych statystycznie.

Po trzech miesiącach badań, w obu badanych grupach kobiet obniżyło się stężenie

leukocytów oraz hemoglobiny. W grupie kobiet G1 wykazano obniżenie stężenia erytrocytów

oraz płytek krwi, natomiast w grupie G2 wzrost stężenia tych parametrów. Różnice nie były

istotne statystycznie (tabela 14).

68

Tabela 14. Analiza porównawcza wybranych parametrów morfologicznych krwi kobiet

z grupy badanej (G1) oraz kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego (W1) oraz

końcowego (W2).


Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Parametr Średnia±

SD

Mediana Średnia

±SD


SD

Mediana Średnia±

SD

Mediana p*

WBC

(x10 do

3/uL)

5,93±

1,51

5,36 5,84±

1,48

5,90 0,875 6,19±

1,06

6,13 5,99±1,2

1

5,95 0,753

RBC (x10

do 6/uL)

4,59±

0,28

4,58 4,55±

0,32

4,54 0,550 4,45±

0,20

4,50 4,49±

0,27

4,60 0,753

HGB

(g/dL)

13,39±

0,70

13,25 13,20±

0,70

13,00 0,432 13,71±

0,44

13,70 13,68±

0,39

13,80 0,833

PLT (x10

do 3/uL)

262,35±

74,32

268,00 251,85

±68,08

257 0,470 256,33±

58,50

270,00 265,83±

52,15

270,50 0,463


Stężenie elektrolitów, ocenione w badaniach wstępnych (W1) było prawidłowe w obu

grupach badanych kobiet, nieznacznie wyższe wartości określono w grupie kobiet G2, ale nie

były to różnice istotne statystycznie.

Wyniki uzyskane w etapie W2 wykazały ponownie nieznacznie wyższe stężenia sodu

i potasu w grupie G2. W grupie G1 natomiast wykazano wyższe stężenie wapnia oraz żelaza.

Nie były to jednak różnice istotne statystycznie.

Po 3 miesiącach badań w grupie kobiet stosujących probiotyki (G1) w surowicy

wzrosło stężenie sodu, potasu oraz żelaza, natomiast nie wykazano zmian w stężeniach

wapnia oraz magnezu. Nie były to jednak różnice istotne statystycznie. W grupie

przyjmującej placebo znacznie obniżyło się stężenie żelaza (ze 136,00±51,47 µg/dL do

94,66± 34,59 µg/dL). Różnice te nie były jednak istotne statystycznie. W grupie tej po trzech

miesiącach badań wykazano nieznaczny wzrost stężenia potasu oraz obniżenie stężenia sodu,

wapnia i magnezu. Dla analiz tych nie wykazano różnic istotnych statystycznie. Wyniki


69

Tabela 15. Analiza porównawcza stężeń elektrolitów w surowicy kobiet z grupy badanej

(G1) oraz kontrolnej (G2) (w trakcie etapu wstępnego (W1) oraz końcowego (W2)).


Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Parametr Średnia±

SD

Mediana Średnia

±SD


SD

Mediana Średnia±

SD

Mediana p*

Sód

(mmol/L)

136,78±

1,12

136,50 137,42

±3,97

138,00 0,328 138,33±

2,42

139,50 138,16±

1,32

138,00 0,345

Potas

(mmol/L)

4,58±

0,39

4,54 4,65±

0,51

4,55 0,572 4,77±

0,28

4,71 4,95±

0,36

4,93 0,248

Wapń

(mmol/L)

2,41±

0,10

2,44 2,41±

0,12

2,40 0,900 2,48±

0,11

2,53 2,40±

0,07

2,40 0,208

Magnez

(mmol/L)

0,83±

0,06

0,83 0,83±

0,10

0,82 0,900 0,84±

0,06

0,85 0,83±

0,02

0,84 0,529

Żelazo

(µg/dL)

102,78±

47,59

100,00 103,07

±46,95

93,50 0,875 136,00±

51,47

143,00 94,66±

34,59

93,00 0,172


Ocenie poddano stężenie glukozy na czczo po trzymiesięcznej obserwacji. Średnie

stężenie glukozy na czczo, ocenione w czasie etapu wstępnego (W1) było prawidłowe

w obu grupach badanych kobiet (nieznacznie niższe wartości określono w grupie kobiet G1).

Po 3 miesiącach badań, w obu badanych grupach kobiet wykazano obniżenie stężenia

w surowicy glukozy na czczo (G1:88,85±5,37 mg/dL vs 86,78±7,38 mg/dL, G2: 89,16±4,16

mg/dL vs 88,00±6,03 mg/dL). Nie wykazano jednak różnic istotnych statystycznie na

początku ani na końcu badania. Wyniki przedstawiono w tabeli 16.

Oceniając lipidogram kobiet na wizycie wstępnej stwierdzono, że zarówno stężenia

cholesterolu całkowitego, frakcji HDL, LDL oraz triglicerydów były nieistotnie wyższe

w grupie G2 w porównaniu do G1 (wartości cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL

przekraczały zalecaną normę). Po trzech miesiącach obserwacji wykazano w grupie kobiet G1

istotny, korzystny wzrost stężenia cholesterolu frakcji HDL (70,28±15,16 mg/dl vs

76,92±20,20 mg/dl) (p<0,035), czego nie wykazano w grupie G2, gdzie stężenie cholesterolu

frakcji HDL obniżyło się (różnica nie była istotna statystycznie). Wykazano również w grupie

G1 poprawę profilu lipidowego pod względem stężenia cholesterolu frakcji LDL

(113,35±35,74 mg/dl vs 108,42±32,16 mg/dl) oraz triglicerydów (74,92±26,42 mg/dl vs

70

67,85±26,98 mg/dl), jednak nie wykazało to istotności statystycznej. Natomiast niekorzystne

zmiany wystąpiły u zawodników grupy G2 u których stężenie cholesterolu frakcji LDL

wzrosło ze 131,83±33,94 mg/dl do 137,00±41,71 mg/dl (różnice nieistotne statystycznie).

Stężenie triglicerydów w grupie G2 obniżyło się znacznie z 91,50±21,94 mg/dl do

67,66±38,97 mg/dl. Różnice jednak nie były istotne statystycznie.

Tabela 16. Analiza porównawcza stężenia glukozy na czczo oraz profilu lipidowego

w surowicy kobiet z grupy badanej (G1) oraz kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego

(W1) oraz końcowego (W2).


Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Parametr Średnia±

SD

Mediana Średnia

±SD


SD

Mediana Średnia

±

SD

Mediana p*

Glukoza

(mg/dL)

88,85±

5,37

88,50 86,78±

7,38

87,50 0,509 89,16±

4,16

88,50 88,00±

6,03

87,50 0,753

Cholesterol

(mg/dL)

189,42±

43,38

176,00 191,28

±43,32

177,50 0,944 212,33±

32,59

212,50 211,33

±

38,32

201,50 0,600

Cholesterol

HDL (mg/dL)

70,28±

15,16

69,00 76,92±

20,20

73,50 0,035 73,83±

14,66

79,00 72,83±

16,89

80,50 0,892

Cholesterol

LDL (mg/dL)

113,35±

35,74

107,00 108,42

±32,16

105,00 0,421 131,83±

33,94

145,50 137,00

±

41,71

137,50 0,685

TG (mg/dL) 74,92±

26,42

72,50 67,85±

26,98

57,50 0,330 91,50±

21,94

92,00 67,66±

38,97

51,50 0,172


Analizie poddano również wybrane wyniki badań biochemicznych krwi w obu

badanych grupach mężczyzn. W etapie wstępnym (W1) wykazano prawidłowe stężenia

parametrów oceniających morfologię krwi z rozmazem. Stwierdzono nieistotnie wyższe

stężenia krwinek czerwonych oraz hemoglobiny w grupie G2 w porównaniu do grupy G1.

Badania biochemiczne wykonane w etapie końcowym (W2) wykazały ponownie

prawidłowe stężenia krwinek białych, czerwonych, hemoglobiny oraz płytek krwi w obu

badanych grupach. Nie wykazano różnic istotnych statystycznie. Grupa G1 charakteryzowała

się wyższym stężeniem erytrocytów oraz płytek krwi w porównaniu do grupy G2. Różnice

nie były istotne statystycznie.

71

Po trzech miesiącach badań zarówno w grupie G1 jak i G2 wykazano obniżenie

stężenia leukocytów (różnice nieistotne statystycznie) oraz hemoglobiny (różnice nieistotne

statystycznie w grupie G1, bliskie istotności w grupie G2; p=0,061). Analizy przedstawiono

w tabeli 17.

Tabela 17. Analiza zmian wybranych parametrów morfologicznych krwi mężczyzn z

grupy badanej (G1) oraz kontrolnej (G2) (w trakcie etapu wstępnego W1 oraz

końcowego W2).


Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Parametr Średnia±

SD

Mediana Średnia

±SD


SD

Mediana Średnia±

SD

Mediana p*

WBC

(x10 do

3/uL)

6,12±

1,31

5,98 5,88±

1,14

5,76 0,550 5,63±

1,56

5,49 5,44±

1,15

5,21 0,602

RBC (x10

do 6/uL)

4,96±

0,21

4,94 4,96±

0,28

4,97 0,896 5,00±

0,29

5,04 5,00±

0,31

5,00 0,919

HGB

(g/dL)

14,80±

0,78

14,85 14,68±

0,81

14,55 0,344 15,13±

0,95

15,25 14,89±

1,07

14,80 0,061

PLT (x10

do 3/uL)

238,70±

42,94

244,00 234,95

±38,14

240,00 0,717 230,88±

53,40

226,50 234,07±

49,72

227,00 0,572


W surowicy mężczyzn obu badanych grup analizie poddano również jonogram.

W czasie wizyty W1 wykazano prawidłowe stężenia wszystkich analizowanych parametrów.

Nieznacznie wyższe wartości wykazano w grupie G1 (z wyjątkiem stężenia żelaza), jednak

obserwowane różnice nie były istotne statystycznie.

Również na wizycie W2 wykazano prawidłowe wartości stężeń wszystkich

analizowanych parametrów, przy czym ponownie grupa G1 charakteryzowała się wyższymi

wartościami stężeń tych elektrolitów w porównaniu do grupy G2 (z wyjątkiem stężenia

żelaza). Różnice między grupami nie były istotne statystycznie.

Po trzech miesiącach badań w obu badanych grupach wzrosło stężenie sodu, które

w grupie G2 było bliskie istotności statystycznej (p=0,061). W grupie G1 zaobserwowano

wzrost stężenia potasu natomiast w grupie G2 jego obniżenie (różnice nieistotne

72

statystycznie). W obu badanych grupach wykazano obniżenie stężenia wapnia w surowicy ale

wynik istotny statystycznie zaobserwowano jedynie w grupie G1 (p=0,011). Stężenie

magnezu po 3 miesiącach badań obniżyło się w grupie G1 oraz wzrosło w grupie G2. Dla

grupy G2 wykazano istotność statystyczną na poziomie p=0,034. Stężenie żelaza natomiast

wzrosło w grupie G2 oraz obniżyło się w grupie G1 (różnice nieistotne statystycznie). Wyniki


Tabela 18. Analiza porównawcza stężeń elektrolitów w surowicy mężczyzn z grupy

badanej (G1) oraz kontrolnej (G2) (w trakcie etapu wstępnego (W1) oraz końcowego

(W2)).


Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Parametr Średnia±

SD

Mediana Średnia

±SD


SD

Mediana Średnia±

SD

Mediana p*

Sód

(mmol/L)

138,50±

1,76

138,50 139,30

±2,73

140,00 0,426 138,00±

1,20

138,00 138,84±

1,59

139,00 0,061

Potas

(mmol/L)

4,76±

0,48

4,83 4,83±

0,58

4,74 0,837 4,63±

0,30

4,62 4,62±

0,35

4,65 0,969

Wapń

(mmol/L)

2,48±

0,09

2,48 2,42±

0,09

2,44 0,011 2,43±

0,09

2,44 2,42±

0,09

2,43 0,786

Magnez

(mmol/L)

0,87±

0,08

0,87 0,83±

0,05

0,84 0,211 0,81±

0,05

0,81 0,83±

0,04

0,83 0,034

Żelazo

(µg/dL)

109,55±

52,32

110,50 105,50

±37,79

110,00 0,866 111,69±

46,39

107,50 112,96±

52,86

104,50 0,590


W obu badanych grupach mężczyzn analizie poddano parametry oceniające profil

lipidowy oraz stężenie glukozy w surowicy na czczo. W badaniu wstępnym, w obu badanych

grupach wykazano prawidłowe wartości stężenia glukozy na czczo, cholesterolu całkowitego,

frakcji HDL-cholesterolu oraz triglicerydów, natomiast nieprawidłowe dla stężenia

cholesterolu frakcji LDL. Różnice między grupami nie były jednak istotne statystycznie.

Wyniki analiz otrzymane na wizycie W2 wykazały niższe wartości stężeń parametrów

oceniających profil lipidowy oraz stężenie glukozy na czczo w grupie mężczyzn G2

w porównaniu do G1. Różnice między grupami nie były jednak istotne statystycznie.

73

Po trzech miesiącach badań w obu badanych grupach obniżyło się niekorzystnie

stężenie cholesterolu frakcji HDL (różnice w grupach nieistotne statystycznie). W grupie G1

odnotowano wzrost stężeń cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL (wykazano istotność

statystyczną przy p=0,038) oraz stężenia triglicerydów (różnice nieistotne statystycznie).

W grupie G2 natomiast odnotowano wzrost stężenia cholesterolu frakcji LDL, oraz obniżenie

stężenia cholesterolu całkowitego i trójglicerydów (różnice nieistotne statystycznie). W obu

badanych grupach mężczyzn, średnie stężenie glukozy na czczo pozostawało w normie, a

niewielkie różnice nie były istotne statystycznie. Wyniki przedstawiono w tabeli 19.

Tabela 19. Analiza zmian stężenia glukozy na czczo oraz profilu lipidowego w surowicy

mężczyzn z grupy badanej (G1) oraz kontrolnej (G2) (w trakcie etapu wstępnego (W1)

oraz końcowego (W2)).


Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Parametr Średnia±

SD

Mediana Średnia

±SD


SD

Mediana Średnia±

SD

Mediana p*

Glukoza

(mg/dL)

98,85±

9,10

98,00 98,00±

13,13

95,50 0,235 90,34±

4,82

90,00 91,65±

6,15

92,00 0,294

Cholester

ol(mg/dL)

195,90±

46,24

183,50 200,05

±43,04

183,00 0,422 190,15±

44,98

186,00 189,23±

38,51

181,00 0,969

Cholester

ol HDL

(mg/dL)

54,35±

15,00

52,50 52,80±

12,26

50,00 0,375 60,19±

14,71

58,00 60,11±

13,10

56,50 0,931

Cholester

ol LDL

(mg/dL)

134,25±

45,58

124,00 146,25

±50,33

129,00 0,038 120,34±

41,31

109,50 128,46±

43,14

115,00 0,137

TG

(mg/dL)

107,95±

49,61

101,00 119,95

±96,02

105,50 0,935 86,80±

43,11

78,50 79,73±

32,90

68,00 0,858


5.7.1 Ocena wybranych parametrów stanu zapalnego w surowicy badanych osób

Ocenie poddano stężenie białka C-reaktywnego w obu badanych grupach mężczyzn

i kobiet. W etapie wstępnym (W1) wykazano niższe, średnie wartości stężenia białka C-

reaktywnego zarówno wśród kobiet i mężczyzn grupy G2 (kobiety G2: średnio 1,81±2,17

74

mg/L vs kobiety G1: 2,17±3,50 mg/L, oraz mężczyźni G2: 1,40±2,26 mg/L vs mężczyźni G1:

1,75±2,27 mg/L). Nie były to jednak różnice istotne statystycznie. Natomiast na wizycie W2

w grupie kobiet G2 wykazano wyższe stężenia tego parametru (1,21±1,09 mg/L)

w porównaniu do grupy kobiet G1 (0,87±1,14 mg/L). W grupie mężczyzn G2 wykazano

średnie wartości stężenia CRP równe 1,09±1,31 mg/L, a w grupie G1:1,63±68,17 mg/L. Nie

były to różnice istotne statystycznie.

Po trzech miesiącach badań zarówno w grupie kobiet jak i mężczyzn obu badanych

grup wykazano obniżenie stężenia białka C-reaktywnego. W grupie kobiet stosującej

probiotyk, znacznie obniżyło się stężenie białka C-reaktywnego (2,17±3,50 mg/L vs

0,87±1,14 mg/dL) nie były to jednak różnice istotne statystycznie. W grupie kobiet G2

wykazano niewielkie obniżenie stężenia białka C-reaktywnego jednak różnice nie były istotne

statystycznie. W grupie mężczyzn stosujących probiotyk również zaobserwowano obniżenie

stężenia tego parametru, jednak nie był on tak znaczący jak w grupie kobiet (1,75±2,27 mg/L

vs 1,63±68,17 mg/L). Różnice nie były istotne statystycznie. W grupie mężczyzn G2,

wykazano obniżenie stężenia białka C-reaktywnego (1,40±2,26 mg/L vs 1,09±1,31 mg/L)

a różnice nie były istotne statystycznie.Wyniki przedstawiono w tabeli 20.

Tabela 20. Analiza zmiany stężenia białka C-reaktywnego (CRP) kobiet oraz mężczyzn

z grupy badanej (G1) oraz z grupy kontrolnej (G2) (w trakcie etapu wstępnego (W1)

oraz końcowego (W2)).


Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Parametr Średnia

±SD

Mediana Średnia

±SD

Mediana p* Średnia

±SD

Mediana Średnia

±SD

Mediana p*

CRP (mg/l) 2,17±

3,50

0,85 0,87±

1,14

0,50 0,151 1,81±

2,17

0,95 1,21±

1,09

0,85 0,916


Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Parametr Średnia

±SD

Mediana Średnia

±SD

Mediana p* Średnia

±SD

Mediana Średnia

±SD

Mediana p*

CRP (mg/l) 1,75±2,

27

0,85 1,63±

68,17

1,00 0,459 1,40±

2,26

0,70 1,09±

1,31

0,70 0,330


75

W celu określenia występowania stanu zapalnego w organizmie osób badanych

analizie poddano stężenie czynnika martwicy nowotworów TNF-alfa oraz IL-6. W badaniu

wstępnym (W1) nie wykazano istotnych różnic w stężeniach TNF-alfa w grupie badanych

kobiet. Mężczyźni grupy G1 charakteryzowali się wyższym stężeniem tego parametru

(11,30±0,85 pq/ml) w porównaniu do mężczyzn grupy G2 (10,66±0,95 pq/ml) i różnice te

były istotne statystycznie (p=0,015).

Analiza danych z wizyty końcowej (W2) wykazała wyższe wartości stężeń TNF-alfa

w grupie kobiet G1 w porównaniu do kobiet G2 (różnice nie były istotne statystycznie).

Natomiast u mężczyzn wyższymi wartościami stężenia tego parametru charakteryzowali się

mężczyźni grupy G2 w porównaniu do G1, jednak ponownie różnice nie były istotne

statystycznie.

Po trzech miesiącach badań stężenie TNF-alfa obniżyło się zarówno w grupie kobiet

jak i mężczyzn obu badanych grup. W grupie kobiet G1 wykazano istotne statystycznie

obniżenie stężenia TNF-alfa (10,82±1,61 pq/ml vs 9,39±1,43 pq/ml) i różnice te wykazywały

wysoką istotność statystyczną; p=0,003. Natomiast obniżenie stężenia TNF-alfa w grupie

kobiet G2 były bliskie istotności statystycznej (p=0,074). W grupie mężczyzn G1 wykazano

istotne statystycznie obniżenie stężenia tego parametru (11,30±0,85 pq/ml vs 9,68±1,46

pq/ml) i ponownie różnice te wykazywały wysoką istotność statystyczną (p=0,001). W grupie

mężczyzn G2 również wykazano istotne obniżenie stężenia TNF-alfa (p=0,016). Wyniki


76

Tabela 21. Analiza zmiany stężenia czynnika martwicy nowotworów (TNF-alfa) kobiet

oraz mężczyzn z grupy badanej (G1) oraz z grupy kontrolnej (G2) w trakcie etapu

wstępnego (W1) oraz końcowego (W2).


Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Parametr Średnia±

SD

Mediana Średnia±

SD

Mediana p* Średnia

±

SD

Mediana Średnia

±SD

Mediana p*

TNF-alfa

(pg/ml)

10,82±

1,61

10,50 9,39±

1,43

9,48 0,003 10,57±

1,45

11,27 8,85±

1,21

8,36 0,074


Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Etap wstępny

(W1)

Etap końcowy

(W2)

Parametr Średnia±

SD

Mediana Średnia±

SD

Mediana p* Średnia

±

SD

Mediana Średnia

±SD

Mediana p*

TNF-alfa

(pg/ml)

11,30±

0,85

11,21 9,68±1,4

6

9,43 0,001 10,66±

0,95

10,71 9,78±

1,69

8,87 0,016


Drugą analizowaną cytokiną była IL-6. W analizie wyników uzyskanych w etapie

wstępnym badania oceniono, że 86% kobiet grupy G1 (n=12) i 83% kobiet grupy G2 (n=5)

miało prawidłowe stężenie IL-6 w surowicy krwi (różnice nieistotne statystycznie). Podobnie

70% mężczyzn grupy G1 (n=14) i 73% mężczyzn grupy G2 (n=19) miało prawidłowe

stężenie IL-6 w surowicy krwi. Różnice ponownie nie były istotne statystycznie.

Wyniki powyżej normy stwierdzono u 14% kobiet grupy G1 (n=2) i 17% kobiet grupy

G2 (n=1). Różnice nie były istotne statystycznie. Powyżej normy wyniki stwierdzono

u 30% mężczyzn grupy G1 (n=6) oraz 27% mężczyzn grupy G2 (n=7). Różnice nie były

istotne statystycznie. Wyniki przedstawiono na rycinie 24.

77

♀

♀

♂

♂

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

<1,5 pq/ml >1,5 pq/ml

% b

adan

ych

Stężenie IL-6 przed badaniami


Rycina 24. Ocena stężeń IL-6 u kobiet oraz u mężczyzn z grupy G1 oraz G2 oceniona

w czasie trwania etapu wstępnego.

Po trzech miesiącach badań, w czasie trwania wizyty końcowej określono obniżenie

stężenia IL-6 u 14% kobiet grupy G1 (n=2) i 17% kobiet grupy G2 (n=1) a różnice między

grupami nie wykazały istotności statystycznej. Obniżenie stężenia tej cytokiny wykazano

również u 20% mężczyzn grupy G1 (n=3) i 23% mężczyzn grupy G2 (n=6). Różnice nie były


Wzrost stężenia IL-6 w stosunku do badania wstępnego stwierdzono u 10% mężczyzn

grupy G1 (n=2) oraz 12% mężczyzn z grupy G2 (n=3) (różnice nieistotne statystycznie). Brak

zmian w porównaniu do pierwszego badania odnotowano u 86% kobiet grupy G1 (n=12)

i 83% kobiet grupy G2 (n=5), a różnice między grupami nie były istotne statystycznie.

Natomiast w grupie mężczyzn, brak zmian stężenia IL-6 wykazano u 70% mężczyzn grupy

G1 (n=14) i 65% mężczyzn grupy G2 (n=17) (różnice nieistotne statystycznie). Wyniki

przedstawiono na rycinie 25.

78

Rycina 25. Ocena stężeń IL-6 po trzech miesiącach badań kobiet oraz mężczyzn z grupy

G1 oraz G2.

5.8. Subiektywna ocena stanu zdrowia badanych zawodników

W etapie końcowym badań, zawodników poproszono o subiektywną ocenę ich

ogólnego stanu zdrowia po 3-miesięcznej interwencji probiotykiem/placebo. Zdecydowanie

większy odsetek kobiet po probiotykoterapii (71%, n=10) deklarował poprawę stanu zdrowia

w porównaniu do 50% kobiet grupy stosującej placebo (n=3), jednak różnice między grupami

nie wykazały istotności statystycznej (p=0,612). Również większy odsetek mężczyzn grupy

G1 (60%, n=12) deklarował poprawę stanu zdrowia w porównaniu do mężczyzn grupy G2

(50%, n=13), jednak różnice nie były istotne statystycznie (p=0,351).

Jedynie 5% mężczyzn z grupy G1 (n=1) określiło, że ich stan zdrowia pogorszył się.

Deklarację braku zmian uzyskano u zdecydowanie większej grupy kobiet G2 (50%, n=3) niż

grupy G1 (29%, n=4), chociaż nie były to różnice istotne statystycznie. Podobnie było

w grupie mężczyzn, gdzie 35% mężczyzn grupy stosującej probiotyk (n=7) stwierdziło brak

zmian stanu zdrowia w porównaniu do 50% mężczyzn grupy G2 (n=13), a różnice między

grupami nie były istotne statystycznie. Wyniki przedstawiono na rycinie 26.

♀

♀

♂

♂

♂

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Obniżenie stężęnia Brak zmian Wzrost stężenia

% b

adan

ych

Stężenie IL-6 po 3 miesiącach badań


79

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Poprawił się Pogorszył się Nie zmienił się

Od

sete

k za

wo

dn

ikó

w

Ocena zmiany stanu zdrowia


Rycina 26. Subiektywna ocena zmiany stanu zdrowia po 3 miesiącach badań

zawodników grupy G1 oraz G2 (oceniona w etapie końcowym).

80

6. DYSKUSJA

Aktywność fizyczna stanowi jeden z elementów zdrowego stylu życia [85]. Uznawana

jest za czynnik prewencyjny wielu chorób, między innymi cukrzycy typu 2 [86], chorób

układu sercowo-naczyniowego [87], depresji [88] czy sarkopenii [89]. Ćwiczenia fizyczne

wykonywane z niską lub umiarkowaną intensywnością, bardzo korzystnie wpływać mogą na

funkcję przewodu pokarmowego, zapobiegając między innymi występowaniu zaparć oraz

zmniejszając ryzyko rozwoju nowotworu jelita grubego [17]. Wysiłki fizyczne intensywne

lub długotrwałe o niskiej intensywności, powodować mogą występowanie zaburzeń takich jak

kwaśne odbijanie, zarzucanie treści żołądkowej do przełyku, biegunki czy też pojawianie się

krwi w stolcu [15]. Na występowanie tego rodzaju zaburzeń, bez wątpienia wpływ ma

zwyczajowy oraz okołostartowy sposób żywienia, nawadniania, jak również suplementacja

diety. Zwraca się uwagę głównie na nadmierne spożycie błonnika pokarmowego, posiłków

białkowo-tłuszczowych oraz wypijanie płynów hipertonicznych (jak soki owocowe).

W przeprowadzonym badaniu oceniono wpływ zastosowanej probiotykoterapii na

występowanie zaburzeń żołądkowo-jelitowych u biegaczy długodystansowych, które mogą

wpływać na osiągane wyniki sportowe. Na wyniki sportowe wpływ ma wiele czynników tj.

skład ciała, wydolność krążeniowo-oddechowa oraz stan kliniczny zawodników oceniany na

podstawie wybranych parametrów biochemicznych w surowicy.

Niniejszym badaniem objęto zawodników w wieku średnio 37,21±8,09 lat kobiety

grupy G1, średnio 33,33±8,73 lata kobiety grupy G2, natomiast wśród mężczyzn grupy G1

średnio 40,85±8,32 lat a w grupie G2 38,61±8,84 lat. Wydaje się, że może to być grupa

reprezentatywna gdyż wyniki te są spójne z opublikowanymi w 2014 roku, na łamach raportu

„Polska Biega”, w którym określono, iż najczęściej biegają osoby w przedziale wiekowym

25-44 lata [5]. Zawodnicy w większości zamieszkiwali miasta (100-500 tys. mieszkańców),

co nieco odbiega od danych przedstawionych w raporcie, wskazujących na to, że najczęściej

biegają osoby mieszkające w miastach powyżej 500 tysięcy mieszkańców. Jak podaje raport

jedynie 13% zawodników biega dystanse dłuższe niż 40 km w tygodniu. Zawodnicy

w badaniu własnym, trenując przebiegali około 40 km tygodniowo, a średnia ilość godzin

poświęcanych na trening wahała się pomiędzy 4,6-8,4 h/tydzień.

Uczucie zgagi oraz zarzucania treści żołądkowej do przełyku a nawet (w wysiłkach

o bardzo dużej intensywności) występujące wymioty, znacząco pogarszają jakość treningu

oraz mogą utrudniać ukończenie zawodów, lub pogarszać czas ich zakończenia. Analizie

poddano występowanie zgagi w obu badanych grupach. Po trzymiesięcznej interwencji

81

probiotykiem wykazano, iż uczucie zgagi zmniejszyło się nieistotnie statystycznie bardziej

w grupie stosującej probiotyk w porównaniu do placebo (57% kobiet grupy G1 i 45% procent

mężczyzn grupy G1 oraz 50% kobiet grupy G2 i 46% mężczyzn grupy G2). Jak przedstawia

najnowsze opublikowane w 2020 roku badanie Cheng i wsp. będące metaanalizą 14 badań

klinicznych sprawdzających rolę probiotykoterapii w redukcji objawów GERD takich jak

uczucie zgagi, zarzucanie treści żołądkowej do przełyku wykazano, że probiotyki mogą

przyspieszać opróżnianie żołądka, poprzez interakcje z receptorami błony śluzowej

(wyzwalającymi przejściowe obniżenie relaksacji dolnego zwieracza przełyku, które

powoduje powstawanie ww. objawów). Ponadto, probiotyki zapobiegając dysbiozie w jelicie

cienkim, i rozwojowi zespołu SIBO, wpływają korzystnie na zapobieganie zarzucania treści

pokarmowej do przełyku [90]. W zacytowanej metaanalizie badań, zaznaczono jednak, iż

jedynie 5 spośród 14 publikacji miało wysoką wiarygodność i było dobrej jakości. Tak więc

autorzy wskazują potrzebę zaprojektowania randomizowanych badań kontrolowanych

placebo, z większą ilością uczestników i dłuższym czasem trwania interwencji probiotykiem,

aby w pełni potwierdzić korzystny wpływ probiotyków na objawy GERD.

Udział w zawodach oraz efektywny trening sportowy utrudniać może również

występowanie biegunek. Mikrobiom sportowców jest znacząco odmienny w porównaniu do

osób zdrowych, niećwiczących [91]. Na występowanie biegunek u osób aktywnych fizycznie

oprócz zmian mikrobiomu i przejściowej dysbiozy wywołanej intensywnymi wysiłkami

fizycznymi, przyjmowaniem leków (NLPZ, IPP, antybiotyki) wpływ ma sposób żywienia

(dieta wysokobiałkowa, niskowęglowodanowa) oraz suplementacji (odżywki białkowe) [85].

W badaniach własnych, biegunki występowały u zdecydowanej większości zawodników. Ich

występowanie zawodnicy wiązali z czasem trwania treningów, rzadziej zawodów. Po trzech

miesiącach interwencji probiotykiem/placebo wykazano zmniejszenie częstości

występowania biegunek u znaczącej ilości osób z grupy stosującej placebo w porównaniu do

grupy stosującej probiotyk (57% kobiet grupy G1, 67% kobiet grupy G2, 40% mężczyzn

grupy G1 oraz 65% mężczyzn grupy G2). Różnice nie były jednak istotne statystycznie.

Na występowanie biegunek wpływać może nadmierne spożywanie płynów

hipertonicznych oraz spożycie błonnika pokarmowego. Większość osób badanych

w standardowej racji pokarmowej wykorzystywała płyny dla sportowców. Przyjmowanie tego

typu preparatów zadeklarowało 93% kobiet grupy G1 (n=13) oraz 83% kobiet grupy G2

(n=5) natomiast wśród mężczyzn stosowanie zadeklarowało 90% z grupy G1 (n=18) oraz

73% z grupy G2 (n=19). Obserwowane różnice w grupach nie były istotne statystycznie.

82

Występowanie biegunek znacząco ogranicza czas treningu oraz może uniemożliwiać

starty w zawodach [92]. Najnowsze z opublikowanych badań z 2019 roku, wykonane w

grupie 24 biegających rekreacyjnie mężczyzn, w którym trenującym zawodnikom podano 25

miliardów jednostek tworzących kolonię (109 jtk) Lactobacillus acidophilus CUL60, L.

acidophilus CUL21, Bifidobacterium bifidum CUL20, oraz Bifidobacterium animalis subsp.

lactis CUL34 lub placebo na 28 dni przed maratonem wykazało, iż suplementacja

probiotykiem zmniejszyła występowanie objawów jak bóle brzucha, biegunki, kwaśne

odbijanie oraz wzdęcia w grupie osób przyjmujących probiotyk w porównaniu grupy placebo.

Dodatkowo, wykazano dużo niższe nasilenie objawów ze strony przewodu pokarmowego

w trakcie trwania aktywności fizycznej (głównie zawodów) w grupie zawodników

przyjmujących probiotyk w przeciwieństwie do grupy otrzymującej placebo [25].

Zaparcia, podobnie jak biegunki, mogą powodować duży dyskomfort w czasie trwania

treningów oraz zawodów. Występowanie zaparć zawodnicy mogą niwelować poprzez

spożycie błonnika pokarmowego, jednak jego nadmierne ilości powodować mogą sytuację

odwrotną i występowanie biegunek. Również w badaniach własnych analizie poddano

występowanie zaparć u badanych zawodników. W trakcie wizyty wstępnej oceniono, że

najczęściej zaparcia pojawiały się wśród kobiet, zarówno grupy G1 (64%, n=9) oraz G2

(67%, n=4). Po trzech miesiącach badań, w trakcie wizyty końcowej oceniono zmniejszenie

się częstości występowania zaparć wśród zawodników. Zadeklarowały to głównie osoby

stosujące probiotyk gdzie zmniejszenie objawów zaobserwowano u 57% kobiet grupy G1,

33% kobiet grupy G2, 40% mężczyzn grupy G1 oraz 27% mężczyzn grupy G2.

Obserwowane różnice w grupach nie były jednak istotne statystycznie (kobiety grupy G1 vs

G2 p=0,239, mężczyźni grupy G1 vs G2 p=0,609).

Średnie spożycie błonnika pokarmowego w obu badanych grupach było niższe niż

wskazuje norma (25-27 g/dobę) i wynosiło średnio w grupie kobiet G1: 21,03±6,88 g/dobę

a w grupie kobiet G2: 19,88±4,55 g/dobę, natomiast w grupie mężczyzn (G1: 24,12±8,21

g/dobę a w G2: 24,62±10,24 g/dobę). Prawdopodobnie wynikało to z obawy o występowanie

zaburzeń żołądkowo-jelitowych, a modyfikacja jadłospisu zgodnie z zaleceniami i wzrost

podaży węglowodanów ogółem spowodowałby zwiększenie podaży również błonnika

pokarmowego. Zbyt niskie spożycie błonnika pokarmowego powodować mogło

występowanie zaparć, które stwierdzono zwłaszcza w grupie kobiet G1 i G2. Jednak

zwiększenie podaży tego składnika powyżej normy, mogłoby doprowadzić do występowania

biegunek.

83

Korzystny wpływ szczepów probiotycznych na niwelowanie objawów ze strony

przewodu pokarmowego, pojawiających się w czasie trwania intensywnych i długotrwałych

zawodów sportowych wykazano w badaniach naukowych. Przykładem jest to z 2010 roku

z wykorzystaniem szczepu probiotycznego L. fermentrum VRI-003 PCC [8]. Suplementacja

tym szczepem probiotycznym spowodowała zmniejszenie częstotliwości występowania

objawów ze strony przewodu pokarmowego, czasu ich trwania, jak również natężenia w 3-

stopniowej skali. Inne badanie, zaprezentowane w 2011 roku wykazało w grupie

zawodowych kolarzy i triathlonistów, że suplementacja szczepem Lactobacillus fermentum

(PCC®) w dawce 1x109 jtk, korzystnie wpływała na obniżenie występowania dolegliwości ze

strony przewodu pokarmowego, które pojawiały się głównie w czasie intensywnych

treningów o dużych obciążeniach [13]. Badania dotyczące wpływu szczepów probiotycznych

na występowanie zaburzeń żołądkowo-jelitowych nie są jednak zgodne. Przykładem jest

badanie z 2014 roku w którym suplementacja Bifidobacterium animalis subsp. lactis B1-04

(B1-04) 2,0 x 109 jtk, lub Lactobacillus acidophilus NCFM i Bifidobacterium animalis subsp.

lactis B1-07, 5 x 109 jtk nie wpływała znacząco na występowanie zaburzeń żołądkowo-

jelitowych [34]. Dodatkowo osoby przyjmujące szczep B1-04 wykazywały się słabszą

odpowiedzią na wysiłek fizyczny oraz częstość jego podejmowania niż grupa przyjmująca

NCFM i B1-07 w stosunku do osób w grupie placebo. Innym przykładem jest badanie z 2007

roku w którym 141 maratończyków podawano szczep probiotyczny Lactobacillus rhamnosus

GG (LGG) lub placebo, przez 3-miesięce [26]. W badaniu tym nie stwierdzono żadnych

różnic w częstości występowania zarówno infekcji górnych dróg oddechowych jak również

zaburzeń żołądkowo jelitowych w grupie zawodników przyjmujących probiotyk oraz placebo.

Najnowszy przegląd badań opublikowany w 2020 roku dotyczący wpływu szczepów

probiotycznych na występowanie zaburzeń żołądkowo-jelitowych wskazał, że suplementacja

probiotykami wykazuje korzystny wpływ na występowanie zaburzeń żołądkowo-jelitowych,

jednak nie ma istotnych dowodów sugerujących by szczepy probiotyczne istotnie wpływały

na poprawę wyników sportowych zawodników. Badania naukowe dotyczące wykorzystania

probiotyków w sporcie są bardzo ograniczone pod względem liczby oraz jakości, stwarza

więc to konieczność zmiany metodologii oraz określenia konkretnych szczepów

probiotycznych w konkretnych intensywnościach wysiłku fizycznego [93].

Związek z występowaniem zaburzeń żołądkowo-jelitowych może mieć przewlekły

stan zapalny organizmu, spowodowany intensywnym wysiłkiem fizycznym jak również

przewlekłą dysbiozą [94]. Po trzech miesiącach interwencji probiotykiem/placebo

w badaniach własnych zarówno w grupie kobiet jak i mężczyzn wykazano obniżenie stężenia

84

białka C-reaktywnego. W grupie kobiet stosującej probiotyk, znacząco obniżyło się stężenie

białka C-reaktywnego (2,17±3,50 mg/L vs 0,87±1,14 mg/dL) nie wykazano jednak różnic

istotnych statystycznie. W grupie mężczyzn stosujących probiotyk również zaobserwowano

obniżenie stężenia tego parametru jednak nie był on tak znaczący jak w grupie kobiet

(1,75±2,27 mg/L vs 1,63±68,17 mg/L) i różnice nie były istotne statystycznie. Jak wykazała

metaanaliza z 2016 roku z wykorzystaniem 83 randomizowanych oraz nierandomizowanych

badań, aktywność fizyczna, może wpływać na obniżenie stężenia białka C-reaktywnego,

a tłumaczone jest to poprawą składu ciała zawodników (obniżeniem masy ciała oraz

procentowej zawartości tkanki tłuszczowej) [95]. Jednak w innym badaniu z 2015 roku,

jednorazowy trening fizyczny, trwający 60 minut, powodował wzrost w surowicy stężenia

białka C-reaktywnego (obserwowano to jedynie u kobiet w porównaniu do mężczyzn).

Badania te wykonano w grupie piłkarzy, nie maratończyków, jednak charakter wysiłków

wytrzymałościowych pozwala na porównanie stężenia tego parametru w obu grupach

zawodników. Wzrost stężenia białka CRP wytłumaczyć można poprzez zaangażowanie

rożnych mechanizmów w regulację ostrej fazy w różnych warunkach, przy czym wskaźnik

ten oceniany przed rozpoczęciem aktywności i bezpośrednio po niej może być cennym

narzędziem do oceny reakcji metabolicznej w czasie ćwiczeń o charakterze tlenowym [96].

Stan zapalny w ustroju zawodników w badaniach własnych oceniono za pomocą

stężeń cytokin takich jak czynnik martwicy nowotworów (TNF-alfa) oraz interleukiny 6 (IL-

6). Po trzech miesiącach badań stężenie TNF-alfa obniżyło się zarówno w grupie kobiet jak i

mężczyzn, obu badanych grup i różnice te wykazywały wysoką istotność statystyczną (w

grupie kobiet G1 p=0,003, mężczyzn z grupy G1 p=0,001, oraz mężczyzn z grupy G2 gdzie

p=0,016). Natomiast obniżenie stężenia TNF-alfa w grupie kobiet G2 było bliskie istotności

statystycznej (p=0,074). Wyniki badania z 2012 roku Lamprecht i wsp. w którym zawodnicy

stosowali przez 14 tygodni probiotyk lub placebo, wykazały, że wszyscy zawodnicy

wykazywali wyższe niż norma (>50 pq/ml) stężenia TNF—alfa co jest wynikiem odmiennym

niż uzyskane w badaniach własnych. Ponadto po 14 tyg. suplementacji, stężenie TNF-alfa

zmniejszyło się w grupie przyjmującej probiotyk w porównaniu do placebo, jednak nie

wykazano istotności statystycznej dla tych wyników [92]. Podobne wnioski uzyskano

również w badaniu West i wsp. w którym stężenie TNF-alfa obniżyło się w grupie osób

stosujących probiotyki w porównaniu do grupy placebo [13].

Przed probiotykoterapią większość zawodników wykazywała prawidłowe stężenie IL-

6 w surowicy krwi. Wynik powyżej normy zaobserwowano jedynie u 2 kobiet i 6 mężczyzn

grupy G1 oraz 1 kobiety i 7 mężczyzn grupy G2. Różnice między grupami nie były istotne

85

statystycznie. Po 3 miesiącach badań w grupie stosującej placebo zaobserwowano znaczne

obniżenie stężenia IL-6 w porównaniu do grupy stosującej probiotyk. W większości

przypadków nie zaobserwowano zmian stężenia IL-6 w porównaniu do tych określonych

w czasie wizyty wstępnej. Różnice między grupami nie były istotne statystycznie. Podobnie

w badaniach Lamprecht i wsp. stężenie IL-6 nie wykazało żadnych różnic miedzy grupami

probiotyk/placebo i określono, że było ono w granicach normy tak jak w badaniach własnych

[92]. Natomiast w badaniu z roku 2011, Lactobacillus fermentum PCC podawano kolarzom

(64 kobiety oraz 35 mężczyzn) przez 11 tyg. i wykazano, że u mężczyzn probiotyk

powodował istotne obniżenie stężenia IL-6 w porównaniu do placebo. U kobiet stężenie IL-6

było niższe niż u mężczyzn w grupie stosującej probiotyk. W grupie placebo natomiast

wartości IL-6 były wyższe u mężczyzn i probiotyk bardziej obniżał ich stężenie niż w grupie

placebo. Stan zapalny był bardziej redukowany u mężczyzn niż u kobiet stosujących

probiotyki [13].

Huang w 2019 roku, wykazał wśród 16 triathlonistów, iż przed badaniami mieli oni

wyższe wartości zarówno stężenia TNF-alfa niż w badaniach własnych (13,9±2,2 pq/ml grupa

placebo i 14,3±1,7 pq/ml probiotyk) jak również IL-6 (9,3±1,2 pq/ml placebo oraz 7,9±0,5

pq/ml probiotyk). Natomiast po 3 tyg. suplementacji L. plantarum PS128 lub placebo

wykazano bezpośrednio po aktywności wyższy wzrost w grupie placebo stężenia TNF-alfa

(22,5±3,0 pq/ml) w porównaniu do grupy stosującej probiotyk, w której również stężenie

wzrosło, jednak nieznacznie (15,3±2,2 pq/ml). Różnice między tymi wynikami wykazały

istotność statystyczną (p=0,016). Natomiast dla IL-6 odnotowano wzrost stężenia tej cytokiny

w grupie placebo do 11,6±1,2 pq/ml a w grupie probiotyk do 8,0±1,0 pq/ml. Różnice między

wynikami ponownie wykazały istotność statystyczną (p=0,016) [97].

Obniżenie stanu zapalnego organizmu jest istotne w celu zapobiegania oraz

zmniejszenia częstości występowania zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Ich ograniczenie lub

całkowite wykluczenie pozwala na intensywniejszy i lepiej wykonany trening fizyczny a to

przekłada się na poprawę wyników sportowych i lepsze przygotowanie do startów czy

zawodów. Bariera jelitowa, ma również kluczowe znaczenie we wchłanianiu

i wykorzystywaniu głównych składników odżywczych [98]. Intensywny wysiłek fizyczny,

powodujacy stan zapalny komórek jelita wpływa na zwiększenie fosforylacji białek ściśle

połączonych (tight-junction) a w konsekwencji na zwiększenie ich przepuszczalności, a im

większa „przepuszczalność” połączeń ścisłych jelita tym większa podatność na infekcje oraz

dolegliwości żołądkowo-jelitowe [92]. Jak pokazują badania, intensywny trening wpływa na

nadmierną produkcję IL-6 oraz TNF-alfa a to dodatkowo zwiększa nasilenie objawów

86

żołądkowo-jelitowych [99]. Tak więc probiotykoterapia wydaje się być korzystną metodą

zapobiegania wspomnianych objawów. Poprawa samopoczucia zawodników, ograniczenie

lub całkowite wykluczenie zaburzeń dyspeptycznych i lepsza efektywność treningu

przekładać się może na poprawę parametrów oceniających wydolność krążeniowo-

oddechową oraz skład ciała. Również w badaniach własnych analizie poddano parametry

oceniające wydolność krążeniowo-oddechową badanych mężczyzn oraz kobiet. Po trzech

miesiącach badań w grupie kobiet stosujących probiotyki w porównaniu do placebo

wykazano wzrost wszystkich parametrów oceniających wydolność krążeniowo-oddechową

z wyjątkiem rezerwy oddechowej oraz progu beztlenowego (AT). W grupie kobiet stosującej

probiotyki zaobserwowano również znaczący wzrost maksymalnego poboru tlenu (VO2max)

z 34,02±5,30 ml/kg/min do 35,90±6,16 ml/kg/min. Wykazano również bardzo korzystny

wzrost zdolności wysiłkowej (Exercise Capacity) z 34,02±5,30 ml/kg/min do 35,90±6,16

ml/kg/min (nie wykazano jednak istotności statystycznej). W grupie kobiet G2 natomiast

wykazano po 3 miesiącach badań niekorzystne obniżenie stężenia maksymalnego poboru

tlenu, wentylacji minutowej, wydolności ogólnej i wysiłkowej, rezerwy oddechowej oraz

progu beztlenowego. Nie były to jednak różnice istotne statystycznie. Analizując zmianę

częstotliwości oddechów w grupie kobiet G2 między badaniem W1 i W2 wykazano różnicę

istotną statystycznie (p=0,027) i wartość ta była wyższa na wizycie W2. Probiotykoterapia

działała więc korzystnie na wszystkie wymienione parametry oceniające wydolność

krążeniowo-oddechową zawodniczek.

W grupie mężczyzn stosujących probiotyk (G1), po 3 miesiącach badań,

zaobserwowano istotny statystycznie, korzystny wzrost maksymalnego poboru tlenu (VO2max)

(p=0,017), objętości oddechowej (p=0,013), wydolności ogólnej organizmu (p=0,036),

rezerwy oddechowej (p=0,020) oraz zdolności wysiłkowej (p=0,036) w porównaniu do

mężczyzn stosujących placebo. Wyniki badań własnych oceniające maksymalny pobór tlenu

przez zawodników wykazały znacząco niższe parametry w porównaniu do badania Huang

z 2019 roku. W analizie tej wykazano, iż w grupie placebo poziom VO2max wynosił średnio

60,1±2,2 ml/kg/ min natomiast w grupie stosującej probiotyki 61,8±1,5 ml/kg/min.

W badaniu tym podobnie jak w analizie własnej wyników wykazano, iż probiotykoterapia

korzystnie wpływa na efektywność treningu sportowego a to przekłada się na poprawę

wyników parametrów oceniających wydolność krążeniowo-oddechową u osób aktywnych

fizycznie [10].

Opóźnienie odczuwania zmęczenia, pozwala dużo efektywniej oraz dłużej

wykonywać aktywność fizyczną. Dodatkowo, prawidłowy mikrobiom wpływać może na

87

lepsze wchłanianie i wykorzystywanie węglowodanów oraz innych kluczowych składników

odżywczych a to z kolei na dłuższy i bardziej efektywny trening (wykorzystanie

węglowodanów dostarczanych do organizmu oraz „ochrona” glikogenu mięśniowego

i wątrobowego). Dodatkowo, wpływać to będzie również na okres regeneracji organizmu

przyspieszając go [100]. Probiotykoterapia wpływając korzystnie na skład mikrobiomu jelit

może ograniczać uczucie zmęczenia zawodników co potwierdza badanie przeprowadzone

przez Shing i wsp. w 2014 roku. Czterotygodniowa suplementacja probiotykiem

wieloszczepowym w badaniu tym wydłużyła średni czas aktywności fizycznej (biegu)

wykonywanej w gorącym środowisku, aż do uczucia skrajnego zmęczenia [94]. Jak wykazało

inne z badań, szczep probiotyczny L. plantarum PS128, może istotnie zwiększyć stężenie

aminokwasów rozgałęzionych w osoczu (nawet o 24–69% w porównaniu do stężenia

wyjściowego) i zwiększyć wydajność ćwiczeń fizycznych co wykazano w porównaniu

zawodników do grupy placebo (p=0,05). Autorzy badania stwierdzili, iż szczep probiotyczny

L. plantarum PS128, może być potencjalną, ergogeniczną „pomocą” w celu zwiększenia

intensywności treningu fizycznego oraz poprawy fizjologicznej adaptacji do ćwiczeń [97].

Natomiast w innym badaniu, z 2018 roku, wykazano, że inny niż prezentowany

w badaniach własnych szczep probiotyczny Lactobacillus plantarum TWK10 prowadzi do

poprawy zdolności wytrzymałościowych, być może poprzez różne mechanizmy regulacyjne.

Po sześciu tygodniach podawania Lactobacillus plantarum TWK10 zawodnikom, wykazano

znaczną poprawę wydajność ćwiczeń. Wnioski tego badania były zgodne z poprzednim

badaniem tych autorów, w którym wydajność ćwiczeń, zawodników suplementujących

Lactobacillus plantarum TWK10 wzrosła o 36,76% w porównaniu z grupą placebo [10].

Autorzy badania podają jednak, iż potrzebne są dalsze analizy w celu potwierdzenia

skuteczności i mechanizmu suplementacji probiotycznej. Potwierdza to również przegląd

badań opublikowany w 2019 roku [7]. Wykazano w nim jedynie 6 prac naukowych

oceniających wpływ szczepów probiotycznych na wydolność organizmu przy czym jedynie 2

prace wykazały efekt korzystny (w tym jedna przeprowadzona była na myszach).

Stwierdzono, iż brakuje literatury dotyczącej wpływu szczepów probiotycznych na wyniki

sportowe zawodników, a większość opublikowanych badań dotyczy modeli zwierzęcych.

Efektywny trening fizyczny, wpływa korzystnie na poprawę parametrów składu ciała

zawodników. Obserwowany jest wzrost masy mięśni szkieletowych oraz redukcja zawartości

tkanki tłuszczowej podskórnej i trzewnej [10]. Również w niniejszej pracy analizie poddano

zmiany składu ciała zawodników obu badanych grup po interwencji probiotykiem oraz

placebo. Parametry antropometryczne jak masa mięśni szkieletowych czy zawartość tkanki

88

tłuszczowej są bardzo istotne z punktu widzenia możliwości wysiłkowych zawodników oraz

rozwijanej prędkości w sportach wytrzymałościowych. W badaniach własnych po 3

miesiącach interwencji probiotykiem/placebo, w obu grupach badanych kobiet wykazano

bardzo korzystny wzrost całkowitej zawartości wody w organizmie, beztłuszczowej masy

ciała, oraz masy mięśni szkieletowych. W grupie kobiet przyjmujących probiotyk (G1)

stwierdzono korzystne obniżenie całkowitej zawartości tkanki tłuszczowej (15,00±3,98 kg vs

14,57±4,34 kg) oraz jej procentowego udziału w składzie ciała (23,82±5,12% vs

23,28±5,59%). Różnice jednak nie były istotne statystycznie. W grupie kobiet przyjmujących

placebo (G2) natomiast po 3 miesiącach badań odnotowano niekorzystny wzrost całkowitej

zawartości tkanki tłuszczowej (17,01±8,12 kg vs 17,11±9,35 kg). Nie były to jednak różnice

istotne statystycznie. W badaniu Huang i wsp. z 2019 roku wykazano podobną zależność jak

wśród kobiet w badaniach własnych, mianowicie po 6 tygodniach suplementacji

probiotykiem, procentowa zawartość tkanki tłuszczowej obniżyła się bardziej w grupie

stosującej probiotyk niż w placebo. Natomiast masa mięśni szkieletowych znacząco

zwiększyła się w grupie osób stosujących probiotyk w porównaniu do placebo [10]. W czasie

wizyty końcowej, po trzech miesiącach badań stwierdzono, że mężczyźni grupy G1 wykazali

istotny statystycznie, korzystny wzrost całkowitej zawartości wody w organizmie (p=0,019),

beztłuszczowej masy ciała (p=0,019) oraz masy mięśni szkieletowych (p=0,022)

w porównaniu do wizyty wstępnej. W grupie mężczyzn G2 nie odnotowano żadnych różnic

istotnych statystycznie. Wyniki odmienne w porównaniu do badań własnych opublikowano

w 2012 roku. Hottenrott i wsp. po 3 miesiącach badań, zaobserwowali korzystne obniżenie

procentowej zawartości tkanki tłuszczowej (22,5% vs 21%), tkanki tłuszczowej trzewnej (5,6

kg vs 4,7 kg), oraz niekorzystne obniżenie beztłuszczowej masy ciała (51,8 kg vs 50,8 kg)

[101]. Odmienne do uzyskanych w badaniach własnych, wyniki określające skład ciała

elitarnych biegaczy, przedstawiono również w badaniu Jang i wsp. opublikowanym w 2019

roku [85]. W analizie tej wykazano niższą niż w badaniach własnych beztłuszczową masę

ciała (51,8±4,1 kg), procentową zawartość tkanki tłuszczowej (9,2±1,6%), oraz całkowitą

zawartość tkanki tłuszczowej (5,5±1,1 kg). Niższa niż w badaniach własnych zawartość

tkanki tłuszczowej w organizmie zawodników przedstawionych w tym badaniu wynikać

może z intensywnych wysiłków fizycznych oraz okresu uprawiania tej dyscypliny sportowej

(średnio 7 lat). Niska zawartość tkanki tłuszczowej, umożliwia osiąganie większej prędkości

w czasie biegu, korzystnie wpływa również na układ kostno-stawowy. Wśród kobiet oraz

mężczyzn analizowanych w badaniach własnych, w związku z określoną w granicach normy

masą ciała oraz zawartością tkanki tłuszczowej nie wykazano konieczności jej redukcji.

89

W badaniach własnych, wykazano również korzystny wpływ szczepów

probiotycznych na istotny statystycznie wzrost masy mięśni szkieletowych oraz

beztłuszczowej masy ciała u mężczyzn. Korzystny wpływ na masę mięśni szkieletowych

wykazywać, może spożycie białka ogółem oraz zwierzęcego, jednak w grupie mężczyzn G1

wykazano zbyt niskie spożycie tego składnika odżywczego (86,82±21,20 g/dobę). Podaż

białka ogółem, dla aktywnych fizycznie mężczyzn powinna być na poziomie 1,3 g/ kg

m.c./dobę, tak więc analizując średnią masę ciała zawodników podaż ta wynosić powinna

około 103 g na dobę. Oprócz standardowo spożywanych posiłków, 33% mężczyzn grupy G1

przyjmowało odżywki białkowe co mogło wpływać na wzrost masy mięśni szkieletowych.

Dodatkowo, jak wykazano w badaniach z 2014 roku prawidłowy mikrobiom, może

przyczyniać się do zwiększenia anabolizmu białek poprzez zwiększenie biodostępności

aminokwasów, a to może wpływać na wzrost masy mięśni szkieletowych [102].

W badaniach własnych interwencja probiotykiem korzystnie wpłynęła w grupie

kobiet na obniżenie zawartości tkanki tłuszczowej trzewnej (G1: 62,13±21,04 cm2 vs

59,37±22,62 cm2; G2 61,33±27,20 cm

2 vs 61,18±26,20 cm

2), jednak u mężczyzn nie

wykazano takiej zależności. W obu badanych grupach nie wykazano różnic istotnych

statystycznie. Niska zawartości tkanki tłuszczowej trzewnej jest niezwykle istotna z punktu

widzenia obniżenia ryzyka występowania chorób sercowo-naczyniowych [103]. Zbliżone

wyniki do badań własnych wykazano w badaniu z 2018 roku. Podawano w nim odmienny

szczep probiotyczny w porównaniu do badań własnych mianowicie Lactobacillus gasseri

BNR17 [104]. Dwunastotygodniowa suplementacja probiotykiem, spowodowała istotne

statystycznie (p=0,038) obniżenie zawartości tkanki tłuszczowej trzewnej w porównaniu do

placebo. W badaniu Szulińska i wsp. z 2018 wykazano natomiast, po trzymiesięcznej

suplementacji szczepami probiotycznymi takimi jak w badaniach własnych (Bifidobacterium

bifidum W23, Bifidobacterium lactis W51, Bifidobacterium lactis W52, Lactobacillus

acidophilus W37, Lactobacillus brevis W63, Lactobacillus casei W56, Lactobacillus

salivarius W24, Lactococcus lactis W19, Lactococcus lactis W58) istotne statystycznie

obniżenie masy tkanki tłuszczowej trzewnej (p=0,033) w porównaniu do placebo jednak

badanie było wykonane u kobiet po okresie menopauzy [105].

Intensywna aktywność fizyczna może wpływać na stężenie niektórych parametrów

biochemicznych w surowicy. Obserwuje się wówczas wzrost objętości osocza, ilości

erytrocytów, hemoglobiny w surowicy. Bardzo korzystnie wpływa również na profil

lipidowy, obniżając stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji LDL oraz zwiększając stężenie

cholesterolu frakcji HDL [2].

90

Po trzech miesiącach interwencji probiotykiem/placebo zarówno w grupie G1 jak i G2

nie wykazano istotnych statystycznie różnic stężeń parametrów morfologicznych surowicy

krwi. Kobiety oraz mężczyźni grupy G1 wykazali obniżenie stężenia krwinek białych,

czerwonych, hemoglobiny oraz płytek krwi w porównaniu do badania pierwszego. Różnice te

nie były istotne statystycznie. Zbliżone wyniki do tych uzyskanych w badaniach własnych

wykazano w badaniu opublikowanym w Nutriens w 2019 roku [10]. Po 6 tygodniach

przyjmowania przez zawodników szczepu probiotycznego Lactobacillus plantarum TWK10

określono obniżenie stężenia krwinek białych. Wzrost stężenia krwinek czerwonych był

odmienny w porównaniu do wyników badań własnych. Obniżenie stężenia płytek krwi

pokrywało się z wynikami badań własnych. Podobnie jak w analizie wyników badań

własnych, nie wykazano dla tych parametrów istotności statystycznej. Tak więc interwencja

probiotykiem nie wpływała znacząco na różnicę stężeń parametrów morfologicznych krwi w

obu badanych grupach.

Analizując parametry jonogramu wykazano w grupie kobiet G1 stosującej probiotyk,

korzystną poprawę stężeń sodu, potasu, żelaza po trzech miesiącach interwencji, jednak

różnice nie były istotne statystycznie. Co istotne, w grupie tej wzrosło stężenie żelaza,

natomiast w grupie stosującej placebo, zaobserwowano znaczący spadek stężenia tego

parametru (136,00±51,47 µg/dL vs 94,66± 34,59 µg/dL). Różnie jednak nie były istotne

statystycznie. Optymalne stężenie żelaza jest ważne, aby wspierać wysoką wydolność

tlenową u osób aktywnych fizycznie. Wykazano, że niski poziom żelaza negatywnie wpływa

na wydajność z powodu upośledzenia funkcji mięśni, metabolizmu oksydacyjnego i zdolności

do pracy [106]. Inne konsekwencje niskiego stężenia żelaza to obniżenie odporność,

upośledzenie funkcji poznawczych i zmniejszone stężenie lipoprotein o wysokiej gęstości

(HDL) [107]. Chociaż norma RDA jest taka sama zarówno dla sportowców, jak i osób

nieaktywnych fizycznie, utrata żelaza u triathlonistów (wykonujących wysiłki

wytrzymałościowe) jest zwiększona o 30% do 70% z powodu aktywności fizycznej, co

sugeruje potrzebę wyższego zapotrzebowania na żelazo u osób aktywnych fizycznie.

Stwierdzono istotny statystycznie spadek stężenia wapnia w grupie mężczyzn G1

(p=0,011), w porównaniu do grupy placebo. W grupie kobiet zarówno G1 oraz G2 nie

wykazano zmian stężeń wapnia po 3 miesiącach badań. Zbliżone wyniki w porównaniu do

badań własnych uzyskano w badaniu z 2014 roku, w którym analizie poddano 12

ultramaratończyków. Wapń jest minerałem niezbędnym dla strukturalnego zdrowia kości, ale

także odgrywa rolę w krzepnięciu krwi, skurczach mięśni, przewodnictwie nerwowym,

wykorzystaniu białka i komunikacji komórkowej [108]. Regulacja stężenia wapnia

91

w surowicy jest kontrolowana przez parathormon, kalcytoninę i witaminę D3, co podkreśla

znaczenie optymalnego spożycia witaminy D3 wraz z dietą. Barrack i wsp. [109] stwierdzili,

że 85% biegaczy ze zwiększonym obrotem kości nie spełnia normy AI dla wapnia. Kobiety

z opóźnioną miesiączką są narażone na zwiększone ryzyko niskiej gęstości mineralnej kości

(BMD) ze względu na rolę estrogenu w przemieszczaniu się wapnia do kości podczas

przyrostu kości [108]. Gdy poziom wapnia jest wystarczający, ryzyko urazów kości u kobiet

zmniejsza się.

W grupie mężczyzn G2 w przeciwieństwie do G1 wykazano istotny statystycznie

wzrost stężenia magnezu (p=0,034). W grupie kobiet nie wykazano zmian stężeń magnezu po

3 miesiącach badań (zarówno w grupie G1 jak i G2). Magnez ma kluczowe znaczenie dla

sportowców, ponieważ wspiera procesy metaboliczne, produkcję energii, pobieranie tlenu

i równowagę elektrolitową, a także funkcje sercowo-naczyniowe, nerwowo-mięśniowe,

immunologiczne i hormonalne [60]. W diecie często występuje niedobór magnezu

u sportowców, zwłaszcza wegetarian, wegan. Dodatkowo ćwiczenia zwiększają

zapotrzebowanie na magnez poprzez przyspieszone straty przez pot i mocz [110]. Niektórzy

naukowcy sugerują, że spożycie magnezu przez sportowców powinno być o 10% do 20%

wyższe, niż obecne zalecenia dla ogółu społeczeństwa. Niskie spożycie magnezu zwiększa

wykorzystanie tlenu przez organizm, co może pogarszać sprawność wytrzymałościową [60].

Niedobory wzmacniają również pobudliwość nerwowo-mięśniową ze względu na zwiększone

zatrzymywanie wapnia w mięśniach [111]. Norma RDA dla magnezu u kobiet wynosi od 310

do 320 mg/d, chociaż szacuje się, że tylko około 70% kobiet osiąga zalecany poziom [112].

Badania pokazują, że większość sportowców z różnych dyscyplin sportowych odnotowuje

niskie spożycie magnezu, przy czym niskie klasy wagowe są najbardziej zagrożone ze

względu na ograniczone ilości energii dostępnej (EI).

Wyższe stężenia w surowicy poszczególnych parametrów jonogramu wynikać mogą

z lepiej zbilansowanej diety zawodniczek grupy G1 w porównaniu do G2. Mężczyźni grupy

G2 natomiast charakteryzowali się lepiej zbilansowanym pod względem składników

mineralnych jadłospisem w porównaniu do grupy G1 (z wyjątkiem potasu).

Po trzech miesiącach obserwacji wykazano w grupie kobiet G1 istotny, korzystny

wzrost stężenia cholesterolu frakcji HDL (70,28±15,16 mg/dl vs 76,92±20,20 mg/dl)

(p=0,035), nie wykazano tego w grupie G2, gdzie stężenie cholesterolu frakcji HDL obniżyło

się (różnica nie była istotna statystycznie). Wykazano również w grupie kobiet G1 poprawę

profilu lipidowego pod względem stężenia cholesterolu frakcji LDL (113,35±35,74 mg/dl vs

108,42±32,16 mg/dl) oraz triglicerydów (74,92±26,42 mg/dl vs 67,85±26,98 mg/dl).

92

Natomiast niekorzystne zmiany wystąpiły u zawodniczek grupy G2 u których stężenie

cholesterolu frakcji LDL wzrosło ze 131,83±33,94 mg/dl do 137,00±41,71 mg/dl. Stężenie

triglicerydów w grupie G2 obniżyło się znacznie z 91,50±21,94 mg/dl do 67,66±38,97 mg/dl.

Różnice jednak nie były istotne statystycznie. Po trzech miesiącach badań w obu badanych

grupach mężczyzn obniżyło się natomiast niekorzystnie stężenie cholesterolu frakcji HDL

(różnice w grupach nieistotne statystycznie). W grupie mężczyzn G1 odnotowano wzrost

stężeń cholesterolu całkowitego, frakcji LDL (wykazano istotność statystyczną przy p=0,038)

oraz stężenia trójglicerydów. W grupie mężczyzn G2 natomiast odnotowano wzrost stężenia

cholesterolu frakcji LDL, oraz obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego i trójglicerydów

(różnice nieistotne statystycznie). Zbliżone wnioski uzyskano w badaniu Szulińska i wsp.

z 2018 roku [105], w którym podobnie jak w badaniach własnych, w grupie stosującej

probiotyk wzrosło stężenie cholesterolu frakcji HDL, jednak różnica nie była istotna

statystycznie (p=0,863). Podobnie jak w analizie wyników własnych w grupie stosującej

probiotyk wykazano istotne statystycznie obniżenie stężenia cholesterolu frakcji LDL

(p=0,016). W obu badanych grupach (probiotyk oraz placebo) w cytowanym badaniu

podobnie jak w analizie własnej wykazano obniżenie stężenia triglicerydów jednak, podobnie

jak w badaniach własnych dla obserwowanych różnic nie wykazano istotności statystycznej.

Jak wskazują wyniki badań własnych, oraz dotychczas opublikowane prace dotyczące

wpływu szczepów probiotycznych na organizm zawodników sportów wytrzymałościowych,

potrzeba większej ilości randomizowanych badań w celu określenia faktycznego mechanizmu

powstających zmian. Bez wątpienia, probiotyki wywierają korzystny wpływ na niwelowanie

zaburzeń żołądkowo-jelitowych a to przekładać się może na poprawę wyników sportowych.

Im intensywnej wykonywane są wysiłki fizyczne w czasie treningów tym lepsze

przygotowanie do startów a co za tym idzie poprawa wyników sportowych zawodników. Aby

w pełni udowodnić mechanizm działania probiotyków na organizm osób aktywnych fizycznie

niezbędne są analizy mikrobiomu jelitowego a na tej podstawie indywidualny dobór czasu

i rodzaju probiotykoterapii.

93

7. WNIOSKI

1. W grupie biegaczy długodystansowych przyjmujących probiotyk Sanprobi Barierr po

trzymiesięcznej interwencji obserwowano wyższy odsetek zawodników deklarujących

poprawę ogólnego stanu zdrowia oraz zmniejszenie występowania zaparć, natomiast

w obu badanych grupach podobnie zmniejszyło się występowanie uczucia zgagi i

biegunek.

2. Stwierdzono istotne obniżenie stężenia w surowicy TNF-alfa u kobiet i mężczyzn

przyjmujących probiotyk oraz u mężczyzn z grupy G2, natomiast obniżenie stężenia

IL-6 i białka CRP było podobne w obu badanych grupach i nie różniło się istotnie

statystycznie.

3. Trzymiesięczna probiotykoterapia korzystnie wpływała na poprawę parametrów

oceniających skład ciała zawodników (istotny statystycznie wzrost beztłuszczowej

masy ciała oraz masy mięśni szkieletowych u mężczyzn oraz nieistotne statystycznie

obniżenie zawartości całkowitej oraz trzewnej tkanki tłuszczowej u kobiet).

4. Obserwowano korzystny wpływ probiotykoterapii na poprawę parametrów

oceniających wydolność krążeniowo-oddechową u zawodników sportów

wytrzymałościowych (istotny statystycznie u mężczyzn oraz nieistotny statystycznie u

kobiet).

5. W grupie kobiet stosujących probiotykoterapię stwierdzono istotne statystycznie

zwiększenie stężenia cholesterolu frakcji HDL w surowicy, jak również korzystny

trend wzrostu stężenia żelaza i obniżenie stężenia cholesterolu frakcji LDL oraz

triglicerydów. Nie zaobserwowano tego w grupie mężczyzn stosujących probiotyki.

6. Wydaje się, że obserwowane nieistotne różnice w sposobie żywienia zawodników

(zarówno w grupie kobiet jak i mężczyzn) nie wpływały w sposób istotny na badane

parametry składu ciała, wydolności krążeniowo-oddechowej oraz wybrane parametry

biochemiczne w surowicy.

94

8. STRESZCZENIE

Biegi długodystansowe zaliczane są do grupy sportów wytrzymałościowych.

Zawodnicy uprawiający dyscypliny sportowe opierające się na wysiłkach

wytrzymałościowych, często dążą do znacznego obniżenia masy ciała, zwłaszcza zawartości

tkanki tłuszczowej, w celu zwiększenia możliwości wysiłkowych, poprawy szybkości,

zdolności motorycznej oraz całkowitej wydolności organizmu. Na wydolność fizyczną wpływ

ma prawidłowo zaplanowany trening, czynniki genetyczne, psychika (motywacja) oraz

środowisko zewnętrzne. Niezwykle istotną funkcję spełnia również zbilansowany plan

żywieniowy i odpowiednia suplementacja. Aktywność fizyczna, mimo wielu korzyści

zdrowotnych wywieranych na organizm człowieka, może powodować również niekorzystne

skutki. Zwiększać się może ryzyko nudności, wymiotów, bólów brzucha czy biegunek.

W sportach wytrzymałościowych problemy te dotyczyć mogą nawet 70% zawodników.

Celem pracy była ocena sposobu żywienia oraz wpływu zastosowanej

probiotykoterapii na zmniejszenie występowania zaburzeń żołądkowo-jelitowych oraz

wybrane parametry określające stan zapalny ustroju, skład ciała, wydolność krążeniowo-

oddechową oraz wybrane parametry biochemiczne w surowicy biegaczy długodystansowych.

Badaniem interwencyjno-obserwacyjnym zostało objętych 70 osób spełniających

kryteria włączenia. Badania realizowane były w Zakładzie Dietetyki i Żywienia Klinicznego

na Wydziale Nauk o Zdrowiu UMB, Klubie Fitness Maniac Gym w Białymstoku oraz

w Zakładzie Diagnostyki Hematologicznej i Zakładzie Diagnostyki Biochemicznej

Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku. Badanie było randomizowane

z zastosowaniem próby podwójnie zaślepionej. Do podziału zawodników na grupę G1 oraz

G2 użyto losowania prostego bez zwracania. Co druga osoba z operatu losowania stanowiła

grupę G1 (n=35) a pozostałe grupę G2 (n=35). Czynnikiem interwencyjnym był probiotyk

wieloszczepowy SANPROBI BARIERR firmy Sanprobi Sp. z o.o., lub placebo. Zawodnicy

stosowali probiotyk/placebo przez trzy miesiące w dawce 2x2 kapsułki dziennie (2,5 x 109

CFU/g (1 kapsułka)). Grupie G1 podano preparat oznaczony literą A, natomiast grupie G2

preparat oznaczony literą B. Zarówno zawodnicy jak i badacze nie byli poinformowani

o rodzaju przyjmowanej kapsułki (probiotyk lub placebo). Do przeprowadzenia badań

uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego, nr RI-002/81/2017.

Badanie składało się z dwóch etapów, a każdy etap wiązał się z odbyciem przez

badanych zawodników trzech wizyt. Pierwsza z nich obejmowała kwalifikację do badania,

wydanie do uzupełnienia autorskiej ankiety oraz 3-dniowych dzienniczków żywieniowych.

Na drugiej wizycie wykonano analizę składu ciała i test określający wydolność krążeniowo-

95

oddechową na bieżni medycznej. Co drugiej osobie wydano preparat A, pozostałym preparat

B. W trakcie trzeciej wizyty, każdemu zawodnikowi została pobrana krew z żyły łokciowej

w ilości 10 ml do badań morfologicznych (morfologia krwi z rozmazem, profil lipidowy,

stężenie glukozy na czczo, stężenie białka C-reaktywnego oraz jonogram). Etap końcowy

(W2) obejmował podobne trzy wizyty, gdzie wizyta pierwsza została wykonana po 3

miesiącach przyjmowania przez zawodników preparatu A lub B i wzięło w niej udział 66

zawodników.

W badanych grupach kobiet i mężczyzn poddano analizie rodzaj oraz częstość

występowania zaburzeń żołądkowo-jelitowych (uczucia zgagi, występowania zaparć oraz

biegunek). Uniemożliwienie startu w zawodach przez występowanie zaburzeń ze strony

przewodu pokarmowego zadeklarowało 50% kobiet grupy G1, 67% kobiet grupy G2, 55%

mężczyzn grupy G1 jak również 85% mężczyzn grupy G2. Po trzech miesiącach badań

możliwość udziału w zawodach bez występowania zaburzeń żołądkowo-jelitowych zgłosiło

100% kobiet grupy G1, 83% kobiet grupy G2, 95% mężczyzn grupy G1 oraz 96% mężczyzn

grupy G2. Różnice w grupach nie były istotne statystycznie. Uczucie zgagi występujące

głównie w czasie treningów i zawodów deklarowało 43% kobiet grupy G1, 50% kobiet grupy

G2, 45% mężczyzn grupy G1 oraz 31% mężczyzn grupy G2. Po trzech miesiącach badań

uczucie zgagi zmniejszyło się u większości badanych tj. 57% kobiet grupy G1, 50% kobiet

grupy G2, 45% procent mężczyzn grupy G1 oraz 46% mężczyzn grupy G2 i żaden

z zawodników nie zaobserwował zwiększenia się częstości występowania tego typu objawów

(różnice w grupach nieistotne statystycznie). Zdecydowana większość osób (79% kobiet

grupy G1, 67% kobiet grupy G2 oraz 60% mężczyzn grupy G1 i 81% mężczyzn grupy G2)

zgłaszała występowanie biegunek, najczęściej w czasie trwania treningów, rzadziej

występowały one w czasie trwania zawodów. Po 3 miesiącach badań wykazano zmniejszenie

się tych objawów u większości osób badanych tj. 57% kobiet grupy G1, 67% kobiet grupy

G2, 40% mężczyzn grupy G1 oraz 65% mężczyzn grupy G2 (różnice w grupach nieistotne

statystycznie). Występowanie zaparć deklarowało 64% kobiet grupy G1 oraz 67% kobiet

grupy G2. Po trzech miesiącach stosowania probiotyku/placebo stwierdzono zmniejszenie

występowania zaparć u 57% kobiet grupy G1 jak i 33% kobiet grupy G2 (nie wykazano

różnic istotnnych statystycznie). Natomiast zaparcia na zmianę z biegunkami obserwowano

wśród kobiet zarówno grupy G1 (43%) jak i grupy G2 (50%), najrzadziej wśród mężczyzn

grupy G1 (25%) oraz grupy G2 (8%). Stwierdzono, że trzymiesięczna interwencja

probiotykiem/placebo zmniejszyła te objawy u 93% kobiet grupy G1, 100% kobiet G2, 90%

mężczyzn grupy G1 oraz 88% mężczyzn grupy G2 (różnice nieistotne statystycznie).

96

Po trzech miesiącach badań w obu badanych grupach (G1 i G2) obserwowano

obniżenie stężenia białka C-reaktywnego. Różnice nie były istotne statystycznie. Stężenie

w surowicy TNF-alfa po trzech miesiącach badań obniżyło się zarówno wśród kobiet jak

i mężczyzn, obu badanych grup i różnice te wykazywały wysoką istotność statystyczną (w

grupie kobiet G1 p=0,003, mężczyzn z grupy G1 p=0,001, oraz mężczyzn z grupy G2 gdzie

p=0,016). Natomiast obniżenie stężenia TNF-alfa w grupie kobiet G2 były bliskie istotności

statystycznej (p=0,074). Po trzech miesiącach badań, stwierdzono także obniżenie stężenia

IL-6 u 14% kobiet grupy G1, 17% kobiet grupy G2 oraz 20% mężczyzn grupy G1 i 23%

mężczyzn grupy G2. Wzrost stężenia IL-6 w stosunku do badania wstępnego stwierdzono

u 10% mężczyzn grupy G1 oraz 12% mężczyzn z grupy G2. Różnice w grupach nie były



badanych mężczyzn oraz kobiet. Po trzech miesiącach badań w grupie kobiet G1 wykazano

wzrost wszystkich parametrów oceniających wydolność krążeniowo-oddechową z wyjątkiem

rezerwy oddechowej oraz progu beztlenowego (AT). W grupie kobiet G2 wykazano

natomiast niekorzystne obniżenie stężenia maksymalnego poboru tlenu, wentylacji

minutowej, zdolności wysiłkowej, rezerwy oddechowej oraz progu beztlenowego. Po 3

miesiącach badań w grupie mężczyzn G1, zaobserwowano istotny statystycznie wzrost

maksymalnego poboru tlenu (p=0,017), objętości oddechowej (p=0,013), wydolności ogólnej

organizmu (p=0,036), rezerwy oddechowej (p=0,020) oraz zdolności wysiłkowej (p=0,036).

Nie obserwowano takich korzystnych zmian w grupie kontrolnej.

Analizie poddano parametry antropometryczne. W grupie kobiet stosujących

probiotyk G1 zaobserwowano obniżenie BFM (kg), PBF (%) oraz VAT (cm2). W grupie

kobiet stosujących placebo G2 zaobserwowano nieznaczny wzrost całkowitej zawartości

tkanki tłuszczowej w organizmie, oraz spadek zawartości tkanki tłuszczowej trzewnej. Po

trzymiesięcznej obserwacji (z interwencją probiotykiem) stwierdzono w grupie mężczyzn G1

istotne statystycznie obniżenie: TBW (kg) (p=0,019), FFM (kg) (p=0,019) oraz SMM (kg)

(p=0,022). W grupie mężczyzn G2 po trzech miesiącach nie odnotowano żadnych zmian

istotnych statystycznie pod względem parametrów składu ciała.

Po 3 miesiącach badań w grupie kobiet stosujących probiotyki (G1) wykazano

tendencję wzrostową stężenia sodu, potasu oraz żelaza (nieistotną statystycznie). W grupie

kobiet przyjmującej placebo nieistotnie obniżyło się stężenie żelaza. W obu badanych

grupach mężczyzn wykazano obniżenie stężenia wapnia w surowicy ale wynik istotny

statystycznie zaobserwowano jedynie w grupie G1 (p=0,011). Stężenie magnezu po 3

97

miesiącach badań obniżyło się nieistotnie w grupie mężczyzn G1 oraz istotnie wzrosło

w grupie G2 (p=0,034).

Po trzech miesiącach obserwacji w grupie kobiet G1 wykazano istotny, korzystny

wzrost stężenia cholesterolu frakcji HDL (p=0,035), nie wykazano tego w grupie G2, gdzie

stężenie cholesterolu frakcji HDL niekorzystnie obniżyło się. Wykazano również w grupie

kobiet G1 poprawę profilu lipidowego pod względem stężenia cholesterolu frakcji LDL oraz

triglicerydów (nieistotne statystycznie). W grupie mężczyzn G1 odnotowano nieistotny

wzrost stężeń cholesterolu całkowitego i triglicerydów, oraz istotny statystycznie frakcji LDL

(p=0,038). W grupie G2 natomiast odnotowano nieistotny wzrost stężenia cholesterolu frakcji

LDL, oraz obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego i trójglicerydów.

Na wizycie końcowej zawodnicy subiektywnie ocenili zmianę ich ogólnego stanu

zdrowia po 3-miesięcznej interwencji probiotykiem/placebo. Stan zdrowia poprawił się

u 71% kobiet grupy G1, 50% kobiet grupy G2, 60% mężczyzn z grupy G1 i 50% mężczyzn

z grupy G2. Jedynie 5% mężczyzn z grupy G1 określiło, że ich stan zdrowia pogorszył się.

Obserwowane różnice w grupach nie były istotne statystycznie.

Podsumowując, u biegaczy długodystansowych po trzymiesięcznej obserwacji

wykazano tendencję do redukcji występowania uczucia zgagi i biegunek w obu badanych

grupach, a zaparć szczególnie w grupie przyjmującej probiotyk Sanprobi Barierr.

Probiotykoterapia wykazała dodatkowo poprawę stanu zdrowia w subiektywnej ocenie

zawodników. Obniżenie stężenia w surowicy TNF-alfa stwierdzono u kobiet i mężczyzn

przyjmujących probiotyk jak również u mężczyzn z grupy G2, zaś obniżenie stężenia IL-6

i białka CRP było podobne w obu badanych grupach i nie różniło się istotnie statystycznie.

Probiotykoterapia korzystnie wpływała na poprawę parametrów oceniających skład ciała

zawodników (istotny statystycznie wzrost beztłuszczowej masy ciała oraz masy mięśni

szkieletowych u mężczyzn oraz nieistotne statystycznie obniżenie zawartości całkowitej oraz

trzewnej tkanki tłuszczowej u kobiet). Obserwowano również korzystny wpływ

probiotykoterapii na poprawę parametrów oceniających wydolność krążeniowo-oddechową

u zawodników sportów wytrzymałościowych. W grupie kobiet stosujących probiotykoterapię

stwierdzono istotne statystycznie zwiększenie stężenia cholesterolu frakcji HDL w surowicy,

jak również korzystny trend wzrostu stężenia żelaza i obniżenie stężenia cholesterolu frakcji

LDL oraz triglicerydów. Nie zaobserwowano tego w grupie mężczyzn stosujących probiotyki.

Wydaje się, że obserwowane nieistotne różnice w sposobie żywienia zawodników nie

wpływały w sposób istotny na badane parametry składu ciała, wydolności krążeniowo-

oddechowej oraz wybrane parametry biochemiczne w surowicy.

98

Większa ilość podobnych badań randomizowanych, na dużych grupach sportowców

być może pozwoliłaby na poznanie mechanizmów korzystnego wpływu szczepów

probiotycznych na organizm zawodników sportów wytrzymałościowych.

99

9. SUMMARY

Long-distance running are included in the group of endurance sports. Athletes

practicing endurance sports often strive to significantly reduce body weight, especially body

fat, to increase exercise capacity, improve speed, motor ability and overall fitness. Physical

performance is affected by properly planned training, genetic factors, psyche (motivation) and

the external environment. A balanced nutrition plan and appropriate supplementation also

play an extremely important role. Physical activity, despite many health benefits exerted on

the human body, can also cause adverse effects. The risk of nausea, vomiting, stomach aches

or diarrhea may increase. In endurance sports, these problems may affect up to 70% of

competitors.

The aim of the study was to assess the impact of diet and applied probiotic therapy on

reducing the incidence of gastrointestinal disorders and selected parameters determining the

inflammation of the body, body composition, cardiopulmonary efficiency and selected

biochemical parameters in the serum of long-distance runners.

70 people meeting the inclusion criteria were included in the intervention and

observational study. The research was carried out at the Department of Dietetics and Clinical

Nutrition at the Faculty of Health Sciences of the Medical University of Bialystok, Fitness

Maniac Gym Club in Bialystok and at the Department of Hematological Diagnostics and the

Department of Biochemical Diagnostics of the University Clinical Hospital in Bialystok. The

study was randomized using a double-blind trial. A simple draw without returning was used

to divide the players into groups G1 and G2. Every second person from the sampling frame

was group G1 (n=35) and the remaining group G2 (n=35). The intervention factor was the

SANPROBI BARIERR multi-graft probiotic from Sanprobi Sp. z o.o. or placebo.

Competitors used probiotic / placebo for three months at a dose of 2x2 capsules daily (2.5 x

109 CFU / g (1 capsule)). Group G1 was given the preparation marked with the letter A, while

group G2 was given the preparation marked with the letter B. Both players and researchers

were not informed about the type of capsule taken (probiotic or placebo). The consent of the

Bioethics Committee of the Medical University, no. RI-002/81/2017, was obtained for the

study.

The study consisted of two stages, and each stage was associated with three visits by

the participants. The first of these included qualification for the study, issue of an original

survey to be completed, and 3-day nutrition diaries. At the second visit, body composition

analysis and test determining cardiopulmonary efficiency on a medical treadmill were

performed. Every second person was given Formulation A, the remaining Form B. During the

100

third visit, each athlete received blood from the vein in the amount of 10 ml for

morphological tests (blood counts with smear, lipid profile, fasting glucose, C-reactive protein

concentration) and ionogram). The final stage (W2) included similar three visits, where the

first visit was made after 3 months of taking A or B preparation by competitors and 66

competitors took part in it.

In the studied groups of women and men, the type and frequency of gastrointestinal

disorders (feelings of heartburn, constipation and diarrhea) were analyzed. 50% of women

from the G1 group, 67% of women from the G2 group, 55% of men from the G1 group and

85% of men from the G2 group declared that preventing them from taking part in the

competition due to gastrointestinal disorders. After three months of research, 100% of the G1

women, 83% of the G2 women, 95% of the G1 men and 96% of the G2 men reported that

they could enter the competition without gastrointestinal disorders. The differences in the

groups were not statistically significant. 43% of the G1 women, 50% of the G2 women, 45%

of the G1 men and 31% of the G2 men declared heartburn occurring mainly during training

and competition. After three months of research, the heartburn feeling decreased in the

majority of respondents, i.e. 57% of the G1 group women, 50% of the G2 group women, 45%

of the G1 group men and 46% of the G2 group men, and none of the competitors observed an

increase in the frequency of this type of symptoms (differences in groups not statistically

significant). The vast majority of people (79% of women in the G1 group, 67% of women in

the G2 group and 60% of men in the G1 group and 81% of men in the G2 group) reported

diarrhea, most often during training sessions, they were less frequent during the competition.

After 3 months of research, these symptoms decreased in the majority of respondents, i.e.

57% of the G1 women, 67% of the G2 women, 40% of the G1 men and 65% of the G2 men

(differences in groups not statistically significant). The occurrence of constipation was

declared by 64% of the G1 women and 67% of the G2 women. After three months of using

probiotic / placebo, a reduction in constipation was found in 57% of the G1 women as well as

33% of the G2 women (no statistically significant differences were found). On the other hand,

constipation with diarrhea was observed among women in the G1 group (43%) as well as in

the G2 group (50%), the least frequently among men in the G1 group (25%) and in the G2

group (8%). It was found that three-month probiotic / placebo intervention reduced these

symptoms in 93% of the G1 women, 100% of the G2 women, 90% of the G1 men and 88% of

the G2 men (statistically insignificant differences).

After three months of testing, both groups (G1 and G2) decreased in C-reactive

protein. The differences were not statistically significant. TNF-alpha serum concentration

101

after three months of the study decreased both among men and women, both groups studied

and these differences showed high statistical significance (in the group of women G1

p=0.003, men in the group G1 p=0.001, and men from the group G2 where p=0.016).

However, the decrease in TNF-alpha concentration in the G2 group of women was close to

statistical significance (p=0.074). After three months of research, IL-6 levels were also

reduced in 14% of the G1 women, 17% of the G2 women, and 20% of the G1 men and 23%

of the G2 men. The increase of IL-6 concentration in relation to the initial examination was

found in 10% of the G1 men and 12% of the G2 men. The differences in the groups were not

statistically significant.

Selected parameters assessing the cardiopulmonary capacity of the studied men and

women were analyzed. After three months of research in the G1 group of women, an increase

in all parameters assessing cardiopulmonary efficiency was noted, except for the respiratory

reserve and the anaerobic threshold (AT). In the G2 group of women, however, an

unfavorable reduction in the concentration of maximum oxygen uptake, minute ventilation,

exercise capacity, respiratory reserve and anaerobic threshold was demonstrated. After 3

months of study in the G1 male group, a statistically significant increase in VO2max (p=0.017),

Ve (p=0.013), FC (p=0.036), respiratory reserve (p=0.020) and exercise capacity

(p=0.036). No such beneficial changes were observed in the control group.

Anthropometric parameters were analyzed. A decrease in BFM (kg), PBF (%) and

VAT (cm2) was observed in the group of women using probiotic G1. In the group of women

using placebo G2, a slight increase in total body fat and a decrease in visceral fat were

observed. After three months of observation (with probiotic intervention), a statistically

significant reduction was found in the G1 male group: TBW (kg) (p=0.019), FFM (kg)

(p=0.019) and SMM (kg) (p=0.022). In the G2 men group, after three months, no statistically

significant changes in body composition parameters were noted.

After 3 months of research, an increase in sodium, potassium and iron levels

(statistically insignificant) was observed in the group of women using probiotics (G1). Iron

levels decreased significantly in the placebo group. In both examined groups of men, a

decrease in serum calcium was demonstrated, but a statistically significant result was

observed only in the G1 group (p=0.011). Magnesium concentration after 3 months of study

decreased insignificantly in the G1 men group and significantly increased in the G2 group

(p=0.034).

After three months of observation, a significant, favorable increase in HDL cholesterol

(p=0.035) was observed in the G1 female group, which was not demonstrated in the G2

102

group, where HDL cholesterol had a negative decrease. An improvement in the lipid profile in

terms of LDL cholesterol and triglycerides (statistically insignificant) was also demonstrated

in the G1 group of women. An insignificant increase in total cholesterol and triglycerides as

well as a statistically significant LDL fraction were noted in the G1 male group (p=0.038). In

the G2 group, on the other hand, an insignificant increase in LDL cholesterol, as well as a

decrease in total cholesterol and triglycerides were noted.

At the final visit, the participants subjectively assessed a change in their overall health

after a 3-month probiotic / placebo intervention. 71% of the G1 women, 50% of the G2

women, 60% of the G1 men and 50% of the G2 men improved health. Only 5% of men in the

G1 group said their health had worsened. The observed differences in the groups were not

statistically significant.

To sum up, after a three-month follow-up, long-distance runners showed a tendency to

reduce the occurrence of heartburn and diarrhea in both groups studied, and constipation

especially in the group taking the probiotic Sanprobi Barierr. Probiotic therapy showed an

additional improvement in health in the subjective assessment of players. A decrease in TNF-

alpha serum concentration was found in both men and women taking the probiotic as well as

in men from the G2 group, while the decrease in IL-6 and CRP protein levels was similar in

both groups studied and did not differ statistically. Probiotic therapy had a positive effect on

improving the parameters assessing the players' body composition (a statistically significant

increase in lean body mass and skeletal muscle mass in men, and a statistically insignificant

reduction in the content of total and visceral fat in women).

The beneficial effect of probiotic therapy on improving the parameters assessing

cardio-pulmonary fitness in endurance sports athletes was also observed. A statistically

significant increase in serum HDL cholesterol as well as a favorable trend in increasing iron

concentration and lowering LDL cholesterol and triglycerides were found in the group of

women using probiotic therapy. This was not seen in the group of men using probiotics. It

seems that the observed insignificant differences in the diet of the competitors did not

significantly affect the tested parameters of body composition, circulatory and respiratory

efficiency and selected biochemical parameters in serum. A larger number of similar

randomized studies on large groups of athletes would perhaps allow to learn the mechanisms

of the beneficial effect of probiotic strains on the body of endurance sports athletes.

103

10. WYKAZ TABEL

Tabela 1. Ocena parametrów antropometrycznych kobiet z grup G1 i G2 w trakcie etapu

wstępnego……………………………………………………………………………………..36

Tabela 2. Ocena parametrów antropometrycznych mężczyzn grup G1 i G2 w trakcie etapu

wstępnego……………………………………………………………………………………..37

Tabela 3. Ocena dziennych racji pokarmowych kobiet z grupy badanej (G1) oraz z grupy

kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego…………………………………………………..39

Tabela 4. Podaż witamin w dziennej racji pokarmowej kobiet z grupy badanej (G1) oraz z

grupy kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego…………………………………………....40

Tabela 5. Ocena podaży składników mineralnych w dziennej racji pokarmowej kobiet

z grupy badanej (G1) oraz z grupy kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego……………..41

Tabela 6. Ocena dziennych racji pokarmowych mężczyzn z grupy badanej (G1) oraz z grupy

kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego…………………………………………………..43

Tabela 7. Podaż witamin w dziennej racji pokarmowej mężczyzn z grupy badanej (G1) oraz z

grupy kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego……………………………………………44

Tabela 8. Ocena podaży składników mineralnych w dziennej racji pokarmowej mężczyzn z

grupy badanej (G1) oraz z grupy kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego……………….45

Tabela 9. Współczynniki korelacji pomiędzy wybranymi zmiennymi oceniającymi

zwyczajową dietę zawodników grup G1 oraz G2 a składem ciała w trakcie etapu wstępnego

………………………………………………………………………………………………...50

Tabela 10. Porównanie parametrów antropometrycznych kobiet z grupy badanej (G1) oraz

kontrolnej (G2) przed i po interwencji probiotykiem………………………………………...51

Tabela 11. Porównanie parametrów antropometrycznych mężczyzn z grupy badanej (G1)

oraz kontrolnej (G2) przed i po probiotykoterapii……………………………………………52

Tabela 12. Analiza wybranych parametrów oceniających wydolność krążeniowo-oddechową

kobiet z grupy badanej (G1) oraz kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego i końcowego...53

Tabela 13. Porównanie parametrów oceniających wydolność krążeniowo-oddechową

mężczyzn z grupy badanej (G1) oraz kontrolnej (G2) podczas etapu wstępnego i

końcowego……………………………………………………………………………………55

Tabela 14. Analiza porównawcza wybranych parametrów morfologicznych krwi kobiet z

grupy badanej (G1) oraz kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego (W1) oraz końcowego

(W2)…………………………………………………………………………………………..68

104

Tabela 15. Analiza porównawcza stężeń elektrolitów w surowicy kobiet z grupy badanej

(G1) oraz kontrolnej (G2) (w trakcie etapu wstępnego (W1) oraz końcowego (W2))……….69

Tabela 16. Analiza porównawcza stężenia glukozy na czczo oraz profilu lipidowego

w surowicy kobiet z grupy badanej (G1) oraz kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego

(W1) oraz końcowego (W2)………………………………………………………………….70

Tabela 17. Analiza zmian wybranych parametrów morfologicznych krwi mężczyzn z grupy

badanej (G1) oraz kontrolnej (G2) (w trakcie etapu wstępnego W1 oraz końcowego W2)….71

Tabela 18. Analiza porównawcza stężeń elektrolitów w surowicy mężczyzn z grupy badanej

(G1) oraz kontrolnej (G2) (w trakcie etapu wstępnego (W1) oraz końcowego (W2))……….72

Tabela 19. Analiza zmian stężenia glukozy na czczo oraz profilu lipidowego w surowicy

mężczyzn z grupy badanej (G1) oraz kontrolnej (G2) (w trakcie etapu wstępnego (W1) oraz

końcowego (W2))…………………………………………………………………………….73

Tabela 20. Analiza zmiany stężenia białka C-reaktywnego (CRP) kobiet oraz mężczyzn z

grupy badanej (G1) oraz z grupy kontrolnej (G2) (w trakcie etapu wstępnego (W1) oraz

końcowego (W2))…………………………………………………………………………….74

Tabela 21. Analiza zmiany stężenia czynnika martwicy nowotworów (TNF-alfa) kobiet oraz

mężczyzn z grupy badanej (G1) oraz z grupy kontrolnej (G2) w trakcie etapu wstępnego (W1)

oraz końcowego (W2)………………………………………………………………………...76

105

11. WYKAZ RYCIN

Rycina 1. Zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego występujące w sportach

wytrzymałościowych w zależności od intensywności wykonywanych wysiłków fizycznych.11

Rycina 2. Przykładowy protokół testu Bruce’a………………………………………………31

Rycina 3. Miejsce zamieszkania osób biorących udział w badaniu………………………….34

Rycina 4. Średni czas trwania treningów w grupie G1 oraz G2……………………………..35

Rycina 5. Stosowanie odżywek dla sportowców przez zawodników z grupy G1 oraz G2

(ocenione w trakcie etapu wstępnego)………………………………………………………..46

Rycina 6. Rodzaje odżywek (suplementów diety) najczęściej stosowanych przez zawodników

deklarujących przyjmowanie odżywek (ocenione w trakcie etapu wstępnego)……………...47

Rycina 7. Ocena spożycia przekąsek dla sportowców takich jak batony białkowe,

węglowodanowe lub żele energetyczne (oceniona w trakcie etapu wstępnego)……………..48

Rycina 8. Ocena stosowania płynów dla sportowców przez osoby badane z grupy G1 oraz G2

(w trakcie etapu wstępnego)………………………………………………………………….48

Rycina 9. Analiza częstości spożywania płynów dla sportowców przez zawodników

z grupy G1 oraz G2 (w czasie etapu wstępnego)……………………………………………..49

Rycina 10. Ocena wcześniej stosowanej probiotykoterapii przez zawodników grupy G1 oraz

G2 (określona w trakcie etapu wstępnego)…………………………………………………...56

Rycina 11. Występowanie deklarowanych zaburzeń żołądkowo-jelitowych

uniemożliwiających starty w zawodach lub treningach wśród zawodników grup G1 i G2

(ocenione w czasie trwania etapu wstępnego)………………………………………………..57

Rycina 12. Brak możliwości udziału w zawodach/treningach z powodu zaburzeń żołądkowo-

jelitowych po 3 miesiącach badań, wśród zawodników grupy G1 oraz G2………………….58

Rycina 13. Ocena występowania uczucia zgagi wśród osób badanych grupy G1 oraz G2 (w

trakcie etapu wstępnego)……………………………………………………………………...58

Rycina 14. Czas występowania zgagi związanej z wysiłkiem fizycznym wśród zawodników

grupy G1 oraz G2 deklarowany w trakcie etapu wstępnego…………………………………59

Rycina 15. Ocena zmian deklarowanych w odczuwaniu zgagi związanej z wysiłkiem

fizycznym po okresie 3-miesięcznej obserwacji obu badanych grup………………………...60

Rycina 16. Występowanie biegunek związanych z wysiłkiem fizycznym wśród zawodników

grup G1 oraz G2 deklarowane w trakcie etapu wstępnego…………………………………..60

Rycina 17. Okoliczności występowania biegunek wśród zawodników grup G1 i G2

deklarowane w trakcie etapu wstępnego……………………………………………………..61

106

Rycina 18. Analiza zmian w występowaniu biegunek w okresie okołotreningowym po 3

miesiącach badań w obu badanych grupach………………………………………………….62

Rycina 19. Ocena częstości występowania biegunek w okresie okołotreningowym po 3

miesiącach badań, oceniona w trakcie etapu końcowego…………………………………….63

Rycina 20. Występowanie zaparć wśród zawodników grup G1 oraz G2 deklarowane w

trakcie etapu wstępnego………………………………………………………………………64

Rycina 21. Analiza zmian występowania zaparć po 3 miesiącach badań w obu badanych

grupach………………………………………………………………………………………..65

Rycina 22. Występowanie zaparć na zmianę z biegunkami wśród zawodników grup G1

i G2 w okresie okołotreningowym (ocenione w trakcie etapu wstępnego)…………………..66

Rycina 23. Analiza występowania zaparć na przemian z biegunkami po 3 miesiącach badań

w obu badanych grupach……………………………………………………………………...67

Rycina 24. Ocena stężeń IL-6 u kobiet oraz u mężczyzn z grupy G1 oraz G2 oceniona

w czasie trwania etapu wstępnego……………………………………………………………77

Rycina 25. Ocena stężeń IL-6 po trzech miesiącach badań kobiet oraz mężczyzn z grupy G1

oraz G2………………………………………………………………………………………..78

Rycina 26. Subiektywna ocena zmiany stanu zdrowia po 3 miesiącach badań zawodników

grupy G1 oraz G2 (oceniona w etapie końcowym)…………………………………………..79

107

12. PIŚMIENNICTWO

1. Videbæk S., Bueno AM., Nielsen RO., Rasmussen S.: Incidence of Running-Related

Injuries Per 1000 h of running in Different Types of Runners: A Systematic Review and

Meta-Analysis. Sports Medicine, 2015 Jul;45(7):1017-26

2. Górski J., Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,

Warszawa 2019.

3. Birch K., MacLaren D., George K.: Fizjologia Sportu- krótkie wykłady.

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

4. Benjamin I. Rapoport BI.: Metabolic Factors Limiting Performance in Marathon

Runners. PLoS Computational Biology, 2010, 6(10).

5. http://polskabiega.sport.pl/pdf/nsb_raport.pdf Data pobrania: 03.02.2020 r.

6. Kasprzak Z., Pilaczyńska-Szcześniak Ł., Czubaszewski Ł.: Strategie żywieniowe w

wysiłkach wytrzymałościowych. Studia i Materiały CEPL w Rogowie 2013: R. 15. Zeszyt 34

7. Vitale K., Getzin A.: Nutrition and Supplement Update for the Endurance Athlete:

Review and Recommendations. Nutrients. 2019 Jun 7;11(6).

8. Cox A.J., Pyne D.B., Saunders P.U., Fricker P.A., Oral administration of the probiotic

Lactobacillus fermentum VRI-003 and mucosal immunity in endurance athletes, British

Journal of Sports Medicine, 44(4), 2010, 222−226.

9. Hill C., Guarner F., Reid G. Gibson GR., Merenstein DJ., Pot B., Morelli L., Canani

RB., Flint HJ., Salminen S., Calder PC., Sanders ME., The International Scientific

Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate

use of the term probiotic, Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology,2014;11,506–514.

10. Huang WC, Lee MC, Lee CC, Ng KS, Hsu YJ, Tsai TY, Young SL, Lin JS, Huang

CC. Effect of Lactobacillus plantarum TWK10 on Exercise Physiological Adaptation,

Performance, and Body Composition in Healthy Humans. Nutrients. 2019 Nov 19;11(11).

11. Jäger R, Mohr AE, Carpenter KC, Kerksick CM, Purpura M, Moussa A, Townsend

JR, Lamprecht M, West NP, Black K, Gleeson M, Pyne DB, Wells SD, Arent SM, Smith-

Ryan AE, Kreider RB, Campbell BI, Bannock L, Scheiman J, Wissent CJ, Pane M, Kalman

DS, Pugh JN, Ter Haar JA, Antonio J. International Society of Sports Nutrition Position

Stand: Probiotics. J Int Soc Sports Nutr. 2019 Dec 21;16(1):62.

12. West NP, Pyne DB, Peake JM, Cripps AW: Probiotics, immunity and exercise: a

review. Exercise Immunology Review, 2009, 15:107–126.

13. West NP, Pyne DB, Cripps AW, Hopkins WG, Eskesen DC, Jairath A, Christophersen

CT, Conlon MA, Fricker PA, Lactobacillus fermentum (PCC®) supplementation and

http://polskabiega.sport.pl/pdf/nsb_raport.pdf

108

gastrointestinal and respiratory-tract illness symptoms: a randomized control trial in athletes.

Nutrition Journal 2011, 10:30.

14. Leite GSF, Resende Master Student AS, West NP, Lancha AH Jr. Probiotics and

sports: A new magic bullet? Nutrition, 2019, 60:152-160.

15. De Oliveira EP, Burini RC. Food-dependent, exercise-induced gastrointestinal

distress. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 2011;8:12.

16. Marlicz W., Wysiłek fizyczny a mikroflora przewodu pokarmowego — znaczenie

probiotyków w diecie sportowców., Forum Zaburzeń Metabolicznych 2014;5(3):129-140.

17. Clark A., Mach N., Exercise-induced stress behavior, gut-microbiota-brain axis and

diet: a systematic review for athletes. Journal of the International Society of Sports Nutrition.

2016, 13:43

18. Jeukendrup AE, Vet-Joop K, Sturk A, Stegen JH, Senden J, Saris WH, Wagenmakers

AJ.: Relationship between gastrointestinal complaints and endotoxaemia, cytokine release and

the acute-phase reaction during and after a long-distance triathlon in highly trained, Clinical

Science. 2000 Jan;98(1):47-55.

19. Wojtasik W., Szulc A., Kołodziejczyk M., Szulc A. Selected issues concerning the

impact of physical exercise on the human organism. Journal of Education, Health and Sport.

2015;5(10):350-372.

20. Holland AM, Hyatt HW, Smuder AJ, Sollanek KJ, Morton AB, Roberts MD, Kavazis

AN.: Influence of endurance exercise training on antioxidant enzymes, tight junction proteins,

and inflammatory markers in the rat ileum. BMC Research Notes. 2015;8:514

21. Peters HP, De Vries WR, Vanberge-Henegouwen GP, Akkermans LM. Potential

benefits and hazards of physical activity and exercise on the gastrointestinal tract. Gut. 2001

Mar;48(3):435-9.

22. Mackinnon LT., Overtraining effects on immunity and performance in athletes.

Immunology and Cell Biology. 2000;78:502-509.

23. Jozkow P, Wasko-Czopnik D, Medras M, Paradowski L, Gastroesophageal Reflux

Disease and Physical Activity, Sports Medicine (2006) 36: 385-391.

24. van Hemert S, Verwer J, Schütz B, Clinical Studies Evaluating Effects of Probiotics

on Parameters of Intestinal Barrier Function, Advances in Microbiology, 2013, 3, 212-221.

25. Pugh JN, Sparks AS, Doran DA, Fleming SC, Langan-Evans C, Kirk B, Fearn R,

Morton JP, Close GL. Four weeks of probiotic supplementation reduces GI symptoms during

a marathon race. European Journal of Applied Physiology. 2019 Jul;119(7):1491-1501.

109

26. Kekkonen RA, Vasankari TJ, Vuorimaa T, Haahtela T, Julkunen I, Korpela R, The

effect of probiotics on respiratory infections and gastrointestinal symptoms during training in

marathon runners. International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism, 2007

Aug;17(4):352-63.

27. Besselink MG, van Santvoort HC, Renooij W, de Smet MB, Boermeester MA, Fischer

K, Timmerman HM, Ahmed Ali U, Cirkel GA, Bollen TL, van Ramshorst B, Schaapherder

AF, Witteman BJ, Ploeg RJ, van Goor H, van Laarhoven CJ, Tan AC, Brink MA, van der

Harst E, Wahab PJ, van Eijck CH, Dejong CH, van Erpecum KJ, Akkermans LM, Gooszen

HG; Dutch Acute Pancreatitis Study Group.: Intestinal Barrier Dysfunction in a Randomized

Trial of a Specific Probiotic Composition in Acute Pancreatitis, Annals of Surgery, Vol. 250,

No. 5, 2009, pp. 712-719.

28. Fasano A., Leaky gut and autoimmune diseases. Clinical Reviews in Allergy &

Immunology. 2012 Feb;42(1):71-8.

29. Gleeson M. Mucosal immune responses and risk of respiratory illness in elite athletes.

Exercise Immunology Review. 2000;6:5-42.

30. Schmitz L, Ferrari N, Schwiertz A, Rusch K, Woestmann U, Mahabir E, Graf C.

Impact of endurance exercise and probiotic supplementation on the intestinal microbiota: a

cross-over pilot study. Pilot and Feasibility Studies, 2019 Jun 8;5:76.

31. Hao Q, Lu Z, Dong BR, Huang CQ, Wu T., Probiotics for preventing acute upper

respiratory tract infections., Cochrane Database Systematic Reviews. 2011, 7;(9).

32. Clancy RL, Gleeson M, Cox A i wsp. Reversal in fatigued athletes of a defect in

interferon gamma secretion after administration of Lactobacillus acidophilus. British Journal

of Sports Medicine, 2006, 40; 351-354.

33. Gleeson M, Bishop N, Oliveira M., McCauley T., Tauler P., Lawrence C.: Effects of a

Lactobacillus salivarius probiotic intervention on infection, cold symptom and severity, and

mucosal immunity in endurance athletes. International Journal of Sport Nutrition and Exercise

Metabolism, 2012; 22(4), 235-242.

34. West NP, Horn PL, Pyne DB, Gebski VJ, Lahtinen SJ, Fricker PA, Cripps AW,

Probiotic supplementation for respiratory and gastrointestinal illness symptoms in healthy

physically active individuals, Clinical Nutrition, 2014 Aug;33(4):581-7.

35. Strasser B, Geiger D, Schauer M, Gostner JM, Gatterer H, Burtscher M, Fuchs D,

Probiotic Supplements Beneficially Affect Tryptophan-Kynurenine Metabolism and Reduce

the Incidence of Upper Respiratory Tract Infections in Trained Athletes: A Randomized,

Double-Blinded, Placebo-Controlled Trial. Nutrients. 2016 Nov 23;8(11).E752.

110

36. Malago JJ, Tooten PC, Koninkx JF: Anti-inflammatory properties of probiotic bacteria

on Salmonella-induced IL-8 synthesis in enterocyte-like Caco-2 cells., Benef Microbes. 2010

Jun;1(2):121-30.

37. Lépine AFP, de Wit N, Oosterink E, Wichers H, Mes J, de Vos P: Lactobacillus

acidophilus Attenuates Salmonella-Induced Stress of Epithelial Cells by Modulating Tight-

Junction Genes and Cytokine Responses. Front Microbiol. 2018,2;9:1439.

38. Jeukendrup A.: Nutrition for endurance sports: Marathon, triathlon, and road cycling.

Journal of Sports Sciences 2011: 29: 91-99.

39. Manore M, Thompson J. Energy requirements of the athlete: assessment and evidence

of energy efficiency. In: Burke L, Deakin V, eds. Clinical Sports Nutrition. 5th eds. Sydney,

Australia: McGraw-Hill;2015:114-139.

40. Thomas DT., Erdman KA., Burke LM.: Position of the Academy of Nutrition and

Dietetics, Dietitians of Canada, and the American College of Sports Medicine: Nutrition and

Athletic Performance. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 2016,116(3):501-

528.

41. Sygit K.: Principles of Nutrition in Sport Training and Health Training. Prace

naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie 2016: t. XV, nr 4: 157-167

42. Melin AK., Heikura IA., Tenforde A., Mountjoy M, Energy Availability in Athletics:

Health, Performance and Physique. International Journal of Sport Nutrition and Exercise

Metabolism, 2019, 29(2):1-35.

43. Burke LM, Lundy B, Fahrenholtz IL, Melin AK. Pitfalls of Conducting and

Interpreting Estimates of Energy Availability in Free-Living Athletes. International Journal of

Sport Nutrition and Exercise Metabolism. 2018 Jul 1;28(4):350-363.

44. Philp A, Hargreaves M, Baar K. More than a store: regulatory roles for glygogen in

skeletal muscle adaptation to exercise. American Journal of Psysiology, Endocrinology and

Metabolism. 2012;302(11):E1343-1351.

45. Burke LM, Hawley JA, Wong SH, Jeukendrup AE. Carbohydrates for training and

competition. Journal of Sports Sciences. 2011;29(Suppl 1):S17-27

46. Chad M. Kerksick, Michelle Kulovitz. Requirements of Energy, Carbohydrates,

Proteins and Fats for Athletes. Nutrition and Enhanced Sports Performance. 2013.

47. Mettler S, Mannhart C, Colombani PC. Development and validation of a food pyramid

for Swiss athletes. International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism. 2009;

19: 504-518.

111

48. Jeukendrup A. The new carbohydrate intake recommendations. Nestle Nutr Inst

Workshop Ser. 2013: 75: 63-71.

49. Pfeiffer, B., Stellingwerff, T., Zaltas, E., Hodgson, A. B., & Jeukendrup, A. E.

Carbohydrate oxidation form a drink during running compared with cycling exercise.

Medicine and Science in Sports and Exercise. 2011b, 43, 327-334.

50. Beelen M, Burke LM, Gibala MJ, Van Loon LJC. Nutrition strategies to promote

postexercise recovery. International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism..

2010; 20: 515-532

51. Phillips SM. Dietary protein requirements and adaptive advantages in athletes. The

British Journal of Nutrition. 2012;108(Suppl 2):S158-167.

52. Areta JL, Burke LM, Camera DM, West DW, Crawshay S, Moore DR, Stellingwerff

T, Phillips SM, Hawley JA, Coffey VG.: Reduced resting skeletal muscle protein synthesis is

rescued by resistance exercise and protein ingestion following short-term energy deficit.

American Journal of Physiology, Endocrinology and Metabolism. 2014; 306(8):E989-997.

53. Witard OC, Jackman SR, Kies AK, Jeukendrup AE, Tipton KD. Effect of increased

dietary protein on tolerance to intensified training. Medicine & Science in Sports & Exercise,

2011;43:598-607.

54. Wall BT, Morton JP, van Loon LJ. Strategies to maintain skeletal muscle mass in the

injured athlete: nutritional considerations and exercise mimetics. European Journal of Sport

Science. 2015;15(1):53-62.

55. Jäger R, Kerksick CM, Campbell BI, Cribb PJ, Wells SD, Skwiat TM, Purpura M,

Ziegenfuss TN, Ferrando AA, Arent SM, Smith-Ryan AE, Stout JR, Arciero PJ, Ormsbee MJ,

Taylor LW, Wilboron CD, Kalman DS, Kreider RB, Willoughby DS, Hoffman JR,

Krzykowski JL, Antonio J. Journal of the international Society of Sports Nutrition Position

Stand: protein and exercise, Journal of the International Society of Sports Nutrition, (2017)

14:20

56. Burke LM. Re-examining high-fat diets for sports performance: did we call the “nail

in the coffin” too soon? Sports Medicine. 2015;45(1):33-49.

57. McClung JP, Gaffney-Stomberg E, Lee JJ. Female athletes: a population at risk of

vitamin and mineral deficiencies affecting health and performance. Journal of Trace Elements

in Medicine and Biology, (2014) 28:388-92.

58. Buratti P, Gammella E, Rybinska I, Cairo G, Recalcati S. Recent advances in iron

metabolism: relevance for health, exercise, and performance. Medicine & Science in Sports &

Exercise, (2014)

112

59. Sim M, Dawson B, Landers G, Trinder D, Peeling P. Iron regulation in athletes:

exploring the menstrual cycle and effects of different exercise modalities on hepcidin

production. International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism.

2014;24(2):177-187.

60. Rodriguez NR, Di Marco NM, Langley S; American Dietetic Association. Dieteticans

of Canada; American College of Sports Medicine: Nutrition and Athletic Performance. J Am

Diet Assoc. 2009; 109: 509-527

61. DellaValle DM. Iron supplementation for female athletes: effects on iron status and

performance outcomes. Current Sports Medicine Reports, (2013) 12:234-9.

62. Burden RJ, Morton K, Richards T, Whyte GP, Pedlar CR. Is iron treatment beneficial

in, iron-deficient but non-anemic (IDNA) endurance athletes? A meta-analysis. British

Journal of Sports Medicine. 2015;49(21):1389-1397.

63. Volpe SL. Magnesium in disease prevention and overall health. Advances in Nutrition.

2013; 4:378S-83.

64. Wierniuk A, Włodarek D. Estimation of energy and nutritional intake of young men

practicing aerobic sports. Roczniki Państwowego Zakładu Higieny. 2013; 64: 143-8.

65. Ross AC, Taylor CL, Yaktine AL, Del Valle HB. Dietary reference intakes for

calcium and vitamin D: National Academies Press; 2011.

66. Kunstel K. Calcium requirements for the athlete. Current Sports Medicine Reports.

2005;4(4):203–6.

67. Hermand E, Chabert C, Hue O. Ultra-endurance events in tropical environments and

countermeasures to optimize performances and health. International Journal of Hyperthermia.

2019;36(1):753-760.

68. Hoffman MD, Stuempfle KJ, Rogers IR, Weschler LB, Hew-Butler T.. Hyponatremia

in the 2009 161-km Western States Endurance Run. International Journal of Sports

Physiology and Performance. 2012;7:6–10.

69. Jarosz M: Normy żywienia dla populacji polskiej- nowelizacja. Instytut Żywności i

Żywienia. Polska 2017.

70. Shirreffs SM, Sawka MN. Fluid and electrolyte needs for training, competition, and

recovery. Journal of Sports Sciences. 2011;29(Suppl 1):S39-46

71. Garth AK, Burke LM. What do athletes drink during competitive sporting activities?

Sports Medicine. 2013;43(7):539-564.

72. Goulet ED. Dehydration and endurance performance in competitive athletes. Nutrition

Reviews. 2012; 70 (Suppl 2):S132-136.

113

73. Mountjoy M, Alonso JM, Bergeron MF, Dvorak J, Miller S, Migliorini S, Singh DG.,

Hyperthermic-related challenges in aquatics, athletics, football, tennis and triathlon. British

Journal of Sports Medicine. 2012;46(11):800-804.

74. Hew-Butler T, Rosner MH, Fowkes-Godek S, Dugas JP, Hoffman MD, Lewis DP,

Maughan RJ, Miller KC, Montain SJ, Rehrer NJ, Roberts WO, Rogers IR, Siegel AJ,

Stuempfle KJ, Winger JM, Verbalis JG., Statement of the Third International Exercise-

Associated Hyponatremia Consensus Development Conference, Carlsbad, California, 2015.

Clinical Journal of Sport Medicine: Official Journal of the Canadian Academy of Sport

Medicine. 2015;25(4):303-320.

75. Kenefick RW, Cheuvront SN. Hydration for recreational sport and physical activity.

Nutrition Reviews. 2012;70(Suppl 2):S137-142

76. Cureton KJ, Sparling PB. Distance running, performance and metabolic responses to

running in men and women with excess weight experimentally equated. Medicine & Science

in Sports & Exercise, 1980, 12 (4): 288-294

77. Maughan RJ, Burke LM, Żywienie a zdolność do wysiłku. Medicina Sportiva,

Kraków 2000.

78. Manore MM, Dietary supplements for improving body composition and reducing

body weight: where is the evidence?, International Journal of Sport Nutrition and Exerciser

Metabolism. 2012, 22(2), 139-154

79. Chlíbková D, Knechtle B, Rosemann T, Žákovská A., Tomášková I., Shortall M.,

Tomášková I., Changes in foot volume, body composition, and hydration status in male and

female 24-hour ultra-mountain bikers. Journal of the International Society of Sports Nutrition

2014; 11: 12

80. Andrzejewska J, Burdukiewicz A, Stachoń A, Pietraszewska J. Influence of physical

activity on body composition and podometric features of young men. JKES 2013; 23(61): 53-

62.

81. Malarecki I. „Zarys fizjologii wysiłku i treningu sportowego”, 1981, SiP, Warszawa

82. Adach Z, Brzenczek-Owczarzak W, Celejowa I, Fizjologia wysiłku i treningu

fizycznego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2011.

83. Durkalec-Michalski K, Ocena wpływu suplementacji kwasem Beta-hydroksy-Beta-

metylomasłowym (HMB) na wskaźniki wydolności fizycznej zawodników wybranych

dyscyplin sportowych. Rozprawa doktorska. Uniwersytet Medyczny im. Karola

Marcinkowskiego w Poznaniu, 2012

114

84. Szponar L., Wolnicka K., Rychlik E.: Album fotografii produktów i potraw, IŻŻ,

Warszawa,2000.

85. Jang LG, Choi G, Kim SW, Kim BY, Lee S, Park H. The combination of sport and

sport-specific diet is associated with characteristics of gut microbiota: an observational study.

J Int Soc Sports Nutr. 2019 May 3;16(1):21.

86. Zanuso S, Jimenez A, Pugliese G, Corigliano G, Balducci S. Exercise for the

management of type 2 diabetes: a review of the evidence. Acta Diabetol. 2010;47(1):15–22

87. Li J, Siegrist J. Physical activity and risk of cardiovascular disease—a meta-analysis

of prospective cohort studies. Int J Environ Res Public Health. 2012;9(2):391–407.

88. Carek PJ, Laibstain SE, Carek SM. Exercise for the treatment of depression and

anxiety. The International Journal of Psychiatry in Medicine. 2011;41(1):15–28.

89. Cartee GD, Hepple RT, Bamman MM, Zierath JR. Exercise promotes healthy aging of

skeletal muscle. Cell Metab. 2016;23(6):1034–47.

90. Cheng J, Ouwehand AC, Gastroesophageal Reflux Disease and Probiotics: A

Systematic Review, Nutrients. 2020 Jan 2;12(1). pii: E132.

91. Clarke SF, Murphy EF, O'Sullivan O, Lucey AJ, Humphreys M, Hogan A, Hayes P,

O'Reilly M, Jeffery IB, Wood-Martin R, Kerins DM, Quigley E, Ross RP, O'Toole PW,

Molloy MG, Falvey E, Shanahan F, Cotter PD. Exercise and associated dietary extremes

impact on gut microbial diversity. Gut. 2014 Dec;63(12):1913-20

92. Lamprecht M.,Bogner S., Schippinger G.: Probiotic supplementation affects markers

of intestinal barrier, oxidation, and inflammation in trained men; a randomized, double-

blinded, placebo-controlled trial. J. Int. Soc. Sports Nutr. 2012;9(1):45.

93. Calero CDQ, Rincón EO, Marqueta PM. Probiotics, prebiotics and synbiotics: useful

for athletes and active individuals? A systematic review. Benef Microbes. 2020 Mar

27;11(2):135-149.

94. Shing C.M., Peake J.M., Lim C.L., Briskey D., Walsh N.P., Fortes M.B., Ahuja

K.D.K., Vitetta L. Effects of probiotics supplementation on gastrointestinal permeability,

inflammation and exercise performance in the heat. Eur. J. Appl. Physiol. 2014;114:93–103

95. Fedewa MV, Hathaway ED, Ward-Ritacco CL. Effect of exercise training on C

reactive protein: a systematic review and meta-analysis of randomised and non-randomised

controlled trials. Br J Sports Med. 2017 Apr;51(8):670-676.

96. Kostrzewa-Nowak D, Nowak R, Chamera T, Buryta R, Moska W, Cięszczyk P. Post-

effort chances in C-reactive protein level among soccer players at the end of the training

season. J Strength Cond Res. 2015 May;29(5):1399-405.

115

97. Huang W.C., Wei C.C., Huang C.C., Chen W.L., Huang H.Y. The beneficial effects of

Lactobacillus plantarum PS128 on high-intensity, exercise-induced oxidative stress,

inflammation, and performance in triathletes. Nutrients. 2019;11:353.

98. Zuhl MN, Lanphere KR, Kravitz L, Mermier CM, Schneider S, Dokladny K, Moseley

PL. Effects of oral glutamine supplementation on exercise-induced gastrointestinal

permeability and tight junction protein expression. J Appl Physiol (1985). 2014 Jan

15;116(2):183-91.

99. Hackney AC, Koltun KJ. The immune system and overtraining in athletes: clinical

implications. Acta Clin Croat. 2012 Dec;51(4):633-41.

100. Wosinska L, Cotter PD, O'Sullivan O, Guinane C. The Potential Impact of Probiotics

on the Gut Microbiome of Athletes. Nutrients. 2019 Sep 21;11(10). pii: E2270.

101. Hottenrott K., Ludyga S., Schulze S., Effects of High Intensity Training and

Continuous Endurance Training on Aerobic Capacity and Body Composition in

Recreationally Active Runners, J Sports Sci Med. 2012 Sep; 11(3): 483–488.

102. Lynch, C.J.; Adams, S.H. Branched-chain amino acids in metabolic signaling and

insulin resistance. Nat. Rev. Endocrinol. 2014, 10, 723–736.

103. Engin A. The Definition and Prevalence of Obesity and Metabolic Syndrome. Adv

Exp Med Biol. 2017;960:1-17

104. Kim J, Yun JM, Kim MK, Kwon O, Cho B. Lactobacillus gasseri BNR17

Supplementation Reduces the Visceral Fat Accumulation and Waist Circumference in Obese

Adults: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Trial. J Med Food. 2018

May;21(5):454-461.

105. Szulińska M, Łoniewski I, van Hemert S, Sobieska M, Bogdański P. Dose-Dependent

Effects of Multispecies Probiotic Supplementation on the Lipopolysaccharide (LPS) Level

and Cardiometabolic Profile in Obese Postmenopausal Women: A 12-Week Randomized

Clinical Trial. Nutrients. 2018 Jun 15;10(6). pi: E773.

106. Coates TD, Carson S, Wood JC, Berdoukas V. Management of iron overload in

hemoglobinopathies: what is the appropriate target iron level? Ann N Y Acad Sci. 2016

Mar;1368(1):95-106.

107. Hinton PS, Giordano C, Brownlie T, Haas JD. Iron supplementation improves

endurance after training in iron-depleted, nonanemic women. J Appl Physiol (1985). 2000

Mar;88(3):1103-11.

108. Spence LA1, Weaver CM. Calcium intake, vascular calcification, and vascular

disease. Nutr Rev. 2013 Jan;71(1):15-22.

116

109. Barrack MT1, Van Loan MD, Rauh MJ, Nichols JF. Physiologic and behavioral

indicators of energy deficiency in female adolescent runners with elevated bone turnover. Am

J Clin Nutr. 2010 Sep;92(3):652-9.

110. Petrović J, Stanić D, Dmitrašinović G, Plećaš-Solarović B, Ignjatović S, Batinić B,

Popović D, Pešić V. Magnesium Supplementation Diminishes Peripheral Blood Lymphocyte

DNA Oxidative Damage in Athletes and Sedentary Young Man. Oxid Med Cell Longev.

2016;2016:2019643.

111. Nielsen FH, Milne DB, Gallagher S, Johnson L, Hoverson B. Moderate magnesium

deprivation results in calcium retention and altered potassium and phosphorus excretion by

postmenopausal women. Magnes Res. 2007 Mar;20(1):19-31.

112. Lukaski HC, Nielsen FH. Dietary magnesium depletion affects metabolic responses

during submaximal exercise in postmenopausal women. J Nutr. 2002 May;132(5):930-5.

117

13. ANEKS

Załącznik 1. Dzienniczek żywieniowy

Dzienniczek żywieniowy

Data urodzenia:.........................................................................................

Płeć ………………………………………………………………………………

Wzrost:......................................................................................................

Masa ciała:................................................................................................

Miejsce zamieszkania (wieś; miasto do 10 tys. mieszk; miasto od 10-100 tys. mieszk,

od 100-500 tys. mieszk).…………………………………………………………

Wykształcenie (Zawodowe; Średnie- Liceum; Średnie- Techniczne; Wyższe- Licencjat

Wyższe- Tytuł Naukowy)…………………………………………………………

Data badania:...........................................................................................

Wskazówki jak właściwie wypełniać dzienniczek:

1.W dzienniczku proszę wpisać spożywane danego dnia posiłki, uwzględniając również

produkty, pojadane w przerwach między posiłkami, ilość i rodzaj wypijanych płynów.

2.Przy każdym posiłku proszę o podanie godziny o której został on spożyty.

3.Produkty należy wpisywać zgodnie z prawdą nie zaniżając spożytej ilości uwzględniając

dokładnie rodzaj i ilość spożytego produktu. Wielkości i miary są podane poniżej

4.Dzienniczek żywieniowy składa się z 2 dni „pracujących” - uwzględniających zwyczajowo

spożywane produkty oraz związane z aktywnością zawodową i fizyczną oraz jednego dnia

„wolnego”.

5.W przypadku produktów o różnej zawartości tłuszczu należy podać jego procentową

zawartość np. mleko UHT 1,5%.

6.W przypadku produktów sypkich (np. ryż, makaron) należy podać ilość produktu przed

ugotowaniem wyrażoną w łyżkach lub szklankach.

7. W przypadku produktów złożonych (np. zapiekanki, placki, sosy) podajemy możliwie

dokładny skład dania np. placek owsiany, jakie jaja i w jakiej ilości, jakie i ile płatków

owsianych, jakie i ile owoców, na czym smażony.

8.W przypadku potraw mięsnych podajemy rodzaj mięsa, sposób przyrządzenia np. kotlet z

piersi kurczaka panierowany (1/2 filetu z piersi kurczaka, panierowany jednorazowo w jajku i

bułce tartej, smażony na oleju).

9.W dzienniczku podajemy dokładną ilość i rodzaj spożytych płynów, np. soki, herbaty, woda

mineralna. W przypadku dosładzania podajemy dokładną ilość zużytego cukru.

10.W przypadku produktów takich jak kanapki podajemy ich dokładny skład – ilość i rodzaj

pieczywa, wędliny, masła/ margaryny oraz innych dodatków.

Przykładowe miary i wielkości stosowane w dzienniczku:

•Łyżeczka do herbaty (ew. czubata);

•Łyżka stołowa (ew. czubata);

•Szklanka (cała, ½, itp.);

•Kromka cienka (0,5cm), zwykła (1cm), gruba (1,5cm);

•Plasterek np. sera, kiełbasy;

•Sztuki np. duże jabłko, pierogi;

•Kubeczek, butelka, kartonik (ml);

•Wielkość kawałka (ciasta, babki);

•Wielkość torebki lub opakowania (chipsów, orzeszków) w gramach

118

Dzień I „pracujący”- data………………….

Posiłek/ godzina Produkt/ potrawa/ napój Gramatura/ miara

kuchenna

119

Dzień II „pracujący”- data………………….

Posiłek/ godzina Produkt/ potrawa/ napój Gramatura/ miara kuchenna

Dzień III „wolny”- data………………….

Posiłek/ godzina Produkt/ potrawa/ napój Gramatura/ miara kuchenna

120

Załącznik 2. Ankieta etapu wstępnego W1

Ankieta dotycząca stanu zdrowia

Celem niniejszej ankiety jest subiektywna ocena stanu zdrowia osób aktywnych fizycznie biorących udział w

badaniu nt „ Analiza wpływu stosowanych szczepów probiotycznych i sposobu żywienia na skład ciała,

osiągane wyniki sportowe oraz częstość występowania zaburzeń żołądkowo-jelitowych u biegaczy.

Proszę o dokładne uzupełnienie poniższego kwestionariusza. Ankieta jest anonimowa i przeznaczona wyłącznie

do celów naukowych. Ankieta zawiera twierdzenia i pytania, w których należy zakreślić jedną lub więcej

odpowiedzi.

Wypełnienie ankiety jest równoznaczne ze zgodą na przeprowadzenie badania.

Bardzo dziękuje za uważne wypełnienie ankiety.

1. Wiek ......................................................................................

2. Masa ciała …………………………………………………

3. Wzrost ...................................................................................

4. Określ proszę częstotliwość treningów

Trening I Czas treningu I Trening II Czas treningu II Trening III Czas treningu III

Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela

5. Czy stosujesz odżywki dla sportowców?

a. Tak

b. Nie

6. Jeśli tak, to jakie preparaty stosujesz najczęściej?

a. Odżywki białkowe

b. Odżywki węglowodanowo-białkowe (stosunek 1:1)

c. Odżywki typu Gainer (średnia zawartość białka 10-20%)

d. Odżywki węglowodanowe Carbo

7. Czy zdarza Ci się pić napoje przeznaczone dla sportowców (nawadniające, izotoniczne, wzbogacone

witaminami i minerałami)?

a. Tak

b. Nie

8. Jeśli tak, to proszę określ ile ich spożywasz?

a. 1-2 l codziennie

b. Codziennie, ale nie więcej niż litr

c. Kilka razy w tygodniu przy dłuższym wysiłku (podaj ilość wypijanego napoju ) …

d. Parę razy w miesiącu, ale nie częściej niż raz na tydzień

e. Rzadziej

9. Czy uzupełniasz dietę preparatami preparatami takimi jak:

a. batony białkowe

b. batony węglowodanowe

c. żele energetyczne

d. inne………………………………………………………

10. Czy stosujesz preparaty zawierające probiotyki?

a. Tak

b. Nie

11. Jeśli tak, w jakim celu stosujesz takie preparaty?

a. Poprawa wydolności

b. Zapobieganie zaburzeniom żołądkowym

c. Zapobieganie infekcjom górnych dróg oddechowych

d. Przyjmuję z polecenia znajomych/trenera

121

12. Czy występują u Ciebie zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego jak kwaśne odbijanie?

a. Tak

b. Nie

13. Jeśli tak, kiedy najczęściej?

a. W czasie treningu

b. W trakcie zawodów

c. Po treningu

14. Czy występują u Ciebie objawy takie jak biegunki ?

a. Tak

b. Nie

15. Jeśli tak, kiedy najczęściej?

a. W czasie treningu

b. W trakcie zawodów

c. Po treningu

16. Czy występują u Ciebie zaparcia?

a. Tak

b. Nie

17. Jeśli tak, proszę zaznacz jak często w tygodniu pojawiają się problemy z wypróżnieniem?

a. codziennie

b. 3-4 razy w tygodniu

c. 1-2 razy w tygodniu

18. Czy stosujesz preparaty zapobiegające zaparciom?

a. Błonnik pokarmowy

b. Farmaceutyczne preparaty na zaparcia

c. Staram się zmieniać sposób żywienia w tym czasie ( więcej produktów bogatych w

błonnik)

d. Nie stosuję

19. Czy stosujesz preparaty zapobiegające biegunkom?

a. Farmaceutyczne preparaty zmniejszające objawy

b. Staram się zmienić sposób żywienia w tym czasie (produkty tzw. „zapierające, ryż,

suchary, białe pieczywo”

c. Nie stosuję

20. Czy pojawiają się u Ciebie luźne stolce na zamianę z zaparciami?

a. Tak

b. Nie

21. Czy problemy żołądkowo-jelitowe uniemożliwiły Ci kiedykolwiek start w zawodach lub

treningach?

a. Tak

b. Nie

122

Załącznik 3. Ankieta etapu końcowego W2

Ankieta dotycząca stanu zdrowia

Celem niniejszej ankiety jest subiektywna ocena stanu zdrowia osób aktywnych fizycznie biorących udział w

badaniu nt „ Analiza wpływu stosowanych szczepów probiotycznych i sposobu żywienia na skład ciała,

osiągane wyniki sportowe oraz częstość występowania zaburzeń żołądkowo-jelitowych u biegaczy.

Proszę o dokładne uzupełnienie poniższego kwestionariusza. Ankieta jest anonimowa i przeznaczona wyłącznie

do celów naukowych. Ankieta zawiera twierdzenia i pytania, w których należy zakreślić jedną lub więcej

odpowiedzi. Wypełnienie ankiety jest równoznaczne ze zgodą na przeprowadzenie badania.

Bardzo dziękuję za uważne wypełnienie ankiety.

1. Określ proszę częstotliwość treningów

Trening I Czas treningu I Trening II Czas treningu II Trening III Czas treningu III

Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela

2. Czy uważasz, że problemy z kwaśnym odbijaniem, zgagą, zarzucaniem treści żołądkowej po 3

miesiącach badań:

a. zmniejszyły się

b. zwiększyły się

c. nie zauważyłem/am zmiany

3. Czy uważasz, że objawy takie jak biegunka, przelewanie w jelitach po 3 miesiącach badań:




4. Jak często pojawia się biegunka?

a. codziennie



d. nie występuje

5. Czy uważasz, że objawy takie jak zaparcia po 3 miesiącach badań:




6. Jak często w tygodniu pojawiają się problemy z wypróżnieniem?

a. codziennie



7. Czy stosujesz preparaty zapobiegające zaparciom?

a. Błonnik pokarmowy

b. Farmaceutyczne preparaty na zaparcia

c. Staram się zmieniać sposób żywienia w tym czasie ( więcej produktów bogatych w

błonnik)

d. Nie stosuję

8. Czy stosujesz preparaty zapobiegające biegunkom?

a. Farmaceutyczne preparaty zmniejszające objawy

b. Staram się zmienić sposób żywienia w tym czasie (produkty tzw. „zapierające, ryż,

suchary, białe pieczywo”

c. Nie stosuję

123

9. Czy występują u Ciebie luźne stolce na zmianę z zaparciami?

a. Tak

b. Nie

10. Czy problemy żołądkowo-jelitowe w trakcie badań uniemożliwiły Ci start w zawodach lub

udział w treningach?

a. Tak

b. Nie

11. Czy uważasz że w trakcie badań Twój stan zdrowia:

a. Poprawił się

b. Pogorszył się

c. Nie zmienił się

124

Załącznik 4. Przykładowy arkusz analizy składu ciała

125

Załącznik 5. Przykładowy wydruk pomiaru wydolności krążeniowo-oddechowej wg.

protokołu Bruce’a.

Analiza wpływu stosowanych szczepów probiotycznych i ...

Documents