ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIALALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ REALIZOWANEGO W RAMACH PROJEKTU „TRANSFER WIEDZY W REGIONIE POPRZEZ ROZWÓJ SIECI WSPÓLPRACY” W RAMACH PRIORYTETU VIII REGIONALNE KADRY GOSPODARKI DZIALANIA 8.2 TRANSFER WIEDZY PODDZIALANIA 8.2.2 REGIONALNE STRATEGIE INNOWACJI PROGRAMU OPERACYJNEGO KAPITAL LUDZKI WSPÓLFINANSOWANEGO Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOLECZNEGO Gdańsk, kwiecień 2011
63
Embed
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNO ŚCI … · analiza sytuacji rynkowej dla dziaŁalno Ści gospodarczej na obszarze wojewÓdztwa zachodniopomorskiego dla bran Ży spo Żywczej
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNO ŚCI GOSPODARCZEJ
NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO DLA BRAN ŻY SPOŻYWCZEJ
REALIZOWANEGO W RAMACH PROJEKTU
„T RANSFER WIEDZY W REGIONIE POPRZEZ ROZWÓJ SIECI WSPÓŁPRACY ”
W RAMACH PRIORYTETU VIII REGIONALNE KADRY GOSPODARKI
DZIAŁANIA 8.2 TRANSFER WIEDZY
PODDZIAŁANIA 8.2.2 REGIONALNE STRATEGIE INNOWACJI
PROGRAMU OPERACYJNEGO KAPITAŁ LUDZKI
WSPÓŁFINANSOWANEGO Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO
Gdańsk, kwiecień 2011
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
2 | S t r o n a
WYKONAWCA OPRACOWANIA :
EU-Consult Sp. z o.o.
ul. Wały Piastowskie 1
80-855 Gdańsk
tel. 58 307 44 06
www.eu-consult.pl
ZESPÓŁ AUTORSKI :
MGR KRZYSZTOF GUTTA
MGR NATALIA MUCHA
KOORDYNATOR ZESPOŁU
CZŁONEK ZESPOŁU
MGR MARLENA SADŁO CZŁONEK ZESPOŁU
MGR MAGDALENA JAŻDŻEWSKA-GUTTA CZŁONEK ZESPOŁU
MILENA DĄBKOWSKA ASYSTENT
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
3 | S t r o n a
Spis treści
1. Sektor spożywczy na świecie .............................................................................................................. 4
2. Sektor spożywczy w Europie .............................................................................................................. 6
3. Branża spożywcza w Polsce ................................................................................................................ 9
4. Ustawodawstwo i legislacja branży spożywczej w Polsce ................................................................ 20
5. Charakterystyka wybranych firm branży spożywczej w województwie zachodniopomorskim ....... 22
6. Sytuacja branży spożywczej na rynku zachodniopomorskim ........................................................... 27
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
12 | S t r o n a
Analizując rynek konkurencji należy zwrócić uwagę na sieć Carrefour Sp. z o.o., który
pomimo niskiego wzrostu sprzedaży, wypowiada wojnę sieci Biedronka Sp. z o.o.. Sklepy
Biedronka Sp. z o.o. mieszczą się na peryferiach miast oraz dzielnicach oddalonych od
centrum. Ten sam pomysł marketingowy ma zamiar wykorzystać sieć Carrefour Sp. z o.o..
Wprowadzając małe sklepiki, zajmie on teren sprzedażowy sieci Biedronka Sp. z o.o.. Taka
polityka wychodzi Carrefourowi Sp. z o.o. na dobre, gdyż w planach marketingowych jest
otwieranie około stu sklepów rocznie, gdzie tylko kilka z nich mają stanowić duże
supermarkety9. Jeżeli Carrefour Sp. z o.o. będzie realizował swoje plany, może stać się
również konkurencją dla Tesco Sp. z o.o., z tego względu, że ta sieć zapowiada otwieranie
najwyżej 50 sklepów rocznie10. Jak podaje portal dziennik.pl :
„Carrefour, jeśli zrealizuje swój scenariusz, w ciągu pięciu lat otworzy 500 nowych sklepów.
W sumie będzie ich miał aż 850 na terenie całej Polski. To wciąż niewiele w porównaniu
z Biedronką, która ma teraz 1,5 tys. placówek, ale handlowy gigant z Portugalii zaczyna się
niepokoić. Dlatego postanowił przyspieszyć tempo. Do tej pory otwieraliśmy rocznie
150 sklepów. W tym roku przyspieszymy do 200 marketów. W kolejnych latach chcemy
utrzymać takie tempo – mówi Paweł Tymiński z Jeronimo Martins, właściciela Biedronki”11.
Pomimo, że małe sklepy spożywcze na spożywczym rynku polskim wciąż zajmują znaczną
część, ich ilość spada. Jak podaje firma Nielsen, w roku 2009 ilość małych sklepów wynosiła
54 045, a kilka lat wcześnie było ich jeszcze około 74 tysięcy. Niewątpliwie w najszybszym
tempie przybywa supermarketów i dyskontów, które stanowią poważne zagrożenie dla
małych, osiedlowych sklepików. Dyskonty, które mają ceny niższe nawet o 30%, są
przyczyną spadku sprzedaży w osiedlowych punktach sprzedaży12. Czołowe miejsca w
rankingu detalicznych sieci FMCG13 zajmują te, które zarządzane są przez największych
operatorów hurtowych, tj. Eurocash i Emperia (Tabela 5). Pierwsze miejsce Lewiatana
9 http://gospodarka.dziennik.pl: 25.03.2011. 10 Ibidem. 11 Ibidem. 12 http://www.egospodarka.pl/51363,Male-sklepy-spozywcze-zagrozone-przez-dyskonty,1,39,1.html: 25.03.2011. 13 FMCG - określenie wykorzystywane w marketingu, opisujące produkty szybko rotujące w punktach sprzedaży (skrót od ang. Fast Moving Consumer Goods - produkty szybko rotujące, dobra szybko zbywalne), najczęściej codziennego użytku. Należą do nich przede wszystkim: artykuły spożywcze, kosmetyki, chemia gospodarcza, drobne artykuły gospodarstwa domowego itp. Przyjmuje się, że większość produktów sprzedawanych w supermarketach i hipermarketach klasyfikowana jest jako FMCG.
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
13 | S t r o n a
(należącego do grupy Eurocash) wynika głównie ze skali działania tej sieci oraz rozwiniętego
systemu zaopatrzenia, które swoim franczyzobiorcom zapewnia Emperia poprzez swoją
dystrybucyjną „spółkę-córkę” Tradis.
Tabela 5: Sklepy małe, średnie i duże w Polsce
Nazwa sieci Nazwa operatora
Delikatesy Centrum Sp. z o.o. Grupa Eurocash S.A.
Lewiatan Sp. z o.o. Grupa Eurocash S.A.
ABC Sp. J. Grupa Eurocash S.A.
Chata Polska Sp. z o.o. Chata Polska S. A.
Nasz Sklep Sp. z o.o. PSH Nasz Sklep S.A.
Groszek Sp. z o.o. Grupa Kapitałowa Emperia Holding S.A.
Milea Delikatesy Grupa Kapitałowa Emperia Holding S.A.
Euro Sklep S.A. Grupa Kapitałowa Emperia Holding S.A.
PSS Społem Sp. z o.o. Społem Białystok
Carrefour Express Sp. z o.o. Carrefour Polska Sp. z o.o.
Źródło: http://www.egospodarka.pl
Z kolei skala działania Delikatesów Centrum Sp. z o.o. jest znacznie mniejsza, jednakże sieć
ta należy do krajowych liderów pod względem efektywności sprzedaży sięgającej 25 000 zł
netto na 1 m2. Ten wynik stanowi potwierdzenie skuteczności tzw. nowoczesnej franczyzy,
w której poszczególne sklepy działają według ścisłych standardów opracowanych przez
operatora. Trzecie miejsce zajęła sieć „abc”. Pozycja ta wynika nie tylko z dużej
ogólnopolskiej skali działania, ale również z utrzymującej się wysokiej dynamiki rozwoju.
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
14 | S t r o n a
Przynależność do sieci „abc” jest z pewnością atrakcyjną formą działania dla właścicieli
mniejszych sklepów, którym trudno jest samodzielnie walczyć z konkurencją. Z kolei Chata
Polska za duży sukces może uznać wysokie czwarte miejsce w rankingu i obecność w gronie
sieciowych potentatów. Firma ta tworzy własny wyrazisty wizerunek sklepów atrakcyjnych
dla klientów i interesujących pod względem wizualnym. Sieć ma również duże szanse
dalszego rozwoju w południowo-zachodniej części Polski, co wynika z jej sprawnego
systemu dystrybucyjnego i prowadzonej akcji rebrandingu sklepów. Piąte miejsce zajęła sieć
Nasz Sklep, której mocną stroną jest obecność na półkach ponad 100 produktów marek
własnych, jednolita wizualizacja sklepów i przystępny poziom cen. Właściciele tych sklepów
są akcjonariuszami spółki zarządzającej, a bezpłatnie otrzymują elementy wyposażenia
swoich placówek.
Ciekawych wniosków dostarcza również analiza struktury zatrudnienia w polskich sklepach
spożywczych. Jeszcze w roku 2003 udział sklepów z 1 pracownikiem w ogólnej liczbie
sklepów spożywczych wynosił 51%. Zaś w ciągu 6 lat wskaźnik ten zmalał niemalże
o połowę (do 28%). Udział sklepów z 2 pracownikami w 2003 roku wynosił 30%, z 3-7%,
a sklepów zatrudniających ponad 4 osoby było około 11%. W 2009 roku wskaźnik ten
wynosił odpowiednio – 38%, 13% oraz 21%14 .
W odniesieniu do wyżej podanych informacji w następnej kolejności zaprezentowane zostaną
wykresy przedstawiające strukturę rynku spożywczego w Polsce (Wykres 3) oraz udziały
sklepów w sprzedaży detalicznej w Polsce (Wykres 4).
14 www.forsal.pl: 25.03.2011.
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
15 | S t r o n a
Wykres 3: Struktura rynku spożywczego w Polsce
Źródło: http://forsal.pl, opracowanie własne
Ponad połowę sklepów w Polsce stanowią małe sklepiki osiedlowe. Zdecydowanie mniejszy
udział (17%) posiadają sklepy specjalistyczne, które zajmują drugie miejsce w tym
zestawieniu. Zdecydowanie najmniejszy udział w strukturze polskiego rynku spożywczego
posiadają sklepy convenience15.
15 Sklep typu convenience jest zazwyczaj położony w dzielnicach mieszkaniowych miast albo w innych dogodnych i często odwiedzanych punktach, handlujący głównie towarami na bieżące potrzeby mieszkańców. Są to przede wszystkim gotowe, konfekcjonowane produkty spożywcze i napoje (mrożonki, konserwy, paczkowane wędliny i sery, lody itp.) oraz towary codziennego użytku (gazety, papierosy, zapałki, baterie itp.), czasami też np. losy na loterie i środki do utrzymania higieny osobistej albo najbardziej popularne środki chemiczne, jak proszki do prania.
53%
17%
12%
9%
6% 3% małe sklepy
sklepy specjalistyczne
hipermarkety
supermarkety
dyskonty
convenience
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
16 | S t r o n a
Wykres 4: Udział sklepów wielko-powierzchniowych w sprzedaży detalicznej w Polsce
Źródło: http://forsal.pl, opracowanie własne
Ze względu na największy udział w strukturze rynku spożywczego małe sklepy posiadają
również najwyższy udział w sprzedaży detalicznej w Polsce. Zbliżone poziomy sprzedaży
detalicznej w stosunku do całego rynku posiadają supermarkety i hipermarkety (odpowiednio
12,1% oraz 13,2%).
Należy zwrócić uwagę na sytuację małych i średnich sklepów osiedlowych. Pomimo
ogromnej konkurencji ze strony supermarketów, nadal niektóre z nich z sukcesem utrzymują
się na rynku i stają się aktywną konkurencją dla sklepów sieciowych. Konsumenci, którzy
zaopatrują się w sklepach osiedlowych, jako przyczynę podają przyzwyczajenie, miłą obsługę
i sentyment do danego sklepu16.
Podsumowując należy zaznaczyć, że liderami w poszczególnych kategoriach są więc: Tesco
Sp. z o.o. (hipermarkety), Biedronka Sp. z o.o. (dyskonty), Intermarche Sp. o.o.
(supermarkety) i Delikatesy Centrum Sp. z o.o. wśród sieci małych, średnich i dużych
sklepów spożywczych. Liderem w kategorii sklepów convenience jest Żabka, jednakże jej
jedynym konkurentem jest sieć Freshmarket należący do tego samego operatora.
Udział rynku spożywczego w wartości sprzedaży całego przemysłu szacuje się blisko 24%
i jest około 9 punktów procentowych wyższy niż w piętnastu krajach Unii Europejskiej, gdzie
16 Ibidem.
66,70%
13,20%
12,10%
8%małe sklepy
hipermarkety
supermarkety
dyskonty
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
17 | S t r o n a
wynosi on średnio 15%. Wśród krajów UE wyższy niż w Polsce udział przemysłu
spożywczego mają tylko Dania (28%) i Grecja (27%)17. Z kolei wartość rynku spożywczego
w Polsce szacuje się na 100 mld złotych. W polskim przemyśle spożywczym pracuje aż pół
miliona ludzi. Dla porównania pod względem zatrudnienia w Unii Europejskiej w tej branży
przemysł polski ustępuje tylko odpowiednikowi niemieckiemu. Przedsiębiorstwa spożywcze,
nie tylko stwarzają wiele miejsc pracy, ale również osiągają sukcesy rynkowe. Przykładem
tego jest popularny ranking Polityki, który przedstawia najbogatsze polskie przedsiębiorstwa
wśród których znajdują się również firmy z branży spożywczej.
Tabela 6 przedstawia ranking Polityki pt. Lista 500 najbogatszych polskich firm.
Tabela 6: Firmy polskiego przemysłu spożywczego w rankingu Polityki „Lista 500 najbogatszych firm”
Pau D'arco z wewnętrznej strony kory drzewa z rodziny Bignoniaceae
OWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
ębiorstwo ACAIVITA to bezpośredni importer unikalnego na ryBrazylijskiej Jagody Acai Liofilizowanej.
ść oferowanej jagody została potwierdzona micertyfikatem GSSE w Warszawie.
ę produktów oferowanych przez firmę ACAIVITA przedstawia
: Oferta firmy ACAIVITA
ródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.acaivita.pl/index.php
ż zarówno hurtową, jak i detaliczną. Nazwę firma zawdzi-jagodzie acai, której właściwości wpływaj
konsumentów firma cieszy się zaufanie klientów i profesjonalizmem, na jednych z for internetowych można przeczytasklep w Polsce posiadający czystą jagodę liofilizowaną
certyfikowaną. Dostarczają towar natychmiast
wysyłają na żądanie26
”.
u Cukierniczego Gryf S.A. powstało 1945 roku w Szczecinie.
w przetwórstwie ziarna kakaowego. Pełną ofertę tej firmy przedstawia
Firma w ostatnich latach zainwestowała w unowocze
parku maszynowego. W procesie przerobu ziarna kakaowego
ródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.ppcgryf.pl/menu/produkt.html
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
27 | S t r o n a
System badań produkcji w toku zapewnia stworzenie produktu spełniającego założone
wymagania. Każdy produkt otrzymuje "Świadectwo Jakości", stanowiące gwarancję
zgodności cech wyrobu z wymaganiami Klienta.
Przedsiębiorstwo to jest beneficjentem programów pomocowych Unii Europejskiej takich jak:
Phare 2001 oraz Phare 2002. W ramach programu Phare 2001-Spójność Społeczna
i Gospodarcza - PL 01.06.09.02 - Rozwój Małych i Średnich Przedsiębiorstw Fundusz Dotacji
Inwestycyjnych zakupiono urządzenia do urabiania i rozcierania (konszowania) mas
czekoladowych. Z kolei z programu Phare 2002 skorzystano dwukrotnie. Ze środków
w ramach działania Spójność Społeczna i Gospodarcza -2002/000-580.06.05 - Regionalny
Program Wsparcia Małych i Średnich Przedsiębiorstw - Przedsiębiorczość w Polsce Fundusz
Dotacji Inwestycyjnych firma zakupiła wózek jezdniowy podnośnikowy (widłowy)
o napędzie elektrycznym. Natomiast serwer komputerowy wraz z oprogramowaniem
zakupiono ze środków przyznanych w ramach działania Spójność Społeczna i Gospodarcza -
2002/000-580.06.05 - Regionalny Program Wsparcia Małych i Średnich Przedsiębiorstw -
Przedsiębiorczość w Polsce Fundusz Dotacji Inwestycyjnych.
6. Sytuacja branży spożywczej na rynku zachodniopomorskim
Rynek spożywczy w województwie zachodniopomorskim, charakteryzuje się dużą ilością
małych i średnich przedsiębiorstw. Z przeprowadzonych badań wynika, że przedsiębiorstwa
te muszą przeciwstawiać się globalnym markom występującym na rynku w branży
spożywczej27. W badaniu wzięło udział dziesięć przedsiebiorstw z branży spożywczej. Firmy
do badania zostały dobrany w sposób celowy28 Jak wynika z przeprowadzonych badań,
w branży spożywczej dominują firmy zatrudniające do 5 pracowników na pełen etat. Dane te
zamieszczone zostały na poniższym wykresie.
27 http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Regionalne_Centrum_Klasteringu/Klaster_spozywczy/98: 25.03.2011 28 nieprobabilistyczna metoda doboru próby respondentów do badania. Niekiedy nazywany próbą ekspercką. Do próby celowej badacz dobiera jednostki w sposób subiektywny tak, by były one najbardziej użyteczne lub reprezentatywne.
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
28 | S t r o n a
Wykres 5: Ilość osób zatrudnionych na pełen etat w firmach branży spożywczej
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań i analiz
Znaczną część stanowią również przedsiębiorstwa zatrudniające do dwóch osób. Są to
głównie samo zatrudnienia lub małe działalności rodzinne. Wśród badanych firm nie znalazły
się takie, które zatrudniają od 6 do 15 osób.
Pomimo niskiego stopnia zatrudnienia pracowników w pełnym wymiarze godzin, firmy
działające na rynku spożywczym w województwie zachodniopomorskim, są
przedsiębiorstwami w większości ze stażem funkcjonowania na rynku powyżej 20 lat. W
wyznaczonych przedziałach obejmujących okres do 10 lat znalazło się tylko 30% badanych
firm. Obrazuje to Wykres 6.
30%
40%
0% 0%
10%
20%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
od 1 do 2 osób
od 3 do 5 osób
od 6 do 10 osób
od 11 do 15 osób
od 16 do 20 osób
powyżej 20 osób
etat
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
29 | S t r o n a
Wykres 6: Długość funkcjonowania firm na rynku spożywczym (w latach)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań i analiz
Na podstawie wielkości zatrudnienia i długości funkcjonowania na rynku, można stwierdzić,
że rozwój firm w branży spożywczej nie wykazuje dużej dynamiki. Wpływ na ten fakt ma
przede wszystkim walka cenowa pomiędzy konkurentami, co w sposób bezpośredni wpływa
również na konieczność silnej racjonalizacji kosztów i obniżenia zatrudnienia do minimum..
Większość firm z branży spożywczej nie chciało podać swoich rocznych przychodów. Aż
80% odmówiło odpowiedzi podania tego typu danych. Odpowiedzi pozostałych
respondentów charakteryzuje Wykres 7.
10% 10% 10%
0%
20%
60%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
od 1 do 2 lat od 3 do 5 lat od 6 do 10 lat od 11 do 15 lat od 15 do 20 lat powyżej 20 lat
Lata
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
30 | S t r o n a
Wykres 7: Przychody badanych firm branży spożywczej w ciągu ostatniego roku
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań i analiz
Firmy, które ujawniły tę informację uzyskały stosunkowo wysokie przychody w ostatnim
roku. Przychody w przedziale od 1 001 000 do 2 000 000 zł osiągnęło 10% respondentów.
Taki sam procent ankietowanych osiągnął przychody z przedziału od 201 000 do 500 000 zł.
Konkurencja
Z analizy wyników badań wyraźnie widać, że konkurencja w branży spożywczej na rynku
zachodniopomorskim jest duża. Respondenci zapytani o ich odczucia na temat konkurencji
w regionie posługiwali się skalą od 1 do 5, gdzie 1 oznacza, że konkurencja jest bardzo duża,
2- duża, 3- średnia, 4-mała, 5 bardzo mała. Mediana konkurencji wynosi 2,0; zaś średnia 2,1,
80%
10% 10%
0% 0% 0% 0% 0% 0%0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
Przychody
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
31 | S t r o n a
gdzie cyfra 2 oznacza rangę przyporządkowaną odpowiedzi „duża”. Na Wykresie 8
przedstawiono najczęściej wybierane przez ankietowanych odpowiedzi.
Wykres 8: Konkurencja na rynku zachodniopomorskim w branży spożywczej
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań i analiz
Łącznie 80% badanych stwierdziło, że na rynku zachodniopomorskim w branży spożywczej
panuje duża, bądź bardzo duża konkurencja. Należy pamiętać, że są to subiektywne odczucia
respondentów. Po 10% ankietowanych określiło konkurencję na poziomie średnim lub
małym.
Jak podaje gazeta prawna, branża spożywcza nie tylko w regionie zachodniopomorskim, ale
i w pozostałych częściach Polski, szczególnie mocno zagrożona jest konkurencją ze strony
zagranicznych przedsiębiorstw spożywczych29. Zagraniczne koncerny są zagrożeniem dla
rodzinnych, lokalnych przedsiębiorstw. Aby zapobiec temu zagrożeniu regionalne
przedsiębiorstwa powinny się wzajemnie wspierać i budować duże i silne grupy kapitałowe30.
29 Gazeta prawna, BRANŻA SPOŻYWCZA Polskie firmy łączą się w obronie przed zagraniczną konkurencją, www.bakalland.pl/informacje_prasowe/.../Gazeta_Prawna_10072006.doc: 25.03.2011. 30 Ibidem.
20%
60%
10%10%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Bardzo duża Duża Średnia Mała
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
32 | S t r o n a
Jedna z badanych respondentek, przedstawicielka rodzinnego przedsiębiorstwa „Smak
przypraw”, powiedziała:
„Konkurencja jest bardzo duża, u nas ciągle budują nowe centra handlowe i hipermarkety
spożywcze, a lokalni przedsiębiorcy tracą swój rynek zbytu. Ciężko nam jest się tutaj, tak
samym utrzymać, ale nie mamy wyjścia, na pewno lepiej nie jest”.
Z przeprowadzonych badań wynika, że na postrzeganie konkurencji, w kategoriach: duża-
mała, ma również wpływ liczba etatów w danych przedsiębiorstwie. Korelacja ta jest
przykładem determinanty rozwojowej w branży spożywczej w regionie zachodniopomorskim.
Większość badanych przedsiębiorstw postrzega konkurencję jako silną. Jednak to firmy
z większą ilością etatów częściej wskazywały, że konkurencja w regionie jest silniejsza.
Sytuacja ta bierze się ze specyfiki rozwojowej przedsiębiorstw. Z rozmów z przedsiębiorcami
wynika bowiem, że firmy zatrudniające większą ilość pracowników na cały etat są bardziej
zorientowani w sytuacji na rynku spożywczym w swoim regionie, jak również częściej liczą
na to, że ich sytuacja w ciągu dwóch najbliższych lat ulegnie polepszeniu. Zwłaszcza
w bieżącym roku małe i nowe przedsiębiorstwa spożywcze powinny brać pod uwagę sytuację
rynkową i poziom konkurencji. Wzrost cen żywności odbije się bowiem najmocniej na
małych placówkach, które nie są w stanie konkurować cenowo z hipermarketami i zmuszone
są podwyższać ceny oferowanych produktów by utrzymać minimalny próg rentowności.
Respondenci już wcześniej zauważali swoje gorsze położenie względem hipermarketów, lecz
teraz będzie to bardziej odczuwalne. Potwierdza to między innymi Instytut Ekonomiki
Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, który podaje, że spodziewany wzrost cen żywności
wyniesie w tym roku około 4-5%31. Z przeprowadzonych badań wynika, że lokalne
przedsiębiorstwa spożywcze i rolno-spożywcze najbardziej martwią się o dalsze perspektywy
swojego biznesu.
Innowacje i rozwój
Łącznie 50% ankietowanych uważa, że w branży spożywczej brakuje przedsiębiorstw, które
miałyby szanse konkurować na spożywczym rynku światowym, a tym samym wpłynęłyby
również na rozwój regionu i mniejszych przedsiębiorstw. Zadaniem respondentów było
31 http://www.portalspozywczy.pl: 25.03.2011.
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
33 | S t r o n a
ocenienie w pięciostopniowej skali stwierdzeń dotyczących konkurencji oraz instytucji
zapewniających dostęp do technologii i innowacji. Dane te przedstawia Wykres 9.
Wykres 9: Ocena stwierdzeń: „Konkurencja w regionie zachodniopomorskim jest duża” oraz „firmy w bran ży spożywczej brakuje instytucji umożliwiaj ących dostęp do technologii i innowacji”.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań i analiz
Połowa ankietowanych uważa, że instytucji mogących pomóc firmom w dostępie do
innowacji i technologii jest zbyt mało i nie są w stanie zapewnić wsparcia w zakresie rozwoju
wszystkim przedsiębiorstwom, które tego potrzebują.
Podczas przeprowadzonych badań okazało się również, że aż połowa badanych
przedsiębiorstw jest zmuszona ograniczać pieniądze na innowacje i nowe technologie. Brak
funduszy wiąże się nie tylko z brakiem instytucji, które mają na celu udostępnianie dostępu
do innowacji, ale wynika głównie z braku możliwości pozyskiwania dodatkowych środków
finansowych. Respondenci w branży spożywczej często skarżą się na brak zrozumienia
10%
20%
20%
30%
20%
10%
20%
20%
20%
30%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%
Zupełnie się nie zgadzam
Nie zgadzam się
Nie mam zdania
Zgadzam się
Całkowicie się zgadzam
Brakuje przedsiębiorstw konkurujących na światowym rynku
Brakuje instytucji zapewniających dostęp do technologii i innowacji
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
34 | S t r o n a
instytucji zajmujących się dofinansowaniami. Dotyczy to głównie branż z pogranicza
rolnictwa i własnego wytwórstwa, np. pasieki. Instytucje te bowiem, weryfikują otrzymaną
dokumentacje aplikacyjną ściśle według narzuconych wytycznych, a drobne przedsiębiorstwa
zajmujące się rolnictwem często nie mają możliwości spełnienia wszystkich obligatoryjnych
wymagań, również ze względu na stosowanie uproszczonej księgowości i braku niektórych
dokumentów. Fakt ten przekreśla szanse firm o takim profilu na pozyskanie środków
pieniężnych o charakterze bezzwrotnym.
Następne w kolejności zaprezentowane zostały trzy wykresy obrazujące dostęp do
dofinansowań rozwojowych i programów unijnych oraz częstotliwość korzystania ze szkoleń
rozwojowych (Wykres zbiorczy 10).
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
35 | S t r o n a
Wykres 10: Dofinansowania rozwojowe i programy unijne oraz poziom uczestnictwa w bezpłatnych szkoleniach
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań i analiz
Z wykresów tych wynika, że również poziom korzystania ze szkoleń branżowych
i ogólnorozwojowych jest niski. Połowa uczestników badania nigdy nie skorzystała
z możliwości uczestniczenia w bezpłatnych szkoleniach organizowanych w regionie. Tylko
30% respondentów wykazało się regularnym uczestnictwem w szkoleniach. Świadczy to
o słabym poziomie promocji szkoleń i dotarcia do beneficjentów. Co drugi ankietowany,
który zadeklarował, że nigdy w tego typu szkoleniach nie uczestniczył, odpowiadał również,
10%
20%
70%
Dofinansowania
Unijne Urząd Pracy Żadne
10%
20%
70%
Programy Unijne
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
Żadne
30%
10%
10%
50%
Częstotliwość korzystania ze szkoleń
Raz na kilka miesięcy
Raz na pół roku
Raz na kilka lat
Nigdy
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
36 | S t r o n a
że w regionie są płatne szkolenia, na które go nie stać i nie słyszał nigdy o szkoleniach
dofinansowywanych ze środków publicznych.
Aż 70% ankietowanych nie korzystało nigdy żadnego rodzaju dofinansowań, czy to unijnych,
czy z urzędów pracy. Wśród programów unijnych największą popularnością cieszył się
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka. Jednakże nie oznacza to, że skorzystało
z niego wielu przedsiębiorców. Zaledwie 20% ankietowanych przyznało, że korzysta z tego
programu. Program Operacyjny Kapitał Ludzki wybrało tylko 10% respondentów.
Na perspektywę postrzegania przez ankietowanych przedsiębiorców swoich możliwości
rozwojowych ma wpływ ocena zmieniającej się sytuacji rynkowej w branży spożywczej
w perspektywie dwóch lat. Respondenci zostali zapytani o to w jaki sposób oceniają swoje
możliwości rozwojowe i sytuację rynkową w ciągu dwóch najbliższych lat. Ankietowani
korzystali z pięciostopniowej skali. Poniższy wykres przedstawia omawiane zależności.
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
37 | S t r o n a
Wykres 11: Ocena możliwości rozwojowych i sytuacji rynkowej w perspektywie dwóch lat.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań i analiz
Okazuje się, że aż 90% przedsiębiorstw, które dostrzegają swój potencjał rozwojowy, liczy na
poprawę swojej sytuacji. Wiąże to głównie z nadzieją na poprawę sytuacji na rynku lokalnym.
Przyszłość firmy wiążą z rozwojem regionu. Im lepsza sytuacja w branży na rynku
zachodniopomorskim, tym lepsza sytuacja firmy. Jest to subiektywna prognoza respondentów
uchwycona w perspektywie czasowej minimum dwóch lat. Oznacza to, że w tym czasie
ankietowani oczekują zmian na lepsze w branży i w całym regionie zachodniopomorskim.
Kolejnym elementem będącym desygnatem rozwoju w przeprowadzonych badaniach są
inwestycje zagraniczne i ich bezpośredni poziom w regionie zachodniopomorskim w branży
spożywczej. Aż 40% ankietowanych uważa, że poziom bezpośrednich inwestycji
zagranicznych w ich branży jest niski, przez co nie mogą w pełni wykorzystać potencjału
rozwojowego.
0%
50%
40%
10%
0%0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Bardzo dobrze Dobrze Średnio Źle Bardzo źle
Możliwości rozwojowe
Prognoza sytuacji rynkowej
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
38 | S t r o n a
Wykres 12: Inwestycje zagraniczne a wdrażanie nowych technologii w branży spożywczej
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań i analiz
Na przedstawionym Wykresie 12 wyraźnie widać, że większa negacja zdania: „Poziom
bezpośrednich inwestycji zagranicznych w regionie jest wysoki”, determinuje negację zdania
„stać nas na wdrażanie nowych technologii”. Aż 70% respondentów zaprzeczyła
stwierdzeniu, że stać firmę na wdrażanie nowych technologii . Z kolei 40% ankietowanych
nie zgodziło się ze stwierdzeniem, że poziom inwestycji zagranicznych w regionie
zachodniopomorskim jest wysoki.
0%
10%
20%
50%
20%
20%
20%
20%
20%
20%
0% 20% 40% 60%
Całkowicie się zgadzam
Zgadzam się
Nie mam zdania
Nie zgadzam się
Zupełnie się nie zgadzam
Poziom bezpośrdnich inwestycji zagranicznych w regionie jest wysoki
Stać nas na wdrażanie nowych technologii
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
30. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej-Państwowy Instytut Badawczy. Polski
przemysł spożywczy w Unii Europejskiej. Warszawa.
31. Państwowa Agencja Inwestycji Zagranicznych S.A. (Marzec 2001). Polski Przemysł Spożywczy
32. PMR Consulting. Handel detaliczny artykułami spożywczymi w Polsce 2010. Analiza Rynku i
prognozy rozwoju na lata 2011-2013.
33. Polska Federacja Producentów Żywności. (2004). Polski przemysł żywnościowy w Unii
Europejskiej. Warszawa.
34. www.ec.europa.eu.
35. www.forsal.pl.
36. www.portalwiedzy.onet.pl.
37. www.rp.pl
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
62 | S t r o n a
Aneks
Spis tabel
Tabela 1: Główne ośrodki przemysłu spożywczego na świecie ................................................ 5 Tabela 2: Przemysł spożywczy w Unii Europejskiej w 2002 roku ............................................ 7 Tabela 3: Czynniki wpływające na branżę spożywczą ............................................................ 10 Tabela 4: Liderzy polskiej branży spożywczej ........................................................................ 10 Tabela 5: Sklepy małe, średnie i duże w Polsce....................................................................... 13 Tabela 6: Firmy polskiego przemysłu spożywczego w rankingu Polityki „Lista 500 najbogatszych firm” ................................................................................................................. 17 Tabela 7: Oczekiwania respondentów z branży spożywczej wobec instytucji około-biznesowych i samorządowych ................................................................................................ 40 Tabela 8: Czynniki wpływające na brak rozwoju .................................................................... 41 Tabela 9: Porównanie słabych i mocnych stron w kontekście konkurencji w branży spożywczej ............................................................................................................................... 42 Tabela 10: Analiza SWOT firm branży spożywczej ................................................................ 46 Tabela 11: Zalecane działania współpracy z parkami naukowo-technologicznymi w branży spożywczej ............................................................................................................................... 49 Tabela 12: Działania z zakresu współpracy z instytucjami około-biznesowymi i samorządowymi w branży spożywczej .................................................................................. 51 Tabela 13: Wspieranie działań ekologicznych w branży spożywczej ..................................... 53 Tabela 14: Działania rozwojowe dla branży spożywczej ........................................................ 54 Tabela 15: Zalecane działania promocji eksportu dla branży spożywczej .............................. 56
Spis wykresów
Wykres 1: Liczba sklepów spożywczych w Unii Europejskiej w 2009 roku (w tys.) ............... 8 Wykres 2: Średnie roczne tempo rozwoju produkcji żywności i napojów w krajach UE-15 i w Polsce w latach 2000-2002 (w %) .............................................................................................. 8 Wykres 3: Struktura rynku spożywczego w Polsce ................................................................. 15 Wykres 4: Udział sklepów wielko powierzchniowych w sprzedaży detalicznej w Polsce..... 16 Wykres 5: Ilość osób zatrudnionych na pełen etat w firmach branży spożywczej .................. 28 Wykres 6: Długość funkcjonowania firm na rynku spożywczym (w latach) .......................... 29 Wykres 7: Przychody badanych firm branży spożywczej w ciągu ostatniego roku ................ 30 Wykres 8: Konkurencja na rynku zachodniopomorskim w branży spożywczej...................... 31 Wykres 9: Wpływ konkurencji na dostęp do innowacji i technologii ..................................... 33 Wykres 10: Dofinansowania i programy unijne oraz poziom uczestnictwa w bezpłatnych szkoleniach ............................................................................................................................... 35
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
63 | S t r o n a
Wykres 11: Możliwości rozwojowe firm branży spożywczej w perspektywie minimum dwóch lat .............................................................................................................................................. 37 Wykres 12: Inwestycje zagraniczne a wdrażanie nowych technologii w branży spożywczej . 38 Wykres 13: Stopień zadowolenia z dzielności instytucji około-biznesowych i samorządowych w branży spożywczej ............................................................................................................... 39
Spis schematów
Schemat 1: Podział przemysłu spożywczego. ............................................................................ 4 Schemat 2: Oferta firmy Nowalijka Sp. z o.o. ......................................................................... 23 Schemat 3: Oferta firmy Seamor International Ltd Sp. z o.o. .................................................. 24 Schemat 4: Oferta firmy ACAIVITA ...................................................................................... 25 Schemat 5: Oferta firmy PPC Gryf S.A. .................................................................................. 26 Schemat 6: Zdiagnozowane problemy w branży spożywczej .................................................. 44