ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ 2017 Seria: ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE z. 112 Nr kol. 1990 Andriy VLASENKO, Viktor VLASENKO Uniwersytet Opolski [email protected]ANALIZA PROCESÓW TRANSPORTOWYCH W SYSTEMACH SPOŁECZNO-TERYTORIALNYCH W KONTEKŚCIE ZJAWISKA GLOKALIZACJI Streszczenie. W artykule przedstawiono wyniki analizy procesów rozwoju regionalnego sektorów TSL (ST) wielkich systemów społeczno-terytorialnych (STS) w kontekście zjawisk globalizacyjnych i glokalizacyjnych. Analiza klasteryzacji terytorialnej i funkcjonalnej jest oparta o modele korelacyjne dynamiki czasowej i zbieżności strukturalno-funkcjonalnej infrastruktury kolejowej jako bazy ST w skalach czasowych – 150, 50 i 30 lat z oceną kwasi- okresowości i zbieżności na zbiorze 56 państw i wielkich STS – hiper-regionów z najbardziej rozwiniętymi ST. Udowodniono zmienność okresowości cykli zbieżności procesów i możliwość identyfikacji STS jako hiper-regionów transportowych. Słowa kluczowe: transport, zrównoważony rozwój, modelowanie semantyczne TRANSPORTATION PROCESSES ANALYSIS AT SOCIAL-TERRITORIAL SYSTEMS IN GLOCALIZATION CONTEXT Abstract. Some results of analysis of regional development of great social- territorial systems’ (STS) sectors TSL (ST) in context of globalization and glocalization phenomena are presented. Analysis territorial and functional clustering is based on correlative models of time-dynamics and structural- functional convergence of ST-processes at STS. The changes in railroad infrastructure (as base of analysis) has been estimated in time scales 150, 50 and 30 years with evaluation of periodicity and convergence on set of 56 states and great STS – hyper-regions with most developed structures of ST. The variances of convergence cycles of ST infrastructural and functionality developing processes, and the possibilities of identification of STS as the transporting hyper-regions have been proved. Keywords: transportation, sustainability, semantic modeling
11
Embed
ANALIZA PROCESÓW TRANSPORTOWYCH W SYSTEMACH … 112/33 Vlasenko... · Słowa kluczowe: transport, zrównoważony rozwój, modelowanie semantyczne TRANSPORTATION PROCESSES ANALYSIS
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ 2017
Seria: ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE z. 112 Nr kol. 1990
Rozwój cywilizacyjny w globalno-historycznej skali przeszedł (i nadal przechodzi…)
kilka faz zmian w geo-strategicznym, politycznym, ekonomicznym, technologicznym,
kulturowym i in. kontekstach. Przy tym zmienia się podejście do oceny i ujęcia roli terytoriów
i społeczeństw na nich funkcjonujących. W skali geopolitycznych podziałów obszarów
przestrzennych wyróżniają się podstawowe jednostki terytorialne – państwa. Procesy w fazie
globalizacji i regionalizacji doprowadziły jednak do zmniejszenia roli państw i podniesienia
roli regionów (mezaregionów, subregionów, mikroregionów itp.) jako bezpośrednich
podmiotów wymiany handlowej, specjalizacji technologicznej, produkcji informacji i wiedzy.
Kolejną fazą rozwoju trwającą obecnie jest glokalizacji w ramach której odbywa się
transformacja globalnych procesów w ich realizacji w konkretnych obszarach terytorialnych
w ramach społeczeństw różnych etnokulturalnie1. W tych procesach jako centra geopolityczne
powstają systemy społeczno-terytorialne (STS), do kategorii których można przypisać nie
tylko grupy w/w regionów połączonych pewnymi więziami lecz grupy państw tworzące
klastery przestrzenne i funkcjonalne (w ramach pewnej semantyki). Decydującą rolę w
kształtowaniu STS odgrywają sektory transportu (ST) i komunikacji (łączności,
informatyzacji) jako podstawowe struktury i zasoby do wymiany dóbr, energii i informacji
(wiedzy)2. Transport w ujęciu strukturalno-funkcjonalnym (historyczno-procesowym) pełni
specyficzną rolę wskaźnika miary równomierności rozwoju, jest indykatorem synergii,
efektywnego działania lub kryzysów w pozostałych sektorach, trendów humanitarnego
rozwoju, zwłaszcza mobilności społecznej. Sektor transportu i komunikacji jest obiektem
polityki transportowej i regionalnej na poziomie wielkich STS – organizacji
międzynarodowych w skali globalnej ((NAFTA, Mercosur, EU-28 (-15, -13, -V4), RF
(WNP), SAFTA, SOW i in.). W skali regionalnej glokalizacji powoduje zmiany paradygmatu
polityki rozwoju regionalnego. Jak wynika z analizy stanu rzeczy rozwój regionalny jest
ścisłe powiązany z procesami zachodzącymi w sektorach transportu i komunikacji STS3.
Systemowe podejście do analizy tych procesów, zwłaszcza jako historyczno-statystyczne –
1 Miszczak K.: Procesy glokalizacji w rozwoju nowoczesnego terytorium. Acta Universitatis Lodziensis, Folia
Oeconomica, nr 289, 2013, s. 19-34. 2 Korotayev A.V., Tsirel S.V.: A Spectral Analysis of World GDP Dynamics: Kondratieff Waves, Kuznets
Swings, Juglar and Kitchin Cycles in Global Economic Development, and the 2008-2009 Economic Crisis,
Structure and Dynamics: „eJournal of Anthropological and Related Sciences”, 2010,
http://escholarship.org/uc/item/9jv108xp; Strategie Ponadregionalne – wymiar terytorialny polityki rozwoju.
Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Warszawa, marzec 2015, s. 39; Krajowa strategia rozwoju
regionalnego 2010-2020: regiony, miasta, obszary wiejskie. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa,
13.07.2010, s. 198; Koziarski S.: Transport lądowy na świecie. Instytut Śląski, Opole 2007, s. 273; Konariew
H.C. (red.): Bolszaja enciklopedoa transporta. В 8 т. Т. 4. Zelieznodorożnyj transport, 2003, с. 1040. 3 Strategie…, op.cit., s. 198; Koziarski S. op.cit., s. 273.
Analiza procesów transportowych w systemach… 395
semantyczne modelowanie4, wspomaga analizę i prognozowanie w geopolityce, w
planowaniu inwestycji i ocenie zrównoważoności rozwoju i bezpieczeństwa regionów.
Jednym z indykatywnych procesów w ST jest klasteryzacja strukturalna i funkcjonalna
pokazująca stopień bliskości (zbieżności, synergii) w tempach rozwoju i powiązaniach
terytorialnych i gospodarczych (przepływ towarów i usług) STS. Innym ważnym aspektem
jest okresowość cykli rozwojowych ST. Procesy glokalizacji, wg niektórych autorów, są
powiązane z cyklami N. D. Kondratiewa w czasach obecnych ulegających skróceniu w
wyniku rozwoju technologicznego i powiązań regionów w ramach modeli semantycznych5.
Kwestie właściwości (adekwatności) semantycznych modeli jako bazy miar zbieżności
(synergii) zmian struktur i funkcji również stanowią przedmiot badań procesów ST.
Najbardziej reprezentatywnymi ze względów historyczno-systemowych są modele
statystyczne infrastrukturalne procesów w modach transportu kolejowego (prawie 200 lat
historii…)6.
Celem niniejszego artykułu jest analiza z wykorzystaniem modelowania semantycznego
procesów klasteryzacji hiper-regionalnych struktur transportu kolejowego na tle ogólno-
technologicznej, inwestycyjno-strategicznej i operacyjnej; analiza zbieżności w dynamice
czasowej i bliskości strukturalnej jako indykatorów zmian w STS w kontekście zjawiska
glokalizacji. Artykuł jest, w pewnym sensie, przedłużeniem cyklu badań i publikacji autorów
w oparciu o metody analizy historyczno-systemowej (HS) i modelowania semantycznego
STS. Wyniki analizy otrzymano na podstawie danych państwowych i międzynarodowych
organizacji statystycznych w dziedzinie transportu, również danych naukowych7.
2. Zakres analizy HS procesów transportowych w STS
Schemat koncepcyjny metodologii analizy HS procesów transportowych w STS
podano na Rys. 1. Analiza HS procesów w ST STS została dokonana na podstawie semantyk
źródłowych mody kolejowej {długość linii eksploatowanych (DLE) – praca przewozowa
4 Vlasenko A., Vlasenko V.: Metody analizy zrównoważoności rozwoju wielkich społeczno-terytorialnych
systemów: modelowanie semantyczne procesów w sektorze transportu. Zeszyty Naukowe Politechniki
Śląskiej, s. Organizacja i Zarządzanie, z. 95, Gliwice 2016, s. 539-552. 5 Miszczak K.: op.cit., s. 19-34; Vlasenko A., Vlasenko V.: op.cit., s. 539-552. 6 Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010-2020: regiony, miasta, obszary wiejskie, Ministerstwo Rozwoju
Regionalnego, Warszawa, 13 lipca 2010 r., s. 198; S. Koziarski, Transport lądowy na świecie, Wydaw. Instytut
Śląski, Opole 2007, s. 273; Bolszaja enciklopedoa transporta. В 8 т. Т. 4. Zelieznodorożnyj transport, Red. Н.
С. Konariew. - М.:БРЭ, 2003. – с. 1040. 7 Krajowa…, op.cit., s. 198; Koziarski S.: op.cit., s. 273; National Transportation Statistics 2000-2016: