Analiza dokumentow elektronicznych w kontekscie nowych kompetetncji nauczyciela - badacza

AA NN AA LL II ZZ AA DD OO KK UU MM EE NN TT ÓÓ WW EE LL EE KK TT RR OONN II CC ZZ NN YY CC HH

WW KK OO NN TT EE KK ŚŚCC II EE NN OO WW YY CC HH KKOO MM PP EE TT EE NN CC JJ II NN AA UU CC ZZ YY CC II EE LL AA --BB AA DD AA CC ZZ AA

Współtwórca oryginalnej polskiej koncepcji pedagogiki kultury - jak określa Bo-

gdana Suchodolskiego Irena Wojnar - pisał o kulturze „przenikającej wszystkie aspekty

życia jednostek i społeczeństwa, kultury bliskiej demokratycznemu stylowi życia, a wy-

rażającej się w równym stopniu przez wytwory, co przez jakość ludzkiej aktywności

kreatywnej”1. Kulturę traktował, jako „królestwo człowieka”, obejmujące nad wyraz

szeroki obszar – od osiągnięć artystycznych, dzieł sztuki, przez kulturę naukową,

techniczną, społeczną, polityczną, pracy, relacji międzyludzkich, moralną po kulturę

ludzkiego postępowania2. Tak pojmowana stanowiła podłoże wszelkich form

kształcenia i wychowania istoty ludzkiej. Jak trafnie ujęła to I. Wojnar: „Kultura była

dla profesora Suchodolskiego bardziej apelem i powołaniem niż zamkniętym dziedzic-

twem dokonań”3. Człowiek – główna postać na scenie procesu dydaktycznego –

widziany był przez B. Suchodolskiego „jako istota twórcza; jego świat - jako zespół

ludzkich osiągnięć w różnych zakresach twórczości; jego kształcenie – jako proces

rozwoju i wzbogacania istoty ludzkiej w toku całego jej życia dzięki urzeczywistnianiu

własnych możliwości”4. Temu człowiekowi przyszło żyć, dorastać, uczyć się i tworzyć

w świecie, w którym motorem zmian stała się „tyrania chwili”.

Człowiek-nauczyciel, człowiek-pedagog, człowiek-wychowawca, człowiek-

opiekun, człowiek-innowator staje wobec lawiny „nowych” możliwości zastosowań

narzędzi informatycznych w procesie dydaktycznym5. Nie nadążywszy poznać jednego

rozwiązania, już dowiaduje się (czyta, słyszy) o innym, nowszym. A przecież zorga-

nizowanie kształcenia wymaga od nauczających znajomości środków dydaktycznych,

tym pełniejszej im liczniejsze doniesienia z badań wskazują na ich użyteczność dyda-

ktyczną.

I. Wojnar, B. Suchodolski (1903 – 1992), op. cit., s. 6. 1 Tamże, s. 5-6. 2 Zob. tamże, s. 12. 3 Tamże, s. 12. 4 Tamże, s. 11. 5 Por. B. Siemieniecki, Pedagogika wobec wyzwań technologicznych współczesnego świata, „Nauki pedagogiczne w Polsce. Dokonania, problemy, współczesne zadania, perspektywy” 2004, pod red. T. Lewowickiego, M. S. Szymańskiego, przy współpracy R. Kwiecińskiej, S. Kowala, Kraków: Wyd. Naukowe Akademii Pedagogicznej, s. 314.

Renata Nguyen, Analiza dokumentów elektronicznych – w poszukiwaniu kompetencji współczesnego nauczyciela badacza. „Płockie Studia Dydaktyczne” nr 21, Płock 2009, s.277-290. ISSN 1230-1760

2

Analiza literatury metodologicznej z zakresu nauk o wychowaniu wskazuje na

konieczność ponownego określenia kompetencji współczesnych badaczy1 podejmują-

cych się określenia funkcji i miejsca dokumentów elektronicznych w procesie dydakty-

cznym. Potrzeba to pilna, gdyż wraz ze zmianą możliwości nośników (np. z analogo-

wych na cyfrowe), przybywa także rodzajów penetracji badawczej (np. analizy), zapisa-

nych w wersji cyfrowej treści i wytworów.

Z drugiej strony owe zmiany zdają się w mniejszym stopniu dotyczyć samych

definicji, a bardziej cech twórców tychże określeń. I tak, nie straciło na aktualności,

zaproponowane przed laty przez Władysława P. Zaczyńskiego, określenie dokumentu

w badaniach pedagogicznych. Jego zdaniem „dokumentem jest każda rzecz, mogąca

stanowić źródło informacji, na podstawie której można wydawać uzasadnione sądy o

przedmiotach, ludziach i procesach”2. W „Pracy badawczej nauczyciela” przedstawił

trzy kryteria podziału dokumentów3, tj. według:

formy (pisane, cyfrowe, obrazowe),

pochodzenia (zastane, intencjonalne, tworzone),

twórcy (dokumenty urzędowe, oficjalne, wytwory własne, nauczycieli, ucz-

niów, etc.),

autentyczności (dokumenty oryginalne, reprodukcje).

Przywoływany technolog kształcenia w drugiej połowie minionego stulecia pod-

kreślał, iż: „(…) wobec szybkiego rozwoju techniki reprodukcyjnej znaczna większość

badaczy operuje reprodukcjami dokumentów, których oryginały spoczywają w archi-

wach”4.

Obecnie stajemy coraz częściej przed pytaniem: jak teraz podejść do faktu istnienia, nie

dającej się określić, ogromnej liczby kopii dokumentów (a niekiedy dokumentu w licz-

nych „pirackich” wersjach) dostępnych w internecie. Towarzyszące temu zjawisko

inercji władz ustawodawczej i sądowniczej wobec praw autorskich twórców, czyni

problem do dziś trudnym do rozwiązania, poddając w wątpliwość (także środowisk

naukowych) zarazem oryginalność „źródeł” będących dokumentami elektronicznymi.

1 Patrz szerzej: Ten świat – człowiek w tym świecie. Obszary sprzeczności edukacyjnych, 2003, zbiór studiów pod red. I. Wojnar, Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus” przy Polskiej Akademii Nauk. H. Kwiatkowska, Tożsamość nauczycieli-prymat identyczności czy różnicy?, s. 235-241; S. Palka, Pedagogiczne badania teoretyczno-praktyczne, s. 86-90; M. S. Szymański, Nierówności społeczne w polskim szkolnictwie jako przedmiot badań pedagogicznych, s. 126-137, [w:] „Nauki pedagogiczne w Polsce. Dokonania, problemy, współczesne zadania, perspektywy” 2004, pod red. T. Lewowickiego, M. S. Szymańskiego, przy współpracy R. Kwiecińskiej, S. Kowala, Kraków: Wyd. Naukowe Akademii Pedagogicznej. 2 Wł. P. Zaczyński, 1995, „Dokumenty i ich analiza w badaniach pedagogicznych”, [w:] tegoż Autora, Praca badawcza nauczyciela, Warszawa: WSiP, s. 158. 3 Tamże, s. 159. 4 Tamże.


3

Tabela 1. Kryteria podziału dokumentów według Wł. P. Zaczyńskiego i R. A. Nguyen.

Przywoływany Autor, pisząc o zmienności źródeł (dokumentów) w badaniach

pedagogicznych6, wskazuje dwa obszary ich metodologicznych zastosowań: (1) histo-

ryczne, tj. odwoływanie się do dokumentu przy „odsłanianiu zdarzeń minionych”;

(2) w odniesieniu do teraźniejszości, tj. przy analizowaniu faktów aktualnie zachodzą-

cych i obserwowalnych. Drugi zakres wymaga szerszego omówienia, co uzasadniane

jest w następujący sposób: „(…) W badaniach zdarzeń aktualnych dokument nie jest

jedynym źródłem naszej wiedzy, a jego analiza wyłącznym sposobem budowania teorii. 1 Źródło: Wł. P. Zaczyński, 1995, Dokumenty i ich analiza…, dz. cyt., s. 159-160. 2 Tamże. 3 Tamże. 4 Tamże. 5 Klasyfikacja autorska R. Nguyen. 6 Tamże, s. 161.

Kryterium podziału Rodzaje dokumentów

PISANE1

protokoły i sprawozdania z posiedzeń (rad pedagogicznych, komitetów rodzicielskich, samorządów uczniowskich, organizacji dziecięcych, kół zainteresowań,), protokoły powizytacyjne (kierowników, dyrektorów szkół, metodyków, wizytatorów),

opinie i świadectwa (orzeczenia)wychowawców klasowych, nauczycieli poszczególnych przedmiotów, orzeczenia lekarskie (psychologa, władz szkolnych, pozaszkolnych – np. sądów dla nieletnich)

szkolne i domowe prace pisemne uczniów, uczniowskie artykuły do gazetek szkolnych, wszelka twórczość poetycka i pisarska uczniów

zapisy w dziennikach lekcyjnych artykuły oraz odniesienia prasowe o szkole, o społeczności szkolnej

CYFROWE2

roczniki statystyczne,

raporty i sprawozdania dotyczące kultury, oświaty i szkolnictwa

zestawienia semestralne ocen uczniów, księgi inwentarzowe

OBRAZOWO-DŹWIĘKOWE3

rysunki (obrazy), fotografie

nagrania magnetofonowe

prace konstrukcyjne

ZASTANE

I INTENCJONALNIE

TWORZONE4

d. zastane – prace uczniowskie wykonane w celach dydaktycznych lub wychowawczych

d. intencjonalnie tworzone – prace uczniowskie, które zleciliśmy do wykonania z zamy-słem uzyskania w ten sposób dodatkowego źródła informacji z zakresu badanego tematu

ELEKTRONICZNE5

strony WWW wortale, portale,

fora dyskusyjne

blogi

liternet listy wysyłane za pośrednictwem internetu (e-mail)

programy komputerowe

materiały dydaktyczne zapisane na nośnikach cyfrowych


4

Dokument i jego analiza są tylko jedną z wielu dróg poznania badanego wycinka

rzeczywistości, stanowią uzupełnienie innych metod badań naukowych. Dokumenty

mogą być dodatkowym źródłem informacji w badaniach realizowanych przy

zastosowaniu obserwacji i eksperymentu (podkr. R.N.)”1. Powstaje refleksja nad spo-

sobami wykorzystywania owych dokumentów jako dodatkowych źródeł informacji?

Zdaniem Wł. P. Zaczyńskiego2 znajdują zastosowanie, jako dwa komplementar-

ne źródła będące: (1) zapisem obserwacji zjawiska (zdarzenia, procesu) dokonywa-

nego przez badacza, (2) ilustracją i dowodem, czyli tzw. wytworem własnym osób

badanych. Podkreśla się również to, że dla pełniejszej czytelności notatek umieszczo-

nych w zeszycie obserwacyjnym badacz łączy stenogram, którym może być odpo-

wiednikiem oceny opisowej pracy ucznia, z wytworem. „(…) Kombinacja notatek

z obserwacji ze stenogramem i rysunkami umożliwia osobom trzecim lepsze i głębsze

rozumienie opisywanych faktów, a nadto pozwala sprawdzić słuszność i poprawność

dokonywanych uogólnień zgodnie z wymogiem (…) zasady intersubiektywizmu, by

wynik obserwacji był komunikowany w taki sposób, w jaki umożliwia sprawdzenie jego

wartości do prawdy i fałszu. (…) Analogiczną funkcję spełniają wytwory i stenogram w

badaniu eksperymentalnym. (…) sposobem utrwalenia badanych procesów jest ich

zapis, słowem ‘zarchiwizowanie’ w postaci dokumentu. Przedmiotem pomiaru w tymże

badaniu jest wytwór własny pracy ucznia, czyli następna znana nam już odmiana

dokumentu”3.

W „Pracy badawczej nauczyciela”4 przeanalizowano dwa najczęściej spotykane,

spotykane, podejścia w zakresie metod analizy dokumentów – klasyczne oraz

ilościowe. Autor dodaje, że ten sam dokument może stanowić przedmiot kilku analiz,

np. ze względu na kryterium (kryteria), metodę (metody). W ujęciu jakościowym

wyodrębnia się następujące kategorie analizy dokumentów: (a) wewnętrzną i zewnę-

trzną (tabela 2), (b) historyczną i literacką (tabela 3), (c) psychologiczną (tabela 4),

(d) pedagogiczną (tabela 5). W przekonaniu cytowanego Autora podejście ilościowe

nie wymaga wyodrębniania typów analizy. Tabele przedstawiają cechy odpowiadające

dwóm wymienionym wyżej metodom. Opisując specyfikę analizy historycznej Autor5

podnosi kwestię autentyczności dokumentu i wiarygodności zawartej w nim

1 Wł. P. Zaczyński, 1995, Dokumenty i ich analiza…, dz. cyt., s. 162. 2 Tamże. Por też: R. Przezwański, 1959, Obserwacja pedagogiczna, Warszawa: PZWS, s. 14 i 17. 3 Tamże, s. 164. 4 Tamże, s. 165-169. 5 Tamże, s. 166.


5

informacji. W opinii Autora „Metodologicznej tożsamości dydaktyki1” te dwa

parametry uwarunkowane są przede wszystkim takimi czynnikami jak: (a) stopień

znajomości faktów opisywanych w dokumencie (merytoryczna kompetencja badacza),

co determinuje wyniki autorskiej analizy zewnętrznej; (b) obiektywności badacza w sto-

sunku do opisywanych dokumentów.

Tabela 2. Charakterystyka analizy wewnętrznej i zewnętrznej dokumentów o cechach dokumentów

według Wł. P. Zaczyńskiego.

Osadzając opisywaną w tej rozprawie jakościową metodę badawczą w realiach

rzeczywistości dydaktycznej XXI stulecia, warto wskazać na jej nowe możliwości

zastosowań środków informatycznych w naukach o wychowaniu. I tak analiza

dokumentu elektronicznego może uwzględniać:

parametry działania komputera i sieci,

możliwości wykorzystania podstawowych narzędzi biurowych (edytory

tekstów, arkusze kalkulacyjne, korespondencja),

sposoby wykorzystywania zasobów internetowych,

sposób wykonania i zawartość plików multimedialnych,

treść wybranych stron internetowych,

rodzaje i typy zasobów sieciowych (np. wortale, portale).

1 Wł. P. Zaczyński, 1990, Metodologiczna tożsamość dydaktyki, Warszawa: WSiP.

METODA

ANLIZY

KATEGORIA

ANALIZY

FUNKCJA

METODOLOGICZNA

OKREŚLENIE

ANALIZY

CEL ANAZLIZY FORMA ANALIZY

KLA

SYC

ZNA

WE

WN

ĘT

RZ

NA

Oby

dwie

met

ody

uzu

pełn

iają

ce si

ę w

zaje

m

(fun

kcja

kon

trol

no-d

opeł

niaj

ąca)

operacja intelektualna, polegająca na przetworzeniu informacji źródłowych, według przyjętego (w koncepcji badawczej) „klucza”

wyodrębnianie z kontekstu składników pier-wszoplanowych

streszczenia dokumentu, wyciągi z dokumentu

ZE

WN

ĘT

RZ

NA

krytyczno-selektywna (wybiórcza) czynność intele-ktualna

umiejscawianie danego dokumentu w kontekście warunków, w których powstał

katalog cech dokumentu uwzględniający dane dotyczące autora, środowiska i czasu powstania dokumentu.


6

Wybranymi elementami owej analizy posługują się coraz częściej badacze zastosowań

internetu w procesie kształcenia, np. e-learningu. Pisząca te słowa w latach 2002 – 2007

prowadziła autorski Internetowy kurs pedagogiki międzykulturowej w zakresie edukacji

polsko-wietnamskiej 1, co przyczyniło się także do podjęcia tematu analizy dokumentów

elektronicznych, jako metody badawczej wymagającej aktualnego opisu.

Tabela 3. Charakterystyka analizy historycznej i literackiej dokumentów według Wł. P. Zaczyńskiego.

Płaszczyzny owej analizy można podzielić na takie, które dotyczą kompetencji elemen-

tarnych uczestników formy kształcenia telematycznego za pośrednictwem internetu

oraz umiejętności złożonych, pozwalających w sposób świadomy, a zatem celowy

korzystać z zasobów sieciowych. Do pierwszego zestawu kompetencji uczestnika kursu 1 Informacje o kursie dostępne na stronie internetowej COME UW: http://www.come.uw.edu.pl/otwarte/kultura_wietnamska.php , data dostępu 18 maja 2007 r.

METODA

ANLIZY KATEGORIA

ANALIZY FUNKCJA

METODOLOGICZNA OKREŚLENIE

ANALIZY CEL ANAZLIZY FORMA ANALIZY

K

LASY

CZN

A

H

IST

OR

YC

ZN

A I

L

ITE

RA

CK

A

analiza dokumentów zawierających informacje o faktach

zestawienia na podstawie pamiętników czy dzieł literackich, w których opisano fakty będące przedmiotem zainteresowań badacza

analiza dokumentów będących faktami

programów nauczania, nauczycielskich rozkładów materiałów nauczania, programów prac organizacji (nauczycielskich, uczniowskich; szkolnych i pozaszkolnych), ustaw, rozporządzeń, ksiąg inwentarzowych, dzienników klasowych, prac uczniowskich


7

internetowego zaliczyć można z pewnością umiejętności takie jak: (1) wypełnienie

formularza zgłoszeniowego online, (2) przesłania go do bazy centrum kształcenia, (3)

zeskanowania dowodu wpłaty, (4) przekazania wymaganej kwoty (stanowiącej opłatę

za uczestnictwo w kursie) w formie przelewu internetowego. W katalogu kompetencji

o znacznym stopniu złożoności wymienić można: (1) korzystanie z przeglądarek inter-

netowych, (2) zarządzanie zakładkami, (3) konfigurowanie serwerów proxy, (4) usta-

wianie w komputerze opcji zapamiętywania danych formularzy i haseł, (5) pobieranie

dokumentów, (6) korzystanie z wyszukiwarek internetowych.

Tabela 4. Charakterystyka analizy psychologicznej dokumentów według Wł. P. Zaczyńskiego

Wracając do analizy dokumentów elektronicznych, choćby przeglądarek siecio-

wych, warto nadmienić, iż wymaga to od badacza śledzenia postępów zadań wspomnia-

nych narzędzi informatycznych w trzech następujących obszarach:

pobierania dokumentów (plików) z serwerów sieciowych (czas, tempo,

itp.),

przetwarzania pobranych dokumentów oraz wyświetlania rezultatu,

znajomości funkcji przeglądarek pozwalających na zwiększenie komfor-

tu owego przeglądania stron internetowych.

Ponadto dla pełniejszej analizy mogą się okazać użyteczne dla badacza-pedagoga nie

będącego informatykiem (bo o takich mowa w niniejszej rozprawie) podstawowe infor-

macje na temat rozwoju sieci globalnej. Przykładowo: niezastąpioną informacją w ana-

lizie zasobów zdigitalizowanych jest informacja o tym, że geneza World Wide Web

METODA ANLIZY

KATEGORIA

ANALIZY

FUNKCJA

METODOLOGICZNA

OKREŚLENIE

ANALIZY

CEL ANAZLIZY

FORMA ANALIZY

KLA

SYC

ZNA

PSY

CH

OLO

GIC

ZNA

WA

RI

AN

T I poznanie cech

autora dokumentu

dzieła literackie, artystyczne

WA

RIA

NT

II

wysoka skuteczność tej metody – współczynnik korelacji wynosić może nawet 0,96

poznanie postaw I opinii autora dokumentu

Opinie o wydarzeniach współczesnych, postawy moralne etc.

WA

RIA

NT

III

Psychopedagogi-czna

poznanie dróg i sposobów myślenia uczniów

prace dziecięce,


8

sięga 1991 roku, Mosaic – 1993 roku, Opery i Netscape Navigatora – 1994 roku,

Microsoft Internet Explorera – 1995 roku, Mozilli – 1998 roku.

Tabela 5. Charakterystyka analizy pedagogicznej dokumentów według Wł. P. Zaczyńskiego.

Kolejną pożądaną kompetencją współczesnego badacza-nauczyciela w omawia-

nym zakresie metodologicznym zdaje się być znajomość nazewnictwa standardowych

protokołów sieciowych, by wymienić takie jak:

protokół przesyłania hipertekstu (ang. Hypertext Transfer Protocol –

HTTP),

protokół przesyłania hipertekstu z szyfrowaniem (ang. Hypertext

Transfer Protocol Secure – HTTPS),

protokół przesyłania plików (ang. File Transfer Protocol – FTP).

Od sprawcy rzetelnych dociekań empirycznych na gruncie technologii informacyjno-

komunikacyjnych wymaga się także umiejętności określania formatów adresów

internetowych zgodnych z URL. Oto przykłady zapisów wyjaśniających złożoność

owych typów adresów:

typ-zasobu://nazwa-serwera/ścieżka-dostępu,

typ-zasobu://nazwa-użytkownika@nazwa-serwera/ścieżka-dostępu/,

typ-zasobu://nazwa-użytkownika:haslo@nazwa-serwera/ścieżka-

dostępu.

METODA

ANLIZY

KATEGO

RIA

ANALIZY

FUNKCJA

METODOLOGICZNA

OKREŚLENIE

ANALIZY

CEL ANAZLIZY

FORMA ANALIZY

KL

ASY

CZ

NA

PED

AG

OG

ICZN

A

filologiczna odnotowywanie w dokumentach śladów działalności dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela

ocena prac np. z języka polskiego

matematyczno-przyrodnicza

ocena prac z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych

techniczna ocena prac z przedmiotu technika

estetyczna ocena prac plastycznych


9

Przykładem adresu spełniającego wymóg zgodności z URL jest

http://www.pedagog.uw.edu.pl/ zaś adresem w formacie zgodnym z URL, przy jedno-

czesnym zastosowaniu protokołu z szyfrowaniem - https://mail.google.com/. Badając

bowiem, z jakich stron internetowych korzystają użytkownicy globalnej sieci, warto

przy zestawieniach liczbowych, bądź opisie jakościowym uwzględnić, czy dostęp do

danych treści jest prosty, czy poprzez adres z szyfrowaniem, co wymaga dodatkowej

interpretacji wyników dociekań empirycznych.

Dokonując analizy stron WWW należy uwzględnić sześć rodzajów technologii

znajdujących zastosowania w przeglądarkach interentowych. Mowa tu przede wszys-

tkim o rozwiązaniach takich, jak: protokoły (HTTP, FTP, HTTPS), języki (HTML,

JavaScript), kaskadowe arkusze stylów (ang. Cascading Style Sheets – CSS), formaty

graficzne (GIF, PNG, JPEG), ciasteczka (ang. cookies), plugin (Flash, Aplet Java).

Ponadto trudno o pełny obraz analizy jakościowej strony WWW, gdy elementarne

umiejętności badacza w zakresie wyszukiwania danej witryny ograniczają się wpisania

adresu strony WWW w polu adresu głównego okna programu (np. Firefox) oraz nawi-

gowania z paska menu. Analiza staje się tym pełniejsza, im pokaźniejszym katalogiem

kompetencji dysponuje pedagog-badacz. Stąd użyteczne okazują się czynności wyświe-

tlania strony internetowej w „panelu” lub w „nowym oknie”, bądź wyszukiwania ciągu

znaków na danej stronie internetowej. Kolejne przydatne i pożądane zarazem umiejęt-

ności dotyczą dodawania oglądanej witryny do zakładek oraz zarządzania zakładkami.

Zdarza się, że eksploratorzy narzędzi internetowych nie są świadomi braku

odniesień rezultatów prowadzonej przez nich analizy jakościowej zasobów sieciowych

do tzw. „ustawień ogólnych przeglądarki”, którą się w badaniu posługiwano, a nawet

jej wersji, co może być przecież znaczącym czynnikiem zakłócającym w określonych

badaniach. Tymczasem niemal elementarnym wymogiem staje się znajomość konfigu-

racji (w danym komputerze) podstawowych parametrów programu (np. Internet

Explorer).

Kolejny punkt odniesienia dla wyników przeglądu oraz oglądu zasobów interne-

towych (np. oceny jakości, a także liczby wyświetlanych odsyłaczy) stanowią cechy

konfiguracji serwera proxy. Mowa tu między innymi o zwróceniu uwagi na to, czy ów

serwer wymaga autoryzacji bądź czy wykorzystano opcję „zapamiętania hasła”.

Z pewnością współczesna metodologia badań pedagogicznych wymaga od adep-

tów tej sztuki uzupełnienia kanonu kompetencji klasycznych o znacznie szersze spek-

trum umiejętności niż to, o którym wnioskować można z coraz liczniejszych publikacji,


10

będących prezentacją wyników badań na gruncie pedagogiki. Do korzystnej zmiany

takiego stanu rzeczy przyczynia się wprowadzenie przedmiotów kształcenia takich jak

podstawy informatyki, czy technologia informacyjna, bądź media w edukacji na

polskich uczelniach pedagogicznych.

I tak, analizujący zasoby sieciowe konfrontując ich treść z problematyką kształ-

cenia i wychowania nazbyt rzadko sięgają do jakże cennej dokumentacji, jaką jest

„historia odwiedzanych stron WWW”. Pedagodzy-badacze wykazują, często

nieświadomie, ignorancję dla preferencji zapamiętywania danych wprowadzanych do

formularzy na stronach WWW. Bywa, że badacz zaniecha także ustawienie możliwości

przechowywania listy pobranych plików, a jest to użyteczne narzędzie służące analizie

jakościowej sposobów korzystania z internetu, także w celu poznawczym.

Istotnym elementem rzeczowej analizy dokumentów elektronicznych pobiera-

nych z sieci jest ustawienie mechanizmu „ciasteczek” w opcji okna dialogowego zwanej

„prywatnością”. W niewielu rozprawach pedagogicznych z zakresu analizy stron inter-

netowych podaje się parametry ustawienia pamięci podręcznej, użytecznej w przyspie-

szaniu ładowania już odwiedzonych (i przechowywanych) stron internetowych.

Przygotowanie pedagoga-badacza do analizy zasobów sieciowych powinno

obejmować także określenie parametrów „przeglądania stron”1. Znaczące zdaje się być

także odnotowywanie przez badacza informacji o zablokowanych w przeglądarce wy-

skakujących oknach. Taka blokada nie tylko opóźnia wyświetlanie zawartości witryn,

lecz także obniża ciekawość poznawczą odbiorcy-użytkownika internetu.

Rozprawy niewielu badaczy wskazują na takie parametry analizy posiadanie

przez nich umiejętności w posługiwaniu się wyszukiwarką internetową. Obecnie o sku-

teczności poszukiwań informacji internetowych na określony temat decydują już nie

proste komptetencje polegające na wpisaniu do okna wybranej wyszukiwarki określo-

nego wyrazu czy frazy, poparte wydaniem polecenia „szukaj”. Do listy umiejętności

niezbędnych z punktu widzenia metodologii nauk o wychowaniu dołączyć należy

szereg innych, nieco bardziej złożonych, a polegających na:

doborze właściwych haseł, co ma decydujące znaczenie dla pozytywnych

wyników wyszukiwania,

przekonaniu, że skuteczniejsze zdaje się być hasło w postaci frazy niż

pojedynczego wyrazu,

1 Tzw. opcja „przeglądanie”.


11

znajomości cech wyszukiwarki (np. w Google w przypadku wpisania

frazy, między wyrazami domyślnie stosowany jest operator „AND”),

znajomości faktu, że wielkość liter we wpisywanym haśle (np.

w Google) nie ma znaczenia dla jakości czy zakresu wyszukiwania,

umiejętności korzystania z operatora „OR”,

kompetentnym wyszukiwaniu (np. w Google) ciągu znaków oraz uw-

zględnianiu często używanych wyrazów,

właściwym stosowaniu operatorów „+” i „-„ we wpisywanych hasłach,

sprawnym wyszukiwaniu typów plików w wybranych witrynach, przy

zastosowaniu operatorów: „site”, „filetype:rozszerzenie”,

znajomości zakresu zadań narzędzia zwanego „szukaniem zaawansowa-

nym”,

świadomego korzystania z „ustawień wyszukiwania” i „narzędzi języko-

wych”,

znajomości rozszerzeń plików (z oczekiwaną zawartością) znalezionych

w sieci, pozwalającą na otworzenie tychże za pomocą stosownego prog-

ramu (często badacz nie kojarzy rozszerzenia pliku z określonym progra-

mem i stąd problemy z dostępem do zawartości danej zdigitalizowanej

jednostki).

Kolejny zakres umiejętności badawczych osób podejmujących się analizy doku-

mentów elektronicznych zogniskowany jest wokół poczty elektronicznej istotnym zdaje

się być, aby pedagog-badacz orientował się w oprogramowaniu służącym do wysyłania

i odbierania poczty (MUA i MTA). Niezwykle użyteczną jest znajomość nazewnictwa

protokołów odpowiadających za wysyłanie i odbieranie poczty (SMPT1, POP32,

IMAP3). Przydatne jest również obeznanie badacza z zapisem adresów internetowych

oraz tzw. aliasów. Sprawca dociekań empirycznych w zakresie analizy „mailingu”

zobowiązany jest znać katalog informacji niezbędnych do konfiguracji klienta poczty.

Proces badawczy może zostać usprawniony poprzez umiejętne zastosowanie „filtrów

wiadomości”. Znajomość poszczególnych narzędzi poczty elektronicznej zdaje się być

warunkiem koniecznym rzetelnie przeprowadzonych badań. Jednym z takich uspraw-

nień jest ustawianie kodowania znaków narodowych. W tym miejscu badacz-pedagog

1 STMP – ang. Simple Mail Transfer Protocol. 2 POP3 – ang. Post Office Protocol. 3 IMAP – ang. Internet Message Access Protocol.


12

winien odznaczać się znajomością listy zagrożeń dotyczących poczty elektronicznej

oraz możliwości zastosowania środków zaradczych, służących wyeliminowaniu owych

zagrożeń. W zależności od rodzaju analizowanych przez badacza hipotez może też być

użyteczna umiejętność szyfrowania poczty, bądź możliwość optymalnego korzystania

z tzw. Webmaila (np. gmail.com).

Tematyka nowych kompetencji nauczycieli – badaczy nie została wyczerpująco

opisana w tej rozprawie, gdyż jest to zagadnienie wymagające szerszego opracowania.

Jednakże w świetle szybkiego postępu technologii informatyczno – komunikacyjnych

temat wymaga nieustannego aktualizowania opisów nowych możliwości narzędzi

stworzonych przez człowieka i dla człowieka, narzędzi roztaczających rozległe

płaszczyzny i przestrzenie zastosowań metodologicznych w naukach o wychowaniu.

Analiza dokumentow elektronicznych w kontekscie nowych kompetetncji nauczyciela - badacza

Documents