Amsterdam, 16 juni 2004 1 Toekomstdenken voor Duurzame Ontwikkeling in Onderwijs TUDelft: voorbeelden, methoden en ervaringen Faculty of Technology, Policy and Management Jaco Quist & Crelis Rammelt Technology Assessment Groep, faculteit Technologie, Bestuur, Management Technische Universiteit Delft DHO-Studiedag werkgroep Past, Present Futures
31
Embed
Amsterdam, 16 juni 2004 1 Toekomstdenken voor Duurzame Ontwikkeling in Onderwijs TUDelft: voorbeelden, methoden en ervaringen Faculty of Technology, Policy.
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Amsterdam, 16 juni 2004
1
Toekomstdenken voor Duurzame Ontwikkeling in Onderwijs
• Inleiding toekomstdenken voor DO aan TUDelft• Uitwerking toekomstdenken voor DO aan hand
van opzet en uitvoering backcasting in TiDO Colloquiumvak
• Ruimte voor een paar vragen• OPTIE: Groepsdiscussie of backcasting-oefening
aan hand van toekomstbeeld voor toekomstdenken in DHO• 15 minuten in trio’s & 15 minuten
terugkoppeling
Amsterdam, 16 juni 2004 3
TUDelft: Onderwijs in Duurzame Ontwikkeling (ODO) project
• In 1998 heeft TUDelft besloten TiDO te integreren in alle curricula en is het ODO-project gestart
• ODO is ondergebracht bij de sectie Technology Assessment en is in 2002 zijn tweede fase ingegaan
• Hoofdelementen ODO-project:• TiDO-Basisvak in alle curricula• Invlechten DO in alle vakken (waar mogelijk)• TiDO Afstudeerspecialisatie• Netwerkvorming en interactie onder docenten en studenten
vakken en uit cluster alfa-gamma milieu/do-vakken (50/50)
• TIDO Colloquiumvak (4 ects, verplicht) in 2 delen: • Multidisciplinaire bootweek gericht op verdieping in DO-
problematiek, transdisciplinariteit, state-of-the art voorbeelden en netwerkvorming onder TiDO-studenten
• DTO-week met backcasting, toekomstbeelden, stakeholders en de weerbarstigheid van implementatie
• Vakcoordinator: Crelis Rammelt
Amsterdam, 16 juni 2004 5
TUDelft: Toekomstdenkden voor DO in het onderwijs
• Toekomstdenken voor DO is onderdeel van TiDO-basisvakken op verschillende faculteiten (*)
• Toekomstdenken voor DO staat centraal in het TiDO-Colloquiumvak (***)
• Toekomstdenken voor DO in meerdere vakken (**):• Wm0909TU: TA: Technology, Society, Sustainability• Wm0910TW: TA en DO voor Technische Wiskunde• Mtp305: 1 ects binnen vak over duurzame maritieme
techniek• IO: Sustainable Product Development• Industrial Ecology (vakken en opleiding)
Amsterdam, 16 juni 2004 6
Toekomst-oriëntatie
Backcasting
Backcasting
2000 2050
ECOEFFICIENCY
TUSSENSTAPPEN
Backcasting: van visie naar actie
TIJD
Amsterdam, 16 juni 2004 7
Waarom Backcasting?
• Expliciet maken van wenselijke (duurzame) toekomsten
• Expliciet maken van normatieve aannames
• Alternatief voor regulier toekomstdenken
• Geschikt voor persistente problemen, maatschappelijk niveau, en onderzoeken radicale oplossingen
• Ervaring sinds jaren 70:• Backcasting: Energie, DO, participatief, bedrijven (TNS)
• In Nederland: DTO-programma, SusHouse, COOL-project
Amsterdam, 16 juni 2004 8
Backcasting: kenmerken
• Van toekomstvisie naar actie nu via ontwerp en analyse
• A: bootweek met orientatie, gastlezingen, onderwerpkeuze
• B: DTO-week met backcasting en multidisciplinair project • Inleidende lezing over backcasting en DTO
• Workshop-sessie (dagdeel) voor toekomstbeeld
• Workshop-sessie (dagdeel) voor backcasting
• Lezing over implementatie en maatschappelijke dynamiek
• Workshops en projectwerk in groepen 4-8
• Groepen kiezen eigen onderwerp en zoeken stakeholders
• Eindpresentaties met aanwezigheid experts/stakeholders
Amsterdam, 16 juni 2004 15
TiDO Colloquimvak: Voorbeelden
• Duurzaam riviersysteem voor de Yangtze Rivier (China)• Duurzame kleding en duurzame handel• Duurzame energie in een Ned. woonwijk• Duurzame landbouw in Europa• Duurzame ontwikkeling met gentechnologie• Meervoudig ruimtegebruik: wonen op water• Compacte stad en veel natuur• Weg met biopiraterij• Duurzaam waterbeheer in het Westland• Duurzame Middellandse Zee• Onbemande schepen m.b.v. golfenergie
Amsterdam, 16 juni 2004 16
TiDO Colloquimvak: Uitkomsten
• Studenten enthousiast over integrale benadering en multidisciplinariteit
• Studenten enthousiast over backcasting-methode en goed in staat hiermee te werken
• Studenten goed in staat aansprekende socio-technische toekomstbeelden te genereren
• Lastig om veelheid aan methoden over te dragen en te beperken tot de essentie
• Studenten vinden sociale dynamiek en pluriformiteit lastig bij implementatie-aspecten
• Welke behoeften worden vervuld?• Wat zijn belangrijke trends en ontwikkelingen gerelateerd aan deze
behoeftevervulling?• Wat is het probleem en wat zijn probleempercepties?• Wat zijn de onduurzaamheden en wat zijn de oorzaken?• Wie zijn stakeholders, probleemhebbers, probleempercepties? • Wat zijn mogelijke oplossingsrichtingen en stakeholder-preferenties?
Stap 1Methoden• Actor/Stakeholder analyse• Systeemanalyse• Interactieve methoden (interviews, worskhops, etc)• Modelleren en dataverzameling (vergt veel tijd)
Amsterdam, 16 juni 2004 18
Sketching The Problem: stap 1 vb
Facts:
• Economy heavily dependent on agriculture (57% of GDP, 85% of exports, 90% of work force)
Problems:
• Not self-sufficient in production of food• Poor farming techniques• Soil erosion (loss of topsoil and nutrients)• Rainfed Agric, only 4% of cultivated land
• Wat zijn eisen aan het toekomstbeeld (Terms of Ref)?• Hoe ziet sociotechnisch toekomstbeeld en behoeftevervulling er uit? • Welke onduurzaamheden zijn opgelost?• Welke technologie is nodig? Wat is de cultuur en structuur? • Hoe wordt er geleefd in het toekomstbeeld?• Wat zijn belangrijke trends, ontwikkelingen voor behoeftevervulling?• Hoe kan toekomstbeeld duurzamer gemaakt worden?
• Technology• Focus on change of agriculture efficiency by
• Biotechnology• Fertilizers• Irrigation
• Distribution• Structure
• Cooperation between NGO’s• IMF Loans - Debt relief & export obligations• Mixed economy
• Culture• Awareness raising
Amsterdam, 16 juni 2004 25
TiDO Colloquimvak: Stap 4Stap 4Uitwerking, analyse en bepalen KT-vervolg
• Wat is een mogelijk ontwerp van het sociotechnisch systeem• Wat zijn hiervan (mogelijke) gevolgen voor verschillende aspecten
(sociaal, economisch, milieu, etc)?• Wat zijn drivers, barrieres en condities? • Wat is de follow-up agenda (beleid, onderzoek, ontwikkeling, ngo)? • Welke KT-activiteiten zijn mogelijk en wie kan ze (al dan niet in
samenwerking) uitvoeren? • Werk een follow-up/implementatievoorstel uit
Stap 4Methoden• Ontwerp-toolkit (afhankelijk van onderwerp)• Methoden voor Milieu-analyse, consumentenonderzoek, economische
analyse (I/O) in kader van beschikbare tijd• Technology Assessment methoden (checklist, etc)• Constructieve TA methoden (moeilijk in onderwijs)
Amsterdam, 16 juni 2004 26
TiDO Colloquimvak: Stap 5
Stap 5Agenda, inbedding & follow-up• Hoe ga je inbedding & follow-up agenda realiseren en wie zijn
nodig? • Hoe ga je specifiek voorstel inbedden en realiseren?
Algemeen• projectwerk, teamwerk en communicatievaardigheden• Ook (proces)evaluatiemethoden
Amsterdam, 16 juni 2004 27
Conclusies• Toekomstdenken voor DO aan TUDelft opgenomen in
verschillen vakken en op verschillende niveaus • In TiDO-afstudeerspecialisatie TiDO-Colloquiumvak:
• Multidisciplinair probleemgericht projectonderwijs met backcasting en stakeholders, praktijk-simulatie
• Sociotechnische systemen en integrale insteek• Participatieve backcasting uit DTO-programma vertaald toegepast in
onderwijs-setting• Methoden aangepast, maar essesentie gehandhaafd• Studenten enthousiast en gemotiveerd, ook complex en druk• Implementatie, maatschappelijke dynamiek en weerstanden worden
moeilijk gevonden
• Transfer naar andere opleidingen goed mogelijk
Amsterdam, 16 juni 2004 28
TiDO Colloquimvak: Methoden
Stap 1Strategische Probleemorientatie• Actor/Stakeholder analyse• Systeemanalyse• Interactieve methoden (interviews, worskhops, etc)• Modelleren en dataverzameling (vergt veel tijd)
Stap 3 Back-casting Wat is nodig?• Backcasting-analyse aan hand van backcasting-vragen
Amsterdam, 16 juni 2004 29
TiDO Colloquimvak: Methoden
Stap 4Uitwerking, analyse en bepalen KT-vervolg
• Ontwerp-toolkit (afhankelijk van onderwerp)• Methoden voor Milieu-analyse, consumentenonderzoek,
economische analyse (I/O) in kader van beschikbare tijd• Technology Assessment methoden (checklist, etc)• Constructieve TA methoden (moeilijk in onderwijs)
• Alle DHO-studenten dienen basiskennis te hebben over toekomstdenken en LT-denken voor DO.
• Alle DHO-studenten dienen transdisciplinair geoefend te hebben met gewenste duurzame toekomstbeelden en competenties te hebben voor deelname transities.
• Er dienen specialisten opgeleid worden met competenties voor faciliteren en gebruik methoden voor toekomstdenken in multi-actor settings
• Docenten hebben juiste kennis en vaardigheden• Virtueel instituut voor toekomstdenken, instituties.
Amsterdam, 16 juni 2004 31
Vragen aan deelnemers
• Wat zijn ervaringen & kennis met toekomstdenken voor DO (in HO) en wissel deze uit in uw groep?
• Backcasting-oefening (in groepen 3-4):• Welke veranderingen (technisch, cultureel,
institutioneel/structureel, organisatorisch) zijn nodig om dit toekomstbeeld te realiseren?
• Welke acties/activiteiten/actie-agenda kunnen opgesteld worden om snel aan de gang te gaan?