Ameryka Południowa

Ameryka Poudniowa

Ameryka Poudniowa

Oglne informacje Ameryka Poudniowa jest kontynentem lecym na pkulach poudniowej oraz pnocnej i zachodniej. Od wschodu graniczy z Oceanem Atlantyckim, a od zachodu z Oceanem Spokojnym. Powierzchnia Ameryki Poudniowej wynosi 17,8 mln km. Od pnocy, przez Przesmyk Panamski, graniczy z Ameryk Pnocn. Oba te kontynenty nazywane s te przez Europejczykw Nowym wiatem

Historia Kontynentu Pierwsi ludzie przybyli do Ameryki Poudniowej z Azji (przez Cienin Beringa i Ameryk Pnocn) ok. 20 40 tys. lat temu. W XVI w. konkwistadorzy z Hiszpanii i Portugalii doprowadzili do upadku cywilizacji tubylczych, ale Indianie do dzi stanowi znaczny odsetek mieszkacw Ekwadoru, Boliwii i Peru. Zrnicowanie etniczne wie si najczciej ze zrnicowaniem spoecznym. Najbiedniejsza i najmniej liczna jest ludno autochtoniczna - Indianie, najbogatsza za biaa - napywowa i kreolska (potomkowie kolonizatorw). Wikszo mieszkacw kontynentu zamieszkuje wybrzee, wntrze ldu w duej mierze jest sabo zagospodarowane. Ameryka Poudniowa bya obszarem bardzo burzliwym politycznie.

Sytuacja po II wojnie wiatowej Po II wojnie wiatowej by to teren ostrych konfliktw spoeczno-politycznych. Nad wieloma obszarami wadz sprawoway rne siy wojskowe, ktre blokoway rozwj. Liczne byy te obawy przed wpywami ze strony Zwizku Radzieckiego. W latach 50. XX w. doszo do licznych walk i wystpie zwizanych m.in. z trudnymi warunkami ycia i pracy, co w efekcie spowodowao upadek wikszoci rzdw dyktatorskich. Na pocztku lat 60. zeszego stulecia dyktatura utrzymywaa si tylko w kilku pastwach Ameryki aciskiej (Dominikana, Nikaragua, Paragwaj). Lata 70. przyniosy wiksze otwarcie krajw Ameryki Poudniowej na wiat, szukanie nowych kontaktw, partnerw itp.Budowa geologiczna Gwnymi jednostkami tektonicznymi Ameryki Poudniowej s: prekambryjska platforma zajmujca wschodni i rodkow cz kontynentu, pooona na poudniowym-wschodzie paleozoiczna pyta patagoska i mody, kenozoiczny orogen andyjski, cigncy si szerokim pasem wzdu zachodnich wybrzey, stanowicy stref aktywnego wulkanizmu i ruchw sejsmicznych.

Klimat kontynentu W Ameryce Poudniowej wystpuj wszystkie strefy klimatyczne, poczwszy od klimatu rwnikowego na pnocy kontynentu, poprzez zwrotnikowy, podzwrotnikowy, umiarkowany do subpolarnego na poudniu kontynentu. Pod wzgldem opadw w Ameryce Poudniowej s tereny o obfitych opadach (Nizina Amazonki), ale rwnie pustynne (w Andach). Na pustyni Atacama wystpuje najduszy okres bez opadw (400 lat) od roku 1670-1972. Rwnie minimalne rednie opady s tam najmniejsze i wynosz 0,8 mm Maksymalne rednie opady notuje si w Lloro-Choco (Kolumbia) 12717 mm.

Rekordowe temperatury Najwysz temperatur powietrza na kontynencie odnotowano 11 grudnia 1905 r. w argentyskim miecie Rivadavia i osigna ona 48,9 C, a najnisz 1 czerwca 1907 r. w Sarmiento, wynoszc -32,8 C.

System wodny Ok. 85% powierzchni Ameryki Poudniowej naley do zlewiska Oceanu Atlantyckiego. Najwikszymi rzekami s: Amazonka, Parana, So Francisco, Orinoko. Wrd niewielkiej liczby jezior wymieni naley: Maracaibo, Patos, Titicaca.

Na zachodnich stokach Andw Patagoskich w Chile oraz na nizinie pacyficznej w Kolumbii i w rodkowym biegu rzeki Magdaleny opady przekraczaj nawet 7000 mm rocznie. Najbardziej suchymi obszarami s zachodnie stoki w rodkowej czci Andw (pustynia Atacama poniej 20 mm). Na pustyni Atacama s miejsca, gdzie ostatni deszcz spad 400 lat temu. W pnocnej czci Chile, w miecie Arica roczne sumy opadw nie dochodz do 1 mm, a w Iquique bywaj okresy kilkunastoletnie, w ktrych nie spada ani jedna kropla deszczu.

Warunki panujce na kontynencie Kontynent mao rozczonkowany, pwyspy i wyspy stanowi niewielk cz caej powierzchni kontynentu, najwiksze pwyspy: Brunswick, Taitao. Gwne wyspy: Ziemia Ognista, Riesco, Santa Ins. Ameryka Poudniowa jest kontynentem o przewadze terenw nizinnych, rednia wysoko 655 m n.p.m. Na zachodzie kontynentu biegn gry Andy, bdce przedueniem Kordylierw z Ameryki Pnocnej. Najwyszym szczytem jest Aconcagua w Argentynie (6959 m n.p.m.), a najniej pooonym terenem jest obszar Laguna del Carbon (105 m p.p.m.) na terenie Argentyny. Najwiksze wyyny Ameryki Poudniowej to: Wyyna Gujaska, Wyyna Brazylijska, Wyyna Patagoska, niziny to: Nizina Orinoko, Nizina Amazonki, Nizina La Platy,Dominujce jzyki Ameryka Poudniowa jest kontynentem wielojzycznym. Gwnymi jzykami s: portugalski, ktrym posuguje si 190 mln mieszkacw Brazylii (byej kolonii portugalskiej) i hiszpaski, ktrym mwi ok. 185 mln mieszkacw innych krajw (byych kolonii hiszpaskich). W uyciu s te jzyki: niderlandzki, angielski, francuski, keczua, guarani i inne jzyki indiaskie. Jzykiem polskim posuguje si ok. 90 tys. mieszkacw polskiego pochodzenia z brazylijskich stanw Paran, Santa Catarina i Rio Grande do Sul.Ludno Ameryk Poudniow zamieszkuje ponad 392 mln mieszkacw (lipiec 2009). Ludno Ameryki Poudniowej jest zrnicowana rasowo; Brazylia, Peru i Kolumbia to pastwa o duych mieszankach ras. Ludno tubylcza naley do rasy tej (mongoloidalnej) i zamieszkuje obecnie gwnie Andy rodkowe, Peru i Ekwador, gdzie stanowi okoo 40% ludnoci. Gwne jzyki tubylcze to keczua (jzyk Inkw) - okoo 10 mln osb, ajmara okoo 1,5 mln osb i guarani okoo 1 mln osb.

Pastwa na kontynencie Na kontynencie jest 12 niepodlegych pastw i jedno terytorium zalene Gujana Francuska. W ssiedztwie kontynentu le grupy wysp: (Falklandy, Galapagos, Antyle razem z Trynidad i Tobago, Ziemia Ognista), z ktrych tylko niektre s niepodlege, a pozostae stanowi terytoria zamorskie innych pastw.

Flora Ze wzgldu na do due obszary nienaruszone przez czowieka, w Ameryce Poudniowej mona spotka liczne gatunki flory. W dorzeczu Amazonki wystpuje typowy deszczowy las tropikalny. Mona te spotka obszary o odmiennej rolinnoci: na Wyynie Brazylijskiej lasy monsunowe, ppustynie w Peru i Boliwii. Najczciej spotykane roliny uytkowe to: ziemniak, tyto, kakaowiec, ananas.

Fauna wiat Zwierzcy Ameryki Poudniowej naley do neotropikalnej krainy zoogeograficznej, cechujcej si wystpowaniem niewielkich liczby gatunkw ssakw drapienych i kopytnych. Bardzo liczne s natomiast mapy szerokonose i gryzonie. Charakterystycznym rzdem s szczerbaki z mrwkojadami, pancernikami i leniwcami. Z kotw najbardziej znane s jaguary i pumy. Bogaty jest wiat ptakw. Do endemitw nale m.in. strusie amerykaskie, kusaki i kolibry.

Wspaniae krajobrazy i wyjtkowe miejsca

Dzikuje za uwag