Page 1
สฤณ อาชวานนทกล
Fringer | คนชายขอบ
http://www.fringer.org/ปรบปรงจากชดสไลดทนาเสนอในงานเสวนาทางวชาการเรอง “นโยบายเศรษฐกจทางเลอกภายใตกระแสโลกาภวตนและ
อดมการณเสรนยมใหม: บทสารวจองคความร และประสบการณ”
วนท 29 พฤษภาคม 2551
จดโดย โครงการสงเสรม พฒนาและเผยแพรความรดานเศรษฐศาสตรเพอการพฒนา
ศนยศกษานโยบายเพอการพฒนา คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย
และ กลมศกษาขอตกลงเขตการคาเสรภาคประชาชน (เอฟทเอ วอทช)
นโยบายเศรษฐกจทางเลอกในประเทศกาลงพฒนา
งานนเผยแพรภายใตลขสทธ Creative Commons แบบ Attribution Non-commercial Share Alike (by-
nc-sa) โดยผสรางอนญาตใหทาซา แจกจาย แสดง และสรางงานดดแปลงจากสวนใดสวนหนงของงานน
ไดโดยเสร แตเฉพาะในกรณทใหเครดตผสราง ไมนาไปใชในทางการคา และเผยแพรงานดดแปลงภายใต
ลขสทธเดยวกนนเทานน
Page 2
2
หวขอนาเสนอ
นโยบายพฒนาในอดมคต
นโยบายพฒนาทตงอยบนความสข : กรณภฏาน
บทบาทของอสลามในการพฒนา
นโยบายประชานยมในละตนอเมรกา
Page 4
4
GDP เปนองคประกอบเดยวของ “ความสข”
ทมา: Deutsche Bank Research, 2007
Page 5
5
ปญหาดานสงแวดลอม ความจาเปนของ “ทางเลอก”
ทมา: Carol King, “Will we always be more capable in the future?”;
Worldchanging.com - http://www.worldchanging.com/archives/007962.html
Page 6
6
เหตใดจงควรคานงถง “ความยตธรรมทางสงคม”
การเตบโตของเศรษฐกจทม “ฐานกวาง” นนคอ เตบโตในทางทคนสวนใหญไดประโยชน ไมใชในทางทความมงคงกระจกตวอยในมอชนชนนานน เปนการเตบโตททาใหคณภาพชวตของคนดขน และเอออานวยตอกระแสประชาธปไตย ซงจะผลกดนใหคนในสงคมรจกอดทนอดกลนตอความคดเหนทแตกตาง แทนทจะทะเลาะเบาะแวงจนนาไปสความรนแรง หรอถกกดขโดยผครองอานาจ
การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจท “ด” ทมฐานกวาง จงชวยใหสงคมมระดบ “คณธรรม” สงขนกวาเดม และระดบคณธรรมทสงขนนนกจะทาใหสงคมยงยน มสนตสขและเสถยรภาพมากกวาในสงคมทความเจรญกระจกตวอยในมอคนเพยงไมกคน
Page 7
7
ลกษณะของนโยบายพฒนาในอดมคต
ตงเปาหมายทการสงเสรมและดารง “ความอยดมสข” ของประชาชนในสงคม
ใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน
“การพฒนาอยางยงยน” (Sustainable Development) หมายความวา ไมใช
ทรพยากรธรรมชาตในอตราทเรวกวาความสามารถของมนษยในการผลตทรพยากร
ทดแทน และไมทงทรพยากรธรรมชาตในอตราทเรวกวาอตราทธรรมชาตจะสามารถดด
ซบมนกลบเขาไปในระบบ
ประเมนผลดและผลเสยจากการดาเนนนโยบายอยางรอบคอบ สาหรบผมสวนได
เสยแตละกลม โดยมงเนนการสงเสรมหรอธารงความอยดมสขของผดอยโอกาส
ทสดในโครงการนนๆ เปนหวใจสาคญ
มองทรพยากรทมวนหมดตางๆ รวมทงผลกระทบภายนอกวาเปน “ตนทน” ทตอง
จายหรอกาจดโดยไมใหประชาชนเปนผรบภาระ
Page 8
8
ลกษณะของนโยบายพฒนาในอดมคต (ตอ)
มงเนนการพฒนา “ศกยภาพ” ของมนษย มากกวา “ระดบรายได”
สงเสรม “ความยตธรรมทางสงคม” โดยรฐตองคมครองสทธมนษยชนขนพนฐาน
ของประชาชน จดบรการสาธารณปโภคขนพนฐานทไดคณภาพ ดาเนนนโยบายท
มจดมงหมายทการลดความเหลอมลาทางรายได และสงเสรมการมสวนรวม
ทางการเมองของประชาชน
สามารถรองรบความหลากหลายของแตละวฒนธรรมทองถนในทกระดบได
เพราะการใชชดนโยบายพฒนาทยดเยยดแบบ “สาเรจรป” อาจนาไปสความ
ขดแยงและความรนแรงในสงคม และดงนนจงไมอาจเรยกวาเปนระบบเศรษฐกจท
ยงยนได
Page 9
9
รายไดตอหวของกลมประเทศพฒนาทยกเปนกรณศกษา
Page 10
นโยบายพฒนาทตงอยบนความสข : กรณภฏาน
Page 11
11
นยามและประเภทของ “ความสข”
ความสข (happiness)
เปนคณสมบตนามธรรม เปนอตตวสย (subjective) และมหลายระดบ ขนอยกบเหตปจจย
และสภาวะทางอารมณของแตละคน
อรรถประโยชน (utility)
เปนภววสย (objective) และบางประเภทสามารถวดออกมาเปนตวเลข (เชน รายได)
ความอยดมสข (wellbeing)
คอสภาวะทดารงอยตอเนองยาวนานกวา “ความสข” ซงอาจเกดขนเพยงชวครยามเทานน
และเปน “ภววสย” มากกวา “ความสข” เพราะระดบความสขทคนแตละคน “รสก” อาจมไม
เทากนถงแมวาจะอยในภาวะ “อยดมสข” ทดเทยมกน เชน คนหนงทมฐานะ ความเปนอย
เสรภาพ ฯลฯ คอนขางดอาจรสกมความสขดกบชวต ในขณะทอกคนหนงทมปจจยเหลาน
เทากนอาจรสกไมมความสขเลย เพราะมความทะเยอทะยานอยากไดใครมมากกวาคนแรก
ดงนน “ความอยดมสข” จงสามารถนาไปใชเปนสวนหนงในการกาหนดนโยบายพฒนาได
Page 12
12
ขอถกเถยงของอมาตยา เซน ตอมมมองเสรนยมใหม
การม “เสรภาพทางเศรษฐกจ” เพยงมตเดยว ไมเพยงพอตอการเขาถง
หรอประเมนระดบความอยดมสข
แนวคดของอดมการณเสรนยมใหมทเชอวาทกคนสามารถแสดงออกถง
ระดบอรรถประโยชนทพวกเขาไดรบนน เปนสมมตฐานทไมถกตอง
เพราะคนยากจนมกไมสามารถแสดงความตองการและความไมพงพอใจ
ของพวกเขาออกมาได เนองจากถกสภาพสงคม วฒนธรรม หรอความเชอ
ทางศาสนากดทบเอาไว
คนทมเสรภาพทางเศรษฐกจระดบหนง อาจไมมความสขกไดเพราะขาด
คณภาพชวตทด
Page 13
13
ดชนพฒนามนษย (Human Development Index)
ประกอบดวยตวชวด 3 ตวหลก ไดแก
ความยนยาวของอายประชากร สะทอนแนวโนมทประชากรจะ
สามารถใชชวตอยางมสขภาพด และสะทอนคณภาพของระบบ
สาธารณสขในประเทศ
อตราการรหนงสอและจานวนปทประชากรไดรบการศกษา สะทอน
ความสามารถในการเขาถงโอกาสตางๆ
รายไดตอหวประชากร สะทอนระดบเสรภาพทางเศรษฐกจ
Page 14
14
Human Development Index ของกลมประเทศกรณศกษา
Page 15
15
ดชนความสขของโลก (Happy Planet Index)
จดทาโดยสถาบนวจยอสระชอ New Economics Foundation
เปนดชนชดแรกในโลกทนาดชนวดผลกระทบทางสงแวดลอมมารวมกบดชนวด
ความอยดมสขของประชากร HPI วด “ประสทธภาพเชงนเวศ” (ecological
efficiency) ของแตละประเทศในการ “แปลงสภาพ” ทรพยากรธรรมชาตให
ประชากรมชวตทยนยาวและมความสข
HPI = ความพงพอใจในชวต x ความยนยาวของอาย
รอยเทานเวศ
Page 16
16
ดชนความสขของโลก (Happy Planet Index) ป 2006
Page 17
17
Rank Country Life Sat. Life Exp. Eco. Footprint HPI
1 Vanuatu 7.4 68.6 1.1 68.2
2 Colombia 7.2 72.4 1.3 67.2
3 Costa Rica 7.5 78.2 2.1 66.0
4 Dominica 7.3 75.6 1.8 64.6
5 Panama 7.2 74.8 1.8 63.5
6 Cuba 6.3 77.3 1.4 61.9
7 Honduras 7.2 67.8 1.4 61.8
8 Guatemala 7.0 67.3 1.2 61.7
9 El Salvador 6.6 70.9 1.2 61.7
10 Saint Vincent & Grenadines 7.2 71.1 1.7 61.4
11 Saint Lucia 7.0 72.4 1.6 61.3
12 Vietnam 6.1 70.5 0.8 61.2
13 Bhutan 7.6 62.9 1.3 61.1
14 Samoa (Western) 6.9 70.2 1.4 61.0
15 Sri Lanka 6.1 74.0 1.1 60.3
16 Antigua and Barbuda 7.4 73.9 2.3 59.2
17 Philippines 6.4 70.4 1.2 59.2
18 Nicaragua 6.3 69.7 1.1 59.1
19 Kyrgyzstan 6.6 66.8 1.1 59.0
20 Solomon Islands 6.9 62.3 1.0 58.9
ดชนความสขของโลก (Happy Planet Index) ป 2006 (ตอ)
Page 18
18
นโยบาย “Gross National Happiness” ของภฏาน
การพฒนาเศรษฐกจอยางยงยน (sustainable economic
development)
การอนรกษสงแวดลอม (conservation of the environment)
การสงเสรมวฒนธรรมประจาชาต (promotion of national culture)
ธรรมาภบาลทด (good governance)
Page 19
19
ตวอยางนโยบาย GNH ทเปนรปธรรม
“การทองเทยวอยางยงยน” ควบคไปกบนโยบายอนรกษสงแวดลอม
กฎหมายสงแวดลอมระบวาตองมพนทปาไมไมตากวารอยละ 60 ของพนททงประเทศ และ
พนทสงวนไมตากวารอยละ 25
แบนอตสาหกรรมปาไม อนญาตใหคนตดไมไปสรางบานเรอนและอาคารเทานน แตตอง
ขออนญาตจากรฐและตองปลกตนไมชดเชย
มาตรการจากดจานวนนกทองเทยวทางออมดวยการเกบภาษทองเทยว
แคมเปญ “ชาตเดยว ชาตพนธเดยว” : บงคบใชชดจรยธรรมแบบจารตเกาแก
(driglam namzha), ภาษา (Dzongka), ใสชดประจาชาต และใหบานเรอนและ
อาคารทกหลงใชสถาปตยกรรมแบบดงเดม
พฒนาระบบราชการทเขมแขงและสามารถกระจายอานาจไปสทองถน
Page 20
20
ปญหาและความทาทาย
ยงพงพาอนเดย (โดยเฉพาะการขายไฟฟา - รอยละ 88 ของมลคาสงออก) และเงน
ชวยเหลอจากตางประเทศในอตราสง เนองจากภาคเอกชนยงมขนาดเลกมาก
การพฒนาภาคธรกจเอกชนเปนไปอยางเชองชา และมตนทนสงกวาคาเฉลยของประเทศ
กาลงพฒนา สงผลใหแนวโนมอตราวางงานสงขนเนองจากมหนมสาวทจบการศกษาเรว
กวาตาแหนงงานในภาคเอกชน ภาครฐตองรบภาระในการจางงานคอนขางสง
การใหความสาคญตอการอนรกษสงแวดลอมในระดบสงมากอาจเพมแรงตงเครยดตอการ
พฒนาประเทศในชวงตอไป
ความพยายามทจะอนรกษอตลกษณทางวฒนธรรมอยางแขงขนกาลงสงผลกระทบเชงลบ
ตอชนกลมนอยในประเทศ โดยเฉพาะชาวเนปาลอพยพทถกกดกน
หลงจากเพงเปลยนผานระบอบการปกครองเปนระบอบประชาธปไตยทมพระมหากษตรย
เปนประมข รฐบาลจาเปนจะตองใชเงนลงทนคอนขางมากในการจดตงและทานบารง
โครงสรางเชงสถาบนใหมๆ ทจาเปนในระบอบประชาธปไตย ไมวาจะเปนระบบราชการ
สถาบนตลาการ และองคกรอสระอนๆ
Page 21
บทบาทของอสลามในการพฒนา
Page 23
23
“ความลาหลง” ทางเศรษฐกจของทวปตะวนออกกลาง
สดสวน GDP ตอหวในประเทศอาหรบ 8 ประเทศ (จอรแดน, อรก, ซเรย, เลบานอน,
ปาเลสไตน, อยปต, ตนเซย, โมรอกโก) ตอคาเฉลยโลก, 1820-2006
Page 24
24
“เศรษฐกจในอดมคต” ตามหลกอสลาม
มนษยทกคนมหนาททางานเพอหาเลยงชพ
พระอลเลาะหเปนเจาของสดทายของสรรพสงทกอยางบนโลก
มนษยควรแสวงหาความมงคงอยางชอบธรรมไดดวยการทางานหนกและรบมรดกตกทอด
สงคมมหนาทดแลคนจนและคนดอยโอกาส : ซากต
ราคาในการทาธรกรรมตางๆ ตองเปนราคาท “ยตธรรม” หมายความวาเปนผลลพธของ
ตลาดทมการแขงขนอยางเสรจรงๆ การผกขาดและกกตนสนคานาไปสการฉวยโอกาสเอา
เปรยบผอน และดงนนจงตองถกตอตานหรอกาจด
เปาหมายของนโยบายการเงนของรฐควรอยทการรกษาเสถยรภาพของราคา
เปาหมายของนโยบายการคลงของรฐควรอยทการสรางสมดลระหวางรายได (จากการเกบ
ภาษ) และรายจาย (เพอสาธารณประโยชน) ในทางทงบประมาณไมขาดดล
Page 25
25
ประสบการณการพฒนาของประเทศมสลม
“เศรษฐศาสตรอสลาม” ทตงอยบนกฎเกณฑ (normative economics) ทมมตทางอดมการณสง
เรมปรากฏเพยงเมอกลางทศวรรษ 1970 เทานน
สาเหตของความลาหลงในการพฒนาเศรษฐกจไมใชหลกอสลาม หากเปนปจจยอนๆ เชน
ความบกพรองเชงโครงสรางเชงสถาบน เชน การปกครองแบบเผดจการทหาร
ความเสอมสลายของอาณาจกรออตโตมนทงทางดานการทหารและเศรษฐกจในศตวรรษท 19
เดนสวนทางกบกระแสการปฏวตอตสาหกรรมในขณะนน
ถงแมวาหลกชารอะฮจะไมมเนอหา “ตอตาน” พฒนาการทางเศรษฐกจ นกเศรษฐศาสตรและผ
สงเกตการณจานวนไมนอยทมองวา อสลามสงผลกระทบอยางมนยสาคญตอระดบการ
เจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศทประชากรสวนใหญเปนชาวมสลม
ขอสรปของงานวจยทวาอสลามในฐานะศาสนาสงผลกระทบนอยมากตอโครงสรางเชงสถาบน
ระบอบเศรษฐกจ หรออตราการเตบโตทางเศรษฐกจและสงคมนน ไมนาแปลกใจเนองจากหลก
คาสอนของศาสนาอนๆ กไมไดสงผลกระทบในสาระสาคญตอพฒนาการทางเศรษฐกจของ
ประเทศอนๆ เชนเดยวกน
Page 26
26
อสลามไมมความสมพนธเชงสถตตอความเจรญทางเศรษฐกจ
งานวจยของ มารคส โนแลนด (Marcus Noland, 2006) แสดงใหเหนอยางชดเจน
วา ไมมความสมพนธเชงสถตทมนยยะสาคญใดๆ ระหวางความเชอทางศาสนา
กบอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ไมวาจะในระดบระหวางประเทศ (cross-
national) หรอในระดบระหวางภมภาคตางๆ ในประเทศ (subnational)
ในทางตรงกนขาม โนแลนดรายงานวา “คาสมประสทธทมความสาคญทางสถต
แทบทกตวมความสมพนธเชงบวกกบสดสวนประชากรทเปนมสลม บงชวา
อสลามสงเสรมความเจรญ ไมใชอปสรรค”
ระดบความเปนอสลาม” (ซงสะทอนในสดสวนประชากรทเปนมสลม) ของแตละ
ประเทศ ไมมความสมพนธเชงสถตใดๆ กบ “ระดบความเจรญทางเศรษฐกจ” ของ
ประเทศนนๆ
Page 27
27
ชาวมสลมมองเหนความบกพรองของโครงสรางเชงสถาบน
ขอเทจจรงทวาหลกอสลามไมใชสาเหตของความลาหลงทางเศรษฐกจ มนยยะทสาคญยงตอ
การดาเนนนโยบายพฒนาในประเทศมสลม รฐบาลประเทศมสลมควรมงเนนการสงเสรม
โครงสรางเชงสถาบนตางๆ
Page 28
28
ระบบการเงนอสลาม : “คขนาน” กบการเงนกระแสหลก
การทาธรกรรมการเงนแบบอสลามมมาตงแตยคแรกๆ ของอารยธรรมอสลาม
(ครสตศตวรรษท 9-14)
หลงจากทไดรบเอกราชจากประเทศเจาอาณานคม ในชวงตนทศวรรษ 1960
ประเทศมสลมหลายแหงกเรมเกดความสนใจทจะนารปแบบการเงนอสลาม
กลบมาใชใหม นาไปสการจดตงสถาบนการเงนมสลม
อปสงคทสงขนตลอดชวงทศวรรษ 1980 ทาใหระบบการเงนอสลามเตบโตขนและ
ดงดดใหธนาคารพาณชยจากโลกตะวนตกเขามาเสนอบรการดานบรหารความมง
คง รวมทงขยายตลาดไปสชาวมสลมหมมากผาน “หนาตางธนาคารอสลาม”
ระบบการเงนอสลามและตลาดทนอสลามแสดงใหเหนความยดหยนของหลกชา
รอะฮในการสนบสนนระบบการเงนและตลาดทนทนอกจากจะสามารถดารงอย
“ควบค” ไปกบระบบการเงนและตลาดทนกระแสหลกแลว ยงสามารถ “ตอยอด”
ระบบการเงนกระแสหลกในทางทเปนประโยชนตอเศรษฐกจโดยรวม
Page 29
29
หลกการของระบบการเงนอสลาม
ระบบการเงนแบบอสลาม (Islamic financial system) หมายถงระบบการเงนทใหซอ
ขายผลตภณฑทางการเงนทไมขดตอหลกชารอะฮ
หลกการพนฐานทสาคญทสดคอการหาม “รบา” (ดอกเบย) และหามการควบคมราคา
และการบดเบอนราคา แตไมไดหามการเกงกาไรใดๆ ทงสน
แกนแทของระบบการเงนอสลามอยทการสงเสรมทกษะและทศนคตแบบ “ไมเสยงเกน
ตว” ของผประกอบการ การปกปองสทธในทรพยสนสวนบคคล ความโปรงใสและความ
เทาเทยมกน (level playing field) ของผเลนในระบบ ตลอดจนความศกดสทธของ
สญญาทางการเงน
แนวคดเรองการเงนอสลามเปนแนวคดทพฒนาไปเรอยๆ ตามกาลเวลาและนวตกรรม
ในโลกการเงนกระแสหลก ปจจบนแตกแขนงออกไปเปนสานกคดสแหงหลกๆ ไดแก ฮา
นาฟ (Hanafi) มาลก (Maliki) ชาเฟย (Shafei) และ ฮนบาล (Hanbali) แตละสานกคดม
การตความรายละเอยดปลกยอยในชารอะฮแตกตางกนไปตามมมมองของตน
Page 30
30
ผลตภณฑทางการเงนในระบบอสลาม
การขายแบบตนทนบวกสวนตาง (cost-plus-sale) หรอทนเพอการขาย
(purchase finance) เรยกวา มราบาฮา (Murabaha)
การเชาซอ เรยกวา อจารา (Ijara)
การแบงผลกาไรจากธรกจ เรยกวา มดาราบา (Mudaraba) มลกษณะ
คลายคลงกบการลงทนแบบรวมลงทน (venture capital) ในระบบการเงน
กระแสหลก
การรวมทนทาธรกจ เรยกวา มชารกา (Musharika)
จากงานวจยพบวา ธรกรรมมชารกา และมราบาฮาของธนาคารอสลาม
สามารถใชกาหนดนโยบายการเงนของธนาคารไดคอนขางด ใชแทนทนโยบาย
ดอกเบยได (เชน อหราน)
Page 31
31
ความทาทายและนโยบายทจาเปน
ถงแมสถาบนการเงนอสลามจะมความเสยงคอนขางตา แตสถานการณตลาดทไมเอออานวย
ปญหาขาดแคลนสภาพคลอง พอรตลงทน เครองมอบรหารความเสยง สนทรพยสภาพคลองสง
ตลอดจนขอจากดอนๆ ทาใหมลคาสนทรพยของสถาบนการเงนอสลามอยในระดบคอนขางคงท
และสนทรพยเหลานนสวนใหญกเปนตราสารการเงนระยะสน
ปจจบนธรกรรมการเงนแบบอสลามมกจะเสยเปรยบตราสารหนกระแสหลกในดานความคมคา
ของตนทน (cost-efficiency)
อปสรรคสาคญประการหนงทกดขวางการเตบโตของการเงนอสลามคอการขาดความเขาใจใน
สภาวะตลาดการเงนสมยใหมทเปลยนแปลงอยางรวดเรว ตลอดจนรายละเอยดของกฎเกณฑท
ตรงตามหลกชารอะฮ
การผอนคลายกฎระเบยบในภาคการเงน และการเปดใหทนไหลเวยนระหวางประเทศโดยเสร
ในหลายๆ ประเทศ ทาใหสถาบนการเงนอสลามและสถาบนการเงนกระแสหลกเรมรวมมอกน
อยางใกลชดมากขน เพอหาหนทางเพมสภาพคลองและบรหารจดการพอรตลงทน
Page 32
นโยบายประชานยมในละตนอเมรกา
Page 33
33
ปรชญาและเบองหลง
แนวคดประชานยมมรากฐานทางปรชญาเกยวพนกบลทธประโยชนนยม
(Utilitarianism) ของ เจเรม เบนแธม (Jeremy Bentham)
การดาเนนนโยบายเศรษฐกจแบบ “เปดเสรสดขว” ภายใตอดมการณเสรนยมใหม
ของ “ตะวนตก” ซงถก “นาเขา” มาใชอยางเรงรบและรนแรง เปนสาเหตหนงของ
การเลอกดาเนนนโยบายประชานยม
ผปกครองภายใตแนวคดประชานยมพยายามนาเสนอแนวนโยบายทมลกษณะ
เปนปฏกรยาโตกลบ (Reactionary) นโยบายเดม โดยมสาระตอตานแนวคดแบบ
“ตะวนตก” และลดรอนอานาจทางเศรษฐกจของชนชนนา (Establishment) ทงชน
ชนนาระดบทองถนและระดบชาตทมบรรษทตางชาตคอยหนนหลง
Page 34
34
รปแบบและหลกการของนโยบายประชานยม
หลกการพนฐานของนโยบายประชานยม คอการระดมทรพยากรทางการคลงของรฐบาล
ทงเงนในงบประมาณและเงนนอกงบประมาณ และรายไดจากการคาขายของรฐบาล มา
ใชจายอยางเตมทในนโยบายประชานยมรปแบบตางๆ รวมทงการทาใหสถาบนการเงน
ของรฐใหเปนแหลงเงนทนในการใชจายงบประมาณไปในนโยบายประชานยม โดย
เนนหนกไปในการใชนโยบายกงการคลง
รฐบาลมกอางวาการดาเนนนโยบายประชานยมเปนไปเพอชวยเหลอคนยากจนทเปน
กลมคนสวนใหญภายในประเทศใหมสทธเสรภาพมากขน และมชวตความเปนอยดขน
นโยบายประชานยมมหลากหลายมาตรการ
มาตรการพฒนาความเปนอยของประชาชนในระดบรากหญา
มาตรการสรางสวสดการสงคม
มาตรการแกไขปญหาความยากจนและการยกหน/พกชาระหน
Page 35
35
ทมาของนโยบายประชานยมในละตนอเมรกา
ในยคลาอาณานคมภมภาคละตนอเมรกาตกเปนเมองขนและถกประเทศแมขดรด
ทรพยากรไปเปนจานวนมาก หลงจากไดรบเอกราช ประเทศสวนใหญอยภายใต
ระบบสงคมนยมและเผดจการ ปกครองโดยรฐบาลทหาร เนองจากรฐบาลทหาร
ตองการแสวงหาความชอบธรรมเพอจะไดอยในอานาจนานๆ จงเรมใชนโยบาย
ประชานยม
การใชนโยบายประชานยมกอปญหามากมาย องคกรโลกบาลตางๆ จงเขามาม
บทบาทในละตนอเมรกา โดยเสนอใหดาเนนนโยบายตามฉนทมตวอชงตน ซง
เปน “ยาแรง” ทสงผลเสยตอประเทศไมนอยไปกวากน นาไปสวกฤตเศรษฐกจทว
ทงภมภาค ประชาชนไดรบความเดอดรอนกนทวหนา
หลงจากวกฤต ประเทศเรมมปฏกรยาตอตานการชกนาและนโยบายแทรกแซง
ของสหรฐอเมรกา นาไปสการดาเนนนโยบายประชานยมอกครง ซงมรปแบบ
แตกตางออกไปจากเดมในรายละเอยด
Page 36
36
โครงสรางเชงสถาบนกบนโยบายประชานยม
โดยรวม การใชนโยบายประชานยมเปน “ปฏกรยา” (reactionary policies) ของประเทศละตนตอผลเสย
จากอดมการณเสรนยมใหม และการกดขแทรกแซงของบรรษทขามชาตและรฐบาลอเมรกน
ประชากรในละตนอเมรกามหลากหลายเชอชาต มภาษาและวฒนธรรมเฉพาะเปนของตนเอง และม
แนวโนมทจะตอตานตางชาต เนองจากทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณถกขดรดและแทรกแซงจาก
ตางชาตเสมอมา ทาใหการดาเนนนโยบายประชานยมสอดคลองกบความตองการของประชาชนสวน
ใหญ เออใหเกดการดาเนนนโยบายในลกษณะนอยเสมอ
รปแบบและความสาเรจของนโยบายประชานยม มกขนอยกบ
อดมการณทางการเมองทผนายดถอ เชน ประชาธปไตย สงคมนยม หรอเผดจการทหาร
ลทธความเชอทางเศรษฐกจวาเชอในลทธเสรนยมใหม หรอตอตานเสรนยมใหม
ระดบความแขงแกรงของโครงสรางเชงสถาบนในละตนอเมรกา ซงในหลายประเทศยงออนแออย
ระดบทรพยากร เชน ประเทศทมรายไดจากการขายพลงงานทราคากาลงพงสงเปนประวตการณ
(เวเนซเอลา โบลเวย และเอกวาดอร) ยอมสามารถใชเงนดาเนนนโยบายประชานยมอยาง “ยงยน”
มากกวาประเทศทไมม
Page 37
37
หนสาธารณะ : หนงในขอจากดของขอบเขตประชานยม
สดสวนหนสาธารณะทอยในระดบสงของอารเจนตนาและบราซล
ประกอบกบการทไมมทรพยากรธรรมชาตอดมสมบรณเทาไรนก
ทาใหสองประเทศนมความคลองตวในการดาเนนนโยบายประชา
นยมตากวาประเทศอนๆ อยางเวเนซเอลา ชล หรอเอกวาดอร
Page 38
38
รปแบบของประชานยมในละตนอเมรกา
ประชานยมแบบดงเดม มฐานเสยงสวนใหญอยทกลมสหภาพแรงงาน มนโยบาย
จดสรร กระจายและแจกจายสนคาและบรการตาง ๆ ใหกบประชาชนสวนใหญของ
ประเทศซงเปนคนจนและชนชนกลางใหเปนธรรมมากขน แตกไมไดตงใจตอตานทน
นยมเสยทเดยว นโยบายแบบนมลกษณะตองการกระจายอานาจในการบรโภคมากกวา
ตองการปฏวตระบอบเศรษฐกจ
ประชานยมเสรนยมใหม เลอกดาเนนนโยบายประชานยมควบคไปกบนโยบาย
เศรษฐกจแบบเสรนยมใหมปลอยใหกลไกตลาดเปนตวกาหนดกจกรรมทางเศรษฐกจ
และลดบทบาทของรฐลง แลวใชนโยบายเอาใจฐานเสยงทสวนใหญเปนกลมคนระดบ
ลางในเศรษฐกจนอกระบบซงจะใชเฉพาะกลมเทานน ลกษณะสาคญอกประการหนง คอ
การแยกตวเองออกจากกลมนกการเมองรนเกา หรอ กลมอานาจเกา
ประชานยมชาตนยม มนโยบายซอคนกจการของเอกชน โดยเฉพาะกจการผกขาดใน
สาธารณปโภคพนฐานทตกอยในมอบรรษทขามชาต ใหกลบมาเปนของรฐ และ
ดาเนนการปฏรปโครงสรางสถาบน
Page 39
39
ผลด-ผลเสยของนโยบายประชานยมรปแบบตาง ๆ
ประชานยมแบบดงเดมสงผลใหรายไดทแทจรงและการบรโภคอยในระดบดขน อยางม
นยสาคญในชวงระยะเวลาหนง ประชาชนไดสนคาและบรการมาอปโภคบรโภคโดยไมตองแบก
รบตนทน ทาใหเศรษฐกจในระยะแรกเตบโต แตจะกอใหเกดปญหาตามมาในระยะยาว
โดยเฉพาะการบนทอนวนยทางการคลงของรฐ และวนยทางการเงนของประชาชน
ประชานยมเสรนยมใหม ทาใหเกดผลกระทบคลายคลงกบประชานยมแบบแรก ตางกนท
มผลดจากการทนกลงทนจากในและตางประเทศจะมความเชอมนทจะเขามาลงทน
ภายในประเทศ มากกวาประเทศทใชประชานยมแบบดงเดมและประชานยมชาตนยม
เมอใชนโยบายควบคกบเสรนยมใหมทเนนกลไกตลาด จะทาใหเกดประสทธภาพเพมมาก
ขน หากประเทศมโครงสรางเชงสถาบนทด
ประชานยมชาตนยม สงผลใหรายไดทแทจรงเพมขน ระบบบรการสขภาพและระบบการศกษา
มคณภาพดกวาเดม แตกสงผลใหรฐบาลมภาระในการใชจายมาก ซงอาจสงผลกระทบในระยะ
ยาวไมตางกนกบนโยบายประชานยมแบบอน ๆ นอกจากน กมขอกงขาวารฐบาลจะสามารถ
ดาเนนธรกจผกขาดไดดกวาเอกชนหรอไม
Page 40
40
รปแบบของประชานยมในประเทศละตนอเมรกา
Page 41
41
ขอถกเถยงเกยวกบนโยบายประชานยม
การดาเนนนโยบายประชานยมชวยแกปญหาใหกบคนยากจนไดหรอไม
การดาเนนนโยบายกระตนอปสงคระยะสนแบบเคนส (Keynes) สงผลดหรอ
ผลเสยมากกวากน
การดาเนนนโยบายประชานยมอยภายใตอดมการณสงคมนยมหรอไม
แนวนโยบายประชานยมตอตานอดมการณเสรนยมใหมจรงหรอไม
การดาเนนนโยบายประชานยม ทาใหกระบวนการพฒนาประชาธปไตยและ
ประชาสงคมตองตดขดจรงหรอไม
การดาเนนนโยบายประชานยมมเปาหมายเพอชวยเหลอคนจนจรงหรอไม
Page 42
42
การปรบตวภายใตกระแสโลกาภวตน
การปรบตวตอบสนองและสนบสนนโลกาภวตน
แสดงใหเหนวาหลกการของทนนยมนนไมไดขดตอการดาเนนนโยบายประชานยมแต
อยางใด แมวาอาจมรายละเอยดปลกยอยทเฉพาะเจาะจงกวาประชานยมโดยทวไปบาง
เชน รฐบาลประชานยมเสรนยมใหมของประธานาธบด อลเบอรโต ฟจโมร แหงเปร เลอก
ทจะไมดาเนนนโยบายปฏรปทดน นโยบายกระจายรายได แตเนนสงเสรมการบรโภคของ
ประชาชน กระตนอปสงคระยะสนเพอกระตนเศรษฐกจมหภาค
การปรบตวตอบสนองและตอตานโลกาภวตนในรปแบบตาง ๆ
“เขตเศรษฐกจของประชาชน” (Bolivarian Alternative for the Americas, ALBA) ลงนาม
รวมกนระหวางโบลเวย ควบา และเวเนซเอลา
นโยบายควบคมเงนทนไหลเขา เชน อารเจนตนาในยคประธานาธบด เนสเตอร คชเนอร
โครงการ “เปโตรคารป” (Petro Caribe) ขายนามนราคาถก, “เปโตรชว” (Petro Sur)
นามนแลกลกวว, และ “เทเลซว” (Tele Sur) ผลตรายการทางเลอก