Mesopotamië Sumeriërs Akkadiërs Neo- Sumerische periode Oud Babylonische Rijk Assyriërs Nieuw Babylonische Rijk 4000 – 2150 BC wss afkomst Iran geen taalverwantschap ontstaan van stadstaten: T+E → irrigatie ++landbouwareaal ++voedselproductie ++bevolking Ur, Uruk, Lagasj, Nippoer, Kisj grensconflicten theocratie: ensi = gouverneur lugal = koning economie: tempel vol wiel 3500 BC Standaard van Ur brons metalen en hout ruil, wel standaard maten en gewichten SCHRIFT ca. 2300 BC Sargon I (de oude) controle over Kisj heel Mesopotamië Naram Sin (zuil) hoogtepunt Akkadisch rijk maar kort succes inval Guateeërs (Guti) + instabiele politiek = einde? ca. 2100 BC heropbloei Zuid- Mesopotamië na verslagen van de Guateeërs 1800 – 1595 BC Amorieten: Babylon Hammurabi 1792 BC strijd tegen Elam (0) veroviring Larsa (Z) laagland+Mes. vlakte (Perz. Golf tot Mari) Codex einde dynastie ca. 1600 BC 1600 – 1800 BC internationale betrekkingen en pol. coalities/ machtsevenwichten heerschappij Kassieten 2000 – 612 BC Assur (Tigris, Nineve) Oud Assyr. Rijk 1800 – 1375 BC koning Nimrod invl. ML-zee tss-periode Kassietisch Mitanni (vazalstaat) Midden Assyr. Rijk 1350 – 1047 BC onafhankelijkheid gebeidsuitbreiding Babyl. bezetting def. versl. Kassieten Nieuw Assyr. Rijk 900 – 612 BC expansie, schrikbewind Assurnasirpal II Tiglatpilesar III Sargon II Sanherib Essarhaddon Assurbanipal Einde: binnen opstand O: Meden, N: Scythen, Z: Babyloniërs 612 BC val van Nineve 612 – 539 BC Nebukadnesar herstelt glorie Babylon Istjarpoort Marduktempel Val: Mesopotamië veroverd door Perzen onder Cyrus II
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
economie: tempel vol wiel 3500 BCStandaard van Urbronsmetalen en houtruil, wel standaard maten en gewichtenSCHRIFT
ca. 2300 BC
Sargon I (de oude) controle over Kisj heel Mesopotamië
Naram Sin (zuil) hoogtepunt Akkadisch rijk maar kort succes inval Guateeërs (Guti) + instabiele politiek = einde?
ca. 2100 BC
heropbloei Zuid-Mesopotamië na verslagen vande Guateeërs
1800 – 1595 BC
Amorieten: Babylon
Hammurabi 1792 BC
strijd tegen Elam (0)veroviring Larsa (Z)laagland+Mes. vlakte(Perz. Golf tot Mari)
Codex
einde dynastie ca. 1600 BC
1600 – 1800 BCinternationale betrekkingen en pol. coalities/ machtsevenwichten
heerschappij Kassieten
2000 – 612 BC
Assur (Tigris, Nineve)
Oud Assyr. Rijk1800 – 1375 BC koning Nimrod invl. ML-zeetss-periode Kassietisch Mitanni (vazalstaat)Midden Assyr. Rijk1350 – 1047 BC onafhankelijkheid gebeidsuitbreiding Babyl. bezetting def. versl. KassietenNieuw Assyr. Rijk900 – 612 BCexpansie, schrikbewind Assurnasirpal II Tiglatpilesar III Sargon II Sanherib Essarhaddon AssurbanipalEinde: binnen opstandO: Meden, N: Scythen,Z: Babyloniërs612 BC val van Nineve
Val: Mesopotamië veroverd door Perzen onder Cyrus II
Fenicië
historisch belang+fys-geogr.-milieu
ontstaan en ontwikkeling stadstatenschrift +godsdienst
geen eenheidsrijkwel versch. stadstaten: Tyrus, Sidon, Byblus, Oegarit.Oostkust ML-zee
handelaarsvolkzeevaardersvolkontdekkingsreizigers
geen geschreven geschiedenis
Fenicisch alfabet (via Gr. nr ons)purperstof (slak)scheepstechnieken (bireemgalei) (bouw en navigatie)
natuurlijke grenzen
N: Aakarvlakte
O: Bekaa-vallei (Orontes + Jordaan) (Libanon)
Z: Karmel-gebergte
W: Middellandse Zee
De Paleofenisische periode:3000 – 1200 BC vroege bronstijd 3000 – 2000 BC Byblus hout-steen-metaal handel: Egypte, Syrië, Mesop. dreiging: Akkad midden bronstijd 2000 – 1600 BC Byblos welvaart handel met Kreta en Minoïsche beschaving offergaven (vensterbijl) einde: inval Hyksos (ruiters) late bronstijd 1600 – 1200 BC Hyksos verdreven macht door Egypte Hittietisch gevaar Sjoepiloelioema Slag bij Kadesj 1270 BC Ramses II strijdende grootmachten bloei: Byblus, Sidon, Tyrus
De Historisch Fenisische periode:1200 – 330 BC eerste ijzertijd 1200 – 900 BC verwoestende zeevolkeren politiek vacuüm gevaar Assyr. Tiglatpilesar oplossing: hoge schatting Tyrus: koning Hiram I verbond met David en Salomon samen: tempelbouw, vlootexpeditie goudland Ofir koloni Kition op Cyprus tweede ijzertijd 900 – 555 BC nieuw Assr. gevaar Tiglatpilesar III relatief onafh. Byblus + Arwad Eloeaios van Tyrus vlucht Cyrus Sargon II, Sanherib, Esarhaddon 612 BC einde Assyr. Macht (nieuw Babyl. Nebukadnesar) derde ijzertijd 555 – 333 BC satrapie van de Perzen grote onafh. mits betaling Sidon meeste macht kolonie Tripoli vloot speerpunt Perz. machtDe Hellenistische 330 – 64 BCRomeinse 64BC – 330 ADAlexander De Grote, Seleuciden, Romeinse provincie
taal= semitisch(later in Carthago: Punisch)
ontstaan vh. alfabet uit: spijkerschriftalfabet uit Oegarit medeklinkers van Byblos hiëratisch schrift van EgypteFen. draai nr rechtsGriekse draai nr rechtsuniversele overname door Grieken, Etrusken en Romeinen
Oudste op sarcofaag van Ahiram van Byblus (12de E v. C)
IsraëlEerste Tempelperiode Tweede TempelperiodeTot 589 BCDe Voorgeschiedenis: de Aartsvaders ca. 1800 – 1200 BCAbraham, Isaak en Jacob = eponiemen!Toren van Babel, taalverwarring, Abraham (theologisch begin)halfnomaden (historisch vast) uit N-Mesopotamië (twijfel Sumerië)->migratie en sedentarisatie Amorieten?->vestiging Aramese stammen?Hebreeën: Egyptische naam voor slaven uit IsraelApiru: Egyptische naam voor slaven van onbekende oorsprong in Amarna-brieven: gewapende vijand tgo Eg. vazalkoning
De uittocht uit Egypte 1200 BCsamen regeringen van Ramses II, Seti II en Ramses IIIMozes: van ToetMOSIS? van raMSES? (bestaan= wel zeker)uittocht tijdens regering Merenpthah 1224-1214 BCIsrael=stam van Kanaäntocht langs Nijldelta, halte te Kadesj, tocht naar zuiden Sinaï woestijnDe intocht en de verovering van het land Kanaänmoeilijk en langdurig proces want Egyptische vazalkoningeneinde Egypt. heerschappij door inval zeevolkeren (Filistijnen) 1300 BCsoort machtsvacuümvolk van Israël: twaalf stammen van Jacobslechts een deel naar Egypte, nu hereniging in strijd tegen FilistijnenJahweh verering vereenzelvigd met plaatselijke Elohim vereringHet koningshuis van David en Salomoenkel Jahweh kon koning zijn, maar militair bestuur nodigeerste koning = Saul dan David: nieuwe hoofdstad Jeruzalem, Ark des Verbonds, tempel Salomon, zoon van Batseba (v. Uria de Hettiet) toch steunintense internationale contacten (Fenicië en Egypte)tempel in Jeruzalem-> cultusplaats joodse volkIsrael en Juda na de scheiding helft 10de-helft 6de E BCIsrael hoofdstad Samaria, Juda trouw aan Salomoalles ingenomen door Assyrië, Tiglatpilesar III, deportaties
Tot 70 ADDe Perzische Tijd 539 – 333 BChet Nieuw-Babylonische Rijk werd door Cyrus (Perzen) veroverdterugkeer joden uit Babylonische gevangenis, vredespolitiekJuda niet onafhankelijk maar satrapie, godsdienstvrijheid(niet alle joden keerden terug uit ballingschap)de heilsgeschiedenis werd herschrevenverbondsark + wetten Sinaï uitgewerktGenesis scheppingsverhaal als verantwoordingrestauratie Jeruzalem, cultusplaatsTempelstaat → priester Ezra, bijbelse periode als norm
De Griekse overheersing 333 – 63 BCAlexander de Grote wint tegen Perzische koning te Issus→ Hellenismezwermen naar Syrië en Klein Aziëgodsdienstvrijheid
De Romeinse overheersing 63 BC – 70 ADPompeius-> Judea als schatplichtige 'provincia Syria' 63 BC
Titus Flavius Vespasianus begeleidde in 67 BC zijn vader Vespasianus naar Judea
de joodse Diaspora: na 587 BC vernietiging eerste tempel (Babyloniërs) na mislukte joodse opstand in 135 AD (onder Julius Serverus)
'archaïsche homo sapiens', ' homo helmei', 'homo rhodesiensis'
evolutie:EUR neanderthalensisAFR sapiens(verschil in milieu en klimaat)
mode 2 → mode 3
migratie uit Afr.jacht op grote dierenbegraven van dodensyst. gebr. vuurhuttenbouwminder robuustgroter hersenvolume (beslissingen)wenkbrauwboogkinvan 500 000 BP in EUR tgo erectus?
Waarom verdwenen?Parallele evolutie of vermenging?
grote neusassymetrisch ontw. hersenhelftenterugwijkend voorhoofdfysiek zeer sterkaangepast aan ruw en koud klimaatbegravind v. dodenkunst en sierradenmode 3kanibalistischziekenzorgspraak
skelet dicht bij ons maar robuustersterk verminderd seksueel dimorfisme
wenkbrauwboogkleinere tanden
vooruitstekende neus(koelsysteem)
De politiek in het Oude Egypte:Predynastische Tijd= DYN 0 = 5000 – 3150 BCHet Oude Rijk Tussen 1 Middenrijk Tussen 2 Nieuwe Rijk Late Periode3100 – 2160 BCDYN 1 – 8
DYN 3 2670 BC DjoserDYN 4 2620 BC SnofroeDYN 5 2500 BC HeliopolisDYN 6 2350 BC Teti Pepi I Pepi IIDYN 7+8 2180 BC 70 koningen
2160 – 1994 BCDYN 9 – 11
++ macht gauwvorstenstrijd opper en neder(Thebe vs Herakliopolis)
dreiging N: Aziatische stammen
Thebe won:Mentouhotep 2060 – 2010 BClange, machtige regering
1994 – 1781 BCDYN 12
Mentouhotep III Amenemhat I usurpatie Thebe en MemphisSesostris I (vermoord)Amenemhat II FeniciëSesostris II Fajoemoase droogSesostris III verdedigmuur Soedan campagne Palestina last gauwvorstenAmenemhat IVNefrousek verval
1781 – 1550 BCDYN 13 – 17
Neder-E Hyksos ijzertijd 6 koningen Avaris
start bevrijding dr. vorsten van Thebe
1550 – 1075 BCDYN 18 – 20
DYN 18 1550 BCAhmosis, bevrijdingAmenophis Toetmosis I huwde halfzuster expansiepolitiekIToetmosis II huwde halfzusterHatsjepsoetToetmosis III eerst van troon expansiepolitiekAmenophis II (Hittietten)Toetmosis IVAmenophis IV (Echnaton)Toetanchaton → amon
DYN 19 1314 BCRamses ISeti I (win tg Hittieten)Ramses II slag bij Kadesj 1278 BCSeti II einde dyn.1224 BC
DYN 20 1200 BCRamses III8 opvolgers
1075 – 30 BCDYN 21 – 31
DYN 21 – 24 brokkelt af
DYN 25 AssyriëAssurbanipalprotectoraat
DYN 26 bloeiperiode
DYN 27Eerste Perzische Bewind Cambyses Darius Xerxes Artaxerxes I Darius II Artaxerxes II
DYN 31Tweede Perzische Bewind
Macedonische Dynastie Alexander de Grote
Ptolemaeïsche Dynastie 304 – 30 BC
E. als Romeinse provincie
3100
v.Chr. 30
v.Chr.
-2160 -1994 -1781 -1550 -1075
Tijdlijn Egyptische politiek
Late Periode (1075 – 30 v.Chr.)
Nieuwe Rijk (1550 – 1075 v.Chr.)
Dynastie 18-20
AhmosisToetmosis I Toetmosis IIHatsjepsoetToetmosis III
Amenhotep IV (Achnaton)Toetanchamon
Ramses ISethi I
Ramses IISethi II
Tweede Tussenperiode
(1781 – 1550 v.Chr.)Periode van verval
Dynastie 13-17
De Hyksosà Ahmosis
Oude Rijk (3100 – 2160 v.Chr.)
Dynastie 1-8
1ste dynastie: Narmer3de dynastie: Djoser
4de dynastie: Snofrou, Cheops, Chefren en Mycerinus