Akıllı Ev Aletlerinin Mikro Denetleyiciler Ile Kontrolü

T.C.MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

AKILLI EV ALETLERNNMKRODENETLEYCLER LE

KONTROL522EE0112

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereveretim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarakrencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renmemateryalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

iAIKLAMALAR .................................................................................................GR .................................................................................................................. 1RENME FAALYET-1................................................................................... 31. EV OTOMASYONUNDA MKRODENETLEYCLERN KULLANIMI ........... 3

1.1. Mikrodenetleyicilerin Tanm ve Yaps .......................................................................31.2. Mikrodenetleyicilere Program Yazma ..........................................................................5

1.2.1. Pcbt ...................................................................................................................... 61.3. Mikrodenetleyiciye Programn Yklenmesi ............................................................... 14

1.3.1. IC- Prog Programlama Menleri .........................................................................141.4. Mikrodenetleyicilerle Yaplan Uygulama ve Kumanda Devreleri ............................. 16

1.4.1. ifreli Kap Kilidi ................................................................................................ 171.4.2. Trafik Iklaryla Kavak Denetimi .....................................................................17

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 19LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 20

RENME FAALYET-2................................................................................. 212. EV OTOMASYONU N UYGUN MALZEME SEM ............................... 21

2.1. Mikrodenetleyiciler.....................................................................................................212.1.1. PIC 16F877 Mikrodenetleyicisi...........................................................................22

2.2. Uzaktan Kumanda.......................................................................................................25UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 27LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 28

MODL DEERLENDRME............................................................................. 29CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................. 30KAYNAKA ..................................................................................................... 31

NDEKLER

ii

AIKLAMALARKOD 522EE0112ALAN Elektrik-Elektronik TeknolojisiDAL/MESLEK Akll Ev AletleriMODLN ADI Akll Ev Aletlerinin Mikrodenetleyiciler ile Kontrol

MODLN TANIMIAkll ev aletlerinin mikrodenetleyicilerle denetimikonusunda temel bilgi ve becerilerinin kazandrldrenme materyalidir.

SRE 40/24N KOUL Alan ve ortak modlleri tamamlam olmak

YETERLK Elektrikli ev aletlerinin kontrol iin mikro denetleyicilerikullanmak

MODLN AMACI

Genel AmaGerekli ortam salandnda akll ev aletlerininmikrodenetleyicilerle denetiminde kullanlan malzemeleritanyp seerek cihazlarn denetim ve kumanda ilemleriniyapabileceksiniz.

Amalar1. Mikrodenetleyicilere program yazmay ve program

yklemeyi, mikrodenetleyicilerle yaplan kumandadevrelerini yapabileceksiniz.

2. Akll ev aletlerinin mikrodenetleyicilerle denetimiiin kullanlan mikrodenetleyicilerin uygunolanlarn seebileceksiniz. Mikrodenetleyicilerleyaplan kumanda devrelerinde kullanlacakuzaktan kumandalarn seimini yapabileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Ortam: Elektrikli ev aletleri atlyesi, teknik resim snf,alma yeri teknik servisi, fabrika, atlye ve retimbantlar, kapal ortamlarda almakla birlikte harekethlindedir. Servis iin evlere ve i yerlerine gitmesi gerekir.Donanm: Takmhane, takm antas, uzaktan kumandadevre elemanlar, g elektronii devre elemanlar,bilgisayar sistemi, mikrodenetleyici programlaycs,elektrikli ev aletleri kataloglar, tepegz, projeksiyon vebilgisayar

LME VEDEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonraverilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.retmen modl sonunda lme arac (oktan semelitest, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi vebecerileri lerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1GRSevgili renci,

Bilgisayar teknolojisi ve iletiimin kullanld gnmzde gelien teknolojiye ayakuydurmann adeta imknszlat dnyamzda, bilgisayar ve iletiim teknolojisi de her yerdeolduu gibi evimizde de kullanlabilmektedir. Bilgisayar ve iletiim teknolojisi kullanlarakaklmza ve hayalimize bile gelmeyen akll ev aletleri tasarmlar yaplabilmektedir.

Gnmzdeki akll evlerde kullanlan akll ev aletleri, buzdolabndaki eksik yiyeceive iecei otomatik olarak alglayp markete internetten sipari veren sistemlerden tutun daakll klozetlerde idrar tahlili yaparak anormal sonular doktora ileten sistemler bilebulunmaktadr.

Akll ev aletlerini akll bir ekilde altrabilmek iin kk birer bilgisayar olanmikrodenetleyicilerin kullanlmasn, bunlarn zelliklerini reneceksiniz. Akll evaletlerinde kullanacamz uzaktan kumandalarn zelliklerini ve kullanma ortamlarn dareneceksiniz.

Bu bilgileri aldktan sonra hayal gcnz, tecrbenizi ve yeteneklerinizi birletirereknceki modllerden rendiniz bilgileri de birletirerek yeni yeni akll evlerin tasarmlarngerekletirebileceksiniz.

Bu modl sonunda edineceiniz bilgi ve beceriler ile akll evlerin ve bu evlerdekullanlan aletlerin kumandasnda kullanlan mikrodenetleyicileri tanyarak bunlarnprogramlanmasn, uzaktan denetimini ve bunlar kumanda etmeyi reneceksiniz.

GR

2

3RENME FAALYET-1

Mikrodenetleyicilere program yazmay ve program yklemeyi, mikrodenetleyicilerleyaplan kumanda devrelerini yapabileceksiniz.

Piyasa aratrmas yaparak elektronik piyasasnda en ok hangi

mikrodenetleyicilerin bulunduunu ve bunlarn fiyatlarn aratrnz.

Aratrma ilemleri iin internet ortamn da kullanabilirsiniz.

1. EV OTOMASYONUNDAMKRODENETLEYCLERN KULLANIMI

1.1. Mikrodenetleyicilerin Tanm ve Yaps

Mikrodenetleyici, CPU, bellek, ve G/ birimlerinin tek bir entegre zerindebulunduu bir sistemdir. Bu, tasarmda zaman ve yer kazandrmakta, ayn zamanda evrebirimlerinin zamanlama ve uyumluluk problemlerini de azaltmaktadr. Ancak bazdurumlarda bellek boyutlarn ve G/ kapasitesini kstlayabilir.

PIC serisi tm ilemciler herhangi bir ek bellek veya giri/k eleman gerektirmedensadece iki adet kondansatr, bir adet diren ve bir kristal osilatr ksm eklenerekaltrlabilmektedir. Tek k portundan 20 mA akm ekilebilir ve bir LEDi kolaylklayakabilir. Entegrenin 4 Mhz osilatr frekansnda ektii akm alrken 2 mA, stand-bydurumunda ise 20 A kadardr.

Gnmzde piyasaya yeni kan ve olduka tutulan PIC 16F628 olmasna ramenhlihazrda elektronikiler arasnda en ok tannan mikrodenetleyici PIC16F84tr.

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA

4Resim 1.1: PIC 16F84PIC 16F84n bu kadar popler olmas onun ok iyi bir ilemci olmasndan ziyade

program belleinin EEPROM (elektrikle silinip yazlabilen bellek) olmasndankaynaklanmaktadr. Seri olarak drt adet kabloyla programlanmas da dier nemlistnldr. Bugne kadar bir ilemciyle uram herkesin en byk sknts, EPROMtabanl ilemcileri programladktan sonra ultraviyole k kayna ile silip tekrarprogramlanmaktr.

PIC16F84 elektronikiler tarafndan internette en bol programlaycs bulunanilemcidir. EPROM silmek diye bir ey sz konusu deil, zira EEPROM belleiprogramlayan programlayc devre ayn bellei silebilmektedir. Bu zellik kullancya okhzl ve defalarca deneyerek program gelitirme stnln getirmektedir. Bu denemeleriyaparken ilemcinin devreden sklmesi dahi gerekmez. Bir elektroniki PIC16F84 ileprogram gelitirmek iin aadaki ekipmana ihtiya duyacaktr.

PIC16F84 Grsel iletim sistemli bir PC Editr (not defteri, word gibi) MPASM Assembler derleyici Programlayc Programlayc iin yazlm

PIC16F84 mikrodenetleyicinin genel zellikleri unlardr: Sadece 35 komut ile programlama 13 adet giri/k portu alma hz DC-10 MHz 1Kx14 EEPROM program bellei 64 Byte EEPROM data bellei 4 adet kesme fonksiyonu (PB0,TMR0,RB Change, EEPROM Write)

5 8 bit data 8 bit programlanabilir timer Her bir pinden 20 mAe kadar akm verebilme Direkt/dolayl adresleyebilme 1 milyondan fazla yazma silme Kolay ve ucuz programlayabilme

ekil 1.1de mikrodenetleyicinin ayak balatlar verilmitir.

ekil 1.1: 16F84A ayak balantlar

PIC 16F84te 13 adet giri/k (G/) portu bulunmaktadr. Bunlardan 8 bitlik olannaPortB, 5 bitlik olanna da PortAdenir. PortAnn 4 numaral pini open kolektr olup G/yapmak iin bir diren ile +5e ekmek gerekmektedir. Dier portlardan hibir ek elemanaihtiya duymadan G/ yaplabilir.

1.2. Mikrodenetleyicilere Program Yazma

Bir mikrodenetleyiciyi programlamak iin basit adm vardr: Kaynak kodu yazm Kaynak kodunun derlenerek makine diline evrimi Makine diline evrilmi programn PICe yklenmesi

Kaynak kodu yazm, PICe yklenecek programn kodlarnn not defteri vb. bir editrprogram kullunlarak yazlmasdr. Kaynak kodunun derlenmesi ise editor kullanlarakyazlan programn derleyici (compiler) yazlmlar ile makine diline evrimi ilemidir.

6Derleyicilerden en ok kullanlan MICROCHIP firmasnn kendi mikrodenetleyicileriiin rettii programlama dili olan MPASM dir. Bu dilin ok az komuttan (35-40) olumasve kolay renebilmesi ve derleyicinin cretsiz olarak verilmesi en byk kolaylklardandr.PIC assembly ile program yazmak iin PIC ierisindeki kaydedicilerin yapsn bilmek vehangi kaydedicilerde hangi ilemin ne sonu verdiini renmek zorunluluu, mikroilemciyapsna yabanc olanlara zor gelmektedir. Bu sebepten dolay PIC programlamay hobiolarak renmek isteyenler iin PIC BASIC PRO ve PLClerde (programlanabilir lojikkontrler) grsel programlamaya yarayan PICBIT programlar retilmitir. PICBITprogram, PLC kaynak kodunu derleyerek makine diline otomatik olarak evirir. Elde edilenbu makine dili kodlar, programlayc devreleri aracl ile ve programlayc yazlmlar ilemikrodenetleyiciye yklenir.

1.2.1. Pcbt

Mikrodenetleyiciler iin program yazarken PLC simulasyonu olan PICBITprogramndan yararlanlacaktr. PLC daha ok otomasyonda kullanlan ve sral ilemlerinlojik aileleri ile biraraya getirilerek yapld bir sistemdir. Bu sistem, daha ok endstriyeltesis otomasyonu iin gelitirilmi olup ilk yllarnda rleler ve mekanik zamanlamaelemanlar kullanlarak yaplrd. Daha sonra iin iine mikro ilemciler girdi. Hayat bunoktadan sonra daha kolaylat. Gnmzde PLC imknlarn kullanmayan endstriyel tesisyoktur.

PLC ile PIC birletii zaman ortaya esnek ve ucuz bir yap kmaktadr. PLCyapsnda AND, OR, XOR, TIMER, NOT, IN, OUT, LATCH, IN, OUT gibi lojik gruplarkullanlr. Bu gruplar farkl kombinasyonlarda birletirerek portlardan girdiimiz TTLseviyesindeki sinyalleri kombinasyonun ngrd ilemlere tabi tutulup k olarak seilenporttan dar alnr. Buna rnek olarak basit bir test program ele alnsn: , bir akvaryumhava motorunu port RB0a balayp 5 dakika START, 5 dakika STOP eklinde altrpdurdurmak olsun. Bu ilem PLC sistemi olarak tasarlanrsa 1 adet TIMER ve 1 adet kelemanna ihtiya duyulur. Timer eleman, 5 dakikada bir alp kapanrken sonucu kelemanna iletmelidir. k eleman, programda RB0dr. Bu program yaparken grafiktabanl bir PLC programlama yazlm olan PICBIT yazlmndan faydalanlacaktr.

PICBIT grafik editor ile yazlacak PLC program ayn programdaki MPASM ilecompiler edip elde edilen hex uzantl dosya yklenebilir, daha sonra bu program altrlr.

Yukarda saylanlara rnek olarak PICBITi test programn tekrar yazmaktakullanlsn.

Ama, 5 dakika aralkla yanp snen port RB0a bal bir adet rle ile akvaryum havamotorunu altrmaktr. Bu devre, uzun sreli bir flar devresidir (ekil 1.2).

7ekil 1.2: Flar uygulama emas

PICBIT programn DOS ortamnda PICBIT yazlarak altrlr. Ekrann ortasnamouse ile gidilip sol tu ile tklandnda programlama grafik editor ekran gelir. Bu ekranzerine istenilen eleman (timer, out, in gibi) konulur. Flar program elemanlar, aadakigibi yer alr. Bir adet TIMER ve bir adet OUT eleman ilemi bitirir. Flar grafik PLCprogram, yukarda grld gibi iki adet elemandan olumaktadr. IN eleman, Timer T10elemannn bir parasdr. T10 stndeki 512,00 rakam 512ms karldr ve bir listedensabit deerler arasndan uygun olan seilir. OUT eleman ise TIMER k ile Port RB0arasndaki baglanty dzenleyen program parasdr.

PLC programnn text kts ise aadaki gibidir:

ld Timer_2,2 ;[D:1] 4out Port_B,0 ;[E:1] 5

Grld gibi PICBIT ile program yapmak assemblerden ok daha kolaydr. PICBITPLC derleyicisi ierisindeki G/ elemanlar ile mantk elemanlarnn kullanl grlecektir.PICBIT PLC derleyicisindeki elemanlar ilev olarak bir TTL veya CMOS lojik ailesindekielemanlardan farkl deildir. Buradaki en nemli fark, birka entegre ile bir mantk sistemikurmak yerine PICBIT bnyesindeki mantk yap talarn kullanarak bir program yaratpbunun PIC ilemci yardmyla benzetimini (simlasyonunu) yapmaktr. PICBITderleyicisinde bulunan lojik elemanlarndan IN, IN NOT, OUT, OUT NOT, AND, ANDNOT, OR, OR NOT, XOR, XOR NOT, NOT ve I/O NOT teker teker ele almak gerekir.

81.2.1.1. IN, IN NOT, OUT ve OUT NOT Elemanlar

ekil 1.3te grld gibi IN eleman, bir adet giri baca ve bir adet de k bacabulunan bir elemandr. PICe d ortamdan giri yaplmasn salayan bu eleman, giriindekiilevini mantk devresinin dier elemanlar iin hazrlar ve birletirir. IN eleman giriine RAve RB portlarndan herhangi biri (Bu portlar PICBITte PA ve PB olarak anlr.)ilikilendirilebilir. Bylece PB veya PA portlarna uygulanan sinyal, IN eleman sayesindedier elemanlara aktarlr. IN eleman giriine portlardan baka MARKER denilen veM00 dan balayp M15e kadar devam eden 16 adet geici saklama elemanlar balanabilir.MARKERlar bir ilem sonucunun bir porttan deil de bir lojik sisteminden geldiidurumlarda sonular saklamak iin kullanlan bellek birimleri olarak kabul edilebilir. INgiriine TIMER eleman balanarak gecikmeler elde edilebilir. TIMER eleman, mseklinde eitli zaman deerlerini ieren ve seildii zaman birimi sresince aktif kalan birzamanlaycdr.

ekil 1.3: IN, IN NOT, OUT ve OUT NOT eleman kullanm ekilleri

Bir COUNTER eleman kn IN giriine girerek COUNTER ileminin sonucunungiri elemann etkilemesi salanr. Bunlar dnda mantk sistemine bir noktada sabit birlojik seviyesi enjekte etmek ihtiyac duyulursa 0 veya 1 sabitlerini kullanlp IN elemangiriine verilebilir. IN NOT eleman IN eleman ile ayn ilevlere sahiptir fakat tek fark,giriinde bulunan sinyali evirerek kna vermesidir ki bir eit inverter gibi almaktadr.OUT ve OUT NOT eleman, IN ve IN NOT elemanlar ile benzer, fakat ters ilevleresahiptir. OUT eleman, tasarlanlan mantk sisteminin sonucunun d ortama yani portlaraveya markerlara ya da bir counter elemanna aktarlmasna yardmc olur. OUT eleman daIN eleman gibi bir adet giri ve bir adet k bacana sahiptir. OUT NOT eleman, OUT ileayn fonksiyonlara sahip inverted k vermektedir.

91.2.1.2. AND, AND NOT, OR, OR NOT Elemanlar

AND ve OR elemanlar TTL veya CMOS serisi and veya or entegrelerinden ilevolarak farkl deillerdir. ki adet girileri bulunur ve bu girilere PA veya PB portlar,M00dan M15 e kadar MARKERlar, TIMER eleman, Counter eleman klar ilesabit lojik elde etmek iin 0 veya 1 eleman balanabilir. AND NOT ve OR NOT elemanlareviren lojik kaplar gibi davranrlar ve giri sinyalinin AND veya OR sonucunu evirerekka iletir (ekil 1.4).

ekil 1.4: AND, AND NOT, OR, OR NOT elemanlar kullanm ekilleri

1.2.1.3. XOR ve XOR NOT Elemanlar

XOR eleman, kullanm olarak TTL veya CMOS lojik ailesindeki XOR entegresiyleayn zelliklere sahiptir. Kullanm, and ve or elemanlaryla benzerdir. XOR NOT giritekisinyallerin ilem sonucunu evirerek kna verir (ekil 1.5).

ekil 1.5: XOR ve XOR NOT eleman kullanm ekilleri

10

1.2.1.4. NOT ve I/O NOT Elemanlar

NOT eleman, IN ve OUT arasnda kullanldnda giren sinyali evirerek kavermek iin kullanlr. NOT eleman, sinyalin evirilmesi gereken her noktada kullanlabilir.I/O NOT eleman, NOT eleman ile ayn zelliklere sahiptir (ekil 1.6).

ekil 1.6: NOT ve I/O NOT elemanlar kullanm ekilleri

PICBIT ile alrken herhangi bir eleman, sol mouse tuu ile sar blgeye konulabilir.Bir eleman, mouse ile sa tu yardmyla tutulup oynatlabilir. Bir eleman sol tuyardmyla seilip zerinde deiiklik yaplabilir veya yok edilebilir. Popup menlere soltu yardmyla eriip sa tu yardmyla braklabilir. File mensnde save uyarmadan eskidosyann stne yazar.

1.2.1.5. PCBIT Menleri

TOOL mens

REDRAW : Ekran yeniden izer.PACK : Elemanlar aras boluklar yok eder.PHOTO : Ekrann grntsn PCX file olarak kaydeder.EDITOR : List dosyas iin editr altrr.

COMPILE mens Compile MPASM assemblerini altrr ve hex file oluturur. Bu file PIC iine direkt programlanabilir. Men compile seenei yalnzca PLC dosyasn oluturur. Bu include tipi seenekler iin uygundur.

11

Hardware mens

Bu mendeki birok seenek, kullanm iin uygun deildir nk kullanlanprogramlayc PICBIT programlaycdan biraz basit ve farkldr. Fakat buradaki XTALseenei, 4 MHz dndaki kristal tipleri ile alrken timer fonksiyonlarndaki ayarlamalaryapmak iin kullanlabilir. TIMER ile kullanlan mili saniye deerleri 4MHz kristal bazalnarak hesaplanmtr. XTAL komutu kullanlmazsa baka tip kristallerde TIMERngrlen mili saniye deerlerini salayamaz.

Element mens

CHANGE : Eleman cinsini deitirmekDELETE : Eleman yok etmekINSERT : ki eleman arasna yeni bir eleman sokmakEDIT : Elemann giri veya klarn dzeltmekHILITE : Ayn giri-k zellikli elemanlar iaretlemekREMARK : Elemanla ilgili bir aklama yazmak iin kullanlr.

Bu tip aklamalar, program daha sonra listesi incelenirken byk kolaylk salar.

Son bir nokta mouse bir eleman zerindeyken F1 tuuna baslrsa eleman ile ilgiliaklama alnabilir.

PICBIT ile PLC lojik uygulamalarnda set, reset, latch, counter,D flip/flop, stepper (admlama) kontrol eleman, kaydran kaydediciler grlecektir.

ekil 1.7: SET, RESET, LATCH, D FLIP/FLOP modlleri kullanm ekilleri

12

1.2.1.6. Set, Reset, Latch, D Flp/Flop Modlleri

SET modl

SET (kur) modl giriine uygulanan lojik sinyal seviyesi high ise modl kSET yani HIGH kalr. Aksi hlde LOW durumunu korur.

RESET modl

RESET modl SET modlnn ilevsel tersidir. Giriine uygulanan sinyalLOW ise SET yani k HIGH olur. Girie uygulanan sinyal HIGH ise k reset,yani LOWdur.

LATCH modl

Latch (mandal) modl, klasik bir TTL veya CMOS serisi latchten mantk olarakfarkl deildir. LAT giriine HIGH bir sinyal verildiinde LATCH effaf yani giriineuygulanan sinyal seviyesini aynen kna aktarr. LAT girii LOW olduunda isegiriindeki sinyalin lojik durumunu korur.

INV-LATCH modl

INV-LATCH modl, LATCH modl ile ilev olarak ayn grevi grmektedir. Tekfark, giriten gelen lojik sinyali, kta (invert) evirmesidir.

D FLIP/FLOP modl

D Flip-Flop modl, DFF giriine HIGH lojik seviyesi uygulandnda girii aynenka tamaktadr. Bylece girite bulunan lojik seviyesi kta saklanr. D Flip-Floplar 8adet olup bunlarn ilk drt tanesi ktaki sinyali aynen korurken dier 4 adeti k sinyalinigirie gre evirerek saklar.

1.2.1.7. Sayc, Admlayc ve Kaydran Kaydedici Modlleri

Bu modllerin ilevleri aada tek tek ele alnmtr. ekil 1.8de balan ekillerigrlmektedir.

13

ekil 1.8: COUNTER, STEPPER ve SHIFT REGISTER modlleri kullanm ekilleri

Sayc modl

Sayc (counter) modl, iki adet giri ve bir adet ktan olumaktadr. CNTgiriindeki sinyalin lojik olarak 0/1 eklinde deimesi counter yani sayacn artmasna sebepolur. Dier giri ise sayacn sfrlanmas iindir. Counter modl seilip PICBIT sayfasnakonulduunda ortaya kan THUMB-WHEEL eklindeki anahtarlar yardmyla sayacneriecei maksimum deer seilir. Girilere MARKER, PORT, TIMER ya da baka birCOUNTERn k verilebilir. Toplam sekiz adet COUNTER modl vardr ve bumodller birbirinden bamsz, ayn anda kullanlabilir.

Admlama modl

PICBIT iinde iki adet admlama modl vardr. lk modl, adm motoru kolarak RB1, RB2, RB3 portlarn; ikinci modl ise k olarak RB4, RB5, RB6, RB7portlarn kullanmaktadr. Her adm kontrol modl, iki adet giri ierir. Bunlar DIR veSTEP girileridir. DIR giriine LOW yani 0 seviyesinde bir lojik sinyaliuygulandnda adm motoru saat ynnn aksine, HIGH yani 1 seviyesinde bir lojiksinyal ise motoru saat ynnde dndrr. Tabi adm giriine herhangi bir kare dalga veyadeiken bir lojik sinyal uygulamazsak motorda herhangi bir hareket olmaz. STEPgiriinde sinyal deikenken DIR sinyali seviyesinin deitirilmesi adm motoru saa veyasola dndrr.

Kaydran kaydedici modl

Kaydran kaydedici (shift register) modl, k olarak PB portunu yaniRB0RB7'yi kullanmaktadr. Bu modln iki adet girii vardr. Bunlar SHIFT ve DIRgirileridir. Kaydrma giriine girilen lojik sinyal seviyesi deitike PB k da bu sinyaliPB0..PB7 arasnda birisinden dierine teler. DIR giriine uygulanan lojik sinyalin 0/1durumu ise bu telemeyi saa veya sola ynlendirir. Bu modl, alma prensibi olarakherhangi bir TTL veya CMOS kaydran kaydedicilerden farkl deildir.

14

1.3. Mikrodenetleyiciye Programn Yklenmesi

nceki konularda makine diline evrilen program mikrodenetleyiciye yklemek iinnce mikrodenetleyiciye uygun programlama devresinin olmas gerektiinden bahsedilmiti.Elektronik piyasasnda en ok kullanlan PIC 16F84A ve PIC 16C84 iin kullanlan en basitprogramlama devresi aadaki resimlerde bulunabilir.

ekil 1.9: PIC 16F84/C84 iin programlama devresi

Bunun yannda birok PIC mikrodenetleyici, EPROM ve E2PROMlarnprogramlanmas iin kullanlan PROPICi ekil 1.10da grlmektedir.

Programlama devresi hazr olduktan ve bu devreki soket yerine programlamayaplacak mikrodenetleyici taktktan sonra bilgisayara balants yaplr. Bu aamadan sonramikrodenetleyiciye program ykleyecek bilgisayar programna ihtiya vardr. nternette okkolay bulunabilecek ve cretsiz olan IC-PROG program kullanlmaktadr.

1.3.1. IC- Prog Programlama Menleri

File mens

Open File : Var olan bir dosyay amak iin kullanlr.Save File As : Alm olan bir dosyay yeni ve farkl bir adla kaydetmek iin

kullanlr.Open Data File : Yeni bir veri dosyas amak iin kullanlr.Recent Files : Yeni dosya amak iin kullanlr.Print : Yazcdan kt almak iin kullanlr.Exit : Programdan kmak iin kullanlr.

15

ekil 1.10: IC-PROG programnn grn

Settings mens

Src semek iin gerekli mendr. ekil 1.11de grld gibi bu programlaycile birok mikrodenetleyici programlanabilmektedir. Bu blmn option (seenekler)ksmndan da nemli ayarlamalar yaplabilir.

ekil 1.11: IC-PROG programnda bulunan src listeleri

16

View ksmnda programn hex grnts, assemler grnts salanr. AyrcaDevice Position ksmnda programlaycnn hangi port zerinde olduu ekil 1.12dekigibi gsterilir. Yine Device information blm de hangi srcnn kullanld veportlar hakknda bilgi verir.

ekil 1.12: Mikrodenetleyicinin takld zif soket

Mikrodenetleyici hakknda zel bilgi information ksmndan alnmaktadr (ekil 1.13).

ekil 1.13: Seilen mikrodenetleyici hakknda bilgi verir

1.4. Mikrodenetleyicilerle Yaplan Uygulama ve Kumanda Devreleri

Ev otomasyon sisteminde mikrodenetleyiciler ve uzaktan kumanda devrelerikullanlarak birok konfigrasyonda otomasyon tasarm yaplabilir. Tasarm ii, kiisel hayalgc, dnce, tecrbe ve yetenee baldr. Mikrodenetleyicilerle yaplan birka temeldevre emas verilecektir. Bu devreleri gelitirmek ve eitli otomasyonlarda kullanmakkullancnn tecrbesine ve dncesine kalmtr.

17

1.4.1. ifreli Kap Kilidi

ekil 1.14: Mikrodenetleyicili ifreli kilit devre emas

PIC16F84 kullanlarak gerekletirilen bu uygulamada, 4 haneli bir ifre, ncedenbelirlenmi ve tu takmndan bu ifre girildiinde rleye bal bir ykn altrlmasamalanmtr.

Devre yle alr: lk enerji verildiinde krmz LED yanktr ve rle kapaldr.Doru ifre girilinceye kadar devre bu durumda bekler. Tu takmndan doru ifre rakamlarsra ile tulanp "BA" butonu (A butonu) tulandnda, rle eker ve YEL LEDyanar.Bu durumun ardndan herhangi bir tua basldnda, rle tekrar kapanr ve krmz LEDyanar. Devre iin belirlenen ifre istenilen bir ifre ile deitirilebilir.

1.4.2. Trafik Iklaryla Kavak Denetimi

PIC16F84 ile deiik bir trafik klar uygulamasdr. Sabit zamanl bir trafik algoritmasnn yan sra, girie bal kontrol algoritmalarn iermektedir. Bir yaya butonugirii ve bir Flash/Normal girii ile sabit zamanl program algoritmas farkl ekildeiletilmektedir. Devrenin temelinde bir otomobil sinyal vericisi ve bir yaya sinyal vericisikumanda edilmitir.

18

ekil 1.15teki devreye ilk enerji verildiinde, enerji kontak gecikmelerinin kayansmamas amalanarak 5 sn. klar kapal tutulur. Bunun ardnda standart kavakkontrol cihazlarnda olduu gibi bir dakika boyunca fla algoritmas uygulanr. Fla giriianahtar kapal deil ve yaya butonuna baslmam ise sabit zamanl trafik algoritmasuygulanr. Bu algoritmann sonunda yaya butonuna baslmas iin devre otomobil iin yeilyaparak beklemeye geer. Yaya butonuna baslmasnn ardndan deiken bir bekleme sresiile yaya yolu yeil algoritmas altrlr. Herhangi bir zamanda fla anahtar kapatldn dadevre, anahtar tekrar alncaya kadar fla algoritmasn altrr.

PIC16F84 ile kurulmu olan devre kristalli olarak tasarlanmtr ve zaman ayarlar4MHz kristal iin dngler ile kurulmutur. Devre, RC osilatr ile veya farkl kristaldeerleri ile altrlabilir. Ancak RC osilatr kullanldnda veya kristal deeri farklseildiinde algoritma sreleri deiecektir.

ekil 1.15: Mikrodenetleyicili kavak kontrol

19

UYGULAMA FAALYET Otomasyon iin uygun mikrodenetleyici seip mikrodenetleyiciye program

ykleyiniz.

lem Basamaklar neriler Programnz iin uygun

mikrodenetleyiciyi seiniz. Mikrodenetleyicinize uygun programlama

devresi seiniz. Mikrodenetleyicinizi programlama devresi

zerine taknz. Programlama devresini bilgisayar

bilgisayarnzn uygun portuna taknz. Bilgisayarnzda bulunan

mikrodenetleyiciye program yazmaprogramn altrnz.

Mikrodenetleyiciye yazlacak programyazma programnda anz.

Mikrodenetleyiciye program yazmakomutunu veriniz.

Mutlaka mikrodenetleyiciye uygunprogramlama devresi seiniz.

Programlama devresine uygunbilgisayar portunu kullannz.

Programlama devresini bilgisayarportuna takarken kesinliklezorlamaynz. Ters yere takmadktansonra zorlanmadan taklmas gerekir.Aksi takdirde yanl portatakyorsunuzdur.

Bilgisayar programnda kullandnzport ayarn yapnz.

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizikontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Programnz iin uygun mikrodenetleyiciyi seebildiniz mi?2. Mikrodenetleyicinize uygun programlama devresi seebildiniz mi?3. Mikrodenetleyicinizi programlama devresi zerine takabildiniz mi?4. Programlama devresini bilgisayar bilgisayarnzn uygun portuna

takabildiniz mi?5. Bilgisayarnzda bulunan mikrodenetleyiciye program yazma

programn altrabildiniz mi?6. Mikrodenetleyiciye yazlacak program yazma programnda

aabildiniz mi?7. Mikrodenetleyiciye program yazma komutunu verebildiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr biiminde yantlarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme etkinliini yeniden yapnz. Btn yantlarnzEvet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

UYGULAMA FAALYET

20

LME VE DEERLENDRMEAadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Mikrodenetleyicilerde bellek ve osilatr bulunmaz. Bunlar dardan balanr.2. ( ) PIC serisi mikrodenetleyiciler MICROCHIP firmas tarafndan retilmektedir.3. ( ) PIC serisi mikrodenetleyiciler alma esnasnda fazla devre elemanna ihtiya

duyduu iin tercih edilmez.4. ( ) PICin tercih edilme sebeplerinden biri eepromun elektrikle silinip

yazlabilmesidir.5. ( ) PIC 16F84n 23 adet giri/k portu vardr.6. ( ) TRISA: PortAdan giri mi yoksa k m yaplacan belirleyen kaydedicidir.7. ( ) PLC ile PIC birletii zaman ortaya esnek ve ucuz bir yap kmamaktadr.8. ( ) PICBIT iinde iki adet adm modl vardr.9. ( ) IC-PROG, sadece PIC iin yazlan kodlar kaynak koduna evirme ilemi yapar.10. ( ) IC-PROG programnda PIC seimi iin settings mens kullanlr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME

21

RENME FAALYET-2

Akll ev aletlerinin mikrodenetleyicilerle denetimi iin kullanlanmikrodenetleyicilerin uygun olanlarn seebileceksiniz. Mikrodenetleyicilerle yaplankumanda devrelerinde kullanlacak uzaktan kumandalarn seimini yapabileceksiniz.

nternet ortamnda mikrodenetleyici ve uzaktan kumanda eitlerinin

zelliklerini aratrnz. Piyasa aratrmas yaparak elektronik piyasasnda en

ok hangi mikrodenetleyicilerin bulunduunu ve bunlarn fiyatlarn aratrnz.

Aratrma ilemleri iin evrenizdeki elektrikileri ve internet ortamn

kullanabilirsiniz.

2. EV OTOMASYONU N UYGUNMALZEME SEM

2.1. Mikrodenetleyiciler

PIC 16F84 daha nceki konuda geni olarak anlatld iin ikinci ncelikli en skkullanlan PIC 16F877nin zellikleri de geni olarak bu renme faaliyetindeaklanacaktr.

Mikrodenetleyicileri seerken unlara dikkat edilmelidir: Kullanacamz giri/iki port saysna Program bellei kapasitesine alma hzna Hafza kapasitesine Timer saysna EEPROM bellei kapasitesine

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA

22

2.1.1. PIC 16F877 Mikrodenetleyicisi

alma hz: DC-20Mhz Program bellei: 8Kx14 word Flash ROM EEPROM bellei: 256 byte Kullanc RAM: 368 x 8 byte Giri / k port says: 33 Timer: Timer0, Timer1, Timer2 A / D evirici: 8 kanal 10 bit Capture / comp / PWM: 16 bit Capture, 16 bit Compare, 10 bit PWM

znrlk Seri evresel arayz: SPI (Master) ve I2C (Master / Slave) modunda SPI portu

(senkron seri port) Paralel slave port: 8 bit, harici RD,WR ve CS kontroll USART / SCI: 9 bit adresli

2.1.1.1. PIC16F877 Bacak Balantlar

ekil 2.1: PIC 16F877 nin bacak balantlar

23

2.1.1.2. PIC16F877nin zellikleri

PIC 16F877, belki en popler PIC ilemcisi olan PIC16F84ten sonra kullanclarnayeni ve gelimi imknlar sunmasyla hemen gze arpmaktadr. Program bellei FLASHROM olan PIC16F877de, yklenen program PIC16F84te olduu gibi elektriksel olaraksilinip yeniden yklenebilmektedir. zellikle PIC16C6X ve PIC16C7X ailesinin tmzelliklerini barndrmas, PIC16F877yi kod gelitirmede de ideal bir zm olarakgndeme getirmektedir. Konfigrasyon bitlerine dikkat etmek artyla C6X veya C7Xailesinden herhangi bir ilemci iin gelitirilen kod, hemen hibir deiiklie tabi tutulmadanF877e yklenebilir ve almalarda denenebilir. Bunun yan sra PIC16F877, PIC16C74 vePIC16C77 ilemcileriyle de birebir bacak uyumludur.

2.1.1.3. PIC16F877 Portlarnn levleri

Port A

Her bir biti bamsz olarak giri veya k olarak tanmlanabilmektedir. 6 bitgeniliindedir (PICF84te 5 bittir). RA0, RA1, RA2, RA3, RA4 ve RA5 bitleri analog /dijital evirici olarak ayarlanabilmektedir. Buna ek olarak RA2 ve RA3 gerilim referansolarak da ayarlanabilmektedir. (Bu durumda bu bitler ayn anda ADC olarakkullanlamamaktadr.) lgili kaydediciler ve adresleri aadaki gibidir.

PORTA : 0x05TRISA : 0x85 (G/ belirleme kaydedicisi)ADCON1 : 0x9F (RA portlarnn ADC, referans gerilimi veya dijital G/

olarak seiminde kullanlmaktadr. lemciye ilk defa gerilim uygulandnda RA4 haridier PORTA bitleri A/D eviricidir. Eer RA portunun baz bitleri saysal G/ olarakkullanlrsa ADCON1 kaydedicisinde deiiklik yaplmas gerekmektedir.

Port B

Her bir biti bamsz olarak dijital G/ olarak tanmlanabilen bu portun genilii 8bittir. B portunun her baca, dhil bir direnle VDDye baldr (weak pull-up). Bu zellikvarsaylan olarak etkin deildir. Ancak OPTION registerinin 7. bitini 0 yaparak B portununbu zelliini etkinletirilebilir.

RB4-RB7 bacaklar, ayn zamanda bacaklarn dijital durumlarnda bir deiiklikolduunda INTCON kaydedicisinin 0. bitini (RBIF bayran) 1 yaparak kesmeoluturmaktadr. Bu zellii, ilemci SLEEP konumundayken devreye bal tu takmnnherhangi bir tua basldnda ilemcinin yeniden etkinlemesi iin kullanabilir. Btnbunlarn yan sra RB6 ve RB7 yksek gerilim programlama, RB3 ise dk gerilimprogramlama modlarnda da kullanlmaktadr. lgili kaydediciler ve adresleri aadakigibidir:

24

PORTA :0x06TRISB : 0x86 (G/ belirleme kaydedicileri)OPTION_REG 0x81 , 0x181

Port C

Her bir biti bamsz olarak dijital G/ giri veya k olarak tanmlanabilirken 8 bitgeniliindedir. Tm port bacaklar Schmitt Trigger girilidir. TRISE registernn 4. biti olanPSPMODE bitini 1 yaparak parallel slave mode da kullanlabilir. Bu ilev araclyla 8 bitgeniliindeki herhangi bir mikroilemcinin veri yoluna balanabilir. lgili kaydediciler veadresleri aadaki gibidir:

PORTC : 0x07TRISC : 0x087 (G/ belirleme kaydedicileri)

Port D

Her bir biti bamsz olarak dijital giri veya k olarak tanmlanabilirken 8 bitgeniliindedir. Tm port bacaklar Schmitt Trigger girilidir. TRISE registernn 4.biti olanPSPMODE bitini 1 yaparak parallel slave modeda kullanlabilir. Bu fonksiyon araclyla8 bit geniliindeki herhangi bir mikro ilemcinin veri yoluna balanabilir. Kaydedicileri veadresleri aadadr.

PORTD : 0x08TRISD : 0x88TRISE : 0x89

Port E

Her bir biti bamsz olarak giri veya k olarak tanmlanabilirken 3 bitgeniliindedir. RE0, RE1 ve RE2 bacaklarnda Schmitt Trigger giri tamponlar vardr. Herbir bacak ADC olarak ayarlanabilmektedir. Eer PORTD paralel slave port olarakkonfigre edilirse RE0, RE1 ve RE2 bacaklar PORTDnin baland mikroilemcinin veriyoluna srasyla READ, WRITE ve CHIP SELECT kontrol girileri olarakkullanlabilmektedir. Bunun iin TRISE uygun biimde ayarlanmaldr. lgili kaydediciler veadresleri aadaki gibidir.

PORTE : 0x09 TRISE : 0x89 (G/ belirleme kaydedicileri) ADCON1 : 0x9F (RE portlarnn A/D veya dijital giri/k olarak

seiminde kullanlmaktadr. lemciye ilk defa gerilim uygulandnda PORTE biti de ADCdir. Eer RE portunun baz bitleri dijital giri / kolarak kullanlmak istenirse ADCON1 kaydedicisinde deiiklik yaplmasgerekecektir.

25

2.2. Uzaktan Kumanda

Uzaktan kumandalar seerken, Uzaktan kumandalarn fonksiyon saylarna, Uzaktan kumandann alma ortamna (IR, RF, GSM, GPRS, vb), Portlarn k gerilimine ve akmna, Hacimce bykl ve kkl, Kumanda mesafesine bakmak gerekir.

PIC 12C508 ile 5 kanal IR (kzl tesi) kumanday inceleyelim. PIC12C508A ilegerekletirilen bu devre ile 5 adet rle ya da herhangi bir actuatr kontrol edilebilir.nceden tanmlanm TV kumandasnn 1 - 5 tular ile klar toggle (terslemeli) olarakkontrol edilmektedir. Tm klar birbirinden bamsz almaktadr. rnein, 2 numaralrle aktif edilmek istenirse TV kumandasnn 2 nu.l butonuna baslr baslmaz k aktifolur. Bu k kapatlmak istenirse tekrar 2 tuuna baslarak k kapatlr. Flickering(srama) etkisini gidermek iin k iki durum deiimi arasnda yaklak 1 sn.lik gecikmekonmutur. Alc gz olarak piyasada bol miktarda bulunabilen TK19 alc gzkullanlmtr. Rleler transistr ile srlmtr. GPIO'nun her bir pininden (5-0,7)/4,7K)=0,91mA ekilecek ekilde direnler seilmitir. Dolays ile tm klar aktifolduunda GPIO'dan toplam 8x0,9 mA=7,2 ma ekilmektedir. PIC12C508 iin microchiptarafndan port iin ekilebilecek toplam akm 100mA olarak verilmitir. Transistrlerinkolektrne bal rleler, dorudan besleme kaynandan akm ekmektedir. Burada srctransistrler yerine ULN2003 tarz bir src entegresi kullanlabilir. Ayrca optik bir balaile triaklarda kontrol edilebilir. Rlelere ters paralel balanm diyotlar, transistrlerinkapanma annda rlelerde oluacak ters EMKya dng yolu salamak iin kullanlmtr.Mikrodenetleyici kendi i RC osilatr ile 4MHz'de almaktadr. Programda watchdogtimer (program kilitlenme izleyicisi) ve MCLR kullanlmam, sadece internal (dhil) 4MHzlik RC osilatr kullanlmtr. Bylelikle MCLR ile OSC1 ve OSC2 ular da k olarakkullanlabilmitir. GP3 pini sadece input olarak ayarlanabildii iin bu pine TK19 alc gzbalanmtr.

26

ekil 2.2: Mikrodenetleyicili IR uzaktan kumanda

27

UYGULAMA FAALYET Ev otomasyonu iin seilen mikrodenetleyici devresini kurarak altrnz.

lem Basamaklar neriler Kullanacanz giri/k port saysna

belirleyiniz. Programnzn bellekte kaplad alan

belirleyiniz. Programn alma hzn tespit ediniz. Belirlediiniz ve tespit ettiiniz deerlere

gre mikrodenetleyiciyi seiniz. Uzaktan kumanda alma ortamn tespit

ediniz. Kullanacanz ilev saysn belirleyiniz. Kumanda mesafesini belirleyiniz. Tespit ettiiniz ve belirlediiniz deerlere

gre uzaktan kumanday seiniz.

Kullanacanz mikrodenetleyici-lerinve uzaktan kumandalarn almagerilimlerine dikkat ediniz. Aksitakdirde bu cihazlar yakarsnz.

Bu cihazlarn giri/k portlarngiri/k gerilim ve akmlarnadikkat ediniz. Aksi takdirde portlaryakarsnz.

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizikontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Kullanacanz giri/k port saysna belirleyebildiniz mi?2. Programnzn bellekte kaplad alan belirleyebildiniz mi?3. Programn alma hzn tespit edebildiniz mi?4. Belirlediiniz ve tespit ettiiniz deerlere gre mikrodenetleyiciyi

seebildiniz mi?5. Uzaktan kumanda alma ortamn tespit edebildiniz mi?6. Kullanacanz ilev saysn belirleyebildiniz mi?7. Kumanda mesafesini belirleyebildiniz mi?8. Tespit ettiiniz ve belirlediiniz deerlere gre uzaktan kumanday

seebildiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr biiminde yantlarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme etkinliini yeniden yapnz. Btn yantlarnzEvet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

UYGULAMA FAALYET

28

LME VE DEERLENDRMEAadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) PIC 16F877 mikrodenetleyicide 33 adet giri/k portu bulunmaktadr.2. ( ) PIC 16F877 mikrodenetleyicide EEPROM bellei 512 bytetr.3. ( ) PIC 16F877 mikrodenetleyicide toplam 10 adet ADC kanal bulunmaktadr.4. ( ) Uzaktan kumanda seilirken ncelikle ilev saysna dikkat edilir.5. ( ) Mikrodenetleyicileri seerken timer (zamanlayc) says nemlidir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

LME VE DEERLENDRME

29

MODL DEERLENDRMEAadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Mikrodenetleyicilerde bellek ve osilatr bulunmaz. Bunlar dardan balanr.2. ( ) PIC serisi mikrodenetleyiciler, microchip firmas tarafndan retilmektedir.3. ( ) PIC serisi mikrodenetleyiciler, alma esnasnda fazla devre elemanna ihtiya

duyduu iin tercih edilmez.4. ( ) PIC'in tercih edilme sebeplerinden biri eepromun elektrikle silinip

yazlabilmesidir.5. ( ) PIC 16F84n 23 adet G/ portu vardr.6. ( ) TRISA: PortAdan giri mi yoksa k m yaplacan belirleyen kaydedicidir.7. ( ) PLC ile PIC birletii zaman ortaya esnek ve ucuz bir yap kmamaktadr.8. ( ) PICBIT iinde iki adet adm modl vardr.9. ( ) IC-PROG sadece PIC iin yazlan kodlar kaynak koduna evirme ilemi yapar.10. ( ) PIC 16F877 mikrodenetleyicide 33 adet G/ portu bulunmaktadr.11. ( ) PIC 16F877 mikrodenetleyicide EEPROM bellei 512 bytetr.12. ( ) PIC 16F877 mikrodenetleyicide toplam 10 adet ADC kanal bulunmaktadr.13. ( ) Uzaktan kumanda seilirken ncelikle ilev saysna dikkat edilir.14. ( ) IC-PROG programnda PIC seimi iin settings mens kullanlr.15. Mikrodenetleyicileri seerken timer (zamanlayc) says nemlidir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

MODL DEERLENDRME

30

CEVAP ANAHTARLARIRENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1 Yanl2 Doru3 Yanl4 Doru5 Yanl6 Doru7 Yanl8 Doru9 Doru

10 Doru

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 Doru2 Yanl3 Yanl4 Yanl5 Doru

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 Yanl2 Doru3 Yanl4 Doru5 Yanl6 Doru7 Yanl8 Doru9 Yanl

10 Doru11 Yanl12 Yanl13 Yanl14 Doru15 Doru

CEVAP ANAHTARLARI

31

KAYNAKA IBUK Musa, Yksek Lisans Tezi, Elaz, 2002.

KAYNAKA