Ai212815800

۱۸۹اشاره

ــاره تدوين نهايي يك واقعه پروفســور جــرج كالرك در مقدمه بر تاريخ كمبريج درب تاريخي مي نويســد: «براي مورخان نســل كنوني مسلم اســت كه آثار جديد يكي پس از ــته پس از تصفيه توسط ديگري جايگزين كار آنها خواهد شــد. در نظر آنان معرفت گذش

يك يا چند مغز بشري به ما رسيده است. بنابراين حاوي ذرات بسيط و جامد تغييرناپذير نيست... و در تمام قضاوتهاي تاريخي

پاي افراد و عقايد در ميان است.»ــال از وقوع كودتاي نافرجام شبكه نقاب (كودتاي نوژه)، به نظر اكنون با گذشــت ۲۸ سمي رسد كه فرصت كم نظيري براي ثبت كامل تاريخچه بزرگ ترين كودتاي تاريخ معاصر ايران پديد آمده اســت، به نحوي كه با تعريف كامل و جامعي از آن موفق خواهيم شــد ــناد و مداركي را در اختيار مردم و جامعة علمي قرار دهيم كه بيشــتر از گذشته گوياي اس

اليه هاي پنهان آن واقعه حادثه ساز باشد.امروزه مورخان بر اين باورند كه رويدادها و وقايع، زماني به تاريخ مبدل شــده و اهميت مي يابند كه در پس و يا پيش از يك تحول تاريخي اتفاق افتاده باشند و اين در حالي است كه اين كودتاي بزرگ درست مابين دو تحول بزرگ تاريخ معاصر ايران يعني آغاز انقالب دوم (تسخير النه جاسوسي) و بروز جنگ تحميلي قرار گرفته است و بنابراين مي تواند به

عنوان حلقه مفقوده اين دو تحول تاريخي بزرگ مورد نقد و ارزيابي قرار گيرد.با اين توصيف و عليرغم آنكه مفســرين و انديشــمندان تاريخ معاصر معتقدند كه ابعاد و سازمان كودتاي شبكه نقاب ۱۸ تيرماه سال ۱۳۵۹ بسيار وسيعتر و پيچيده تر از كودتاي ۲۸

مروري بر كتاب كودتاي نوژه (كودتاي شبكه نقاب)m پژمان پورجباري

۱۹۰۱۹۱

مرداد سال ۱۳۳۲ مي باشد، متأسفانه هنوز هم آن طور كه شايسته است به تحقيق و تفحص ــال جنگ به انقالب نوپاي ايران ــاز كه مقدمه تحميل ۸ س پيرامون اين حادثه سرنوشت س

گرديد، پرداخته نشده است. ــتاي اين مهم و همزمان با سالگرد اين واقعه، معرفي و بررسي يكي از مستندترين در راسآثار منتشر شده پيرامون اين حادثه تاريخي توسط مؤسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي ــون به چاپ پنجم ــتقبال فراوان خوانندگان هم اكن تحــت عنوان «كودتاي نوژه» كه با اس

رسيده است، مورد توجه قرار گرفت.

كتاب كودتاي نوژه در يك نگاهــالمي و توطئه هاي دهه نخستين (كودتاي نوژه) عنواني است كه اين كتاب در انقالب اس ــال ۱۳۶۷ و در چاپ اول بدان معرفي گرديد و بعدها و طي چاپ هاي بعدي با توجه به ســط ناشر به كودتاي نوژه ــاير كتب مربوط به كودتاهاي دهه اول انقالب توس ــار س عدم انتش

تلخيص و بدين عنوان نامگذاري گرديد.ــالم ري ــال ۱۳۸۴ نيز مجموعه خاطرات حجت االس ــارم اين كتاب در س ــاپ چه در چ ــالمي ارتش - در خصوص اين كودتا، عينًا از ــهري - رئيس سابق دادگاههاي انقالب اس شكتاب ايشان تحت عنوان «خاطره ها» كه در سال ۱۳۸۳ منتشر گرديد، اخذ و در انتهاي كتاب

افزوده گرديد.ــه فصل تحت عنوان مقدمه اي بر شناخت توطئه، كودتاي نوژه و در مجموع كتاب در س

پيوست ها تنظيم شده است كه به طور جداگانه به بيان آنها مي پردازيم.

مقدمه اي بر شناخت توطئهفصل اول تحت عنوان «مقدمه اي بر شناخت توطئه» انگيزه ها، چهره ها، استراتژي، تاكتيك و ژرفاي توطئه استكبار جهاني عليه انقالب اسالمي را مورد بررسي و تحليل قرار مي دهد.

۱. چرا توطئه؟در بخش اول اين فصل تحت عنوان «چرا توطئه؟» به بررسي ديدگاههاي نظريه پردازاني چون زبيگنو برژينسكي، جيمي كارتر، سايروس ونس، اسحاق رابين و فرانسوا ميتران پيرامون ايران و وقوع انقالب اسالمي مي پردازد و چنين نتيجه گيري مي نمايد كه در آن برهه از زمان ــالمي ــهمگين انقالب اس ــتن امواج س ــزي توطئه از جانب غرب براي در هم شكس طرح ريــتراتژيك غرب در جزيره ثبات خاورميانه در نزد آنان امري اجتناب ناپذير و حفظ پايگاه اس

۱۹۰۱۹۱

مروري بر كتاب كودتاي نوژه...

۱۹۲۱۹۳

مي نموده است؛ آنگونه كه حتي بلوك شرق و در رأس آن اتحاد جماهير شوروي نيز در آينده از امواج آن در امان نخواهند بود.

ــالمي با ــدن» به بيان تفاوت ماهوي انقالب اس ــت عنوان «انقالب در تم ــه و تح در ادام ــاير انقالب هاي معاصر مي پردازد و بيان مي دارد كه انقالب اسالمي پس از انقالب فرانسه سو روسيه سومين انقالب در جهان معاصر است كه منادي يك رستاخيز جهاني است و آن را

فراتر از چارچوب هاي نظري موجود و متعارف ارزيابي مي كند.ــتمداران و ــن بخش از فصل اول كتاب تحت عنوان «اعتراف»، از زبان سياس ــان اي در پاي ــالمي مي پردازد و از آن به عنوان ــرق و غرب به منحصر به فرد بودن انقالب اس متفكرين ش

يك الگو، سرفصل جديد در تاريخ ايده ها، راه سوم، انفجار اسالمي و... ياد مي گردد.

۲. چهره هاي توطئهــش دوم اين فصل تحت عنوان «چهره هاي توطئه» به بيان انواع توطئه يعني كودتا، در بخ ــدام، نمونه هاي تاريخي آن را در عصر ــه، ترور و تجاوز پرداخته، ضمن تعريف هر ك تجزي

حاضر بيان مي دارد.

۱-۲. كودتاــت كه در كوره تجربيات غرب و شرق بارها ــن ترين شكل توطئه اس ابتدايي ترين و خش

آزموده شده است و فهرستي طوالني بر صفحه تاريخ از خود بر جاي گذاشته است.در اين بخش از كتاب نمونه هاي موفق كودتا چون سرنگوني دولت سوكارنو در كودتاي اندونزي، سرنگوني دولت «سالوادور آلنده» در كودتاي «پينوشه» در شيلي و كودتاي ۳ اسفند ــي و به قدرت رسيدن ــايد» انگليس ــيدضياء طباطبايي» با هدايت ژنرال «آيرون س ۱۲۹۹ «ســيا و تجديد ــازمان س ــله پهلوي و نيز كودتاي ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ س ــيس سلس رضاخان و تأس

حكومت محمدرضا پهلوي به اختصار بيان گرديده است.ــرط اصلي پيروزي كودتا نتيجه گيري مي شود كه در ــه ش در ادامه اين بخش ضمن بيان س جامعه انقالبي ايران در آن مقطع هيچ كدام از عوامل اصلي پيروزي كودتا محقق نبوده است و ــوروي در نگارنده درك صحيح حزب منحله توده با توجه به تجربه كودتاي نظامي ناموفق شــتان را علت اصلي عملياتي نشدن يك كودتاي شرقي در ايران مي داند و همچنين عدم افغانسبرآورد صحيح از وضعيت سياسي - اجتماعي ايران را دليلي بر عدم موفقيت كودتاهاي غربي ــد و نيز مخالفت اوليه ژنرال هايزر با كودتا در ايران، با توجه به اقامت طوالني ــران مي دان در اي

۱۹۲۱۹۳

وي در ايران و شناخت وي نسبت به مردم را شاهدي بر اين مدعا مي داند.در ادامه ضمن بيان نقش سازمان سيا در طراحي كودتاي نوژه با توجه به اعترافات سران ــازمان براندازي در خارج از ــي هاي مختلف، س ــا اذعان مي دارد كه پس از انجام بررس كودتكشور در اسفند ماه ۱۳۵۸ به اين نتيجه رسيد كه كودتا را در اولويت نخست نسبت به تجاوز

نظامي تمام عيار به جمهوري اسالمي قرار دهد.در پايان اين بخش به اين نكته اشاره مي شود كه در فاصله اين كودتا با كودتاي قطب زاده ــط ــه كودتاي ديگر توس ــال س ــن ۱۳۶۱ يعني در مدت ۱/۵ س ــريعتمداري در فروردي و ش

گروهك هايي به نامهاي پارس، نمارا و نيما با شكست مواجه مي شود.

۲-۲. تجزيهتجزيه و يا حداقل آشوب هاي جدايي طلبانه يكي از چهره هاي اصلي توطئه هاي استعمار

نو مي باشد و در پيشينه تاريخي ايران سابقه اي بسيار طوالني دارد.در اين خصوص به نمونه هايي چون طرح جدايي خوزستان از ايران توسط اتحاديه عرب خوزستان و خلق عرب، طرح خودمختاري فارس توسط برخي از رؤساي ايل قشقايي تحت ــتان توسط حزب دمكرات بلوچستان با همكاري عنوان نهضت جنوب، طرح جدايي بلوچسحزب توده و شوروي سابق، طرح استقالل كردستان توسط حزب دمكرات كردستان، حزب

كومه له و چريك هاي فدايي خلق و ده ها گروهك ديگر اشاره شده است.

۳-۲. ترورــالمي ترور يكي از ابزارهاي اصلي حذف چهره هاي از همان ابتداي پيروزي انقالب اس

انقالب اسالمي بود كه مكرراً توسط عوامل داخلي و گروهك ها به كار گرفته مي شد.ــهرت دارد نيز مورد توجه ــرور كه به ترور كور ش ــن موج ترورها نوعي از ت ــار اي در كن ــاخه هاي نظامي و واحدهاي عملياتي برخي ازگروه هاي ضدانقالب نظير مجاهدين خلق ش

قرار گرفت كه در آن عامه مردم انقالبي هدف قرار مي گرفتند.ــهدايي چون آيت اهللا ــش مي توان به ترور ش ــده در اين بخ ــاره ش از جمله ترورهاي اش ــكر قرني، دكتر مفتح، آيت اهللا بهشتي، رجايي و باهنر و بسياري از چهره هاي مطهري، سرلش

شاخص نظام اشاره نمود. در ادامه اين بخش به همكاريهاي سازمان مجاهدين خلق (منافقين) و رژيم بعث در طول

جنگ تحميلي و عمليات مرصاد اشاراتي گرديده است.


۱۹۴۱۹۵

۴-۲. تجاوز نظاميــد كه قرن ها مرسوم بوده ــخت مي باش ــيوه از نوع برخورد س تجاوز نظامي متداولترين ش است. اشغال النه جاسوسي توسط دانشجويان پيرو خط امام و به فرموده حضرت امام، آغاز انقالب دوم، استراتژيست هاي آمريكايي را بر آن داشت تا ضمن تهديد و جنگ رواني عليه

جمهوري اسالمي به برخورد از نوع سخت و عمليات نظامي بيانديشد.اين تصميم پس از تصويب در جلسه مشاوران جيمي كارتر و پس از انتشار نامه محرمانه ــي در دولت ــر به حضرت امام مبني بر برقراري روابط با ايران و ايجاد فضاحت سياس كارت

كارتر، جهت اجرا به برژينسكي واگذار گرديد.ــت كه تجاوز نظامي به ايران در ــكي آمده اس در اين بخش از كتاب و به اعتراف برژينس ــت ــكل عمليات نظامي بود كه مي توانس قالب عمليات نجات (تجاوز طبس) خفيف ترين شدر دستور كار قرار گيرد و طرح هايي چون محاصره دريايي ايران و تصرف جزيره خارك و

حمالت هوايي نيز در صورت لزوم پيش بيني گرديده بود.ــزات به جاي مانده ــكوك تجهي ــت عمليات نجات در طبس و بمباران مش پس از شكس ــيا قرار گرفت كه به دنبال ــتور كار سازمان س ــتور بني صدر طرح كودتاي نوژه در دس به دســي به خاك ايران در قالب يك جنگ نيابتي از ــت و نافرجامي كودتا طرح تجاوز نظام شكســپس مالقات هاي جداگانه اي بين صدام و ــتور كار قرار گرفت و س طرف رژيم بعث در دســغال خوزستان، ــكي در بغداد صورت پذيرفت تا در صورت اش بختيار و نيز صدام و برژينســتان اعالم خودمختاري نموده، در راستاي سرنگوني بختيار تحت عنوان ايران آزاد در اين اس

جمهوري اسالمي تشكيل حكومت دهد. ــدل گرديد و تئوري هاي ــاي ايران در جبهه هاي جنگ به يأس مب ــن آرزو با پيروزي ه اي

توطئه بر ضد نظام جمهوري اسالمي ناكارآمدي خود را به اثبات رساند.

۳. ژرفاي توطئهــاي توطئه نظير كودتا، تجزيه، ترور و تجاوز نظامي ناكارآمدي خود پس از آنكه چهره ه ــتراتژي جديدي از سوي مراكز ــاندند، اس ــالمي به اثبات رس را در برخورد با جمهوري اســالمي ــتراتژيك اياالت متحده نظير «بنياد هريتيج» براي برخورد با جمهوري اس تحقيقات اســه و ضدايراني ترين چهره ــولتز» وزير امور خارج ــتراتژي ش تدوين گرديد كه بعدها به «اس

دولت ريگان معروف گرديد.ــاس نظريه «فشار - ديپلماسي» ــت كه اين استراتژي بر اس ــنده اين كتاب معتقد اس نويس

۱۹۴۱۹۵

ــتراتژي «چماق و شيريني» نيز ياد مي شود - و همچنين بر ــينجر - كه از آن به اس هنري كيسمبناي نظريه «جنگ محدود» ريچارد نيكسون تدوين گرديده است.

ــاس اين استراتژي، در شرايطي كه براندازي محتمل نباشد، آمريكا بايد براي تحقق بر اس ــمن، زمينه را براي ــب بر دش ــار متناس ــود در هر مرحله پس از وارد آوردن فش ــداف خ اه

ديپلماسي فراهم آورد. ــتري را ــار بيش ــي نتايج مرحله قبل، در مرحله جديد فش ــا جمع بندي و ارزياب ــپس ب س ــي را آغاز مي كند. بنابر اين فشارهاي وارده و حركت هاي ــازد و مجدداً ديپلماس وارد مي سديپلماتيك متناسب با ارزيابي از تأثيرات مرحله قبل خواهد بود. بديهي است ابزارهايي چون ــلح، تهديد نظامي و... در خدمت هرگونه تحريم اقتصادي و نظامي، تحريك ضدانقالب مس

فشار وارده خواهند بود.ــتراتژي تاكنون بسياري از ــت كه اين اس ــده اس ــاره ش در ادامه اين بخش به اين نكته اش

كشورهاي جهان سوم را مهار نموده است.ــلحه كمري» و «كيك به شكل ــال هديه هاي سمبوليك «اس ــت كه ارس نگارنده معتقد اس كليد» توسط اياالت متحده و به واسطه مك فارلين در سال ۱۳۶۵ نمودي از نظريه «چماق و

شيريني» اياالت متحده در برابر جمهوري اسالمي است.ــنجاني بيان گرديده ــمي رفس در ادامه نيز كليات ماجراي مك فارلين از زبان آيت اهللا هاش است. و در ادامه اين بخش چنين نتيجه گرفته شده است كه شكست نظريه مزبور و رسوايي ماجراي مك فارلين غرب را به استراتژي «فشار مطلق» سوق داد كه از مصاديق آن به حضور ــها، دور جديد ترورهاي كور نظامي آمريكا و متحدين غربي در خليج فارس، جنگ نفت كشــازمان مجاهدين خلق (منافقين)، جنگ شهرها و موشك باران، هدف قرار دادن سكوهاي ســتار حجاج بيت اهللا الحرام و هدف قرار دادن هواپيماي مسافربري ايران اشاره نفتي ايران، كش

شده است.ــي و اجتماعي و ــاي اين ئوطئه در بعد فرهنگ ــن فصل از كتاب به بيان ژرف ــان اي در پاي تروريسم اقتصادي پرداخته است و مصاديق بارز آن را در ايجاد هالل طاليي مواد مخدر در حاشيه مرزي ايران، اشاعه فساد و ابتذال در ميان جوانان و جهت دهي فساد اقتصادي توسط

سازمان سيا در ايران مي داند.

كودتاي نوژهــت كه اكنون به فصل دوم كتاب به بيان تكميلي كودتاي نوژه در چهار بخش پرداخته اس


۱۹۶۱۹۷

معرفي آنها پرداخته مي شود.

۱. تدارك كودتااين بخش از فصل دوم كتاب به مقدمات شكل گيري كودتا در قالب هماهنگي با غرب و

تصويب كودتا، شكل گيري مثلث كودتا و اقدامات جنبي براي تكميل كودتا اشاره دارد.

۱-۱. هماهنگي با غرب و تصويب كودتابرژينسكي، مشاور امنيت ملي كارتر كه بيش از تمامي همكاران رئيس جمهور آمريكا به ــهاي تند و خشن عليه انقالب ايران عالقه مند بود، در بحبوحة انقالب و در ــتفاده از روش اسحالي كه سوليوان (سفير آمريكا در ايران) در تالش براي نجات پرسنل نظامي اين كشور در ــوليوان در اين مورد شد. ــتار اظهارنظر س تهران از محاصره بود، با وي تماس گرفته و خواسسوليوان سرانجام به دنبال اصرار مقامات واشنگتن نظر خود را اين چنين اعالم مي كنند: «در

شرايط فعلي شانس موفقيت يك كودتاي نظامي فقط پنج درصد است.»ــس از پيروزي انقالب با ژنرال ــكي خيال كودتا را كنار نمي گذارد و اندكي پ ــا برژينس ام ــاهي در تهران ــاماندهي ارتش شاهنش هايزر كه تا چند روز قبل از پيروزي انقالب، براي ســئوال مي كند كه آيا مايل است براي انجام دادن يك ــر مي برد، تماس مي گيرد و از او س به س

كودتاي نظامي به تهران برگردد. هايزر درباره اين موضوع چنين مي نويسد:وضعيت فعلي ايران را با توجه به اينكه افراد ارشد در زندان هستند، بسيار وخيم مي دانم و به اين جهت، اجرا كردن برنامه كودتا فعًال ميســر نيســت، اما برژينسكي عالقه شديدي ــه به مقدار ــرايطي مي توانم اين را انجام دهم ك ــي داد... گفتم تحت ش به كودتا نشــان مــاز خواهد بود. بايد در حدود ۱۰ تا ۱۲ ژنرال آمريكا را با خود ببرم و نامحــدودي پول نيــربازان آمريكايي نياز دارم. حمايت همه جانبه و متحد كشــور به ده هزار نفر از بهترين س

نيز الزم است.ــكي و همفكرانش در آن مقطع فكر كودتا را از ــود تا برژينس اين اظهارنظر موجب مي ش سر به در كنند، اما به دنبال واقعه گروگانگيري و شكست عمليات نجات در طبس و تحقير

شديد آمريكا در جهان، اين فكر بار ديگر در ذهن سردمداران كاخ سفيد شكل گرفت.پس از شكست حمله نظامي به طبس، دو راهكار براي جبران اين مسئله از سوي مقامات

كاخ سفيد در نظر گرفته شد كه عبارت بودند از:ــالمي با همكاري ــرنگوني نظام جمهوري اس ــاي نظامي با هدف س ــف) انجام يك كودت ال

۱۹۶۱۹۷

ــاهي، نيروهاي ساواك، گروه هاي ضدانقالب، متحدين فرماندهان سابق ارتش رژيم شاهنشآمريكا در منطقه و از طريق دريافت كمك هاي مالي، نظامي و فني آمريكا.

ب) تحريك يك كشور ثالث به طرح ريزي حمله نظامي و تجاوز گسترده به خاك جمهوري اسالمي ايران.

مؤيداتي براي اثبات اين نظريه وجود دارد. از جمله برژينسكي (مشاور امنيت ملي كارتر) به بحث هاي خود با كارتر رئيس جمهور وقت آمريكا و ديگر اعضاي كابينه وي درباره لزوم ــت ــاره كرده اس ــت توطئه طبس اش انجام دادن يك عمليات تالفي جويانه در صورت شكس

و مي گويد:براون (وزير دفاع آمريكا) و ترنر (رئيس سازمان سيا) با عمليات تالفي جويانه در صورت ــن گفت و گوها به ما ــق بودند... در هر حال، در پايان اي شكســت مأموريت نجات موافــم، ولي تصميم ــات تالفي جويانه در نظر بگيري اجــازه داده شــد طرح هايي را براي عملي

اجراي اين نقشه ها به بعد موكول شد.ــده كودتاي نوژه نيز نشان دهنده آن است كه ــران دستگير ش همچنين اعترافات برخي س بحث تقدم و تأخر اين دو توطئه در ميان طراحان و استراتژيست هاي آمريكايي مطرح بوده ــد طرح كودتا كه كم هزينه تر، مؤثرتر و سريع تر مي باشد، اجرا شود و در ــرانجام قرار ش و سصورت شكست آن، راه حل طوالني تر و پرهزينه تر تحميل جنگ مورد استفاده قرار گيرد. به

عنوان مثال، در اعترافات يكي از اين افراد مي خوانيم:ــران كودتا) به پاريس، طرح حمله عراق به ايران در تقدم ــفر بني عامري (از س پس از سدوم قرار گرفت و انجام كودتاي نظامي به عنوان اولويت اول، در صدر برنامه هاي آمريكا،

قرار داده شد.در همين زمينه سفيران آمريكا و انگليس در فرانسه با بختيار مالقات و چگونگي اجراي كودتا، تاريخ وقوع و تقدم آن نسبت به طرح هاي ديگر را مشخص مي كنند. اين مسائل پس از مسافرت سرهنگ بازنشسته ژاندارمري «احسان بني عامري»، به پاريس در تاريخ ۱۵ اسفند ــدازي عليه نظام نوپاي ــب، نطفه جديدترين طرح بران ــخص گرديد و بدين ترتي ۱۳۵۸ مش

جمهوري اسالمي منعقد گرديد.ــيا و ــازمان س ــران كودتا در دادگاه انقالب، نقش س ــمت از كتاب، يكي از س در اين قس

ارتجاع عرب و جريان هاي سياسي راست مرتبط با كودتا را چنين توضيح مي دهد:ــتان ــيا و يكي از دوس ــد از پيروزي انقالب اولين تماس بين مأمورين س ــي ۳ ماه بع ۲ البني عامري در اروپا برقرار شد و آنها بني عامري را در خط بختيار (وزير مخلوع شاه) قرار


۱۹۸۱۹۹

دادند. تمام هماهنگي هاي الزم بين كشورهاي عضو بازار مشترك اروپا و ستاد بختيار در ــرائيل و كشورهاي مرتجع منطقه ــيا انجام مي گرفت. هماهنگي بين اس پاريس از طريق ســيا كه در دفتر بختيار در پاريس است انجام نظير عربســتان و عراق نيز توســط نماينده س

مي گرفته.ــتقيم و طبق اظهارات بني عامري در اين كتاب تأمين هزينه هاي مادي چه به صورت مس چه به صورت غيرمستقيم نظير چك ده ميليون دالري عربستان سعودي و همچنين شناسايي افراد مخالف در كشور يا در خارج از كشور و معرفي آنها به بختيار و تقويت امكانات آنها و

در اختيار گذاردن امكانات الزم براي آنها، توسط آمريكا صورت مي گرفته است.

۲-۱. شكل گيري مثلث كودتابالفاصله پس از تصويب كودتا، ستاد بختيار در پاريس با همكاري سرويسهاي جاسوسي ــته ها و ــايي و جذب گروه ها و دس ــازماندهي اجزاي كودتا پرداخته و به شناس ــرب به س غچهره هايي مبادرت مي كند كه به طور فردي يا جمعي، در ارتباط با هم، يا پراكنده عليه نظام

جمهوري اسالمي فعاليت مي كردند.ــتاد كودتا با كمك حاميان خارجي خود، توانست دست به ايجاد مثلث كودتا در قالب س

سه كميته مجزا به نام هاي كميته نظامي، كميته سياسي و كميته مالي و پشتيباني بزند.ــاخه نظامي كودتا از ــاخه عمل و ش ــان بني عامري در مقام رئيس ش به اين ترتيب، احس ــي از اداره دوم ارتش، ــذب افراد اطالعاتي و نظام ــغول ج ــت و مش پاريس به تهران بازگشمأمورين سابق ساواك و وابستگان رژيم طاغوت در نيروهاي هوايي، زميني و دريايي و حتي

برخي از عشاير گرديد.ــم خادم با هدف جذب كاظم ــي ستاد تحت نظارت رضا مرزبان و ابوالقاس ــاخه سياس ش ــا و برخي از مذهبيون طرفدار وي فعاليت ــريعتمداري يكي از مراجع وقت، روحاني نماه ش

مي كرد.ــئوليت منوچهر قرباني فر و با هدف تأمين مخارج ــاخه مالي و پشتيباني ستاد نيز با مس ش ــليحاتي و تداركاتي از طريق عراق و قاچاقچيان به ــال كمك هاي تس مالي كودتا، تهيه و ارس

عوامل كودتا در داخل كشور انجام وظيفه مي كردند.

۳-۱. اقدامات جنبي براي تكميل كودتاتالشهاي شاخه سياسي كودتا در مقطع كودتا براي جلب نظر و همكاري ساير گروههاي

۱۹۸۱۹۹

ــتان و ــي و نظامي ضدانقالب نظير حزب توده، مجاهدين خلق، حزب دمكرات كردس سياسكومه له و نيز راه اندازي جنگ رواني عليه انقالب اسالمي از طريق ايجاد سه ايستگاه راديويي

ازجمله مواردي است كه در اين بخش بدان اشاره گرديده است.

۲. برنامه و سازمان كودتاــد و نيروهاي مخالف داخلي و ــازماني كودتا در ايران و پاريس پايه ريزي ش ــاختار س س خارجي نيز جريانهاي سياسي مخالف در داخل و خارج كشور را شناسايي نموده، يك هسته

اطالعاتي وسيع به منظور جان دادن به بدنه كودتا را پي ريزي كردند. ــاپور بختيار، به نام مهندس قادسي، نمودار سازماني در دي ماه ۱۳۵۸ يكي از هواداران ش اوليه اي را تهيه كرد و نام آن را نقاب گذاشت. نام نقاب جمع حروف اول «نجات قيام انقالب بزرگ» بود و سازمان آن داراي شورايي شامل مسئول تهران، مسئول امور شهرستانها، مسئول امور وزارتخانه ها، مسئول امور دانشگاه ها، انتشارات و تبليغات، مسئول امور ايالت و مسئول

امور چريكي بود.ــاختار تجديدنظر شده كودتا را در قالب شورايي به نام نگارنده در اين بخش از كتاب س «رئيس» كه سه نفر از سران كودتا رياست سياسي آن را بر عهده داشتند و نيز پنج شاخه زير

مجموعه آن با نام هاي بافت، نگر، نشر، اطالعات و عمل معرفي مي نمايد.ــازمان بود به عنوان يك شاخه مادر، دربر ــاخه عمل كه ركن اصلي س ــاختار ش در اين س ــكر ۱، لشكر ۲، لشكر ۹۲، نيروي دريايي و تيپ هوابرد نوهد ــاخه هاي هوايي، لش گيرنده ش

بود.ــاختار دگرگون گرديد و ــفندماه ۱۳۵۸ اين س ــفر بني عامري به پاريس در اس بعدها در س

ساختاري پوياتر و مركب از سه شاخه سياسي، نظامي و پشتيباني تشكيل گرديد.

۳. طرح عملياتي كودتا۱-۳. پايگاه نوژه مبدأ و محور عمليات

انتخاب پايگاه هوايي شهيد نوژه همدان به عنوان مبدأ و محور عمليات، عليرغم مركزيت ــيت تهران از آن جهت بود كه كودتاگران بيم آن داشتند كه در روز عمليات پس از و حساســتين پروازها مردم به پايگاه هوايي مهرآباد هجوم برند و امكان ادامه عمليات را از بين نخس

برده، كودتا با شكست مواجه شود. ــد كه هم داراي هواپيماهاي كافي بود و هم به تهران پايگاه نوژه بدين منظور انتخاب ش


۲۰۰۲۰۱

نزديك بود و هم خارج از شهر قرار داشت و عالوه بر اينها عناصر مستعد و قابل جذبي نيز براي كودتاگران داشت و برخي از سران كودتا نظير تيمسار محققي، تيمسار سعيد مهديون، سروان حميد نعمتي، سروان ايرج ايران نژاد و... نيز در گذشته در آن پايگاه مشغول به خدمت بوده اند و از اين جهت با اين پايگاه و شاغلين در آن آشنايي الزم را داشتند. لذا بنا بر داليل فوق پايگاه هوايي شهيد نوژه در ۶۰ كيلومتري شهر همدان و در كنار شهر كبودرآهنگ براي

شروع كودتا انتخاب شد.ــد و بعد از انقالب ــاهرخي» خوانده مي ش البته اين پايگاه قبل از انقالب به نام «پايگاه ش مدت كوتاهي به «پايگاه ُحّر» تغيير نام داد و به دنبال شهادت سرهنگ دوم خلبان محمد نوژه ــخگويي به فرمان حضرت امام ــان فداكار اين پايگاه در تاريخ ۵۸/۵/۲۵، كه در پاس از خلبانــاني به شهيد چمران و جلوگيري از سقوط پاوه اعزام گرديده بود، نام خميني براي كمك رس

اين پايگاه به پايگاه هوايي شهيد نوژه تغيير نمود.

۲-۳. طرح اشغال پايگاه نوژهبر اساس اسناد اين كتاب، براي تصرف پايگاه نوژه به عنوان كليد عمليات كودتا، قرار بود ــبزهاي تيپ نوهد ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر از فريب خوردگان ۱۲ تيم مركب از ۱۰۰ نفر از كاله سايل بختياري و ۱۲ نفر راهنما از داخل پايگاه به فرماندهي سرگرد كوروش آذرتاش (فرمانده

تيپ ۲۳ نوهد پيش از انقالب) جهت تصرف پايگاه نوژه وارد عمل شوند.

۴. آغاز عملياتطبق نقشه پس از تسخير پايگاه نوژه تيمسار محققي براي رهبري عمليات هوايي در اتاق فرماندهي مستقر مي شد و پيرو هماهنگي هاي قبلي صورت گرفته بين بغداد و ستاد پاريس، ــاه ۱۳۵۹ مناطقي از نوار مرزي ايران مورد تهاجم هوايي و زميني عراق قرار در روز ۱۸ تيرمــكادران ــب آن آژير قرمز در اين پايگاه به صدا درآمده، همزمان اولين اس ــت و متعاق مي گرفــلح كه ظاهراً براي تالفي حمالت عراق، اما در عمل ــامل ۱۶ فروند هواپيماي مس هوايي شــتاد ــت وزيري، س ــدف قرار دادن اهدافي چون بيت حضرت امام در جماران، نخس براي هــداران، ستاد مركزي كميته هاي انقالب و كميته منطقه ۴ و ۹، كاخ سعدآباد ــپاه پاس مركزي ســين(ع)، خليج (شهيد بهشتي) و همچنين و پادگان هايي چون لويزان، وليعصر(عج)، امام حســروان حميد نعمتي، سروان محمد ملك، سروان ــط س ــيما، توس فرودگاه مهرآباد و صدا و ســم بودند به پرواز ــزاد جهانگيري كه هر كدام فرمانده يك تي ــروان فرخ كيومرث آبتين و س

۲۰۰۲۰۱

درآمده، ضمن هدف قرار دادن اهداف تعيين شده، در جهت ايجاد رعب و وحشت عمومي و اعالم حكومت نظامي، اقدام به شكستن ديوار صوتي بر فراز تهران مي نمودند.

ــد هواپيما با ــه فرون ــكيل مي داد، س ــا كه بمباران بيت امام مركز ثقل كودتا را تش از آنج ــه اي (هر كدام ماهرترين خلبانان كه در مجموع مجهز به ۴ بمب ۷۵۰ پوندي، ۴ بمب خوششامل ۶۵۰ بمب تأخيري) و دو عدد موشك ماوريك بودند براي ترور رهبر انقالب در نظر ــده بود. اين در حالي بود كه پس از تحقق اهداف فوق، واحدهاي زميني و زرهي گرفته شكودتا مي بايست به اشغال صدا و سيما، فرودگاه مهرآباد، ستاد مشترك ارتش و ستاد نيروي ــيديه و زندان اوين اقدام نمايند و در ساير استانها نيز دريايي و پادگان هاي حر، قصر، جمش

اقداماتي مشابه آنچه كه در تهران اتفاق مي افتاد برنامه ريزي شده بود.

۵. پس از كودتادر اين بخش از كتاب آمده است كه در صورت پيروزي كودتا و با اعالم سه روز حكومت ــيله روحانيون همراه با ــا ترفند ارعاب و فريب مردم از طريق تأييد كودتا به وس ــي و ب نظامــخصيتهاي ــتگيري حدود ۷۰ تن از ش كودتا و باج دهي به مدافعين انقالب، در نهايت با دس

برجسته مذهبي و سياسي انقالب، قدرت به وسيله نظاميان مهار مي گرديد.ــتا مكان هايي را نيز براي انتقال و استقرار كاظم شريعتمداري به كودتاگران در همين راس

تهران اجاره كرده بودند تا به عنوان يك رهبر مذهبي، كودتا را تأييد نمايد.در اين صورت يك دولت صد در صد نظامي روي كار مي آمد و بختيار زمام امور كشور را به مدت دو سال در دست مي گرفت. البته ناگفته نماند كه يك شخصيت مشهور و مردمي نظير بني صدر نيز به عنوان رئيس جمهور اين كودتا مي توانست مسئوليت را بر عهده بگيرد و

شايد برنامه ريزي سران كودتا براي در امان ماندن بني صدر با اين امر بي ارتباط نبود.

۶. كودتا در ۴۸ ساعت آخرــران و اعضاي كودتا از ــن بخش از كتاب آخرين مذاكرات و هماهنگي هاي بين س در اي زبان دستگيرشدگان بيان مي گردد و ارتباط با بيت شريعتمداري و جزئياتي از تجمع خلبانان

كودتا در پارك الله تهران جهت اعزام به همدان از زبان خلبانان آشكار مي گردد.

۷. شكست كودتاــا در رده هاي مختلف ــراد نفوذي كودت ــي از اقدامات اف ــمت به برخ ــداي اين قس در ابت


۲۰۲۲۰۳

ــت كه از آن جمله مي توان به ــاي كودتا اشاراتي شده اس ــتاي جلوگيري از افش نظام در راسدستگيري «خادم» از سران اصلي كودتا در ارديبهشت ماه همان سال اشاره نمود، كه متأسفانه ــن دوم (اطالعات) ارتش، خطري ــي از افراد نفوذي كودتا در رك ــط يك با بازجويي او توس

متوجه كودتا نگرديد.در ادامه نيز به سهل انگاري بني صدر در پي گيري اخبار رسيده در خصوص احتمال وقوع

توطئه اشاراتي شده است.

۱-۷. افشاي كودتاــناد گوياي آن است كه كليه برنامه ها تا قبل از كودتا طبق برنامه پيش رفته بود تا آنكه اس ــت سه روز قبل از موعد كودتا يكي از خلبانان كه براي همكاري انتخاب شده بود، در درستهران با سروان حميد نعمتي مالقات مي كند. حميد نعمتي به او مي گويد مأموريت تو بمباران

بيت امام است و ما مي توانيم تا ۵ ميليون نفر را بكشيم.گويا خلبان ياد شده در مقابل نوع مأموريت و كثرت كشتار مردم غافلگير و مردد مي شود، ــت چه بايد بكند. وي آن شب موضوع كودتا را با ــران كودتا نمي دانس اما به دليل ترس از س

مادرش در ميان مي گذارد و مادر وي كه به شدت ناراحت شده بود در پاسخ مي گويد:ــر دهي و جلوي اين كار را ــن كار را بكني، بلكه بايد به انقالبيون خب ــو نه تنها نبايد اي ت

بگيري كه اگر غير از اين باشد شيرم حاللت نيست.اين سخن موجب شد تا در نخستين دقايق بامداد چهارشنبه خلبان ياد شده تصميم خود

را بگيرد و با پذيرش احتمال كشته شدن توسط سران كودتا، ماجراي كودتا را افشا كند.ــود را به منزل آيت اهللا خامنه اي ــس از پرس و جوهاي مختلف، حدود اذان صبح خ او پ

مي رساند و ماجرا را بازگو مي كند.مقام معظم رهبري اين واقعه را چنين تعريف مي كنند:

حدود اذان صبح ديدم كه در منزل ما را به شــدت مي زنند. من رفتم ديدم مي گويند يك ارتشــي آمده و با شــما كار واجبي دارد. ديدم يك نفر تكيه داده به ديوار، با حال كســل ــما با من كار داريد؟ بلند شد و گفت: بله. ــفته و خسته سرش را فرو برده. گفتم: ش و آشــط به خودتان مي گويم... من به حرفش ــم: چكار داريد؟ گفت: كار واجبي دارم و فق گفتحســاس شــدم... احتمال اين بود كه سوءنيتي داشته باشــد اما ديدم نمي شود به حرفش ــه حياط نشستيم... آثار بيخوابي و خيابانگردي و خستگي و گوش نداد... يك جايي گوشهيجان در او پيدا بود. خالصه آنچه گفت اين بود كه در پايگاه همدان اجتماعي تشــكيل

۲۰۲۲۰۳

شده و تصميمي بر كودتايي گرفته و پولهايي به افراد زيادي داده اند، به خود من هم پول ــيدم: كي قرار است داده اند... قرار اســت جماران و چند جاي ديگر را بمباران كنيم. پرس

اين كودتا انجام شود؟ گفت: امشب.من ديدم مســئله خيلي جدي اســت و بايد آن را پيگيري كنم. در اين بين اين احتمال را مي دادم كه يك سياســت باشد و بخواهند ما را سرگرم كنند، اما در عين حال اصل قضيه

آن قدر مهم بود كه با وجود اين احتماالت الزم بود آن را پيگيري كنيم.ــده، يكي از درجه داران تيپ ۲۳ ــاعت پس از افشاي كودتا به وسيله خلبان يادش چند س ــتاد مشترك مراجعه مي كند و پس از افشاي كودتا ــتقر در اداره دوم س نوهد نيز به كميته مســالمي شركت ــت به همراه عده اي ديگر در براندازي جمهوري اس و اعتراف به اينكه قرار اسكند، يك پاكت حاوي بخشي از طرح عمليات كودتا را در اختيار كميته فوق قرار مي دهد و به اين ترتيب به فاصله چند ساعت اقدام به ضد كودتا مي شود و انقالب در برابر خطري كه

در چند قدمي اش كمين كرده بود آگاه مي شود.

۲-۷. ضد كودتادر زمان ضد كودتا ستادي مركب از واحدهاي اطالعات سپاه همدان، گروه مهندسي سپاه همدان، انجمن اسالمي نيروي هوايي، تعدادي از پرسنل مؤمن نيروي زميني و تيپ نوهد به نام «ستاد خنثي سازي كودتا» تشكيل شد و عمليات مقابله با كودتاي قريب الوقوع، به سرعت ــد. چرا كه پارك الله محل تجمع ــهيد نوژه طرح ريزي ش در دو محور پارك الله و پايگاه ش۴۰ نفر از خلباناني بود كه مي بايست با اتوبوس به پايگاه هوايي نوژه رفته و به ديگر خلبانان

كودتا بپيوندند.ــنده عمده نيروهاي به كار گرفته شده براي خنثي سازي كودتا، در پايگاه بنا به نظر نويس شهيد نوژه متمركز شد و عمليات مربوط به پايگاه نوژه در دو قسمت داخل و خارج پايگاه ــيده بود، در ــد. و نهايتًا اين حادثه در حالي كه هنوز به مرحله انجام نرس ــته ش به اجرا گذاشــت مواجه شد؛ هر چند كه سران شاخه نظامي، سياسي و پشتيباني كودتا يعني نطفه با شكس

بني عامري، قادسي و قرباني فر با حمايت ضدانقالب به خارج از كشور گريختند.دو ماه بعد، سازمان نقاب طي اطالعيه اي مسئوليت اقدام به كودتا را پذيرفت.

۸. كودتاامام خميني كه عليرغم لو رفتن كودتا حاضر به ترك جماران نشدند در سخناني پرشور و


۲۰۴۲۰۵

ــازي كودتا در تاريخ ۱۳۵۹/۴/۲۰، در اشاره به همراهي چند روحاني انقالبي پس از خنثي سناآگاه در كودتا مي فرمايند:

توطئه اي كه معلوم اســت چنانچه موفق به كشفش هم نشده بوديم و قيام هم كرده بودند، ــيم. ما از قشرهاي خودمان مي ترسيم. مردم آن را خفه مي كردند... ما از اين امور نمي ترسشــما صنف روحانيت، همه «ايدهم اهللا تعالي»، اگر چنانچه كارهايي خداي نخواسته انجام دهيد كه از چشم ملت بيفتيد ولو در درازمدت، آن روز است كه ديگر فانتوم الزم نيست ــما را كنار مي زنند و ملت هم بي هادي كاري نمي تواند انجام بدهد و آنها... خود ملت شبراي چندين سال ديگر هم كه باشد كارشان را آن وقت مي توانند انجام بدهند. من خوفم از اين اســت كه ما نتوانيم، روحانيت نتواند آن چيزي كه بر عهده اوســت صحيح انجام دهد... يكي از نقشــه هاي مهم اين اســت كه... روحانيت را از ملت جدا كنند... ترس از ــته باشيد. ترس از آمريكا و شوروي نداشته باشيد. آن روز بايد ترس داشته فانتوم ها نداش

باشيد كه شما پشت كنيد به اسالم، پشت كنيد به مساجد.

پيوستهاــهاي مطبوعاتي ــناد و گزارش ــاب مجموعه خاطرات، اس ــوم يا فصل پاياني كت ــل س فص ــالم ري شهري در خصوص اين كودتا، عينًا در انتهاي كتاب اضافه گرديده است حجت االس

كه بيان بخشي از آن خالي از لطف نمي باشد. به عنوان نمونه به كشف كودتا از زبان ايشان اشاره مي كنيم:

ــا، آمريكايي بود، ــرب با هم متحد بودند. البته كودت در جريان كودتاي نوژه، شــرق و غــيا بود ولي آن طور كه كودتاگران اعتراف ــازمان س طراحي آن در آمريكا و با همكاري ســته ــها را هم در جريان گذاش كردند و اين قابل تأمل اســت مي گفتند: آمريكايي ها، روسبودند. اين ادعاي آنها بود. قبل از كشــف كودتا، يك روز نزديك غروب آفتاب، من در دفترم نشسته بودم كه آقاي سعيد حجاريان به دفترم آمد. ايشان آن زمان با اطالعات كميته

اداره دوم همكاري مي كرد.آقاي حجاريان آن روز با حالتي هيجان زده پيش من آمد و گفت: با شما يك كار خصوصي ــان مطالبي گفت. آن زمان هيچ يك از افراد مؤثر قوه قضائيه از ــورد كودتاچي دارم. و در مــتند. آقاي قدوسي هم دادستان دادگاه انقالب بود، ولي ظاهرًا از موضوع كودتا خبر نداش

خبر نداشت، كه اگر خبر داشت قطعا به من مي گفت.ــتادم كه كسي در منزل نباشد و متمركز شدم من آن موقع فورًا همســرم را منزل پدرم فرس

۲۰۴۲۰۵

روي برخورد با آن قضايا. گروه هاي مختلفي را هم در قصر فيروزه از نيروهاي نظامي آنجا تشكيل داديم و اولين گروه كودتاچيان را همان شب دستگير كرديم و كار ادامه پيدا كرد تا ضربه زدن به همة افرادي كه در ايران با كودتاچيان بودند. البته سران كودتا و رده هاي اداره كنندة آن، از جمله ســرهنگ بني عامري همه به خارج فرار كرده بودند. به هر حال،

بقيه كودتاچيان در دادگاه انقالب ارتش محاكمه شدند.الزم به ذكر است كه در پايان كتاب نيز اسناد و تصاوير ارزشمندي از سران كودتا و متن

بازجويي ها ارائه گرديده است كه در نوع خود بسيار ارزشمند است.

محاسن و معايب كتاب كودتاي نوژه۱. معايب

ــوم دليل اصلي ــوژه در ميان عم ــري عبارت كودتاي ن ــه تواتر در به كارگي ــي ك ـ از آنجايــت كه اوًال اين عبارت با توجه به محدود كردن ــت اما بايد در نظر داش نامگذاري كتاب اســاص، فرامنطقه اي بودن آن را به ذهن متبادر نمي كند، ثانيًا ــوان كودتا در يك جغرافياي خ عناين نام منجر بدان شده است كه افراد كم اطالع، شهيد بزرگوار محمد نوژه را در اين كودتا ــبكه نقاب» عبارت ــتاد پاريس» و يا «ش ــذا به كارگيري عبارت «كودتاي س ــل بدانند. ل دخي

كامل تري به نظر مي رسد.ـ با توجه به چندين مرحله تجديد چاپ كتاب، متأسفانه هنوز برخي اغالط تايپي و نگارشي ــي در متن بيانات حضرت امام كه اهميت فراوان تاريخي دارد هنوز در چاپ اخير كتاب حتــروع طرح ريزي كودتا در مقدمه چاپ ــم مي خورد. نمونه ديگر، ذكر اشتباه تاريخ ش به چش

چهارم كتاب است.ـ به نظر مي رسد كه با توجه به فاصله گرفتن از آن واقعه تاريخي اكنون اسناد و ابعاد بيشتري ــار مي باشد كه جاي آن دارد در تجديدنظرهاي بعدي مورد لحاظ قرار از آن واقعه قابل انتش

گيرد؛ البته اين امر در مقدمه چاپ اول مورد تأكيد ناشر قرار گرفته است.ـ هرچند كه افزودن بخش مربوط به خاطرات آقاي ري شهري بر قوت كتاب حاضر و غناي علمي كتاب افزوده است، اما عدم ويرايش مجدد محتواي كتاب با توجه به داده هاي افزوده ــان در برخي موارد منجر به تكرار مكررات و حتي بروز برخي تضادهاي ــط ايش ــده توس ش

تاريخي گرديده است.ــده در بخشهايي از كتاب و نيز عدم بخش بندي صحيح كتاب از موارد ـ تيترهاي انتخاب شــاب واژه نامتعارف ــم مي خورد. به عنوان مثال انتخ ــت كه در اين كتاب به چش ــري اس ديگ


۲۰۶۲۰۷

ــالب در تمدن» در بخش اول كتاب و عدم تطابق آن با محتواي مربوطه، اين موضوع را «انقبه خوبي نمايان مي سازد.

ــر محترم مي توانست كتاب ــترده مطالب مربوط به كودتاي نوژه، ناش ـ با توجه به حجم گسمجزايي را تحت عنوان توطئه در دهه نخستين به طبع برساند و از طرفي محتواي مربوط به ــناخت توطئه، عمدتًا بر اساس كتاب «توطئه در ايران» قوام يافته است بخش مقدمه اي بر ش

كه بهتر مي بود نگارنده از منابع بيشتر و متنوع تري در اين خصوص استفاده نمايد.ــده و مخاطب را در ــريح نگردي ــازمان كودتا به خوبي تش ــد تغيير و تحوالت در س ـ فرآين

خصوص ساختار نهايي آن با مشكل مواجه مي سازد.ــم ــت هاي كتاب، مطالبي به چش ــناد اعترافات موجود در پيوس ــي از اس ــر برخ ـ در تصاوي

مي خورد كه در متن اعترافات و خصوصًا در فصل دوم به آنها اشاره نشده است.ــده و اين ـ در كتاب حاضر در خصوص تعداد دقيق كودتاچيان اعدامي آمار دقيقي ارائه نشــيار متفاوت و اغراق آميزي در اين خصوص ــت كه توسط ضدانقالب، آمار بس در حالي اس

ارائه مي گردد كه جا دارد در چاپ هاي آينده بدان ها نيز اشاره گردد.ــال ــوط به كودتاهاي دهه اول انقالب، به وقوع چهار كودتاي نافرجام تا س ــش مرب ـ در بخ

۱۳۶۱ پرداخته نشده است.ـ عمليات مرصاد يا به عبارتي فروغ جاويدان در سرفصل مربوط به ترور مورد بررسي قرار گرفته است، در صورتي كه اين عمليات از مصاديق بارز تجاوز نظامي است و مي بايست در

مبحث مربوط به تجاوز بيان مي گرديد.

۲. محاسنــتن به حوادث مربوط به ــكافانه نگريس ــتندات كتاب حاضر و موش ــت اول بودن مس ـ دسكودتاي نوژه و بيان فرضيات احتمالي را مي توان از نقاط قوت كتاب حاضر برشمرد. آنگونه

كه كتاب حاضر را به نوعي مرجع و منبع تمامي موافقين و مخالفين بايد دانست.ــور و بيان نقش ــوابق تاريخي چه در داخل و چه در خارج از كش ـ بيان مدلهاي توطئه و ســترده كودتاي نوژه ــازي اذهان و فهم ابعاد گس ــتكبار جهاني در اين خصوص، در آماده س اس

كمك شاياني نموده است.ــراد به صورت ــينه اين اف ــان مختصري از بيوگرافي و پيش ــاي كودتا و بي ــي چهره ه ـ معرف

پي نوشت بسيار مفيد و خواندني مي باشد.ــي و اسناد آن و نيز ــخير النه جاسوس ـ طرح ناگفته هاي تاريخ انقالب نظير واقعه طبس، تس

۲۰۶۲۰۷

ــيار مؤثر ــت پرده گروهك ها و ماجراي مك فارلين و... در جلب مخاطبين بس اقدامات پشــايد تجديد چاپ هاي مكرر كتاب حاضر و ناياب شدن آن شاهدي بر اين مدعا ــت كه ش اس

باشد.

نتيجه گيريبا در نظر گرفتن موارد فوق بايد اذعان داشت كه كتاب حاضر تنها منبع مستند و مستدل ــاير كتب منتشر شده در ــبت به س ــت و از اين جهت نس ــده در اين خصوص اس ــر ش منتشــن واقعه رجحان دارد و در پايان و همان طور كه در ابتداي اين مقاله نيز عنوان ــوص اي خصــد به نظر مي رسد كه اكنون فرصت كم نظيري براي ثبت كامل تاريخچه بزرگترين كودتاي شــت و جاي آن دارد كه نويسندگان و محققين بار ديگر اين تاريخ معاصر ايران پديد آمده اسپرونده را مورد كالبدشكافي قرار دهند. هرچند كه اقدام به كودتا از سوي اياالت متحده چيز تازه اي نيست و تاريخ ايران پيش از اين هم در ۲۸ مرداد ماه ۱۳۳۲، اين واقعه را تجربه كرده ــمني و دخالت اياالت متحده در امور ــت، اما از آنجايي كه اين حادثه، يك بار ديگر دش اســاند، لذا بازخواني آن خصوصًا براي نسل كنوني، بسيار مفيد داخلي ايران را به اثبات مي رس

و سودمند خواهد بود.


Ai212815800

Documents