GÜNEY NEKROPOLÜ'NDEN GRUP CAM ESER , Zerrili AYDI.'l A GROUP OF GLASS WORKS FROM PAR/ON SOlffH NECROPOL Archaeologica/ excavalions stil/ go un in Parirm, one of Ihe cilies ofantic Troas Region, since 2005, The glass works obtalnedIrom: tbe gmues in Ihe Soutb l'iecmj>Ol oflbe clty are dated 1. and 2 nd AD, Among Ibese g/ass works are wUb the shape ai cylinder and alabas/ron, and an wi/h spbere body and glasses wi/h cylinder body, Tbese works tbe good tasle and inlerest Parions in L Anahtar Kelimeler: Parion, Nekropol, Unguentarium, Cam Key Words: Necropol, Unguentarium, Glass Antik Troas Bölgesrnin l kentlerinden olan Parion, bugünkü Çanakkale Ili, l3iga Ilçesi Beldesi'ne Kemer Köyü'nün arazisi 2 (Harita 1), Ö, 709 kolollize kente 3, 'KolonizhyOn Erythrai'li, Mi1etas'lu ve Paros'lu göçmenlerin söylenmektedir', Thasos gelenlerce kolonize de 5, Hemdoros 6, L 0, yy,'da Pers bulunan Parionlulann, L0, 513- 512 Pers Dareios'un Seferine bildirir 7, Ö, 479 - 478 Deniz üye kent 8, 0,131 - 404 Peloponnessos alarak Spartah'lara Ksennphon 'a göre,9 i. 0, 411 86 gemilik Atina Parian toplanarak Sparta'ya sefere HeBenistik Dönemin Büyük ile bidikte bir süre kazanan zamanda Troas kentlerinin dokuz üyeli "Ilion da üyesiydi 10, Ö, 302'de Lysimachos'un, LO, 241'den.. sonrada Pergamon II L0, 133'de IIIAttalos'un vasi)'eti ile Pergamon'un Roma ile kent de idaresine olur. Roma Parioo'a büyük önem ve lmparator Augusrus (l, 0, 27 - S, 14), kenti "Colania Pariana lulia Augusta" olarak ilan 12 , Roma Dönemi'nde ise büyük bir kilise bilinen Parian'un önemli bir piskoposluk merkezi ve S. 312- 330 Eustathius'un Parian piskoposu olarak belirtilmektedir 13 , • Yrd, Doç, Dr.. Atatürk Fen-Edebiyat Fakiilre"i Bölümü - ERZURUM 1 Homeros, II, 815 vd 'da, Aiscro; ve K\7ikene (= Kaikos kadar egemen olduklanndan ve ülkelerinin Egemen p, 8 da 9 SÖ'L eder. Bu durumda Homeros'. göre: bölge belirtilen çok daha d LLIiL Ona güre Eudoksos, Kyljkene Ancka'dan; P'arion ("'Kemer) uani (= Cbaran, Praklion'dan; Skvlak:s Abydos'tan Traa;; gibi, zaman sirasi ilgili ol3rak onaya da konu Xlll, S82'de bu durumun, belinmektedir. 1.0, 1200 Dar Göçleri Anadolu'ya gelen Frigler Orta Anadolu'ya cince bu bölgcve göre Friglcr Marmara Traklar ve Skam,andros ('" Kara Menderes) Bölgeye "Küçiik I'rlgl';1" d sebebi, bu YÜl.dendir, Trmb !.l(ilgesi'nde i. O, 8. yy.'cla AeDI, i O 7 yy.'da ise lan Homero;;, Aeolis ve AeoUerin ("'Gediz) kadarolan Strabon 581 vd; Fredy 1990, 15; Kuçükefe ]992, 3; Tavuk\:u1999, 1; Högemann 2001. 59: Sevin 2001, 58, 2 Lear 1923, 1971, 59; Umar 1983 60: 19')8, 349; 200J! i?: Cmar 2002,318; Avram 2004, 991; Tavokçu 4, 3 Bum 1935, 132'de 1.0 7()8'de bildirirken; CaljJcntcr 1948, 9'da LO, :OO'den ,onm 1971, 59: Frisch 1983,56: 1983, 58: 2007, 3. t XIII. I, 14: 1915, S7; 49: 1948, 9; Hammono 1967, 115; 1971, 59: 1983,59, Ehrhami. 1988, 3G, 37: 1988,248; Rr1llzek 1990, 19: l:la'iaran 1998,350,2006 (l), 36; 200'7, 3 5 1983, GO;A.Ham 2004, 991; Ayrlin Tav1Jkçu ZOO;, 3- 6 Heradows iV, 138. 7 Sevlnl982 (2), 269: Cmar 1983, 35: 253: 200Z, 16; 2002, 20, 8 t982 (1), 223, Man5e1 1988 299; 2002, 16, 9 K5enophon, \1, 2,7, Umar 2002, 318 LO lloyd 1997, 172; 2003, 26 II 1971, 59, 1998,350, 12 1950, 869; Cmar 1983, 37; ZOOl, 19, Z006 (1), 37 13 Ramsay 1960, 173; 1998,350, Sanat 145
17
Embed
ai - acarindex.com · PARİONGÜNEY NEKROPOLÜ'NDEN BİRGRUP CAM ESER Zerrili AYDI.'l TAVlıKçe', AGROUP OF GLASS WORKS FROM PAR/ON SOlffHNECROPOL Archaeologica/ excavalions stil/go
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
PARİON GÜNEY NEKROPOLÜ'NDEN BİR GRUP CAM ESER,
Zerrili AYDI.'l TAVlıKçe',
A GROUP OF GLASS WORKS FROM PAR/ON SOlffH NECROPOL
Archaeologica/ excavalions stil/ go un in Parirm, one ofIhe inıflorıant cilies ofantic Troas Region, since 2005, The glassworks obtalnedIrom: tbe gmues in Ihe Soutb l'iecmj>Ol oflbe clty are dated 1. sı /ıD and 2 ndAD, Among Ibese g/ass works areunguenıan'Ulns ın'tb caıuileslick, botı/es wUb the shape aicylinder and alabas/ron, llIıguelltarium and an aıyballas wi/h spberebody andglasses wi/h cylinder body, Tbese works indicaıe tbe crafismmısbip good tasle and inlerest ~LParions in anılqulıy,
Antik Troas Bölgesrnin l öne~li kentlerindenolan Parion, bugünkü Çanakkale Ili, l3iga Ilçesi I3alıküçe~meBeldesi'ne bağlı Kemer Köyü'nün arazisi üıaioe kurulmuştur
2 (Harita 1),
İ, Ö, 709 yılında kolollize edildiği düşünülenkente 3 , 'KolonizhyOn Çağı'nda Erythrai'li, Mi1etas'lu veParos'lu göçmenlerin yerleştiği söylenmektedir', AyııcaPaıion'un Thasos Adası'ndan gelenlerce kolonize edildiği
şeklinde de görüşler vardır 5, Hemdoros 6, L0, ~, yy,'daPers egemenliği altında bulunan Parionlulann, L0, 513512 vıllannda Pers kralı Dareios'un ıSkit Seferine katıldılclarmı
bildirir 7, İ. Ö, 479 - 478 yıliarında "Ati~a-Delos DenizBirliği'ne üye olduğu bililıen kent 8, ı. 0,131 - 404 yılları
arasındaki Peloponnessos Savaşları sırasınd~ Atilıa'l1Ln
yanıne!? y'~r alarak Spartah'lara karşı savaşmıştır. Ksennphon'agöre,9 i. 0, 411 )~lındaA1kibiades komutasındaki 86 gemilikAtina doıranması, Parian limanında toplanarak Sparta'ya
sefere çıkmıştır.
HeBenistik Dönemin başlarında Büyük İskenderile bidikte bir süre bağımsızlığını kazanan Paıion, aynı
zamanda Troas kentlerinin oluşturduğu dokuz üyeli "Ilion~;egerasynnu"nun da üyesiydi 10, İ. Ö, 302'de Lysimachos'un,LO, 241'den..sonrada Pergamon Kra1Jığ1'nın egemenliğine
girmiştir II L0, 133'de IIIAttalos'un vasi)'eti ile Pergamon'unRoma Imparawrluğu'na bırakılması ile kent de Roma'nın
idaresine geçmiş olur. Roma Çağı'~d,a Parioo'a büyük önemverilmiş ve lmparator Augusrus (l, 0, 27 - ı. S, 14), kenti"Colania Pariana lulia Augusta" olarak ilan etmiştir 12 ,
Doğu Roma Dönemi'nde ise büyük bir kilise yapıldığı bilinenParian'un önemli bir piskoposluk merkezi olduğu ve ı. S.312- 330 yılmn arasında Eustathius'un Parian piskoposuolarak atandığı belirtilmektedir 13 ,
• Yrd, Doç, Dr.. Atatürk tniversiıesi Fen-Edebiyat Fakiilre"i Mkeoloıi Bölümü - ERZURUM1 Homeros, I1r.ıda. II, 815 vd 'da, Troialı'lann Aiscro; (=(jöııen çayı) ve K\7ikene (= K:~pıdağ Yanmadası) boyıınca Kaikos (=Bakırçay)'a kadar egemenolduklanndan ve ülkelerinin Oynasıerler (=Yunaııca: Ba.ı, Egemen S2.1ı p, Efcııdi) tanfından 8 )':~ da 9 parı:!)'':! bölündüğünden SÖ'L eder. Bu durumdaHomeros'. göre: bölge ;1Ikal1d:~ belirtilen sınırların çok daha d LLIiL ta~Jr, Ona güre Aısepo> nehıinden ba~1ablan Troas'ın sınınnı; Eudoksos, Kyljkene(=K.1pıdağ Yarımadası) Ancka'dan; Dam:ısıcs, P'arion ("'Kemer) uani bımpsakos (= 1.:ıpse~i)'lu Cbaran, Praklion'dan; Kaı:yenda'lı Skvlak:s Abydos'tanhaşiabI'. Traa;;'ın sınıdan Ylıkanda belirtildiği gibi, zaman jçijıdeki sirasi gdi~nıeJerle ilgili ol3rak onaya çıkaıı değışikliklerle wrt1şınalara da konu olmnştuI'.
$ıraboıı Xlll, S82'de bu durumun, Yumıı ko1oııjzasyonundaki dağılı~t;ın kaynaklar.dı,i;ını belinmektedir. 1.0, 1200 Dar Göçleri sıra.sında Anadolu'ya gelenhalklantın Frigler Orta Anadolu'ya ycrle~meden cince bu bölgcve y~ı:şınişlerdir Sır:ıhon:a göre Friglcr Marmara kıyılanncla, Traklar lloiıaz ve Skam,andros('" Kara Menderes) çcı'resine yayıJm~lardır. Bölgeye "Küçiik I'rlgl';1" d ilmesinİn sebebi, bu YÜl.dendir, Trmb !.l(ilgesi'nde i. O, 8. yy.'cla AeDI, i O 7yy.'da ise lan yerle~melerl kunılmaya ı~lanır. !.lundaıı dolayı Homero;;, Aeolis ve Troas'ılıirle~tirmiııır Sırabcııı ı,e; AeoUerin Heruıos ("'Gediz) Nchrınden
Parion'da yapılan ara§unn.aJarda l ', kentin surduvarları. akropol, tapınak, tiyatro, sunak, propylon,aquadukt, su yapıları, limanlar, agora, bouletefion /pırtaneion (?), hamamiRoma vması (7) gihi unsurlarına ekolarak, kentin güney ve kuzey doğusunun nekropol alanı
olarak kı.ıllanıldığı sonucuna varılm~tJr.
2006 )'IIJ kazı çalışmaları kentin güneynekropolünde D4b, D4d. E4d, E5b, F3a, F4a açmalanndagerçekleştirılmi,ştir. Bu çalışmalar sırasında pişmiş toprakfigürinler, seramikler; unguentariumlar, kandiııer ve metaleserlerin yanı sıra çalışmanın konusunu oluşturan cameserler de ele geçmiştir.
Cam içinde kriswi olmayan, sıvı ve moleküllüyapıya sahip homojen bir maddedir. Cam hamuru ise, birtank ya da potada ocak üzerinde süis, soda, kireç gibi anamaddelere sod\'Um, kalsiyum, potasyum ve aksi! gibitamamlayıcı katkılar konulmasıyla elde ediliL IS
Cam, ilk olarak İ. Ö. 3 binin sonlanndaMezopotamva'nın Huri-Mitanni Bölgesi'nde .keşfedilmesinden sonra en parlak dönemini Geç HelienisnkÇağ'da yaşamışıır 16. Suriye-Filistin yöresinde kullanılmaya
ba'lavan serbest üfleme tekniği ile cam eserler daha çabukve 'daha uomı mal edilir olmuştur 17. Böylelikle cam kaplaramik dünyada o zamana kadar görülmemiş bir fomlçeşitliliğine ve yaygınlığına ulaşarak herkesin sahip olabileceğibir madde haline gelmiştir ls .
Antik çağ boyun<'.a cazip bir malzeme olan cam,Roma Dönemı'nde sofra takırrılan, hediyelik eşyalar,
kozmetik kaplan, ilaç ş~eleri, takılar, iç meka.nlarda panolar,mozaik kaplamalar, bazı küçük heykeller. madalyorılar, aynave pencere camlan gibi pek çok gereksinjme cevapverebilecek ürünler imal edilerek bir endüstri halinegelmi,ştir 19 .
İşte bu dönemde Roma imparatorluğunun herköşesine yay1lan cam eserler, günlük yaşamda ve me~rarmağanları arasında vcrlerini almışlardır. Parıon kentınde
de 2006 vıhnda vapılan nekropol kazılarında bu çeşilliliğeait izler görülmektedir. Cam eserjel' arasında; şamdan tipliunguentaıiumlar, silindirik ve a1abastron tipli şişeler, küreselgövdeli uı\.~entaıium ve küresel gövdeli acy'ballos ik silindirgövCıeli cam hardaklar bulunmaktadır.
Bunlardan ilki olan Kat. No, 1 (Resim 1, çiz.im 1)ve Kat. ~O. 2 (Resim 2, Çizim 2), açık yeşil cam hamurundanbiçimlendirilmişlerdir. Roma camcılığında en sık r&stlanılan
tiplerden 20 .91an bu iki eser serbest üfleme tekniği Ue 21
yapıl~tJL Uçgen gövdeleıinin üzerinde yükselen uzunsilindirik boyunlan ve içe doğru katlandıktan sonra üzeridüzleştirilen ağı~ kenarlan en belirgin özclliklerid.ir. Dipleriise, içbükeydir. U~'gen gövdelerinden neredeyse uç kat fazlayapılan uzun silindirik boyunıan, çeşitli yağlann ve kozmetiksıvıların kontrollü bir şekilde dökülmesini sağlamalannınvanı sıra içlerindeki sıvının kolayca buharlaşmasını dadrılemekr.ey<liler ız. Aynca bUl'ada olduğu gibi birçok ömeğinnekropollerde bultının.ası şamdan biçimli unguentaıiumlarınmezarlara ölü hediyesi oJarJk sJkça konulduğunu dagöstermekıedir 23 .
Doğrudan toprağa gömü olan ~171 buluntusuKat. No. ı 'de uzun silindirik boyundan üçgen gövdeyegeçişr.e bir aletle şekillendirilen oldukça hafif bir boğumayer verilmiştir.
Dışbükey semerdam kiremil bir mezar olan M79buluntusu Kal. No. 2, başka buluntularla birlikte iskeletinkalça kemiği hizasında ele geçıniştiL Ince uzun olmasıyla
Kal. No. ı'e göre daha zarif bir görünüm sergilemektedir.Şamdan biçimli unguentariumlann üçgen gövdeleri zamaniçerisinde giderek küçülmüş ve neredeyse silindirik borunlabirleşip tüp şeklini almışJarclıL Bu nedenle Kat. No. 2'nın,
Kat. No. l'e oranla ince ve uzun bir yapıda olması, aynı
dönem içinde biraz daha geç. olduğu düşündürmektedir.
Şamdan hiçimli unguentariuın örneklerine Suriye,Fili~tin ve Kıbrıs'taki merkezlerde sıklıkla rasdarunakıadır 24 .
Ayrıı'a Mısır'dan Güney Rusya'ya kadar geniş bir coğrafi
alanda örneklerine rastlanan 2) şamdan tlpliuııguemariumların benzerlerinin Anadolu'da da görülmesiDoğu Akdeniz kaynaklı olan bu camlann Anadolu'ua daüretildiği ve yoğun bir şekUde kuııanıldığını göstermekted.iı.ı6
Von Saldem 27 .Sardeb bulumusu olan ve KatNo. 1 ve Kat. No. 2'ye form açısından çok benzeyen birörneği silindirik boyunlu, konik gövdeli ve konkav dipliolarak tanımlarken; aynı mezarda bulunan bır sıkke
yardımıyla i. S. geç 1. Y'i. erken 2. yy.'a vermiştir. Pitts~urgCarniege Müzesi'nde hulunan jki cam unguentarium2ö ileSamothrake buluotusu şamdan tipli bir başka
son olarak !<abınağız kenan. kulp ve sü,leme gibi diğer ayrıntılar yapılır. Ilkz.. ÜZCL 198:. 5h Avdı~ l~vlıkçu 2001. 1-1622 Vessberg 1952.136, Ve:;sberg -Wesıholm 1956, 203; F,ııen Yağcı 1993. 143;Ay~~a TaI1Jk~u2oo:. 1~9.. .,'.23 Erten YağcI1993. !'l5. Oııüd< 2003, 73. Nitekim, 2005 yılında Pa.rıon Nckropolu~}ll,ru[~len ~I;alış.,malan~ua TMl ';_I~~ mezarlanada ·ıanıdanıiplı üç unguentariuma rastlanması bu fikn d.esreklemektedır Bkz Aydın Ta"ukçu 2001. lq8 ,d.. Çıı. 1.6-lıB. Ll:' 69. Res. _D8-2 O24 Stern 1977. 76, Erten Yağa 1993...H425 Sıern·YağcI1989, 602, Res ]-ıo; Oıtürk 2003,72.26 Erten Yağcı 1993, 14527 Von Saldem 1980. 25. Lev. 5, Res. 11028 Oliver 1980, 82, Res. 101-102.
1461 Sanal Dergısı
unguenıarium29 ince uzun boyunlu ve üçgen gövdeli oluşuylaPaıion örneği Kar. No. 1ye Kat. No. 2ik aynı fonnözelliklerine sahiptir. lsigns'in bildirdiğine göre 30 gövdesi,toplam yüksekliğinin 1I3'üoü ya da lI4'ünü oluşturan
şamdan tipli bu örnekler, Oliver .01, Canav 32, Dusenbery33
. ve Başaran 34 tarafından ı. S. geç ı. yy. erken 2. yy.'atarih.lenmiştir.
Yüksel Eıimtan Koleksiyonu 35 , Hüseyin Kocabaş
Koleksiyonu:lG ile Hermiuıge Koleksiyonu'nda 3:, Sadrumve Tire Arkeoloji, Adana Bölge ~1üzesi:lS ve Royal OntarioMüzeSi'nde de şamdan tıpli unguemariumlann erken vegeç özellik gösteren örnekleri oldukça fazla sayıdadır vebizim örneğimizle çok yakın form benzerlikleribulunmaktadır 39 .
Bütün bu örneklere dayanarak, Kal. No. 1veKat. No. 2'nin tarihi için i. S. 1. yy. 'sonları ile 2. yy. başlanönerilebilir. Bu tarihi M71 mezannda Kar. No. 1 ile bırlikte
bulunan kulpsuz, geniş bezemesiz omuza sahip, kısa kaJpburunlu ı. s. ı. yy. sonuile 2. 'ıy. başına tarihlenen birkandilqO de desıeklenıektedir.
F4a açmasında dışbükey semerdam kifemitlerleörtülmüş M19'da bulunan KaL No. 3 (Resim 3, Çil,im 3),açık mavi cam hamurundan şekillendirilmiştir. Serbestüfleme tekniği ile yapılmış unguentariumun dışa ve içekatlanmı~ ağız kısımnın altında oldukça kısa tutulmuş
silindiıik boyuna yer verilmiştir. Uzun armudi bir şekle sabipolan gövde ise, boynun üç kaudır. Taban çapı ile ağız çaplJUnhemen hemen bifbirine eşit olduğu Kat. :"10, 3'de tabanhafif içbükey şekilde son bulmaktadır.
PanLim şişesi 4ı olarak tanımlanan kısa boyunluafmudi gövdeli unguemariumlann 12 benzerlerini, TÜfkiyeŞişe Cam fabrikalarıA.Ş 43, Yüksel Erimtan Koleksiyonu'nda
44 ve Hermitage Koleksiyonu'nda 45, Tife Müzesi'nde 46 ,Royal Ontario Müzesi'nde·7 ve Es~işehif Müzesi'nde 48bulmak mümkündür. Bu örnekler ı. S. ı. yy.'ın ilk yaflSına
taıihlenmektedir. Bu eserleric olan fonn benzerliği nedeniyleKar. \fo. 3 için de aynı tarih önerilebilir 49.
D4d açması, MıS meıannda dışbükey semerdamkiremıtleril1 üııcfinde bulunan Kat. No. 4(Resim 4, Çizim4) ve Kat. Ko. 5 (Resim 5, Çizim 5)'deki şişeler, silindirik 50olmalarıyla diğer örneklerimizden farklıdır. Ancak, her ikiörnek 78 numaralı mezarda bulunmasına rağmen kendiı
aralannda da tarklılıklaf vafdır. Kat. No. 4'ün omuzlanyumuşak köşeli bir profil göstefirken, Kaı. No. 5'deomuzlardan aşağı doğru damla şeklinde bir süzülmegörülmektedir, Bu da esere alabastron görünümüvermektedlr. Her iki eser de açık yeşil cam hamurundanserbest iifleme ıekniğinde yapılmıştır. Kat. No. 4'ün formözellikleri, dışa ve içe katlanmış ağız kenan, silindilik boyun,yanlara doğru genişleyen }llY'J.rJak profilli omuzlar, silindirikgövde ve düz elip şeklindedir. Kat. No. 5 ise, dışa ve içekatlanmış ağız kenan, kısa silindirik boyun: uzun damlagövde ve düz dip ile sonlanmıştır.
Smiye'nin Oıım kentinde bir eczaClya ait olduğudüşünWen mezarda ele geçen silindilik şişelerin ilaç koymayayönelik olarak kujlanıldığı düşünülmüştüf 51, KaL No. 4veKat. :-.ıo, 5ile benzerlik. gösteren Oum örneğinin I. S. 2.yy.'dan 3, yy. 'ın oftalanna dek kullanıldığı sanLlmaktadlf.A),1ll formu gösteren şişelerden Adana Bölge Müzesi'ndede builınmaktadır 52. Bir başka örnek de. Osmaniyeyakınfannclaki Bahçe'de ele geçmiştif S~ . Barkotzi, dışa
dönük dudak: silindiJik boyun ve gövdeaçısından Parianörneği ile benzerlik gösteren bir örneği L S. 2. yy.'atarihlemiştir 54 . Benzer fonndaki .Kaunos'da ele geçensUindlrik şişe 55, Ozet [arafından 1. S, 2·3. yy."a verilirken;
Pittsburgh Carnegie Müzesi'nde bulunan silindir gövdelibir başka şişe s6 üli\'er tırafından 1. S. 2. yy.'a tarihlenmiştir.
Ancak bu örneğe göre Kat. No. 4'ün boynu daha uzundur.LightfQO( tarafından 1. S. 2. yy.'dan 4. yy.'a kadar kuUanıldığıdüşünülen Kar. No. 4ve Kal. No. Ydeki silindirik şişelerden
Yüksel Erimtan Koleksivonu'nda bulunmaktadlf 'ı:. Ancakkoleksiyonda buluDan bu örneğe göre, Kal. Ko. 4'ün boyaudaha uzun ve omuz profili daha yumuşaktır.
Ayrıca M78 mezannın içinde Kat. No. 4ve KaLNo. S'deki cam şişelerden başka pişmi~ toprak unguenraıiuOl,
lagynos, kamharos ve bir de kandil ele geçmL}lir. Sözüedilen eserler. 1. S. 1. yy.'ın ortalan veya hemen sonrası
taril11crinde birleşmekredir 58. Bu nedenle Kat. No. 4 ve KaLNo. 5'in aralarında form açısından küçük farklılıklar
bulunm35ına karşın, aynı mezarda ele geçmeleri nedeniyle1. S. 1. yy.'ın ortaları veva hemen sonrasından olabilecekleridüşünUİmektedir. '
Kar. No. 6(Resim 6, Çizim 6) ve Kat. :/0. 7 (Resim7, Çizim 7) küresel gövdeli oluşlanl'la diğer örneklerdenaynlırlar. Kat. No. 6, 04b açması. TSM6'da bulunmuştur 59Açık yeşil cam hamumndan şekillendiıilmiş unguemarium,dışa ve içe katlanmış ağız kemuiı, kısa silindirik boyunlu veküresel gövdelidir. Küresel gövdeye silindirik boyundansonra geçilir. Bu tipin örneklerinde tabanda hafif içeçökümünün (içbükey) olması unguentariumlann ayaktadmmasına yardımCl olurken, Kat. :/0. 6'da taban düzbırakıJmış{lr.
Bu tür küresel gövdeli unguentaıiumlar daha çokgünlük yaşamda yerleşim alanlan içinde kullanılmış
olmalıdırlar. utlenerek yapılan ince ddarlan onları kınigan
hale getirdiğinden çok fazla örnekleri ele geçmemiştir.
Ancak buradaki gibi mezarlardan sağlam ele geçen az sayıda
örnekleri bulmak da mümkündür.
lsıngs, bu tipin erken örneklerinin Pompeı veHerkulaneum'da ele geçtiğini bildirirken6() •Vessberg Westholm. ıtalva'nın Ornavasso kentinde bir mezarda elegeçen ve içinde bulunan Augustus sikkesi yardımıyla küreselgövdeli unguentariumların erken örneklerinin AugustusDönemi'ne tarihtenebileceği düşüncesindedir <ıl. Eıten
Yağcı'ya göre Anadolu kaynaklı olm35\ gereken küresel
gövdeli unguemariumlann benzerleri Batı Anadolu'dayoğunlaşmıştır 62.
Kaunos 1975 kazısında bulunan açık mavi camhamurundan yapılmış soğan gövdeli bir unguentarium 63 ,dLŞa meyilli ve t2Şkın dudak yapısı göstermektedir. Silindirikboyun ve küresel gövde açısından da Kat. No. 6 ile paralelolan bu unguentariumun foım özelliklerini Köyceğiz'de
bulunan ve Bodrum Müz~si'nde kmunan unguentarium Müzeringe de görebiliriz. üzet tarafından "Erken ve 0[[2Roma Imparatorluk Oönemi"ne verilen bu eserler, Kal. No.6'nlO form özelliklerini sergilemektedir. Kat. No. 6ile, içeve dı~a katlanarak oluşturulmuş dudak yapısı, silindirikboyun, küresel gövde ve taban ile aynı form özelliklerinitaşıyan Samothrake Kekfopolü'ncte ele geçen bir başka camunguenıarium 65, Ouscnbery ta~afından 1. S. ı. n"ın ilkçeyreğine wrihlenmiştir. Aynca i. S. ı. yy.'a tarihlenen birbaşka örnek de 2005 yılında Parian Nekropolü'ndegerçekleştirilen kazı çalı§malanncta M25 mezannda elegeçmi.ştir 66. Bu değerlendirmeler ışığında, TSM6 mezanndabulunan Kat. No. 6,1. S. 1. yy.'ın ilk yansından 0lmalıdır. 67
Açık mavi cam hamurundan yapılan Kar. ]\;0. 7,D4d açmasında dışbükey semerdam kiremidi M81 mezanndabulunmuştur. Serbest üflemc tekniği ile yapılan aryhallosyakalı bir ağız kenarına sahiptir. Bu yapı ağız kenanrun yapım
sırasında sırasıyla d~nya-aşağıya-~ukanya doğru çekilmesiyleelde edilmektedir 68 Aıyballosta kısa ve silinelirik bo~un,küresel gövde ile birleşmekıedir. Tahan ise, düz bırakılmıştır.
Burada olduğu gibi, yunus biçimli kulplar aryballoslann enbelirgin özellikleridir 69. Kulplar aıyballos sağuduktan sonraomuz üzerine yapışnntan eriyik durumdaki cam damlasının
boynun üst kısmına veya ağız kenanna doğıu çekilerekbirleştirilmesi (apıike) ile 0luşturulmakcıdır 70 .
Çeşitli yağların ve kozmetik sıvıların taŞınması
için yapılmış arybaUosu kulplanndan geçirnen metal halkalaryardımıyla atletlerin bellerine bağladıkları sanılmaktadır: ı .
Hatta Smintheion Nekropolü'nde ve Kyzikos'taki bir me7.ardaele geçen cam aryballosun kulplarına bağlı bronz halkalarbu işlevi doğrulamaktadır 72 Clercq Koleksiyonu'nda bulunancam bir aryballosun kulbunda da bu şekUde bir eklemegörülmektedir 73 .
5Q Olıver 1980. 78, Res 8357 lıglnIoot 1992, \83, Res. 118.58 Spit.zer 1942. 162-192; Goeıherı - Polaschek 1985, 105. Lc\'. 62, Re~ 422, Bailcy 1988, t62. Le". 4, Res. Q154959 Yerel kum t;ışından yapılan (<ış sandık mezar, 217~87~75 cm. ölçüleriııde olup ÜZelini ıkı Jevhadan olu~ 229x90 cm. ölçüleıine sahip bır kapakÖnmekıellir. Yapı hihanyle 2005 }ılıııda yapılan kazı çılışmalan sıra.>ın.da nekropolün E4 caçmasında bulunan TSMI-4 ıle lıenzcrlikkr ta.şımaktadır Bkz.Aydın l'avukçu 2007,157, Le,'. 73- Res. 286.60 lslngs 1957. 40, Form 26 a.6J Vessberg -\Vestholm 1956,202, Çiz. 48 ı.
62 Bkz. Enen Yağcı 1993 un, DI!. 5.63 özet 1998, 61. Res. ıs64 ÖZet 1998, 107, Res 6:,65 Dusenbery 1998,381, Res" S223-166 Aydın Tavul;çu 2007.146, Çiz. 174, lev. 68, Res. 266. .671SM6 mezarında ele gL'Çen pı~ııuş topraktan yap~mış unguenı:vıunı!ar da i. S. 1. i)" 'ın ılk yansıııdan olmalıdır. Çünkü 2005 yılında nekropoliın Haaçma~ındabulunan, Tibcrius Döııcmi" ne tarihlenen M4 mtZ:ll1nda elc geçen soğan gövdeli unguenıariumlaria foon açlSınd:ın benzerlıkler görülmektedır
Kat. No. Tye form açısından benzeyen, PanlikapajonNekropolü'nde ele geçen ve şu an HermitageKoleksiyonu'nda ~ulunan köresel gövdeli bir aryballos~i
Kunina tarafından ı. S. 1. yy.'ın ikinci yansına ıarihlenmiştir.
Dusenbcı)', Saınoıhrake Nekrqpolü S240 mezannda bulunanbir başka benzer aryballosu7) 1. S. 1. yy. 'ın üçüncü çeyreğine
verirken; Piırsburgh Carnegie Müzesfnde bulunan küresc!gövdeli bir aryballos:6 Oliver tarafından ı. S. 2. yy. 'atarihlenmişıir. Sözünü eltiğimiz bu örnekler ile Kal. No. 7arasında fOlm açısından ortak yönler bu.Iunmaktadır. Bunedenle ;1181 bulunıusu Kat. No. I'nin, i. S. ı. yy.·ın
ortalarından veya üçüncü çeyreğinden oIması gerekir.
Açık yeşil cam hamurundan yapılmış Kat. 1\0. 8(Resim 8, Çizim 8), nekrapolde D4d açmasında MS2mezarında ele geçmiştir. Serbest ü.fleme tekniği ile yapılan
Silindirik gövdenin ortasında çarkta kesme yöntemi ileoluşturuImuş yatay çizgi demetleri ile siisleme yapılmışıır.
Taban ise hafıf iç bükeydjr.
Hafif dışbükey profilli, silindir biçimli cambardaklar T7 , i. S. 1. yy. cam sanatında en iyi tanınan vegeniş bir coğrafyada kullanım gören bir formdur i8 .
Bu bardak tipi Anadolu'nun birçok yerindesaptanmıştır. lçel,?9, Bodruın bil. ve Tire 81 Müzeleü'ndesilindir gövdeli cam bardaklann örneklerini görUlekmümkündür Samothrake Nekropolü'nde S200 mCi'..anndabulunan, gövdesinde çarkta kesme yöntemi ile oluştufl;lImuş
süslemeler ~ıyan bir kase 82, Dusenbeıy tarafından 1. S.erken 1. yy. 'a tarihIenmiştir. Sözü edilen kase, gerek formgerekse üzerindeki süslemeler açısından Kal. 1\0. 8ile benzerözellikler tasımaktadır. Sardcis kazılırında da benzer kesmesüslcmelere sahip bardak ya da kaselere ait parçaların elegeçtiği; ancak, bunlann kazı stratigrafisi uyarınca kesin olaraktarihlendirilmelerinin mümkün olmadığı belinilOliştir 8; .Bu buluntular süsleme ve form özelliklerine bakı!<u·ak İ. S.1. vy. ile 2. W başlanna Iarihlendjrilmişlerdir. Hayes, RoyalOmario Müzesi'nde bulunan ve Kat. ~o. 8 ile aralarında
form açısmdan benzerlikler buIunan bir kaseyi b~ , i. S. ı.
yy. onalarına ıarihlerken; BarkoC7.i 85 , ı. s. 2. :y. 'a veımiştir.
&nzer örnekler ve aynı mezar içinde ele geçendiğer eser/cr 116 yardımıyla Kat. No. B'i ı. S. 1. yy.'ın ilk yarısına
tarihleyebiliriz.
Kal. 'o. 9 (Resim 9, Çizim 9), E5b açmasında
dışbükey semerclam kiremitlerle oluşturulan M76 mezanndaele geçmiştir. Açlk yeşil cam hamurundan şekillenmrilen
bardak Il, serbest ülleme tekniği ile yaptımıştır. Tornadakesilerek şekillendirilen geniş bir ağız yapısına :;ahipür.Bardağın en geniş kısmı gövde onasıdır ve hafif iç bükeytabana doğru inildikçe bir daralma görülmektedir. Bardağındudak kenarında ve gövdesinde çarkta kesme yöntemi ileoluştunılmuş bandar yardımıyla süslemeler yapılmıştır.
Barkoczi, Kal. No. 9 ile benzer form özelliklerinesahip bir örneği H8 tS. 1.yy. 'a tarihlerken; HermitageKoleksiyonunda hulunan bir başka ben7.er eser 119, Kuninatarafından ı. S. ı. yy.'ın ortalarına verilmiştir. Kal. ~o 9 ilekarşılaşurahileceğinıiz bir başka örnek, Samothrake~ekropoıü'nde ele geçmiştir. Dusenbeıy tarafuıdan İ. S. 1.w. onalarına t:ırihlcncn bardak90 ile Parian buluntusuaı-asında form açısından birçok anak özellik olduğugörülmektedir. Parian örneğine benzeyen ve Eskişehir .lv!üze:;i'nde bulunan bir cam [yJJdak da Olcıy tarafından ı.
S. 2. y(a tarihlenmiştır.Üzerinde çarkta kes'me yöntemiilc süslemeler yapılmış Eskişehir örneği Kal. ~o. 9 ile ağız
kenarı ve taban aynı form özelliklerine sahip olmasına
rağmen kenarları daha diktir.
Bu benzeııiklere göre Kal. No. 9, İ. s. ı. yy.'ınanalarından olmalıdır. Çünkü geniş ağızlı ve kesik tabanlı
bir forma sahip olan Parian örneği Kal. ~o. 9 ile yukarıda
sözü edilen eser/er arasuıda form olarak benzerliklerbuIunurken; \176 mezarında ele geçen unguentariumlar dabu ıarihi desteklemektedir 91.
Sonuç olarak çalışmada incelenen, serbest üflemetekniği ile yapılmı.ş olan cam eserler, 1. S. l. yy.'dan 2. yy.'aUlanan sürede Roma camcılığında iyi talUnan örneklerdir.Bu tür cam eserJer genelde tıp, koımetik alanlan He günlükyaşamda kullanılmışlardır. Bunlara ek olarak nekropoldekimeıarlanJa da ele geçmeleri seramik, kandil, uoguentarium
74 Kunina 199:.323, Res 34675 Duscnlıel"\' 199ıl. 397. Res, S240-176 aUı'cr 1980, 73. Res 72.Ti 13u form bazı yıyıııhrcb (örneğin, Özeı 1998, 50, Re~ 17) "içme kabı', -ka5C" 0lar:ık ranınıla ep bazılarında "lıarcbk- olarak adlandıolnıışlardır(En.en 2001(1). 96I'd.. Res 1-2). Vessbeq:· We.\ıholm, 1956. 198'de kale fd da barct:ık ar:ısınd; sınırı çl7.meııın çok zor Oldugunu belırıırken: bJgıb,
bıı tür eserleri tanımlamak her 7.am:ln nııimküıı olııı;ı(Iı~~ için "yan küresel kap" ol:ırdk isimlendirme 1yeglemişıir. (Isign, 1957,27. Form 12)78 1~lgrıs 1957, 2:·30; von Saldem 1980, 13-14, l.cv. 20. Çız. 46. 49. 51; Canav 1%5. 87.lles. 112: En 12001(1).100, On. 479 l~el Enen 2001(1). 95 vd., Re.,. 1-2.80 Ozel 1998, 50. Res P.81 Güder 2000. 66, Res. 82-83.82 Dusenbery 1998,332, Rcs_ S20(}.S.83 von Saldem 1980, 13- i 4. Res. 46. 49, Si vd84 Hayl'.I 1975, 56, lev. LO, Res 132.85 Barkoczi 1996. 30, lev. 34, Res. 3q.86 M82 mezarında Kııt. No S'den başka. Pan'06-23. Pari'OG-28, Pari'Q6.29, Pari'o6-33, Pari'06-37 nu ral! soğ".ııı gövdeli unguemaıiıımlar, Pari 06-26 vePaıi'06-3O numaralı semmik kaplar ıle Pari'Q6-39 nurııaıdl! bgyno:;. ile Parj'Q6.71 num;lra1ı bir kanclJl (eele mışıır.
91 Goldman i950, 2'70,!;ev 159. Res. 73-1: Roomson 1959.85, l.ev 18, ıvı 8. Tzafcfi~ 19:0,20. !.ev LO b; Hayt.\ 1973. 467 , lev. Sld. Res. 242; Özgan 1993.168, Res 5; Karabay 1994, 232, Res 15, AyJııl2000, SI., Çi/.. 21 a, !.e-'. 15 (; ....ydın Tavnkçu 200:.115. Çız. 128-131, lev. ;6-57, Res 220-223; Kaı. ;\0,182·18;. Ayrıca :-'t 76 me7.arnıııı a}11l açmadı! bulunan ve 2005 yılında nekro[Jolı le gerçekleşurilen kazılar sonunda İ. S. i yy. OHalanna ıarilılenen ;"136 mezarıile kOlU ve konumu da göz önünde bulundunılmalıclır.
Sana! Dergisi 1149
gibi çeşitli mezar hediyeleri arasında oldukça önemli bir B. ç. :1.6 cm.yere sahip olduklannı gösıermekted.ir. Paıioo nekropolünde K ç. :3.6 cm.gözlenen başka bir olgu ise, kozmeıik kaplannın çoğunlukla
bayan mezarlarında ele geçmesidir. Burada yapılan kazılarda T. ç. :1. 8 cm.gerek parça gerekse bütün olarak ele geçen cam eserlerin
Hamur Rengi :Açık n1a\~. yüzeyde irrizasyonçokluğu kentte bir cam üretim atölyesinin varlığına işareı
sayılabilir, ancak bu düşünceyi destekleyen herhangi bir Tanım :Dışa dönük dudak, kısa boyun, uzundöşem henüz ele geçmemiştir. armudi gövde, hafıf içbükey taban.
:Y. Akat -N. Fıratlı - H. Kocahaş, Hüseyin Kocabaş
Koleksiyonu ve Cam Eserler Kataloğu (1984):İ. Akşit, Turistik Çanakkale Rehberi (1971):A Avram, ''The Propontic Coast of Asia Minor" An Inventoıy OfArchaic And Classica! Poleis, 2004, s. 974-999.:Z. Aydın, Ça.nakkale Müıe.~i'nde Bulunan TroasBölgesi Unguentariumlan (Atatürk Cniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüYayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2000):Z. Aydın Taı,.ukçu, Parion Nekropolü 2005 Yılı
Buluntuları (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüYa}1nlanmamı.ş Doktora Tezi 2007):D. ~1. Bailey, ACatalogue Of The Lamps in [he British ı",luseum III,Roman Provinci!ıl L'lmps (1988):1. Barkoczİ, Antike Ghis(;r (1996):s. Başaran, "Enez (Ainos) 1996 Yılı Kazı ve Ooanm ÇaILŞmalan" xıX.
Kazı Sonuçları Toplantısı, CHt II. 1997, s. 593-624.:C Başaran, "Parion 1997 Araştırmaları" XV1. Araştırma SonuçjanToplantısı Cill 1. 1998, s. 349-364.:C Başaran -A. Y. Taı,.ukçu, "Kuzey Troas Parion Yüzey Araştırması
1999" XV1Il. Al'J.Ştuma Sonuçlan Toplantısı, C 2.2000, s. 225-236.:C Başaran, "Parion'dan iki Gladyatör Stelı" Günışığında A.nadolu,Cevdet Bayburrluoğlu Için Yazllar (2001) s 19-24.:C. Başaran, Geçmişten Günümüze Bayramiç. TarihiCoğıa~'ası ve Arkeolojisi (2002)
:C Başaran -A Y. Tavukçu -V. Keleş -E. Küçükefe - Z. Aydll1 Tavukçu,"KuzeyTroas Parion Araştırmaları 2002", 21. Araştırma Sonuçları
Toplantısı, Ci'lt I, 2003, s. 185· 192.:c. Başaran, "Parion: Karanlıktan Gün Işığına" AnadoluA.rkeolojisine Katkılar, 2006, s. 185-200.:c. Başaıdn-A. Y. Tavukçu, "Parion Kazısı 2005" 28. Kazı SonuçlanToplantısı Cilt 1, 2006, s. 609-628.:c. Başaran. "Exeavating Hellenistic Parion: ARoyal:.Ieeropolis in Turkey", Minerva, 2006. Vol. 17, :.10:4, s. 36-37.:BoyunÇap1.:F. Bilabd Dıe lonische Kolonisation (1920)J Boardman. The Greek Overseas (1988):.J. Boıızek, Studies of Greek Potteey in The l3lack Sea
Bum 1935,
Canav 1985,
Carpenter 1948,
Dunham1915,
Dusenbety 1967,
Dusenbery 1998,
Ehrhardt 1988,Erten Yağcı 1993,
Erten 2001,
Erten 2001(1),
Erren 2004,
Frank 1982,Freely 1990,Frisch 1983,Goethert - Polaschek 1985,
Goldman 1950,
Goldstein 1979,
Grose 1977,
Gürler 2000,GürledOOl,
Hammoncl 1967,Hayes 1973,
ı\rea (1990)A. R. Bum, "Dates in Early Grek Histortı Journal of Hdlenistic Studies
55, 1935, s. 130-146.:Ü Canav, Türkiye Şişe ve Cam Fabrikalan A Ş. Cam Eserler Koleksiyonu
(1985):R. Carpenter, "The Grcek Penetralion of The Black Sea"
American .rourml ofArcheaology Vol. 52, No. 1.1948. s. 1-10.:A G. Dunham, The History of lvIiIetus: down (Q theAnaba~is ofAlexander (1915):E. Du~enbery, "AncieLlt Glass Fram the Cemeteries OfSamoıhrace" Journal of Glas~ Studies, 9, 1967, s. 34-49.:E. B. Dusenbery, Samoıhrace The Nekrapoleis, Nekropoleis and
Catalogues of Bmials (199ö):N. Ehrhardı, Milet und Seine Kolonien (1988):E. Erten Yağcı, Başlangıcından Geç Antik Dönem Sonuna Kadar
Anadolu'da Cam (Ankara üniversitesi Sosyal Bilimler Ensıküsü, Arkeolojive Sanat Tarihi Yayımlanmamış Doktora Tezi 1993):E. Erten, "Türkiye Dışındaki Müzelerde Bulunan Anadolu Kaynakıı
Roma Cam Eserleri ışığında Anadolu'da Cam" Türk Arkeoloji veEtnografya Dergisi, s. 2, 2001, s. 73-81.:E. Erten, "İçe! Müzesi Koleksiyonundan Cam Bardaklar" Günışığında
Anadolu, Cevdet Bayburtluoğlu Için Yazılar 2001, s. 96-103.:E. EI1[en, "Fcthive Müzesi Koleksiyonundan Antalya, Kaş, Dirgenler
Kö}ii Kaynaklı Camlar" Türk Arkeoloji ve Eı.nograh'a Dergisi, s. 4, 2004,13-18:S. Frank, Glass and Archaeolgy (1982)J. Freely, Classical Turkey (1990):P. Frisch, Dje Irısehrifıcn Von Parion (1983):K. Goethert·Polaschek, Katalog Der Rômischen Lampen des
Rheinischen Laoetes!'.1l1seums Irier (1985):H. Goldmarı, Excavatioos at GözIlikııle, Tarsus, Vol. I, The Hellenisüe
and Roman Per,iod (1950):5. M. Goldstein, Pre-Roman and Early Roman Glass in the Corning
Museum of Glass (1979):D. P. Grose, "E3rly Blown Glass: 111e Westem Evidence", Joıırnal of
Glass Studies 19, 1977, s. 9-29.:B. Güı:1er, Tire \Iüzesi Cam Eserleri (2000):8. Gürler, -Tire'nin Uzgur Köyü'nde Bulunmuş Olan İ. S. 2. YY.
Sonu·} YY. Başına A.it Mezar Grubu" Türk ArkeoIoji ve Etnogra~'d
Dergisi, 2001, 2, s. 59-66.:N. G. L Hammond, AHistoly of Greece To 322 B. C. (1967):]. W. "Roman Pottery From The South Stoa At Corinth" Hesperia, 42.
Sanat Dergisi 1153
Hayes 1975,
Herodotos,Homeros,Högemann 2001,
Jsings 1957,Karabay 1994,
K. ç.!\senophon,Kunina 1997,Küçükefe 1992,
Leaf 1923,Ligtfoot -Aslan 1992,
Uoyd 1997,
Magie 1950,Magie 2003,
Mansel1988,Olcay 2001,
Oliver 1980,
Özet 1987,
Özet 1998,Özgan 1993,
Özgümüş 2000,Öztürk 2003,
Ramsay 1960,
1541 Sanat Dergi.i
4,1973, s. 416-470.:j. W. Hayes, Roman And Pre-Roman Glass in the Royal Ontario
Museum (1975)
:Herodot Tarihi, çev. M. Ökmen (1983):i/yada, çev. A. Erhat - A Kadir (1984):P. Högemann, "Eski Hanedanlıklar Yeniİmparatorluklarve ian Kolonizasyonu, İ. Ö. 12-6.yy.", Dü~ ve Gerçekrı'oia, 2001, s. 59-62.:c. ISings, Roman Glass from Dated Finds (1957):N. Karabay, "Beylerbeyi ı. No'lu Tümülüs" V. Müze Kurtarma Kazılan
Semineri 1994, s. 229·242.:Kann Çapı.
:Ksenophon, Anabasis (1987)::--1 Kunina, Aneicm Glass, in the Hennitage Collection (1997):E. Küçükefe, Troas Bölgesi ve Kentleri (A. Ü. F. E. F.
Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Yayınlanmamış Lisans Tezi 1992):w, Leaf, Strabo on The Troad (1923):c. S. Iigrl'oot -M. A~lan, Aneient GIass ofAsia :'.finor APrivate CoUection
(1992):S. Uoyd, Türkiyenin Tarihi, Bir Gezginin Gözüyle
Anadolu Uygarlık1an (1997):D. Magie, Roman Rule in Asia Minor (1950):D. Magic, Anadolu'da Romalılar 3, Batı Anadolu Kent
Devletleri (2003):A. :'.L Mansel, Ege ve Yunan Tarihi (1988):y. Olcay, "Ancierıt Glass Vessels in Eskişehir :'.1useum"Anatalien Studies, vol. 51, 2001, s. 147-157.:A. Oliver, Aneiem Glass, in the Camegie Museum of Natural History,
Piusburgh (1980)A. Özet, "Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ndeki Cam Örnekleri
ile Antik Çağda Cam Yapımı" Belleten 51,200,1987, s. 587-607.:A. Özet, Dipten Gelen Panltı (1998):R. Özgan, "1991 Knidos Kazısı" XV Kazı Sonuçları Toplamısı, Gıt il
1993, s. 161-168.:Ü. Özgümüş, Anadolu Camcılığı (2000)J'I. Öztürk, "Çankın Müzesi'nde Bulunan Erken Roma Dönemı'ne Ait
Bir Grup Cam Eser" Güze] Sanatlar Fakü/tesi Sanat Dergisi, s. 4, 2003,s.69-84.:W. M. Ramsay, Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası (1960)
Robinson 1959,
Sennequier 1994,
Sevin 1982 (1)
Sevin 1982 (2),
Sevin 200],Sürokina 1987,
SpilZer 1942,
Stern 1977,Stern -Yağcı 1989,
Strabon,Tavukçu 1999,
T.Ç.Tzaferis 1970,
Cmar 1983,Umar 2002,
Vessberg 1952,
Vessberg -Westholm 1956,
Von Saldem 1980,Weinberg 1992,Wiesehöfer 2002,
:H. S. Robinson, The Athenian Agora PottelY of the Roman Period(1959):G. Sennequier, "Roman GlassPound In Upper Normandy"Journal of
Glass Stuclies 36, 1994, s. 56-66.:V. Sevin, "Anadolu'da Yunanlılar" AnadoluUygarlıklan Ansıklopeclisi 2, 1982, s. 2/4-228.:v. Sevin, ;'Anadolu'da Perslcr" Anadolu Uygarlıkları
Ansiklopedisi 2, 1982, s. 268-277.:V. Sevin, Anadolu'nun Tarihi Coğr'&fyası i (2001):N. P. Sorokina, "Glass Aryba.lloi (First-Third Centuries A. D.) From
The Nonhern Blaek Sea Region" ]GS, 29, 1987, s. 40-46.:D. C. Spitzer, "Roman Relief Bowls from Corimh" Hesperia VoL 11,
Ko. 2, 1942, s. 162-192.:E. IvL Stern, Aııcient Glass at the Foundation Custoclia (1977):E. M. Stern - E. Erten Yağcı "Adana Bölge Müzesi'nde Sergilenmekte
Olan Cam Eserler" Belleten, 53, 1989, s. 595-605:Strabon, Coğra~'a. çev. A. Pekman (1987):A. Y. Tavukçu, Troas Bölgesi Terrakotta Figürinleri
(Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış DoktoraTezi 1999):Taban çapı.
:v. Yzaferis, "]e\},~sh Tombs at and near Giv'at ha-Mivtar,]erusa.lem'·Israel Exploration Lournal, 20, 1-2, 1970. s. 18-32.:B.Umar, Troas (1983):B. Umar, Troia, Bir Tarihsel Coğrafya Ar<ıışurması ve
Gezi Rehberi (2002):0. Vessberg, "Roman Glass in Cyprus" OpuscuJaArdıaeologica 7,1952, s. 109-165.:0. Vessbcrg . A. Westholm, The Hellenistic And Roman Periods In
(yprus, The Sweclisb eyprus Expedition, Vol. IV, No. 3 (1956)A Von Saldem, Andent and B}rzamine Glass from Sardis (1980):G D. Weinherg, Glass Vessels In Aneient Greeee (1992):J. Wiesehöfer, Antik Pers Tarihi (2002)