Ahmet Arvasi - Doğu Anadolu Gerçeği

Ahmet Arvasi _ Douanadolu Gerei


Kitaplar, uygarla yol gsteren klardr.

UYARI:

www.kitapsevenler.com

Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar...

Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak grdmz sitemizdeki

tm e-kitaplar, 5846 Sayl Kanun'un ilgili maddesine

istinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacyla

ekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartma ekran

vebenzeri yardmc aralara, uyumluolacak ekilde, "TXT","DOC" ve "HTML" gibi formatlarda, tarayc ve OCR (optik

karakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grmeengelliler iin, hazrlanmaktadr. Tmyle cretsiz olan sitemizdeki

e-kitaplar, "Engelli-engelsiz elele"dncesiyle, hibir ticari ama gzetilmeksizin, tamamen gnlllk

esasna dayal olarak, engelli-engelsiz Yardmsever arkadalarmzn youn emei sayesinde, grme engelli kitap sevenlerin

istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibirekilde ticari amala veya kanuna aykr olarak kullanlamaz, kullandrlamaz.

Aksi kullanmdan doabilecek tmyasalsorumluluklar kullanana aittir. Sitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir.

www.kitapsevenler.com

web sitesinin amacgrme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmek

ve kitap okuma alkanln pekitirmektir.

Ben de bir grme engelli olarak kitap okumay seviyorum. Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldka

pekieceine inanyorum.Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleri abalardan ve

yaptklar katklardan tr teekkr ediyorum.

Bilgi paylamakla oalr.

Yaar MUTLU

LGL KANUN:

5846 Sayl Kanun'un "altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK MADDE 11" : "ders

kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa

hibir ticar amagdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarak

ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi

kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri formatlarda oaltlmas veya dn verilmesi

bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir

ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz.

Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin

bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur."

bu e-kitap Grme engelliler iin dzenlenmitir. Kitab Tarayan ve Dzenleyen Arkadaa

ok ok teekkr ederiz. Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne mutlu ki, bir grme

engellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu sevinci paylaabilmek

tm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnz tarayp,

[email protected]

Adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz.

Bu Kitaplar size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek ltfen bu aklamalar silmeyiniz.

Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan ediniz...

Teekkrler.

Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara.

Not sitemizin birde haber gurubu vardr.

Bu Bir mail Haber Gurubudur. Grupta yaynlanmasn istediiniz yazlarnz

[email protected]

Adresine gndermeniz gerekmektedir.

Grubumuza ye olmak iin

[email protected]

adresine bo bir mail atn size geri gelen maili aynen yantlamanz yeterli olacaktr.

Grubumuzdan memnun kalmazsanz,

[email protected]

adresine bo bir mail gnderip, gelen maili aynen yantlayarak yeliinizi sonlandrabilirsiniz.

Daha Fazla Seenek in, grubumuzun ana sayfasn

http://groups.google.com.tr/group/kitapsevenler?hl=tr

Burada ziyaret edebilirsiniz.

sayglarmla.

bu kitab Tarayan

Sleyman Yksel

www.suleymanyuksel.com

suleymanyuksel@ suleymanyuksel.com

[email protected]


Boazii lm Aratrmalar Serisi: 7

DOU ANADOLU GERE

S.AhmetARVASi

DOU ANADOLU GERE

S.AhmetARVAS

ANKARA-1992

BOAZ YAYINLARI A..

ISBN : 975-451-082-2

Dizgi ve Bask : Levent Ofset Matbaaclk ve Yaynclk Ltd.ti.

Esat Cad. 107/C K.Esat - ANKARA Tel: 436 25 69 - 418 86 12

Bask Tarihi : Ekim 1992

Bask Adedi : 5000

BOAZ YAYINLARI A.. Prof. smail Grkan Cad. Ortaklar Han No: 12/25 Caalolu-STANBUL Tel: 526 09 77; PK. 1397 Sirkeci-ST.

NDEKLER

Sayfa

NSZ............................................................:............. 1

GR............................................................................. 5

ARK MESELESNE VCUD VEREN

MLLER..................................................................... 8

I. Tarih miller....................................................... 8

A. Malazgirt Zaferi'nden nceki tarih dnemleri.................................................... 10

B. Malazgirt Zaferi'nden sonraki tarih gelimeler.................................................... 16

II. Hars miller (Kltr faktrleri)........................ 21

A. "Krte" diye bir dil(!) yoktur.................... 24

B. Dier hars millerin durumu..................... 35

III. tima miller (Sosyal durum)........................... 41

IV. Coraf miller.................................................... 47

V. ktisad miller.................................................... 57

VI. Ruh miller (Psikolojik Faktrler).................... 59

VII. dare ve i siyaset milleri.................................. 71

VIII. Milletleraras atmalara ve Emperyalist

Oyunlara Bal miller.................................... 75

NETCE......................................................................... 81

BBLYOGRAFYA...................................................... 83

DZN............................................................................. 85

RESMLER................................................................... 93

DOU ANADOLU GERE

ONSOZ

Ben, 15 ubat 1932 Pazartesi gn, Ar ilinin Douba-yezit kasabasnda domuum. Ailece, Van'n Mks (Bahe-saray) kasabasna bal Arvas (Doanyayla) kyndeniz. Muhitimizde, bu kyn adna izafetle "Arvas" ler olarak tannrz. Soyad kanunu ktktan sonra, kymzn ad, soyadmz oldu.

Babam, Van Gmrk Mdrl'nden emekli Abbul-hakm Efendi, annem, ev kadn Cevahir Hanm'dr. Biri benden byk be kardeim var... Evliyim, halen bei hayatta olan alt ocuk babasym.

lkokula Van'da baladm, Doubayezit'te bitirdim. Ortaokula Karakse'de baladm. Erzurum'da bitirdim. Daha sonra Erzurum Erkek retmen Okulu'na (sonradan Nene Hatun Kz retmen Okulu oldu) kaydoldum. 1952 ylnda ilkokul retmeni olarak alp askerliimi yedek subay olarak tamamladktan sonra, Ankara Gazi Eitim Enstits Pedagoji Blm'ne kaydoldum. 1958 ylnda oradan mezun olarak muhtelif retmen okullarnda ve enstitlerinde pedagoji retmenlii yaptm. Bylece, vatanma binlerce, hatt onbinlerce retmen yetitirmek frsatn buldum. altm bu okullar, syle sralyabilirim: Van Alparslan lk-renmen Okulu, Savatepe lkretmen Okulu, Balkesir Necati Eitim Enstits, Bursa Eitim Enstits, stanbul Atatrk Eitim Enstits...

1979 ylndan beri emekliyim.

Ben, slm iman ve ahlkna gre yaamay en byk

DOU ANADOLU GERE

saadet bilen, byk Trk Milleti'ni iki cihanda aziz ve mes'ud grmek isteyen ve bylece "slm' gaye edinen" Trk milliyetilii uuruna sahibim. Benim milliyetilik anlaymda, asla rkla, blgecilie ve dar kavmiyet uuruna yer yoktur. ster aznlklardan gelsin, ister ounluktan gelsin, her trl rkla karym. Bunun yannda, anl Pey-gambermiz'in "Kii kavmini sevmekle sulandrlamaz", "Kavmin efendisi kavmine hizmet edendir" ve "Vatan sevgisi- imandandr" tarznda ortaya koyduklar yce prensiplere de balym. te yandan, slm'n, yakndan uzaa doru bir fetih ruhu ile btn beeriyeti "tevhid bayra" altnda btnletirmeye alan bir ilh sistem olduunu da asla unutmuyorum.

Yine, anl Peygamberimiz'in: "lim slm'n kaybolmu maldr, nerede bulursa almaldr", tarznda formlle-tirdikleri mukaddes lye bal olarak hzla "muasrlamak" gereine inanmaktaym. Bu, Trk-slm kltr ve medeniyetinin yeniden douu (rnesans) olacaktr. slm'dan zerre taviz vermeksizin, yepyeni "kadrolar" ve " messeseler" ile zamanmzn btn meseleleri, vahyin, peygamber teblilerinin ve "snnet yoluna" bal byk mctehidlerin aklamalarnn nda, yeniden bir tahlile ve terkibe tabi tutulabilir. nanyorum ki, hem Trk olmak, hem Mslman olmak, hem de muasr dnyaya nclk etmek mmkndr. Ecdadmz, btn tarihleri boyunca, bunu denediler ve baarl oldular. O halde, bizler niye bu tarih misyonumuzu yerine getirmeyelim?

Asla unutmamak gerekir ki, "yabanc ideolojiler", yabanc ve istilc devletlerin fikir paravanalardr, milletleri iten vuran sinsi tuzaklardr. Bunu bildiim ve buna inandm iindir ki, Trk Devletini blme ve Trk Milletini para-

DOU ANADOLU GERE

lama oyunlarna ve tertiplerine kar durmay, byk bir namus ve vicdan borcu bilmekteyim. Hele, bir Dou Anadolu ocuu olarak doduum ve bydm blge etrafnda dndrlmek istenen hain niyetlere ve kahpe tertiplere kar, elbette kaytsz kalamazdm.

Beni, yakndan tanyanlar, btn hayatm ve almalarm Trk-slm lks'ne vakfettiimi elbette bilirler. Beni, bu mukaddes yoldan dndrmek iin, ne oyunlara, ne tertiplere ve ne kahpeliklere mruz brakldm, bir Allah bilir bir de ben... phesiz, bu oyunlar bitmemitir ve kolayca bitecee de benzemez.

Kesin olarak iman etmiimdir ki, Mslman-Trk Milleti ve onun Devleti gl ise islm Dnyas da gldr. Aksine bir durum varsa, btn Trk Dnyas ile birlikte slm Dnyas da smrgelemektedir. Galiba, bu durumu, en iyi idrak edenler de dmanlarmzdr. Onun iin, btn slm Dnyas'n esir almak isteyen "er kuvvetlerinin" ilk hedefi Trk Devleti ve Trk Milleti olmutur. Tarihten ibret almasn bilenler, bunu ayan beyan greceklerdir. Durum, gnmzde de ayndr.

Onun iin diyorum ki, Trk Devletini ykmak ve Trk Milletini paralamak isteyen blcler, yalnz "Trkle" deil, "slama" da ihanet etmektedirler.

1986 S.Ahmet ARVAS

DOU ANADOLU GERE

wH^

GR

Esefle belirtelim ki, bugn, lkemizde, ister istemez bir "ARK MESELES" vardr. Birok " mesele" gibi, bu da "ok faktrl" olmakla birlikte, devletimizin ve milletimiz dmanlar, bu konuyu istismar ederek vahim boyutlara ulatrmak iin ne mmknse yapmaktadrlar.

eitli renkteki "emperyalist gler" ve onlarn birer piyonu olmaktan te bir mn ifade etmeyen "blcler", lkemizde " ark Meselesine Vct Veren Btn Menfi milleri" bilmekte ve olanca gleri ile aleyhimize kullanmak yoluna gitmektedirler. Elbette, devletimiz, btn bu gelimelerden haberdardr ve gerekli "tedbirleri" almtr ve almaktadr.

Biz, bu kitabmzda, "Trkiye'de ark Meselesi" ne vct veren btn menf milleri tek tek ele alacak, konuyu eitli alardan inceleyerek okuyucularmza ksaca bilgi vermeye alacaz.

Kitabmz yazarken, nasl alacaz? Yani, "usf-mz ne olacak? Hemen belirtelim ki, biz " meseleyi", bir antropolog, bir etnolog, bir tarihi ve bir " dilci" gibi deil, bir "eitimci" ve "eitim sosyologu" olarak inceleyecek, " Trkiye'de ark Meselesi" ne vct veren "menfi milleri" ortaya, koyacak ve "problemin ok boyutlu" olduunu gstermeye alacaz.

DOU ANADOLU GERE

Elbette, konu ile ilgili ilim ve fikir adamlarnn, aratrma ve tesbitlerinden yararlanacaz. Ancak, biz, "meseleye" daha deiik bir adan yaklaarak okuyucularmza, Dou ve Gney-Dou Anadolu Trk'nn, nasl bir tarih, itima, hars, coraf, iktisad, ruh, idar ve siyas labirent iinde bulunduunu, "emperyalist" ve " blc" evrelerin, bu durumu nasl istismar ettiklerini gsterecek ve bu istismarlar karsnda "Trk efkr- umumiyesinin" niin uyank olmas gerektii hususunu ortaya koymaya alacaz. Evet, "uslmz" bu olacak...

Kitabmzn "umum plnna" gelince, biz, nce, "meseleyi", umum hatlar ile ortaya koyacak, sonra, her biri hakknda gerekli aklamalara girieceiz. Bize gre, "Trkiye'de ark Meselesi" ne vct veren menf miller ylece zetlenebilir: v

I. Tarih miller:

Yerli ve yabanc ilim, fikir ve siyaset kadrolarnn ciddi veya gayri ciddi tarih yorumlan, Dou ve Gney-Dou Anadolu'da yaayan vatandalarmzn ve airetlerin "menei" konusunda ne srdkleri teoriler.

II. Hars miller (Kltr faktr):

Dou ve Gney-Dou Anadolu'da konuulan "azlar" etrafnda, ayn evrelerce ortaya konan tezler, yine ayn yrelerde mahade edilebilecek" farkl inanlar" zerinde koparlan grltler ve "mill kltre yabanclama " vetiresi,...

III. tima miller (Sosyal faktrler):

Dou ve Gney-Dou Anadolu'da yaayan vatandalarmzn, uzun bir zaman dilimi iinde "konar-ger" stats-

DOU ANADOLU GERE

n korumas ve " airetler " halinde bulunmas ve bu durumun dourduu meseleler.

IV. Coraf miller:

Blgenin sarp arazi yaps ve sert iklimi ile ilgili aklamalar ve bunun " mill irtibat" zayflatan ynleri,...

V.ktisad miller:

retici ve tketici olarak blge halknn "milli yap" ile btnleememesi, komu yabanc lkelerle olan iktisad ilikiler...

VI. Ruh miller ( Psikolojik faktrler):

ark meselesinde "kurtluk kompleksi"... "Krt" saylma endiesi ve bunun kaynaklar....

VII. dare ve i siyaset milleri:

lkemizde, baz idare ve siyaset adamlarnn hatal davranlar, yetersiz ve tecrbesiz kadrolarn ka yapaym derken gz karmalar, yahut " oy avcl" kaygs ile hareket eden evreler...

VIII. Milletleraras atmalara ve emperyalist oyunlara bal miller:

Milletleraras rekabetler, Trk Devleti zerine oynanmak istenen oyunlar. eitli renkteki emperyalizmin " meseleye getirdikleri yeni boyutlar".

Grlyor ki, mesele " ok boyutlu" ve ok faktrldr. Yine grlmektedir ki, milletimiz, tarih, hars, itima, coraf, iktisad, ruh, idar ve siyas btnleme konusunda, en ideal llerde bir elik yumruk haline gelmelidir ve gelmektedir. Milletimizin, mill btnln koruyup gelitir-

DOU ANADOLU GERE

dike ve bar iinde kalknmasn tamamladka, yine dnyann en byk devletleri arasnda yerini alabilecektir ve bu konuda atlan admlar asla kmsememek gerekir.

"ARK MESELESNE" VCUT VEREN MLLER

I. TARH MLLER:

" Trkiye'mizde ark Meselesi" konuulunca, baz evreler, bilerek veya bilmeyerek gndeme, hemen "kurtluk meselesini" getirmek isterler. Bu evrelere gre, sanki " ark" ta Trk'ten ayr unsur yaamaktadr ve vatanmzn bu blgesi " farkl bir toprak" parasdr. >

Dnya kamu oyunda, yle bir hava estirilmektedir ki, sanki btn "ark", btn tarihi boyunca "krdistan"dr ve orada Trk'ten ayr bir kavim olarak "krtler" yaamaktadr.

Oysa, Dou ve Gney-dou Anadolu'muzun tarih, itima ve hars yaps, btn tarih boyunca, sk sk deimi; bu blgemiz, zaman iinde, eitli istillara mruz kalm ve nfs yaps itibar ile byk deiikliklere uramtr. Tarihten reniyoruz ki, bugnk "ark topraklarmz"da, vaktiyle, Hurriler, Hititler, Urartular, Sakalar, Persler, Medler, Mekadonyallar, Mslman Araplar ve Dou Romallar, uzun veya ksa sreli hkimiyet kurmulardr/Hemen belirtelim ki, bu tarih dnemleri iinde, bu blgemizde ne " kr-distan" diye bir corafya ismi vardr, ne de bir " kurt devleti" mevcuttur.

Kald ki, 1071 Malazgirt Zaferi'nden sonra, btn Anadolu'muz ile birlikte, bu blgemiz de Trk aknclarna alm, yzlerce Ouz ve Trkmen boyu, kitleler halinde gelerek bu topraklara yerlemilerdir. Yani, mukaddes Anadolu

DOU ANADOLU GERE

topraklar," ark" tan balayarak fethedilmi ve vatanlatrl-mtr.

Kesin olarak bilinmelidir ki, Dou ve Gney-dou Anadolu'muzda yaayan "halk kitleleri" ile Malazgirt Zaferi'nden nce, bu blgede yaayan halk kitleleri arasnda nemli farklar vardr. Belki, Malazgirt Zaferi'nden nce, Dou ve Gney-dou Anadolu'muzda yaayan nfsun yaps, menei ve mahiyeti etrafnda karanlk noktalar, pheler ve tereddtler bulunabilirdi. Fakat, Malazgirt Zaferi'nden sonra, bu blgemizde yaayan nfsun Trkl zerinde phe duymaya asla yer yoktur.

Nitekim, mild 11. asrdan itibaren ata yurdu Orta Asya'dan kalkarak akn akn gelen Ouz ve Trkmen boylar, bin yldr, dousu ile bats ile btn Anadolu'yu " ana-yurt" yapmay baarm, kltr ve medeniyetinin mhrn kprlere, hanlara, hamamlara, kervansaraylara, medreselere, i-fahanelere, camilere ve inilere vurarak bu topraklarn sahibi olduunu isbatlamtr. Mslman Trk'n kan ile sulanan bu vatan topraklar zerindeki btn mnakaalar, Malazgirt Zaferi ile Trk stikll Sava, kesin olarak bitirmitir. u nda, Erzincan'dan Van'a ve Hakkri'ye kadar, btn kazlarda, bitmez ve tkenmez tarzda, topraktan Akko-yunlu ve Karakoyunlu heykelleri kmakta ve mzelere smamaktadr.

Ayrca, husus ak olarak bilinmelidir ki, Malazgirt Zaferi'nden sonra," ark"n tarih, itima ve hars yaps ne kadar berrak ve aydnlk ise, Malazgirt Zaferi'nden nceki dnemlerde o kadar mphem ve karanlktr. Zaman iinde geriye gidildike, bu mphemiyet ve karanlk giderek artmaktadr. Bu mphem ve karanlk noktalardr ki, istismara aktr. te dmanlarmz ve onlarn maalar olan "blc-

10

DOU ANADOLU GERE

ler", bu mphem ve karanlk noktalarda einme imkn bulmakta ve kendi niyetlerine gre "tarih teorileri" gelitirmeye kalkmaktadrlar. Daha sonra, bunlar, sanki ilm birer aratrma imiesine piyasaya srmekte ve sonra da bugnk, Dou ve Gney-Dou Anadolu'da yaayan vatandalarmz, uyduruk bir "tarih zemini" zerine oturtmaya almaktadrlar. Bu konuda, o kadar eliik ve farkl "tarih yorumu" vardr ki, aarsnz.

A. Malazgirt Zaferi'nden nceki tarih dnemleri:

Dou ve Gney-Dou'da yaayan ve ou konar ger airetler halinde bulunan halk kitleleri etrafnda aratrma yapan ilim, fikir ve siyaset adamlarnn says pek oktur. Konuya, daha ok, ngiltere, Rusya, Fransa, Amerika Birleik Devletleri, ran, Ermeni, Alman ve Macar evreleri ilgi duymu ve bu konuda eitli yaynlar da yapmlardr.

Bunlar, kendi emel ve niyetlerine gre, tarih tezleri gelitirerek, Malazgirt Zaferi'nden nceki mphem ve karanlk dnemleri yorumlamak istemilerdir. Biz, bu karmak tarih yorumlan zerinde gerekli inceleme ve tenkidlerde bulunma hakkn, konunun mtehassslarna brakarak, umum hatlar ile bu iddialardan bazlarna iaret ederek gemek istiyoruz.

Bazlarna gre, "Krt" diye bir kavim vardr ve bunlar, M.. 10. ve 9. asrlarda, btn "ark" istil ederek byk bir imparatorluk kuran Medler'in soyundandr ve "ri rkn" bir kokandandr.

Bazlarna gre, "Krtler", M. . 1900-1800 tarihleri arasnda Sleymaniye yaknlarnda yayan Lullu Kralna ait bir kitabede ad gen Gutti'lerin soyundandr.

Bazlarna gre, "krtler", M.. 401 yllarnda, Ksene-

DOU ANADOLU GERE

11

fon'un Dou Anadolu'da rastlad ve Anabasis adl kitabnda szn ettii Karduk'larn soyundandr.

Btn bu farkl ve eliik tezler, yetkili ilim ve fikir adamlarnca kertilince, bu sefer " blc evreler", kendilerine yeni" bir tarih kk" bulmak midi ile M.S. 10. asrda yayan Mervanoullar emirliine tutunmak istemilerdir. Ancak, bu kk beyliin de bir " Arap emirlii" olduu anlalmtr. Yine ayn evreler, M.S. 12.ve 13. asrlarda yaayan Eyyub Hnedan'na sahip kmak istemiler, ancak ilim adamlar, Eyyub Devleti'nin ahalisinin umumiyetle Arap ve idarecilerinin de Trk olduunu isbatlamlardr. Nitekim, Selhaddin-i Eyyub'nin aabeyisinin ad Turan-ah'tr. Dier kardelerinin adlar ise Tutekin ve Bri'dir. Selhaddin'in daysnn ad, ihabeddin Mahmut b. Tk idi. Selhaddin'in annesi, zbez Trk'tr. Gene, Selhaddin'in hanmlarndan birisi olan Unar Bey kz smatddin Amine, Trk'tr. ki enitesi Trk'tr. Bunlardan birisi Unarolu Sadeddin Mesut, dieri ise Muzafferddin Gkb-ri idi."1

Krt evrelerle temas kuran, "Krt Teavn emiye-ti'nin kurucular arasnda bulunan, "krtlk cereyannn! bir numaral savunucularndan olan ve faaliyetlerine 1908 yllarnda balayp 1933 yllarnda Paris'te yaynlad " La Question Krde" (Krt Meselesi) adl kitab ile gerekleri grmeye ve hatasn dzeltmeye alan mehur Dr. M. kr Sekban, ad geen kitabnda, "kurt" adn verdii insan topluluklarnn "TURAN" olduklarn itiraf etmek zorunda kalm ve bu konuda Alman ararmaclarn tezlerinin doruluunu kabul etmitir.2

1. B. gel., H.D. yldz, M. Erz., F. Krzolu,. B. Kodaman., A. ay. Trk Milli

Btnl erisinde Dou Anadolu, Ankara 1985,s. 177-178. 2 M. kr Sekban, Krt Meselesi, Ankara 1979,s.l7 vd.

12

DOU ANADOLU GERE

Baz ilim adamlarna, bilhassa Macar kkenli olanlarna gre, "kurt" bir Trk boyunun addr ve M.S.7. asrda Or-ta-Asya'da yaayan ve oradan ayrlarak t Macaristan'a ulaan "Turan" bir gruptur. Nitekim, Elege'te bulunan "Krt El-Kan' Alp Urungu'nun ant mezar" bunun en ak delilidir. Ancak, "kurt" olarak nitelenen bu Trk boyunun ne Gut-tiler ile, ne de Karduklar ile bir ilgisi vardr.

Bu ant-mezar, Yenisey'in be kolundan biri olan Ulu-Kem ay'na soldan karan Elege Suyu'nun sol ky-smdadr. Topraktan ykseklii 3,20m. ve en geni yeri 60 cm. gelen tektal bu anttaki Gktrk afabesi ile yazlm 12 satrlk kitabede yle denmektedir: " Krt El-kan Alp Urungu, altunlug keiim bantm belde, Elim, tokuz krk yam". Evet, bu kitabenin 8. satr byle diyor. Yani:" Krt ilhan Alp-Urungu'yum. Atunlu okluumu baladm belde, Elim/ Devletim, otuzdokuz yanda ldm". 3

Bunlarn yannda, mehur Macar limi Rasonyi, eski Macar kabileleri arasnda "kurt" ismine rastlanldn, "bu boyun, byk ihtimalle, Trk Yaztlarnda geen Trk konfederasyonuna bal" olabileceini belirtir.4

te yandan Hseyin Namk Orkun, Trk Tarihi adl eserinde, Rasonyi'nin szn ettii bu Trk asll "boy"un, varlklarn asrlarca srdrdklerini, bunlarn Seluklularla akraba olduklarn savunur.5

3. W. Radloff, Arbeiten der Orchun, Expedition Atlas des Alterthiimer der Mongolei, Saintpetersburg 1893, Tbl. LXXIII ve LXXVIII; H. Namk Orkun, Eski Trk Yaztlar, C.I., stanbul 1940, s.13,179,185, 4 L. Rasonyi, Tarihte Trklk, Ankara 1971, s. 114,121;M. Erz, Dou Anadolu'nun Trkl, stanbul 1975,s.l2-13.

5. H.Namk Orkun, Trk Tarihi,C.UL, Ankara 1946,s. 226-227.

DOU ANADOLU GERE

13

"Krt" ad zerine etimolojik aklama :

Bu konuyu derinlemesine inceleyen ilim adamlarmz (Prof.Dr. Bahaeddin gel, Prof.Dr. Hakk Dursun Yldz, Prof Dr. M. Fahrettin Krzolu, Prof.Dr. Mehmet Erz, Prof. Dr. Bayram Kodaman ve Prof. Dr. A.Halk ay), Trk Mill Btnl erisinde Dou Anadolu adyla, 1986 ylnda Ankara'da yaynladklar kitabn 59-63 sayfalar arasnda yle diyorlar: "Trk kltr btnln" ortaya koymadan nce, blc unsurlarn, etnik bir mn vermek istedikleri "Krt" sz zerinde durmak gerekiyor. Ancak, grlmektedir ki, Orta-Dou'da yaratlmak istenen sun' bir millet'e ad olarak verilen Krt teriminin aklanmas, bugne kadar, bu meselenin ideologlar tarafndan dahi mmkn olamamtr, bunun balca sebebi, Krt airetleri olarak iddia edilen Kurman, Zaza, Lr ve Kalhur azlarnda bu terimin olmamasdr. Dolays ile terimin aklanmas, zoraki olmakta ve hibir ilm hkme dayanmamaktadr.

Btn bunlara ramen, eitli yerli ve yabanc aratrc, Kastl olarak "Krt" szne etnik bir mene bulmaya almlar ve hl da almaktadrlar. Bu almalarn sonunda, ilm gereklere tamamen aykr, eitli teoriler ortaya atlmtr. Ortaya atlan bu teorileri iki kategoride toplamak mmkndr. Bunlar:

a. Krt ad altnda toplanmak istenen cemaatler, tarihin derinliinde kaybolmu eski baz kavimlere dayandrlmak istenmektedir. Mesel, bunlardan Ksenefon'un szn ettii Karduk ve Kardu'larla gnmzdeki bu Trk airetleri arasnda ba kurulmak istenmektedir. Ancak, bu iddia ksa zamanda rtlm ve Th. Nldeke, M.Hartmann, We-issbach gibi arkiyatlar, Krt terimi ile Kardu terimi arasnda etimolojik olarak herhangi bir ba bulunmadn ilmen isbat etmilerdir.

DOU ANADOLU GERE

Bu airetlerin kklerinin balanmak istendii dier bir topluluk da Kaidelilerdir. Dil bilginlerinden F.Rdiger ve A.F. Pott, diller arasnda yaptklar karlatrma sonunda, "Krte" adyla yaratmak istedikler dilin, Kaide kkenli olmas ihtimalini reddettiler. Bu tezin yerine bu defa da bu airetlerin konutuklar, Trke'nin bir az olan dili, ran meneye balamay uygun grdler.

Dier yandan, Asur salnamelerinde, ne Kardu, ne de Krt kelimesine tesadf edilmektedir. Asurlar, bu isimde bir millet tanmyor. Bu tarih gerekler "Krt" isminin, bir millet ismi olmas nazariyesini tamamen rtmektedir.

b. Dier bir nazariyede, Krt ad altnda toplanmak istenen airetler, ran meneye balanmak istenmektedir. Bu husustaki, ilk akla gelen isimler F.Rdiger, A.F. Pott olup yukarda da izah ettiimiz zere, mene meselesinde ran unsurunu kabul ederler. Bu konuda aratrmalar ile tannan Minorsky de Med-skit meneini kabul eder.

Birer iddiadan ileri gemeyen bu nazariyeler, ister istemez ilim adamlarm mene aratrmalarnda dil ve sosyal yapya eilme yoluna itmitir. Grlmtr ki, "Krt" ad verilen topluluklarn dillerinde mevcut olmayan "Krt" terimi, mene olarak gsterilmek istenen ran unsurlarda (Pers,-Med, Sasan), Ar dillerde yoktur. Arapa'ya ise bu terim Trke'den girmi olup Trk'n oulu etrk naslsa, Krd'n oulu ekrd da o ekilde alnmtr. Krd veya ek-rd olarak Arap kaynaklarnda grlen bu Terim, en eski devirlerden itibaren, Araplarca"gebe/konar-ger" yerine kullanlmtr.Bunu, konuya olduka aklk kazandracak bir mislle belirtmek mmkndr. 451 ylnda, Kafkasya zerinden Mugan'm gneyinde yerlemi olan Akhun Trk topluluklarndan, XII. yzylda, Harzemahlar dneminde

DOU ANADOLU GERE

15

Mugan Trkmenleri olarak bahsedilmektedir. Halbuki, bu Trkmenler, Arap kaynaklarnda Ekrd-bil skkn, yani, "iskn edilmemi Krtler" olarak gemektedir, bu husus, aka, Arap kaynaklarnn yerleik hayata gememi Trkmenleri, dier Trk topluluklarndan ayrdetmek iin "Ekrd" adyla belirttiklerini ve bunun herhangi bir rk anlam olmadn gstermektedir.

Bir uruk veya boy ad olarak "Krt" kelimesinin tarihte ilk defa, Yenisey'deki Gktrk kitabeleri'inde (Elege Yaz-t'nda) rastlyoruz. "Bengta"ndaki ksa bilgiden anlaldna gre, sz edilen Krt uruu, Gktrkler iinde yayordu ve beylerinin ad "Alp Urungu" idi. Bir Trk kltr merkezi olan Herat'dan fersah yukarda mehur olan "Ulenkni-in" yaylasnn batsnda bir ky vardr ki, ad " Krtniin"-dir. Grld zere, Trkemizde bu kelime bulunmakta ve olduka zengin mnlar ifade etmektedir.

Bu mnlar yle sralayalm : kar yn, , dallarndan yay, kam, denek gibi eyler yaplan bir eit kayn aac, ayva aac, Kriid eklinde yazlan ise, merih yldz demektir. Uygur Trkesi'nde de mns anlalmayan bir krd kelimesi vardr. Beyehir gl kenarndaki Krtler Kynde (ki bir Trkmen kydr),kelime, sprge otu mnsna gelmektedir.

Dier Trk lehelerinden Kazaka'da "Krt' kelimesi, "kaln kar yn", Krtk, yeni yam kar ; or Trkesinde "Krt", ; Taraniler'de "Krt", yeni yam kar; Kazan Ta-tarcas'nda "Kort", kar yn; uvaa'da "Krt", karlarn dada tekil ettii saak eklindeki knt veya "kar ynts"; Uygurca'da "krtk", kar denizi veya kar l; Telet-ler'de "krtk", kar yn; Soyonlar'da "krtk veya hrtk", kar yn; Karagzlar'da "Krtk veya krtk" kar yn; Ya-

16

DOU ANADOLU GERE

kutlar'da "kurtuk', kar yn anlamna gelmektedir. Hatta, Fin asll eramisler'e de "Krt" terimi, ayn anlamda gemitir.

Yukardaki izahlardan da anlalaca zere, kastl olarak aratrma yapanlarn havada kalan btn iddialarna ramen, ilm bir yaklamla meseleye, bir zm bulmak isteyenlerin ortaya koyduklar husus, "Krt" teriminin bir rk veya millet anlamn ifade etmediini gstermektedir.6 ,

B. Malazgirt Zaferi'nden sonraki tarih gelimeler:

M.S. 1071 ylnda Muhammed Alparslan'n elde ettii byk zafer, yalnz Bizans'a kar kazanlm muhteem bir meydan muharebesi baarsndan ibaret deildir. Bu zafer, btn Trk-slm kltr ve medeniyetine ve daha nice madd ve manev fetihlere beik olacak mukaddes bir balangcn da besmelesi olmutur. Yani, bu zafer, sevgili Anadolu'muzun Mslman-Trk kan ve iman ile yenibatan yo-ruluunun da ilk hamlesidir.

Malazgirt Zaferi'nden nce, bugnk vatnmzn Do-u'sunda, Bat'snda, Gneyinde, Kuzey'inde ve Orta'snda kimler yaamt, hangi devletler kurulup yklmt,hangi kltr ve medeniyetler gelip gemiti, bunlar nereden gelmi, nereye gitmilerdi ? Evet, Malazgirt Zaferi kazanldktan ve Anadolu'muz batan baa bir "Trk Yurdu" haline getirildikten sonra, bu sorularn cevaplar, ancak, tarihiler iin bir aratrma sahas olabilirdi.

Gerekten de Malazgirt Zaferi ile tarihte yeni yapraklar alm, yeni satrbalar atlmt. Geen gemi, Anadolu, btn sath ile ve btn ynleri ile Trk'n olmutu. Bin yllk vaka budur, gerisi hikye...

6. Trk Milli Btnl erisinde Dou Anadolu, s.59-63.

DOU ANADOLU GERE

17

I

Kald ki, Trkler, Anadolu'ya geldikleri zaman, bu topraklarda, ne bir "Ermeni", ne de bir " Krt Devleti" vard. Anadolu'yu gya Bizans kontrol ediyordu. O Anadolu ki, krlar bombo, ky ve kasabalar harap ve terkedilmi, sade^ ce etraf hisarlarla evrilmi ehirlerinde nfs barndrabi-len, ekiya ye soyguncularn kol gezdii sahipsiz bir corafya paras durumunda idi. Anadolu deta bombotu. Esasen, Anadolu, btn tarihi boyunca, fazla nfs tutamamtr. Srekli istillara maruz kalan bu topraklarda barnmak kolay deildi. Onun iin bu topraklarda daima az nfs bulunuyordu. Nitekim, Trkler, Anadolu'ya geldikleri zaman, mstahkem surlarla evrili kk ehirlerde yaayan az bir nfs ile dalarda ve yaylaklarda korku iinde dolaan insan topluluklar bulmutu ve bunlardan hibir mukavemet de grmemiti. Bu topluluk da homojen deildir. Bunlar, ksmen Ermeni, ksmen ateetapan Yezid, ksmen Hristiyan Asur ve Sryan kalntlar ile eski Saka-Cenli ve Ouz boyundan gelen konar-ger Trk topluluklar idi.

te, XI. asrda, Malazgirt Zaferi'nden sonra Trkmen, Ouz ve Avar boylar, bu topluluklarn arasna akn akn girmeye ve yerlemeye baladlar; mukavemet grmek yle dursun, bu topluluklara gven ve huzur getirdiler. Esasen, Bizans ordular yenildikten sonra, Trkler, hibir mukavemet grmeksizin, enok be yl iinde stanbul kaplarna dayanacaklard.

Evet, Trkler, Anadolu'yu "yurt tutmak" iin geldiler ve en az "on asrdan beri" de bu emellerini gerekletirdiler. Esasen, tarih, batan aa "kavimlerin" yurt tutmak iin verdii savalardan ve glerden ibarettir. Bugn, mevcut bulunan her milletin, byle bir "yurt tutma" maceras vardr. Unutmamak gerekir ki, biz Anadolu'yu "vatan" edindiimiz

DOU ANADOLU GERE

zaman, bugn mevcut olan birok devletin ve milletin ad ve san bile yoktu.

Bata A.B.D. olmak zere, Kanada, Meksika, Arjantin, Kba, Dominik, El Salvador, Jamaika, Guetamala, Haiti, Paraguay, Peru, Uruguay, Venezella, Kostarika, Ko-lombia, Bolivya, Brezilya, Ekvador ve ili gibi devletler, bundan drt asr nce balayan glerin neticesinde "yeni yurt" tutarak devlet kuran kavimler deil midir? Kim, bu topraklarn, onlarn vatanlar olup olmadn mnakaa edebilir ki, bizim "on asrdan beri" urunda byk fedakrlklarda bulunduumuz, bugnk Trk topraklan zerinde tartma aabilsin. Dnn, biz Anadolu'yu fethettiimiz zaman Rusya diye bir devlet yoktu. Henz Avrupa'da milletler ve bugnk devletler teekkl etmemi, halk topluluklar "sen-yrlerin" tahakkm altnda inliyordu. Brakn, 1071 Malazgirt Zaferi'ni, biz Trkler, stanbul'u fethedip a kapatp a aarken, henz Amerika diye bir kt'ann varl bile bilinmiyordu.

Btn bu gereklere ramen, imdi birileri kalkm, en az "on asrlk" Trk Yurdu zerinde tartma amak istemektedir. Eer, tartmalar, bundan "bin sene" nceki dnya haritas meselesi haline getirilirse, milletlerin yeniden bu haritaya gre tekiltlanmas istenebilirse, galiba dnyann dzeni alt-st olur, birok devlet haritalardan silinir ve bizzat bu tartmay aanlar byk zararlara urarlar. Muhal-farz, byle bir teklif ciddiye alnsa bile, bundan Trk milleti. asla zararl kmaz. Ama, ham hayaller e vakit geirilecek zaman deildir. Kald ki, "emperyalist" ve "blc" evreler, Malazgirt Zaferi'nden nceki tarih sayfalan arasnda bile, kendi "tezlerini" hakl karacak "ilm ve objektif verilerden" mahrumdurlar. Nitekim, daha nceki sayfalarmzda belitti-

DOU ANADOLU GERE

19

imiz zere, onlarn tarihi saptrma ve artma gayretleri hep boa kmtr.

Evet 1071 Malazgirt Zaferi'nden sonra, artk Anadolu'nun kaps, mslman-Trk'e alm, Anadolu, bir ka yl iinde, batan baa Trk'n eline gemiti. nce, Seluklular, Anadolu'ya sk sk aknclar gndermi, zaferi takiben, kaplar bsbtn alm, Suriye Seluklar ile birlikte Musul ve Halep Atabeleri Anadolu'yu gneyden sarm, Azerbaycan ve ran Atabeleri Anadolu'yu, Dou'dan ve Kuzey'den kuatm, Artukoullar Harput, Mardin ve Antakya'dan balayarak Anadolu'ya yerlemi, Kutalmolu Sleyman stanbul kaplarna dayanmtr. Kald ki, daha sonralar, Harzemahlar, zaman zaman Dou Anadolu'ya aknlar dzenlemi ve orada Ouz ve Trk boylarnn yerlemelerini kolaylatrmlardr.

Bunlar takiben, Anadolu'da ilk Trk Devletleri ve beylikleri kurulmaya balamtr. Danimendoullar Sivas', Mengckoullar Erzincan', Saltukoullar Erzurum, Bayburt, Kars ve Ardahan' merkez yaparak yerlemilerdir. Daha sonra, Kutalmolu Sleyman, btn Anadolu'yu dousu ile bats ile btn vatanmz birletirerek XI. asrda Anadolu Seluklu Devleti'ni kurmu mill birlii salamtr.

Onnc asrn ilk yarsna doru, Mool istils balam, Anadolu Trk birlii bozulmu, "fetret devrine" girilmi, yer yer yine beylikler kurulmaya balamtr. Dou'dan Mool istils, Bat'dan "Hal Ordular", aziz Trk milletini asrlarca kskacna alm, fakat, onu, Anadolu'dan atamamtr. Anadolu, artk Trk'n mukaddes ve vazgeilmez vatandr. O, her ne pahasna olursa olsun korunacaktr.

Nitekim, Beylikler halinde de olsa, Trk Milleti, vatann, asrlarca kimseye kaptrmamtr.

20

DOU ANADOLU GERE

Bu fetret devrinde, Dou ve Gney-Dou Anadolu'da Karakoyunlu beylii kurulmu, zamanla snrlarn genileterek byk bir devlet haline gelmitir. Karakoyunlular, Frat ve Dicle'nin kuzey taraflarna yerlemiler, nceleri, Vang-l'nn gneyinden balayarak Sincar ve Erbil'e kadar yaylm, daha sonra snrlarn Horasan'a kadar geniletmilerdir. te yandan Akkoyunlular da -tpk Karakoyunlular gi-bi-bir Trkmen boyundan gelmektedirler. Onlar da beyliklerini kurmular, snrlarn Trabzon'dan Diyarbekir'e ve ran'n, Irak'n ve Arab'n ilerine kadar uzatmlardr. Bugn, Dou ve Gney-Dou Anadolu'muzda yaplan kazlarda sk sk "ak" ve "kara" koyun heykellerinin kmas7 bu devirlere ait, mahhas belgelerdir.

Bunlar takiben, Dou ve, Gney-Dou Anadolu'da, XIV. asrda, bir Trkmen boyu olan Dulkadroullar, bugnk Mara, Elbistan, Malatya ve Harput blgesine yerleerek beyliklerini kurmulardr. te yandan Adana havzas bata olmak zere, bugnk ukurova blgesinde, yine XIV. asrda Ramazanoullar yaamlardr. Netice olarak belirtelim ki, Dou ve Gney-Dou Anadolu'nun Trkl, artk sz gtrmez hale gelmitir.

Bilindii gibi, Seluklular'dan ve beylik dnemlerinden sonra, topyekn Anadolu, bilinen tarih maceralarndan sonra Osmanl-Trk'nn hkimiyetine girecek ve asrlarca yle kalacaktr.

Hele, mukaddes stikll Sava'ndan sonra, Anadolu'muzun fethi, bsbtn tamamlanacaktr. Nitekim I. Dnya Sava'na kadar, yer yer mevcut bulunan, Mslman

7. Anadolu'daki ko-koyun heykelleri iin bk. M. Abrulhalk ay, Anadolu'da Trk Damgas, Ko Heykel-Mezartalan ve Trkler'de Ko Koyun Meselesi, Ankara 1983, s. 194+ LX.

DOU ANADOLU GERE

21

Trk'n himaye ve msamahas altnda kendi kltr ve varlklarn koruyabilen -bata Rumlar ve Ermeniler olmak zere- baz "aznlk topluluklar", Trk Milleti'ni, zayf zamannda, iinden vurmaya ve mstevlilerle ibirlii yapmaya kalknca, asla mid etmedikleri bir "stikll Sava" veren Trk'n imam ve iradesi karsnda, pek ok mahcup ve perian vaziyette topraklarmz terkedip kamlardr.

Dmanlarmzn, hl, undan burdan bir k kaps aramas, artk bounadr ve baarsz kalmaya mahkmdur.

II. HARS MLLER (KLTR FAKTRLER):

Pek ok sebebe bal olarak tarihin en hareketli blgesi, daima Orta-Dou sahas olmutur. Dnyann bu blgesi, byk glere, bitmez tkenmez savalara, sksk istillara ve karmak olaylara sahne olmakla kalmam, byk dinler ve peygamberler, daha ok bu havzadan zuhur etmi, eitli fikir akmlarna kaynak olmu, dolays ile pek ok kltr ve medeniyete zemin olmutur. te, Dou ve Gney-Dou Anadolu'muz^ byle bir blgenin nemli bir paras durumundadr..

Bizim, ksaca "ark" adm verdiimiz, Dou ve Gney-Dou Anadolu'muz, btn tarihi boyunca, stratejik nemi, sarp tabiat ve sert iklimi ile dikkati ekmi, Basra ve skenderun krfezlerine yaknl ve dier sebeplerden dolay, Orta-Dou, blgeye hkim olmak isteyen byk serdarlarn ve fatihlerin itihasn ekmitir. yle grnyor ki, zaman, bu blgenin stratejik nemini azaltmam, aksine arttrmtr. Nitekim, durum, bugn de ayndr.

Bu nemine binaen, Dou ve Gney-Dou Anadolu'muz, tarih iinde, sk sk el deitirmitir. Dnya tarihinde,

22

DOU ANADOLU GERE

bu blge kadar, istilya maruz kalm bir saha var mdr? Hurriter'in, Htitler'in, Urartular'n, Hazar Trkleri'nin, mslman Araplar'n, Dou Romaldar'n, Moollar'n, istil sahas durumunda olan Dou ve Gney-Dou Anadolu Trkler'in eline getikten sonra, rahat ve huzur yz grebilmitir. Bununla birlikte, asla unutmamak gerekir ki, bata Rusya olmak zere, birok emperyalist lkenin,bu blge zerindeki siyas emelleri, imdi de, btn ciddiyeti ile devam etmektedir.

Evet, lkemizin bu blgesi, tarih boyunca, srekli istillara uram, eitli kltr ve medeniyetlerin srtme sahas olmaktan bir trl kurtulamamtr. Yani, eitli dinlerin, dillerin ve kltrlerin basks altnda, yer yer ezilen bu blgemiz itiraf edelim ki, tam bir kltr emperyalizmine maruz kalmtr. Blgenin coraf ve belli otlak ve yaylaklarda, ko-nar-ger topluluklar halinde dolaan airet yaps iinde, baz gruplar, kendi" z deerlerine" yabanclam, birbirinden kopuk kk "inan" ve "az" grupuklan teekkl etmitir. Bilhassa, ehirlerden ve kltr merkezlerinden uzak kalm corafya paralarnda bu problem daha da bymtr. Bilfarz, Vangl'n evreleyen ky ve kasabalarmzda yaayan halkmz, birbirleriyle irtibat kurabildii, yol ve mektep ile kendi kltrn koruyabildii iin " yabanclama tehlikesini" atlatm, fakat, bu durumda olmayan, yolsuz, mektepsiz ve irtibatsz kalan da kylerinde " mill kltr deerlerimiz"hayli zedelenmitir.

Bu, bir bakma, btn Orta-Dou'nun problemidir. Bugn, ran'da, Irak'ta, Suriye ve Lbnan'da bylece ve hatta daha vahim bir biimde, tarih kkn mill kltrn kaybetmi, irili ufakl birok toplulua rastayabilirsiniz. Bunlar, hep istillarn ve kltr emperyalizmin ac meyvalardr. C.

DOU ANADOLU GERE

23

Zimmerman gibi, baz sosyologlar, bilhassa Orta- Dou'da karlatklarn syledikleri bu topluluklara " Fellahiyen Gruplar" adn vermektedirler.8 Ne gariptir ki, Dou ve Gney-Dou halk, " Komular Sryan-Asur/ Nastur-Erme-ni mezhebindeki Hristiyanlara " Yerleik ifti anlamna Arapa " Fellh" tan bozma olarak "Flle/Fle/Pdle" derler."9

Birbirini teyid eden bu iki tesbit de gstermektedir ki, btn Orta-Dou, byk glerden, istillardan ve kltr srtmelerinden derin yaralar almtr ki, dmanlarmz, bizi ve islm dnyas'n paralamak iin, bu tarih vakadan istifade etmenin yollarn aramaktadrlar.

te yandan, Dou ve Gney-Dou Anadolu'muz, ok gl iki kltrle komudur. Bunlar, Fars ve Arap kltrleridir. tiraf edelim ki, ok iyi ilenmi ve gelitirilmi olan bu kltrler, Trk kltrnn madd ve manev destekten mahrum kald yrelerde ok etkili olmakta, mill kltrmz yer yer yenik dmektedir. Bu durum, eitli iktisad ve itima millerle birleince de tabi olarak bulunmas gereken "kltr temaslar", ister istemez "emperyalizme" ve yabanclamalara" kaynak olmaktadr. Bugn, "ark"ta yer yer de olsa "baka azlar" konuulup fakl "inan gruplar" teekkl etmise, bu meselede yukarda szn ettiimiz istillarn ve kltr srtmelerinin rol asla kmsenemez.

Bu noktada belirtelim ki, bugn, Dou ve Gney-Dou Anadolu'muzda yaayan byk halk kitleleri, Trke'den baka dil bilmez ve konumazlar. Ancak yol ve mektep gt-remediimiz baz yrelerde, halkmzn bir ksm, anadilleri olan Trke'ye, ya ksmen veya daha fazla yabanclam

8. C. Zimmermann, Yeni Sosyoloji Dersleri, trc. Amiran Kurtkan, stanbul 1964.

9. M. Fahrettin Krzolu, Krtler'in Kk, Ankara 1963, s. 12.

24

DOU ANADOLU GERE

durumdadr. Gerekten de mill kltr merkezlerimize uzak dm ve kapal havza durumunda bulunan yrelerde, baz gruplar Farsa'ya, bazlar da Arapa'ya benzer ve birok kelimesi Trke olan bir "az" ile konumaktadrlar. Oysa, bu "az" ne Farslar, ne de Araplar anlayabilmektedirler. nk, konuulan bu "azlar", Farsa olmad gibi Arapa da deildir. Bunlar, ya Trke-Farsa veya Trke -Arapa krmas gibi, garip bir " az"dr. Bu "azlar"da, biraz sonra kitabmzda greceimiz zere, kelimeler ve terkipler yer yer yabanc grnl olsa bile, ok defa cmle yaps (sentaks) Trkedir. stelik, bu azlarda, Trke kelimeler sanldndan da fazladr. leride rneklerini gstereceiz.

Mahadeler gstermektedir ki, "ark blgemizde", bilhassa " Fars emperyalizmi" ok etkili olmu ve " menfi miller" de bu emperyalizmin iini kolaylatrmtr. Bylece Farsa'nn yannda, ranllar'n din ideolojisi haline gelen "ilik" de menfi millerin etkisi ile lkemizde geni tahribat yapmak imknn bulmutur. Yani, Farsa'nn etkisi ile "krma bir az" domu ve iliin etkisi ile- imparatorluk dneminde rneini grdmz zere-devlete ve millete yaban-claarak "ah" ve "ran hayranl" gelimitir. Problemin, gnmzde ulat boyutlar tesbit iini de ilgililere brakalm.

A. "Krte" diye bir dil (!) yoktur:

Baz evreler, Dou ve Gney-Dou Anadolu'muzda yaayan herkesi, sanki, btn tarih boyunca hep "krte" konuan kimseler gibi gstermeye alyorlar. Onlara baklrsa, btn ark, 5000 yldan beri " Krdistan" dr ve orada hep "krtler" yaamtr ve bunlarn kendilerine mahsus-Ar dil grubuna bal- "krte" diye mstakil bir dilleri vardr. Oysa, Dou ve Gney-Dou Anadolu'muzdaki, tarih geli-

DOU ANADOLU GERE

25

meleri, istillar, kurulan devletleri, gelitirilen kltr ve medeniyetleri hakk ile bilen kimseler, bu iddialara sadece glerler.

nk, herkes bilir ki, Malazgirt Zaferi'nden nce, "ark"ta, Hurriler, Hititler, Urartular, Persler, Medler, Makedonyallar, Sakalar, Hazar Trkleri, Mslman Araplar, Bizansllar, uzun veya ksa sreler iinde yaamlardr. Hi phesiz, bu kavimlerin kendilerine mahsus birer dilleri vard ve bunlar asla " krte" diye bir dil konumuyorlard. stelik, bu dnemlerde, " krte" diye bir dil konuulduuna dair, en kk bir belge ve bilgi de yoktur. Ne bir tablet, ne bir mezar ta, ne bir baka kayt... Eer, emperyalistlerin ve blclerin iddia ettikleri gibi, bu blgemizde, 5000 yldan beri yaayan "Krt" diye bir kavim ve "Krte" konuan bir cemiyet bulunsa idi, mutlaka, onlardan kalan baz tarih izler ve belgeler bulunacakt. Oysa, byle birey yoktur ve iddialar havada kalmaktadr.

Kald ki, iinde "Krt" kelimesi geen tek belge, daha nce, szn ettiimiz Yenisey'de bulunan " Ant Mezar"dr ve kitabesi Trke olup Gk-Trk alfabesi ile kaleme alnmtr. Bu kitabeden anlaldna gre de " Krt" diye anlan bu boy, Turan olup Trk soyundan gelmektedir. Emperyalistlerin ve blclerin, bu belge karsnda artk susmalar gerekmez mi?

Artk herkes anlamaldr ki, bugn, Dou ve Gney- Dou'da yaayan ve byk ounluu Trke'den baka bir dil bilmeyen milyonlarca Trk ocuunu, srf" arkl" dr diye, bir kalemde, Ar rk iinde mtala etmek, asla mmkn deildir. 11. asrdan itibaren gelip buralara yerleen Artukoullar'nn, Dulkadiroullar'nn, Akkoyunlu-lar'm, Karakoyunlular'n, Karakeililer'in, Danimendoul-

26

DOU ANADOLU GERE

lar'nn, Mengckoullar'nn, Saltukoullar'nn ve daha nice Trkmen ve Ouz boylarnn ve beylerinin torunlar nasl inkr ve ihmal edilebilir.

Herkesin rahata mahede edecei zere bugn, Dou ve Gney-Dou Anadolu'muzda yaayan halkmzn kahir ekseriyetinin konutuu dil, kesin olarak Trke'dir. Ancak, daha nceden de belirttiimiz zere, yol ve mektep g-tremedeimiz ve kltr merkezlerimizle irtibat salayamadmz baz vatan paralarnda yaayan vatandalarmz, hazan "kurmanci", bazan "zazak", bazan " goran", bazan "soran", bazan "loran" (lur) denen ve hepsine de ortak olarak "krte" tabiri yaktrlan bir "az"la konumaktadrlar. Ancak, hemen belirtelim ki, bu "azlar" konuan gruplar, birbirlerini anlamamaktadrlar. Hepsinde ortak olan tek ey, "yek,d, se, ar,pen,...." diye balayan ve devam eden " Farsa Say Sistemi"dir. Oysa, etnolojik aratrmalar gstermitir ki, en iptida bir dilin bile, kendine mahsus bir say sistemi vardr. Herkes rahata mahede etmektedir ki, emperyalistlerin ve blclerin " Krte" tabir ettikleri" azn" byle bir hususiyeti yoktur. Bu durum bile, "zorlama bir dil" ihdas etme gayretlerini ortaya koymaya yeter. Bize gre, "krte" tabir edilen "az", kltr temaslarnn emperyalizme dnmesinin ac bir meyvasdr.

Ac da olsa, itiraf itiraf edelim ki, Dou ve Gney-Dou Anadolu'muzda, kltr emperyalizmi, Malazgirt Zafe-ri'mize ramen devam etmi, bu blgemizde yaayan Trkmen ve Ouz boylan, kolay kolay kltr merkezlerimizle irtibat kuramadklar iin, zaman iinde kendi "z kltrlerine" yabanclamlardr. Bakn, bu konuda, Van Eski Milletvekili ibrahim Arvas neler yazyor.

DOU ANADOLU GERE

27

"Aslnda Trk olup da lisann deitiren bu muazzam ktleye kt birey atfetmek gnah ve vebaldir. Bendeniz, em-dinan kaymakam iken, Gerdi aireti reisi Ouz Bey'e sordum:'

- Bu ad, Trk addr. Sana nereden gelmi? Cevaben dedi ki:

- Bendeniz, yirmibirinci Ouz'um, Bizdeki anne, baba, kendi evladna, kendi babasnn ismini verir ve bylece, mte-selsilen devam eder.

Maalesef, Ouz Bey, Trke bilmiyordu. Amcas Kl Bey de yle... Ve Kobeyi aireti Reisi Mehmet Emin de byle idi.

Binaenaleyh, heyet-i umumiyesi Trk olan bu muazzam ktleyi, Trk hars ile yetitirmek ve Trk dilini reterek vazi-yet-i asliyesine irca etmek, idare mirlerimize den byk bir vazifedir. Bu konuda ihmalkrlk gstermek byk hatadr, kanaatindeyim. Hakikatte, Trk asll olup byk hdisat ve vukuatla ktleden uzak derek dillerini kaybetmi bulunan bu vatandalar, hor grmek ve Trke konuamad iin, kendisine aalk bir sfat takmak doru deildir. Her vilyetten, kaza, nahiye, ky idare mirleri ile muhtar ve memurlar, Trke'yi retmek iin, mektepten baka, kurslar kurmaldr. Ve mkfatlarla terip ve tevik etmelidir. Byle samimi ve ciddi suretle alld takdirde, zami drt-be sene zarfnda Trke konumayan insanlar ok azalr"10

Maalesef, menf propagandalar o kadar gldr ki veya gafletimiz o kadar derindir ki, bizim lkemizde bile, birok " aydn" sandmz kii, Dou ve Gney-Dou Anadolu'yu " Krdistan" ve orada yaayan Trkmen ve Ouz

10. brahim Arvas, Tarihi Hakikatler Hatralar, Ankara 1964, s.20-21.

28

DOU ANADOLU GERE

ocuklarn" Krt" sanr. Kmus-u lm yazar emseddin Sami Efendi bile ad geen kitabnda bu gnah iler. Kald ki, pekok Osmanl kaytlar da bu hatay tekrarlar durur. Trk'e bu i ilgisizlik veya ters tutum, bamza ne bellar aacak istidattadr, bilen az....

Size, bu konuda bir htram anlataym. Yl, 1980... Kaderin, bizi bir araya getirdii ve " sosyalist" olduunu syleyen, bir eski milletvekili ile konuuyoruz. kimiz de tutukluyuz. Ankara Merkez Komutanl'ndayz. Eski milletvekili bana soruyor:

"- Siz, Trk'n milliyetilik yapmasn, doal bir hak olarak kabul ediyorsunuz da neden " Krt Ulusu" nun bamszlk isteklerine kar kyorsunuz, onlarn assimile edilmesine ses karmyorsunuz? Bu elikinin farknda deil misiniz? ".

Cevap veriyorum :

- Biz, hibir milletin bamszlk mcadelesine kar kmayz, hatta destekleriz. Ancak, u noktay, asla unutmaynz ki, biz Dou ve Gney Dou Anadolu'da yaayan halk, yabanc bilmemekte, tamamen Trk ve Ouz olarak tanmaktayz. Byle olunca, emperyalist oyunlara kaplarak onlarn, bizden koparlmasna gz yumamayz. Aksine biz, Dou ve Gney-Dou Anadolu'muzda yaayan Trk ocuklarnn, yabanc kltrler tarafndan assimile edilmesine izin vermemek kararndayz. nk, yabanclarca assimile edilmeye allan kitle, bizzat Trkmen ve Ouz ocuklardr. Yazk ki, emperyalizmin propogandalarna, sizin gibi, pekok vatan ocuu da inanm gzkyor."

Bugn, yer yer Dou ve Gney-Dou Anadolu'muzun dalk ve ok defa kapal havzalarnda konuulan ve "Krt-

DOU ANADOLU GERE

29

e" ad yaktrlan " az", yle bir halitadr ki, bunun " yapsna", "gramerine", "sentaks" ve "kelimelerine" bakarak onu, belli bir " dil grubuna" sokamazsnz. Bu kark yaps ile "Krte" tabir edilen az, her trl yoruma ve istismara aktr. nk, bir bakyorsunuz, sentaks Trke, kelimeleri Farsa ve Arapa olan cmlelerin yannda, sentaks Farsa, kelimeleri Trke, Arapa ve Farsa olan cmleler kullanlmaktadr. Yine, bir bakyorsunuz, " Krte" denen azda, ancak, bir Orta-Asya Trk'nn kullanabilecei kelimelerin yannda, Farsa ve Arapa kelimeler bulunuyor. Onun iin, herkes, iine geldii gibi, birka rnek gstererek bu az, mstakil bir dil gibi itibar ederek uygun bir "dilgrubuna" sokabilmektedir. Oysa, daha nce de belirttiimiz zere, " Krte" tabir edilen az, kltr srtmeleri sonucunda ortaya km, bozulmu bir Trke'dir.

Krte, bir Hint-Avrupa dilidir veya " Krtler aryen-dir" diyen baz ard niyetli evreler, " Krte" tbir ettikleri azda, Farsa kelimelerin okluunu, delil olarak gstermek istemektedirler. Oysa, bu azda, Trke ve Arapa kelimelerin says da kmsenmeyecek nisbettedir.

imdi, bu konuda, birka rnek zerinde duralm, "Krte" tbir edilen azda, bulunan baz Trke kelimeleri karlklar ile birlikte, bir fikir vermek zere belirtelim :

Airet AzlarndakiTrke Karlklar

Kelimeler:

AbaAbla- Aba

AcarAcar

AcaroAcar-Ot (Yeni ot)

AaAa

Al-VerAl-Veri

30DOU ANADOLU GERE

Airet AzlarndakiTrke Karlklar:

Kelimeler:

AtkAtk

BaciBac 1

BaBa (bata gelen, iyi) 1

BaBa I

BakBaa (kurbaa) 1

BegBe, bey 1

BelikBlk (sa rgleri) 1

BibiBibi (Hala) 1

BizavBuza 1

BoazBoaz 1

BolBol 1

BoriBoru 1

BozBoz (gri) 1

BukBke (gelin) i

Clul J

Cotift 1

akmakakmak 'm

akueki . 1

atalatal

emikme^ Kepe m

imim/ imen

uvaluval 1

DaDa (dalamaktan)

DengizDeniz

DjmnDman

DongzDomuz, I

DumanDuman

EzeTeyze m

EcoKzkarde 1

GemGem 1

DOU ANADOLU GERE

31


Kelimeler:

GzlkGzlk

GuleGre

GurKurt

HanmHanm

HatunHatun, Kadn

HemuKamu

HermoArmut

HevirHamur

Hevarmdat (Ha-Var)

sotIssot (biber)

KayiKay

KamiKam

KantrKatr

KatkKatk (yourt)

KazKaz

KelemKelem (lahana )

KeviKak, Kepe

KranKran (ldrc hastalk)

KrtkKrnt,Azck

KireKire

Konadr (konmaktan)

KfteKdfte

KulpKulp

KalkDede (Yalanp kalmaktan)

KerpiKerpi

KumKum

KebapKebap

KlfikKllk, Klfe

LepeLapa

Airet Azlarndaki Kelimeler:

Lle

Mae

Memik, Meme

Moz

Nene

Ode

Ocak

Palan

Papah

Pembu

Puk

Pr, Prk

Peynir

Pncar

Sanci

Sancak

Sobe

a

i

Taj

Tehte

Tendur

Teneke

Tr

Trna

Trm

Tik

Ttn

Ur

Urus

DOU ANADOLU GERE Trke Karlklar:

Lle

Maa

Meme

Moz (zar kanadl bcek)

Nene, Nine

Oda

Ocak

Palan, Semer

Papak

Pamuk

Kk

Perem, Ty tutam

Peynir

Pancar

Sanc

Sancak

Soba

a

i (demir ubuk)

Taz

Tahta

Tandr

Teneke

Tur, Eki

Trnak

Trmk

Dik

Ttn

Ur (vcudda grlen i ) Rus, Urus

DOU ANADOLU GERE

33


Kelimeler:

Vardekrdek

VareVar (gel)

ViraBura

YanYan, Eri

YayYay

Zenguzengi

Ve daha niceleri... Biz, sadece zengin bir rnek vermek istedik. Daha geni bilgi edinmek isteyenler, Prof. Dr. Tun-cer Glensoy'un "Kurmanci ve Zaza Trkeleri zerine Bir Aratrma" adl eserine bakabilirler. Bu eser, 1983 ylnda, Ankara'da baslmtr. Bu kitapta, bugn, Dou ve G-ney-Dou Anadolu'muzda konuulan "azlar" da Kagrl Mahmud'un yazd Divan- Lugat-i Trk'te kaytl pek ok kelimenin bulunduunu, misller vererek isbatlanmaktadr.

Biz, " Krte" tbir edilen azn, mahiyetini aklamaya devam edelim. Hemen belirtelim ki, bugn iin, baz tli gruplarn konutuu az, ok defa Trke cmle yapsna (sektaksna) uygundur; bu cmleler Farsa ve Arapa kelimelerle kurulsa bile cmle yaps umumiyetle Trke'dir. Birka rnek verelim :

" Zu vare, kalemiha hlda, hikatamn binvise1' (Airet az)

" abuk gel, kalemini al, hikyemi yaz". (Trke)

Bu cmlelerde altalta gelen kelimeler, birbirlerinin karldr ve kelimeler Trke'nin cmle yapsna gre dizilmitir.

Bir de u cmleye bakalm :

34-

DOU ANADOLU GERE

" Ez dbjm, Kurmanci Tran'ye, ev dbje na". (Airet az)

Ben diyorum, Kurmanci Turan'dir, o diyor hayr." (Trke)

Bu cmlelerde altalta gelen kelimeler birbirlerinin karldr ve cmle yaps Trke'dir.

Bu mislleri oaltmak mmkndr. Biz, son bir misl daha verip geelim :

" Vare ay veho " (Airet az)

11 Gel, ay i". (Trke)

Kelimeler, yine Trk sentaksna uygun dizilmitir.

Hi phesiz, bunlarn yannda, Fars ve Arap sentaksna gre sylenen cmleler de az deildir. Bu durum dahi, krma, kark ve bozulmu bir " dil problemi" ile kar karya kaldmz gsterir. yle anlalyor ki, byk tahribata uramasna ramen, Dou ye Gney-Dou'da yaayan airetlerin aznda, Trke'miz, hl yaama sava vermektedir.

Artk, kesin olarak anlalmtr ki bugn, "Krte" tbir edilen az, daha ok Fars emperyalizmine yenik derek dillerini, u veya bu lde unutan Trkmen ve Ouz-lar'n bir ksmnn konutuu dildir. Bu konuda, Rus yazar A. Bamakof bile, yle yazmak zorunda kalmtr :" nas-ya'ya geldii zaman, dilinin Krte olmamas ve bu dilin, ona kendisini boyunduruk altna alan ran unsurlarla temasa gelmesi sonunda kabul ettirmesi mmkndr."11

Ksaca, bugn, "siyas krtlk" yaparak emperyalizmin emellerine let olan evrelerin, asla ilm bir dayanak-

11. M. kr Sekban, a.g.e., s. 104.

DOU ANADOLU GERE

35

lan yoktur. Mesele, tamam ile Trk Devleti'ni paralama ve Trk Milleti'ni blme oyunlarndan ibarettir. Birinci Dnya Sava srasnda, istilc Rus kuvvetlerine nclk eden, u veya bu demeden Dou Anadolu'muzda yaayan btn mslman ahaliye kan kusturan, rzn, namusunu p-yimal eden, bir milyona yakn insanmz ldren, Ruslar'n ekilip gitmesi zerine yalnz kalan ve hi ummadklar bir Trk stikll Sava ve zaferi ile akna dnp mahcup ve perian kap giden ve maalesef cmz alamadmz Ermeni etelerini ve onlarn zulmlerini unutarak "Ermeni'yi karde iln eden" kahpe kii ve zmreler, elbette yalnz ve ancak yabanc emeller ve evrelere hizmet etmektedirler.

Dou ve Gney-Dou Anadolu'muzda, uydurma ve Trk'ten ayr bir "millet" ihdas etmek isteyen hinlere, bir Dou Anadolu ocuu olan ve 17. asrda yaayan Erci'li Emrah'n u msralarn hatrlatmak gerekir :

Bize Emrah derler, Karakoyunlu,

Yiitler iinde yiit oyunlu,

Kaz gibi psmazk, erkek boyunlu,

Biz Trk'k, Trklk'ten fermanmz var.

B. Dier Hars millerin Durumu :

Asrlardan beri, btn "ark", komu kltrlere aktr. eitli coraf, tima ve iktisad zaruretlerle, btn tedbirlere ramen, siyas hudutlar, sk sk ihll edilmekte, btn tarih boyunca grld zere, ran, Irak ve Suriye ile irtibatlar, karlkl olarak devam ettirilmektedir. Bunun tabi bir neticesi olarak u veya bu lde "yabanclamalara" kaynak olmaktadr. Tahribat, yalnz "diT'de kalmamakta, inanlarda, gelenek ve greneklerde de nemli sapmalara sebep olmaktadr.

36

DOU ANADOLU GERE

Bilhassa "imparatorluk dneminde" mahade ettiimiz zere, "ran'n, asrlardan beri, din ideolojisi haline gelen ilik", yalnz Dou Anadolu insan zerine etkili olmakla kalmam, bu cereyan, Anadolu ilerine ve hatta imparatorluumuzun Avrupa topraklarna kadar nfuz edebilmitir. Bu hareket, bu kadarla da kalmam "Batnilik", "Huruflik" ve " Babilik" gibi fraksiyonlara blnerek, her ortama gre klk deitirerek baarl olmaya almtr. En az, be asrdan beri, Fars emperyalizminin " din ve siyas ideolojisi" eklinde ele alman, gizli ve ak tarikatlar biiminde tekiltlanan bu cerayan, iyi yetimi "ahund" ve "derviler" eliyle cemiyetimize yerlemek istemektedir.

Bu tehlikeyi, btn plakl ile ilk sezen ve ona kar tedbir alan devlet adammz Yavuz Sultan Selim Han olmutur. O. bir taraftan asker, bir taraftan itima tedbirler alrken, bir taraftan da "Ehl-i Snnet Vel Cemaat" itikadn bay-raklatrarak, slm lemi'nin lideri olmak sureti ile din hayat, bizzat anl Peygamberimiz'in, Yce Ashab'n ve "Peygamber Snnetine" bal gerek din limlerinin ve mctehid-lerinin izgisinde tutarak, "Biz, dinde bid'at nedir bilmeyen hlis mslmanlarz" diyen Yce "Hakan Muhammed Alparslan'n yolunda yryerek gerekli tekilt kurmutur. O, ran'dan szmas mmkn olan "ilik" cereyanna kar, nce "ark"ta, btn airetleri, basiretli "liderlerin" ve " din limlerinin" kontrolnde biraraya getirdi. Balarna, Seyyid dris Bitlis'yi geirdi. Bu suretle, kendi otoritesini kuvvetlendirerek Ehl-i Snnet Vel Cemaat Yolu'nda gl kadrolar oluturdu.

Btn bunlara ramen, esefle belirtelim ki, mparatorluk dnemi de dahil, lkemizde, asrlar boyunca btn cemiyeti iine alan, plnl, programl ve hedefleri belli, bir tlim

DOU ANADOLU GERE

37

ve terbiye tekilt yoktu. Dolays ile kuvvetli ve baarl bir "dil" ve "din" terbiyesi, istenen llerde gereklemiyordu. , mahall idarelere ve halka braklmt. Bu sebeten, birok vatan evld, daha yakn olduundan, din tlim ve terbiye iin, ran'a, Irak'a, Suriye'ye ve Msr'a gidiyordu.

Bugn durum nasldr? Bilmiyorum, ama merak ediyorum ve kendi kendime soruyorum :" Bugn de kaak yollarla din eitim ve retimi grmek zere, yabanc lkelere tanan ocuklarmz ve genlerimiz var mdr ?"," Varsa, saylar ne kadardr?", "Bunlar oralarda ne okumaktadrlar?", "-ran'n Kum ehri'ne imdiye kadar ka kii gidip dnmtr, imdi ka kii vardr?", "Irak'ta, Suriye'de, Msr'da, Suud Arabistan'da ka ocuumuz ve gencimiz var?". "Bunlar, orada din mi renmektedirler? Yoksa, Trkiye'de mevcut din hayat soysuzlatrmak, asrlar boyu bal kaldmz inanlar ve din otoritelerini ykmak, onlarn yerine ne idi belirsiz sahte otoriteleri oturtmak iin mi yetitirilmektedirler?". Bilhassa ran'da, Hmeyn'nin nclndeki "Dev-rim"i takiben kurulan "i ran Cumhuriyeti"nden sonra, durum nedir ? imdi, ran'dan taze bir heyecanla, "ilik", yeniden Anadolu ilerine kadar flenmekte ve taraftar bulmakta mdr ? "Caferilik, ran Cumhuriyeti'nin deimez mezhebidir" hkmn, anayasasna alan bu lke, ne yapmak istemektedir? Kendisini destekleyen d glerin emelleri ve niyetleri nelerdir?...

Din eitim ve retimininin, btn cemiyetlerin hayatnda nemli bir yeri vardr. Bu konuda Bat'li lkelerin neler yapmakta olduunu renmek istiyorsak, onlarn almalarn dikkatle takibetmemiz gerekir. Ksaca belirtelim ki, ngiltere'de, Belika'da, Danimarka'da, Hollanda'da, Bat Almanya'da, sve'te, Norve'te, Yunanistan'da, srail'de devletin ve cemiyetin " din eitim ve retimine" ne kadar

38

DOU ANADOLU GERE

nem verdii, bizzat yerinde grlerek ibret alnmaldr. nk, onlar bilirler ki, bir devlet ve cemiyet dinine sahip kmazsa, baka devletler ve cemiyetler "dine sahiplik" tavr ile ortaya kar ve sahay istismar ederler. Bazan, emperyalizm, "din klna" brnerek tahribatn kolaylatrr. Esefle belirtelim ki, u anda, lkemize, din adna eitli yollardan ve ynlerden pek ok sapk cereyan sokulmak istenmektedir.

Grebildiimiz kadar ile bir taraftan "ran'dan esen i-lik rzgrna" karlk, dier taraftan Irak ve Suriye'den lkemize sokulmak isteyen sosyalizm, kendini "din ile maskelemesini" becerebilmektedir. " Sosyalist Arap Hareketi", bu suretle iinin kolaylaacan sanmaktadr. Bu konuda, Kad-daf'nin Libya's bile bo durmamakta, marksizme yamad " Yeil Kitab"n lkemize sokmaya ve genlerimizin eline tututurmaya almaktadr. Suud Arabistan'dan esen "Veh-hablik" rzgrlar ile Msr'dan ithal edilmek istenen "mez-hepsizlik hareketleri" ve "bn-i Teymiyyecilik cereyan", sinsice, kebalarn tutarak, beyinlere ve yreklere szarak Trk ve slm Dnyas'na fitne ve fesat tohumlar ekmekte, din birlikleri ve btnlkleri sarsmakta, asrlarca msl-manlara doru yolu grtemi mehur din otoritelerini ykarak yerlerine kendilerini veya ne idi belirsiz kimseleri oturtmaya gayret etmektedirler.

Evet anl Peygamberimiz'in ve O'nun aziz Ashab'nn at "Ana cadde"de yreyen mam- Azamlar'n, mam- Mlikler'in, mam- afiler'in, mam- Hanbeliler'in, mam- Mtridler'in, mam- Eriler'in, mam- Gazali-ler'in, mam- Rabbanler'in, mam- Birgivler'in, bn-i Ke-maller'in, Ebu Suud Efendiler'in ve daha binlerce slm lim ve evliyasnn yerine" sapk" ve "mnafk" kadrolar yerletirmek isteyen, 1400 yllk tarih kitaplmz ve gelime-

DOU ANADOLU GERE

39

leri atmamz dileyen maskeli ve maskesiz emperyalizmin oyunlar, artk fark edilmelidir. anl Peygamberimizin "snnetine" sarlmak ve O'nun gelitirdii "Cemaaf'tan ayrlmamak demek olan " Ehl-i Snnet Vel Cemaaf'in aydnlk yolunda ve ana caddesinde yrnerek tertemiz din hayat titizlikle kprunmaldr. Sapk "yollara" ve "kollara" asla frsat verilmemelidir.

Hibir devlet, kendini, u veya bu komplekse kaptrarak "dinin yanl anlatlmasna ve saptrlmasna" seyirci kalamaz. O, kanunlara ve nizamlara uyarak mutlaka "din eitim ve retimine" yakn alka duymal, bu ie, yad ellerin sahip ikmasna engel olmak kadar, sahann "yeraltna kaymasna" ve "ehliyetsiz ellere" dmesine frsat vermemek zere, din eitim ve retimini cidd samim ve mill vicdan tatmin edici bir biimde plnlamaldr. Aksi halde, din eitim ve retimi, ihmal edilirse, ciddiye alnmazsa veya yasaklanrsa, her diri ve canl messese gibi, din de " yeraltna" ekilir, istenmeyen gelimelere kaynak olur, din birlik ve insicam bozulur, farkl ve gizli "din gruplar" ve "akmlar" teekkl eder," mill vicdan" btnln kaybeder ve cemiyette zlmeler grlr. Gerekten de lkemiz, bu adan, objektif ve ilm bir tahlile muhta bulunmaktadr.

Asla unutmamak gerekir ki, slmiyet, Trk'n btnlemesinde rol oynayan ve oynayacak olan en nemli millerin banda gelmektedir. Bu sebepten, devletimiz ve milletimiz, kanunlar iinde kalarak dinimizin yanl anlatlmasna, saptrlmasna ve istismar edilmesine asla frsat vermemelidir. Din eitim ve retimi, devletin denetimi altnda ve samim kadrolarca yrtlmelidir. Dinin, mutlaka, dosdoru renilmesine ve yaanmasna samimiyetle ve ciddiyetle yardma olunmal, bu konuda "milli vicdan" tatmin edilmeli ve asla, yasak savmak kabilinden bir tavrn iine girilmemek"-

40

DOU ANADOLU GERE

dir. te, yandan, emperyalizmin bu konuda, asrlardan beri srp gelen tahribat, ok akll, ok sabrl ve ok baarl pln ve programlar ile onarlmaldr. Bunu baarmak iin "yeni mtehidlere" ihtiyacmz yoktur. Bu konuda, yukarda adlarn akladmz gerek "din otoritelerinin hayatlar ve eserleri" bize yeter. Yeter ki, bunlar hakk ile tanyan ve anlayan "din grevlileri" kadrosunu yetitirelim. Aksi halde, i "yeni" ve "uyduruk" mctehid taslaklarna kalrsa ve herkes din hayata, kendi sbjektif yaps iinde are ararsa, saha iyice berbat olur. Dinimizi renmek iin, bize ecdadmzn brakt kitaplk yeter, onun iin, imdi, slm Dnya-s'nda zuhur eden ne idi belirsiz kii ve cereyanlara kar durmak en uygun yol olacaktr.

Ahmet Arvasi - Doğu Anadolu Gerçeği

Documents