Ağustos 2011 - akbank.com · Ekonomi mahkemeleri sisteminde Minsk ġehir Ekonomi Mahkemesi, bölge ekonomi mahkemeleri, Yüksek Ekonomi Mahkemesi ve uzmanlaĢmıĢ ekonomi mahkemeleri

GENEL BĠLGĠLER

Resmi Adı Belarus Cumhuriyeti

Bağımsızlık Tarihi 25 Ağustos 1991

Yönetim ġekli Cumhuriyet

BaĢkent Minsk

Yüzölçümü 207.600 Km²

Nüfusu 9 milyon 481 bin (Ocak 2011)

Ortalama YaĢam Süresi 70 yıl

Okuma Yazma Oranı %99.6

Resmi Dil Belarusça, Rusça

BaĢlıca ġehirler Minsk, Gomel, Mogilev, Vitebsk, Grodno, Brest

Etnik Durum Belarus (%81,2), Rus (%11,4), Polonyalı (%3,9), Ukraynalı (% 2,4), Diğerleri ()

Para Birimi Belarus Rublesi (01 Haziran 2011 tarihi için resmi kur: 1 USD = 4.970 BYR)

Zaman Dilimi Gmt+2

Üyesi Olduğu Uluslararası KuruluĢlar

BSEC (gözlemci), CBSS (gözlemci), CEI, CIS, CSTO, EAEC, EAPC, EBRD, FAO, GCTU, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMSO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO, ITU, ITUC, MIGA, NAM, NSG, OPCW, OSCE, PCA, PFP, SCO (diyalog üyesi), UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UNWTO, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO (gözlemci)

Resmi Tatiller 1 Ocak YılbaĢı, 7 Ocak Ortodoks Noeli, 8 Mart Kadınlar Günü, 15 Mart Anayasa Günü (Ülkenin Ġlk Anayasasının Kabulü), 1 Mayıs ĠĢçi Bayramı, 6 Mayıs Radunitsa, 9 Mayıs Zafer Günü (II. Dünya SavaĢının bitiĢi) 3 Temmuz Bağımsızlık Günü (Ülkenin Almanya’nın ĠĢgalinden KurtuluĢu), 7 Kasım Ekim Devrimi Günü (BolĢevik Devriminin yapıldığı gün), 25 Aralık Noel Tatili

Doğal Kaynakları Orman, Bataklık Kömürü, Az Miktarda Petrol ve Doğalgaz, Granit, Kil

BELARUS ÜLKE BÜLTENĠ

Ağustos 2011

© DEĠK / Türk-Belarus ĠĢ Konseyi, Ağustos 2011

2

SĠYASĠ VE ĠDARĠ YAPI Bağımsız Bcumhuriyeti’nin ilk Anayasası 15 Mart 1994 yılında kabul edilmiĢ, aynı yılın Temmuz ayında yapılan seçimlerde Aleksandr LukaĢenko CumhurbaĢkanlığına seçilmiĢtir. A. LukaĢenko o tarihten itibaren CumhurbaĢkanlığı görevini sürdürmektedir. 24 Kasım 1996 yılında yapılan referandum sonucu Parlamentonun yapısı değiĢtirilmiĢ ve iki kanattan oluĢan “Milli Meclis” kurulmuĢtur. Ayrıca, referandumda ülkenin Ģimdiki bayrağı kabul edilmiĢ ve Rus diline ikinci resmi dil statüsü verilmiĢtir. Parlamentonun alt kanadı olan “Temsilciler Meclisi” 110 kiĢiden oluĢmaktadır. Üst kanat olan “Cumhuriyet Konseyi” ise 64 üyeli olup, 8 üye doğrudan CumhurbaĢkanı tarafından atanmaktadır. Anayasa’da ifade edilen durumlar dıĢında, yasa tasarıları önce Temsilciler Meclisi tarafından görüĢülmekte, ardından Cumhuriyet Konseyi’nde müzakere edilmektedir. Kanun taslağının yasalaĢması için her iki kanatta yapılan oylamada salt çoğunluğun sağlanması gerekmektedir. Parlamentonun görev süresi 4 yıl olup, son genel seçimler Eylül 2008’de yapılmıĢtır.

Ülkede yürütme görevi CumhurbaĢkanı, CumhurbaĢkanlığı Ġdaresi, BaĢbakan, Bakanlar Kurulu ve Devlet Komiteleri tarafından yerine getirilmektedir. Son CumhurbaĢkanlığı seçimleri 19 Aralık 2010 tarihinde yapılmıĢ ve A. LukaĢenko oyların yüzde 79,7’sini alarak, dördüncü dönem için bu göreve seçilmiĢtir.

Yargı görevinin temelini Anayasa Mahkemesi ve yarı bağımsız mahkemeler oluĢtururken, genel mahkemeler, iktisadi konulara bakan mahkemeler gibi yargı birimleri görev yapmaktadır..

Ekonomi mahkemeleri sisteminde Minsk ġehir Ekonomi Mahkemesi, bölge ekonomi mahkemeleri, Yüksek Ekonomi Mahkemesi ve uzmanlaĢmıĢ ekonomi mahkemeleri (iflas, vergi, arazi vs.) faaliyet göstermektedir. Anayasa Mahkemesi BaĢkanı, bütün diğer mahkeme baĢkanları, BaĢsavcı ve Merkez Seçim Kurulu BaĢkanı gibi görevliler CumhurbaĢkanı tarafından atanmaktadır. Ġdari yapı olarak, ülke 6 vilayetten (oblast) oluĢmaktadır: Minsk, Brest, Vitebsk, Grodno ve Mogilev. 118 Ģehir ve 110 kasaba yönetiminin bulunduğu Belarus’ta nüfusu 100 binin üzerinde olan 15 Ģehir vardır.


3

BELARUS EKONOMĠSĠ A. GENEL EKONOMĠK DURUM

Temel Ekonomik Göstergeler

2005 2006 2007 2008 2009 2010

GSYİH (milyar dolar, piyasa

kuruyla) 30,2 37,0 44,8 60,3 49 55,2

Kişi Başına Milli Gelir (dolar) 2.960 3.708 4.608 5.600 5.158 5.833

Reel Büyüme Oranı % 9,4 9,9 8,2 10 0,2 7,6

Enflasyon Oranı (TÜFE % ) 10,3 7 8,4 13,3 10,1 9,9

Toplam İhracat (Milyar Dolar) 16.109 19.835 24.329 33.043 21.304 25.226

Toplam İthalat (Milyar Dolar) 16.746 22.104 28.400 39.155 28.569 34.868

Cari İşlemler Dengesi 436.000 -1.447 -3.304 -5.230 -6.389 -8.493

Kaynak : Belarus Devlet İstatistik Komitesi

1950’li yıllara kadar bir tarım ülkesi olan Belarus, Ġkinci Dünya SavaĢı sonrasında SSCB dönemi sanayileĢme politikaları sayesinde hızlı bir endüstriyel geliĢme göstermiĢtir. Bu dönemde geliĢen sanayi sektörü ağırlıklı olarak büyük fabrikalardan meydana gelmiĢ olup, üretilen ürünler ülke dıĢına ihraç

edilmiĢtir. Ancak sektör hammadde ve ara malları bakımından büyük ölçüde SSCB ülkelerine bağımlı kalmıĢtır. Belarus, 25 Ağustos 1991 tarihinde bağımsızlığını kazanmasının ardından da Rusya ile bağlantılarını koparmamıĢ, sonuç olarak 2 Nisan 1996 tarihinde iki ülke arasında ekonomik ve diğer alanlarda iĢbirliğinin en yüksek düzeyde sağlanmasını öngören “Birlik AnlaĢması” imzalanmıĢtır. 1998’de yaĢanan Rusya krizi ülke ekonomisini olumsuz yönde etkilemiĢ, ekonomisi büyük ölçüde Rusya’ya ihracata dayanan Belarus’ta önemli miktarda sanayi malları stoğu oluĢmuĢtur.

Belarus ekonomisinde devletin baskın rolü halen devam etmektedir. 1990’lı yılların ortalarından beri Devlet BaĢkanı Aleksandr LukaĢenko tarafından devletçi ekonomi politikalarına ağırlık verilmiĢ ve hedef Mihail Gorbaçov döneminin Sovyet politikalarına dönüĢ olarak nitelendirilmiĢtir. BDT ülkelerinin bir çoğunun aksine Belarus’ta planlı ekonomiden pazar ekonomisine geçiĢ çerçevesinde bir yeniden yapılanma süreci yaĢanmamıĢ ve özel sektörün geliĢimi devlet tarafından yeterince teĢvik edilmemiĢtir. Bunun yerine büyük ve verimsiz KĠT’lere destek sürdürülmüĢtür.

LukaĢenko iktidarının devlet sektörünün korunmasına yönelik politikası küçük ve orta ölçekli iĢletmeleri zora sokmakta ve kayıt dıĢı ekonomiye itmektedir. Kayıt dıĢı ekonominin Belarus GSYĠH’sına oranının yüzde 15 – 20 arasında olduğu tahmin edilmektedir.


4

Belarus günlük enerji kullanımını doğalgazdan sağlamaktadır. Rus Gazprom Ģirketi Belarus doğalgazı üzerinde kontrölü bulunan Beltrangaz Ģirketine ortak olmak istemiĢ ve bu isteğini 2007 yılı baĢlarında gerçekleĢtirmiĢtir. Bu ortaklığa rağmen Belarus’a verilen gazın fiyatındaki artıĢların önüne geçilmemiĢtir.

Belarus ekonomisi komĢu ülkelerden oldukça farklı özelliklere sahiptir. Sovyetler Birliği döneminden miras alınan kamu iĢletmelerinin üretimde ağırlığı fazladır, nitekim, ülkedeki toplam iĢletmelerin yaklaĢık üçte ikisi kamu iĢletmeleridir. Özellikle ekonominin temelini oluĢturan büyük ağır sanayi tesisleri kamu kontrolündedir. Ġhracatın önemli bir bölümünü petrol ürünleri ve potasyum gübrelerinin oluĢturduğu Belarus’ta hükümet ithal ikamesine dayalı kalkınma politikası uygulamaktadır. 2007 yılının baĢında Rusya Federasyonu ile yaĢanan doğalgaz krizine rağmen 2007 ve 2008 yıllarında da çok yüksek büyüme oranları yakalanmıĢtır. 2007 yılında GSYH yüzde 8,2, 2008 yılında yüzde 10 oranında büyümüĢtür. 2009 yılında krizin etkileriyle büyüme hızı yüzde 0,2 seviyesine gerilemiĢ, 2010 yılında ise bu rakam yüzde 7,6 olmuĢtur. Büyüme hızındaki artıĢın beraberinde yüksek oranlı dıĢ ticaret açığı getirdiği de dikkatten kaçmamaktadır.

B. EKONOMĠK GELĠġMELER Büyüme

1990-1995 seneleri arasında ciddi bir gerileme yaĢayan Belarus ekonomisi, Rusya’dan ithal edilen enerjinin mal mukabili ödenmesi konusunda yapılan özel anlaĢmalar, bazı borçların silinmesi ve hükümetin sıkı ekonomik politikaları sayesinde 1996 senesinden sonra büyümeye baĢlamıĢtır.

1990’lı yılların ikinci yarısında BDT ülkeleri arasında en yüksek büyüme oranlarına ulaĢmıĢ olan Belarus’un ekonomik performansı 2001 yılından itibaren zayıflamaya baĢlamıĢtır. Bunun nedeni Rusya pazarlarına olan aĢırı bağımlılıktır. Belarus’un imalat ürünlerinin baĢlıca ihraç pazarı Rusya’dır. Rusya’da özellikle 1998 krizinden sonra talebin azalması nedeniyle, ülkeye ihracat azalmıĢ ve Belarus GSYĠH’si bu geliĢmeden olumsuz olarak etkilenmiĢtir. Yeni yatırım yapılmaması da ekonominin büyümesini engelleyen diğer bir sebeptir.

Bununla birlikte, 2003 yılında ekonomik büyümenin tekrar ivme kazandığı gözlenmiĢtir. Toplam GSYĠH artıĢının yüzde 6,8 olarak gerçekleĢtiği bu dönemde tarım sektörünün geliĢmesi ve sermaye yatırımlarındaki artıĢların bu olumlu eğilimin arkasında yatan sebepler olduğu düĢünülmektedir. Bu süreçte, sınai üretim ve perakende sektörü de geliĢme göstermiĢ, diğer yandan Rusya’da Belarus ürünlerine olan talep de tekrar artmaya baĢlamıĢtır.

2004 yılında ise Belarus ekonomisi yüzde 11,4 oranında büyürken, 2005 yılında bu rakam yüzde 9,4 olarak gerçekleĢmiĢtir. 2006 yılında yüzde 9,9 olan büyüme oranı, 2007 yılının baĢında Rusya Federasyonu ile yaĢanan doğalgaz krizine rağmen önemli oranda düĢmezken, 2007 ve 2008 yıllarında ülke ekonomisi sırasıyla yüzde 8,2 ve yüzde 10 oranında reel büyüme kaydetmiĢtir. Global ekonomik krizin iç ve dıĢ piyasalardaki dengeleri olumsuz etkilemesi sonucu Belarus ekonomisi 2009 yılında yüzde 0,2 gibi düĢük bir büyüme performansı sergilemiĢ, 2010 yılında ise bu rakam yüzde 7,6 olarak gerçekleĢmiĢtir.


5

Kaynak : T.C. Minsk Büyükelçiliği Ticaret MüĢavirliği Belarus Ülke Profili, 2011

2009 yılında ülkenin GSYĠH’sı reel fiyatlarla hemen hemen değiĢmese de, yılın evvelinde yaĢanan devalüasyon sonucu, piyasa kuruna göre hesaplanan GSYĠH rakamının dolar karĢılığı 49 milyar dolara kadar gerilemiĢtir.

YaĢanan olumsuzluklara rağmen ekonominin büyüme hızını koruması büyük ölçüde güçlü iç talebe ve buna bağlı olarak canlılığını sürdüren inĢaat ve ticaret sektörlerine bağlanabilir. Bu faktörlerin yanı sıra, global ekonomik krizin etkilerinin hissedilmeye baĢladığı 2009 yılına kadar olan dönemde Rusya tarafından sağlanan yardımlar ve diğer dıĢ etkenler de büyümeyi olumlu etkilemiĢtir. Örneğin, Rusya’dan petrol ve doğalgaz gibi kaynakları diğer Avrupa ülkelerine göre daha ucuz fiyata alan Belarus, gerek translit doğalgaz satıĢlarından gerekse de Rusya’dan aldığı petrolü iĢleyerek, Avrupa ülkelerine satmak suretiyle önemli gelirler elde etmiĢtir.

Devletin kendi kontrolündeki büyük sanayi iĢletmelerini devlet bankalarının kredileriyle desteklemesi de büyümenin temel kaynaklarından birisi olarak değerlendirilmektedir. Ancak söz konusu büyümenin tam olarak sürdürülebilir olduğunu söylemek mümkün değildir. Ülkede yatırımlarının yetersiz olması ve yapısal reformların gereken hızla gerçekleĢtirilememesi ekonomi üzerinde sürekli bir baskı oluĢturmaktadır.

Enflasyon

1991 yılında bağımsızlığını kazandığından beri Belarus’ta yüksek enflasyon yaĢanmaktadır. 1990’lı yılların ilk yarısında fiyat serbestleĢtirilmesi ve gevĢek parasal politikalar nedeniyle yıllık enflasyon oranları üç haneli rakamlara yükselmiĢtir. Bu duruma bir de 1998 yılında Rusya’da patlak veren ve tüm BDT alanını etkisi altına alan mali kriz eklenince 1999 yılında Belarus’ta TÜFE oranı yüzde 300’e kadar çıkmıĢtır.

Daha sonraki dönemde para ve kredi politikalarının kontrol altına alınmasıyla enflasyon düĢüĢ eğilimine girmiĢ, döviz kuru politikalarında sağlanan disiplin sayesinde 2003 yılında yüzde 30’un altına inmiĢtir. 2004 yılında enflasyonu yüzde 19’a çekmeyi baĢaran Belarus hükümeti, 2006 yılında yüzde 7’lik enflasyon oranı ile baĢarı sağlamıĢtır. 2007 yılında da enflasyon oranı nisbeten düĢük sayılabilecek yüzde 8,4 düzeyinde gerçekleĢmiĢtir.

Doğalgaz fiyatlarındaki artıĢa rağmen göreceli olarak sıkı para politikalarının devam ettirilmesi, fiyat kontrolleri ve kur çıpasının etkisiyle 2008 baĢında enflasyonun artıĢı

GSYİH (Piyasa Kuruyla)

0

10

20

30

40

50

60

70

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010Yıllar

Milyar $


6

sınırlandırılabilmiĢ, ancak üretici fiyatlarının ve ithal girdi maliyetlerinin artması ve yüksek enerji fiyatlarının etkilerinin doğrudan ve dolaylı olarak hissedilmeye baĢlamasıyla yılın son aylarında enflasyon hızlanmıĢ ve sonuç olarak, 2008 yılı sonu itibarıyla yüzde 13,3’e ulaĢmıĢtır.

2009 yılının baĢında yapılan yüzde 20 oranındaki devalüasyonun da etkisiyle hızlanan enflasyon sonraki aylarda belli ölçüde gerilerken, Nisan ayından sonra parasal ve mali disiplinin de etkisiyle aylık enflasyon rakamları çok düĢük seviyelerde kalmıĢ; sonuç olarak, 2009 yılında enflasyon oranı yüzde 10,1 ile sınırlı kalmıĢtır.

2010 yılında enflasyon rakamı yüzde 9,9 ile öngörülen seviyede gerçekleĢmiĢtir.

2011 yılının Mayıs ayında yaĢanan yaklaĢık yüzde 60 oranındaki devalüasyonun etkisi ile bu yıl enflasyonda çok ciddi bir artıĢ olacağı değerlendirilmektedir.

Bölgesel Ekonomiler

Belarus’ta ekonomik reformların yavaĢ iĢlemesi ve Sovyet tarzı merkezi ekonominin büyük ölçüde korunması nedeniyle ülkenin altı bölgesinin ekonomik geliĢiminin eĢit seviyede olduğu belirtilebilir. Minsk, Sovyet döneminden kalma büyük sınai kuruluĢlara ev sahipliği yapmakta olup burada makine, traktör, kamyon, otomobil motoru, rulman, elektronik eĢya, buzdolabı ve tekstil ürünleri imalatı ağırlık kazanmaktadır.

Ülkenin ikinci büyük kenti olan Gomel’de baĢta zırai makineler olmak üzere makine imalatı geliĢmiĢtir. Ayrıca Gomel bölgesi sınırları içerisinde petrol rafinerileri de bulunmaktadır. Büyük kimya fabrikaları Mogilev ve Grodno kentlerinde bulunmakta olup, burada yapılan üretimin çoğunluğu Rusya’ya ihraç edilmektedir. En verimli tarım bölgeleri ise Gomel ve Brest olarak öne çıkmaktadır.

C. EKONOMĠDE BAġLICA SEKTÖRLER

GSYĠH Sektörel Dağılımı (2010)

Kaynak : Belarus Devlet İstatistik Komitesi

Diğer %34,1

Sanayi %26,8

Tarım %7,5

UlaĢtırma ve iletiĢim %9,5

Ticaret ve Otelcilik %11,1

ĠnĢaat %11


7

Sovyet döneminde ağırlıklı olarak bir sanayi ve tarım ülkesi olan Belarus’ta o dönemde kurulan 100’den fazla büyük ölçekli kamu iĢletmesi bulunmaktadır. Hammadde açısından ithalata bağımlı olan hayvancılık ve tarım sektörü bağımsızlıktan sonra küçülmeye baĢlamıĢtır. 1992’den 2006’ya kadar olan dönemde sanayinin GSYĠH içindeki payı yüzde 50,3’ten yüzde 28’e gerilemiĢ, günümüzde ise bu oran yüzde 26’lara kadar inmiĢtir. Tarımın payı aynı dönemde yüzde 22’den yüzde 8’e inerken, hizmet sektörünün payı hızla artmaktadır.

1. Tarım ve Hayvancılık

Sovyet döneminde Belarus tarımı, Sovyetler Birliği’nin kuzeybatı bölgelerindeki Ģehirlerin gıda ve özellikle et ihtiyacının karĢılanmasına hizmet etmiĢtir. Bununla

birlikte, Sovyetler Birliği’nin dağılmasını izleyen bir kaç yıl içerisinde diğer eski Sovyet Cumhuriyetleri gibi Belarus’un tarımsal üretimi de gerilemiĢtir. Yakıt kıtlığı ve tarım makinaları yedek parçalarının yetersizliğinden dolayı bu dönemde tarım üretimi oldukça düĢük seviyelerde gerçekleĢmiĢtir.

1986 yılında yaĢanan Çernobil nükleer kazasından en çok etkilenen ülkelerden birisi olan Belarus’ta özellikle Gomel

bölgesi önemli radyasyona maruz kalmıĢtır. Bugün ülke topraklarının yüzde 23’ü, radyasyon düzeyinin kabul edilebilir normların üzerinde olması sebebiyle, tarıma kapalıdır. Diğer bölgelerde ise devlet kurumları tarafından sürekli radyasyon testleri yapılmaktadır.

Belarus’un tarın sektöründe devlet hala ağırlığını korumaktadır. Nitekim, ülkedeki toplam 5,6 milyon hektarlık ekili arazilerin 4,9 milyon hektarı devlet tarım iĢletmelerine, 0,66 milyon hektarı hane halkına ait olup, özel çiftliklere sadece 0,07 milyon hektarlık ekili alan düĢmektedir. Özel mülkiyete ait çiftliklerin sayısının yok denecek kadar az olması ve tarım reformlarının çok yavaĢ ilerlemesi sektörün ana problemlerinden birisi olarak görüĢmetkedir.

Ülkedeki toplam ekili tarım arazilerinin yüzde 46’sı hububat, yüzde 37’si yem bitkileri, yüzde 8,7’si sebzeler ve yüzde 8,5’i ise endüstriyel bitkiler yetiĢtirilmesi için ayrılmıĢtır.

Tarım arazilerinin yüzde 75’inin sulanabildiği Belarus’ta 1990’lı yıllarda yaĢanan tarımsal üretim kaybı 2000’li yıllarda yerini artıĢa bırakmıĢ ve 2008 yılında yüzde 8,6 oranında artıĢ kaydedilmiĢtir. Son iki yılda ise tarımsal üretim artıĢ hızının gerilediği ve 2009 yılında yüzde 1,3, 2010 yılında ise yüzde 1,9 düzeyinde gerçekleĢtiği görülmektedir. Ülke tarımında sürdürülebilir büyüme sağlanması için reformlaron hızlandırılması gerektiği ifade edilmektedir.

Belarus’un temel tarım ürünleri hububat, patates, Ģekerpancarı, keten, et, süt, yumurta, sebze-meyve ve mısırdır. Ayrıca Belarus önemli miktarda ayçiçeği tohumu, bitkisel yağ ve kaliteli buğday ihraç etmektedir.


8

Belarus’un Tarımsal Üretim (.000 ton)

2005 2006 2007 2008 2009 2010

Hububat 6.420 5.924 7.216 9.013 8.510 6.993

ġekerpancarı 3.065 3.980 3626 4030 3973 3770

Patates 8.185 8.329 8744 8749 7125 7831

Sebze 2.007 2.174 2153 2296 2308 2334

Süt 5.676 5.899 5904 6225 6577 6628

Yumurta (milyon) 3.103 3.337 3228 3312 3430 3536

Toplam Üretim (% DeğiĢim) 1,7 6,1 4,4 8,6 1,3 1,9

Kaynak: Belarus Devlet İstatistik Komitesi

2. Sanayi

Sovyet döneminde kurulmuĢ ve hammadde ile yedek parça açısından dıĢa bağımlı olan büyük ölçekli sanayi iĢletmeleri üretimlerinin büyük bölümünü ihraç etmektedirler. Bununla birlikte, 1998 krizinden sonra baĢta Rusya Federasyonu olmak üzere, Belarus’un sanayi ürünlerini ihraç ettiği en önemli pazarlarda yaĢanan talep daralması nedeniyle sınai üretiminde gerileme meydana gelmiĢtir.

Belarus, bağımsızlık kazandıktan sonra pazar ekonomisine etkili bir geçiĢ yapamamıĢtır. Eski Sovyet Cumhuriyetleri arasında en sanayileĢmiĢ ülkelerden birisi olmakla birlikte, büyük ölçekli ve devlet kontrolündeki sanayi kuruluĢlarının

ekonomideki ağırlığı devam etmektedir. Nitekim, 2009 yılı sanayi üretimini

iĢletmelerin mülkiyet yapısı açısından gözden geçirdiğimizde, devletin sanayide yüzde 28,2 oranında doğrudan, yüzde 56,6 oranında ise ortaklık olmak üzere, toplam yüzde 85 paya sahip olduğunu görmekteyiz. Sanayi üretiminde tüzel kiĢilik olarak faaliyet gösteren yerli firmalar yüzde 10,8, Ģahıs firmaları yüzde 1,9, yabancı sermayeli iĢletmeler ise yüzde 2,5 oranında pay sahibidirler. Bazı sektörlerde (demir çelik, elektrik enerjisi üretimi vs.) ise üretimin neredeyse tamamı devlet iĢletmeleri tarafından yapılmaktadır.

Bağımsızlıktan önceki dönemde sanayi üretimi büyük fabrikalarda gerçekleĢmekte ve bu fabrikalar diğer Sovyet cumhuriyetlerinden getirilen hammaddeleri iĢleyerek, nihai ürün diğer eski SSCB cumhuriyetlerine gönderilmekteydi. Sovyetler Birliği’nin çöküĢünü izleyen birkaç yıl içerisinde tedarik zincirlerinin ve tek ruble alanının dağılması Belarus’ta krize yol açmıĢtır. Yerli sanayi ürünlerine olan talep süratle düĢmüĢ ve Belarus gibi sınai ürünlerin ihracatına dayanan ekonomiler zayıflamıĢtır. Sonuç olarak, diğer eski Sovyet cumhuriyetlerine bağlı olan Belarus’un sanayi üretimi 1990’yı yıllarda hızlı bir gerileme dönemine girmiĢtir.

1990’lı yılların ortalarına doğru verimliliğin artması, devlet tarafından elveriĢli koĢullarda sağlanan krediler ve Rusya Federasyonu’ndan ithal edilen gaz ve petrolün sanayi ürünleri satarak ödenmesi anlaĢmalarının yürürlüğe girmesi neticesinde 1996 yılından itibaren sanayi üretiminde artıĢ trendi yakalanmıĢ ve sanayi üretimi söz konusu yılda yüzde 3,5 artmıĢtır. Ülkenin sanayi sektöründeki üretim artıĢı 2000’li yıllarda da sürerken, 2009 yılında ekonomik krizin etkisiyle sanayi üretimi yüzde 2 oranında gerilemiĢtir. 2010 yılında ise tekrar yüzde 12’lik bir büyüme oranı elde edilmiĢtir. Son dönemlerdeki sınai büyüme ağırlıklı olarak inĢaat malzemeleri, yakıt, makine, orman ürünleri, kimya ve petrokimya gibi alt sektörlerdeki üretim artıĢından kaynaklanmaktadır.


9

Sanayi Üretiminin Sektörel Dağılımı (2010)

Ana Sektörler %

Elektrik Enerjisi 7,1

Yakıt Sanayi 17,6

Kimya ve Petrokimya 13,1

Makine ve Metal ĠĢleme 22

Ağaç ve Orman Ürünleri 4,2

ĠnĢaat Malzemeleri 5,4

Hafif Sanayi 3,9

Gıda Sanayi 17,9

Diğer 8,8 Kaynak: Belarus Devlet İstatistik Komitesi

2010 yılında üretm artıĢının en fazla olduğu sanayi dalları olarak makine ve metal iĢleme (yüzde 16,7), ağır metalürji (yüzde 16), ağaç ve orman ürünleri (yüzde 14,9), kimya ve petrokimya (yüzde 13,3) öne çıkmaktadır. Ülkenin geleneksel sanayi alt yapısında önemli yeri olan ve sanayi üretiminin üçte birinden fazlasını sağlayan makine ve kimya sektörleri hızlı üretim artıĢlarıyla rafinerilerdeki üretim düĢüĢünü telafi etmiĢtir. ĠnĢaat malzemeleri üretimi de son yıllarda inĢaat alanında yaĢanan canlanmanın etkisiyle çok hızlı geliĢmiĢtir. Belarus’ta motorlu taĢıtlar, kimya ve petrokimya ve elektronik eĢya üretimi alanında faaliyet gösteren çok büyük iĢletmeler bulunmaktadır. Minsk Traktör Fabrikası dünya traktör üretiminin yaklalĢık yüzde 10’unu karĢılarken, ülke ABD ve Japonya’nın ardından dünyanın üçüncü büyük traktör üreticisi konumundadır. Doğal kaynakların yer yüzeyine çıkarılmasında kullanılan makinelerin üretimini yapan Belarus Otomobil Fabrikası bu alanda dünyanın en önemli üreticileri arasında yer almakta olup, dünya pazarında üçte bir, Rusya ve BDT ülkeleri pazarında ise yüzde 96 paya sahiptir. Belarus ihracatının yüzde 90’ı sanayi ürünlerinden oluĢmakta ve çalıĢan nüfusun yüzde 35’i bu sektörde istihdam edilmektedir.

3. ĠnĢaat

Bağımsızlıktan sonra yaĢanan ekonomik gerileme inĢaat sektörünü de etkilemiĢ, fakat 1996’da hükümetin sağladığı kredi desteği ile toparlanma sürecine girilmiĢtir. 1995 yılında inĢaat sektörünün GSYĠH’den aldığı pay yüzde 6,1 iken, bu rakam 1999 yılında yüzde 7,2’ye ulaĢmıĢtır. Sektörde piyasa ekonomisine geçiĢ gerçekleĢtirilemediği için ve kaynak yetersizliği nedeniyle 2002’de yüzde 5,3’e kadar azalan bu rakam, sektördeki canlanmanın da etkisiyle 2008 yılında yüzde 6,9’a, 2010 yılında ise yüzde 11’e yükselmiĢtir.

Hükümet konut üretimine ve talebine destek olmak amacıyla ucuz kredi verme politikasını sürdürmekte olup, bu alanda sağlanan düĢük faizli kredilerin tutarı diğer kredilerin 5 katına ulaĢmıĢtır.

Konut inĢaatında Belarus diğer BDT ülkelerine göre daha ileridedir. Nitekim, 2008 yılında Belarus’ta 1000 kiĢi baĢına 527 m2 konut inĢa edilirken, bu rakam Rusya’da 451 m2, Kazakistan’da 434 m2, Özbekistan’da 265 m2, Ukrayna’da 228 m2 ve Azerbaycan’da 215 m2 olarak gerçekleĢmiĢtir. Son iki yılda bu alanda ilerleme devam etmiĢ ve 1000 kiĢiye düĢen konut alanı inĢaatı 2009 yılında 592 m2, 2010 yılında ise 706 m2 seviyelerine ulaĢmıĢtır.


10

2009 yılının sonu için Belarus’ta toplam 6.157 inĢaat firması mevcut olup, bunların 470’i devlet, 5.640’ı yerli özel firmalar, 47’si ise yabancı inĢaat firmalarıdır. Devlete ait inĢaat firmalarının yüzde 82’si 50’den fazla çalıĢan istihdam etmekte ve büyük ölçekli olarak nitelendirilmektedir. Özel sektör firmalarının ise sadece yüzde 16’sı büyük ölçeklidir. Bu rakamlar inĢaat sektöründe de devletin ağırlığının devam ettiğini ortaya koymaktadır.

4. UlaĢtırma ve HaberleĢme

Baltık ülkeleri, Rusya, Ukrayna ve Polonya arasında stratejik bir noktada bulunan Belarus’ta taĢımacılık ülke ekonomisinin geliĢiminde önemli bir rol oynamaktadır. Ülkenin demiryollarının toplam uzunluğu 5.500 km olup, 2010 yılında yük taĢımacılığında demiryollarının payı yüzde 74, yolcu taĢımacılığında ise yüzde 32,3 olmuĢtur. Belarus’ta 85,7 bin km uzunluğunda karayolu ağı mevcuttur ve bunun 74,3 bin km’lik kısmı asfalt yollardan oluĢmaktadır. Altı ayrı bölge merkezinde havaalanları ve Minsk ve Brest’te birer uluslararası havaalanı bulunmaktadır.

Rusya doğalgazı ve petrolünün Avrupa pazarlarına ulaĢtırılmasında önemli transit ülke konumunda olan Belarus’ta boru hatları taĢımacılığı da çok geliĢmiĢtir. Nitekim, Rusya ile Avrupa arasındaki petrol ticaretinin yüzde 50’si, doğalgaz ticaretinin ise yüzde 30’u Belarus üzerinden gerçekleĢmektedir.

Belarus Demiryolları Ġdaresi sahip olduğu büyük konteyner filosunu hem kendi ihtiyaçları için kullanmakta hem de diğer ülke taĢımacılarına kiraya vermektedir. Ülkede büyük boy (40 foot) konteynerler için 16 terminal bulunmaktadır. Ayrıca, orta boy konteynerlere hizmet veren 19 terminal faal durumdadır.

Ülkede tüm telekomünikasyon hizmetleri, Belarus Telekomünikasyon Bakanlığı’nın tekelinde gerçekleĢtirilmektedir. Bakanlık, telekomünikasyon ağının modernizasyonu ve geliĢtirilmesi için yabancı Ģirketlerle iĢbirliğine gitmektedir. 2010 yılının sonu için Belarus’ta Life :), MTS ve Velcom olmak üzere, üç mobil telefon operatörü faaliyet göstermektedir. Life :) bir Turkcell iĢtiraki olup, 2008 yılının sonunda devlete ait Best Telekom Ģirketinin yüzde 80’lik kısmının Turkcell tarafından 500 milyon dolara satın alınması ile kurulmuĢtur. Geçtiğimiz dönemde 700 milyon dolarlık yatırım yapan Life :) pazar payını yüzde 15’e çıkararak, önemli bir baĢarı elde etmiĢtir.

2009 yılı verilerine göre, Belarus’ta mobil telefon hattı sayısı 9,69 milyon, internet abone sayısı ise 3,99 milyon olarak kayıtlara geçmiĢtir.

5. Bankacılık ve Finans

Bağımsızlığın kazanılmasından sonra Belarus bankacılık sektörü üzerindeki Sovyet tarzı devlet tekeli kalkmıĢsa da devletin Merkez Bankası ve bankacılık sektörü üzerindeki etkisi halen büyük ölçüde devam etmektedir.

1997 yılında bankalar için asgari kuruluĢ sermaye miktarı 2,3 milyon dolara yükseltilmiĢ ve bu nedenle ülke içinde faaliyet gösteren 47 bankadan 12’si faaliyetine


11

son vermiĢtir. 1994 yılında Belarus’ta 50’den fazla ticari banka faaliyet göstermekte iken, 2003 yılında bu rakam 28’e inmiĢtir.

1 Haziran 2011 tarihi itibarıyla Belarus’ta 31 ticari banka mevcut olup, bunların toplam 196 Ģubesi bulunmaktadır. En büyük bankalar Belagroprombank, Belarusbank, BPS-Bank ve Belvneshekonombank’tır. Nitekim, bu dört bankanın toplam Ģube sayısı 177 olup, diğer bankamalar göre çok daha güçlü konumdadırlar.

Ülkede yabancı bankaların 9 temsilciliği faaliyet göstermektedir.

D. DIġ TĠCARET

Sovyetler Birliği’nin dağılması Belarus’un dıĢ ticaret hacmi üzerinde olumsuz etkiler yaratmıĢ ve dıĢ ticaret ticaret açığı hızlı bir artıĢ göstermiĢtir. Diğer taraftan, bağımsızlıktan önce Belarus’un dıĢ ticaretinin yaklaĢık yüzde 90’a yakını diğer SSCB ülkeleri ile yapılmakta iken, bağımsızlıktan sonra bu durum değiĢmeye baĢlamıĢtır.

Belarus’un DıĢ Ticareti (Milyon Dolar)

(milyon dolar) 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Ġhracat 4.803 7.326 15.979 19.734 24.275 32.571 21.304 25.226

Ġthalat 5.564 8.646 16.708 22.351 28.693 39.381 28.569 34.868

Denge -761 -1.320 -729 -2.617 -4.418 -6.810 -7.265 -9.642

Ticaret Hacmi 10.367 15.972 32.687 42.085 52.968 71.952 49.873 60.094


Ülkenin ihraç malları için büyük bir pazar olan Rusya Federasyonu’nda 1998 yılında yaĢanan ekonomik kriz sonucunda Rusya’da yaĢanan talep daralması Belarus’un bu ülkeye ihracatını büyük ölçüde etkilemiĢtir. Zira Rusya Belarus’un en büyük ticaret ortağı olup, bu durum halen devam etmektedir. Belarus, enerji ithalatı için Rusya’ya bağımlı olmakla birlikte, imalat sanayi üretimini de büyük ölçüde Rusya’ya ihraç etmektedir. Rusya’nın ekonomisinde yaĢanan dalgalanmalar ve Rus halkının gelir düzeyindeki değiĢikliklere paralel olarak değiĢen talep Belarus’un ihracatını doğrudan etkilemektedir.

1995 – 2005 yılları arasındaki dönemde yaklaĢık 3 kat artan dıĢ ticaret hacmi sonraki yıllarda da artıĢ eğilimini sürdürmüĢ, fakat 2008 yılında küresel ekonomik kriz nedeniyle gerek ithalat gerekse de ihracat hacminde önemli bitr düĢüĢ gözlenmiĢtir. Nitekim, 2009 yılında ülkenin dıĢ ticaret hacmi bir önceki yıla göre yüzde 30,7 oranında gerilemiĢtir. 2010 yılında ise dıĢ ticaret hacmi bir önceki yıla göre yüzde 20,5 oranında artarak, 60 milyar dolara çıkmıĢtır. Belarus’un dıĢ ticaretinde ara malları büyük ağırlığa sahiptir. Nitekim, 2010 yılında toplam ihracatın yüzde 64,9’u, ithalatın ise yüzde 72,9’u ara mallarının payına düĢmektedir. Ülkenin sürekli dıĢ ticaret açığı vermesinin en önemli nedeni de budur.

2010 yılında Rusya Federasyonu yüzde 51,8’lik pay ile Belarus’un ithalatında ilk sırayı almaktadır. Ġkici sıradaki Almanya’nın payı ise oldukça düĢüktür; 2010 yılında


12

ülke ithalatının yüzde 6,8’i Almanya’dan yapılmıĢtır. Almanya’yı Ukrayna (yüzde 5,4) Çin (yüzde 4,8) ve Polonya (yüzde 3,1) izlemektedir.

Rusya aynı zamanda Belarus’un baĢlıca ihraç pazarı olup, 2010 yılında toplam ihracatın yüzde 38,9’u bu ülkeye yapılmıĢtır. Belarus’un ihracatında önemli yeri olan diğer ülkeler Hollanda (yüzde 11) ve Ukrayna (yüzde 10,2) olup, diğer ülkelerin payı çok düĢük seviyede kalmaktadır.

Belarus’un DıĢ Ticaretinde BaĢlıca Ülkeler (2010, % olarak)

Ġhracat Ġthalat

Rusya Federasyonu % 38,9

Hollanda % 11

Ukrayna % 10,2

Ġngiltere % 3,9

Rusya Federasyonu % 51,8

Almanya % 6,8

Ukrayna % 5,4

Çin % 4,8


Ana ürün grupları itibarıyla bakıldığında, Belarus’un ihracatında makine, ekipman ve taĢıt araçları, kimya sanayi ürünleri, mineral ürünler, metal ve metal mamulleri ile gıda sanayi önemli yer tutmaktadır. Ġthalat yapısında da aynı ürün gruplarının ağırlıkta olduğu görülmektedir.

E. YABANCI SERMAYE

Bağımsızlık kazandıktan sonra Belarus’un yabancı yatırım çekme performansı uzun süre çok düĢük seviyede kalmıĢtır. Rusya pazarına yakınlığı ve Avrupa ülkelerine olan komĢuluğa rağmen, ekonomiye devlet müdahalalesinin ağırlığı, fiyat ve ücret kontrolleri, dıĢ ticaret kısıtlamaları ve yavaĢ ilerleyen özelleĢtirme süreci Belarus’a giren doğrudan yabancı sermaye miktarının arzu edilen seviyenin altında kalması sonucu doğurmuĢtur.

2000’li yılların ortalarından itibaren ülkeye giren yabancı yatırım hacminde artıĢ eğilimine girilmiĢtir. UNCTAD verilerine göre, 1995 – 2005 yılları arasındaki dönemde ülkeye toplam 201 milyon dolar doğrudan yabancı sermaye giriĢi yaĢanırken, 2006 yılında bu rakam 350 milyon dolar olmuĢtur. 2007 yılında Beltransgaz Ģirketinin yüzde 12 ve MDC mobil telefon firmasının yüzde 51 oranındaki hisselerinin satıĢı dolayısıyla 1,8 milyar dolar tutarından yabancı sermaye giriĢi gerçekleĢmiĢtir. 2008 yılında ülkeye giren doğrudan yabancı yatırım tutarı 2,2 milyar dolara çıkarken, global ekonomik krizin yarattığı belirsizlik nedeniyle 2009 yılında bu rakam belli ölçüde gerileyerek, 1,9 milyar dolara inmiĢtir. 2009 yılı itibarıyla ülkedeki doğrudan yabancı yatırım stoku 8,5 milyar dolar olup, bu rakam GSYĠH’nın yaklaĢık yüzde 17’sine tekabül etmektedir.

Ekonomik geliĢiminde yabancı yatırımlardan daha fazla yararlanılmasını teminen, 6 Ağustos 2009 tarihli CumhurbaĢkanlğı Kararnamesi ile yabancı yatırımcılara ek teĢvikler getirilmiĢtir. Ayrıca, ülkede faaliyet gösteren Serbest Ekonomi Bölgeleri de yabancı yatırımcılar için önemli imkanlar sunmaktadır. Günümüzde Belarus’ta, her vilayette bir adet olmak üzere, toplam 6 Serbest Ekonomi Bölgesi faaliyettedir.


13

Belarus’ta yabancı yatırım istatistiklerinin çok sağlıklı tutulduğu söylenemez, nitekim, ülke kurumları tarafından açıklanan rakamların, gerçek verilerin çok üzerinde olduğu düĢünülmektedir. Resmi verilere göre, Belarus’a giren yabancı yatırımların ülkelere göre dağılımında Rusya ilk sırayı almakta, onu Avusturya, Kıbrıs, Ġngiltere ve Ġsviçre takip etmektedir. Halbuki, Türkiye’nin, özellikle telekomünikasyon alanındaki yatırımlar dikkate alınırsa, en önemli ilk üç yatırımcı ülke arasında bulunduğu değerlendirilmektedir. Genel ticari faaliyetler, sanayi, yiyecek-içecek ulaĢtırma ve haberleĢme yabancı yatırımcıların en çok rağbet ettiği sektörlerin baĢında gelmektedir.

TÜRKĠYE – BELARUS TĠCARĠ VE EKONOMĠK ĠLĠġKĠLERĠ A. TÜRKĠYE ĠLE BELARUS ARASINDA ĠMZALANAN EKONOMĠK VE TĠCARĠ NĠTELĠKLĠ ANLAġMA VE PROTOKOLLER

AnlaĢmanın Adı Ġmza Tarihi Ġmza Yeri

Ticaret ve Ekonomik ĠĢbirliği AnlaĢması

08.09.1993 Ġzmir

Yatırımların KarĢılıklı TeĢviki ve Korunması AnlaĢması

08.08.1995 Minsk

Çifte Vergilendirmeyi Önleme AnlaĢması

24.07.1996 Ankara

IV. Dönem KEK Toplantısı Protokolü 27.05.2004 Ankara

V. Dönem Karma Ekonomik Komisyon ( KEK ) Toplantısı

10.10.2006 11.10 2006

Minsk

VI. Dönem KEK Toplantısı Protokolü 16.12.2008 Ankara

B. TĠCARET 1994 yılına kadar oldukça düĢük bir seviyede olan Türkiye - Belarus dıĢ ticareti, 1995 yılında canlanmaya baĢlamıĢtır. 1998’e kadar devam eden bu canlanma Rusya’da ortaya çıkan krizin Belarus’u da önemli ölçüde etkilemesi sonucu gerilemiĢtir. Bununla birlikte, son yıllarda iki ülke arasındaki dıĢ ticarette bir toparlanma eğilimi göze çarpmaktadır.

Türkiye – Belarus DıĢ Ticareti (Milyon Dolar)

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011/6 2010/6

Ġhracat 49,8 64,8 95,9 145,3 119,2 186,8 99,1 70,7

Ġthalat 46,6 45,5 79,9 120,8 83,7 154,6 61 91,5

DıĢ Ticaret Dengesi

3,2 19,3 16,0 24,5 35,5 32,2 38,1 -20,8

DıĢ Ticaret Hacmi

96,4 110,3 175,8 266,1 202,9 341,4 160,1 162,2

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

2008 yılına kadar artmaya devam eden Türkiye – Belarus ticareti, global ekonomik krizin etkisiyle 2009 yılında gerilemiĢtir. 2010 yılında ise iki ülke arasındaki ticaret hacmi yüzde 68 oranında artarak, 341,4 milyon dolarla tarihi zirvesine ulaĢırken, Türkiye ticarette 32 milyon dolar fazla vermiĢtir.


14

Bu geliĢmeye rağmen, Türkiye – Belarus ticaret hacminin potansiyelin hayli altında kaldığı söylenebiir, zira 2010 yılında Türkiye’nin Belarus ithalatından aldığı pay yüzde 0,5, Belarus'un Türkiye ithalatından aldığı pay ise yüzde 0,1 seviyelerinde kalmıĢtır. Türkiye’nin Belarus’a ihracatında en önemli yeri örme mensucat, kabuklu yemiĢler, ham postlar, deriler ve köseleler, özel dokunmuĢ mensucat, kazan, makine ev cihazlar, motorlu taĢıtlar, plastik ve plastik ürünleri, elektrikli makine ve cihazlar, aksam ve parçaları almaktadır. Türkiye’nin Belarus’tan ithalatında ise hammadde ve ara malları önemli yer tutmakta olup, mineral yakıtlar, mineral yağlar ve müstahsalları, mumlar, dokumaya elveriĢli bitkisel lifler, kağıt ipeği ve dokumaları, gübreler birinci sırayı almaktadır. Dokumaya elveriĢli suni ve sentetik lifler ise diğer önemli ithalat maddeleri arasında sayılabilir.

Türkiye ĠĢ Bankası, Belarus’un 7 bankası ile muhabirlik anlaĢmaları imzalaması Belarus ile ticaret yapan firmalarımızın çok sık karĢılaĢtıkları akreditif açma sorununun çözümünde önemli bir aĢama olarak değerlendirilebilir. Bahse konu Belarus bankalarının listesine ĠĢ Bankasının internet sitesinden ulaĢılabilmektedir.

Türkiye’nin Belarus’a Yaptığı Ġhracatta BaĢlıca Madde Grupları (2009)

Madde Adı

Ġhracat $ Payı (%)

SENTETĠK FLAMENTLERDEN DAYANIKLI ĠPLĠKLER (PD) 15.311.574 12,9

DĠĞER ÖRME MENSUCAT 9.850.464 8,3

SIĞIR,ATLARIN BÜTÜN OLMAYAN DERĠLERĠ 6.368.050 5,3

SENTETĠK-SUNĠ LĠFLERDEN KADĠFE,PELÜġ VE TIRTIL MENSUCAT 4.627.158 3,9

MOTORLU KARA TAġITLARININ AKSAM VE PARÇALARI,AKSESUARI 3.783.404 3,2

ÜZÜM-TAZE,KURUTULMUġ 3.597.633 3,0

GÜMÜġ,KIYMETLĠ METALLERLE KAPLI GÜMÜġ,ĠNCĠLĠ EġYA 3.525.903 3,0

LĠMON,GREYFURT,POMELO,DĠĞER TURUNÇGĠLLER 3.280.796 2,8

SENTETĠK FĠLAMENT ĠPLĠKLERDEN MENSUCAT 3.120.883 2,6

ĠÇTEN YANMALI MOTORLU OTOMOBĠLLER VD.,ELEKTRĠK MOTORLU TAġITLAR VD. 2.639.869 2,2

Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı


15

Türkiye’nin Belarus’tan Yaptığı Ġthalatta BaĢlıca Madde Grupları (2009)

Madde Adı

Ġthalat $ Payı (%)

DEMĠR,ALAġIMSIZ ÇELĠKTEN YARI MAMULLER-AĞIRLIKÇA KARBON < % 0,25 32.715.896 39,1

AKARYAKIT 15.628.361 18,7

BAġKA YERDE BELĠRTĠLMEYEN ÇEġĠTLĠ MAMUL EġYALAR 6.848.484 8,2

SENTETĠK DEVAMSIZ LĠFLER (HAZIRLANMAMIġ) 5.839.722 7,0

KETENDEN DOKUNMUġ MENSUCAT 5.094.211 6,1

SENTETĠK FLAMENT (DEVAMLI LĠFLER) DEMETLERĠ 3.807.982 4,5

DEMĠR,ALAġIMSIZ ÇELĠK KARBON > % 0,25 BLUM,KÜTÜK 2.634.164 3,1

DÖKME DEMĠRDEN,DEMĠR VE ÇELĠKTEN BORULAR,ĠÇĠ BOġ PROFĠLLER 1.448.331 1,7

TELEVĠZYON KAMERALARI,RADAR CĠHAZLARI VB. 1.138.807 1,4

SUNĠ FLAMENT ĠPLĠKLERĠ , MONOFĠLAMENTLER 1.134.902 1,4

Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı

C. YATIRIM ĠLĠġKĠLERĠ 2010 yılının sonu itibarıyla Belarus’taki belli baĢlı Türk yatırımlarına iliĢkin bilgiler aĢağıdaki tabloda yer almaktadır:

Firma Yatırımın Niteliği Yatırım Tutarı (ABD Doları)

LIFE Telekom GSM Operatörü (Turkcell'e ait) 700.000.000

Prenses Grup

5 yıldızlı Crown Plaza Oteli, kumarhaneler, ofisler, vb. (Minsk) 60.000.000

Juravinka Otel, kumarhane, ofisler, bowling vb. (Minsk) 30.000.000

Karbelteks Tekstil (Mogilev SB) 7.000.000

Seçil PVC Ġzolasyon (Mogilev SB) 4.500.000

Dangi Profil Metal borular (Gomel) 5.000.000

Istbel Ütü masası, kurutmalık üretimi (Minsk) 500.000

TOPLAM 807.000.000 Kaynak : T.C. Minsk Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Belarus Raporu, 2011

Liste, sadece Ticaret MüĢavirliği tarafından tespit edilen yatırımcıların beyan ettiği tutarları yansıtmaktadır. Belarus’taki yatırımlarımızın yüzde 87’sinin Turkcell tarafından yapılan GSM yatırımının payına düĢtüğü, diğer yatırımların ise çok küçük ölçekli olduğu anlaĢılmaktadır. D. MÜTEAHHĠTLĠK HĠZMETLERĠ Türk müteahhitlik firmalarının Belarus’taki faaliyetleri 1991 yılında Enka ĠnĢaat tarafından gerçekleĢtirilen askeri konut projesiyle baĢlamıĢtır. 2008-2010 döneminde Türk müteahhitlik firmalarınca Belarus’ta tamamlanmıĢ veya yapımına devam edilen ve iĢalındı belgesi kapsamında Ticaret MüĢavirliği’ne belgelendirilen iĢ toplamı 130 milyon dolardır. Diğer iĢlerle birlikte 2008 yılından bu yana alınan iĢlerin toplam


16

tutarının 200 milyon dolar civarında olduğu söylenebilir. DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı verilerine göre, bugüne kadar Türk müteahhitlerince Belarus’ta üstlenilen iĢlerin toplamı yaklaĢık 660 milyon dolardır. Belarus’ta halihazırda üç Türk firması (Mertim, Begümbel, Karbelteks) bazı küçük çaplı konut ve Ģehir içi yol projelerinin yapımını sürdürmektedir. Ayrıca, EmsaĢ firması mevcut bir üç yıldızlı otelin beĢ yıldızlı otele dönüĢtürüleceği rekonstrüksiyon iĢine baĢlamıĢtır. Projenin finansmanı önemli ölçüde Türk Eximbank kredisi ile karĢılanacaktır. Son dönemde yukarıda belirtilenler dıĢında üç Türk firması (EriĢ, Bel-EkĢi, Lyron) üstlendikleri iĢleri tamamlayamamıĢ ve ülkeden ayrılmıĢtır. E. ĠKĠLĠ ĠLĠġKĠLERDE KARġILAġILAN BAġLICA SORUNLAR

Belarus’ta iĢ yapmayı en çok zorlaĢtıran faktörler olarak mevzuattaki belirsizlik ve genel anlamda istikrarsızlık gösterilebilir. Gümrük mevzuatının sık değiĢmesi ve karmaĢık bir yapıya sahip olması ihracatçıları zor duruma düĢürmektedir. Bürokrasi ile ilgili birçok alanda ve uygulamalarda belirsizlik oluĢu Belarus’ta iĢ yapmak isteyen iĢadamları için önemli bir sorundur.

Belarus’ta bankacılık konusunda ve uluslararası para transferlerinde ciddi sıkıntılar yaĢanmaktadır.

Ayrıca, iĢadamlarımızın karĢılaĢtıkları sorunların baĢında vizelerin kısa süreli oluĢu, uzun süreli vize almak için davetiye zorunluluğu gelmektedir.

F. ĠġBĠRLĠĞĠ ĠMKANLARI VE ĠKĠLĠ ĠLĠġKĠLERĠN GELĠġTĠRĠLMESĠNE YÖNELĠK GÖRÜġ VE ÖNERĠLER

Belarus, Orta Avrupa ile Rusya Federasyonu arasında transit taĢımacılıkta coğrafi açıdan stratejik konuma sahiptir. Ülkeden geçen yolcu sayısının büyüklüğü, bazı karayollarının önemi göz önüne alındığında turizm ve otel iĢletmeciliği alanında önemli iĢbirliği fırsatları olduğu görülmektedir.

Belarus ile Rusya Federasyonu arasındaki Gümrük Birliği AnlaĢması ve sonrasında gelen anlaĢmalar sayesinde bu ülkede üretilen malların sıfır gümrük ile Rusya Federasyonu’na ihracatı mümkündür.

Belarus firmalarının Türk serbest bölgelerinde, Türk firmalarının da Belarus’taki serbest bölgelerde yatırım yapmaları konusunda önemli imkanlar bulunmaktadır. Ġki ülke arasındaki iliĢkilerin ortak yatırımlarla desteklenmesi, uzun vadeli iĢbirliğini gündeme getirecektir. Özellikle KOBĠ’lerin bu ülkede gerçekleĢtirebilecekleri yatırımlarla büyük talep duyulan tüketim mallarını üretebilecekleri pek çok alan bulunmaktadır.

Belarus’ta gerek devlet tarafından, gerekse özel sektör tarafından yapılan inĢaatların ihtiyacı kapsamında önümüzdeki dönemlerde her türlü inĢaat malzemesine artan oranda gereksinim duyulacağı açıktır.

Belarus HükümetĢ enerji tasarrufunu teĢvik etmektedir. Petrol ve doğal gaza alternatif enerji kaynakları konusunda da araĢtırmalar yoğunlaĢmıĢtır. Dolayısıyla, enerji alanındaki yatırımlarda da Türk müteahhitlerinin önemli projeler üstlenebileceği düĢünülmektedir.

Belarus’ta turizm sektöründe de yatırım imkanları bulunduğu düĢünülmektedir. Ülkedeki kaliteli otellerin sayısı oldukça düĢüktür. Doğal güzellikleri ile turizm


17

açısından potansiyel teĢkil eden Belarus’ta kaliteli tesislerin artmasıyla turizm sektörünün canlanması mümkündür.

Belarus tekstil sektöründe karĢılaĢtırmalı üstünlüğe sahiptir, ancak bu sektörün boya ve kimyasallar gibi girdilerinde dıĢa bağımlıdır. Tekstil boyaları ve kimyasallar Türkiye açısından ihracat potansiyeli arz etmektedir

Bunların yanı sıra Belarus’la özellikle telekomünikasyon, karayolları ve enerji gibi alanlarda altyapı yatırımlarına büyük ihtiyaç duyulmaktadır. Otomotiv sanayi de yüksek bir potansiyel arz etmektedir. Belarus, öncelikle altyapı yatırımlarına ihtiyaç duymaktadır. Bu çerçevede Belarus Hükümeti, ülkenin telekomünikasyon Ģebekesinin yenilenmesi, Belarus Telekom’un yeniden yapılandırılması enerji santrallerin kurulması gibi projelere öncelik vermektedir. ĠnĢaat sektöründe altyapı projelerinin yanı sıra yerel yönetimlerce desteklenen otel, toplu konut ve alıĢveriĢ merkezi inĢası ile ilgili büyük ve küçük ölçekli çok sayıda proje vardır. Ayrıca, karayollarına yönelik altyapı hizmetleri alanında özellikle otel, restoran ve benzin istasyonları ağının oluĢturulmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

Alt yapı projelerine ek olarak otomotiv ve gıda sanayi de Türk giriĢimcileri için potansiyel arz etmektedir. Gıda sektöründe özelikle süt, et, buğday iĢleme tesislerini alanında yatırım yapılabilir.Belarus'un önemli miktarda ayçiçek tohumu, bitkisel yağ ve kaliteli buğday ithal ettiği göz önüne alındığında önemli bir ihracat potansiyelinin varlığı ortaya çıkmaktadır.

TÜRK - BELARUS Ġġ KONSEYĠ HAKKINDA BĠLGĠ

Türk – Belarus ĠĢ Konseyi, Türk – Avrasya ĠĢ Konseyleri bünyesinde, 1992 yılında kurulmuĢtur. Konseyin Türk tarafı baĢkanlığını Öngören Hukuk Bürosu Kurucu Ortağı Prof. Dr. Gürsel Öngören yürütmektedir. ĠĢ Konseyinin karĢı tarafını Belarus Ticaret ve Sanayi Odası temsil etmekte ve baĢkanlık görevini Oda BaĢkanı Mihail Myatlikov icra etmektedir.

Faaliyetler:

Grodno Serbest Ekonomi Bölgesi Heyeti ile Toplantı ve ĠĢ GörüĢmeleri, 28 – 29 Haziran 2011, Ġstanbul

Belarus Firmaları ile ĠĢ GörüĢmeleri ve ĠĢ Toplantısı, 2 Mart 2011, Ġstanbul

Türk – Belarus ĠĢ Konseyi Yürütme Kurulunun Belarus ÇalıĢma Seyahati, 23 – 26 ġubat 2011, Minsk – Mogilev

Belarus Cumhuriyeti Türkiye Fahri Konsolosları ile ÇalıĢma Yemeği, 5 Ocak 2011, Ġstanbul

Belarus Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi V. Kolesnik ile GörüĢme, 3 Aralık 2010, Ankara

Türk – Belarus ĠĢ Konseyi Yürütme Kurulu Üyelerinin Minsk Ziyareti, 28-31 Ocak 2009, Minsk

DTM Tekstil ve Müteahhitlik Heyetine Katılım, 2 – 4 Aralık 2008, Minsk

Yeni Atanan T. C. Minsk Büyükelçisi Veka Ġnal ile TanıĢma Toplantısı, 27


18

ġubat 2008, Ġstanbul

Belarus Yatırım Forumu, 9 Kasım 2007, Ġstanbul

Türk-Belarus ĠĢ Konseyi Ortak Toplantısı, 20 Eylül 2006, Ġstanbul

Devlet Bakanı KürĢad Tüzmen'in Katılımıyla ĠĢ Konseyi Ortak Toplantısı ve Ticaret Heyeti Ziyareti, 1 – 3 Mart 2005, Minsk

Türkiye ile Belarus Arasında Tekstil Ürünleri Ticaretinde Tercihli Rejim Uygulanabilmesi Konusunda Teknik GörüĢmelere Katılım, 2 – 3 ġubat 2005, Ġstanbul

T.C. Minsk Büyükelçiliği Görevine Yeni Atanan Birnur Fertekligil ile TanıĢma Toplantısı, 25 Kasım 2004, Ġstanbul

Belarus DıĢiĢleri Bakanı Sergey Martinov ile Toplantı, 25 Mayıs 2004, Ġstanbul

Türkiye-Belarus 4. Dönem Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) Toplantısı, 25-28 Mayıs 2004

Belarus DıĢiĢleri Bakan Yardımcısı Aleksandr Mihniyeviç ile Toplantı, 19 Mart 2004, Ġstanbul

***

Yönetim Kurulu BaĢkanı: M. Rifat Hisarcıklıoğlu Ġcra Kurulu BaĢkanı : Rona Yırcalı Genel Sekreter : Bahri Can Çalıcıoğlu

TOBB Plaza Harman Sok. No:10 34394 Esentepe - ġiĢli Ġstanbul Telefon: 0 212 339 50 00 (pbx) Faks: 0 212 270 30 92 0 212 270 41 90 (pbx) E-mail: [email protected] Web: www.deik.org.tr

mailto:[email protected]

http://www.deik.org.tr/

Ağustos 2011 - akbank.com · Ekonomi mahkemeleri sisteminde Minsk ġehir Ekonomi Mahkemesi, bölge ekonomi mahkemeleri, Yüksek Ekonomi Mahkemesi ve uzmanlaĢmıĢ ekonomi mahkemeleri

Documents