AGAMBEN-GIORGIO-Βια-και-ελπιδα-στο-τελευταιο-θεαμα-ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΚΗ-ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ

Giorgio Agαmben

ΒΙΑ ΚΑΙ ΕΛΠΙΔΑ ΣΤΟΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΘΕΑΜΑ

Λ'

~ Ελευθεριακή Κουλτούρα

Ι Ι ••..• Ι'"

Ελειιθεριακής Κουλτούρατ, Ερεσσου 52, Εξαρχεια. Τηλέφωνο επι-κοινωνίας 210.38.04.525.

'Ο ταν ο Guy Debord δημοσίευσε την ΚOlνων!α του Θεάμα-τος τον Νοέμβρη του 1967, η μεταμόρφωση της πολιτι-

κης και γενικότερα της κοινωνικης ζωης σε θεαματική φαντα-σμαγορία, δεν είχε φτάσει ακόμη στα ακρα με τα οποία είμα-στε σημ~ρα απολύτοκ; εξοικειωμένοι. Γι' αυτόν τον λόγο η δι-αύγεια της αμείλικτη; διάγνωση; είναι, μπορούμε να πούμε,ακόμη πιο αξιοσημείωτη.

«ο καπιταλισμός στην τελυτη μορφη του» -να πώι; αναπτύσ-σει την επιχειρηματολογια του, ριζοσπαστικοποιωντας τη μαρ-ξιστικη αν~λυση της φετιχιοτυτή; φύση; του εμπορεύματοι; ηοποία, εκείνη την εποχή, αγνοούνταν χονδροειδώο- «αυτοπα-ρουσιαζεται σαν αχανή; συσσώρευση θεαμάτων, όπου όλα αυ-τα που προηγουμένω; βιώνονταν άμεσα, σημερα έχουν απο-τραβηχτεί και μετατραπεί σε αναπαράσταση» ..

Παρόλα αυτά, το θέαμα δεν συμπίπτει απλώι; με τη σφαίρατων εικόνων η με αυτό που σήμερα αποκαλούμε ΜΜΕ, αλλάείναι, μάλλον, «μια κοινωνυτη σχέση μεταξύ των ανθρώπων: με-σολαβημένη από εικόνες», η πραγματυτη αλλοτρίωση και απο-ξενωση της ανθρώπινη; κοινωνΙας. Ή, όπως διατυπώνεται σεμια χαρακτηριστικη φραση, «το θέαμα είναι το κεφάλαιο σετόσο υψηλό επίπεδο συσσώρευση; ώστε εχει μετατραπεί σεεικόνα».

Λλλά για τον ίδιο λόγο το θέαμα δεν είναι τίποτα περισσό-τερο από την καθαρότερη μορφη διαχωρισμού: Εχει όπου οπραγματικός κόσμος εχει μεταμορφωθεί σε εικόνα και οι ευτό-νες σε πραγματυτά αντικείμενα, η πρακτικη δυνατότητα τουανθρώπου αποχωρίζεται τον εαυτό της και εμφανίζεται σανέναι; κόσμος παθαυτόξ. Είναι ακριβως σ' αυτόν τον κόσμο τονδιαχωρισμένο και οργανωμένο από τα ΜΜΕ -στον οποίο οιμορφες του κρατους και της ουτονομίαι; διεισδύουν η μια στηναλλη- όπου η εμπορευματική ουωνομία απωττά τη μορφη τηςαπόλυτη; και ανεύθυνη; υπέρτατη; εξουοίαξ σε σχέση με τηνκοινωνυτη ζωη.

Λφοό διαστρέβλωσε το σύνολο της παραγωγητ; μπορεί τώρανα χειραγωγησει τη συλλογική αντίληψη και να οικειοποιηθείτη μνημη και την κοινωνυεη επυωινωνία, μεταμορφώνοντάι; τιςσ' ένα μοναδικό θεαματικό εμπόρευμα, στο οποίο τα πάνταμπορεί να τίθενται σε αμφιβολία εκτός από το ίδιο το θέαμαπου, καθαυτό, μας λέει μόνο ένα πράγμα, πως «ότι εμφανίζεταιείναι-καλό και ότι είναι καλό εμφανίζεται».

Τον Μάη του 1988 ο Debord κuκλοφόρησε τα Σχολια Πάνωστην Κοινωνία του Θεάματος, όπου πρόσθεσε αρκετες σημαντυιέτ;σκεψεις στις προηγούμενο; αναλύσε«; του. Προηγουμένωο,διεκρινε δύο μορφες της κοινωνία; του θεάματοξ: το aUyXE-

ντρωμένο, το μοντέλο του οποίου ηταν η σταλινυτη Ρωσία καιη ναζιστική Γερμανία, και το διάχυτο, στο οποίο αντιστοιχούνοι ΗΠΑ και οι δυτυτέι; δημοκρατΙες. Στα Σχολια μας λέει ότικατά τη διάρκεια των επόμενων τριαντα χρόνων ένα τρίτο μο-ντέλο, για το οποίο η Ιταλία και η Γαλλία χρησlμεuσαν ως ερ-γαστηρια, επιβλήθηκε σταδιακά σε παγκόσμια κλΙμακα· οDebord το αποκαλεί «ενσωματωμένο θέαμα».

«Το ενσωματωμένο θέαμα εκδηλώνεται ταυτόχρονα σαν ου-γκεντρωμένο και σαν διάχυτο, και μετά απ' αυτή την καρπο-φόρο ενοποίηση έμαθε πώς να χρησιμοποιει με τον καλύτεροτρόπο τις ιδιότητεξ αμφοτέρων. Όμως, ο προηγούμενοι; τρΌ-πος εφαρμογή; του; άλλαξε σημαντυιά, Όσον αφορά τη συ-γκεντρωμένη πλευρά, το κεντρο ελέγχουέγινε τώρα πιο αθέα-το: δεν απωταλύπτεται κανείι; γνωστό; ηγέτη; η ζεκαθαρη ιδε-ολογΙα. Και σχετυτά με τη διάχυτη πλευρά, το θέαμα ποτέ δενπαθόριοε σε τέτοιο βαθμό ολόκληρο το εuρος των κοινωνυτάπαραγόμενων συμπεριφορών και αντυτειμενων. Γιατί σε τελυτηανάλυση το ενσωματωμένο θέαμα είναι αυτό, Ότι δηλαδή εν-σωματώθηκε στην πραγματικΌτητα στον ίδιο βαθμό που τηνπεριεγραφε, και ότι ανουωδόμησε ενώ την περιεγραφε .. Ωςαποτέλεσμα, αυτη η πραγματικότητα δεν αντιμετωπίζει το εν-σωματωμένο θέαμα σαν κάτι ζενο. Όταν το θέαμα ήταν aUyXE-

ντρωμένο, το μεγαλύτερο μερος της περιβάλλουσα.; κοινωνίατ;

του ςεφευγε· Όταν ήταν διάχυτο, του ζεφuγε ένα μικρΌ μεροςσημερα δεν του ζεφεuγει τίποτα. Το θέαμα διαδόθηκε σε τε-τοιο βαθμό, ώστε σήμερα διεισδύει σε καθ ε πραγματυωτητα.Ήταν εύκολο να προβλεφτει θεωρητυεά αυτό που έδειξε γρη-γορα και παγκόσμια η πρακτικη εμπειρία της ασταμάτητη;ικανοποίηση; του ουωνομυωύ λόγου: Ότι η παγκοσμιοποίησητου πλαστού ηταν επίση; η πλαοτοποίηση του κόσμου. Πέρααπό την κληρονομια των παλιών βιβλίων και των παλιών κτιρι-ων, που ακόμη έχουν κάποια σημασία αλλά προοριζονται σεσυνεχη μείωση και, επιπλέον, σε αυξανόμενο βαθμό επιλέγο-νται και τοποθετούνται πρωτειμένου να ταιριάζουν με τις απαι-τησε«; του θεάματοτ, δεν μένει τίποτα, στην κουλτούρα η στηφύση, που να μην εχει μεταμορφωθεί και μολυνθεί σύμφωνα μετα μέσα και τα συμφέροντα της μοντέρνα; βιομηχανΙας».

Για μας που ζησαμε τα τελευταία ευωσι χρΌνια ιταλικης ι-στορίαι; είναι δύσκολο να μη συνυπογράψουμε αυτη την ανά-λυση, δεδομένου πως είναι βέβαιο ότι, όπωι; υποθετέι οDebord, η Ιταλία uπηρζε ένα εργαστηριο στο οποίο -ενώ ητρομοκρατια προμηθευε στο θέαμα μια κάλυψη που τραβοuσεΌλη την προσοχη- δωιιμάστηπε εφαρμόστηκε η μεταφοράτων δυτικών δημοκρατιών προς την τελυτη φάση της ιστορικηςτους εζΕλιζης. Ποτέ -οuτε καν τη δεκαετία του '50 Όταν, μετην εζαλειψη του φασισμού και του ναζισμού, τα ευρωπαυιάκρατη ασχοληθηκαν σε μεγάλο βαθμό με τη διεππεραίωση τηςαποστολη; τους μ' έναν άλλο τρΌπο- μια τόσο τεράστια πο-σότητα πλαστότητα; δεν είχε συγπεντρωθεί σε τόσο σύντομοχρΌνο σε κάθε ΌΨη της κοινωνικης ζωης.

Σε διάστημα λίγων χρΌνων ιδεολογίεξ, θρησκεuτικες πεποι-θησεκ, συνδικάτα, πολιτυτά κόμματα και εφημερίδεξ, που α-νάμεσά τους υπηρχαν συνηθωι; χειροπιαστό; διαφορέξ και α-ντιπροσώπευαν αντιτιθέμενα; παραδόσε«; έφτασαν σε σuμφω-νια, λες και καθοδηγούνταν από κάποιο αόρατο νημα, επανα-λαμβάνονται; τα [δια λόγια τον ίδιο λόγο για τα [δια θέματα.Και ποτέ, σε οποιοδήποτε ολωιληρωτυτό καθεστώτ, δεν υπηρ-

4 5

χε ένας τόσο ομογενοποιημένος και εναρμονισμένος λόγω;(στον βαθμό που εξετάζονται ουσιαστυτά πράγματα) όσο στηνΙταλία αυτά τα τελευταία χρόνια, μια περίοδο κατά την οποίατα πάντα συζητούνται με την προϋπόθεση ότι τίποτα δεν γίνε-ται κατανοητό. Και ποτέ σε οποιαδήποτε δυττατορία δεν υ-πηρχαν διανοούμενοι, αναγόμενοι ευχαρίστωι; στη θεαματικήκατηγορία των ειδικών, που να αναλαμβάνουν ευχαρίστωι; τοκαθήκον να προωθούν τη συναίνεση και την ηρεμια μέσα απότη σύγχυση των ιδεών. Αν συμφωνούμε ότι η συνθήκη του θε-άματοξ είναι η τελυτη φάση στην εξέλιξη της μορφης-κρατος -προς την οποία όλα τα κρατη του κόσμου φαίνονται να κινού-νται σήμερα, λες και επιδρά πάνω τους μια μοιραία δι'.ιναμη-,το θέαμα, με την περιορισμένη έννοια της μεσολαβημένης κυ-κλοφορίατ; της πληροφορίατ, χρησιμευει στο να καθίσταταιαδύνατο ότι τα σοβαρά προβλήματα θα προσδιορίζονται μεσαφηνεια και ότι οι πολίτετ; θα έχουν στη διάθεση του; τα α-παραίτητα στοιχεία για τη διαμόρφωση μιας αντίθετη; σε σχέ-ση μ' αυτό γνώμης.

Μ' αυτη την έννοια τα βιβλία του Debord συνιστούν μια απότις λιγες περιγραφές της εποχή; μας που ασχολούνται με τοπρόβλημα. Σε μια άλλη ταξη πραγμάτων, η μοναδικη συγκρι-σιμη ανάλυση -για το σφριγος και την καινοτομία της- έγινεσαράντα χρόνια πριν από τον Heidegger στις παραγράφου; 25έως 38 του βιβλιου του Ε/ναι χαι Χρόνος. Πέρα από το ότι ηδιάσταση αυτού που ο Heidegger αποκαλεί «αναυθεντικότητα»,Uneigentlichkeit, δεν συνυπάρχει απλώς με το είναι-καθαυτό,το αυθεντικό, Eigentlich, του ανθρώπου, αλλά -έχοντας αυτο-νομηθει- έχει εγκατασταθεί στο εσωτερικό του και το έχει κα-ταστησει αδύνατο.

Συνεπώς το «θέαμα» του Debord μπορ ει να συνδεθεί, χωριςνα πιέζουμε τα πράγματα, με την κριτικη φά ση της τεχνυτη;εξέλιξης που ο Heidegger αποκαλεί Gestell και την οποία θε-ωρεί πως είναι ο μεγαλι'.ιτερος κίνδυνοι; και κατά συνέπεια οπροάγγελο; της τελικη; αλλοτρίωση; του ανθρώπου.

Αν κάτι τέτοιο αληθεύει, με ποιον τρόπο μπορεί η σύγχρονησκέψη να προσλάβει την κληρονομιά του Debord; Γιατ! είναιξεκαθαρο ότι το θέαμα είναι γλώσσα, η δύναμη της επυωινω-νία.; η το γλωσσικό είναι του ανθρώπου. Αυτό σημαίνει ότι ημαρξιστικη ανάλυση έχει ενσωματωθεί, με την έννοια ότι ο κα-πιταλισμόι; -η όπωι; αλλιώς θέλετε να αποκαλέσετε τη διαδικα-σία που σήμερα κυριαρχε] στην παγκόσμια ιστορια- όχι μόνοεπεκτάθηκε μέχρι την απαλλοτρίωση της παραγωγική; δρα-στηριότητας, αλλά πάνω απ' όλα μέχρι την αποξένωση τηςγλώσσας, της Ιδιαξ της γλωσσυτη; η επυωινωνιακη; φυσης τουανθρώπου, εκείνου του Λόγου τον οποίο ένα απόσπασμα τουΗράκλειτου οριζει σαν το «Κοινό».

Η πιο ακραια μορφη αυτη; της απαλλοτρίωση; του «Κοι-νου» είναι το θέαμα, δηλαδή η πολιτική την οποία βιώνουμε.Σημαίνει επίση; ότι στο θέαμα η γλωσσυτη μας φύση μας υ-πάρχει υπό καθεστώς σύγχυσητ; Γι' αυτόν τον λόγο -ακριβώςεπειδή αυτή η απαλλοτρίωση ανοίγει τον δρόμο σ' ένα εμπό-ρευμα που υπάρχει από κοινου- η βία του θεάματοι; μπορεί ναείναι τόσο παταστροφική όμωξ, για τον Ιδιο λόγο το θέαμα -με τη μορφη του οποίου η ανθρωπότητα μοιάζει να κατευθύνε-ται τυφλά προς την Ιδια την καταστροφη της- εμπεριέχει επί-σης μια μεγάλη δυναμυτη η οποία είναι θετικη και δεν πρέπεινα επιτρέψουμε να χαθεί υπό οποιεσδήποτε συνθηπε.; Στηνπραγματικότητα, το θεαματικό κρατος είναι, λαμβανομένωνυπόψη όλων των παραμέτρων, ένα κρατος θεμελιωμένο, όπω;όλα τα κρατη -ακριβώς όπωι; έχει δείξε: ο Badiou- όχι σ' ένακοινωνικό συμβόλαιο (του οποίου θα έπρεπε να είναι η έκφρα-ση), αλλά στη διάλυση του, την οποία απαγορεύει, Σε τελικηανάλυση το κρατος μπορεί να αναγνωρίσει καθ ε αίτημα ταυτό-τητας, συμπεριλαμβανομένου (και η ιστορία των σχέσεων με-ταξύ κρατους και τρομοκρατιας στην εποχή μας είναι μια ευ-γλωττη επιβεβαίωση κάτι τέτοιου) και της ύπαρξητ; άλλων κρα-τών στο εσωτερικό του. Λλλά ότι ορισμένες μοναδυωτητει;μπορεί να αποτελούν μια κοινότητα χωρ«; να απαιτούν μια

6 7

8

ρίσουν ένα κοινωνυω συμβόλαιο -μια αδιάκοπη αντίθεση μετο κράτος που ακυρώνει οποιοδήποτε πραγματυτό περιεχομε-νο, αλλά όπου το είναι στερούμενο κάθε αντιπροσωπεύσιμηςταυτότητα μπορεί, λαμβάνοντας υπόψη όλετ; τις κενού περιε-χομένου δηλώσε«; αναφορικά με την ιερότητα της ζωης και ταδικαιώματα του ανθρώπου, απλώι; να μην υπάρχει γι' αυτό,

Λυτη είναι μια ανάγνωση που ένα όχι και τόσο απρόσεκτομάτι μπορεί να δει στα γεγονότα στην Τιεν Αν Μεν. Στηνπραγματικατητα, αυτό που σοκάρει περισσότερο στις διαδη-λώσε«; του κινέζυωυ Μάη, είναι η σχετυτη απουσία πράγματι-κού περιεχομένου και αιτηματοι; Η δημοκρατία και η ελευθε-ρία είναι πολύ γενικές ως έννοιες ώστε να συγκροτησουν έναπραγματυιό διωωβευμα και το μοναδυτό συγκεκριμένο αίτημα-η αποκατάσταση του Hu Yao Bang- έγινε δεκτό χωρίς κα-θυστέρηση. Η βία της κρατικης αντίδρασης είναι ακόμη πιοανεξήγητη. Όμως, είναι πιθανό η δυσαναλογία να είναι μόνοφαινομενοτη και ότι οι κινέζοι ηγέτες να έδρασαν, από τη ·δικητου; οπτική γωνία, με απόλυτη διαύγεια. Σ την Τιεν Αν Μεν τοίδιο το κράτος βρέθηκε αντιμέτωπο μ' αυτό που δεν μπορεί ηδεν πρέπει να αντιπρoσωπεuθεί και το οποίο, παρόλα αυτά,παρουσιάζεται ως κοινότητα και κοινη ζωη, ανεξαρτητωι; ανεκείνοι/ ες που βρίσκονταν στην πλατεία το είχαν συνειδητο-ποιήσει. Ότι το μη αντιπροσωπεύσιμο υπάρχει και διαμορφώ-νει μια κοινότητα χωρίς προϋποθέσεις και αρους ουμμετοχηι;(όπω; μια ασταθή; πολλαπλότητα που λέει και ο Cantor) είναιμια απειλή με την οποία το κράτος δεν είναι έτοιμο να συμβι-βαστεί. Η μοναδυωτητα η οποία προσπαθεί να οικειοποιηθείτο γεγονόι; του ανηκειν, της ύπαρξης της μέσω της γλώοσαξ,και η οποία ουνεπώ ; αρνείται κάθε ταυτότητα και αρους συμ-μετοχης, είναι ο νέος πρωταγωνιστης -ούτε υποκειμενικά ούτεκοινωνικά συγκεκριμένη- της πολιτυτη; του μέλλοντος. Οπο-τεδηποτε αυτές οι μοναδικότητετ; εκδηλώνουν ειρηνικά τηνκοινη τους ουσία θα υπάρχει μια Τιεν Αν Μεν και, αργά ηγρηγορα, θα εμφανιστούν τα τανκς.

ταυτότητα, ότι μπορεί να υπάρξουν δεσμοί χωρίς την εμφάνισητης αντιπροσωπευτυωτητατ; -το να είμαστε δηλαδή Ιταλοί,εργάτες, καθολικοί, τρομοκράτες-, αυτό είναι κάτι που τοκράτος δεν μπορεί να ανεχτεί με οποιονδήποτε τραπο.

Όμως, είναι αυτό το ίδιο το θεαματυω κράτος -καθως ωω-ρωνει και ωοεενώνει κάθε πραγματικη ταυτότητα περιεχομέ-νου- το οποίο παράγει σε μαζικη κλίμακα και μέσα από αυτότο ίδιο συγκεκριμένες μοναδυωτητεξ, που σήμερα δεν χαρα-κτηρίζονται από οποιαδήποτε κοινωνυτη ταυτότητα η από 0-

ποιαδηποτε ιδιοκτησιωτη κατάσταση· είναι πραγματικά μηταυτοτυτέτ; μοναδυτότητει;

Είναι βέβαιο ότι η κοινωνία που μας έτυχε να ζούμε είναι μιαόπου όλα; οι κοινωνικές ταυτότητα; έχουν διαλυθεί και όπουόλα όσα, ανά τους αιώνεξ, συνιστούσαν την αλήθεια η το αντί-θετα της, για τις επόμενα; γενιές στη γη έχουν χάσει κάθε νόη-μα. Στην παγκόσμια μικρομπουρζουαζία, στη μορφη της ο-ποίας το θέαμα έχει παρωδιακά εφαρμόσει το μαρξιστικα σχέ-διο της αταξικης κοινωνίας, οι διαφορετικές ταυτότητα; πουέχουν σημαδέψει την ιλαροτραγωδία της παγκόσμκ«; ιστορίαςέχουν εκπέσει και συνυπάρχουν σε μια φαντασμαγορυτη κενό-τητα. Κι έτσι, ':1'/ ;-:ανείς θελήσει να προβεί σε μια προφητείαγια την πολιτυτη του μέλλοντοξ, αυτη δεν θα έχει να κάνει ανα-φορικά μ' έναν αγώνα για την κατάκτηση η τον έλεγχο τουκράτους από τα νέα η τα παλιά κοινωνικά υποκείμενα, αλλάμάλλον μ' έναν αγώνα ανάμεσα στο κράτος και το μη-κράτος(την ανθρωπότητα), σε μια ανεπανόρθωτη διάζευξη μεταξύμιας μη ταυτοτυιη; μοναδυτότητα.; και της κρατιστικης οργά-νωσης.

Λυτό δεν έχει καμία σχέση με την απλή διεκδίκηση του κοι-νωνικού απέναντι στο κράτος, κάτι που για πολύ. καιρα ήταν τοκοινό κίνητρο των σημερινών κινημάτων διαμαρτυρίας. Οι μηταυτοτικές μοναδικότητες της θεαματυοκ κοινωνίας δεν μπο-ρούν να αποτελέσουν μια societas ακριβως επειδή ούτε μπο-ρούν να επυωρώσουν οποιαδήποτε ταυτότητα ούτε να αναγνω-

9

10

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣΤου Guy Debord στον Giorgio Agamben

Όσο για μας, οτιδήποτε κι αν συμβεί, μπορούμε μόνο ναεπαναλάβουμε μαζί με τον Debord τα λόγια του Marx στονRuge: «Δεν μπορώ να πω Ότι εκτιμώ πολύ τη σημερινη εποχή,αλλά αν δεν με απογοητεύει κιΌλας, είναι ακριβως γιατί η απο-γοητευτυτη της κατάσταση με γεμίζει με ελπίδα» .• Champot, 24 Λυγούστου 1989

Αγαπητέ xuQlE

Το παραπάνω κείμενο περιλαμβάνεται στην έκδοση του ΜουσείουΣύγχρονης Τέχνης της Βαρκελώνηο, με αφορμη την έκθεση situa-cionistas, arte, politica, urbanismo, 1996.

Ευχαριστώ για τα αποκόμματα των εφημερίδων [1] που μουστείλατε. Είμαι χαροuμενος να μαθαίνω πως η Ιταλία, παράκάποια αρκετα σοβαρά εμπόδια, είναι καλύτερα πληροφορη-μένη από τη Γαλλία και αρκετές άλλετ; χωρες, οι οποίες παρα-μένουν ακόμη στο επίπεδο των «νασιστυτώνυ-μουσειολογυτώνπαραποιήσεων, γελοιωδώ; εισηγμένων από το μπουρλέσκ «κέ-ντρο Pompidou».[2]

Και πιο συγκεκριμένα γιατί κι εγώ ο ίδιος είχα την ευκαιρία ναμάθω πολλά στην Ιταλία.

Σας στέλνω ένα πολύ πρόσφατο βιβλίο [3] προς συμπλήρωσητης ευφυούι; σας τεκμηρίωσης.

Εγκαρδίως,Guy Debord

[1] ΑπΌ την ιταλικη καθημερινη εφημερίδα «Π manifesto», φύλλοτης 6>;ς Ιούλη 1989, Όπου υπηρχε ένα ειδικό αφιέρωμα στου;situazionisti (με κείμενα των Giorgio Agamben, Paolo Virno, LuisaPasserini, Filippo ScaφeΙli, Enrico Ghezzi, Franco Poli και Al-berto Piccinini).[2] Έκθεση με τίτλο Για το πέρασμα αρ%πών ανθρώπων σε μια σύντομησΤΙΥμητου χρόνου: η Σιτουασιονιστι%η Διεθνης 1957-1972, που εγκαίνιά-στηκε τον Φλεβάρη του 1989.[3] ΠανηΥυρι%ός.

*1 Ι

Φιλικά,Guy Debord

οποίο, σε διαφορετική περίπτωση, υπάρχει ο κίνδυνος να επι-σημανθεί και ισως να ερμηνευθει λανθασμένα.

24 Ιανουαρίου 1990Αγαπητέ Giorgio Agamben

Συμφωνώ με την ιδέα της κυκλοφορίας των δύο βιβλίων σ' ε-ναν τόμο, αλλά υπό τον ορο η σειρά τους να είναι η εξής: Σχό-λtα ... (1988) και μετά Η Κοινωνία του Θεάματος (1967), με ταπρώτα να είναι τυπωμένο σ' ένα ελαφρώς μεγαλύτερο μέγεθοτ.

Θα μας αρεσε πολύ να συναντηθούμε και προτείνω να δειπνη-σουμε μαζί αμέσωτ; μόλ«; επυωινωνησε«; μαζί μου τη στιγμήτης επιστροφής σου εδώ.

Η εισαγωγή σας θα είναι πολύ χρήσιμη, τουλάχιστον ως προςτην εξήγηση του προφανούς παράδοξου: και βεβαίως πολλώνάλλων σημείων, δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία.

Φιλικα,Guy

Λφότου θα είστε στο Παρίσι τον Φεβρουάριο, προτείνω ναβρεθούμε τη Δευτέρα 12 του μηνος, στις 5 μ.μ., στο μπαρ τουLutetia, το οποίο βρίσκεται στο βάθοι; της τραπεζαρίας τουξενοδοχείου.

[1] Εισαγωγή στην 4η ιταλική έκδοση της Κοινωνίας του Θεάματος.[2] Λναφέρεται στον τόμο που κυκλοφόρησε στα ιταλικά. Βλέπεσχετικά την επιστολή της 24"ς Γενάρη 1990 (σ.τ.μ).

*6 Αυγούστου 1990Αγαπητέ Giorgio

*Λνησύχησα λιγά:« όταν προσφάτω; με ρώτησες μήπως δενμου αρεσε το κείμενο που πρόσθεοει; στο δικό μου Σχόλια[οτην Κοινωνία [ου Θεάματος] και θύμωσα ιδιαιτέρωι; που δενμπόρεσα να σου απαντήσω. Δεν αμφιβάλλω πως δύσκολαμπορε«; να πιστέφε«; ότι οι εκδόσε«; SugarCo δεν μου έχουνακόμη στείλει ένα αντίτυπο του βιβλίου, το οποίο κυκλοφορη-σε τον Μάρτη [1990] και ότι, επιπλέον, δεν μου έστειλαν έναπαρ α την εκκληση του παριζιάνου εκδότη μου. Ήταν πραγμα-τυτά μια αναπάντεχη προσβολή.

16 Φεβρουαρίου 1990Α γαπητέ Giorgio

Σου στέλνω ένα αντίτυπο της εισαγωγής μου στα ιταλικά απότο 1979.[1] Έχω επισημάνει διάφορα αποσπάσματα που, κατάτη γνώμη μου, εκφραζουν καλύτερα το νόημα του βιβλίου. Καισυνεπώτ; τη σταθερότητά μου, την οποία πολλοί, πράγματι, θαμπορούσαν να αποκαλέσουν κυνισμό. Λυτό εξαρταται από τιςαξίες που υιοθετούν και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν. Εάνπαρεμπιπτόντωι; αναφερθε«; σ' αυτή την εισαγωγή στη δικήσου, κάτι τέτοιο θα αντιστάθμιζε επαρκώς την απουσία της απ'αυτή τη συλλογή γραπτών μου σχετυτά με το θεαμα,Ι2] κάτι το

12

Μόλ«; έλαβα ένα αντίτυπο, κι αυτό μόνο και μόνο γιατι εναςιταλότ; φίλο; εκρινε χρήσιμο να μου το στείλει, μαζί με μιαάλλη έκδοση (Agalev) από την Μπολώνια.[1]Βεβαίως ενθουσιάστηκα πολύ διαβάζονται; τα δικά σου Σχόλια.Έχεις μιλήσει τόσο καλά, σ' όλα τα κείμενά σου, για το σους

13

ΦιλικάGuy Debord

ακόμη προσκαλούσε τους αναγνώστες να παραλείψουν το πρώτομερος, με την αιτιολογία ότι η θεωρία του φετιχισμού ηταν «καάφω-ρο» και «εντελώς αβλαβέο- υπόλειμμα της χεγκελιανη; φιλοσοφίαο-.

πολλού; συγγραφείς, επιλεγμένου; με την καλύτερη αίσθησητου γούστου (για του; οποίοι»; είμαι ενημερος, με εξαιρεσηκάποιου; εξωτικους για του; οποίους είμαι δυστυχώ; ανενημέ-ρωτος και για τεσσερ«; η πέντε Γάλλου; που δεν θέλω καθόλουνα του; διαβάσω), έτσι ώστε να αισθάνεται κανείς τιμη να πα-ρευρίσκεται σ' ένα τέτοιο Πάνθεον.Ιέ]

*

Είμαι ευτυχή; που προσπάθησα -το 1967 [2] και εντελώς αντί-θετα με τη φρΌνιμη αρνηση του Althusser [3]- ένα είδος «δια-σωσης δια της μεταφοράι;» της μαρξιστικης μεθόδου, προσθέ-τοντάξ της μια μεγάλη δόση Hegel, την ίδια στιγμη με μιακριτικη της πολιτική; οικονομίας που ηθελε να περιλαμβάνειτις διαπιστωμένεξ εξελίξεις της μαρξιστικης μεθόδου στη φτω-χη μας χώρα, καθώς αυτέι; μπορούσαν να προβλεφτούν απ' Ότιείχε προηγηθεί. Και εκτιμώ πολύ τον τρόπο με τον οποίο δι-καίως επέστρεψει; στον Ηράκλειτο, με σεβασμό στην τώρα πιαεντελώτ; απαλλοτριωμένη γλώσσα, που στο παρελθόν ήταν«κοινη»] Αυτη είναι σίγουρα η σωστή κατεύθυνση για την εκνέου ανάληψη του πραγματικού καθηκοντο; το οποίο στο πα-ρελθΌν είχα αποκαλέσει «στήσιμο του κόσμου και πάλι σταπόδια του» και «φιλοσοφώντας μ' ένα σφυρί».

[1] Ο «ιταλός φίλο;» είναι ο Paolo Salvadori (σ.τ.Μ.).[2] Στο κείμενό του ο Agamben μνημονεύει τους Gilles Deleuze,Carl νοn Clausewitz, Niccolo Machiavelli, Spinoza, Marx, LouisAlthusser, Karl Κrauss, Elias Canerti, Nierzsche, Ηράκλειτο,Rabbi Akίba, Carl Schmidt και Alain Badiou.[2] Με τη μορφη του βιβλίου Η Κοινωνία του Θεάματος.[3] Ο Agamben έγραψε: «Τη δεκαετία του '60, όμως, η μαρζικηανάλυση του φετιχιστυωύ χαρακτηρα του εμπορεύματοξ, στο μαρ-ζιστικό περιβάλλον, ανοητωτ; εγπαταλείφθηκε. Το 1969, στην εισα-γωγη μιας λα·ίκης ανατύπωση; του Κεφαλαίου, ο Louis Althusser

14 15

« ... Είναι βέβαιο ότι η κοινωνία που μας έτυχε να ζούμεείναι μια όπου όλες οι κοινωνικές ταυτότητεξ έχουνδιαλυθεί και όπου όλα όσα, ανά τους αιώνετ, συνιστούσαντην αλήθεια ή το αντίθετό της, για τις επόμενες γενιές στηγη έχουν χάσει κάθε νόημα. Στην παγκόσμια μικρο-μπουρζουαζία, στη μορφή της οποία; το θέαμα έχειπαρωδιοαά εφαρμόσει το μαρξιστικό σχέδιο της αταξικήςκοινωνίας, οι διαφορετικές ταυτότητες που έχουν σημα-δέψει την ιλαροτραγωδία της παγκόσμιας ιστορία; έχουνεκπέσει και συνυπάρχουν σε μια φαντασμαγορική

, Κ' 'θλ' β'πενοτητα. ι ετσι, αν κανεις ε ησει να προ ει σε μια προ-φητεία για την πολιτική του μέλλοντος, αυτή δεν θα έχει

, , ", "να κανει αναφορυεα μ εναν αγωνα για την κατακτηση ητον έλεγχο του κράτους από τα νέα ή τα παλιά κοινωνικάυποκείμενα, αλλά μάλλον μ' έναν αγώνα ανάμεσα στο

. κρατος και το μη-κράτος (την ανθρωπότητα), σε μιαανεπανόρθωτη διάζευξη μεταξύ μιας μη ταυτοτικήςμοναδικότητας και της κρα-:tιστικής οργάνωσης ... ».

Giorgio Agamben

2 ευρώ