-
ADL TIP ANAL Z
Prof. Dr.!. Hamit HANCI *
1. Adli Tp Uzman Kimdir?Adli Tp Uzman, Adli Tp Kurumu'ndan ya da
t p fakltelerinin adli
tp anabilim dallarndan uzmanl k alan "tp doktorlan"d r.
2. Adli Tp Uzmann-in alma Alam Nelerdir?"Adli Tp", tp
bilimindeki genel prensip ve geli meleri adli olaylar n
zm iin kullanan bilim dal dr. alma alan ok geni olmakla
birlikteana alma konulan olarak;
- Kimliklendirmelm ve lmden sonraki deiikliklerin
incelenmesiOtopsiTravmaya uram kiilerin deerlendirilmesi- Malliyet
olgularnn deerlendirilmesi- Cinsel saldr olgulannn
deerlendirilmesiYa tayinleri- Insan haklan ihlallerinin aratrlmas-
Farik-i mmeizlik deerlendirmeleri saylabilir.
3.Adli Bilimler Nedir?Tp, fen ve sosyal bilimler alamndaki
bilgilerin adaletin hizmetine
sunulmas ile ilgilenen dallarn tmdr. Bu alanda adli t p
uzmanndantoksikoloa, serologdan hukukuya, polis akademisi mezunlar
ndanmhendislere, bilgisayar programclar ndan psikologlara kadar
geni biryelpazede meslek grubundan al anlara ihtiya vard r.
* Ankara niversitesi, Tip Fakltesi Adli T p Anabilim Dal Bakan
.
162 TBB Dergisi, Say 50, 2004
-
dosya 1. Hamit HANCI
4. Adli Bilimlerin alma Alanlar Nedir?"Adli Bilimler" tp, fen ve
sosyal bilimler alanndaki bilgilerin adalet
hizmetinde kullan labilecei tm alanlarda al r. Balca alma
alanolarak saylabilecelder ise;
-Adli Patoloji-Adli Psikiyatri-Adli Toksikoloji-Adli
Seroloji-Adli Travmatoloji-Adli Hemogenetik-Adli
Otomotiv-Balistik-Adli belge incelenmesi-Adli Entomoloji ve adli
mikrobiyoloji-Adli Meteoroloji-Adli Di Hekimlii-Adli Hemirelik-Adli
arkeoloji ve adli antropolojidir.
5.lkemizde Adli Hekimlik Hizmetlerin 'Yurutlmesindeki
SorunlarNelerdir?
ETM
Mezuniyet ncesi Eitim: Bilindii gibi lkemizde adli t pla
ilgiligrevler mevcut yasalara gre adli t p uzmanlarna ve bunlar n
bulun-mad
yerlerde pratisyen hekimlere verilmi tir. Ancak tp
fakltelerininbir ounda "Adli Tp Anabilim Dal " bukmmamas ,
olanlarda da retimyesi says ndaki yetersizlii, eitim programlarmn
standart olmay,farkl dnemlerde uygulanmas
eitimde karmza kan sorunlard r.Farkl
fakltelerden mezun olmu farkl adli tp nosyonu alm
pratisyenhekimlerin adli t p hizmetlerini yurutrken yaptklar
hatalarda sisteminkanlmaz sonucudur.
niversitelerin adli t p anabilim dallannm retim yesi
saylarnnarttnlarak desteklenmesi, eitimin adli tp uzman olan kiiler
tarafndanverilmesi salanmaldr.
Uzmanlk Eitimi: Bu konuda da mezuniyet ncesi e itimde olduugibi
bir standart yoktur. Adli t p ana bilim dallar dnda Adli Tp
KurumuBakanl'nca da uzmanl k eitimi verilmektedir. ok zengin olan
kurum
8B Dergisi, Say 50, 2004 163
-
1. Hamit HANCI dosya
materyalinin ana bilim dallar tarafndan eitime ynelik kullan m,
AdliTp Kurumu'nun da eitim faaliyetlerinde adli tp arta bilim dal
retimyelerinden yararlamas n konusunda i birlii salanmal dr.
st Uzmanlk Eitimi: Adli tp alannda uzmanl k sonras st uzmanl
keitimi veren sadece Toksikoloji program vardr. Adli tp
enstitlerinceverilen doktora programlar da zel st dallara ynelik
deildir. lkemizdeadli bilimler alanmda st uzmanl k eitimi gren ve
bu konularda a lacakprogramlarla yeni yetiecek uzmanlara eitim
verecek eitici kadrolaraihtiya vard r. ncelikler adli psikiyatri
yan dal nn "Tababet Uzmanl kTz"nde yer almas gerekmektedir. st
dallarda verilecek eitimlesalanacak uzmanla ma ile baz yetki
karmaalarnm da nne gemekde mmkn olacaktr.
Pratisyen Hekimlerin Mezuniyet Sonras Eitimi: Her ehirdeki
adlitp anabilim dallarmn ehirlerinde belli periyotlarla Tabip
Odalar ve SalkMdrllderi ile ortaklaa eitim toplantlan yapmalar ve
bu toplantlardadaha nceden "Adli Tp Uzman/an Dernei" tarafndan
belirlenmi konularaynelik eitim verilmesi salanmal d r.
Bir uzmanl k alan olan adli tpta yeterli uzman say s na ulalan
yer-lerde bu hizmetler pratisyen hekimlerin zerinden al nmal ,
yeterli uzmansays olmayan yerlerde sa l k mdrlkleri ve adli
makamlarla irtibatsalanarak adli tp anabilim dal ve kurum tarafndan
belli bir sre eitimverilmi pratisyen hekimlerin bu grevleri
stlenmesi eklinde k sa srelizmlere gidilmesi mmkndr. Mezuniyet
sonras eitimlerin mutlakadevamll salanmaldir.
Hizmetin Standardizasyonu: lkemizde yrtlen adli t p
hizmetlerikonusunda genel kabul grm uygulamalar d nda herhangi bir
ekildedzenlenmi bir standart yoktur ve hizmetlerin ok farkl imkan
ve eiti-me sahip ki ilerce (uzman, pratisyen, vb.) yrtlmesine devam
edilmesihalinde salanabilmesi pek mmkn grlmemektedir.
Hizmetlerin Denetlenmesi: Yrtlen adli t p hizmetlerinin
gereksaysal gerekse bilimsel a dan denetlenmesini salayacak her
hangibir yap lanma yoktur. Verilen raporlar n adli makamlara
iletilmesi vedeerlendirmeye al nmas hatta itirazlar halinde;
birbirinden tamamen
164 188 Dergisi, Say 50, 2004
-
dosya 1. Hamit HANCI
farkl raporlann bulunduu gz nne aimd nda, bilimsel denetleme
bu artlarda mmkn olmad grlmektedir. eli kili raporlar n mev-cut
olduu olgularda denetleme yapabilecek bir yap lanma
salanmayaalilmal d r.
Kapasite Kullan m: Yetimi eleman azl nedeniyle lkemizde bu
alanda alan her birey zveri ile kapasitesinin zerinde almaktad
r.zlk haklarnda bir takm zendirme ve iyile tirme salanarak halen
lkeihtiyalar nn ok altnda olan personel kapasitesi artt r
labilir.
Adli bilimlerde de dier bilim dallarmdaki geli melere paralel
olarakihtiya duyulan teknik malzeme her geen gn artmakta ve maddi
imkan-szlk nedeniyle teminleri zorla maktadr. Adli tp hizmetleri
ile ilgili olarakblgelerde faaliyet gsterecek referans ve inceleme
merkezleri kurulmal ve niversitelerle ibirlii salanmaldr.
Adli Tp Uzmalarn zlk Haklar ile ilgili Sorunlar ve zmnerileri:
Uzmanl k eitimini bitirerek "adli tp uzman " olanlarn
zellikleniversitelerdeki adli tp anabilim dallar ndan ihtisas
alanlar n ciddi bir ibulma sorunlar vardr. Akademik yap lanmaya
sahip anabilim dallar nnyetitirdikleri tm uzmanlara kadro
verememesi serbest al ma ve mu-ayenehane ama gibi alternatifleri
olmayan adli t p uzmanlarna adli tpkurumu ve adli t p anabilim dal
olmayan tp fakltelerinde kadro aramaseeneklerini b rakmakta ancak
herkesin bu ekilde istihdam mmknolamamaktadr. Bu durum adli tp
alanna olan talebi de azaltmaktad r.Adli olgular ile ilgili
hizmetleri yrtmek zere Salk Bakanl 'ncadevlet hastanelerine kadro a
lmas gibi alternatif i
imkanlar yaratlmasgereklidir.
zlk haklar olarak zor artlarda alan uzmanlann bata almaartlar,
cretlendirme, yasal korunma ve dokunulmazl k gibi konulardazlk
haklarnn iyiletirilmesi gerekmektedir.
Adalet Bakanl 'na bal olarak al an adli tp uzmanlarna
adaletmensuplar nn yararland klar
tazminatlar gibi eklemelerin yap larakcretlerinde iyile tirme
yaplamas na allmal, bilirkiilik cretlerindeiyiletirme ve takdir
yerine her yerde ayni olacak ekilde uygulanacakcretlendirme iin
almalar yap lmal d r.
TBB Dergisi, Say 50, 2004 165
-
1. Hamit HAlKI dosya
Ulusal Bazda Adli Tp Yap lanmas Nasl Olmal dr?Adalet ilerinde
bilirki ilik yapmak zere Adalet Bakanl'na bal bir
"Adli Tp Kurumu" kurulmutur. Adli t p uzman say sndaki
yetersizliksebebiyle tm illerde rgtlenmesini tamamlayamayan bu
kuruma bal birimler tm lke ihtiyac m kar lamakta zorlanmakta ve
kurum zerinear i yk binmektedir. Kurumun Adalet Bakanhi 'na bal
olmas dabir takm zorluklar getirmektedir. Kurumun TUBITAK benzeri
zerk biryap lanma, teknik ve personel deste i salanarak belli
blgelerde referansmerkezleri haline getirilmesinin yansra "Adli Tp"
uzman barndran adlitp ana bilim dallar nn bulunduklar illerde tm
adli hizmetler konusundayetkili klmmas ve buradaki personelin
rutin, vakalar nda eitim amal kullanmna imkan salayacakt r. Adli
bilimler konusunda niversitelercebelli konulara ynelik merkezlerin
kurulmas artr lmal dr.
ADL TIP'A FBI MODEL
Birok suun ayd nlat lmas ve faillerinin yakalanmas nda temel
roloynayan Adli T p Kurumu, ABD'nin Federal Soru turma
Brosunun(FBI) arkas nda delil b rakmayan katilleri bile yakalamas n
sa layan'Kan Lekesi Model Analiz Yntem? ni uygulamaya ba lad . Bu
yntem,olay yerindeki kan lekelerinin ekillerinden yola karak, birok
bilgiyeula lmas n sa l yor. FBI' n 1983'ten beri uygulad yntemi
Trkiye'yeAdli T p Kurumu Biyoloji Ihtisas Dai esi Bakan Faruk A c o
lu getirdi.Ac o lu, kan lekelerinin olayla ilgili pek ok bilgiyi
verdi ini belirterek,unlar syledi: 'Kan lekeler/nin dili var. Yeter
ki anlayan olsun' dedi. A-c o lu, adli vakalarda bir devrim
yaratacak yntemi yle anlatt : 'Olayyerindeki kan lekeleri tek tek
tespit edilerek iaretleniyor. Ard ndan herlekenin boyutu, birbirine
olan mesafeler4 olay yerindeki eitli noktalaraolan uzaklklar llerek
kaydediliyor. Kan n dam/ama a s , yksekliive younluu belirleniyor.
Kan in ald ekillere gre su aletinin ne ol-duu, ka defa kullan ld,
arpma a s, sulunun fiziki yap s , olaydakieylemlerin kronolojik
sralamas tespit edilebiliyor. Lekenin grnmndenkan n atardamardan m
yoksa toplardarnardan m kt dolaysyla l-drc darbenin nce mi sonra m
yap ld gibi ayrntlar ortaya kyor.Madurun ve sann birbirlerine kar
pozisyon/ar da belirlenerek olaynsenaryosu tm detaylaryla
karlabiliyor.' (14 Kas m, Akam)
166 TBB Dergisi, Say 50, 2004