ADANA İLİNDE FARKLI TİPTEKİ LİSELERDE ÖĞRENİM İ … · 2019-05-10 · VIII ÖZET Adana İlinde Farklı Tipteki Liselerde Öğrenim Gören Adölosan Dönemi Sedanter Ve Spor

T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ANABİLİM DALI

ADANA İLİNDE FARKLI TİPTEKİ LİSELERDE ÖĞRENİM

GÖREN ADÖLOSAN DÖNEMİ SEDANTER VE SPOR YAPAN

ERKEK ÖĞRENCİLERİN SPORA YAKLAŞIMI, FİZİKSEL

YAPILARI VE FİZYOMOTORİK ÖZELİKLERİNİN

SAPTANMASI

Mehmet DANACI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DANIŞMANI

Yrd. Doç. Dr. Zeynep ZÜLKADİROĞLU

ADANA-2008

KABUL VE ONAY

Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü

Beden Eğitimi Öğretmenliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programı

çerçevesinde yürütülmüş olan ‘Adana İlinde Farklı Tipteki Liselerde Öğrenim Gören

Adölosan Dönemi Sedanter ve Spor Yapan Erkek Öğrencilerin Spora Yaklaşımı,

Fiziksel Yapıları ve Fizyomotorik Özeliklerinin Saptanması’ adlı çalışma aşağıdaki jüri

tarafından Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Tez Savunma Tarihi: ……/…../2008

Yrd. Doç. Dr. Zeynep Filiz ZULKADİROĞLU Çukurova Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Fatma Pervin BİLİR Yrd. Doç. Dr. Ahmet DOĞANAY Çukurova Üniversitesi Çukurova Üniversitesi

Yukarıda tez, Yönetim Kurulunun ……………………….. tarih ve …………..

sayılı kararı ile kabul edilmiştir.

Prof. Dr. Halil KASAP

Enstitü Müdürü

II

TEŞEKKÜR

Çalışmamda yardımlarını esirgemeyen Çukurova Üniversitesi Beden

Eğitimi ve Spor Yüksekokul Müdürümüz Doç. Dr. Erkan KOZANOĞLU,

danışmanım Yrd. Doç. Dr. Zeynep Filiz ZÜLKADİROĞLU, Yrd. Doç. Dr. Fatma

Pervin BİLİR hocama ve sayın hocam Fuat KOÇYİĞİT’e teşekkür ederim.

Tezimin hazırlama aşamasında göstermiş olduğu üstün özveri nedeniyle Ar.

Gör. Aysel GÜZELMANSUR’a, sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

Yrd. Doç. Dr. Memet İNAN’a, Cemal YÜCEL’e, Ar. Gör. Zübeyde

YAZICI’ya, istatistik ve yorumlama aşamalarındaki yardımlarından dolayı Ar.

Gör. Özhan BAVLI’ya, çalışmalarıma katkıda bulunan dönem arkadaşım Duygu

GÜLŞEN’e teşekkür ederim.

Araştırmaya katılan Nurten Yetimoğlu BAML, Fatih Terim Lisesi ve

Mehmet Kemal Tuncel Anadolu Lisesi Öğrencilerine teşekkür ederim.

III

İÇİNDEKİLER

KABUL VE ONAY…………………………………………………………..……….. I

TEŞEKKÜR…………………………………………………………………………... II

İÇİNDEKİLER………………………………………………………………………... III

ÇİZELGELER DİZİNİ………………………………………………………………... V

ŞEKİLLER DİZİNİ……………………………………………………………………. VI

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ............................................................. VII

ÖZET…………………………………………………………………………………. VIII

ABSTRACT………………………………………………………………………….. IX

1. GİRİŞ VE AMAÇ……………………………………………………………......... 1

2. GENEL BİLGİLER………………………………………………………………. 5

2.1. Spor....................................................................................................... 5

2.2. Sporun İşlevleri..................................................................................... 6

2.3. Bireyin Gelişim Dönemleri ve Spor....................................................... 7

2.4. Adolesan Dönemi Gelişim Evreleri………………………………………. 8

2.5. Vücut Kompozisyonu............................................................................ 11

2.6. Sedanter Yaşam Tarzı......................................................................... 14

3. MATERYAL VE METOD………………………………………………………… 15

3.1. Araştırma Modeli…………………………………………………………… 16

3.2. Evren ve Örneklem………………………………………………………… 16

3.3. Araştırmada Uygulanan Ölçüm ve Testler……………………………… 16

3.3.1. Boy ve vücut Ağırlığı Ölçümleri…………………………………… 16

3.3.2. Dikey Sıçrama Ölçümleri…………………………………………... 16

3.3.3. 20 m. Mekik Koşusu Testi…………………………………………. 17

3.3.4. Vücut Yağ Yüzdesinin Ölçülmesi…………………………………. 17

3.3.5. Verilerin Değerlendirilmesi…………………………………………. 19

4. BULGULAR…………………………………………………………………... ….. 21

4.1. Spor Yapan ve Sedanter Öğrencilere Ait Bulgular…………………….. 21

4.2. Çalışmaya Katılan Okullara Ait Bulgular……………………………....... 25

5. TARTIŞMA………………………………………………………………………… 29

6. SONUÇ ve ÖNERİLER………………………………………………………….. 34

IV

7. KAYNAKLAR……………………………………………………………………… 35

EKLER……………………………………………………………………………….. 38

EK- 1. TEST FORMU……………………………………………………………….. 38

8. ÖZGEÇMİŞ ………………………………………………………………………. 39

V

ÇİZELGELER DİZİNİ

Tablo 4.1.1. Spor Yapanların Okullara Göre Spor Branşı Dağılımları 21

Tablo 4.1.2. Öğrencilerin Fiziksel Özellikleri….................................... 21

Tablo 4.1.3. Spor Yapanlarla Sedanterlerin Vücut Yağ Yüzdesi Ortalamaları İle Standart Sapma Değerlerinin Karşılaştırılması……………………………………………..

22

Tablo 4.1.4. Spor Yapanlarla Sedanterlerin Dikey Sıçrama Karşılaştırılması…………………………………………….. 22

Tablo 4.1.5. Spor Yapanlarla Sedanterlerin Vücut Yağ Yüzdesi Ortalamalarına Ait Varyans Analizi..................................

22

Tablo 4.1.6. Spor Yapanlarla Sedanterlerin Dikey Sıçrama Ortalamaları Ve Standart Sapmaları...............................

23

Tablo 4.1.7. Spor Yapanlarla Sedanterlerin Dikey Sıçrama Ortalamalarına Ait Varyans Analizi.................................. 24

Tablo 4.1.8. Spor Yapanların Spor Yaşı Ve Mekik Koşusu Ortalamaları….................................................................

24

Tablo 4.2.1. Okulların Boy, Vücut Ağırlığı Ortalamaları Ve Standart Sapmaları……………………………………………………

26

Tablo 4.2.2. Okulların Boy Ve Vücut Ağırlığı Ortalamalarına Ait Varyans Analizi……………………………………………...

26

Tablo 4.2.3. Okulların Vücut Yağ Yüzdesi Ortalamaları Ve Standart Sapmaları……………………………………………………

27

Tablo 4.2.4. Okulların Vücut Yağ Yüzdesi Ortalamalarına Ait Varyans Analizi……………………………………………..

28

Tablo 4.2.5. Okulların Dikey Sıçrama Ortalamaları Ve Standart Sapma Değerleri……………………………………….…..

28

Tablo 4.2.6. Okulların Dikey Sıçrama Ortalamalarına Ait Karşılaştırmalı Analizleri……………………………………

29

VI

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 3.1. Deri altı Yağ Ölçümü......................................................... 17

Şekil 3.2. Deri Altı Yağ Ölçümünde Kullanılan Kaliper...................... 17

Şekil 4.1.1. Spor Yapanların Spor Yaşları............................................ 25

Şekil 4.1.2. Spor Yapanların Mekik Koşusunda Mekik Sayıları………. 25

Şekil 4.2.1. Okulların boy, vücut ağırlığı ve vücut yağ yüzdesi Aritmetik Ortalamaları........................................................

30

VII

SİMGELER VE KISALTMALAR

Cm: Santimetre D.S: Dikey Sıçrama Kg: Kilogram Min: Minimum Max: Maksimum N: Katılımcı sayısı Sd: Serbestlik derecesi SS: Standart Sapma SF: Derialtı yağ ölçümü X: Ortalama VYY: Vücut Yağ Yüzdesi

VIII

ÖZET

Adana İlinde Farklı Tipteki Liselerde Öğrenim Gören Adölosan Dönemi Sedanter Ve Spor Yapan Erkek Öğrencilerin Spora Yaklaşımı, Fiziksel

Yapıları Ve Fizyomotorik Özeliklerinin Saptanması

Bu çalışmada, Adana ilinde farklı yapıda olan, üç lisede, adölosan

dönemde olan öğrencilerin spora olan ilgileri ve spor yapan öğrencilerle, sedanter yaşam tarzını benimsemiş öğrencilerin fiziksel olarak vücut

yapıları incelenmiştir. Araştırmada 14- 16 yaş grubu arasında bulunan erkek öğrenciler incelenmiştir.

Araştırmaya her üç liseden 34’ü spor yapan, 34’ü sedanter olmak üzere toplam 68 öğrenci gönüllü olarak katılmıştır.

Araştırmaya katılan öğrencilerin boy, ağırlık, dikey sıçrama ve vücut yağ yüzdeleri ölçülmüştür. Spor yapan öğrencilerin ayrıca spor yaşları belirlenip mekik koşusu değerleri ölçülmüştür. Spor yapan grupla sedanter grup karşılaştırıldığında boy ve ağırlık ortalamaları açısından

istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunamamıştır(p>0.05). Ancak dikey sıçramada anlamlı bir fark bulunmuştur(p<0.05). Vücut yağ yüzdesine bakıldığında ise iki grup arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır(p<0.01).

Araştırma sonucunda, spor yapan bireylerin motorik özelliklerinin

sedanterlere göre daha çok geliştiği ve spor yapmanın insanların fiziksel yapılarını geliştireceği ve gelişimi olumlu yönde etkileyeceğini söyleyebiliriz.

Anahtar sözcükler: Adölosan Dönem, Vücut Kompozisyonu, Dikey Sıçrama, Mekik Koşusu

IX

ABSTRACT

Determine, Physical and Physiological Parameters Male Sportsman and Sedentary Adolescences Educated in Different Type High Schools in

Adana

In this study, Determine, Physical and Physiological Parameters Male

Sportsmen and Sedentary Adolescences Educated in Different Type High Schools in Adana. The research population consists of students enrolled in different school in Adana. 14-16 aged of males are joined to this study.

This study performed on 68 adolescences educated in different three

schools. 34 of them is sportsmen and the rest of them are sedentary. Height, weight vertical jump height and body fat of the students are

measured. Sportsmen sport age learned. Shuttle run measures also are measured. Weight and height of the sportsmen and sedanteries are

compared. No differences found between two group for weight and height measurements (p>0.05). The sportsmen show higher horizontal jumping than the sedanteries. A big differences are appeared for body fat between sportsmen and the sedanteries (p<0.01).

At the end of the study we can say that physical parameters and motoric parameters of people will be increase by making sport.

Key Words: Adolescence Time, Vertical Jump, Shuttle Run, Body

Composition

1

1. GİRİŞ VE AMAÇ

Günlük yaşantımıza makinelerin girmesi, evlerde kolaylaştıran aletlerin

çoğalması, ulaşım kolaylıkları, televizyon, bilgisayar ve diğer bazı yeni teknolojik

aletlerin yaygınlaşması, fiziksel aktiviteleri kısıtlamış ve enerji harcamasını en

düşük seviyeye getirmiştir1.

Sanayileşme ve modern yaşam tarzının sebep olduğu bedensel

hareketsizlik, her yaş grubundaki bireyleri önemli düzeyde olumsuz

etkilemektedir. Sedanter bir yaşam tarzı ciddi anlamda sağlık problemlerine

neden olmaktadır2. Sedanter, hareketsiz bir yaşam tarzı enerji dengesinin

bozulmasına dolayısıyla obozitenin oluşmasına neden olabilmektedir. Özellikle

vücut ağırlığının normal sınırları aşması durumunda birçok ciddi sağlık

probleminin yanı sıra fiziksel iş kapasitesinde de bir azalma görülebilmektedir3.

Televizyon izleme sedanter yaşam ve seyirle beraber yeme aktivitesi

nedeni ile obezite riskini arttıran bir faktördür. Son zamanlarda yapılan

çalışmalarda, çocukluk çağı ve adolesan dönemde televizyon izlemenin erken

erişkinlik döneminde fazla ağırlık, düşük kardiyore spiratuar sağlık, artmış

serum kolesterolü ve sigara kullanımı ile ilişkili olduğu saptanmıştır. 1000 kişi ile

yapılan bir prospektif çalışmada hafta içi günde 2 saatten fazla televizyon

izlemenin 26 yaşında %17 fazla ağırlık, %15 düşük form, %15 artmış serum

kolesterol düzeyleri ve % 17 sigara içiminden sorumlu olduğu gösterilmiştir4.

Günümüzde, egzersiz sağlıklı bir yaşamın temel prensiplerinden biri

olarak kabul edilmektedir. Egzersizle sağlıklı bir yaşam için, egzersiz

programları, protokolleri ve değişik yaş grupları ve cinsiyetleri büyük önem

taşımaktadır2. Doğanın kuralı olarak doğduğumuz andan itibaren ölüme doğru

yaşlanırken, organizmamızdaki değişiklikler nedeniyle gücümüz,

dayanıklılığımız ve yaşam kalitesi ile ilgili daha birçok özelliğimiz gerilemeye

eğilim göstermektedir. Genç yaşlarda hastalıklara karşı dirençliyizdir, otobüse

yetişmek için koşabiliriz, asansörü beklemek yerine merdivenlerden çıkmayı

yeğleyebiliriz. Sonraları ise otobüsü ya da asansörü beklemek daha kolayımıza

gelir. Değişik ülkelerde ayrı adlar alan fiziksel güç uyumu (kondisyon, fiziksel

uygunluk) organizmanın tüm sistemleriyle günlük yaşamamızdaki işlerimiz için

hazırlıklı olması anlamına gelmektedir. Şöyle ki, postacılar kilometrelerce

2

yürüyebilir, hamallar kilolarca yük kaldırabilir, sporcular ise saatlerce antrenman

yapacak gücü kendilerinde bulabilirler. Temel olarak kuvvet, dayanıklılık, sürat,

esneklik, beceri gibi özelliklerin tümü fiziksel güç uyumumuzu oluşturmaktadır5.

İnsanoğlu yüzyıllar önce kendi bedenini kullanarak iş görürken,

şimdilerde teknolojinin kendisine sunduğu olanaklarla hareketliliğini yitirmiştir.

Bugün birçok ülkede hareketliliği tekrar kazanmak bir devlet politikası olmuştur.

çünkü, egzersizlerle sağlığı korumanın mümkün olduğu bilimsel bir gerçektir.

Tıbbi yöntemlerle (ilaç tedavisi, cerrahi vb.) alınan sonuçlar, bu işler için

harcanan paralarla karşılaştırıldığında hiç de yüz güldürücü değildir. Oysa her

gün egzersizlere ayrılacak 10-15 dakika ile sağlık giderlerinde milyonlarca liralık

harcamaların önlenmesi mümkündür. Bütün olumsuz koşullardan kurtulmak,

organizmayı zinde ve sağlıklı kılmak için spor yapma gereksinim bir zorunluluk

olarak ortaya çıkmaktadır. Nitekim ansiklopedik anlamından ayrı olarak

günümüzde spor,daha geniş kapsamlı bir tanımıyla, “kişinin sağlık durumunu

geliştiren ve gelişmiş sağlık durumunu devam ettiren hareketler” şeklinde ifade

edilmektedir. Görüldüğü gibi sporda artık yarışma amacının dışında sağlığını

koruma düşüncesi yer almakta ve insanlar bu düşünceyle spor yapmaya davet

edilmektedir. Bu davet özellikle gelişmiş ülkelerde yerini bulmakta ve geniş

insan kitleleri çok değişik sportif etkinliklerde bulunmaktadır. Yaşam boyu spor,

sağlıklı yaşam için spor, rekreatif sporlar fitness (fiziksel uygunluk) aerobik,

jogging vb. gibi sloganlar ve çeşitli spor kulüplerinin faaliyetleriyle spor yapan

insanların sayısının artırılmasına çalışılmaktadır.

Bireylerin fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali içinde

olması için bazı olumlu sağlık davranışlarının varlığı çok önem taşımaktadır6.

Bireyin, büyüme ve olgunlaşma sürecinin genetik ve çevresel faktörlere bağlılık

gösterdiğini bildirmektedir. Çevresel faktörler içerisinde fiziksel aktivitenin

büyüme ve olgunlaşmayı etkileyen birçok faktörden biri olduğu ancak, düzenli

gelişimde yeri olduğu bilinmektedir7.

Sportif yaşam tarzının sporcunun fiziksel, fizyolojik, zihinsel, psikolojik ve

biyomotorik özelliklerini etkilediği bilinmektedir. Her sporun kazanma

felsefesinin yanında, zihinsel şekli ve hareket dizilimleri farklılık göstermektedir.

Farklı hareket dizilimleri sporcuların fiziksel yapılarını etkilemektedir8.

3

Sporcuların genellikle çok özel insanlar olup, başarıları ve verimlilikleri birçok

faktöre bağlıdır. Düzenli egzersiz yapan sporcular fiziksel hazırlıklar nedeniyle

spor yapmayanlara göre fonksiyonel ve yapısal olarak avantaj sağlarlar1.

Son yıllarda spor dünyasında bilimsel araştırmaların yeri ve önemi her

geçen gün artmakta ve gelişmektedir. Spor uygulamalarının bilimsel verilerle

desteklenmesi sonucunda günümüzde değişik spor dallarında bayanlar ve

erkeklerin sportif verimliliklerinde büyük artışlar ortaya çıkmıştır9.

Sporcuların fiziksel ve fizyolojik yapılarının ortaya konması uluslar arası

alanda başarı için bir zorunluluk olarak görülmektedir. Her spor branşındaki

sporcuların fizyolojik ve fiziksel yapıları bilinirse belki erken dönemlerde sporcu

seçimi bilinçli bir şekilde yapılabilir; maksimum performans elde etmek için

gerekli antrenmanlar düzenlenebilir; en önemlisi sporcuların fizyolojik özellik ve

performanslarına uygun antrenmanlar uygulanıp sakatlanmalar önlenebilir10.

Çocukların büyümesinin, genelde kalıtsal özelliklerine, beslenme ve

ortam gibi dış etkenlere bağlı olmakla yanı sıra fiziksel aktiviteye göre değişim

gösterdiği bulunmuştur. Hiç spora katılmayan çocukların kas yapılarının az

geliştiği, boylarının daha kısa, aşırı ya da yetersiz beslenme nedeniyle şişman

ya da zayıf bir vücut yapısına sahip oldukları, algılama-öğrenme yeteneklerinin

yavaş olduğunu söylemektedir11.

Bu çalışmanın amacı, 2005–2006 eğitim-öğretim yılında Adana’da bazı

farklı tipteki liselerde öğrenim gören erkek sporcu ve sedanter öğrencilerin vücut

yağ yüzdesi, dikey sıçrama profilleri ve 20 m mekik koşu dereceleri hakkında

bilgi edinmektir. Böylece vücut yağ yüzdesi değerleri, dikey sıçrama ve mekik

koşu testlerinden elde edilen verilerin oluşturulması ile ülkemizde orta

öğretimde farklı liselerde eğitim gören sporcu ve sedanterlerin fiziksel yapıları

konusunda öngörüde bulunulmasına katkı sağlanacaktır.

Ayrıca araştırmada şu alt amaçlar yer almaktadır:

1. Çalışmaya katılan spor yapan ve sedanter öğrencilerin fiziksel

özellikleri arasında anlamlı fark var mıdır?

2. Çalışmaya katılan spor yapan ve sedanter öğrencilerin vücut yağ

yüzdesi ve dikey sıçrama oranları arasında anlamlı fark var

mıdır?

4

3. Çalışmaya katılan okulların fiziksel özellikleri arasında anlamlı

fark var mıdır?

4. Çalışmaya katılan okulların vücut yağ yüzdesi ve dikey sıçrama

oranları arasında anlamlı fark var mıdır?

5

2. GENEL BİLGİLER

2.1. Spor

Spor önceden belirlenmiş kurallara göre, kişisel veya takım halinde

yapılan yarışma ve rekabet amaçlı, kişisel eğlence veya mükemmelliğe ulaşmak

için yapılan fiziksel aktiviteler olarak tanımlanabilir. Basketbol, voleybol, futbol,

beyzbol, hentbol, kayak gibi aktivitelerin hepsi birer spor aktivitesidir.

Spor, insanın doğayla savaşırken kazandığı ana becerileri ve geliştirdiği

araçlı-araçsız savaşım yöntemlerini, boş zamanındaki artışa bağlı olarak tek tek

ya da topluca, barışçı bir biçimde ve benzetim yoluyla oyun, oyalanma ve işten

uzaklaşma için kullanılmasına dayalı estetik, teknik, fizik, yarışmacı ve sosyal

bir süreçtir. Bu tanım, sporun diğer yönlerini de göz ardı etmeksizin, sosyal

açıdan ele alarak yapılmış en gerçekçi tanımdır. Çünkü spor kendine özgü

sosyal kuralları, değerleri, etkileşim simgeleri ve süreçleriyle canlı bir sosyal

yapıdır. Spor kendi geçmişi ile toplum geçmişi arasında sıkı bir bağ oluşturur.

Bu bağ, sporu sosyal süreçler yoluyla şekillenmesinden kaynaklanmaktadır. Bu

nedenle spor, kendiliğinden oluşmaz. Özellikle toplumdakim ilişkiler yoluyla

ortaya çıkarak değişir ve yeniden biçim kazanır. Günümüz endüstri

toplumlarında sosyal iş bölümü ve uzlaşmanın gelişim düzeyine uyarak sportif

aktivitelerin çeşitleri artmıştır. Hatta spor kendi başına çak büyük ve karmaşık

bir endüstri oluşturmaktadır. Artık spor, çok sayıda tüketicisi olan bir ürün olarak

kabul edilmektedir12.

Çocuklar, hareketi eğlenceli buldukları için severler. Yetişkinler fiziksel

aktiviteyle, zevk verdiği için uğraşırlar. Boş zamanlarının artmasıyla her yaştaki

insan rekreasyonel amaçlı ve yarışma amaçlı fiziksel aktivitelerle ve spor

programlarıyla ilgilenir. Bu uğraşılar, diğerlerinin yaşam kalitelerini ve iyi

olmalarını sağlamak isteyen profesyoneller için dinamik bir gelecek sağlar.

Yürüyüş, tırmanma, yüzme, jog, kampçılık gibi fiziksel aktiviteleri gerektiren

faaliyetleri yapan milyonlarca insan bundan dolayı çok mutludur. Bu aktivitelerin

düzenli yapımıyla kişinin akıl, sosyal ve fiziksel gelişimi sağlanır13.

Lise ve üniversiteler, bireye egzersiz dolu bir yaşamın olumlu getirilerinin

aşılanmasında son derece önemli yere sahip kurumlardır. Lise ve üniversite

ortamları, iş hayatına atılamadan önce gençlere fiziksel aktivite bilgilerinin

6

verilmesi ve bu yöndeki bilincin oluşturulması bakımından eşsiz bir ortam

sağlamaktadır14.

2.2. Sporun İşlevleri

Günümüzde hızla gelişen teknoloji, insan gücüne duyulan gereksinmeyi

giderek azaltmış ve bunun sonucu olarak insanın doğal yapısına uymayan bir

yaşam biçimi ile birlikte iş ve sosyal çevreden gelen baskı ve stres, dolaşım ve

solunum sistemi hastalıklarını özellikle gelişmiş ülkelerde başta gelen ölüm

nedenleri arasına sokan faktörlerdir. Spor, çağdaş insanın sağlığını tehdit eden

bu tehlikeye karşı dinamik, güncel yaşamın getirdiği streslerden uzak bir ortam

yaratarak çözüm getirmekte ve kazandırdığı sağlıklı yaşam biçimiyle de tıbba

yardımcı olmaktadır. Sporun bu işlevi yanında kişilerin sosyal ve bireysel

karakter gelişimi üzerinde de olumlu etkileri açıktır. Bu açılardan ele alındığında

da spor, sağlık giderlerinin azalması, hastalıklar nedeniyle işgücü kaybının

önlenmesi ve sağlıklı insanlardan oluşan mutlu ve barışçı bir toplum

yaratılmasında umut vermektedir15.

Spor yapan açısından kazanmaya dönük teknik ve fiziki bir çaba; izleyen

açısından yarışmaya dayalı estetik bir süreç; toplum genelince oluşturulan

bütün içinde de yerine göre o toplumun çelişki ve özelliklerini olduğu gibi

yansıtan bir ayna, yerine göre onu yönlendiren etkili bir araç ama en önemlisi bir

sosyal kurumdur12.

Sosyal alanda çok boyutlu bir olgu olan sporun üstlendiği çeşitli işlevler

vardır. Bunlar; haz, mutluluk, eğlence sağlama işlevi; sağlık işlevi; gelir

sağlama/meslek işlevi; statü işlevi; meşguliyet işlevi; sosyal çevre edinme işlevi;

güzellik kazanma işlevi; aidiyet işlevi ve sosyalleşme işlevi olarak sıralanabilir16.

Spor faaliyetleri bedeni yetenekleri (hareket alışkanlığı, yorgunluğa

direnme, şişmanlıkla mücadele vb.), ruhsal yetenekleri ( çevreye uyum,

heyecanların denetimi, yaşamdan zevk alma, yaratıcı kişilik vb.) ve sosyal

yetenekleri ( sorumluluk duygusu, yardımlaşma ve dayanışma, kurallara uyarak

rekabet vb.) geliştirmektedir. Sporun, bireyin bedensel ve ruhsal sağlığına,

sosyal ilişkiler ve iş üretimine katkısını gösteren bilimsel gerçekler sportif

etkinliklere katılma isteğini giderek arttırmaktadır17.

7

Endüstrileşmeyle birlikte, kas gücünün yerini giderek makine gücü

almaktadır. Bir taraftan sürekli gelişen teknoloji, günlük hayatta bedensel

faaliyetin yerini her geçen gün biraz daha azaltırken, diğer taraftan aşırı

beslenme başta kalp-damar hastalıkları olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarına

neden olmaktadır. Bu süreçte spor, sağlık açısından zorunlu bir aktivite olarak

gündeme gelmektedir16.

Egzersiz sağlıklı yaşamın vazgeçilmez bir öğesidir. Özellikle yaşam boyu

egzersiz alışkanlığının kazandırılmasında çocukluk ve adolesan dönemde

egzersiz ve spora katılım önemli rol oynar. Diğer yandan, düzenli egzersiz ve

artan sayıda spora katılım bu yaş grubunda spor yaralanmaları riskindeki artışı

da beraberinde getirir. Adolesan döneme özgü fiziksel, fizyolojik ve psikososyal

değişimle ilişkili etkenler bu gruptaki spor yaralanmaları epidemiyolojisinin

çocuklardan ve yetişkinlerden bazı farklılıklar göstermesine yol açar18.

2.3. Bireyin Gelişim Dönemleri ve Spor

İnsan yaşamı; doğum öncesi, bebeklik (0–2), ilk çocukluk (2-6), okul

dönemi (6-12 yaş), ergenlik dönemi (12-18 yaş), genç yetişkinlik (18-25 yaş),

orta yetişkinlik dönemi ve ileri yetişkinlik dönemi olarak ayrılmıştır19.

Doğum öncesi gelişim, yaşam süresindeki en hızlı gelişim dönemidir.

Fetüs doğduğunda boyu ortalama 48-53 cm, ağırlığı 2500-4300 gram

arasındadır.

Bebeklik dönemi, doğum öncesi dönemden sonra bedensel gelişimin en

hızlı olduğu dönem doğumdan sonraki ilk yıldır. Boy ve ağırlık ilk yıl çok artar,

daha sonra yavaşlar. Bebeklikte beden, bacak ve kollar baştan daha hızlı

büyürler.

İlk çocukluk dönemi, bedensel gelişim hızı bebeklik dönemine göre

azalmıştır. İlkokul çağına doğru, boy uzama hızı daha da azalır. Daha sonra

ergenlik çağında yeniden hızlanır19.

Çocukluk dönemi, kuşkusuz sosyalleşmenin en yoğun olduğu dönemdir.

Bu dönemde çocuk, temizlik, mutfak ve tüketim alışkanlığı, dil ve sosyal rolünün

benimsenmesi gibi çok çeşitli sosyalleşme ilişkileri içinde bulunmaktadır.

Çocukluk döneminde gerçekleşen sosyalleşme, sosyal hayat içinde gerekli bilgi

8

becerileri kazandırır ama bu hayatın bütünü için yeterli değildir. Sosyo-kültürel

değişim hayatın her aşamasında yeni bilgilerin birey tarafından öğrenilmesini

gerektirir. Yenilikler karşısında birey kaçınılmaz bir sosyalleşme olgusu ile iç

içedir. Bu bakımdan kişinin hayattaki başarısı bir ölçüde kendini gelişmeler

karşısında duyarlı kılacak olan sosyalleşme sürecine uyum göstermesidir.

Değerlerin, konumların ve ilişkilere egemen olan anlayışların değişmesi

karşısında insan kendi konumu ve anlayışına yeni yorumlar getirmek

durumundadır20.

Okul dönemi, bedensel gelişme ilk yıllara göre yavaş ilerleme gösterir.

Yaklaşık 9 yaşına kadar erkekler, kızlardan, 10-15 yaşları arasında ise kızlar,

yaşıtı olan erkeklerden daha uzun ve ağırdır.

Ergenlik döneminde bireyler, hızlı fiziksel değişim nedeniyle vücut

koordinasyonlarını sağlamada güçlük yaşarlar. Ancak daha sonra vücut

koordinasyonu yetişkinlik düzeyine ulaşır. Özellikle çeşitli sporlarda, enstrüman

çalmada başarılı olurlar. Kuvvet ve hız açısından erkekler daha iyi etkinlik

gösterirler19.

Ergenlik dönemi olan 12–17 veya 15–21 yaş dönemlerinde bedensel

etkinlikler, spor aktiviteleri, gencin bedenini algılamasına bedeniyle barışık

olmasına, psikomotor davranışlar nedeniyle de, bedensel yeterlilik hissini

duymasına yol açmaktadır.

2.4. Adolesan Dönemi Gelişim Evreleri

Adolesan (Latince adolescentia, adolescere-büyümekten) dönemi

çocukluk ile erişkinlik arasındaki fiziksel, cinsel, sosyal ve psikososyal geçiş

dönemidir. Bu dönemde görülen fiziksel ve cinsel gelişim ergenlik olarak

adlandırılır.

Ergenlik (puberte), insanlarda meydana gelen "yetişkinliğe ilk adım"

evresidir. Ergenlik, çocukluk çağı ile yetişkinlik çağı arasındaki geçiş dönemidir.

Ergenlik, bireyde çocuksu tutum ve davranışlarının yerini yetişkinlik tutum ve

davranışlarının aldığı, cinsiyet yetilerinin kazanıldığı, bireyin erişkin rolüne

psikolojik ve somatik olarak hazırlandığı dönemdir. Çocukluk çağı olarak

adlandırılan yaşlarda, sosyal toplum bilinci (süper ego) gelişmemişken, ergenlik

9

dönemine giren gençlerde toplumsal kabullenilme, bir grubun parçası olma

(süper ego ve ego) kavramları gelişir. Vücut hormonlarından cinsiyet ile ilgili

olan (sekonder cinsiyet hormonları) östrojen veya androjenlerin üretimi bu

dönemde pik yaptığından ergen adayının psikolojisi sebepsiz değişimler

gösterir. Genel olarak 12-20 yaş arası ergenlik dönemi olarak adlandırılır.

Ergenliğe giriş yaşı; genetik (ailesel), ırk, sosyoekonomik şartlar (çocuk

yaşta evlendirme, ağır bedensel yük altında çalıştırılan çocuklar) ve iklim gibi

faktörlerden etkilenir. Bazı Zenci kabileleri ve eski Araplarda ergenlik iklimin

etkisiyle daha erken başlarken Kuzey yarım küredeki Norveç, Finlandiya gibi az

güneş alan soğuk bölgelerde ergenlik yaşı daha geçtir. Genel olarak kızlar

erkeklere oranla iki yıl kadar önce olgunlaşmaları nedeniyle bu dönem

ülkemizde kızlarda 10-12 yaşları arasında erkeklerde 12-14 yaşları arasında

başlar. Ergenliğin sonuna doğru bu farkın kapandığı görülür.

Ergenliğe giriş için kesin bir zaman yoksa da genel olarak kızlar 9-13 yaş

arasında ve erkeklerden daha erken ergenliğe girerler. Bu nedenle yaşamın bu

döneminde kızlar -erkekler kendilerini yakalayıncaya kadar- birkaç yıl

erkeklerden daha uzun ve daha olgundurlar.

Adolesan dönemi erkeklerde vücut ağırlığı 7-20 kg artar. Boyları 10-30

cm uzar. Ses çatallaşmaya başlayarak erkeğe has biçimde kalınlaşır. Deri

yağlanır ve sivilce çıkar. Pubertal atılım adı verilen boyca uzama, hacimce

irileşme başlar. Kas dokusu artarak vücuda iri erkeksi görünüm verir. Yüz,

kollar, corpus penis (penis cismi) hariç genital alan, göğüs ve bacaklar erkeğe

has biçimde tüylenir. Androjen (erkeklik hormonu) salgısının zirve yapması

nedeniyle penis ve testisler olgunlaşmaya başlar. Bu da peniste erektilite

(ereksiyon) ve uyarılabilme (excitability) kabiliyeti artar, testisler erkek gamet

(üreme hücresi) olan spermleri üretmeye başlar21.

Ergenlik öncesi devrede erkek çocukta gelişmenin esas karakteri

büyümedir. Bunu sağlayan faktör ise hormonlardır. Bu hormonal sistemin

organizatörü hipofizdir. Hipofiz beyin kaidesinde bir çukurun içine yerleşmiş

fındık kadar bir organdır. 3 bölümdür. Her bölüm kendine özgü çeşitli salgılarla

hem diğer salgı bezlerinin çalışmasını ayarlar, hem de organizmanın genel

metabolizmasını düzenler. Ergenlik öncesi bu organın etkisi ile kemiklerde bir

10

uzama ve kalınlaşma başlar. Çocuğun boyu uzar, omuzları ve göğüs kafesi

genişler22.

Överlerden östrojen hormonu salınmasıyla birlikte büyüme hızlanır. Bu

hormonun etkisi ile kemik gelişmesi hızlanır, epifizler kapanır, büyüme tedricen

durur. Adetlerde ilk oluştan sonraki 1 - 2 yılda düzensizlikler yaşanabilir. Kız

çocuklarda daha erken olmak üzere seksüel olgunlaşmanın ilk işaretleriyle

birlikte büyüme hızlanır. İlk adetten hemen evvel büyüme yavaşlamaya başlar,

epifizlerin kapanmasıyla durur22.

Uzun kemiklerde büyümenin durması kız çocuklarda 16 – 18, erkeklerde

18 – 20 yaşlarında tamamlanır. Bundan sonraki minimal boy uzamaları gövde

büyümesine aittir. Bu arada kilo da gözle görünür bir biçimde artar. Kız

çocuklarda kilo artması deri altı yağ dokusunun artmasına bağlıdır. Erkek

çocuklarda ise adale kitlesi artar22.

Pubertenin ortaya çıkışı ırk, genetik özellikler, sosyo ekonomik düzey ve

beslenme sistemiyle yakından ilişkilidir. Bu fiziki değişikliklerin yanında puberte

çağı psikolojik gelişme çağıdır. Anne ve babasına dayanan, kendi benliğini

daima en ön planda tutan çocuk, sosyal ödevlerini ve hayatını kendisi yürütecek

bir kişilik haline geçmektedir. Bu dönemde anne ve babasından ayrışmaya

başlayan çocuk, aile dışındaki karşı cinsten kişilerle olgun ilişkiler kurmayı

öğrenmelidir. Bir kişilik araması içinde olan çocuklar bazen bu hızlı bedensel

büyümeye ve değişimlere uymada zorluk çeker ve bocalar. Bu değişiklikler

kendisine anlatılıp, bunların normal gelişmeler olduğu açıklanan bir çocuk, bu

sıkıntıları daha kolay atlatacaktır. Daha inatçı, dik kafalı olan çocuklara bu

dönemde anlayışlı olup, yol gösterici olmak gerekir22.

Bu dönemde bazı hormonların salınma seviyelerinin yüksekliği nedeniyle

erkek çocuklarda boy uzaması ve adale gelişmesi kızlardan fazla olur.

Erkeklerde genital gelişme ile beraber büyüme hızlanır. Androgenler kemik

gelişmesini de hızlandırdığından bir süre sonra kemik uçlarındaki epifiz

dediğimiz büyüme bölgeleri kapanır ve büyüme durur22.

Puberte döneminde boy uzama hızındaki artışa ağırlık artışı da eşlik eder

ve eş zamanlıdır. Normalde puberte sırasında ideal yetişkin ağırlığının % 50’ si

kazanılır. Birincil olarak kas kitlesini yansıtan yağsız vücut kitlesi, hem kız hem

11

erkek çocuklarda artmaya başlar ve puberte boyunca da artmaya devam eder.

Kas genişliği büyüme hızı doruk noktasına ulaştığında maksimal bir hızlanma

gösterir ve ondan sonra yavaşlar22.

Erkek çocuklarda üst ekstremite, baldır ve kalçada yağ kaybı gözlenir.

Oysa kızlarda yağ kaybı sadece üst ekstremitelerdedir. Yine kızlardakinin

tersine kalçaya göre omuzlardaki genişleme erkek adölesanlarda tipik

gelişmedir23,24.

Puberte sırasında kas kitlesindeki artışa, kas kuvvetindeki artış eşlik

eder. Ancak kasların hacmindeki büyüme kas gücündeki artışa tam olarak

parallel değildir. Kas gücünde maksimum kazanç, PHV’ den 9–14 ay sonra

ortaya çıkar ve 17–18 yaşa kadar artış gösterir25.

Ergenlik (Adolesan) çağı bir stres çağıdır. Büyüme ve gelişme ön plana

çıkmış, bazı hastalıklara dayanıklılık artmıştır. Üst solunum yolu hastalıkları,

tüberküloz gibi enfeksiyonlara dayanıklı olmak için uygun beslenme, düzenli

uyku gereklidir. Bu devrede kifoz, skolyoz gibi iskelet sistemi bozuklukları daha

sık görüleceğinden, oturma ve duruş bozuklukları olup olmadığına daha fazla

dikkat edilmelidir. Tiroid bezinde büyüme, anemi, obezite ve zayıflık gibi

beslenme ile ilgili bozukluklarda dikkatli olmak, aynı zamanda egzersize ağırlık

vermek çocukların gelişme dönemlerine olumlu etkiler yapacağı muhakkaktır25.

Ailenin yanı sıra, arkadaş grubunun sosyal ve kültürel normların etkisini

yaşayan genç, olgunlaşma döneminde bir arayış içindedir. Ailesinin, arkadaş

grubunun, okulun ve medyanın sunduğu sosyal ve kültürel modelleri anlamlı bir

bütünlük içerisinde değerlendirip, özümseyen gençler sağlıklı kişilik

geliştirirler26.

2.5. Vücut Kompozisyonu

İnsan vücudu yağ, kemik, kas hücreleri ile hücre dışı sıvılardan oluşur.

Vücut kompozisyonu bu dört grubun belirli oranlarda bir araya gelmesiyle

mükemmel bir hale gelir27.

Vücut kompozisyonunda meydana gelecek değişikliklerde en önemli rolü

kas ve yağ kütleleri belirler. Kas ve yağ dokuları analiz edildiğinde her ikisinin

de su, yağ ve proteinden oluştuğunu fakat kas hücrelerinin % 70’i su, % 7’si

12

yağ, % 22’si proteinden meydana gelirken, yağ hücrelerinin % 22’si su, % 72’si

yağ ve % 6’sı proteindir28 .

Vücut yağ kütlesi ve yağsız vücut kütlesi, vücut kompozisyonunu

oluşturur. Bu iki kütlenin toplamı ise vücut ağırlığını oluşturur. Vücut ağırlığı ise

enerji kullanımda önemli rol oynar. Örneğin daha az kilolu bir sporcu az kiloya

göre aynı tip aktivitelerde daha fazla enerji kullanacaktır29.

Düzenli yapılan antremanlarda, vücudun ağırlığı, artan yoğun egzersizler

esnasında deri altı yağ incelirken vücutta yağsız kas kütlesinin artması vücuttaki

yağ miktarının azaldığını göstermektedir30. Performansı en iyi şekilde kullanmak

için vücut-yağ içeriğini azaltmanın sporcuların kas kuvvetini ve özellikle

çabukluğunu arttırmada pozitif etkide bulunmaktadır31.

Spor yapan ve yapmayan ebeveynlerin çocuklarının fiziksel ve motorsal

performans farklılıklarını incelenmesiyle ilgili bir takım çalışmalar yapılmıştır. Bu

çalışmalar sonucunda, motorik testlerde spor yapan ebeveynlerin çocukları,

motorik özellikler bakımından, spor yapmayan ebeveynlerin çocuklarına oranla

daha iyi olduğu tespit edilmiştir32.

Kılınç ve Karakuş 2006’da yapmış oldukları çalışmada lisans eğitimi

yapan 18- 25 yaş arası kız öğrencilerde spor yapan ve yapmayanların vücut

yağ oranları arasında farklılık bulmuşlardır. Çalışmada, spor yapan kızların

vücut yağ oranları daha düşük olduğu ortaya çıkmıştır8.

Dikey sıçramayla ilgili yapılan bir başka çalışmada, bayan judo milli takım

sporcularında anaerobik güç ile vücut yağ oranı arasında anlamlı bir ilişki

bulunmuştur. Anaerobik gücü yüksek sporcularda vücut yağ oranı, anaerobik

gücü düşük olan sporculara göre daha az olduğunu ortaya çıkmıştır33.

Anonim olarak yapılan bir çalışmada, sedanter erkeklere uygulanan 8

aylık egzersiz programının fizyolojik- kondisyonel parametrelere etkisi

incelenmiştir. Çalışma sonucunda kuvvet ve dayanıklılığın egzersize bağlı

olarak arttığı belirtmiş, fiziksel işgücünde de antrenman öncesine göre artış

olduğu saptanmıştır33.

Hangi yaşta olursa olsun insanların egzersiz, spor yapma alışkanlığını

kazanmış olmaları onların daha sağlıklı daha verimli bir yaşam sürmelerine

neden olacağı tüm antrenman bilimciler tarafından kabul edilmektedir. Bu

13

düşünceler doğrultusunda yapılan araştırma sonucunda organizmada meydana

gelen, fizyolojik ve kondisyonel değişimler net olarak görülmektedir. Belki ileri

yaşlarda kuvvet antrenmanın kullanılış oranının düşüklüğü önerilse de bunun

kazanılmış olan spor alışkanlığı korunduğu takdirde sorun olmayacağını

düşünmekteyiz6.

Çolakoğlu (2003), yaptığı çalışmada 4- 6 yaş çocuklarda vücut ağırlığı

ve boyda önemli farklılıklar olduğunu, ancak vücut kompozisyonunda bir

farklılığa rastlanmadığını saptamıştır2.

Spor yapan çocuklarla yapılan bir çalışmada, çabuk kuvvete yönelik

istasyon çalışmasının bazı fiziksel ve motorik özellikleri geliştirdiğini, 6- 13 yaş

grubu çocuklarda 6 aylık yaz sporu okulu eğitimi sonrasında boy, vücut ağırlığı

ve vücut yağ oranları arasında önemli bir farklılık olduğunu bildirmiştir3.

Fiziksel olarak aktif adolesanların inaktif adolesanlara göre vücut yağ

miktarı erkeklerde düşük, kızlarda yüksek olduğu başka bir çalışmada

belirlemişlerdir. Bu çalışmaya göre inaktif bireylerin vücut ağırlıkları ve bedensel

kitle indeksleri daha yüksektir16.

Çolakoğlu (2003), vücut kompozisyonu ve sporsal performans ile ilgili

yaptığı çalışmada, vücut kompozisyonunu bilmenin, sadece kilo ve boy

ölçülerini bilmekten daha değerli olduğunu bildirmiştir2.

Türkiye'de hareket azlığından kaynaklanan kalp ve damar hastalıklarına

yakalanan 4 milyon kişinin, ülke ekonomisinde yılda 300 milyon iş günü kaybına

sebep olduğu, bunun ülke ekonomisine zararının 15-20 milyon doları bulduğu

belirtilmektedir. İnsanoğlunun teknolojik ve endüstriyel gelişmelerle hayatını

kolaylaştırırken, hareket azlığının getirdiği hastalığın kurbanı olduğu, genel

üretimdeki fiziksel faaliyetinin 18. yüzyıl sanayi devrimi öncesi % 92 iken, bugün

ise bu oranın % 20'ler seviyesinin altına düştüğü ifade edilmektedir. İnsan,

medeniyet geliştikçe daha az hareket etmek zorunda kalıyor. Hareket azlığının

organizma üzerindeki olumsuz etkileri düşünülmeden, her geçen gün yeni bir

alet geliştiriliyor. Günümüzde az hareketin "hypokinetic disease" (hareket azlığı)

isimli hastalığın doğmasına sebep olduğu saptanmıştır. Türkiye'de hareket

azlığından kaynaklanan kalp ve damar hastası 4 milyon kişi olduğu

bildirilmektedir. Bu hastaların iş gücü kayıpları yılda 300 milyon iş günü. Bunun

14

ülke ekonomisine zararı ise 15-20 milyon dolar civarındadır. Bunların dışında

hipertansiyona bağlı kalp hastalarının sayısı 300 bine yaklaşmaktadır. Bu

hastalıkların tek bir kurtuluş yolunun hareket etmek olduğu bildirilmektedir34.

Rolland (1993) yaptığı çalışmada adolesan döneminde vücut

kompozisyonunu metod, limit ve tesbitini yapmıştır. Bu çalışmada, bazı vücut

kompozisyonlarının beslenmeye bağlı olduğu ortaya çıkmıştır. Bununla beraber

yaş, cinsiyet, ırk, fiziksel aktivite ve hastalığa bağlıdır. Metodda vücut

kompoziysonu ölçümleri değişebilir niteliklere bağlıdır. Ayrıca çalışmanın

uygulama koşullarına da bağlıdır. Daha detaylı olarak da mesela densitometri,

izotop seyrelmesi ve özdirenç ölçümleri yaparak detaylı bilgi elde edilebilir.

Fakat yaygın olarak yetişkinlerde kurulan hipotezlerin temelleri üzerine

kurulmuştur. Gelişme süresince vücutta kimyasal değişimler de meydana

gelmektedir. Vücudun kimyasal olarak değişimlerin olgunluğa ulaşması ergenlik

sonrasına kadar görülmemektedir. Buna rağmen büyük değişimler erken

yaşlarda meydana gelmektedir35.

2.6. Sedanter Yaşam Tarzı

Sedanter yaşam tarzı, günlük aktivitelerin dışında sportif aktiviteleri

olmayan insanların benimsemiş oldukları yaşam şeklidir.

Hareketsizlikten dolayı çağımızın insanı stres, kalp-damar, sinir sistemi

hastalıkları, solunum yolu hastalıkları ve aşırı beslenmeden kaynaklanan bir

takım rahatsızlıklar yaşayabilmektedir36.

Günümüz koşullarında sedanter yaşam tarzının birçok olumsuz etkileri

vardır. Öncelikli olarak ileri ki yıllarda ciddi sağlık sorunları ile baş başa

kalacağız demektir. Amerika Birleşik Devletleri'nde okul dönemi çocuklarında

son 30 yıllık dönem için (özellikle son 10 yıl) aşırı kilolu çocuk sayısı 2 katına

çıkmıştır. 1970'li yıllarla karşılaştırıldığında 2000'li yıllarda ABD'de çocukluk

dönemi obezitesin de %60'lık bir artış buna güzel bir örnek teşkil etmektedir.

Obez (aşırı kilolu) çocukların %80'nin yaşamlarının ileriki dönemlerinde erişkin

obez olduğu gerçeği bu sorunun boyutlarını daha ciddi hale getirmektedir.

Sedanter yaşam biçimindeki artışın diğer boyutu ise ekonomiktir. Bu sorun veya

ortaya çıkaracağı tablo kısıtlı ekonomik kaynaklara sahip olan ülkemizin

15

kaynaklarının önemli bir kısmını ileriki yıllarda bu konuya ayırmasına neden

olacaktır. 2000'li yıllar için erişkin Amerikalıların %35'nin obez olduğu ve bu

bireylerin yeme amaçlı harcamalarının yaklaşık 50 milyar dolar olması dışında

Amerikan kuruluşlarının bu bireylerin sağlık vb. sorunları için yıllık yaklaşık 100

milyar dolar ek bir harcama yapması bizleri bekleyen soruna çarpıcı bir

örnektir37.

Bu sorunun en basit çözümü ise çocukların yeme alışkanlığını sağlıklı bir

biçime kaydırılması ve onların fiziksel aktiviteye yönlendirilmesidir. Ebeveynlerin

fiziksel aktif yaşam biçimleri çocuklarına yol gösterici/yönlendirici ve

heveslendirici bir örnek olacaktır.

16

3. MATERYAL VE METOD

3. 1. Araştırma Modeli

Farklı tipteki liselerde öğrenim gören 14- 16 yaş grubu adolesan dönemi

spor yapan ve sedanter öğrencilerin fiziksel ve fizyomotorik özelliklerinin

saptanması amacıyla yapılan bu çalışma mevcut durumu ortaya koyan tarama

modelinde betimsel ve nedensel karşılaştırmalı bir çalışmadır. Araştırmaya 68

öğrenci gönüllü olarak katılmıştır.

3. 2. Evren ve Örneklem

Araştırmanın evrenini 2005–2006 eğitim öğretim yılında, Adana İli

Seyhan İlçesinde bulunan Adana Seyhan Fatih Terim Lisesi, Nurten Yetimoğlu

Bilgisayar Anadolu Meslek ve Anadolu Teknik Lisesi, M. Kemal Tuncel Anadolu

Lisesi olmak üzere 3 farklı tipte eğitim veren liselerden tesadüfî örnekleme

yöntemi ile seçilmiş olan 34’ü ders dışı egzersiz kapsamında haftada 6 saat

aktif spor yapan lisanslı, 34’ü ise sedanter olarak yaşamlarını sürdüren toplam

68 öğrenci oluşturmaktadır.

.

3. 3. Araştırmada Uygulanan Ölçüm ve Testler

3.3.1. Boy ve vücut Ağırlığı Ölçümleri

Deneklerin vücut ağırlıkları 100 gram hassasiyetle ölçüm yapan Cendix

CX- 7005 marka dijital baskül kullanılarak kilogram cinsinden çıplak ayak, tişört

ve şortla ölçülmüştür. Boyları ise çıplak ayak Medikaplus marka ecza tipi boy

ölçüm aleti ile santimetre olarak (cm) ölçülmüştür.

3.3.2. Dikey Sıçrama Ölçümleri

Deneklerin dikey sıçrama değerlerini tespit etmek için Stanley marka

çelik metre kullanılmıştır. Deneklerin dikey sıçrama değerlerini tespit ederken,

denekler sağ ellerini tebeşir tozuna batırmış, yüzü duvara dönük olarak ellerini

duvarda uzatabileceği en üst noktayı işaretlemiş ve nokta sıçramadan önceki

nokta olarak belirlenmiştir. Sonra denek çift ayağıyla sıçrayabileceği en üst

17

noktaya sıçrayarak duvara değmiş, aradaki mesafe dikey sıçrama mesafesi

olarak kaydedilmiştir. Deneklere bu uygulama 3 tekrarlamalı olarak

yaptırıldıktan sonra, elde edilen değerlerin ortalaması alınarak test formuna

santimetre (cm) cinsinden kaydedilmiştir.

3.3.3. 20 m. Mekik Koşusu Testi

Kişinin MaxVO2 değerini tahmin etmektir. Daha çok kardiorespiratör

kondisyon verimliliği ve aerobik kondisyonun gösteren bir çalışmadır. Bu test 20

metrelik alanı bir uçtan bir uca gittikçe artan hızda koşmaktan ibarettir. Kasetten

çıkan sinyal sesine göre basamaklar tamamlanır. Kasetteki basamak sayısı

21'dir. Her tek sinyal bir mekik sonunu, her üçlü sinyal bir basamak sonunu

gösterir.

Mekik koşu testinde denek aşağıda yazılanları sırasıyla uygular;

1- Denek 20 m’lik mesafeyi gidiş dönüş olarak koşar.

2- Test yavaş bir koşu hızında (8 km/s) başlar ve denek duyduğu 1. sinyal

sesinde koşusuna başlar. 2. Sinyal sesine kadar çizgiye ulaşmak

zorundadır. 2. Sinyal sesini duyduğunda ise tekrar geri dönerek başlangıç

çizgisine döner ve bu koşu hızı her dakikada 0,5 km/s artan sinyallerle

devam eder.

3- Denek sinyali duyduğunda ikici sinyalde pistin diğer ucunda olacak şekilde

temposunu ayarlar. Başta yavaş olan hız her 10 sn bir giderek artar.

4- Denek bir sinyal sesini kaçırıp 2. Sine yetişirse teste devam eder. Eğer

denek iki sinyali üst üste kaçırırsa test sona erer.

Üst düzey basketbolcularda 20 m. mekik koşusunun genel dayanıklılık ölçütü

olarak kullanıldığı bir çalışmada 20 m. mekik koşusunun basketbolcuların genel

dayanıklılık düzeylerinin saptanmasında özel koşullara uygun bir kullanım

olabileceği saptanmıştır38.

3.3.4. Vücut yağ yüzdesinin ölçülmesi

Vücut yağ yüzdesi ölçümleri holtain marka skinfold kaliper kullanılarak

yapılmıştır. Ölçümler vücudun sağ tarafından yapılmıştır. Baş ve işaret

parmağıyla katlanan deri arasında kas kitlesi olmayacak şekilde kavrandıktan

18

sonra kaliper yerleştirildi. Kaliper parmaklarla katlanmış olan bölgeden 1 cm.

uzağa kadar yerleştirildi. Parmaklar gevşetilmeden 2-3 saniye arasında

ölçümler okunup kaydedilir. Ölçümler milimetre cinsinden iki tekrarlamalı olarak

yapılmıştır. Vücut yağ yüzdesi aşağıda verilen Yuhazs Formülü’ne göre

hesaplanmıştır39.

% Yağ: 5.783 + 0.153 (tr + ss+ si + ab)

tr: Tricebs

ss: subscapula

si: spnailiaca

ab: abdominal

Şekil 3.1. Deri altı Yağ Ölçümü

Şekil 3.2. Holtain Marka Deri Altı Yağ Ölçümünde Kullanılan Kaliper

19

Karın: Göbek bağının aklaık 2cm sağ yan tarafındaki deri dikey

doğrultuda katlanıp ölçüldü.

Suprailiac: Denek kolları yana sarkıtılmış ayakta dururken, iliak bölgesi

vücudun sağ yan orta hattından, iliumun hemen üstünden yarım yatay diagonal

olarak katlanan deri kıvrımı ölçülmüştür.

Göğüs: Göğüs ön axilleri çizgi ile meme arasındaki diagonal deri

kıvrımının 1/3’ü üzeride katlanan deri ölçüldü.

Bacak: Üst bacağın önyüzünde, kalça ve diz ekleminin arasındaki orta

nokta üzerindeki deri katlaması dikey doğrultuda ölçüldü.

Biceps: Üst kolun ön orta çizgisi üzerindeki dikey kıvrımının acromion ve

olecranon çıkıntılarının orta noktası üzerindeki deri katlaması ölçüldü.

Triceps: Sağ üst kolun arka orta hattında scapuladaki acromion ve

unlanın olecranon çıkıntıları arasındaki mesafenin ortasından dikey olarak kas

üzernde katlanan deri ölçüldü.

Suprailiac: Denek ayakta kolları yana sarkıtılmış durumda iken, iliac

bölgesi vücudun yan orta hattından iliumun hemen üstünden alınan yarım yatay

diagonal olarak katlanan deri ölçüldü.

Kişisel Bilgi Formu (KBF) : Yaş, boy, vücut ağırlığı, sporla uğraşma yılı,

oynadığı spor branşı, gibi tanıtıcı özellikler yer almaktadır.

3.3.5. Verilerin Değerlendirilmesi

Araştırmada değerlerin ortalamanın çevresindeki dağılımını ölçmek için

en yaygın biçimde kullanılan nicelikler varyans ve varyansın karekökü olan

standart sapmadır. Varyans, ortalamanın örnekleme değerlerinden

çıkarılmasıyla bulunan sapmalann karelerinin ortalaması alınarak hesaplanır.

Bir veri kümesini betimleyen iki özellikten biri aritmetik ortalama, diğeri de

varyanstır. Karşılaştırılacak olan ortalamalar ikiden fazla olduğunda varyans

analizi yapılır. Varyans analizinin birçok çeşitleri vardır. Burada en yalın olan tek

yönlü varyans analizi incelenmiştir.

20

Tek yönlü Varyans analizi (Anova)

İkiden çok bağımsız grup verilerinin değerlendirilmesinde tek yönlü

varyans analizi kullanılır. Buradaki tek yön ifadesi, grupları birbirinden ayıran tek

özellik olduğu, ya da grupların tek değişkeninin değerleri ile ayrıldığı anlamına

gelir.

Örneğin: Üç ayrı öğretim yönteminin her birinin örnekleme yoluyla seçimi

dört ayrı gruba uygulanması sonucunda; bu yöntemlerden hangisinin daha etkili

olduğunu anlamak; başka bir değişkenle yöntemler arasında etkililik yönünden

bir fark olup olmadığını belirlemek için tek yönlü varyans analizi kullanılır.

Burada, üç ayrı grubun ortalamalarının karşılaştırılması söz konusudur.

Bu çalışmada da anova testi uygulanmıştır. Testler, okullar arasında

boy, vücut ağırlığı, vücut yağ yüzdesi, dikey sıçrama değerleri karşılaştırılmıştır.

Ayrıca, spor yapan ve yapmayan denekler arasında da aynı verilerin

karşılaştırılması yapılmıştır.

Çalışmada elde edilen bulgular değerlendirilirken, istatistiksel analizler

için SPSS (Statistical Package for Social Sciences) for Windows 11.0.1 (SPSS

Inc., Chicago, IL) ve Microsoft Office Excel 2003 (Microsoft Corporation)

programları kullanıldı. Verilerin istatistiksel değerlendirilmesinde; ortalamalar

arasındaki farkın belirlenmesinde parametrik test olan student t testi uygulandı.

P< 0.05 anlamlı olarak kabul edildi40.

21

4. BULGULAR

Adana İli Seyhan İlçesinde bulunan liselerin arasından farklı tipte 3 okul

rasgele seçilmiştir. Bu liselerde öğrenim gören 14- 16 yaş grubu adolesan

dönemi 68 öğrenci, araştırmaya istekli olarak katılmışlardır. Bu öğrencilerden

34’ü aktif spor yapan denek grubunu oluşturmaktadır. Diğer 34’ü ise sedanter

olarak yaşamlarını sürdüren ancak, günlük aktivitelerini devam ettiren

öğrencilerden seçilmiştir. Öğrenciler çalışmaya gönüllü olarak katılmışlardır.

Araştırma 2005–2006 eğitim öğretim yılında, Adana Seyhan Fatih Terim

Lisesi, Nurten Yetimoğlu Bilgisayar Anadolu Meslek ve Anadolu Teknik Lisesi,

M. Kemal Tuncel Anadolu Lisesi’nde öğrenim gören 34 spor yapan, 34 de

sedanter olmak üzere toplam 68 öğrenci üzerinde yapılmıştır.

4. 1. Spor Yapan ve Sedanter Öğrencilere ait Bulgular

Spor yapan bireylerin okullara göre spor branşı dağılımları tablo 4.1.1’de

gösterilmiştir.

Tablo 4.1.1. Spor Yapanların Okullara Göre Spor Branşı Dağılımları

Okul Adı Spor Branşı Toplam Futbol Basketbol Atletizm Diğer Nurten Yetimoğlu A.M.L.- A.T.L. 3 2 2 2 9 M. Kemal Tuncel Anadolu Lisesi 1 7 - 1 9 Fatih Terim Lisesi 4 - 12 - 16 Toplam 8 9 14 3 34

Tablo 4.1.1’de spor yapan öğrencilerin okullara göre branş dağılımına

baktığımızda, atletizm sporu yapan sporcu sayısının 14, basketbol sporu

yapanların sayısının 9, futbolla uğraşanların 8 ve diğer sporları yapan

sporcuların sayısının 3 olduğu görülmektedir. Spor yapan öğrenciler okul

takımlarında lisanslı olarak ve haftada 6 saat ders dışı egzersiz planı

kapsamında antrenman yapmaktadırlar.

22

Spor yapanlarla sedanterlerin boy ve vücut ağırlığı ortalamaları ve

karşılaştırma sonuçları tablo 4.1.2’de gösterilmiştir.

Tablo 4.1.2. Öğrencilerin Fiziksel Özellikleri N x s t sd P

BOY Spor yapan 34 171,35 1,35 0,345 7,85 0,731 Sedanter 34 171,97 1,18 0,345 6,88 0,731

VÜCUT AĞIRLIĞI

Spor yapan 34 59,56 1,70 1,481 9,91 0,143 Sedanter 34 63,06 1,69 1,481 9,57 0,143

Tablo 4.1.2’de görüldüğü gibi spor yapan öğrencilerin boy ortalaması

171,35± 1,35 cm iken, sedanterlerin boy ortalaması 171,97± 1,18 cm’dir. Öğrencilerin boy ortalamaları dikkate alındığında, sporcular ile sedanterler

arasında istatistiksel açıdan bir fark olmadığı yapılan analizler sonucunda

görülmektedir(p>0.05). Çalışmaya dâhil edilen ve spor yapan öğrencilerin vücut

ağırlıkları ortalaması (59,56 kg), sedanterlere göre (63,06 kg) daha az olduğu,

fakat bu farklılığın istatistiksel bir anlam taşımadığı tespit edilmiştir(p>0.05).

Spor yapanlarla sedanterlerin vücut yağ yüzdesi ortalamaları ve

karşılaştırmaları tablo 4.1.3’de gösterilmiştir.

Tablo 4.1.3. Spor Yapanlarla Sedanterlerin Vücut Yağ Yüzdesi Ortalamaları İle Standart

Sapma Değerlerinin Karşılaştırılması N x s t sd p

VÜCUT YAĞ YÜZDESİ Spor yapan 34 7,54 0,05 4,699 0,30 0,000 Sedanter 34 8,66 0,23 4,699 1,36 0,000

Araştırmaya katılan öğrencilerin, tablo 4.1.3’de görüldüğü gibi, vücut yağ

yüzdeleri arasında farklılıkların olduğu belirlenmiştir. Sedanter öğrencilerde

vücut yağ yüzdesi % 8,66 olarak saptanırken, spor yapan öğrencilerde bu oran

% 7,54 olarak belirlenmiştir. Her iki grubun ortalamaları göz önüne alındığında

spor yapan öğrencilerde vücut yağ yüzdelerinin daha düşük olduğu

görülmektedir. Spor yapan öğrencilerle sedanter öğrencilerin vücut yağ yüzdesi

değerleri arasında istatistiksel anlamda spor yapanlar lehine anlamlı bir fark

olduğu görülmektedir(p<0.001).

23

Spor yapanlarla sedanterlerin dikey sıçrama ortalamaları ve standart

sapma değerleri ve karşılaştırma sonuçları tablo 4.1.4’de verilmiştir.

Tablo 4.1.4. Spor Yapanlarla Sedanterlerin Dikey Sıçrama Karşılaştırılması

N x s t sd p

DİKEY SIÇRAMA Spor yapan 34 49,50 1,32 2,115 7,68 0,038 Sedanter 34 45,38 1,43 2,115 8,35 0,038

Tablo 4.1.4’de, spor yapan öğrencilerle, sedanter öğrencilerin dikey

sıçrama kabiliyetleri göz önüne alınmış olup, spor yapan öğrencilerin ortalama

olarak 49,50 cm’lik bir seviyeye ulaştıkları, sedanterlerin ise ortalama 45,38

cm’lik bir seviyeye kadar sıçrayabildikleri belirlenmiştir. Spor yapan öğrencilerin

büyük çoğunluğu atletizm branşıyla uğraştıklarından dolayı aradaki fark büyük

olmamıştır. Mehmet Kemal Tuncel Anadolu Lisesi’nden araştırmaya katılan

öğrencilerin çoğunluğunu basketbolcular oluşturmaktadır. Bu öğrencilerin dikey

sıçrama değerleri spor yapan öğrencilerde ortalamayı arttıran etken olarak

düşünülebilir. Dikey sıçrama değerleri özellikle basketbolcularda yüksektir.

Araştırmaya katılan sporcuların bir kısmı basketbolcu olduğundan, sedanter

öğrencilerden daha yüksek dikey sıçrama ortalamasına sahip oldukları

belirlenmiştir. Dikey sıçrama değerleri arasındaki farkın istatistiksel olarak

anlamlı olduğu görülmektedir.(p<0.05)

Spor yapanların spor yaşı ve mekik koşusu ortalamaları tablo 4.1.5’de

gösterilmiştir.

Tablo 4.1.5. Spor Yapanların Spor Yaşı ve Mekik Koşusu Ortalamaları

n

SPOR YAŞI MEKİK KOŞUSU

x SS x SS

Spor Yapan 34 4,65 0,53 68,35 2,16

24

Tablo 4.1.5’e bakıldığında spor yapan öğrencilerin ortalama spor yaşının

4,65±0,53 yıl olduğu ve mekik koşusu ortalama değerinin ise 68,35±2,16 olduğu

görülmektedir.

Denekler arasında spor yapanların spor yaşı 1 ile 10 yıl arasında değişim

göstermektedir (Şekil 4.1.1).

Deneklerin spor yaşı ile sayıları şekil 4.1.1’de gösterilmiştir.

0

2

4

6

8

10

12

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33

kişi sayısı

spor

yaşı

spor yas

Şekil 4.1.1. Spor Yapanların Spor Yaşları

Mekik koşusu testine başlayabilmek için önce sporculara ısınma koşusu

ve açma-germe egzersizleri yaptırılmıştır. Mehmet Kemal Tuncel Anadolu

Lisesi’nden araştırmaya katılan öğrenciler mekik koşusu testinde yüksek

değerler kaydetmişlerdir. Uzun süreli yüksek tempo gerektiren basketbol sporu

yaptıklarından ve koşu mesafesinin 20 m’lik olduğundan dolayı bu testte fazla

tekrar yapmalarında önemli bir etken olduğu düşünülmektedir. Diğer yandan

atletizm sporu yapan bireylerin de koştukları tekrar sayısı yüksek çıkmıştır.

Mekik koşusu testi yapılırken sporcuları motive edecek ve performanslarını

yükseltecek telkinlerde bulunulmuştur. Böylelikle moral kondisyon seviyeleri de

üst düzeyde tutulmuştur. Sedanter bireylere herhangi bir sağlık sorunu ile

karşılaşmamak için bu test uygulanmamıştır. Aerobik dayanıklılığın tespit

edilmesi amacıyla yapılan bu koşu testi sonucunda alınan ortalama değerlerdir.

25

Deneklerin mekik koşusu değerleri ve sayıları şekil 4.1.2’de gösterilmiştir.

mekik

0

20

40

60

80

100

120

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33

kişi sayısı

mek

ik s

ayısı

mekik

Şekil 4.1.2 Spor Yapanların Mekik Sayısı

Spor yapan bireylerin mekik koşusu değerleri 48 ile 111 tekrar arasında

seyir gösterdiği şekil 4.1.2’te görülmektedir.

4. 2. Çalışmaya Katılan Okullara ait Bulgular

Okulların boy ve vücut ağılığı ortalamaları tablo 4.2.1’de gösterilmiştir.

Tablo 4.2.1. Okulların Boy ve Vücut Ağırlığı Ortalamaları ve Standart Sapma Değerleri

Tablo 4.2.1’de okullara ait boy ve vücut ağırlığı ortalamaları

görülmektedir. Buna göre Nurten Yetimoğlu Bilgisayar Anadolu Meslek

Lisesi’nden katılan deneklerin vücut ağırlığı ortalaması 58,56± 1,79 kg, Fatih

Terim Lisesi vücut ağırlığı ortalaması 64.00±1,73 kg, Mehmet Kemal Tuncel

OKULLAR

n

Boy (cm)

Vücut Ağırlığı (kg)

x SS x SS

Nurten Yetimoğlu AML

32

169,84

1.36

58,56

1,79

Fatih Terim L 24 174.54 1,45 64.00 1,73

Mehmet Kemal Tuncel AL

12

170,75

1,52

63,25

3,00

Toplam 68 171.66 0,89 61,31 1,19

26

Anadolu Lisesi vücut ağırlığı ortalaması 63,25±3,00 kg’dir. Her 3 okulun vücut

ağırlık ortalaması 61,31±1,19 kg’dir. Nurten Yetimoğlu Bilgisayar Anadolu

Meslek Lisesi’nden katılan deneklerin boy ortalaması 169,84±1.36 cm, Fatih

Terim Lisesi boy ortalaması 174,54±1,45cm, Mehmet Kemal Tuncel Anadolu

Lisesi boy ortalaması 170,75±1,52 cm’dir.

Okulların boy ve vücut ağırlığı ortalamalarına ait Varyans analizleri Tablo

4.2.2’de gösterilmiştir.

Tablo 4.2.2. Okulların Boy ve Vücut Ağırlığı Ortalamalarına Ait Varyans Analizi

Kareler Toplamı

df Kareler Ortalaması

F P

BOY

Gruplararası 314,79 2 157,40 3,11 0,052 Grupiçi 3294,43 65 50,68

Toplam 3609,22 67

VÜCUT AĞIRLIĞI

(kg)

Gruplararası 460,39 2 230,20 2,49 0,091 Grupiçi 6016,13 65

92,56 Toplam 6476,52 67

Tablo 4.2.2’de görüldüğü gibi, okullar arasında yapılan istatistiksel

analizlerde, boy ve vücut ağırlığı ortalamaları göz önüne alındığında anlamlı bir

farklılığa rastlanmamıştır. (p>0,05)

Okulların vücut yağ yüzdesi ortalamaları tablo 4.2.3’de gösterilmiştir.

Tablo 4.2.3. Okulların Vücut Yağ Yüzdesi Ortalamaları ve Standart Sapma Değerleri

Tablo 4.2.3’te de görüldüğü gibi, vücut yağ yüzdeleri ile ilgili yapılan

çalışma sonucunda Nurten Yetimoğlu Bilgisayar Anadolu Meslek Lisesi’nden

OKULLAR

n

Vücut Yağ Yüzdesi (%)

x SS

Nurten Yetimoğlu AML 32 8,34 0,24

Fatih Terim L 24 7,70 0,14

Mehmet Kemal Tuncel AL 12 8,21 0,31

Toplam 68 8,09 0,14

27

katılan deneklerin vücut yağ yüzdesi 8,34±0,24, Fatih Terim Lisesi vücut yağ

yüzdesi 7,70±0,14, Mehmet Kemal Tuncel Anadolu Lisesi vücut yağ yüzdesi

8,21±0,31 olarak bulunmuştur. Okulların vücut yağ yüzdesi ortalaması ise

8,09±0,14’dir.

Okulların vücut yağ yüzdesiyle ilgili varyans analizleri Tablo 4.2.4’de

gösterilmiştir.

Tablo 4.2.4. Okulların Vücut Yağ Yüzdesi Ortalamalarına Ait Varyans Analiz Tablosu Kareler

Toplamı df Kareler

Ortalaması F P

VÜCUT

YAĞ YÜZDESİ

(%)

Gruplararası 5,84 2 2,92

2,35 0,10 Grupiçi 80,90 65 1,25 Toplam

86,74 67

Tablo 4.2.4’de de görüldüğü gibi; Okullar arasında vücut yağ yüzdesi göz

önüne alındığında anlamlı bir farklılığa rastlanmamıştır (p>0,05). Ancak

ortalamalara baktığımızda Fatih Terim Lisesi’nden çalışmaya katılan

öğrencilerin vücut yağ yüzdesi değerleri diğer iki liseye oranla daha düşük

görülmektedir. Buna sebep olarak Fatih Terim Lisesi’nden katılan sporcu

öğrencilerin genel olarak atletizm sporuyla uğraştığı düşünülebilir.

Okulların dikey sıçrama ortalamaları tablo 4.2.5’de gösterilmiştir.

Tablo 4.2.5. Okulların Dikey Sıçrama Ortalamaları ve Standart Sapma Değerleri

Tablo 4.2.5’e baktığımızda Nurten Yetimoğlu Anadolu Meslek

Lisesi’ndeki deneklerin dikey sıçrama değeri 45,72±1,40 cm, Fatih Terim Lisesi

OKULLAR

n

Dikey Sıçrama (cm)

x SS

Nurten Yetimoğlu AML 32 45,72 1,40

Fatih Terim L 24 47,33

1,51

Mehmet Kemal Tuncel AL 12 52,25

2,72

Toplam 68 47,44 1,00

28

47,33±1,51 cm, Mehmet Kemal Tuncel Anadolu Lisesi 52,25±2,72 cm’dir. Bu üç

lisenin ortalaması ise 47,44±1,00 cm’dir.

Tablo 4.2.6’da okulların dikey sıçrama ortalamaları karşılaştırılmıştır.

Tablo 4.2.6. Okulların Dikey Sıçrama Ortalamalarına Ait Karşılaştırmalı Analiz Tablosu

Kareler Toplamı

df Kareler Ortalaması

F P

DİKEY

SIÇRAMA (cm)

Gruplararası 372.713 2 186.356 2.906 0.062 Grupiçi 4168.052 65 64.124

Toplam 4540.765 67

Mehmet Kemal Tuncel Anadolu Lisesi’nde basketbol sporu yapan

öğrenciler çalışmaya katıldıklarından, bu okuldaki değerler diğer iki okula göre

yüksek çıkmıştır ancak aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı

bulunamamıştır(p>0,05). Okullar arasında elde edilen tüm veriler Şekil 4.2.1’de

olduğu gibi grafiğe dökülmüştür.

020406080

100120140

160180

200

Boy Kilo D.S. V.Y.Y.

Nur.Yet. BAMLFat.Ter.LMeh.Kem.Tun.AL

Şekil 4.2.1. Okulların Boy, Vücut Ağırlığı, Dikey Sıçrama ve Vücut Yağ Yüzdesi Aritmetik

Ortalamaları Grafiği.

29

5. TARTIŞMA

Son yıllarda spor dünyasında bilimsel araştırmaların yeri ve önemi her

geçen gün artmakta ve gelişmektedir. Spor uygulamalarının bilimsel verilerle

desteklenmesi sonucunda günümüzde değişik spor dallarında bayanlar ve

erkeklerin sportif verimliliklerinde büyük artışlar ortaya çıkmıştır15 (İkinci, 2005).

Sporcuların fiziksel ve fizyolojik yapılarının ortaya konması uluslar arası alanda

başarı için bir zorunluluk olarak görülmektedir. Her spor branşındaki sporcuların

fizyolojik ve fiziksel yapıları bilinirse erken dönemlerde sporcu seçimi bilinçli bir

şekilde yapılabilir; maksimum performans elde etmek için gerekli antrenmanlar

düzenlenebilir; en önemlisi sporcuların fizyolojik özellik ve performanslarına

uygun antrenmanlar uygulanıp sakatlanmalar önlenebilir.

Bu çalışmanın amacı, 2005–2006 eğitim-öğretim yılında Adana’da bazı

farklı tipteki liselerde öğrenim gören erkek sporcu ve sedanter öğrencilerin vücut

yağ yüzdesi, dikey sıçrama profilleri ve 20 m mekik koşu dereceleri hakkında

bilgi edinmektir. Böylece vücut yağ yüzdesi değerleri, dikey sıçrama ve mekik

koşu testlerinden elde edilen verilerin oluşturulması ile ülkemizde orta

öğretimde farklı liselerde eğitim gören sporcu ve sedanterlerin fiziksel yapıları

konusunda öngörüde bulunulmasına katkı sağlanacaktır.

Bu araştırma 2005- 2006 eğitim öğretim yılı Adana ilinde öğrenim gören

farklı tipteki Adana Seyhan Fatih Terim Lisesi, Nurten Yetimoğlu Bilgisayar

Anadolu Meslek ve Anadolu Teknik Lisesi, M. Kemal Tuncel Anadolu Lisesi

öğrencileri üzerinde yapılmıştır. Bunlardan 34 spor yapan olmak üzere toplam

68 sedanter öğrenci üzerinde yapılmıştır.

Bu çalışmada boy, vücut ağırlığı, mekik ve vücut yağ yüzdesi, dikey

sıçrama üzerine çalışma yapılmıştır. Bu parametreler, 2 kategoride

değerlendirilmiştir. Birincisi toplam denekler üzerinde spor yapanlar ile

sedanterler arasında bağlantı kurulmuş, daha sonra da okullar arasında bu

parametreler karşılaştırılmıştır.

Spor yapanlar ile sedanterler arasında boy, vücut ağırlığı, mekik

koşusunda anlamlı bir farklılık çıkmazken (p>0,05), vücut yağ yüzdesinde ve

dikey sıçrama değerlerinde anlamlı bir farklılık çıkmıştır (p<0,05).

30

Çalışma sonucunda spor yapan öğrencilerin boy ortalaması 171,35±

1,35 cm iken sedanterlerin ortalaması 171,97± 1,18 cm, spor yapanların ağırlık

ortalaması 59,56± 1,70 iken, sedanterlerin ortalaması ise 63,06±1,69 kg, olarak

saptanmıştır. Boy ve ağırlık özellikleri ele alındığında, spor yapan ve sedanter

denekler arasında istatistiksel anlamda önemli bir farkın olmadığı belirlenmiştir.

Ancak spor yapanlar ile sedanterlerin vücut ağırlığı ortalamalarına baktığımızda

arada büyük ama istatistiksel olarak anlamlı bir olmayan bir farkı

görebilmekteyiz. Biliyoruz ki bazı sporlarda vücut ağırlığı diğerlerine oranla farklı

olabilmektedir. Araştırmamızda basketbol sporuyla ilgilenen sporcular yer

almaktadır. Basketbolcuların vücut ağırlık ortalamalarının diğer branşlara göre

yüksek oluşu yapılan önceki çalışmalardan anlaşılmaktadır.

Sonuçlarımıza benzer bulgular daha önce yapılan çalışmalarla da

bildirilmiştir. Baydil (2005), 16–18 yaş grubu erkekler üzerinde yaptığı

çalışmada boy ortalamasının 171,75±6,21, ağırlık ortalamasının ise 71,92± 5,31

kg olduğunu tespit etmiştir41. Zorba ve arkadaşları sedanterlere 10 haftalık bir

antrenman programı uygulamış ve sonucunda vücut ağırlığında bir düşüş tespit

etmişlerdir42. Çolakoğlu (2006), 6- 13 yaş grubu çocuklarda 6 aylık yaz sporu

okulu eğitimi sonrasında boy, vücut ağırlığı oranları arasında önemli bir farklılık

olduğunu bildirmiştir3.

Karacan ve Çolakoğlu, sedanter orta yaş bayanlar ile genç bayanlara

aerobik egzersizi yaptırmışlar ve bunun sonucunda her iki kategorideki

bayanların vücut ağılığında anlamlı bir farklılığa rastlamışlardır. Bu çalışma

bizim yaptığımız çalışmada çıkan sonuçlar, yaptığımız çalışmayı destekler

niteliktedir43.

Vücut yağ yüzde değerleri ele alındığında sporcu öğrencilerle, sedanter

öğrenciler arasında anlamlı bir farklılığa rastlanmıştır. Adolesanlar, bu döneme

rastlayan liseye giriş sınavlarına hazırlanırken, spora harcayacakları zamanı

ders çalışmaya harcadıklarından dolayı vücutlarında biriken yağı

yakamamaktadırlar. Böylece vücut yağ oranları artmaktadır. Buna paralel olarak

vücut yağ yüzdelerinde artış meydana gelmektedir. Ayrıca spor yapan bireyler

antrenörlerinden sağlıklı ve dengeli beslenmeyle ilgili bilgi almaktadırlar. Sağlıklı

beslenmeyle insanlar ihtiyaçları olan enerji kaynaklarını orantılı bir şekilde

31

almaktadırlar. Sedanterler ise beslenmeyle ilgili yeterli bilgiye sahip

olmadıklarından besin öğelerini dengeli bir şekilde alamamaktadırlar.

Dolayısıyla vücutlarındaki yağ oranları istemleri dışında artmaktadır. Buna

hareketsizlik eklenince sporcularla aralarındaki yağ oranı farkı büyük

olmaktadır. Spor yapanlarla sedanterler arasındaki anlamlı fark bu nedenlerden

kaynaklanmaktadır. Çalışmamızda spor yapanların vücut yağ yüzdesi

7,549±0,05, sedanterlerin yağ yüzdesi ise 8,66±0,023 olarak tespit edilmiştir.

Yapılan bir çalışmada, hiç spor yapmayanlarda çeşitli spor yapan

bireylere göre vücut yağ yüzdeleri en fazla bulunmuştur44. Vücut yağ yüzdesi ile

ilgili yapılan bir diğer çalışmada 10–12 yaş erkek çocuklarda vücut yağ yüzdesi

parametreleri arasında (p<0,01) anlamlı farklar bulunmuştur45. Gökdemir ve

Ark., antrenman yaptırdıkları deneklerde vücut yağ yüzdesini birinci ölçümde

8,8±1,1 ikinci ölçümde 7,8±1,0 olarak bulmuşlar ve bu değer, istatistiksel olarak

çok anlamlı bulunmuştur (p<0,01)46 . Kılınç ve Karakuş 2006’da yapmış

oldukları çalışmada lisans eğitimi yapan 18- 25 yaş arası kız öğrencilerde spor

yapan ve yapmayanların vücut yağ oranları arasında farklılık bulmuşlardır.

Çalışmada, spor yapan kızların vücut yağ oranları daha düşük olduğu ortaya

çıkmıştır8. Wilmore (1969), Malhotra ve arkadaşlarının (1972) yaptıkları

araştırmada Haltercilerin vücut yağ yüzdesi değerlerini % 9,8 olarak

hesaplamışlardır47,48. Houtkooper ve Going (1994); yaptıkları çalışmalarda

güreşçiler için vücut yağı ortalama değerlerinin %6 ila %15 arasında olduğunu

ortaya koymuşlardır49. Bizim yaptığımız ölçüm ve değerlendirmelerin sonucuna

baktığımızda, vücut yağ yüzdesi ortalamaları parametresinde daha önce

yapılan çalışmalarla benzer rakamlar bizim yaptığımız çalışmada görülmektedir.

Gültekin ve arkadaşları (2002), elit erkek sporcular üzerinde yaptıkları

çalışmada futbolcuların yağ değerlerini %15,1, haltercilerin % 18,2 olarak

hesaplamışlardır10. Turnagöl ve Demirel’in (1992) Türk Milli Haltercileri üzerine

yaptıkları araştırmada vücut yağ yüzdesi 13,8 ve yağsız vücut kitlesi ise 86,2

olarak hesaplanmıştır50. Bu çalışmalara baktığımızda ise bizim elde ettiğimiz

sonuçlar desteklenmemektedir. Spor branşları farkı ve ölçülen sporcuların

yaşları ve yapılan antrenmanların farklı oluşu bu sonuçların elde edilmesinde bir

etken olarak gösterilebilir. Sonuç olarak vücut yağ yüzdesinde bizim elde

32

ettiğimiz değerler literatürde yer alan sonuçların ortalaması içerisinde yer

almaktadır.

Öğrenciler arasında dikey sıçrama becerileri ele alındığında, spor

yapanların dikey sıçrama ortalaması 49,50±1,32 cm, sedanterlerin ise

45,38±1,43 cm olarak ölçülmüştür. Sonuçlarımıza bakacak olursak sporcularla

sedanterler arasında büyük bir fark görmekteyiz. Dikey sıçrama anaerobik bir

aksiyon olduğu için antrenmanla gelişmektedir. Daha önce de bahsettiğimiz gibi

bizim değerlendirmeye aldığımız okullardan birisi ölçüm aldığımız dönemde

antrenman yapmamaktaydı. Diğer iki okuldan birisi hem antrenmanlı hem de

basketbol branşıyla ilgilenen sporculardan oluşmaktaydı. Ancak antrenmanlı ve

basketbolcuların yoğunlukta olduğu okuldan çalışmamıza az sayıda denek

olduğundan bizim elde ettiğimiz ortalama yüksek çıkmamıştır. Ancak bu fark

istatistiksel olarak anlamlı olmasa da, dikkat çekici olduğunu söyleyebiliriz.

Literatürde buna benzer birçok çalışma yer almaktadır. Araştırmalar spor

yapan bireyler ile sedanterler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olduğunu göstermektedir. Cicoğlu ve Ark. 14-15 yaş grubu basketbolcuların

dikey sıçrama performanslarını ölçtüğü çalışmasında 8 haftalık antrenman

programı sonucunda dikey sıçrama değerlerinde anlamlı bir artış görülmüştür

(p<0,01)51. Karakurt ve Çelik, sporda ısınmanın sıçrama hareketine etkisini

araştırmıştır, Erkek sporcularda ısınma öncesi sıçrama değerini 57,368 cm

olarak ölçmüşlerdir. Isınma sonrası bu değer, 63,9 cm’ye yükselmiştir

(p<0,05)52. Kentte ve köyde yaşayan 12 yaş erkek ve kız çocuklarının dikey

sıçrama özellikleri ölçülmüş ve sonuçta; kentte yaşayan çocukların dikey

sıçrama değerleri köyde yaşayanlardan daha yüksek çıkmıştır. Yapılan bu

çalışmalarda alınan sonuçlar, bizim elde ettiğimiz sonuçları desteklemektedir.

Bu çalışma kapsamında 3 okulun öğrencileri denek olarak kullanılmış ve

tüm parametreler okullar arasında da kıyaslanmıştır. Buna göre vücut ağırlığı

değerlendirildiğinde Nurten Yetimoğlu Bilgisayar Anadolu Meslek Lisesi’nden

katılan deneklerin vücut ağırlığı ortalaması 58,56± 1,79 kg, Fatih Terim Lisesi

vücut ağırlığı ortalaması 64.00±1,73 kg , Mehmet Kemal Tuncel Anadolu Lisesi

vücut ağırlığı ortalaması 63,25±3,00 kg, Nurten Yetimoğlu Bilgisayar Anadolu

Meslek Lisesi’nden katılan deneklerin boy ortalaması 169,84±1.36 cm, Fatih

33

terim Lisesi boy ortalaması 174.54±1,45cm , Mehmet Kemal Tuncel Anadolu

Lisesi boy ortalaması 170,75±1,52 cm, Nurten Yetimoğlu Anadolu Meslek

Lisesi’ndeki deneklerin dikey sıçrama değeri 45,72±1,40, Fatih Terim Lisesi

47,33±1,51, Mehmet Kemal Tuncel Anadolu Lisesi 52,25±2,72, Nurten

Yetimoğlu Bilgisayar Anadolu Meslek Lisesi’nden katılan deneklerin vücut yağ

yüzdeleri ortalaması 8,34±0,24 , Fatih Terim Lisesi vücut yağ yüzdesi

7,70±0,14, Mehmet Kemal Tuncel Anadolu Lisesi vücut yağ yüzdesi 8,21±0,31

olarak çıkmıştır.

Okullar arası boy, vücut ağırlıkları, vücut yağ yüzdesi ve dikey sıçrama

oranlarında anlamlı bir farklılık çıkmamıştır (p>0,05). Ancak dikey sıçramada

okullar birbirleriyle karşılaştırılmış ve bunun sonucunda Mehmet Kemal Tuncel

Anadolu Lisesi’nin diğer iki okuldan yüksek sıçradığı saptanmıştır. Ancak bu

fark istatistiksel olarak anlamlı bir fark değildir. Mehmet Kemal Tuncel Anadolu

Lisesi öğrencilerinin genel olarak basketbol sporuna ilgi duyması ve bu branşın

dikey sıçrama özelliğini geliştirmesi, bunu dışında bu okuldaki sporcuların aktif

olarak antrenmanlı olması ortaya çıkan bu farkın nedenleri olarak gösterilebilir.

Uğraş ve Savaş (2005), orta öğretim çağındaki bireylerin % 69'nun fiziksel

olarak aktif sayılabileceğini, fiziksel aktivite düzeyi üzerinde cinsiyet ve okul

durumunun etkili olduğunu, erkeklerin ve özel okulda eğitim gören öğrencilerin

fiziksel olarak daha aktif olduğunu tespit etmişlerdir1.

Spor yapanların mekik koşusu testi alınan ortalama değerler 68,35±2,16,

spor yapanların ortalama spor yaşı 4,65±0,53,

34

6-SONUÇ VE ÖNERİLER

1. Literatür bilgilerinde dikey sıçrama parametresi spor yapanlarla, yapmayanlar

arasında anlamlı ilişki gösteren bulgularla paralellik göstermektedir.

2. Sosyo-ekonomik durumu düşük olan bölgelerdeki okullarda yapılan

ölçümlerde öğrencilerin fiziksel yapıları ülkenin ortalama değerini altında

seyretmiştir. Düzensiz ve dengesiz beslenen öğrencilerin vücut yağ oranları

belirgin bir şekilde göze çarpmıştır. Vücuttaki yağ oranının dengede tutulması

büyük oranda spora ve hareketli bir yaşam tarzına bağlıdır. İnsanların sedanter

yaşam tarzından uzaklaştırmak boş zaman etkinliklerini arttırmakla

gerçekleştirilebilir.

3. Sedanter bireylerin spor yapmama gerekçeleri arasında tesis yetersizliği,

farklı aktivite türlerinin olmayışı önemli yer tutmaktadır. Bazı spor aktiviteleri için

tesis kullanımı ücret karşılığında olmaktadır. Böylece sosyo-ekonomik durumu

kötü olan öğrenciler spordan uzak kalma durumunda olmaktadır. Spor

yapmama konusunda önemli etkenlerden biri de ailelerin çocuklarına model

olamamasıdır. Anne babanın, fiziksel aktivite ve sporun sağlıklı yaşamın gereği

olduğu bilincini kazanması, sedanter yaşam tarzının benimsenmemesini

sağlayacaktır. Gelişen teknolojik ürünler ve görsel medya sedanter yaşam

tarzının yaygınlaşmasında önemli rol oynamaktadır.

4. Liselerdeki spor tesislerinin yaygın olarak kullanılmasının sağlanması ve bu

tesislerden öğrencilerin ders dışında da faydalanması spora olan ilgiyi

arttıracaktır. Sağlıklı insanların yetişmesinde okulların bu şekilde katkısı

sağlanabilir.

5. Sonuç olarak, sporun sosyal faydalarından yararlanılabilmesi için bu alanda

yürütülecek bilimsel içerikli çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyacın

giderilmesi üniversiteler, beden eğitimi ve spor yüksekokulları, sosyoloji

bölümleri ve psikoloji bölümlerinin daha yaygın araştırma yapmaları

gerekmektedir. Bu konu üzerinde düzenlenecek bilimsel çalışmalar ne kadar

fazla olursa elde edilecek sonuçlar ve bireylerin spora duyduğu gereksinim o

oranda artacaktır.

35

KAYNAKLAR

1. Uğraş A, Savaş S. Bilkent Üniversitesi Amerikan Futbol Takımının Fiziksel ve Fizyolojik Özellikleri. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, Cilt 6, Sayı:1, 2005; 77-86.

2. Çolakoğlu FF. 8 Haftalık Koş-Yürü Egzersizinin Sedanter Orta Yaşlı Obez Bayanlarda

Fizyolojik, Motorik ve Somatotip Değerleri Üzerine Etkisi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 23, Sayı 3, 2003; 275-290.

3. Çolakoğlu FF, Karacan S. Genç Bayanlar İle Orta Yaş Bayanlarda Aerobik Egzersizin Bazı

Fizyolojik Parametrelere Etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt 14, No: 1, Mart 2006; 277-284

4. Öztora S. İlköğretim Çağındaki Çocuklarda Obezite Prevalansının Belirlenmesi Ve Risk

Faktörlerinin Araştırılması, Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Uzmanlık Tezi İstanbul, 2005; 16

5. Zorba E., Kuter, M., Çağın Hareketsizlik Sorunu ve Aktif Yaşamın Kazandırdıkları, 27-28

Nisan 2006 Eskişehir Kentler Birliği Toplantısı, 2006

6. Aslan D., Gürtan, E., Hacım, A., Karaca, N., Şenol, E., Yıldırım, E., Ankara’da Eryaman Sağlık Ocağı Bölgesi’nde Bir Lisenin İkinci Sınıfında Okuyan Kız Öğrencilerin Beslenme Durumlarının ve Bazı Antropometrik Ölçümlerinin Değerlendirmeleri, C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 25 (2): 2003. 55 – 62.

7. Malina RM., Growth, Maturation And Physical Activity, 1991; 7

8. Karakuş S, Kılınç F. Postür ve Sportif Performans. Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt 14 No: 1, Mart 2006; 309-322.

9. İkinci Ö., 2004-2005 Türkiye Birinci Lig Bayan Voleybol Takımlarında Yer Alan Sporcuların

Vücut Kompozisyonu, Dikey ve Yatay Sıçrama Profillerinin İncelenmesi.Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Adana 2005; 67.

10. Gültekin T, Özder A, Akın G, Koca B. Elit Erkek Sporcuların Vücut Kompozisyonu

Değerleri, 2002. 11. Erkan N. Yaşam Boyu Spor, Altın Kitaplar Yayınevi, 1982; 168.

12. Fişek K., Devlet Politikası ve toplumsal yapıyla ilişkileri açısından spor yönetimi. Bağırgan Yayınları, 2,. Baskı, Ankara, 1998.

13. Lumpkin A., Introduction To Physical Aducation Exercise Science And Sports Studies.

Dean School Of Education University Of Kansas. 6. Edition. United States, 2005. 2-3. 14. Wallace L.S., Buckworth J., Kirby T.E., Sherman W.M., Charecteristics Of Exercise

Behavior Among College Student: Application Of Social Cognitive Theory to Predicting Stage Of Change. Preventive Medicine, 2000;31:505

15. Sporbilim, Toplum Ve Spor. Toplumsal Boyut. http://www.sporbilim.com.tr_topumvespor.html Erişim: Eylül 2007.

16. Amman M.T., İkizler H.C., Karagözoğlu C., Sporda Sosyal Blimler. 1. Baskı. İstanbul-Bursa, Alfa Yayınları, Eylül-2000.

36

17. Koparan Ş., Öztürk F., Uludağ Üniversitesi Personelinin Üniversite Sportif Olanaklarından Yararlanma Düzeyleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2002;15.1

18. Koşar N., Demirel H., Aydoğ T.S., Doral M.N. Adolesanlarda sporcu sağlığı. Journal of

pediatric sciences. 2 (7), 2006), 25–33. 19. Cenkseven F., Gelişim Psikolojisi Ders Notları. ÇÜ Eğitim fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü,

Adana, 2005, 8-13 20. Doğan İ., Sosyoloji Kavramları ve Sorunları.2. Baskı, İstanbul: Sistem Yay., Ocak 1998 21. http://tr.wikipedia.org/wiki/adolesan. Erişim: Eylül 2007. 22. Mark D.W., Physical Changes Of Puberty. Endocrinal Metabclin. North Am. 20:, 1991. 1-14. 23. Tanner J.M., Physical Growth At Adolescence. Growth At Adolescence. Oxford: Blackwell

Scientific Publication 1. 1962.

24. Lohman T.G., Applicability Of Boddy Composition Techniquies And Constants For Children And Youths. Exercise And Sports Sciences Reviews 14, 1986, 325–352.

25. Brook C.G.D., Stanhope R., Normal Puberty Charecteristics And Endocrinology. In Brook

CGD (Eds), Clinical Pediatric Endocrinology, Eds 2. Oxford: Blackwell Scientific Publication. 1989, 169-188

26. Özdinç Ö., Çukurova Üniversitesi Öğrencilerinin Spor ve Spora Katılımın Sosyalleşmesiyle

İlişkisi Üzerine Görüşleri. Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Adana 2004; 44.

27. Hakkinen K., Changes in Physical Fitness Profile in Female Volleyball Players During the

Competetive Season. Journal of Human Movement Studies, 1993. 33 (3): 223-232.

28. Ziyagil M.A., Tamer K., Zorba E., Beden Eğitimciler Ve Antrenörler İçin Beden Eğitimi Ve Sporda Temel Motorik Özelliklerin Ve Esnekliğin Geliştirilmesi, Ankara. Ofset Hazırlık Ve Baskı, 1994; 4–47.

29. McArdla W.D., Katch FI., Katch V.L., Exercise Physiolog; Energy, Nutrition And Human

Performance, Lea And Febiger, Philedelphia, 1981; 699. 30. Astran P.O., Rodahl K., Textbook of Work Physiology, 3 th edition, New York, Mc Graw-

Hill Book Comp., 1986.

31. Terbizan D.J., Body conpozision of female athletes through an intercollegiate carrer, Paper presentent at the central district AHPERD meeting, Rochester, MN, 1996.

32. Metner G., Uluğ İ.O., IV. Milli Spor Hekimliği Kongresi. Bildiri Özetleri. 1993; 57.

33. Anonim, 2007a. Dikey sıçrama, Erişim: http://www.gencbilim.com/odev/odev_tez/odev_tez.php?id=29636 Erişim Tarihi: 17. 05. 2007

34. Anonim, 2007b. Hareketsizlik insanı çürütüyor, Erişim:

http://www.bitkialemi.com/?sayfa=makale&id=168 Erişim Tarihi: 16. 06. 2007

35. Rolland-Cachera, MF., Body Composition During Adolescence: Metods, Limitations And Determinants. Pubmed. Suppl 3:25-40, 1993:39.

37

36. Tuncel F., Sağlıklı Yaşam Düzenli Egzersiz. Bilim ve Teknik Dergisi, İstanbul; Eylül 1994; 68.

37. Anonim, 2007c. Spor ve Çocuk. http://www.sporhekimligi.com/cocuk1.php Erişim: Ekim, 2007.

38. Tamer K.. Sporda Fiziksel- Fizyolojik Performansın Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi, Bağırgan Yayımevi, Ankara, 2000

39. http://www.sporbilim.com Erişim: Eylül, 2007 40. SPSS Inc. SPSS For Windows. Version 11.0.1, Chicago: SPSS Inc., 2001

41. Baydil, B. Sedanter Erkeklerde Yüksek İrtifada Uygulanan Yoğun İnterval Antrenman Programının Aerobik Ve Anaerobik Kapasiteye Etkisi.Kastamonu Eğitim Dergisi; Cilt : 13, No:2 Ekim 2005, 655-662.

42. Zorba, E., Babayiğit, G.İ., Saygın, Ö., İrez, G., Karacabey, K., 65-85 Yaş

Arasındaki Yaşlılarda 10 Haftalık Antrenman Programının Bazı Fiziksel Uygunluk Parametrelerine Etkisinin Araştırılması, F.Ü. Sağlık Bil. Dergisi, 18 (4), 2004;229-234

43. Karacan S., Çolakoğlu F.F., Sedanter orta yaş bayanlar ile genç Bayanlarda

Aerobik Egzersizin Vücut Kompozisyonu ve Kan Lipidlerine Etkisi, Spormetre-Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1 (2) 2003; 83-88

44. Karakaş S., Taşer F., Yıldız Y., Köse H. Tıp Fakültesi Ve Spor Yüksekokulu Öğrencilerinde

Bioelektriksel İmpedans Analiz Yöntemi İle Vücut Kompozisyonlarının Karşılaştırılması. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi. 6 (3) 2005, 5-9.

45. Saygın Ö,. Polat Y., Karacabey, K. Çocuklarda Hareket Eğitiminin Fiziksel Uygunluk

Özelliklerine Etkisi. FÜ Sağlık Bilimleri Dergisi. 19 (3), 2005; 205.

46. Gökdemir K., Koç H., Yüksel O., Aerobik Antrenman Programının Üniversite Öğrencilerinin Bazı Solunum Ve Dolaşım Parametreleri İle Vücut Yağ Oranı Üzerine Etkisi. Egzersiz Dergisi, Sayı:1, No:1, 2007.

47. Wilmore L., The Use of Actual, Predicted and Constant Residual Volumes in The

Assessment of Body Composition by Underwater Weighing, Medicine and Science in Sports, 1969; 1 p: 87 – 95

48. Malhotra M.S., Bolonchuk, W.W., Hall, C.B ve Siders W.A., Validation of Teprapolar

Bioelectrical Impedance Method to Assess Human Body Composition, J.Appl. Phy., 60 (4), 1972.

49. Houtkooper L.B., Going S.B., Body composition: how should it be measured? Does it

affect sport performance? Sports Sci Exchange, 1994. 7: 1–8.

50. Turnagöl H.H., Demirel H., Türk Milli Haltercilerinin Somatotip Profilleri ve Bazı Antropometrik Özelliklerinin Performansla ilişkisi, Spor Bilimleri Dergisi, 3(3), 1992.

51. Cicoğlu İ., Gökdemir K., Erol E., Pliometrik Antremanın 14-15 Yaş Grubu Basketbolcuların

Dikey Sıçrama Performansı İle Bazı Fiziksel Ve Fizyolojik Parametreleri Üzerine Etkisi. GÜ Beden Eğitimi Ve Spor Yüksekokulu, Spor Bilimeri Dergisi, 1996.

52. Karakurt A., ve Çelik M., Sporda Isınmanın Sıçrama Hareketine Etkisinin Araştırılması.

Dicle Tıp Dergisi C 29, 2002; S;3.

38

Ek. 1.

TEST FORMU

Adı-Soyad:............................... Tarih:...........................................

Doğum Tarihi:.......................... Yer:.............................................

Spor Yaşı:............................... Spor Branşı:……………………… DERİALTI YAĞ ÖLÇÜMÜ

Boy:............................ Kilo:............................ Karın:................................

Suprailiac:..........

Göğüs:........................ Bacak:.......................... Biceps:...............................

Triceps:...............

Subcapula:..................

DİKEY SIÇRAMA 1.............................. 2................................... 3.................................

39

8. ÖZGEÇMİŞ

01. 09. 1974 tarihinde Hatay’ın Antakya ilçesinde doğdu. İlk, orta ve lise

öğrenimini Antakya’da tamamladıktan sonra 1995 yılında girdiği Mustafa Kemal

Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Beden Eğitimi Öğretmenliği

Bölümünden 1999 yılında mezun oldu ve 2000 yılında Adana’da 29 Ekim

İlköğretim okulunda göreve başladı. Halen Adana Seyhan Nurten Yetimoğlu

Bilgisayar Anadolu Meslek ve Anadolu Teknik Lisesi’nde öğretmen olarak görev

yapmaktadır.