Adam Bajkowski Łukasz Toczek

Przykłady stosowania opcji w tym opcji egzotycznych i zbywalne

strategie opcyjne (sprzedawane jako odrębny produkt) z uwzględnieniem kosztów zawarcia pozycji w Polsce i

zagranicą.

Adam BajkowskiŁukasz Toczek

Przykłady wykorzystania opcji

Opcja kupna (call)

Przykłady wykorzystania opcji

Opcja sprzedaży (put)

Opcja waniliowaEksporter chce sie ubezpieczyć przed spadkiem kursu EUR/PLN poniżej poziomu 3,50 do marca 2009. Aktualny kurs rynkowy EUR/PLN wynosi 3,65. Za zakup opcji PUT mającej termin wygasania w marcu 2009 i cenę wykonania 3,50, eksporter musi zapłacić 5 groszy. Nominał waluty do zabezpieczenia 1 mln EUR. Koszt zabezpieczenia (zapłacona premia) to 1 mln * 0,05 = 50 000 PLN. Efektywny kurs wymiany waluty wynosiłby w najgorszym przypadku 3,50– 0,05= 3,45. Kurs efektywny zawsze będzie niszy od kursu rynkowego o 5 groszy.

Możliwe są trzy scenariusze:• kurs pozostanie do marca powyżej poziomu 3,50• kurs pozostanie do marca poniżej poziomu 3,50• kurs będzie wynosił dokładnie 3,50

Jeśli kurs EUR/PLN >3,50 i osiągnął poziom 3,80, to eksporter nie ma potrzeby korzystania z ubezpieczenia i sprzedaje walutę po kursie rynkowym. Jednocześnie zamyka (sprzedaje) podobny nominał opcji. Powiedzmy, że eksporter ubezpieczył sprzedaż waluty o nominale 1 mln EUR. W momencie gdyby sprzedał 500 000 EUR po kursie 3,80, sprzedaje także 10 opcji PUT o nominale 50 000 EUR każda, odzyskując cześć zapłaconej premii opcyjnej. Taką transakcje eksporter może wykonać w dowolnym czasie życia opcji (czyli do marca).

Eksporter może nie zamykać (sprzedawać) opcji PUT. Jeśli kurs byłby powyej 3,50 w chwili wygasania opcji, opcje PUT po prostu znikną.Jeśli kurs znajdowałby sie poniżej 3,50, eksporter korzysta z ubezpieczenia i sprzedaje walutę po kursie 3,50 (efektywny kurs 3,45).

Jeśli kurs EUR/PLN nie zmieniałby się i utrzymywał na poziomie 3,50, eksportersprzedaje walutę po 3,50 na rynku i pozbywa się zabezpieczenia podobnie jak wprzypadku 1.

Opcje egzotyczne

• opcja binarna• opcja azjatycka

Opcja binarna

Opcja której wykonanie zależy od spełnienia określonych warunków na koniec okresu. Przy czym w opcji binarnej zysk jest z góry ustalony.

Przykładem takiej struktury jest Zielony Bonus gdzie wynik +15%/rok jest stały i zależy od tego czy wszystkie 18 wybranych spółek, będą miały cenę

większa, niż w monecie startu. Opcja binarna to coś jak zakład iż dane wydarzenie wystąpi na koniec okresu. Jeśli wystąpi zyskujemy. Zysk jest

znany już w momencie kupna produktu, jeśli wydarzenie nie wystąpi opcja traci wartość i dostajemy tylko określoną gwarancje kapitału.

Opcja azjatycka W czasie trwania produktu, notowania indeksu są próbkowane w

regularnych odstępach, a następnie uśredniane. Przykładem jest obecnie trwająca struktura Ekopaliwa od Expandera i Nwai gdzie z ostatnich 7 kwartałów co 3 miesiące brane są wartości wskaźnika/indeksu i liczone różnice między wartością początkowa a notowaniami w danym kwartale, tworząc 7 odmiennych stóp zwrotu, które następnie są uśredniane. Opcja azjatycka jest tańsza dla tworzącego strukturę (przy podobnej partycypacji co europejska) i przy stabilnym wzroście indeksu daję mniejszą stopę zwrotu. Przykładowo opcja azjatycka z ostatniego roku struktury z liczeniem co 3 miesiące. Wyniki zmiany indeksu w ostatnim roku względem wartości początkowej na dzień startu struktury +11%, +15%, +13%, +17%. Z opcji azjatyckiej wyjdzie +14% z europejskiej +17%.

Koszt kupna opcji waniliowych (call)

Opcja waniliowa call - jest to aż 20,8 proc. kapitału, czyli z każdych zainwestowanych 100 zł prawie 21 zł byłoby przeznaczone na zakup opcji. Mowa o opcji ATM, której strike [strike - z góry znana cena po jakiej następuje kupno/sprzedaż instrumentu bazowego ]będzie równy poziomowi indeksu WIG20 na początku inwestycji. Skąd taka cena? Największy wpływ na wycenę ma tutaj zmienność indeksu, szacowana na prawie 50 proc., oraz jego forward (kurs terminowy wynikający z relacji między dostępną stopą procentową a oczekiwaną dywidendą, która będzie wypłacona przez spółki z indeksu), który jest wyższy od strike'a, co podnosi cenę opcji call.

Koszt sprzedaży opcji waniliowych (call)

Opcja waniliowa put ATM– na opcję na spadki, trzeba by przeznaczyć ok. 17 proc. kapitału. Tu również "winę" ponosi forward - kurs terminowy. Jeśli jest on wyższy niż strike - call będzie droższy, a put tańszy. Można powiedzieć, że istnieje większa szansa na wzrost indeksu, dlatego cena opcji sprzedaży jest niższa od ceny opcji kupna.

Koszt sprzedaży innych opcji (call i put)

Opcja z barierą knock-out call - cena tej opcji zależy od poziomu, na którym ową barierę ustawimy. Im jest ona bliżej poziomu startu indeksu, tym cena opcji niższa, a prawdopodobieństwo dotknięcia bądź przekroczenia jej wyższe. Zmiany poziomu bariery będą miały istotny wpływ na cenę opcji Dla bariery równej +30 proc. na opcję potrzebujemy 1,3 proc. kapitału. Opcja kupna call roczna barierowa knock-in z barierą na poziomie historycznego szczytu na indeksie WIG20 (3917 pkt) kosztowała 4,35 proc. - o

knock-out put -Bariera na poziomie -30 proc. to koszt około 1,6 proc. kapitału

Koszt sprzedaży innych opcji (call i put)

Opcje binarne- dają zarobić konkretną wartość, gdy spełniony zostanie określony warunek, np. jeśli za rok WIG20 będzie na poziomie wyższym niż na początku inwestycji. Przykładowo opcja wypłacająca 10 proc. kuponu pod wyżej wspomnianym warunkiem będzie kosztowała ok. 5,2 procent.

cena opcji binarnej zależy głównie od zmienności. Tu jednak występuje zależność odwrotna: mianowicie wzrost zmienności, podobnie jak wydłużenie okresu inwestycji, obniża cenę opcji binarnej tak jak opcji barierowej knock-out.

Opcja azjatycka- jest o blisko 40 proc. tańsza niż vanilla, dlatego tak powszechnie się ją wykorzystuje

Wybrane strategie opcyjne

• Strategia corridor (lub collar)• Zmodyfikowana strategia corridor (lub collar)

Strategia corridor (lub collar)

• Najpopularniejsza zerokosztowa strategia opcyjna stosowana przez eksporterów nosi nazwę: korytarz (corridor) lub kołnierzyk (collar). Polega ona na nabyciu opcji sprzedaży, dającej prawo do sprzedaży określonej kwoty waluty po kursie wykonania niższym od aktualnego kursu rynkowego, przy jednoczesnym wystawieniu opcji kupna, dającej drugiej stronie umowy (bankowi) prawo do kupna tej samej kwoty waluty po cenie wyższej od aktualnego kursu rynkowego. Terminy wykonania obu opcji są identyczne.

Przykładem takiej strategii, zastosowanej przez eksportera w III kwartale 2008 r., przy kursie rynkowym wynoszącym wówczas 3,10 EUR/PLN, jest jednoczesne:

• nabycie opcji sprzedaży opiewającej na 10 mln euro, o terminie wykonania w połowie grudnia 2008 r. i kursie wykonania 3,00 EUR/PLN,

• wystawienie opcji kupna opiewającej na 10 mln euro, o terminie wykonania w połowie grudnia 2008 r. i kursie wykonania 3,20 EUR/PLN.

Eksporter dzięki wykorzystaniu powyższej strategii wiedział, że kwotę 10 mln euro sprzeda w połowie grudnia za nie mniej niż 30 mln zł (po kursie nie mniejszym od 3,00 EUR/PLN), ale jednocześnie nie otrzyma za nią więcej niż 32 mln zł (kurs maksymalny to 3,20 EUR/PLN), gdyż wystawiając opcję kupna dał bankowi prawo do kupna, euro po 3,20 zł. Tak więc kurs euro znajdzie się w stosunkowo wąskim przedziale, który, jeżeli spółka działa racjonalnie, zapewni jej satysfakcjonującą rentowność.

W październiku 2008 r. rozpoczął się dynamiczny wzrost kursu euro. W połowie grudnia kurs był bliski 4,00 EUR/PLN. Tymczasem spółka, związana umową, zmuszona była sprzedać 10 mln EUR po kursie 3,20 EUR/PLN. Tak więc otrzymała zaledwie 32 mln złotych, zamiast 40 mln złotych, które by zainkasowała, gdyby w grudniu sprzedawała euro po kursie rynkowym. Utracone korzyści wyniosły więc 8 mln złotych.

Zmodyfikowana strategia corridor (lub collar)

Zamiast wystawiania opcji kupna na zabezpieczaną kwotę waluty, firma wystawia opcje opiewające na kilkakrotnie większą sumę. Przykładem takiej strategii, zastosowanej przez eksportera w III kwartale 2008 r., przy kursie

rynkowym wynoszącym wówczas 3,10 EUR/PLN, jest jednoczesne:

• nabycie opcji sprzedaży opiewającej na 10 mln euro, o terminie wykonania w połowie grudnia 2008 r. i kursie wykonania 3,15 EUR/PLN,

• wystawienie opcji kupna opiewającej na 40 mln euro, o terminie wykonania w połowie grudnia 2008 r. i kursie wykonania 3,40 EUR/PLN.

Dzięki takiej strategii spółka wiedziała, że na pewno nie będzie sprzedawać euro po kursie niższym niż 3,15 EUR/PLN (kurs korzystniejszy od ówczesnego kursu rynkowego).

Co więcej spółka mogła sprzedawać euro jeszcze drożej, chociaż nie powyżej 3,40 zł za euro.

Po znacznym osłabieniu złotego, do około 4,00 EUR/PLN w połowie grudnia 2008 r. sytuacja okazuje się fatalna. Eksporter musi sprzedać euro po kursie wykonania wystawionej opcji kupna, czyli po 3,40 EUR/PLN. Tak więc każde euro sprzedaje po cenie o 60 groszy niższej od aktualnej ceny rynkowej. Co kluczowe, było to aż 40 mln euro, z których eksporter posiada w połowie grudnia tylko 10 milionów. Pozostałe powinien kupić, pożyczyć lub zgodzić się na rozliczenie z bankiem różnicy cen ujętej w złotych. Niezależnie od rozwiązania, sprzedając euro znacznie poniżej kursu rynkowego, eksporter traci aż 24 mln złotych.

Inne strategie opcyjne:

• Bull call spread• Bear put spread

Bear put spread

WIG20 ma 1980 pkt. Oczekujemy lekkiego spadku, jednak nie jesteśmy przekonani

- nabywamy opcję sprzedaży z kursem wykonania 2000 pkt. -wystawimy opcję sprzedaży z kursem wykonania 1900 pkt.

Za pierwszą opcję płacimy premię w wysokości 600 zł (kurs wynosi 60 pkt; 60 pkt x 10 zł = 600 zł ), z tytułu wystawienia drugiej otrzymujemy 250 zł (kurs wynosi 25 pkt; 25 pkt x 10 zł = 300 zł). Kwota początkowej inwestycji to 350 zł, podczas gdy "goła" opcja kupna kosztowałaby 600 zł. Próg opłacalności (1965 pkt) = kurs wykonania kupionej opcji (2000 pkt.) - początkowakwota inwestycji w ujęciu punktowym (35 pkt.).

Najwyższy zysk osiągniemy, jeśli indeks w dniu wygaśnięcia znajdzie się na poziomie kursu wykonania opcji, którą wystawiliśmy, lub poniżej. W takiej sytuacji obydwie opcje będą in-the-money. Jeśli WIG20 będzie miał 1850 punktów, z tytuły wystawionej opcji sprzedaży będziemy musieli wypłacić jej posiadaczowi 500 zł (1900 pkt - 1850 pkt = 50 pkt x 10 zł = 500 zł). Jednocześnie z tytułu wykonania drugiej opcji otrzymamy 1500 zł (2000 pkt - 1850 pkt = 150 pkt. x 10 zł = 1500 zł).

Jeśli wartość indeksu w dniu wygaśnięcia będzie na poziomie lub powyżej kursu wykonania zakupionej opcji (obydwie opcje będą out-of-the-money) poniesiemy maksymalną stratę, równą wartości zainwestowanej kwoty.

Bull call spread

WIG20 ma 1720 pkt. Oczekujemy lekkiego wzrostu, jednak nie jesteśmy do końca przekonani.- nabywamy opcję kupna z kursem wykonania 1700 pkt. -wystawimy opcję kupna z kursem wykonania 1800 pkt.

Za pierwszą opcję płacimy premię 750 zł (75 pkt x 10 zł = 750 zł ), z tytułu wystawienia drugiej otrzymujemy 300 zł (30 pkt. X 10 zł = 300 zł). Kwota początkowej inwestycji to 450 zł, podczas gdy "goła" opcje kupna kosztowałaby 750 zł.

Próg opłacalności (1745 pkt) = kurs wykonania kupionej opcji (1700 pkt.) + początkowa kwota inwestycji w ujęciu punktowym (45 pkt.).

Najwyższy zysk osiągniemy, jeśli indeks w dniu wygaśnięcia będzie miał wartość przynajmniej równą kursowi wykonania opcji, którą wystawiliśmy. W takiej sytuacji obydwie opcje będą in-the-money (po za przypadkiem, kiedy WIG20 będzie miał dokładnie 1800 punktów). Jeśli WIG20 będzie miał 1820 punktów, z tytuły wystawionej opcji kupna będziemy musieli wypłacić jej posiadaczowi 200 zł (1820 pkt - 1800 pkt = 20 pkt x 10 zł = 200 zł). Jednocześnie z tytułu wykonania drugiej opcji otrzymamy 1200 zł (1820 pkt - 1700 pkt = 120 pkt. x 10 zł = 1200 zł). Jeśli wartość indeksu w dniu wygaśnięcia będzie poniżej ceny wykonania zakupionej opcji (obydwie opcje będą out-of-the-money) poniesiemy maksymalną stratę, równą wartości zainwestowanej kwoty.

Z czego wynikały problemy polskich firm w latach 2008/2009?

Kiedy złoty umacniał się, przedsiębiorcy sprzedający swoje usługi bądź towary za waluty obce, w obawie przed

stratami, zawierali z bankami umowy na opcje walutowe. Bank zobowiązywał się, że odkupi od przedsiębiorcy np. 10 mln euro po 3,5 zł za 1 euro, nawet gdyby kurs tej waluty

wynosił 3,3 zł. Za to bank dostawał opłatę (premię opcyjną).Niektóre umowy z bankami nie przewidywały premii

opcyjnej, dawały natomiast prawo do kupienia od firmy tej samej kwoty np. 10 mln euro np. po kursie 3,6 zł za euro, w sytuacji gdyby złoty osłabł. Gdy złoty rzeczywiście się

osłabił, banki skorzystały z możliwości kupna waluty w ramach opcji, co w wielu przypadkach postawiło firmy

w trudnej sytuacji.

Strata banku na opcjach walutowych

• Jednostkowa strata netto Fortis Banku Polska w IV kwartale wyniosła 104,6 mln zł, podczas gdy rok wcześniej bank miał 45,3 mln zł zysku netto.

• W całym 2008 roku jednostkowy zysk netto banku wyniósł 78,2 mln zł, natomiast wynik skonsolidowany wyniósł 78,5 mln zł.

• Pogarszająca się sytuacja na rynkach finansowych i słabnący złoty spowodowały, że część klientów, z którymi Grupa zawarła terminowe kontrakty walutowe nie będzie w stanie wywiązać się ze zobowiązań wynikających z transakcji instrumentami pochodnymi - napisano w raporcie.

•

Fortis podał, że wycena instrumentów pochodnych została skorygowana o 104,3 mln zł. Wynik na instrumentach pochodnych wyniósł na koniec 2008 roku minus 59,7 mln zł.

•

Cersanit stracił na opcjach

• Cersanit miał 11,7 mln zł straty na kontraktach terminowych rozliczonych w 2008 roku.

• Na koniec 2008 roku łączna wycena kontraktów terminowych zawartych przez spółkę wynosiła minus 52,9 mln zł.

• Kontrakty te zawarte zostały jako zabezpieczenie prognozowanych przepływów walutowych netto 2009 roku i zostały rozliczone w 2009 roku w oparciu o kursy rynkowe walut notowane w dniach wygaśnięcia poszczególnych kontraktów, co oznacza, że zrealizowany wynik na poszczególnych kontraktach mogł odbiegać in plus lub in minus od podanej wyżej wyceny na koniec 2008 roku

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!