แผ่นดินแห่ง ความหวัง Issue13.pdf · หน้า 8พลิกฟื้น “ราย็อง”...

ปท 4 ฉบบท 13 ประจำเดอน มกราคม -มนาคม 2552

หนา 4 เศรษฐศาสตรเชงพทธ ผลกระทบดานสงแวดลอมทำใหแนวคดเกษตรอนทรยกลายเปนแนวโนมใหมของสงคมโลกและสอดคลองกบหลกเศรษฐศาสตร แบบพทธศาสนาทเนน “จวแตแจว”

หนา 6 ประชนแนวคด “ปราชญแหงปฐพ” ทง 5 ภาค

หนา 8 พลกฟน “รายอง” ภารกจของคนระยองในการรกษาตำนานทยงมลมหายใจ

แผนดนแหงความหวง

หนงสอพมพเพอเครอขายคนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม

ทบรรณาธการบ

คณะทปรกษา : พงษศกด พยฆวเชยร นวต กองเพยร ดร.สมศกด สขวงศ นพ.พลเดช ปนประทป สนตวภา พานชกล วนชย ตนตวทยาพทกษ นรนศกด บญจนทร ดร.สงเกยรต ทานสมฤทธ สรญ รงคสร ประเสรฐ สลลอำไพ อดม วเศษสาธร บรรณาธการผพมพผโฆษณา : รศ.ดร.บญยงค เกศเทศ บรรณาธการ : พรวไล คารร กองบรรณาธการ : ศรสรางศ มาศศรกล สรญา ประทมวงษ อนวงศ แซตง ชฎนลดา เวชกล สภาภรณ วรพรพรรณ ธรยทธ สายทอง จตระพ บวผน วนเพญ เพชรคง วรมน วนนทศานต กลธดา พรยะพนธ ขอบคณ : พๆ นองๆ ลง ปา แมใหญ พอใหญ ทงหลาย ผมจตอาสาชวยงานในนาม “คณะทำงานภมภาค” รางวลลกโลกสเขยว ทกภาค นแหละเฟองสำคญทำใหหนงสอพมพน สำเรจลลวงทกเลม ออกแบบและจดพมพ : บรษท โพสต-การด จำกด จดทำโดย : คณะทำงานรางวลลกโลกสเขยว บรษท ปตท. จำกด (มหาชน) 555 ถนนวภาวดรงสต จตจกร กรงเทพฯ 10900 โทร. 02-537-2146, 02-537-1831 โทรสาร 02-537-2184 www.pttplc.com

คณะผจดทำ

จ บกระแส

แหง แมจะมการนำเสนอขาวออกไปกวา 80 ประเทศทวโลก แตนอยคนนกทจะรถงการมอยและบทบาท ของ “ชมชน” แหงน

คอ ปดสวชทไฟฟาทกดวงในบาน ในอาคาร เปนเวลา 1 ชวโมง มผคนทเลนอนเตอรเนตเขาเวบไซต Earth Hour เพอ “โหวต” วาจะรวมเปนหนงนวชวย

ปดสวชตไฟใน 1 ชวโมงน จำนวน 1 พนลานคน “ชวโมงเพอโลก” เปนกจกรรมทนำรองครงแรกโดยกองทนเพออนรกษธรรมชาต

(สมยกอนเรยกกนวา กองทนเพอการคมครองสตวปาโลก World Wilde Fund for Nature/World Wildlife Fund) สาขาซดนย ออสเตรเลย รวมกบหนงสอพมพซดนย มอรนง เฮรลด เมอป 2550 ความสำเรจในครงนนทำใหเกดการตนตวอยางนาสนใจ เวบไซตเปนแนวรกททำใหเกดการสรางเครอขายขามโลกอยางรวดเรวทสด จนในทสด กเดนทางเขาไปสทประชมสหประชาชาต ไดงบประมาณออกมาทำโฆษณาเปนเรองเปนราว แลวกสรางไดดขนาดทวาโฆษณาชด Earth Hour* ควารางวรางวลมากมาย

การปดไฟ 1 ชวโมง เปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมงายๆ ทนำไปสความแตกตาง เรองเลกๆ ถามศรทธาซะอยาง กเกดเปนงานใหญ ไดผลนาชนชมเกนคาด “ชวโมงเพอโลก” ไมตองทำปละครง งานอนรกษไมตองรอใหชมชนทำอยฝายเดยว อยในเมองกทำได...เรมจากปลายนวคณเอง

* Earth Hour ควารางวลแพลทตนม ซงถอเปนรางวลสงสดในงาน Asia’s Most Effective

Marketing Campaign For 2008 หรอ การรณรงคดานการตลาดยอดเยยมประจำป 2008 และได

รบรางวลยอดเยยม กอนหนาน 4 รางวล จากการประกวดทเมอง Spikes และเมอง Cannes

ในปเดยวกน

จาก กรงเทพฯ มงสตำบลนากลาง อำเภอสงเนน จงหวดนครราชสมา ผานเสาไฟฟาแรงสงและกงหนลม ไมนานปายบอกชมชนใน

ชอ “ศนยอพยพคนไทยไรแผนดน” กยนทกทายตรงหนาแจงชอกบคณลง ผเปนเจาหนาทตดตอสอบถาม เพยงพกเดยว “พเจยว” หญงรางเลกทาทาง

กระฉบกระเฉงกวงมารบตามมาดวยพธวชชย โงนชาล ซงรงตำแหนงผใหญบานของ “ชมชน” แหงน

แนะนำตวกนทหอประชมประจำชมชน แอบสงเกตเหนอาคารไมสองชน ไดความวาในอนาคตทนจะเปนธนาคาร ใกลๆ กนเปนสหกรณและสำนกงาน เวลางานของสมาชก คอ 08.00 น.-17.00 น. ทกวน...ปายเขาเขยนไวงน

การเรมตนของทนมาจากปญหาความ ยากจน หนสน และจบลงดวยการไมมททำกน เมอป 2528 ประพาส โงกสงเนน ลกอสาน

แหงบานนากลาง อ.สงเนน จ.นครราชสมา นกกจกรรมท เคลอนไหวเรองการรกปา ระหวางนนกพบปญหาชาวบานไมมท ทำกนหนสนรงรง หลายคนไมม ทางออก ประกอบกบโรงงานอตสาหกรรมขยาย ต วมาถ ง โคราชทำใหเขาคดวาแทนทจะตาน การกปา (ซงตาน

ไมไหวแลว) ควรทจะหา ทางชวยชาวบานทเ ด อ ด ร อน ดกวาในทสดกลงเอยวา

EARTH HOUR ชวโมง เพอโลก เพอเราวนท 28 มนาคม เวลา 20.00-21.00 น. (เวลาในประเทศไทย) มเทยนนบลานเลมจดขน เพอแทนแสงสวางจากไฟฟา เปนกจกรรมทผคนจาก 82 ประเทศ หรอจากเมองตางๆ มากกวา 2,100 แหง ทวโลก รวมกนทำในสงเดยวกน

แผนดน

2

ศนยอพยพคนไทยไรแผนดน 46/3 หม 6 ต.นากลาง อ.สงเนน จ.นครราชสมา 30380

ความหวง เอาทสวนตวจดใหชาวบานทไมมททำกนมาอยทำกนดวยกน สภาเครอขายประชาชนอสาน (สอส.) จงเกดขนในป 2538

ชอเสยงของสภาเครอขายฯ ขจรขจาย พนองเกษตรกรจากภาคอนๆทมปญหาททำกนกขอเขามาอาศยดวย ทำเกษตรพอเหลอกนเหลอเกบ กเอามาซอทดนเพมเพอรองรบพนองทเดอดรอนซงทยอยกนมาจากทกภาค ใตกมเหนอกมา ในป 2550 กเลยเปลยนชอเปน “สภาประชาชน 4 ภาค” สวน “ศนยอพยพคนไทยไรแผนดน” คอททำการหรอสำนกใหญทเรากำลงเยอนนเอง

กวา 2,222 ครวเรอนทอยในพนทใกลๆ กน 4 จด ในตำบลนากลาง กนเนอทประมาณ 82 ไรเศษ ตางมระเบยบแบบแผนการใชชวตเหมอนกน รวมคดรวมตดสนใจ รบรทกขสขของกนและกน เสยงสวนนอยมความสำคญไมแพเสยงสวนใหญ โรงเรยนสอนประชาธปไตยเบองตนเกดขน ทนตอนหนงทมทกวนไมเคยขาด

ประชาธปไตย คอการใชสทธเสรภาพทไมทำใหผอนเดอดรอน ทดนผนนมโฉนดหมดทกตารางนว ใชชอวา “สภาประชาชน 4 ภาค”

ไมมใครถอครองคนเดยว แมแตคณประพาส ทเปนผเรมตนโครงการ นอกจากจะใหททำกนแลว ยงใหการชวยเหลอเรองคดความ สำหรบเกษตรกรทรองเรยนเรองการถกไลท พนองคนไหนไดททำกนคนกกลบไปทำกนบานเกด หลงจากพดคยกนพอหอมปากหอมคอ ผใหญธวชชย กพาเดนเยยมชมชมชน บานหลงเลกหลายหลงผดเรยงกนเปนระเบยบ สรางงายๆ จากไมไผ เปนความเรยบงายทเหมอนงานศลปะแบบเซน แตละหลง ไมมเลขทหรอชอทประกาศความเปนเจาของ แตผใหญธวชชยกจำไดหมดวาบานใคร มาจากไหน ตอนนไปทำอะไร คงเปนผลจากการเดนถามสารทกขสกดบทกเชานนเอง

ตวเลขสมาชกทนไมเคยนง มคนใหมมาขอพกรอนเสมอ คนอยเกากใหการตอนรบเมอนกถงวาครงหนงพวกเขากเคยเรมตนอยางน กฎการรบสมาชกไมมอะไรยงยาก ขอเพยงไมเปนโจรผราย ไมมคดเกยวของกบ

อาชญากรรม ไมเกยวของกบยาเสพตด และไมเปนตวปวนใหเกดปญหาเปนอนใชได

รอบๆ กระตอบนอยแตละหลง มทงสวนผก นาขาว บอปลา การจดระบบนำไดรบการสนบสนนจากหนวยงานราชการ พชผกทน

ปลอดสารพษรอยเปอรเซนต เพราะมการทำปยชวภาพไวใชเอง ความรนไดมาจากทานพระครแหงวดนากลางทอยใกลเคยง และเมอนำมาปฏบตใหเกดผลจรง จงกลายเปนตวอยางทจบตองได หลายคนทเคยใชสารเคมมานานๆ กเปลยนพฤตกรรมแรกๆ กทำเพราะกฎระเบยบ หลงๆ กไดกบตว เพราะสขภาพด กลายเปนความตงใจวา แมจะไมไดทำกนทน หรอวาไดกลบบานเกด กไมหวนกลบไปใชสารเคมอก

อกจดหนงซงไมหางกนมากนก เปนจดทผใหญธวชชยบอกวา จะกนไวทำโครงการไบโอดเซลเมอมวตถดบเพยงพอ ระหวางทางทไปยงจดทสาม เจอปายปาชมชน จงไดความวา มการกนทไวประมาณ 280 ไร เพอฟนฟใหเปนปาสาธารณะ สำหรบเกบหาผลผลต (หามตดไม หามลาสตว) เหนแลว...ชนตาชนใจ

จดสดทายทไปเยยม ตอนมองไกลๆ เหนคนรวมตวกนกระจกทำอะไรบางอยาง เขาไปใกลๆ ถงรวาออ...กำลงเกบมนสำปะหลง มองผาดๆ แทบดไมรวามไรมนแทรกตวอย ดวยแนวคดการปลกพชผสมผสาน มนสำปะหลงกเลยซอนตวกลมกลนกบพชหลายชนด เชน สะเดา และพชผกสวนครวทวไป หวมนทเหนเขาขดขนมาใหญเบอเรมเทม เหนแลวลางภาพพจนแยๆ เลย

บายแกๆ มโอกาสพดคยกบตวจรงเสยงจรง ประพาส โงกสงเนน ประธานสภาประชาชน 4 ภาค ถามไถกนกลางไรมนจงไดรวา นอกจากการทำนา ทำไร ปลกผกเลยงปลาเพอเลยงสมาชกแลว ยงมการเลยงววอกกวา 200 ตว ในพนทใกลเคยง สวนหวมนบกเอบทเหน จะสงไปเขาโรงงานหวอาหารสตวของชมชน เพอเลยงววตอไปอกดวย

หลายปทผานมา พประพาสออกเดนทางไปเสาะหาความรจากแหลงตาง ๆเพอนำมาปรบใชกบชมชนและเปนฐานความรใหกบพนองทวนหนง (เมอแกปญหาหนสนได) จะไดกลบไปสวถชวตในบานเกด มความเปนอยเรยบงาย ไมมสงปรงแตงมากมาย และมความเอออาทรตอกน เดกๆ ทนกชวยงานคนละไมคนละมอ ขาดเหลออะไรกชวยกน สภาพชวตอาจไมสวยหรแตสภาพจตใจนนดเกนรอย รปแบบชวตงายๆ แตงดงามอยางน สงผลให พอใหญแมใหญบางคนทเคยปวยกระเสาะกระแสะกอนจะมาอยทน แขงแรงขนอยางนามหศจรรย

นอาจเปนชมชนในฝน แตถามโอกาสแวะไปเยยมในสำนกงานของศนยฯ จะเหนเอกสารกองโตทเปนหลกฐานของหนสนรงรงของเกษตรกรแตละคน ตวเลขหนสนรวมกวา 1,400 ลานบาท เปนความจรงทตองรบตนจากฝน

การเสยสละของใครบางคน ชวยใหแผนดนนมความหวงขน

แผนดน

3

ส

ดวย ความเชอน ชเมกเกอรจงนำเสนอแนวคด “เศรษฐศาสตเชงพทธ” แนวคดนมการ

รวบรวมจดพมพเปนหนงสอในชวงทศวรรษของป 1960 ชอ Small is Beautiful หรอ เลกคอความงาม (สมบรณ ศภศลป แปลหนงสอเลมนในป 2524 ใหชอวา “จวแตแจว : เศรษฐศาสตรเชงพทธ) เปนหนงสอทโดงดงตลอดกาล เนอหาในเลมยงคงความทนสมยแมจะผานมาแลวเกอบ 50 ป และเปนแรงบนดาลใจใหนกกจกรรมหลายตอหลายรนพาอดมการณทงดงามน เดนเคยงคไปกบชวตจรง นอกจากจะเปนนกเศรษฐศาสตร เปนผเชยวชาญอะไรตอมอะไรดานเศรษฐกจแลว ชเมกเกอรยงเปนประธานสมาคมดนแหงองกฤษ ซงเปนองคกรการเกษตรแบบอนทรย และตนแบบททำใหเขามดวงตาเหนธรรม ศรทธาวถชวตแบบจวแตแจวนกคอ มหาตมะ คานธ และกแนนอนวา แนวคดอยางนในเวลานน ยอมสวนกระแสเอามากๆ (ถงเดยวนกยงทวนนำ อยนนแหละ) ทวาสวนกระแสกเพราะวา หลงสงครามโลกครงท 2 โลกกาวเขาสยคปฏวต เขยว เพราะเกดความเชอวาอาหารไมพอเลยง โลกแนๆ ถาทำเกษตรแบบเดมๆ เนองจาก อตราประชากรโลกขยายตวเพม ประเทศ ทางตะวนตกออกมา

คนทำงานดานสงคมทอายแถวหลกส มกจะเคยผานตากบงานเขยนของ อ.เอฟ.ชเมกเกอร นกเศรษฐศาสตร ชาวเยอรมน ผมแนวคดวาความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยระดบท ใหญเกนไป เปนตวการทำลาย ภมปญญา ทงน ไมไดแปลวาวทยาการไมด แตหมายความวา ความรบผดชอบและความความสามารถในการใชสมองและมอของมนษย มนอยเกนกวาจะควบคมเทคโนโลย ซำยงตกเปนทาสมนเสยอก

ยนแถวหนาในการทดลองมากมาย เนนการใชพนธพชและสตวท ใหผลผลตสง ใชเทคโนโลยชวภาพ การตดตอทาง พนธกรรม ฉายรงส (ขาวพนธ ก. ข. ทเราคนๆ กเปนผลจากการฉายรงสแกรมมาเพอใหทนโรค) การใชเครองมอทาง การเกษตรททนสมยการใชปยเคมทมประสทธภาพ เพยงทศวรรษเดยว ปฏวตเขยวกทำใหปรมาณพชอาหารเพมขน สงคมเรมเปลยนเปนระบบอตสาหกรรมเกษตร ดนเสอมโทรม นำปนเปอน เกดการรกปาเพอเพมพนทการผลต และอกมากมาย ผลกระทบดานสงแวดลอมทำใหแนวคดเกษตรอนทรยกลบมาอกครง จรงอยวาการบรโภคเกนพอกยงอย ของพรรคนมนไมหยดลงงายๆ แตลวงมาถง พ.ศ. น ความพยายามในการฟนฟดนกลายเปนเทรนดใหมของสงคมโลกแลว เพราะฉะนน คนรนใหมควรจะลอมวงรจกสถานการณดนในเมองไทยกนหนอย นายฉลอง เทพวทกษกจ รองอธบดดานวชาการกรม พฒนาทดน ใหรายละเอยดเรองสถานการณดนทวประเทศ โดยเรมวาเนอทของประเทศไทยมประมาณ 320 ลานไร ในจำนวนนเปนทดนเพอการเกษตรประมาณ 170 ลานไร หรอ 53.1% ของพนททงหมด (ดรายละเอยดในตาราง สถานะการใชทดนของประเทศ)

ปญหาดนนนม 2 แบบ คอปญหาทเกดจากธรรมชาตของ ดนเอง กบปญหาทเกดจากใชสารเคมตดตอกนนานๆ ลองมาดสภาพปญหาของดนกน... • ดนเปนกรด เปนเรองของการใชงานนาน ขาดการบำรง

รกษา เพมอนทรยวตถ เพมธาตอาหารทเปนปยอนทรยชวยแกไขได

• ดนเปรยวจด หมายถงดนทสารประกอบพวกเหลกหรอ อะลมนมซลเฟต และกรดกำมะถนมาก จนพชขนไมไหว (คา pH นอยกวา 4.5) ดนแบบนเปนปญหาตามธรรมชาตของมนเอง พบในทราบภาคกลางคอนไปทางใต กบ ชายฝงทะเลทนำทะเลเคยทวมถงมากอน ในภาคใตกบภาคตะวนออกเนอดนมจดเหลองเหมอนสฟางขาว หรอถาเปนดนเลนทะเลกมสเทาปนเขยว เพราะมกำมะถนสง การเพมธาตกพอทำได แตไมนานกกลบมาเหมอนเดม

• ดนเคม กมสองอยาง คอเคมบกกบเคมทะเล ดนเคม ทะเลนนรกนอยวาใกลนำทะเล แตดนเคมบกนนหมายถงดนทมปรมาณเกลอมากจนพชทนไมไหว สภาพความเคมนนเปนธรรมชาตของดน แตการเกษตรเปนตวเรงใหเกดภาวะดนเคม บรเวณทเปนดนเคมจะอยในภาคอสาน ดงนน ถาดกายภาพของภาคอสาน กจะเหนวาเปนทราบสง มดนเกลออยลกลงไป แตกอนปาไมสมบรณ ความเคมในดนกอยของมนปกต ฝนตกกซมลงใตดน รากไมใหญกชวยดดซบนำ เกลอกแหงอยใตดน ไมออกฤทธ ตอมาปารอยหรอลง กลายเปนพนทการเกษตร ฝนตกลงมา

ถานการณดน

4

ชาดน บการดดซมไมด เกลอใตดนกละลายไหลไปกบนำ ลงไปโผลตรงทราบซงตนกวา

• ดนเปนทรายจด หมายถงดนทมทรายปน อมนำตำ ดดซบ แรธาตอาหารไมด โครงสรางดนแนนทบ ทำใหพช ขาดนำ สวนมากพบในภาคตะวนออกกบภาคอสาน

• ดนทรายทมชนดานอนทรย หมายถง ดนทรายทเปนดาน ลกลงไปราว 100 ซม. ดนแบบนรากพชชอนไชยาก หนาฝน นำแชขง พอหนาแลงนำไมซมผาน ดนแบบน มกพบบรเวณหาดทรายเกา ตามแนวชายฝงทะเลภาคตะวนออกและภาคใต มปฏกรยาเปนกรดอกดวย ทกวนน การเอาชนะดนดาน นอกจากจะบำรงดนแลว เขาใช หญาแฝก “ทะลวง” ดนดานกนไดผล

• ดนตน หมายถงดนทพบชนลกรง ชนกรวด เศษหนบน ผวดน ทำใหรากพชชอนไชไดไมด ปลกอะไรกไมคอยโต ดนลกษณะนกระจายอยเกอบทกภาค

• ดนพร เปนพวกพนทชมนำซงมกจะทางภาคใต ดนพวกน ไมเหมาะทำการเกษตร

นโยบายในการฟนฟสภาพดนนน ทางกรมพฒนาทดนแบงเปน 2 สวน อนแรกเปนการฟนฟเพอเพมผลผลตและใหมการใชอยางยงยน ซงตองใหเกษตรกรมสวนรวม ยทธศาสตรขอนมตงแตการจดโซนนงการปลกพชจำพวกออย มนสำปะหลง กบขาวโพด มเรองการแกปญหาดนเปรยว ดนตน มเรองการพฒนาบอนำขนาดยอม การปองกนการชะลางพงทลายของหนาดนดวยหญาแฝก อนทสองเปนเรองการพฒนาคน ทงการสรางหมอดนกวา 70,000 คนในหมบาน การจดกลมอนรกษดน เปนตน แนวคดโซนนงพชเกษตรเชงเดยว เปนการควบคมการใชสารเคม และปองกนการรกปา แต รองฯฉลองยอมรบวา งานนกรมพฒนาทดนทำเองไมไหว ตองมผชวยหลายหนวยงานเพราะหมายถงการทรฐชวยประกนราคาพชผลทปลกในโซนทกำหนด ดนเปนตนทนธรรมชาต การใชทนอยางไมระมดระวงกหมายถงการขาดทน จรงอย ผลผลตทเพมอาจหมายถงตวเงนทเพม แตสารเคมทเรงผลผลตกทำใหสขภาพคนปลกแย คนซอกนกมองดวยเหมอนกน การถนอมตนทนธรรมชาตตองรวมมอกน คนกนตองชวยคนปลก ไมกนทงกนขวาง ใชขาวของเฉพาะทพอเพยง...เรมจากตรงน พวกเรากมสวนชวยถนอมดนโดยไมตองเปนเกษตรกรกได นละ...เศรษฐศาสตรเชงพทธ

การใชทดน จำนวน

เพอการเกษตร 170.3 ลานไร 53.1%

รปแบบการเกษตร

• นาขาว 81.4 ลานไร 47.8%

• พชไร 42.6 ลานไร 25.0%

• ไมผล ไมยนตน 43.1 ลานไร 25.3%

• ทงหญาเลยงสตว 0.25 ลานไร 0.3%

• ทเพาะเลยงสตวนำและพชนำ 2.7 ลานไร 1.6%

ปาไม 116.7 ลานไร 36.4%

อนๆ ไดแก พนทนำ ทอยอาศย เหมองแร บอขด ฯลฯ 33.7 ลานไร 10.5%

ทมาขอมล : กรมพฒนาทดน, 2550

ตารางสถานะการใชทดนของประเทศ จากเนอททงหมด 320.7 ลานไร

แหงดน เทพ 1

3

2

1 3 2

5

4

6

คนโบราณเชอวา ดนคอกองธาตทเรมตนของชวต ดวยเหตน เมอเวลาจากบานไปไกลๆ กตองเอาดนเกบใสผาหอพกตดตวไปดวย เปนเครองอนใจวาจะไดกลบบานแนๆ เวลายายตนไมจากทหนงไปอกทหนง กตองเอาดนเกาตดรากมาดวย มายงนกไมคอยรอด หรอกวาจะรอดกโทรมเสยนาน

สมย กอนยงไมมถนนหนทางใหเดน ไมมปายบอกทาง เวลาจะเดนปา นอกจากจะอาศยดาวสงเกตเปนทศ ในยามราตร เอาตนไมใหญเปนหลกเขต เอาสนเขาและแมนำเปนระยะทางแลว กใชกอนดนนแหละ

เปนตวบอกหมดทาง โดยเฉพาะทเปนทางแพรง ชาวดงจะเอากอนดนกอนหนพนไวตามทางแพรง เปนหมายไวสงเกต และเพอใหกองดนนอย ไมโดนสตวมาเลนซนกระจดกระจายไป กมกจะ “ฝาก” ไวกบเทพาอารกษกบพระแมธรณ ชวยดแลกองดนกเลยมกจะมดอกไมทเกบตามปามาสกการะบชา ใครไปใครมากมากองเพม จนพนสงเปนยอดแหลมเหมอนเจดยไปเลย วากนวา...ทมาของเจดยสามองค* ท อ.สงขละบร จ.กาญจนบร กอนจะมาสรางเปนเจดยถาวร กเกดเพราะเหตน เชนเดยวกบทมาของเจดยทอยตามทางแพรงอกหลายแหงในพมา

ความเชอทวาธรรมชาตนนมเทพสถตยอย ทำใหคนโบราณไมกลาลวงเกน ถงจะใชประโยชนกไมออกแนวยำย จงไมแปลกทไมวาจะชาตใดภาษาใดกมเทพแหงดน ในแผนดนสวรรณภมสมยกอนประวตศาสตร หรอกอนทอทธพลของฮนด จะเขามาแผรมเงา กอนทจะมพระแมธรณ สงคมมนษยยคนนนบถอวาหญงเปนใหญ ม “เจาแมดน” เปนใหญทสด นทานพนบานเลาวา นางเมองซงเปนเสมอนเจาแมของเผา จะเลอกผวใหมทกป (ขออภย-ขอใชคำโบราณ) บาวหรอชายทรบการคดเลอกจะไดรบเกยรตใหเปน “เจาพอขาว” ไมตองออกไปกรำแดด แตถกขนใหอยดกนดจนถงฤดหวานไถ พอไดเวลาไถนา เจาพอขาวกจะถกมอมเหลา แลวเอาไปเชอด แมนางเมองจะเอาเลอดผวไปโปรยปรายในไรนา เปนการสงเวยเจาแมดนเพอใหเกดความอดมสมบรณ ทำนาไดผล ความเชอนเบาบางลงเมอพทธศาสนาและพธกรรมพราหมณหรอฮนดทมาพรอมกน สยายอทธพลเขามาสอนโดนเซยและอาณาจกรขอม (หรอเขมร-ปจจบน) เมอกวาพนปกอน มาพรอมกบบทบาทของผชาย ทคอยๆ เปลยนระบบใหผหญงกลายเปนผรบใช (ผชายทคนโบราณเรยกวา “บาว” กกลายเปนนายไปเสยแลว) และพระแมธรณ** กมาแทนทพธกรรมสงเวยเจาพอขาว ชาวตะวนตกโบราณ เขากยกใหหญงเปนผนำทางพธกรรมศกดสทธ และนบถอเจาแมดนเปนใหญ แลวกมเรอง เจาแมดนเหมอนกน มมานานกวา 3,000 ปแลวดวย นานขนาดนกตองเปนสมยกรก ตนแบบดานวทยาการทงปวงของ ชาวตะวนตก เจาแมดนของกรกเรยกวา เก-อา (Gea) ทานใหความสมบรณแกพชพรรณธญญาหาร และกบงเอญไหมละ... ทานกโปรดโลหตสดๆ ซงๆ ของชายเหมอนกบความเชอของชาวบานปาในโลกตะวนออกเสยดวยส ยคสมยใหมทำใหคนไมคอยเชอถอเรองผรกษาธรรมชาต คงจะเหนวาจบตองไมได ไมเหมอนวทยาศาสตร มวลสาร ทเหนกะตาจรงๆ แตถามองใหลกซง เรากคงเขาใจไดวาความเชอเรองเทพแหงดนนนมเหมอนกนทงโลก กเพราะการ เกดขนของสงคมเกษตร เมอตองอาศยดน จงตองถนอมรกษาดน คนโบราณรกษาดนใหอดมสมบรณมาไดเปนหลายพนปกเพราะเขาใจธรรมชาต และมพลงศรทธากบเรองทจบตองไมไดเชนนเอง

* สมเดจฯ กรมพระยาดำรงราชานภาพ ทรงบนทกไวในหนงสอ “ประชมนพนธเบดเตลด” เรอง ‘วนจฉยเรองพระเจดย ๓ องค’ สรปไดความวา พระเจดยสามองคไมไดสรางเปนเครองหมายเขตแดน ไมใชของหลวงสราง แตเปนของแมทพไทยทยกออกไปรบชนะพมากลบมาสรางไว เหตทสรางเปนสามองคกคงเปนเพราะกองทพยกตามกนมา 3 กอง กองทมาถงกอนสรางไวองคหนงกองมาภายหลงกสรางกองละองค เรยงกนตอไป แตจะสรางเมอใด ไมมหลกฐาน รแตวามมากอนรชกาลสมเดจพระนเรศวรมหาราชแลว

** ภาพพระแมธรณในบานเราคนกบปางบบมวยผม ภาพนมทมาจากชาดกในพทธศาสนา พอจะสรปไดวา นางพสนธร (หรอพระแมธรณ-ชอภายหลง) นนปรากฏกายเพอบบนำจากมวยผมใหทวมพญามาร ทรงควาญสมเดจพระพทธเจาในคนวนตรสร กระแสชลหลงไหลออกจากเกศโมลแหงนางพสนธรเปนทอธารมหามหรรณพ นองทวมไปในประเทศททงปวงประดจหองมหาสาครสมทร หมมารเสนาทงหลายมอาจดำรงกายอยได กลอยไปตามกระแสนำปลาสนาการไปสน

5

ราชญแหงปฐพ ป

ผใหญสมศกด เครอวลย ผอำนวยการศนยกสกรรมธรรมชาตสองสลง จ.ระยอง

อยาไปอดจมกดน

ด.ต.นรนดร พมล ผอำนวยการศนยกสกรรมธรรมชาตทงสง จ.นครศรธรรมราช

ดดนดวยหมาก ใสปยเยอะ...ใชวารายไดแยะ

สมยศ มณโชต เกษตกร ต.ชนแดน อ.ชนแดน จ.เพชรบรณ

“ดน ในภาคใต ปกตกมสภาพเปนดนเหนยว เหนยว ปนทราย เหนยวลวน แลวกลกรง สภาพทก

วนนกถอวาสมบรณสก 70% ดนในภาคใตสมยกอนมความสมบรณเพราะใบไมทปกคลมมากๆ ยอยสลายเปนอนทรยวตถ ตอมาเมอเกษตรกรมงแตจะเพมผลผลตกนเยอะๆ กพากนใชปยเคม ยาฆาแมลงสารเคมพวกนกสะสมในดน พอฝนชะลางกไปสะสมในแหลงนำพอแมนำ ไหลลงทะเล กพาลทำใหทะเลปนเปอนไปดวย การทำเกษตรบนดนกไปสรางผลกระทบใหกบประมงชายฝง การแกไขกตองเรมจากความเขาใจกอน เขาใจวาดนนนมจลนทรยเปน “แม” แลวมระบบปลายรากของพชเปน “ลก” แมทำหนาทดดสารอาหารไปเลยงลก ถาเอาสารเคมมาใสมากๆ แมกตาย เราตองรกอนวา การทตนไมจะออกดอกออกผลนนมอย 2 วธ หนง-ทำใหดนมความสมบรณ หรอสอง-ทำใหตนไมเกดความเครยด ปยเคมนนทำใหระบบรากเนา ตนไมมนกนกวามนจะตาย กเกดความเครยด รบผลตเผาพนธเปนการใหญ ซงเปนวงจรธรรมชาต ปยเคมมนไปกระตนใหพชเกดความเครยด การเลยงดนกเทากบการใหดนไปเลยงพช ดนดๆ นไมตองสงเกตนาน ดนดดจากสกร ถายงไมชดกขดมาดม ดนดกลนจะเหมอนเหด เพราะมจลนทรยมาก อกวธหนงทคนใตเขาใชตรวจสอบวาดนดหรอเปลา โดยไมตองอาศยเครองมออะไรเลย เขาใช “หมาก” นแหละ คนใตผกพนกบหมากตงแตเกดจนตาย เดกเกดใหม 4-5 วน เขาจะเคยวหมากโปะทกระหมอม รสฝาดของหมากจะทำใหเดกไมเปนหวด พอเดกโตขนไปโรงเรยนได กตองเอาหมาก-พลไปบชาคร เปนหนมไดทรจะมเมยจะขอลกสาวเขากใชตอง ขนหมากนำ ตอนตาย เขากเอาหมากพลใสมอแลวมดตราสงข เวลาสวดอทศสวนกศล เขากตองถวายพระดวยหมาก-พล นอกเรองไปหนอย...เออ...ทนถาอยากจะรวาดนตรงนนดหรอเปลา เวลาเคยวหมากกบวนนำหมากลงไป ถาดนเปน สแดงปรดภายใน 1-2 วนาท รเลย...ดนเปนกรดอยางแรง แตถาบวนแลวรอจนประมาณ 11 วนาท แลวคอยๆ เปลยนเปนสแดง กแสดงดนตรงนนเปนดาง ยงแดงชา ดนยงเปนดางมาก แตถาอยระหวาง 3-11 วนาท แลวเปลยนส กแสดงวาดนมความเปนกลาง วธแกดนเปนกรดเปนดาง อนดนแรกกตอง “หมดน” ดวยฟางขาว ใตดนทหมจะมความรอนชนกวาขางบน ทน ในอากาศทเราหายใจนมจลนทรยลอยอย พอมนรสกถงความรอนชนใตฟาง มนกมดเขาไปอาศย เรยกวา “แม” เขาไปรอทาแลว รอซก 11 วน เรากฉดพนนำหมกบนผวฟางในอตราสวน 1:200 ทงไวจนถง 24 วน ดนกจะรวนซย”

“ดน ในแถบภาคตะวนออกสวนใหญเปนกรด เพราะ ขาดอนทรยวตถ ไดรบสารเคม ทงยาฆาแมลง

โรงงานอตสาหกรรม แถมนำกเสยอกตางหาก จงมผลทำใหแมลงเยอะ เพราะมนอยในดนในนำไมได สาเหตสำคญอกประการหนง...ปาไมม อนดบแรก กตองหนมาปลกปาตนนำกอน ทำโครงการธนาคารตนไม และปลกปา 3 อยาง ประโยชน 4 อยาง เนนใหทกคนมปาของตวเอง อยางนอยปลกใหได 30% ของพนทตวเอง หวไรปลายนา รมสระนำ ถาทำแบบนดนรอดแน เราจงตองไปพด หาขอมลไปอางอง เชน หาราคาพชเชงเดยวทเขาปลกอย แลวบอกกบเขาวา ถาปลกแตผลไม การแขงขนสง ราคาตก จะทำอยางไร กตองสรางภมคมกนดวยการปลกไมหลากหลาย ขายไดหลายชนด ปลกปาในสวนผลไม ไมไดทำใหผลไมไมด เพราะรากไมใหญกนอาหารคนละชนดนกบรากของไมผล ตนไมนะชวยบำบดดน แถมดงดดแมลงไมใหมนไปเกาะผลไม เพราะใบไมบางชนดเปนอาหารของแมลง สวน ‘หญา’ จะชวยรกษาหนาดน ชวยดดซบสารเคมหนาดนทตกคาง ไมตองไปถางมนทงหรอก มหญากแทบไมตองใสปยแลว ปยมนอยในหญานนแหละ แคตดหญาแลวเอานำหมกราด ใหมนยอยสลายไปเปนอนทรยวตถ ปญหาทดนเปนกรดเพราะธาตอาหารตกคางในดน ทบถมกนไปเรอยๆ อดรจมกดน ดนเลยขาดออกซเจน สงทชวยได กคอ ใหพชหลกดดซบอาหาร ถาไมทนกปลกตนไมเสรม มนกคลายๆ กบเรากนขาวจานหนง ถากนไมหมด ขาวมนกบด แตถากนหมด หรอกนไมหมดกใหหมาใหแมวกนตอ ขาวกหมดจาน มนกไมบดไมเสย อาหารในดนกเหมอนกน ตนไมจะดดซบอาหารเพอไปเลยงใบ พอใบรวงกเปนซากพช กลายเปนอนทรยวตถในดน วนเวยนเปนวฎจกรแบบนไปเรอย ดนด-ไมด ขนแรกใชตาดกร ดนดตองมหญาขน ดมากตองมหญาขนหลากหลายเกน 5 ชนดขนไป แตถาหญาไมขน ดนบรเวณนนกใชไมได ถายงไมชด ‘ดม’ เลย ถาดนหอมเหมอนเชอราและนม แสดงวาดนด แตกลนแปลกไปจากนแสดงวาไมด การทดนเปนกรด แลวใชความเปนดางโดยใสปนมารล ตามหลกแลวมนกไมผด...แตกไมถกซะทเดยว มนตองดสภาพดนกอน ถาดนไมเปนกรดมากกไมควรใช รอใหพชอาการโคมา ไรการเยยวยากอนแลวคอยใส เพราะใสปนมารลมผงหนละเอยด มนไปอดรจมกของดน...ดนมจมกมนตองหายใจ และหนตวนอดรจมกนาน มนขจดความเปนกรดจรง แตกายภาพของดนเสยไป ทางทดใชขหญาดกวา คา pH เทาๆ กน แตถาปลกแฝกนะ...ดนดชวรแนนอน”

“พช เชงเดยวในความหมายของพ คอการปลกพช ซำๆ สมมตเราปลกขาวโพด ความยาวของ

รากคอ 1 เมตร แตดนมความลกประมาณ 3 เมตร ดงนนไมวาจะปลกกครง การเจรญเตบโตและดดซบปยกจะอยทระยะ 1 เมตรทกครง เพราะระบบรากมระยะแคน พอนานไป ดนมการชะลางไปบาง จาก 1 เมตรกเหลอนอยลง สมมตวาเหลอ 90 ซ.ม. อก 10 ซ.ม. ทหายไป รากกแทงไปเจอดนดาน ดดซมอาหารไมได พชไมโต ชาวบานกแกปญหาโดยการใสปย ในทสดดนกเสย แตถาเรามระบบรากทแตกตางกน ดนกจะด อยางในปาจะมระบบพชหลายชน ดนอดมสมบรณเหมอนการพรวนดน ถาคณมทดนแลวโหมใชแบบสดกำลงเกด มเทาไหรกหาปยมาอด ไมวาจะเปนเชงเดยวหรอเชงผสมเพอรายได คณกทำลายดนอยางมหาศาล ถาเราคดวาททำอยมนคอรายไดสวนหนง อกสวนหนงเปนชวต เปนบาน เปนแหลงอาหาร เปนทกอยาง อยางน...เราจะดแลดนอกแบบหนง อยทการมอง ถาเรากระหนำใชทดนเพอสรางรายได กจะมอกคำหนงคอรายจาย เพราะทกคนพงเปาไปทรายไดเปนหลก แตปยไมใชปจจยททำใหรายไดเพม ใสปยเยอะแลวรายไดไมไดเยอะตาม ยงมปจจยเสยงอกตงหลายอยาง เชน ฝนตก ภยแลง พาย ซงควบคมไมได พอผลออกมาไมไดเทากบทจาย กเปนหน แกตวใหมแตทำแบบเดมกลงทายอหรอบเดม ถาไมเปลยนแนวคดวาการทำปยใชเอง หรอไมแมกระทงรวา...ปยคออะไร ปยคอธาตอาหารของพช ธาตหลกคอไนโตรเจนทำใหพชเจรญเตบโตทงใบ ตน และราก ฟอสฟอรสทำใหพชออกดอกด โปตสเซยมทำใหผลมรสชาตด เนอแนนหวาน ธาตอาหารทเปนปจจยใหพชเจรญเตบโตมอยทวไป ไมเวนแมแตวชพช ดงนนวชพชกสามารถนำมาทำปยได โดยจลนทรยจะเปนตวยอยสลายใหธาตอาหารเหลานออกมาเรวขน ปยเคมถาใชพอดกมประโยชน แตทมปญหาทกวนนเพราะใชเกน ตองรวธใชใหเกดประโยชนสงสดและประหยดสงสด พชระยะไหนใชปยอยางไร ซง 80% ของเกษตรกรไทยไมรวาปยคออะไร และใชเพออะไร ทชนแดนตอนน สภาพดนยงไมเสยมากนก เพราะชาวบานเรมเขาใจเรองดน เรองการใชปยมากขน หนกลบมาทำปยนำชวภาพ โดยเอามาผสมกบปยเคม สตรคอ นำ 200 ลตร ปยนำชวภาพ 1 ลตร ปยสตร 46-0-0 จำนวน 1 ก.ก. และปยสตร 16-20-0 จำนวน 1 ก.ก. ละลายนำแลวเอาไปฉดถว ขาวโพด ขาว ฉดได 5 ไร ฉด 4 ครง ใชปยเคมแค 8 กโล ขณะทเมอกอน ใชปยเคม 50 ก.ก. / ไร ผลผลตทออกมากเทากน พนอง บางคนไมรวาดนดขนอยางไร แตทเหนคอมไสเดอนเยอะ”

อยากร อยากเหน : smchondan.multiply.com อยากบอก อยากเลา อยากถาม : [email protected]

6

นายบญเนตร เตชะกล กำนน ต.แมสน อ.หางฉตร จ.ลำปาง

ผเชอมโยง นำผดทปลายนา

นางสวงทอง กดวงคแกว เกษตรกร ต.กดไห อ.กดบาก จ.สกลนคร

“พน ทในจงหวด ลำปาง บาง

พนทนำทวมขง บางพนทแลง การเกษตรทนจงมหลากหลายทงปลกขาว ปลกถว ไรออย สวนผลไม สำหรบตำบลแมสน อำเภอหางฉตร มลกษณะเปนดนปนทราย ไมสามารถกกเกบนำได แมวาจะมอาง เกบนำ แตขาดระบบชลประทานทด จงทำนาไดเพยงปละหน

หลงจากเกบเกยวผลผลตแลว ชาวบานกจะปลกถวตางๆ ททนแลงได แตกอน ผมกเปนเกษตรกรอยางเดยว แตพอมาเปนผใหญบาน (ป 2532) แลวกมาเปนกำนน (ป 2536) กไมไดทำนา ทนากใหเขาเชา เพราะตองใหเวลากบชาวบานมากขน เหมอนเราหลงใหลไปตามกระแส ตอนนกหวนมาทำนาอกครง เพราะรวาสงทตามกระแสไมใชของจรง ตองกลบมาสวถชวต แหงความพอเพยงตามแนวพระราชดำร คอสงทแนนอน กเลยไปเรยนเพมเตมทสาขา สหวทยาการเพอการพฒนาทองถน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพระนคร ทำใหรจกผคนจากหนวยงานตางๆ ทสามารถมาเชอมโยงกบบทบาทหนาทของเรา ทนกมาทำเกษตรชวภาพปทแลว ทำกนเปนกลมทงในหมบานและนอกหมบาน รวมกน 11 ราย ถงปน เพมเปน 60 กวาราย ถาดเฉพาะในพนทตำบลแมสนจาก 8 ราย พนท 23 ไร ตอนนขยายไป 36 ราย พนท 300 กวาไร การขยายตวอยางรวดเรวน อาศยแรงจงใจโดยใชโครงการผลตขาวเพอสงขายตางประเทศ เปนตวดงความรวมมอของชาวบาน ตางจากเดมทไมเคยมการสงออก งานนไดรบการสนบสนนจากศนยเทคโนโลยชวภาพและสถาบนบรการตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานผลตภณฑ มหาวทยาลยแมโจ จงหวดเชยงใหม ปทผานมา ราคาขาวหอมมะลแดงปลอดสารเคมทสงไป ขายไดราคา 18 บาท/กโลกรม ซงตามทองตลาดทวไปจะขายไดสงสดเพยง 12 บาท แถมตนทนนอยกวาการใชสารเคม เพราะวสดเราหาไดในทองถนขวว ฟางขาว เราใชหมด และสภาพดนกดขนดวย” บทบาทผเชอมโยงของกำนนบญเนตรเพงเรมตน หลงจากวางรากฐานกบชาวบานมากวา 20 ป เปนปฐมบททดในการสรางแรงจงใจและสรางเครอขายเกษตรกรปลอดสารในพนทตำบลแมสน ขยายไปสตำบลอนๆ และนำไปสการแกปญหาดนเสอมดวยวถธรรมชาตอยางไมรตว

พอหมอกจะหาเกบขวดนำขวดเหลาทคนทงตามขางทาง เอามาใสนำใหเตมขวด แลวควำปากขวดฝงดนไวใกลกบโคนตนไมทปลก คอยเกบ คอยเตม คอยทำไปเรอย และไดนำววควายออกไปเลยงอยทนา ทำใหมปยคอกอยางด บำรงตนไม ไมทปลกรอดชวตเจรญเตบโตเกอบทงหมด ตนออนของไมยางนา ไมประด ไมตะเคยน ไมสก เรมแขงแรงเตบโตขนทกป ประกอบกบไมเกาซงเปนไมผลอนๆ เชน มะมวง มะปราง มะขาม มะไฟ ในทนากมอยบาง จงปลกกลวย นอยหนา สบปะรด ปลกพชผกผลไมอนๆ เพมเตมระหวางชองวางของตนไมทปลก อกหลายชนดเลยงคนในครอบครว และแบงปนคนในหมบาน ผานไป 10 ป ไมตนเลกๆ เตบโตแผกงกานสาขา ใหรมเงามสตวหลายชนดเขามาอาศย โดยเฉพาะแมลงจำพวก จกจน แมงแคง แมงกนน จงหรด มชาวบานไปขดหาจงหรด ไปแหยไขมดแดง ไปกาน (สองไตหาแมลง) ตามตนไมตอนกลางคนหลายคน พอถงฤดฝนมเหดหลายชนด เชน เหดระโงก เหดดน เหดนำหมาก เหดปลวก (เหดโคน) เปนตน เกดอยตามทางเดนบาง ใตตนไมบาง และผนนาทปลกขาวกออกรวงใหผลผลตมากกวาตอนทยงไมไดปลกตนไม ทำใหเพอนบานอยากทำตาม เรมมการเพาะกลาไมเพอแจกจายใหกบเพอนบาน ผลทตามมาคอ “ตานำ” นำทผดขนมาสามารถใชกนใชดมได ทำใหผนนาทแหงแลงกลบมาเปนผนนาทมนำหลอเลยงสมบรณอกครง”

“จะ ทำอยางไรใหผน ดนแหงนมนำจำได

วาคนเฒาคนแกเคยบอกวา “ตนไม ใหญจะชวยดนดดซบนำไดด” และตนยางนาเหมาะสม ทสด โตเรว เขยวไว ทนแลง ไดด จงปลกในทนา ชาวบานในละแวกเหนตางกบอกวาไมนาปลกเพราะยางนาเปนไมใหญ ปลกแลวพอโตไปกเปนไมหลวง แตกไมฟงใคร

7

ลกฟน “รายอง” พ

วนใหมในมาบตาพด 3 มนาคม 2552 เปนอกวนหนงทเปลยนชวตเมองระยอง

เมอศาลปกครองมคำสงใหคณะกรรมการสงแวดลอม ประกาศให 5 ตำบล ในพนทนคมมาบตาพด-บานฉาง เปนเขตควบคมมลพษภายใน 60 วน ดวยคำสงนทำใหอตสาหกรรมขนาดใหญทผดขนมากมายกวา 1,700 โรงในจงหวดระยอง และเฉพาะทตำบลมาบตาพดทมมากกวา 300 แหง ตองปรบขบวนใหม

ประเดนเรองมาบตาพดนนเปนสงทาทายมมมองของ การอยรวมกน ระหวางอตสาหกรรมกบชมชนในสงคมไทย

เรมแรกทมการคนพบกาซธรรมชาตกลางอาวไทยชวงทศวรรษ 2520 และมแผนทจะพฒนาอตสาหกรรมชายฝงทะเลภาคตะวนออกนน ชาวระยองสวนใหญยนดกบการคนพบน เพราะเชอวาจะนำมาสการพฒนาจงหวด นคมมาบตาพดทเกดขนในชวงนน กตงในพนทประชากรไมหนาแนน อกสบปตอมา อตสาหกรรมขยายตวรวดเรวตามทศทางการพฒนาประเทศ มาบตาพดกกลายเปนเมองกงอตสาหกรรม ซงตองยอมรบวา แมกฎหมายหรอมาตรการดานสงแวดลอมจะระบไวชดเจนวาตองมการควบคมการปลอยมลสารตางๆ ตามทคณะกรรมการ วเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environment Impact Assessment, EIA) แตโรงงานเลกๆ ทไมมระบบควบคมทด สรางผลกระทบ อยหลายครง ในขณะทโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญเกดขนพรอมระบบทควบคมได แตกไมวายตองมสวนรวมในการปรบแกไปกบกระบวนการพฒนาเหลาน

เมอเวลาผานไป ชมชนและสงคมมการตนตวเรองสงแวดลอมมากขน กเกดการเคลอนไหวทนำมาสการออกมาตรการตางๆ

ตำนานในถนนยมจนดา ถนนยมจนดาอยกลางเมองระยอง เปนถนนกวางแครถ

สวนกนไดแบบชาๆ มความยาวราวครงกโลเมตร สองขางถนนเปนบานเกาแกกบตกแถวคาขายยอนยค บางหลงยงรกษารปทรงทนยมสรางเมอรอยปกอน เปนสถาปตยกรรมทเรยกวา Colonial ซงไดรบอทธพลจากฝรงเศสทเคยมบทบาทในแถบอนโดจน

พนทเลกๆ บนถนนสายนเปนความพยายามของชาวบานทนำโดย “กลมอนรกษ -ฟนฟเมองเการะยอง” ในการปรบภมทศน เพอฟนตำนานทยงมลมหายใจของเมองระยองใหกลบคนมา

เปนอกทางหนงในชวยคลคลายสงคมเมองระยอง โดยใชศลปวฒนธรรมเปนตวขบเคลอน

ระยองเปนเมองเกาแกทมรองรอยการตงถนฐานมาตงแตยคกอนประวตศาสตร ราว 5,000 ปกอนโนน นกโบราณคดพบเศษเครองปนดนเผา เครองมอหนขด ในถำแถวๆ เขาชะเมา-เขาวง ซงเปนพนทรอยตอกบจนทบร แลวกยงพบซากหนศลาสลกรปตางๆ พบแนวคคายโบราณและซากอาคารทเปนศลปะการกอสรางแบบขอม อนนกสามารถชไดอกวา ระยองเปนเมองทเจรญแลวตงแต พ.ศ. 15-17 เปนชวงเวลาทราชอาณาจกรขอมเพงเรองอำนาจ

เรารกนดวาชนพนเมองของระยอง คอ ชาวชอง ในเอกสารเผยแพรโดยศนยมานษยวทยาสรนธรฯ บอกวา ชาวชองนนอาศยกระจายอยในแถบตะวนออก ตงแตฉะเชงเทรา ระยอง จนทบร ตราด เปนชนชาตทจดอยในสายตระกลมอญ-เขมร

หรอในกลมชาตพนธออสโตร-เอเชยตค (Austro-Asiatic, Mon-Khmer) เขามาอย ในพนทดงกลาวตงแตกอนสมยสโขทยเลกนอย คอชวงพทธศกราช 1700

สมเดจพระยาดำรงราชานภาพ ปราชญดานประวตศาสตรไทย ทรงเคยพบชาวชองทอำเภอทามะขาม จงหวดจนทบร แลวบนทกไวในหนงสอ “ชาตวงศวทยา” สรปวา ชาวชองพดจาละมายคลายเขมร มแต ภาษาพด ไมมภาษาเขยน ลาสด มมานษยวทยากลมหนงมาชวยรอฟนภาษาชองกอนจะสญหายไป เพราะคนรนใหมไมคอยจะพดชอง แลวบนทกไวเปนภาษาเขยน โดยองกบพยญชนะขอม เขาใชวธตดไมโครโฟนจวไวตรงคอ แลวเกบเสยงพดใสเทปเพอแกะเปนตวหนงสอ

ชาวชองเปนชาวลม กแนนอนวาตองชำนาญการเกษตร นอกจากปลกขาวกนแลว ยงเกงเรองทำไรกระวาน สมยกอนกระวานเปนสวนหนงของ “สวย” ทหวเมองตางๆ จะสงบรรณาการใหแก

เพอการรกษาสงแวดลอม และสงผลใหโรงงานดแลเรองระบบตางๆ ตองพสจนใหเหนวา การดำเนนงานจะไมสรางผลกระทบตอสงแวดลอมและชมชนรอบขาง

กลายเปนการปรบตวครงใหญ และเปนจดสำคญของ การพลกฟนระยอง

อยางไรกตาม ปญหาทระยองและมาบตาพดไมไดมแตเรองสงแวดลอม งานวจยของสำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต พบวา ผลกระทบทมตอชมชนมาบตาพดอยางรนแรงกลบไมใชเรองสงแวดลอม แตเปนปญหาสงคมทเกดจากการขยายตวของเมองอตสาหกรรม เกดการอพยพแรงงานทกลายเปนประชากรแฝง แรงงานตางดาว ทงสองกลมนขาดสทธในการรบบรการของรฐ รวมทงระบบสาธารณสขพนฐาน กอเกดหวงโซปญหาอนๆ ทตามมา ทงอาชญากรรม ยาเสพตด การทำแทง การขายบรการทางเพศ และโรคตดตอทางเพศสมพนธ

ปญหาเหลานกเหมอนเชอกทมปมตลอดเสน ตองอาศยทกฝาย ทกภาคสวน มาชวยการแกไขปรบปรง ใหระยองกาวไปสความเปนเมองนาอยรวมกบชมชนอตสาหกรรมเกษตรกรรม

ความรวมมอกนอยางจรงใจในการแกไขปญหาเหลาน จะชวยใหเกดการคลคลายปญหาทละปม โดยปราศจากอคตตอกน

ดวยความหวงวา เชอกเสนเรยบเสนเดมจะกลบคนมา

8

ราชอาณาจกร เรมตงแตราชอาณาจกรอยธยา ทกวนน บางพนทในจนทบรกยงเหลอดงกระวาน แตชาวชองในเมองระยองปลกวเวกไปหมดแลว เพราะชองเปนคนรกความสงบ เมอระยองกลายเปนเมองอตสาหกรรมชาวชองกหนเขาปาไปอยแถบจนทบร ทกวนนกยงมชมชนชาวชองหลายพนคนทพยายามรกษาประเพณดงเดม ตงรกรากในอำเภอเขาคชฌกฏกบอำเภอมะขาม จงหวดจนทบร

คำวาระยองกนาจะมาจากภาษาชองเหมอนกน มการแปลสองความหมาย คอ เขตแดน กบ ไมประด (คอมนแปลไดสองอยาง) ซงเปนไมพนถนทำรายไดเลยงคนระยองสมยโบราณ (ทกวนนกยงตำบลทาประด) การออกเสยงระยองแบบชาวชอง กตอง ออกเสยง “รา” ยาวๆ แลวรบตวดเสยง “ยอง” ใหสนทสดเทาทจะทำได ภาษาเขยนกอาจจะเขยนวา “รายอง” เพอใหใกลเคยงกบการออกเสยง

เขารกเขาพงออกนอกถนนยมจนดามากไปหนอย...

โครงการอนรกษ - ฟนฟเมองเการะยอง เปนความรวมมอของชาวบานกบนกคด กลมหนง ไดรบการสนบสนนจากเทศบาลเมองระยอง และอบจ.ระยอง เปนระยะๆ ประธานกลมฯ เปนหนมมสลม ชอ “แดส” หรอ บญอนนต หมดเชยว เจาของรานกาแฟรายอง ตงอยในถนนยมจนดานนแหละ รานนายแดสกแทบจะเหมอนรานขายของเกา มองไกลๆ ไมคดวาขายกาแฟ รานขายของบางแหงยงรกษาความมนำจตนำใจแบบคนโบราณไว อยางรานขายรปเขยนรานหนงชอ Da Vinci Studio มปายเชญชวนใหเขาไปดมนำเยนๆ ไมเสยสตางค ดมแลวกลางแกวใหดวย พพธภณฑเกากเปนฝมอของกลมอนรกษฯ เปนตกแถวตดนำ ดานหลงเปนพนท ใชเพอการแสดงหรอเวท เสวนายอยๆ มเดกนกเรยนมาใชประโยชนจากพพธภณฑนเสมอ

ดานตรงขามพพธภณฑ เปนลานวฒนธรรม ซ งจะ มงานใหญปละ 2 ครง คอ งานไหวครตนเดอนเมษายน ถ อ เ อ า ว น ท ต ร งก บ ว น พระราชสมภพสมเด จ พระเทพรตนราชสดาสยามบรมราชกมาร กบตอนปลายป ในเดอนธนวาคม เปนงานภมบรศรระยอง ไมชาน จะมโครงการสรางสะพานไมใหคนเดน

ขามแมนำจากดานหลงพพธภณฑ แลวกจะปรบใหเปนถนนคนเดน เนนใหเกดการเคลอนไหวดานศลปวฒนธรรม

ขางๆ ลานวฒนธรรม เปนรถบรรทกสมยคณปทไดรบการขดสฉววรรณภายนอก เพอใหเปนสญลกษณความเกา นคอรถหองสมดทตงใจจะพฒนาใหเดกๆ มาใชเปนพนทกจกรรม นอกเหนอจากการอานหนงสอ มโครงการปรบปรงปายบอกทาง โคมไฟ ปายเลาขานตำนานเมอง ปรบปรงตนไมเพอชวยเสรมภมทศน เปนตน

การฟน “รายอง” นน มหนทางหลายสาย

“ฮ” ทตดปากคนระยอง ระยอง “ฮ” สน เมองจนทร “ฮ” ยาว... กแลวทำไมพนองสองเมองนตองมปดประโยคถามคำดวย “ฮ”

ดวยเลาฮ? ไมมใครบอกทมาได ผแกแมเฒากบอกไดแตวา “ฮ” กนมาตงแต

บรรพบรษแลว แตเดยวนคนรนใหมเขาเลกฮแลว นาเสยดาย ทจรงนเปนเสนหพนบานทนารกมากๆ

ภาษาพดของชาวระยองจดอย ในกลมภาษาไทยตะวนออก คลายคลงกบไทยกลาง ตางกนตรงการออกเสยงทหนกแนนจรงจง การออกเสยงตางกบภาคกลางเลกนอย เชน คำตายทสะกดดวยแมกก กบ และกด ถาไทยกลางจะออกเสยงเปนเสยงเอก แตสำเนยงระยอง จะออกเสยงสามญ ถาพยญชนะตน เปนอกษรตำ เชน ครก ไทยกลางจะออกเสยงไมตร แตสำเนยงระยอง จะเปนไมโท และมศพทบางคำทใชเฉพาะถน เชน ซาก แปลวาปาละเมาะ เบอะ แปลวา ไมสวย สำมะรด กคอ สปปะรดนแหละ หาย กหมายถง หมดเกลยง เปนตน

สรปวา ทำไมคนระยองตอง “ฮ” กยงเปนปรศนาอยนนแลว

เขายายดา “ปอด” เมองระยอง หากเปรยบโรงงานอตสาหกรรมเลก - ใหญในจงหวดระยองเปน

คนสบบหร ปาในเมองระยองกคงเปนดงปอดทคอยฟอกอากาศใหบรสทธ

ยงพออนใจอยบาง ทกรมปาไมวเคราะหขอมลวา เนอทปาไมในจงหวดระยอง มอตราการลดลงอยในเกณฑทดขน เนองจากพนททปาทเหลออยนน อยในเขตอนรกษ และภเขาสงชน ไมเหมาะกบการทำเกษตร รวมทงการปฏบตงานปองกนรกษาปาอยางเขมแขงของ เจาหนาท และสวนสำคญ กคอความรวมมอของชมชนตางๆ ในการปองกนและฟนฟปา

กความรวมมอจากชาวบานในหลายชมชนนเอง ทมสวนชวยทำใหปาใกลเมองทชอวา “เขายายดา” ยงคงความอดมสมบรณไวได อยางเชน ชมชนบานบอหน ทชาวบานชวยกนรบมอกบการรกขยายพนทปลกพชเชงเดยว มการฟนฟดแลรกษาปารวมกนมากวา 20 ป ทำใหปาเขายายดาซงเปนพนทสเขยวของเมองระยอง เปนทพงของชาวบานใน การเกบหาของปา มสายนำหลอเลยงผคนและเพอการเกษตรใหกบ ชาวบาน 6 ตำบล คอ ต.บานแลง ต.ตะพง ต.แกลง ต.เพ ต.กะเฉด และ ต.สำนกทอง และเปนสถานทพกผอนของผคนในเมองระยอง

หากโรงงานอตสาหกรรมเปนเรองปฏเสธไมได การรกษาปอดกเปนทางออกทดสดทางหนง

9

ตนกำเนดของงานมหกรรรมคนชวตใหแผนดน ซงจดมา 6-7 ปแลว กคอความพยายาม “ขบเคลอนปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเพอยกระดบชมชน” (และขอนกนาจะเหตผลหลกในการกอเกดศนยกสกรรมธรรมชาตตงแต 20 ปทแลว) แนวคดของงานในปน คอ “กวกฤตดวยเศรษฐกจพอเพยง” ดงนน องคาพยพตางๆ ในงานจง พงเปาใหเครอขายแสดงพลง ระดมสมองวาสงคมไทยจะคดทายไปทางไหนถงฝาวกฤตนใหพนไปได

งานแบงออกเปน 2 สวน คอภาควชาการกบภาคนทรรศการ ในภาควชาการกมเรองของปาฐกถาและเวทเสวนามากมาย ภาคนทรรศการ กการใหความรคการฝกทำจรง โดยแบงออกเปน 11 ฐานการเรยนร ไดแก 1) ฐานคนรกทง เปนเรองการทำงานขาวอนทรยและโรงสขาวเพอการพงตนเอง 2) ฐานคนรกแมธรณ เปนเรองการทำปยอนทรย 3) ฐานคนรกนำ กบการจดการทรพยากรนำ ตงแตภผาสมหานท 4) ฐานคนรกปา กบแนวคดปา 3 อยาง ประโยชน 4 อยาง และธนาคารตนไม ปนพอจะมทนทำหนงสอ “คมอธนาคารตนไม” เลมแรกออกมาสอความกบเครอขายดวย 5) ฐานคนเอาถาน คอการผลตถานจาก เศษไมในปา และการทำนำสมควนไม 6) ฐานคนมนำยา เปนเรองการผลตนำยาเอนกประสงคเพอลดคาใชจาย ในบาน 7) ฐานคนมไฟ ใหความรเรองการผลตไบโอแกส 8) ฐานคนรกสขภาพ ใหความรเรองการดแลสขภาพแบบองครวม 9) ฐานคนตดดน กเปนเรองบานดน และการทำอฐบลอกประสานนนเอง 10) ฐานรานคนชวตใหแผนดน... อมชไมจำกด เปนเรองวธบรหารจดการคาชมชน และสดทาย 11) ฐานพอเพยงไดยาก หากมอบายมข เปนกจกรรมของเครอขายองคกรงดเหลา (สคล.) ทไดรบการสนบสนนจากโดย สสส.

ความรจากงานนมากมายเกบโกยเขาสมองแทบไมไหว แตความประทบใจไมไดอยทการโดบสาระความร แตอยทไดมโอกาสสมผสกบ “ตวจรงเสยงจรง” ของผกอการดดานสงแวดลอมทวประเทศไทย

การจดงานเปนไปดวยความเรยบรอย แตตามประสาอาจารยยกษ อดมวลเดด ทงทวนแตละปไมได วลเดดปน คอ “วฒนธรรมลปสตก”

ใครอยากรวาหมายถงอะไร มนย “เดด” ไปถงใคร ปะหนาอาจารยยกษ โปรดกระซบถามเอาเอง คลกเขาไปดรายละเอยดกจกรรมของงานได ใน

เวบไซตมลนธกสกรรมธรรมชาต www.agrinature.or.th

กวกฤตดวยเศรษฐกจพอเพยง

เปด เปดศกราชไตรมาสแรกของปน สำหรบ เกษตรกร ไมมงานใดท รวมเครอขาย

พลพรรคทวประเทศไดมากมายเทากบ “มหกรรมคนชวตใหแผนดน” ของ “อาจารยยกษ” ววฒน ศลยกำธร แหงมลนธกสกรรมธรรมชาต อกแลว

ตงแตเยนวนจนทรท 16 มนาคม พนทโลงดานหนาของศนยกสกรรมธรรมชาตมาบเออง ต.หนองบอนแดง อ.บานบง จ.ชลบร กลายสภาพเปนหมบานนอยๆ ดวย ประดาเตนทหลากสทผดขนมารองรบเครอขายกสกรรมชาตทวประเทศ ทพากนมาคางในวนสกดบ กอนเรมงานจรง ในวนท 17-18 มนาคม 2552 ใครทไมจะเจอหนากนตงกะปกลาย มางานนไมพลาด รนใหญหนอยกรบไหวไมหวาดไหว

ทางออกของชาต

“จำ หนาผมไวใหดนะครบ ผมกลาพดวาธนาคาร ตนไมเปนทางออกทางเดยวของชนชาตเรา

ขณะภาวะบบคนเชนน” จวหวเขมๆ ในคำนำหนงสอ “คมอธนาคารตนไม” ทเพง

พมพเสรจหมาดๆ ตามสไตลโผงผางของ “พงศา ชแนม” หวหนาหนวยอนรกษและจดการตนนำพะโตะ จ.ชมพร ในฐานะรองผจดการธนาคารตนไม ปะหนากนในงาน “มหกรรมคนชวตใหแผนดน” ทศนยกสกรรมธรรมชาตมาบเออง นายหวบอกวาตอนน “ธนาคารตนไม” ขยายสาขาไปแลว 170 แหง ใน 42 จงหวด ทวประเทศแลว สาขาลาสด... เพงเปดท อ.บางคลา จ.ฉะเชงเทรา...สนป 52 นไปถง 10 ลานตนแน ตอนน กำลงเขาสกระบวนการแปลงใหเปนนโยบายภาครฐในรปแบบ “ปลกตนไมใชหน” โดย ธกส. และคณะกรรมการธนาคารฯ จะประเมนราคาตนไมใหเมออาย 1 ป

พนองทสนใจ คลกเขาไปดรายละเอยดท www.treebank.com หรอชวยกนหยอดกระปกเพอ

สานตองานโดยบรจาคเขาบญช “กองทนพฒนาศกยภาพธนาคารตนไม” ธกส. สาขาพะโตะ บญชออมทรพยเลขท 419-2-72181-8

10

อยใจสายใจยาว ร

โครงการนเรมมาตงแตป 2549 โดยสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) เพอสนบสนน ใหเกดสงคมสขภาวะและมงสรางสรรคสงคม สสส. สนบสนนทนใหหมบานหางไกลจากตวเมอง และไมได รบทนซำซอนจากแหลงทน ใหรวมคดคนสรางสรรคกจกรรมเพอการพงพาตนเองไดในระยะยาว และบรรล เปาหมายและตวชวดของการเปน “หมบานสรางเสรมสขภาพตามแนวพระราชดำรสเศรษฐกจพอเพยง” ในระยะเวลา 2 ป เมอวนท 7-8 เมษายน ทผานมา สสส. กจดพธมอบประกาศเกยรตคณใหกบ 20 หมบานทผานการคดเลอก ในงาน “หมบานเปนสข...อยางพอเพยง” ณ สำนกพพธภณฑและวฒนธรรมการเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพฯ

สม ยศ มณโชต เกษตรกรนกทดลองแหงตำบล ชนแดน เจาของรางวลลกโลกสเขยว ประเภท

บคคล ครงท 10 ป 2551 ไดรบคดเลอกเปนตวแทนจงหวดเพชรบรณใหเปนปราชญเกษตรผทรงภมปญญาและมคณปการตอภาคเกษตร โดยสำนกงานเกษตรและสหกรณจงหวดเพชรบรณ เพอเสนอตอกระทรวงเกษตรและสหกรณในการพจารณาสรรหาปราชญเกษตรของแผนดนป 2552 ในระดบประเทศตอไป เอาใจชวยพหนวดของเรา!

“ปราชญพนบาน” คนใหม

“บานทงยาว” หมบานเปนสข... อยางพอเพยง

ลกเหบ...หนาวเหนบท บานหวยหนลาดใน จ. เชยงราย

“รางวลลกโลกสเขยว” เพอทำกจกรรม “เพอนลกโลกสเขยว” รบเปนทปรกษาใหกบชมชน จนสามารถขนทะเบยนเปนปาชมชน มคณะกรรมการดแลปา มกฎระเบยบ การใชปา มชวงเวลาปดฤดเกบหาหนอไมมาตงแตปทแลว

การจดการซากไผผากเปนหนงในแผนการจดการปา เพอฟนฟความอดมสมบรณ และขยายพนทปาเพมเปน 400 ไรเศษ ซากไผผากทเผากเอามาทำถาน กบนำสมควนไม

การจดการซากไผผากโดยแปรรปเปนถานและนำสมควนไม อาจเปนเรองเกาของชมชนอน แตเปนสงทดลองใหมของบานหนองแหน เพอใชประโยชนจากซากไมใหคมคา และนำรายไดมาปนกนในชมชน ใหอากาศรอนเขาไปไลสารตกคางในเตา (เปนชวงของการทำถานใหบรสทธ)

ตองการ “คมอเตาเผาถาน 200 ลตร” ตดตอไปท โครงการสงเสรมการเผาถาน และการจดการทรพยากรไมอยางมประสทธภาพ สมาคมเทคโนโลยท เหมาะสม โทร. 044 297 621

ไผผาก...ตายแลวไปไหน?

9 โมงเชาของวนท 21 มนาคมทผานมา ชาวบาน กลมเลกๆ ทชวยกนดแลปาในบานหนองแหน

ต.หนองแหน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา นดรวมตว กนเพอ “งานทดลอง” จดการซากไผตายทมเตมปา เปนซากไผทเกดจากการเผาปาเพอเรงหนอไมเมอครง อดต ซากไผพวกนจะกนการเตบโตของหนอใหม และเปนเชอไฟ การจดการซากเกายงชวยทำใหปาสะอาดอกดวย

บาน ทงยาว ต.ศรบวบาน อ.เมอง จ.ลำพน ไดรบการคดเลอกใหเปน 1 ใน 20 หมบาน

ใน “โครงการหมบานสรางเสรมสขภาพตามแนวพระราชดำรสเศรษฐกจพอเพยง” (หมบานเปนสข...อยางพอเพยง) ประจำป 2552 เนองในวโรกาสทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงครองสรราชสมบตครบ 60 ป

เมอ วนท 1 เมษายนทผานมา ไดขาวคราวจาก พอหลวงปรชา ศร จากบานหวยหนลาดใน

อ.เวยงปาเปา จ.เชยงราย แจงวามลกเหบตกบรเวณหมบานประมาณ 2 ทม ลกเหบขนาดผลกระทอน ทำหลงคาบานทะลเกอบทกหลง ผลผลตเสยหาย สตวเลยงตายไมนอย แตกำลงใจเตมเปยมเมอชาวบานในละแวกใกลไกลมาชวยเหลอกนอยางทนใจ ทง อบต. สาธารณสข ชาวบานจากอำเภอเชยงดาว บานแมออน เชยงใหม เยาวชนจากบานแมวาง เชยงใหม บานขวญคร อ.งาว จ.ลำปาง ฯลฯ กวา 50 คน เพยง 3-4 วน ชาวบานกมหลงคาใหมอนใจไมเปยกฝนแลว

‘ไผผาก’ มหนอรสหวาน ไมเฝอน ลำตนใชสานเขง ใบใหญกวาไผอนๆ เหมาะทสดในการหอบะจาง

ไผผากเปนไมทมคณสมบตครบวงจร ปาไผผากบานหนองแหน หม 9, 11 และ 14 กเลยเปนแหลงดงดด ในการกรเขามาเกบหา แตขาดการดแล ไผผากจงรอยหรอลงจนแทบหมดปา

เมอ 2 ปกอน (2549) คณธนภพ เกยรตฉวพรรณ (ประธานชมรมเกษตรอนทร ย เทคโนโลย ช วภาพ จ.ฉะเชงเทรา) และคณธวช เกยรตเสร (นกวชาการจากศนยศกษาและพฒนาวนศาสตรชมชน จ.สระแกว) สองคณะทำงานภมภาค ภาคกลาง-ตะวนออก จบพลดจบพลเขามาในบานน พอเหนปญหากเลยชกชวนเขาเครอขาย

11

3

4

พ ครบ...อยากจะมบานดนกบเขาสกหลง จะเรมตนยงไงด? กตองเรมตนจากสรางความเขาใจในปรชญาของบานดนซะกอนวา บานดน คอการอยรวมกบธรรมชาตอยางออนนอม เปนความกลมกลนของชวตกบสงแวดลอม มองในทางเศรษฐกจ บานดนชวยลดภาระคาใชจาย มเงนนอยกมบานได แตทจำเปนตองรำรวยมากๆ หนอย กคอเพอน มเพอน...มบานไดแนนอน

แหงพทธะสภาวะ “บาน” พแฟบ-เลา, นองโอโม-เรยบเรยง

งายตอการเอาไปทำพมพ บอดนนนตองขดกวางซะหนอย ใหคนไมนอยกวา 10 คนลงไปวาดลวดลายได ดนทไดทแลว จบดจะเขาเนอเหมอนเวลาแมใชใหตำทอดมนนนแหละ (บานผมเรยกทอดมนวา “ปลาเหด” ละ) การยำดนใชเวลานาน เปนโอกาสทจะไดถามสารทกข สขดบกน ถาเปนรนใหญกไมพนเรองลกเรองผว รนจวหนอยกมตงกะเรองกกกกหวานแหวว ไปจนถงเรองสอบเอนทรานซ บรรดาขอคด คำแนะนำ ความเหนอกเหนใจ มตรภาพ เกดขนในโลกสเหลยมเหนยวหนดสลกรงนทกครงไป 3. ทำบลอกอดดน หนาตาเหมอนบนไดบานเลย มชองตรงกลางเทาๆ กน สก 5-6 ชองกำลงพอดแรง กอนจะเอาดนใสในบลอก กเอาชบนำมาเชดกอน ไมใหดนตด เทดนใสบลอก แลวเอาไมปาดใหหนาเรยบ แลวสองคนกหามหว-ทาย นบ 1-2-3 แลวยกขนพรอมๆ กน เสรจแลวกเอาไปกระแทกออกใหเปนกอนตรงลานตาก 4. ลานตากกอนดน เลอกเอาตรงทแดดสองจด ใหมทวางเยอะๆ หนอย เพราะตองตากเปนรอยๆ กอน ดานหนงกตากทงไวสก 4-5 วน แลวกมาพลกกลบอกดานหนง พอแหงดกเรยงเกบไว 5. ไดเวลาขนผนง บานดนไมใชเสา วธการเรยงกอนดนกคอเรยงแบบสบหวาง ระหวางดนแตละกอนกตองใชดนในบอทเรายำมา “ยา” เหมอนการกออฐทตองใชปนมายานนแล ผนงตรงไหนทอยากจะเวนหนาตาง ประตกเวนไว อยาลมเขยน

ลกใบเลก โ

านดน บ

ดน นำ ลม ไฟ โลกประกอบขนจากอะไร? นเปนคำถามทผคนโบราณเคยสงสย และคนพบคำตอบในแนวทางเดยวกน ชาวจนเมอประมาณ 2,000 ป กอนครตสศกรราช (อยากรวาเปน พ.ศ. อะไร ใหบวกดวย 543) หรอชาวอนเดยโบราณ หรอชาวกรกในสมยศตวรรษท 5 กอน ค.ศ. ตางมขอสรปเหมอนกนโดยมไดลอกขอสอบกนวา สสารทงมวลในโลกใบน ลวนประกอบขนจากธาตเพยงไมกชนด ชาวจนเชอวาธาตเหลานไดแก นำ โลหะ ไม ไฟ และดน ชาวกรกและชาวอนเดย เชอในธาตทประกอบเปนโลกนม 4 ชนด คอ ดน นำ ลม ไฟ อรสโตเตล ปราชญชาวกรก เขาเชอวา การทธาตทงสมาผสมกน กเพอเสรมสรางความสมบรณของสรรพสง นบตงแต สงมชวตชนตำ จนถงมนษย และเทวะ เขาคนควาเรองนอยนานเพอหาคำตอบวา คตรงขามของธาตทง 4 อนไดแก ลมกบดน นำกบไฟ เปลยนแปลงกนและกนอยางไร ลวงมาจนถงยคกลางของประวตศาสตรโลก ซงเปนยคเลนแรแปรธาต ทำใหเกดการคดคนทดลองเรองธาตทง 4 เรากม “ตารางธาต” ไวใช

มนษยเราเรมม “ตวหนงสอ” ใชเมอไหร? อกษรภาพทประทบลงบนแผนดนเหนยวทเหนน เรยกวา คนฟอรม (Kuniform) คดคนขนโดยชาวสเมเรยนโบราณ ลกษณะลมแบบนมพนฐานมาจากรปทรงเรขาคณต ตอมาราวป ค.ศ. 537 ชาวอาหรบกประดษฐใหมนกลายเปนอกษรคฟก (Kufic Script) ซงถอเปนอกขระชดแรกของโลก อกขระชดทได กลายเปนตวอกษรทจารกอลกรอานอยนานถง 3 ศตวรรษ กอนจะมหนาตาเปนภาษาอาหรบอยางทกวนน คนฟอรมในภาพน คอการทำบญชของชาวสเมเรยน (สเมเรย เปนดนแดนทมอายราว 10,000 กอน ค.ศ. ปจจบน คอภาคใตของอรก การรจกใชดนเผามาจารอกษรภาพ คะเนวา นาจะอยในราว 7,500 ป กอน ค.ศ.)

ยดอก...พกถงเกา ถงพลาสตกเปนประดษฐกรรมทเกดในเมอป 2503 นเอง นบเปนผลตภณฑทมประโยชนทสด เพราะ ตนทนตำแตปรมาณมาก ทวาทำรายโลกอยางแรงในอตราสวนเทาๆ กบประโยชน

ตารางธาต สอสารถงโครงสรางและพฤตกรรมของสสาร ทงมวล ดมตร เมนเดเลเยฟ นกเคมชาวรสเซย เปนคนเรมทำ ตารางธาตเมอป 1869 โดยจดเรยงลำดบนำหนกอะตอม ตอมา กมการปรบปรงตารางธาตใหม เมอนกวทยาศาสตรเรมตระหนกวา เลขอะตอมของธาตตางๆ คอประจบวกหรอ โปรตรอนในนวเคลยส ซงเปนตวบงชคณสมบตของอะตอม ดวยตารางธาต เราสามารถบอกไดวา มนษยกคอลำดบโมเลกลเฉพาะอยางหนงซงยาวประมาณ 6 ฟตของอะตอมประเภทคารบอน ไฮโดรเจน ไนโตรเจน และฟอสฟอรส แยกองคประกอบออกมาอยางน คงจะรสกไดวามนษยไมไดวเศษเหนอชวตอนๆ เลย

ท “โรงเรยน โรงเลน” ใน ต.ทงควายกน อ.แกลง จ.ระยอง อนเปนฐานบญชา การของพแฟบ-บบผาทพย แชมนล ทปรกษากลมรกษเขาชะเมา มบานดนอยตง 3 หลง ทกหลงสรางเองกะมอ (และตนดวย) ตำราสรางบานดนจงไมตองไปควกท ไหนไกล มงไปหาพแฟบเปนไดเรองทสด

ไอนอง บานดนหลงหนงสำเรจไดภายในสปดาหเดยวดวย การหลอมแรงรวมใจในชมชน ทนกมาถงขนตอนการสรางบาน 1. สำรวจตนทนดน หมายความวาตองเรยนรดนทจะใชสรางบานกอนวาเปนดนแบบไหน ถาดนเหนยวลวนๆ เวลาแหง ปรแตกงาย ถาเปนดนเหนยวปนทราย กคอยเหมาะหนอย นวดงาย 2. สรางบอยำดน ขดบอลงไปสกเมตรหนงเพอใชยำดน ใสนำ แกลบ บางทกเอาฟางผสม บางหมเขากใชใบหญาแฝก สวนผสมนนกะดเอาวาเนอดนไมเหลวเปวเกน ไมเหนยวจนยำหนดเทาเกน การยำกคอการนวดดน ทำใหดนกอนเลกลง

12

1

2

5

6 7

8

แบบบานในฝนไวกอนนะ บานดนหลงขนาดยอมๆ มมมนอนจรง มมทำงาน และมมเอกเขนก ใชกอนดนประมาณ 1,000 กอน จำนวนขนาดน ถามเพอนประมาณ 30 คนกเทากบ 60 ตนขยน มาชวยกนแค 4-5 วน...เสรจ 6. ทนกถงการฉาบ เมอกอเสรจกไปทบอดนเหมอนเดม ยำดนอกท คราวนเอาใหเหลวกวาตอนทำเปนกอนสกหนอย แลวกใชอปกรณประจำกายคอ มอนแหละ กอบดนไลไปตามผนง จากลาง-ขนบน ใครอยากจะใสลายปนอะไรทผนง...กทำทขนตอนน 7. สทชอบ บานดนเปนสดนธรรมชาต ถาตองการใหสดใสกทำสได ใชดนอกเหมอนกน แตใชฝนดน ใครชอบสไหน ไปเลอกเอาตามทาง ฝนสลกรงเปนสยอดนยม เอาดนมารอนตระแกรงใหเหลอฝนละเอยด ผสมกบทรายละเอยด แลวผสมแปงเปยกทกวนเอง คนใหเขากน แลวกมออกนนแหละ ไลไปใหทวผนง 8. เคลอบทบ ปลอยใหสแหง เสรจแลวคอยเอาแปงเปยกผสมกบนำมนพช ไลเคลอบทบอกชน เปนตวกนนำใหผนงคงทน สวนหลงกทำโครงไมเหมอนหลงคาทวไป มงทบดวยใบแฝก (จะสวยกวามงดวยกระเบองลานเทา-ขอบอก) มงทบสกสองชนกอยได 3 ป เหลอชองลมระหวางผนงกบหลงคาไวดวย ถาทำไปแลวไมชอบใจวาหนาตางนอยไปหนอย หรอเลกไปนด กใชมดคอยๆ แซะผนงทงไปซะ มขอเขยนของนองคนหนงทเคยมายำบานดนกบกลมรกษเขาชะเมา ประสบการณทโดนใจทำใหอดบนทกไมได เขาใหชอวา “สรางบาน/สรางตว/สรางคน/สรางความคด” พแฟบบอกอาน

แลวซงสดๆ แตความยาว 4 หนากระดาษ พนทลงกไมพอ นองๆ คนไหนอยากจะอาน คลกเขาไปท http://rangg.multiply.com ณ โรงเรยน โรงเลน ครงหนงของการสรางบานดน มนองคนหนงชอ “ไก” มารวมดวยชวยยำ ไกเปนคนใฝรเรองธรรมะ อานหนงสอธรรมะมากหลาย แตมนตอๆ ตนๆ เหมอนไมเขาใจสกท ในวนทแดดจด ชวขณะหนงทไกอาแขนรบกอนดนจากเพอนเพอเอาไปตากแดด เขารสกถง “นำหนก” กอนดนในมอ พลนเอยดงๆ กบตวเองวา “เขาใจแลว วาทกขและการไมปลอยวางคออะไร” บานดนกอเกดสภาวะแหง “พทธะ” ดงน *พทธะ แปลวา ผตนแลว สภาวะแหงพทธะ กคอ การตนร มนษยเราสามารถตนรไดทกวน ทกเวลา และทกขณะจต

บานดนมรดกโลก ในมณฑลฝเจยน ของประเทศจน มหมบานหนงชอวา บานถโหลว ตงอยกลางโอบลอมของขนเขาในอำเภอหยงตง หมบานแหงนไดรบการขนทะเบยนเปนมรดกโลกลำดบท 36 ของจน ดวยจดเดนคอสามารถรกษาภมปญญาอนเปนสญลกษณของชาวจนแคะ หรอชาวเคอเจย ไวได สญลกษณทวา คอบานดน บานดนถโหลวทไดรบการขนทะเบยนเปนมรดกโลกม 46 หลง สรางในสมยราชวงศซงใต นบถงวนนกมอายกวา 800 ปแลว โครงสรางภายในเปนไมไผสาน พอกทบดวยดนเหนยว รปทรงเรขาคณตทแปลกตาทงทรงกลม ทรงเหลยม แลวกมหลายชนอกตางหาก คอสรางเปนรปหวงยาง ตรงกลางปลอยโลง และตามประสาชาวจน สรางอะไรตองใหญมหมาเขาไว บานหลงหนงจงมหองหบถง 100-200 หอง หองครวและหองกนขาวอยชนแรก ชนสองเปนหองเกบพชผลทางการเกษตร กบหองรบแขก ชนทสามและสเปนหองนอน แลวกยงมหองหบไวจดพธสำคญทงงานตรษงานแตง งานมงคลรนเรงสารพด เรองราวความเกง ความฉลาดลำของคนโบราณ ยงขด ยงพบ ขอมลจาก:สำนกขาวซนหว

แลวตวเลขละ? เลข 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 ทเราใชกนอยทกวนน รกนอยวาเปนเลขอารบก ชอกฟองอยแลววามตนกำเนดจากอาหรบ มฮมหมด อบน มซา อลควาราชม ปราชญชาวแบกแดด (กอรกอกนนแหละ) ผมชวตอยในราวป 780 คอผใหกำเนดตวเลขเหลาน เขาเปนนกแปลตนฉบบวทยาการทเปนภาษากรก และสนใจดานคณตศาสตร สงทเขาตองการทำคอ การอธบายเลขคณตใหเขาใจงาย มประโยชนทสด ซงเปนสงจำเปนสำหรบคนทวไปในการรบมรดก แบงทรพยสน การยกทรพยสนตามพนยกรรม การฟองรอง การคาขาย การวดทดน และทแนๆ คอการทำบญช เพอบรรลเปาหมายน อลควาราชม เสนอวธบอกเงอนไขของปญหา ในรปของ “สมการ” ทแกได นคอความสำเรจอนยงใหญ แตยงไมทสด เพราะทสดคอการวางมาตรฐาน เลขอารบก พรอมทงเรมนำเลข 0 มาใชในภาษาเขยน ไมตองบอกเลยวาผลงานของอลควาราชมจะชวยให สงคมโลกเรานนกาวหนาไปเพยงไร และยงมอทธพลตอ นกวทยาศาสตรตะวนตกไปอกยาวนานถง 700 ป

เมอแรกออกตลาด พลาสตกไดรบการสรางกระแสวาชวยลดการใชกระดาษและอนรกษตนไม เพยงแค 2-3 ป ถงพลาสตกกกลายเปนของทขาดไมได ถงพลาสตกทเราใชใสสนคาและอาหาร ลวนผลตมาจากเมดพลาสตกทเกดจากอตสาหกรรมปโตรเคม การผลตถงพลาสตกเปนอตสาหกรรมททำไดรวดเรว อายใชงานสน สวนใหญกเปนการใชเพยงครงเดยว แตกวาถงแตละใบจะ ยอยสลายกลบใชเวลานานกวา 400 ป เพอแกปญหาน กเลย มการผสมสารยอยสลาย เพอลดความเหนยวลง สารนจะทำปฏกรยาเมอเจอกบแสงแดด ทำใหโมเลกลของเมดพลาสตกแตกสลาย ถงอยางนนกตองใชเวลายอยสลาย 1 ป

การกำจดถงพลาสตกกอยางทรกนอย คอเอาไปฝง ซงมผลทำใหดนเสอมโทรม พอเอาไปเผา กทำใหเกดกาซพษ เมอลงนำกอดตนอนตราย เมอหลายป มขาวการผาซากปลาวาฬตวหนงทตายเทงเตง พบวาในทองมขยะพลาสตกจำนวนมหาศาล แตละปกมเตาทะเลและสตวนำจำนวนมากตายเพราะกนถงพลาสตก เพราะคดวาเปนแมงกะพรน และนคอตวเลขทนาตกกะใจ... ทกวนน มการใชถงพลาสตกถง 5 แสนลาน-ลานลาน ใบตอป เฉลยวาทก 1 นาท มการใชถงอยางนอย 1 ลานใบ ในจำนวน 5 แสนลานใบน ตองใชเชอเพลงนำมนในการผลตจำนวน 9 พนลานลตร หรอเทยบไดวา นำมนทใชผลตถงพลาสตก 8.7 ใบ สามารถเตมรถยนตรใหวงได 1 กโลเมตร พกถงผา หรอพกถงพลาสตกเกาตดตวกอนออกจากบาน เพอลดการใชถงพลาสตกใบใหมในบดเดยวน เปนวธทชวยผอนภาระใหโลกได ไมตองรอฤกษ ไมตองรอใคร...ทำเองไดทนท

นกวทยาศาสตรทยงใหญ เปนใครกนแน? เวลาพดถงนกวทยาศาสตรทยงใหญ ชอแรกทผดขน มาในสมองเหนจะเปน อลเบรต ไอนสไตน (1879-1955) นกวทยาศาสตรชาวยวทเกดในเยอรมน เจาของทฤษฎสมพนธภาพ (Relativity, 1905) ทโดงดงตลอดกาล แตไอนสไตนกมมลทนในใจ เพราะเขาเปนคนโนมนาวใหประธานาธบดรสเวลตแหงสหรฐอเมรกา เหนความจำเปนในการสรางระเบดปรมาณ ตดหนากอนทพรรคนาซของฮตเลอรจะสราง เปนผลใหเมองฮโรชมาและนางาซก ถกถลมราบเปนหนากลอง หลงป 1945 เมอสงครามสงบ ไอนสไตนกเขารวมรณรงคการแขงขนสรางอาวธนวเคลยร แตกอนหนาไอนสไตน ผทสรางคณปการดานวทยาศาสตรใหแกโลกใบน เปนนกวทยาศาสตรชาวมสลมชอ อบ อล อลฮะซน อบน อล ฮยษม เรยกสนๆ วา “อลฮะซน” ผมชวตอยใน ชวงป 965 เกดทเมองบสรา (ปจจบนอยในอรก) มผลงานโดงดงในเรองทศนศาสตร ซงเกยวของกบแสง การมองเหนส และการหกเห งานคนควาทดลองของอลฮะซน คอ ตนทางของงานดานการแพทย ดาราศาสตร และเคม ทประกอบดวยตำรบตำรามากมายใหคนรนหลงไดตอยอด รวมทงผยงใหญอยางไอนสไตน

13

ำพอสอน ค าหารสมอง อ

สม มนากไมตองสมมนากน ไมตองประชมกน ไมตองชแจง ทกคนคดเหมอนกน ทำเหมอนกนหมด อนนสนาเบอ ทกคนเหมอนกน ไมมอวนไมมผอม เหมอน

กนหมด มนจะนาดไหม ในทนกมคนอวน มคนผอม กเปนสทธของเขา แลวเขากมควาสข ของเขาได ฉะนนสามคคหรอการปรองดองกน ไมไดหมายความวา คนหนงพดอยางหนง คนอนตองพดเหมอนกนหมด ลงทายชวตกไมมความหมาย ตองมความแตกตางกน แตตองทำงานใหสอดคลองกน แมจะขดกนบาง กตองสอดคลองกน ถาไมสอดคลองกน พง...”

ทสอดคลองกน “...ถาทกคนพดเหมอนกน เวลาพดอะไรกนขนมากพดเหมอนกน

ความ แตกตาง

จากหนงสอ “คำพอสอน” พระราชดำรส

พระราชทานแกบคคตางๆ ทเขาเฝาฯ ถวายชยมงคล ในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา

ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต วนเสารท 4 ธนวาคม 2536

สมครสมาชก

งายๆ ยงกวาปอกกลวยเขาปาก... เพยงเขยนชอ ทอย ในแบบฟอรมดานลาง พรอมแนะนำ “สมาชกใหม” 1 คน หรอ 1 แหง สงแบบฟอรมพรอม ชองของขวญทเลอก... สงกลบมาท คณะทำงานรางวลลกโลกสเขยว (สมครสมาชก-หนงสอพมพ) บรษท ปตท. จำกด (มหาชน) 555 ถนนวภาวดรงสต จตจกร กรงเทพฯ 10900

หนงสอพมพ รางวลลกโลกสเขยว แลวรบของทระลก

ขอมลผแนะนำ ชอ-สกล.......................................................................... อาย........................... ป ทอย...................................................................................................................... .................................................................... รหสไปรษณย.................................. โทร............................................................... แฟกซ............................................ E-mail................................................................................................................... เลอกรบ ของขวญ 1 อยาง จากกองบรรณาธการ ๐ สมดฉกรางวลลกโลกสเขยว ๐ กอดซลาลมลก

สมาชกทแนะนำ (เอาขอมลเทาทมจะ) ชอ......................................................................................................................... ทอย....................................................................................................................... .............................................................................รหสไปรษณย............................. โทร........................................................................แฟกซ....................................... E-mail...................................................................................................................

วน หนงคอมพวเตอรทบานดนเสย (แนนอนวาแมตองโทษผมแหงอยแลว) แมคงจะ รำคาญทเหนวาผมปวนไปทวบาน เลยยนหนงสอมาเลมหนงใหผม ชอวา

“ประสบการณทยงใหญในหมบานเลกๆ” (โอย! เสยงผมโวย) แลวสรปวาเรองมนเปนอยางไรเพอวาแมจะเอาไปลงหนงสอ แลวแมจะออกคาซอมคอมพให (เสยงโวยวายของผมคอยเบาลง) เพอใหความทรมานของผมจบลงไวๆ ผมกลยอานจนจบภายใน 2 วนครง และตอไปนคอเนอหาของมน... มหมบานเลกๆ แหงหนงกลางหบเขาในจงหวดโคจ เกาะชโกก มชอวา “อมะจ” สมยกอน การจะไปถงหมบานตองไปดวยมาเทานน หมบานนจงไดชออมะจ แปลวา ทางมา สมยกอน หมบานมรายไดจากทำสมปทานปาไมสน พอหลงจากสงครามโลกครงทสอง ราวป 2490 ญปนกปรบแผนการพฒนาเศรษฐกจและสงคม ยตการทำไม (สวนบานเรา แมบอกวาเลกการทำไมเมอป 2530) ทหมบานอมะจ ชาวบานเปลยนจากการทำไม มาเปนการหาจดเดนของตวเองเพอสรางรายได กพบวามทแหลงนำแรรอน มสมยสปาซงเกาะอยตามหนาผาทวไป ทเกาะชโกกนนเปนแหลงสมยสชนยอด ดวยเหตน ในป 2506 ชาวบานกเลยเอาพนธยสจากปามาพฒนา และทำอาชพเพาะตนกลาเพอใหสหกรณการเกษตรเอาไปขาย (ระบบสหกรณการเกษตรของญปนเกดพรอมๆ กบการยกเลกสมปทานไม) แตหมบานอมะจนนเปนสงคมผสงอายสวนใหญ เพราะคนหนมสาวออกไปทำงานนอกบานเกด ลงปาทนไมเหนดวยการการใชสารเคม กแนนอนวาสมยสทนจงไมงาม ขายสดไมไดราคา เหลอเพยงหนทางเดยว คอตองแปรรปเปนผลตภณฑใหได ทสหกรณการเกษตรหมบานอมะจน มลงคนหนงชอ โมจฟม โตทาน เปนหวหนาแผนกของสหกรณการเกษตกรเลกๆ แหงน ลงโตทาน เปนกลไกสำคญในการแปรรปสมยส และมจดยนวา “ตองขายตรงสงจากบานเรา” แตหนทางนนยาวไกลและไมงายเลย ไมสะดวก ไมพอใจ ไม ไม และ ไม เปนงานทยากลำบากอยางยง และความพยายามนนกคอยๆ ผลดอกออกผล จนวนหนง จๆ ละครกเปดโรง และดำเนนไปอยางรวดเรว ปจจบน โรงงานแปรรปยสในหมบานเลกๆ ทมประชากรประมาณ 1,200 คน แหงน มพนกงาน 32 คน ในป 2540 มยอดขายผลตภณฑสงถง 1,830 ลานเยน (ผมเขยนถกครบ...ลานเยน) ทกอยางเปนงาน “ขายตรง” จากหมบาน มสมาชกทวประเทศ 250,000 ราย ผลตภณฑของหมบานไดแก นำสมปรงรสผสมโชหย ชอ “หมบานยส” และนำยสพรอมดม (นำแรไงครบ) ชอ “เจาเออกบานอมะจ” แลวกยงมผงยสสำหรบผสมนำอาบ ทำจากเปลอกยส มนำมนนวดหนาทสกดจากเมลดยส มโรงแรมนำแรทซอนตวอยรมธาร ดวยรปแบบการกอสรางทเคารพธรรมชาต ไมฉดฉาด เอาไวคอยตอนรบ ผมาเยยมเยอน เอา...แคจวหวกยาวซะงนแลว ยงมสารพดวธทลงโตทานและชาวบานคดคนออกมาอกมากมาย ทำใหหมบานอมะจกลายเปนหมบานทองเทยวเชงนเวศของแทๆ และรกษาธรรมชาตไวไดนานๆ (ผมอยากยมคำทแมชอบพดบอยๆ วา ‘ยงยน’ มาใชมงจง) ผมอยากใหทานมารจก “เจาเออก” ทลงโตทานสรางขนมา (หนาตาเหมอนปกหนงสอทถายรปมาใหดนแหละ) มนเปนยหอนำดมกจรง แตดมตวตนยงไงไมร อาจจะเปนเพราะวาชมชนในญปนไมปฏเสธเรองการตลาดวาเปนเรองของนายทนอยางเดยว แตรจกเอาการตลาดมาใชใหเหมาะสมกบความเปนชนบท ผมคดเอาเองวา ความรไมใชของนารงเกยจ ไมเหนจะตองไปแบงขววาความรนควรจะเปนของคนกลมนนกลมน ผมหวงวาคอมพทบานจะซอมเสรจเรวๆ ไมอยางงน แมคงจะยดเยยดหนงสอเลมใหมมาใหอานอกแนๆ เลย แลวมนจะเปนธระใหพวกคณตองมาอานไอสงทผมเขยนอกนะส ทรมานกนแยเลย! จากนายลกหม ประสบการณทยงใหญในหมบานเลกๆ (พมพครงท 2 ปรบปรงใหม, ป 2551) มาซาฮโกะ โอโตช-เขยน มทตา พานช-แปล, สำนกพมพสวนเงนมมา สงซอหนงสอไดทาง www.suan-spi rit .com หรอ โทร. 02-622-0955, 02-222-5698 ราคา เลมละ 238 บาท รวมคาจดสงภายในประเทศ สวนคาจดสงตางประเทศและตางโลก ควร โทร.ไปถามราคาเขาเสยหนอย...จาก แมนายลกหม

เจาเออก ผมเปนเดกท ไมคอยชอบอานหนงสอ (เปนคำกลาวหาจากแมผมเอง) แตผมกมเหตผลนะ กการอานหนงสอมนไมเราใจสเกมคอมพวเตอรไมได

14

รศนาอกษรไขว ป

เขารเรา ร าตเจาเรอน ธ นองผกหวานมเรองตนเตน ปดเทอมนนอกจากจะไดแลการตนเรอง “กานกลวย” ยงไดเหนเหตการณกบกนตะเวน เจาสนลททองแกกคลอดลกในวนเดยวกน ลกหมาจบ น มตง 11 ตว แลวจะตงชอวาอะไรดละ? ในประโยคนมทงภาษาใต ภาษาอสาน และภาษาลานนา

โดย นองผกหวาน

บทท 1

แล เปนภาษาถนทางใต แปลวา ด

กบกนตะเวน เปนภาษาถนทางอสาน แปลวา สรยปราคา

จบ เปนภาษาลานนา แปลวา รน (สำหรบ-คน) หรอ ครอก (สำหรบ-สตว)

เคลดไมลบฉบบพนบาน ตำราการแพทยแผนไทย

ทอยใกลเพยงแคมอเออม

มหศจรรย สมนไพร

แนวนอน 1. ใบรปไขหรอรปโล รากชวยขบนำเหลอง บำรงกำลง แกไขขอ อกเสบ ขบปสสาวะ กระตนกำหนด รกษาโรคอวน ใบรกษาโรคผวหนงเมลดและใบมสารททำใหเกดอาการ ประสาทหลอนและเปนพษ 3. ไมพมรอเลอย โคนใบรปหวใจ รากแกบด แกไข ดอกม นำมนหอมระเหยบำรงหวใจ แกลมวงเวยน ตนและรากใชเขา ยาอบ รกษาอาการตดยา 5. ไมพม ขอบใบเวา รากรกษาอาการโรคผวหนงผนคน แกปวดแสบปวดรอนตามรางกาย ใบ และดอกแกบวม แผลไฟไหมนำรอนลวก 7. ไมเถาลมลก มเหงาเปนหวใตดน หวและเมลดแกโรค ปวดขอ ฆาเซลลมะเรงบางชนด แกโรคเรอน รกษาบาดแผล แกเสมหะแกพษสตวกดตอย 9. ไมเถาเลอยเนอแขง ใบรปไข เถาแกพษไข ไขกาฬ ราก ขบพษรอนพษไข พษฝ ขบปสสาวะ ใบแกฝภายใน

แนวตง 2. ไมพมขนาดเลก กลบดอกสแดงสด รากแกไข ชวยยอยอาหาร เนอไมชวยเจรญอาหาร ขบพยาธ 3. ทกสวนมยางสขาว ยางชวยเปนยาถาย ใชเปนยากดหด แกนแกไข รากและตนแกไอ แกหอบหด 4. ไมยนตน ผลผวเปนตมทอง รากและเมลดเปนยาระบาย ใบแกทองรวง โรคเกาท ขบประจำเดอน ลดไข จกเสยด แกไอ ฆาเหา ผลแกอาเจยน ขบลม ขบเลอดสตร 5. ไมยนตน ทองใบมขนสนำตาลหรอขาว ดอกชอออกเปน กระจกทซอกใบ เปลอกแกทองรวง แกอาเจยน แกฝ แกบวม ใบแกหวดคดจมก แกอาเจยน แกฝ แกบวม ผลแกไอ ขบเสมหะ แกไข แกทองรวง 6. กลบดอกสมวงแกมนำเงน รากแกรอนในกระหายนำ แกไข ตนชวยขบปสสาวะ ขบระดขาว หนองใน รดสดวง ทวาร เมดผนคนใบรกษามะเรง นำรอนลวก แกไข โรคผน แพตางๆ เถาชวยใหเจรญอาหาร รกษาโรคตบ

8. ตนขนาดใหญ ดอกชอสชมพ ปก เนอไมและรากม สรรพคณลดไข ดบพษรอน และบำรงปอด 10. พชลมลก ทงตนชวยเจรญอาหาร ขบเสมหะ ฆาพยาธ รกษาลำไสใหญอกเสบ ทำใหผวสดชน แกโรคตา ขบลม ชวยยอยแกอาเจยน แกนว ขบปสสาวะ สงคำตอบมาท คณะทำงานรางวลลกโลกสเขยว (สมครสมาชกหนงสอพมพ) บรษท ปตท. จำกด (มหาชน) 555 ถนนวภาวดรงสต จตจกร กรงเทพฯ 10900 ภายในวนท 30 พฤษภาคม 2552 ตอบถก…รบไปเลย “ถงผาเดกด” (ผใหญตอบถก กไดดวยนะ คราบ) คนละ 1 ใบ (มจำนวนจำกดนะจะ) (ดคำเฉลยฉบบหนา)

(ขอมลจากหนงสอ ๒๐ ป สวนสมนไพรสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร)

3 4

2

1

6

5

8

10

7

9

ปรชญาพทธศาสนาเชอวา มนษยเกดมามธาตทง 4 การแพทยตะวนออกแผนโบราณจงมความเชอวา คนเราทจะเจบปวยกเพราะมสาเหตมาจากความไมสมดลของธาตทง 4 นแหละ การรกษาจงตองไปดวารางกายขาดสมดลทตรงไหน กเตมทตรงนน โดยใชเรองอาหารการกน ยาสมนไพร และการรกษาดานจตวญญาณ ซงไมไดแปลวาทรงเจาเขาผ แตเปนการชำระจตใจใหผองใส คดด ทำด และเบกบาน ทน กอนจะรวาธาตอะไรไมสมดล กตองรจกเสยกอนวาตวเองเปนคนธาตอะไร โบราณเขาเรยกวา “ธาตเจาเรอน” ธาตเจาเรอน คอองคประกอบของรางกายทเกดขนตามธาตทง 4 ตามความเชอของหลกพทธศาสนา ไดแก ดน นำ ลม ไฟ บคลกลกษณะของคนแตละธาตกจะแตกตางกนไป

ธาตดน ตำ ราการแพทยแผนโบราณของไทยบอกวา คนธาตดน เปนคนทเกดในเดอนตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม

มกจะตวโต รางกายและกลามเนอแขงแรง เปนคนใจเยน นสยมนคง ไมเหลาะแหละโลเลเปนไมหลกปกขเลน สวนตำราโหราศาสตรฝรงบอกวา ธาตดน เปนธาตประจำราศพฤษภ ราศกนย และราศมงกร ฝรงเขาเชอวาดนเปนธาตของ เพศหญง อนนมาพองกบตำราของชาวฮนดเหมอนกน เพราะเทพเจาของคนธาตดนในความเชอฮนดกคอ พระแมธรณ อาหารทเหมาะกบคนธาตดน เปนพชผกและผลไมทมรสฝาด รสหวาน รสมน รสเคม จำพวก มงคด ฝรงดบ ฟกทอง หวปล กลวย มะละกอ เผอก มน ถวพล เงาะ กะหลำปล ผกกระเฉด นำออย เกลอ และอกมากมาย สวนกลนหอมทเหมาะกบคนธาตดน ตำราวาม 3 กลน คอ กลนไมจนทรหอม ไมยมหอม และกลนพมเสน ผมธาตดนเปนธาตเจาเรอน ไมคอยเจบปวย เพราะธาตดนเปนทตงของกองธาต

15

นไมใตหลา ต

เรอง พวกน ถาเปนทางเลอกของแมคาในเมอง ยงพอใหอภย เพราะแมคาในเมองกรกนอย

วาไมคอยมเวลาผลตอะไรเอง หนกไปทางรบมาขาย แต การคาขายทผลตเอง นาจะมทางเลอกในการคงเสนห บรรจภณฑพนบาน แลวมผลพลอยได คอลดภาระขยะพลาสตก ใบตองกลวย ใบตองตง ใบบว ใบบอน ใบเตย ใบกระพอ ใบลาน ใบมะพราว ใบไผ ใบจาก ใบสาค เหลาใบไมนอยากจะมาชวยหออาหารใหใจจะขาด แตแมคากลบเมนหน คนกนกไมเรยกรอง ขาวเหนยวนงรอนๆ หอใบตอง หอมนากนเมอไอรอนผาวผวใบตอง มสกลรนชาตกวาขาวเหนยวใสถงปาดสะตกไมรกเทา แมทงไวจนเยน ยงไดกลนหอมใบตอง ขาวกยงนมอยเลย กวยเตยวผดไทเจาหนงแถวอยธยา หอใบตองแทนการใชกลองโฟม โอโห...แถวยาวอยาบอกใคร คนกนไดความ

อาหารพนบานสมยนแตงตวใหมกลายเปนสาวพลาสตก เพราะพลาสตกผลตออกมาเปนแสนๆ ชน แมคากไมตองพถพถนเหมอนเมอกอน ขนมตะโกก ไมไดหยอดในกระทงเยบใบเตยแลว แตหยอดใสพมพพลาสตกใสแทน ขาวเหนยวมนหนาสงขยา หนากะฉก หนาปลาแหงกชวนกนผละใบตองไปอยกบกลองพลาสตก วนกะทกนงในพมพพลาสตก ชนแตขาวนงขาวเหนยว กซกหวเขาในถงพลาสตกกนหมด วนกอน เหนขาวเหนยวนงกบหมหวานฉกฝอย นงเชดหนาอยดวยกนในกลองพลาสตก นนยงไมเจบกระดองใจเทากบเหนขนมเทยนกไปอยในพมพพลาสตกกบเขาดวย...หมดความอยากกนอยากซอไปเยอะ

รสกทดมากกวาความอรอย คนผดปลมใจมากกวาเรองสตางคขายกวยเตยว ลองสวนกระแสสงคม หนกลบมาใชใบไมหออาหาร สกตงไหม? เปนงานทวน-วน ดวยทงค...ทงคนกน ทงคนขาย และชวยเหลอสงทไมรอโหนอเหนอยาง ธรรมชาตไปดวย

ใบไมกโลก(รอน)

หนงสอพมพเพอเครอขายคนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม