การผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ ...- 1 - ค ำน ำ เอกสารค ม อเล มน จ ดท าข นเพ อเผยแพร

การผลตขาวโพดเลยงสตว เพอใหไดผลผลตสงและคณภาพด

คมอการผลตขาวโพดเลยงสตวเพอใหไดผลผลตสงและคณภาพด

โดย

ดร. โชคชย เอกทศนาวรรณ นางสาวแอนนา สายมณรตน นางสาวสดใส ชางสลก นางสาวแสงแข นาวานช และ นางชไมพร เอกทศนาวรรณ

ศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาต คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ฝายฝกอบรม ส านกสงเสรมและฝกอบรม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

สนบสนนโดย ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ภายใตโครงการจดการความรและถายทอดเทคโนโลยจากผลงานวจยและนวตกรรม

ประจ าปงบประมาณ 2557

- 1 -

ค ำน ำ

เอกสารคมอเลมนจดท าขนเพอเผยแพรความรเรอง การผลตขาวโพดเลยงสตวเพอใหไดผลผลตสงและคณภาพดใหกบกลมเกษตรกร โดยรวมมอกบองคการบรหารสวนต าบล เขาสามสบ อ าเภอเขาฉกรรจ จงหวดสระแกว ไดใชเปนคมอประกอบเพอเพมประสทธภาพการผลตขาวโพดเลยงสตวใหผลผลตสงและมคณภาพทด เนอหาของคมอเลมนรวมรวมจากขอมลประกอบการบรรยายในการฝกอบรมเกษตรกรเรอง การผลตขาวโพดเลยงสตวเพอใหไดผลผลตสงและคณภาพด เมอวนท 21 กมภาพนธ พ.ศ. 2556 ณ ศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาต

ภายในคมอเลมนไดแยกเนอหาเปน 7 บท โดยมเอกสารอางองภายในบท ดงน

บทท 1 พนธ การปลกและการจดการขาวโพดเลยงสตว ดร. โชคชย เอกทศนาวรรณ บทท 2 ดนและการปรบปรงดนเพอใชปลกขาวโพด นางสาวปวณา ทองเหลอง บทท 3 เครองจกรกลการเกษตร และการเตรยมดน นายชาญณรงค ตงคณาทรพย บทท 4 การจดการน าชลประทานส าหรบขาวโพด นายชาญณรงค ตงคณาทรพย บทท 5 โรคทส าคญของขาวโพดและการปองกน นางสาววราภรณ บญเกด บทท 6 แมลงศตรทส าคญและการปองกนก าจด นางสาวแสงแข นาวานช บทท 7 วชพชทส าคญ และการปองกนก าจด นางสาวสดใส ชางสลก ศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาต คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ขอขอบคณส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตทสนบสนนทนอดหนนการท ากจกรรมสงเสรมและสนบสนนการวจยภายใตโครงการจดการความรและถายทอดเทคโนโลยจากผลงานวจยและนวตกรรม ประจ าปงบประมาณ 2557 ในโครงการ การถายทอดเทคโนโลยการผลตขาวโพด เลยงสตวเพอใหไดผลผลตสงและคณภาพด

คณะผจดท า

- 2 -

สำรบญ หนา บทน า 1 บทท 1 พนธ การปลกและการจดการขาวโพดเลยงสตว 3 บทท 2 ดนและการปรบปรงดนเพอใชปลกขาวโพด 23 บทท 3 เครองจกรกลการเกษตร และการเตรยมดน 28 บทท 4 การจดการน าชลประทานส าหรบขาวโพด 33 บทท 5 โรคทส าคญของขาวโพดและการปองกน 38 บทท 6 แมลงศตรทส าคญและการปองกนก าจด 51 บทท 7 วชพชทส าคญ และการปองกนก าจด 58

1

บทน ำ

ขาวโพดเลยงสตวเปนพชเศรษฐกจทส าคญของประเทศไทย ป 2556 มพนทปลก 7.37 ลานไร พนทรอยละ 98.58 ปลกโดยอาศยน าฝน มเกษตรกรปลกขาวโพดเลยงสตว 415,025 ครวเรอน เฉลยครวเรอนละ 17.93 ไร ผลผลตเฉลย 676 กก/ไร ผลผลตรวม 4.98 ลานตน ผลผลตมากกวารอยละ 90 น าไปแปรรปเปนอาหารสตว ซงแตละปมมลคาขาวโพดเลยงสตว 46,733 ลานบาท ในขณะทโรงงานอาหารสตวมความตองการขาวโพดเลยงสตวมากถง 5.51 ลานตน และยงมปรมาณขาวโพดเลยงสตวไมเพยงพออยางตอเนอง ปทผานมามการน าเขาข าวโพดเลยงสตวจากประเทศเพอนบานเพอชดเชยในสวนทไมเพยงพอจ านวน 0.159 ลานตน นอกจากน สภาพการผลตของเกษตรกรยงคงประสบปญหาดานการผลตโดยเฉพาะตนทนการผลตทสงมากกวา 4,480 บาท/ไร หรอ 6.63 บาท/กก และมแนวโนมทสงขนเรอยๆ คดเปนตนทนคาเมลดพนธประมาณรอยละ 10 - 12 อกทงราคาผลผลตไมมเสถยรภาพ ฝน ทงชวง หรอฝนตกหนก ปญหาโรคระบาด ผลผลตเฉลยคอนขางต าเมอเทยบกบผลผลตเฉลยโลก 830 กก/ไร พนทปลกขาวโพดเลยงสตวจ านวน 5.48 ลานไร หรอรอยละ 74.23 ไมมความเหมาะสมในการปลกขาวโพดเลยงสตว หรอมความเหมาะสมนอย สงผลใหเกษตรกรมตนทนการผลตทสงขน ดงนน การสงเสรมใหเกษตรกรใชเมลดพนธขาวโพดเลยงสตวลกผสมเดยวของมหาวทยาลยเกษตรศาสตรทใหผลผลตสงและมคณภาพดเพอเพมประสทธภาพการผลตของเกษตรกร เปนการสรางความมนคงในการผลตขาวโพดเลยงสตวของประเทศ ศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาต คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ไดด าเนนการวจยและพฒนาพนธขาวโพดเลยงสตว มาอยางตอเนองเปนเวลาเกอบครงศตวรรษ พนธขาวโพดเลยงสตวทสรางชอเสยงใหแกหนวยงานและประเทศชาต ไดเผยแพรสเกษตรกร ภาครฐและเอกชน ทงในประเทศและตางประเทศ ม 3 ประเภท คอ 1) พนธผสมเปดทเกษตรกรสามารถกบเมลดท าพนธตอได ไดแก พนธสวรรณ 1 , สวรรณ 2, สวรรณ 3 และสวรรณ 5 2) พนธลกผสม ไดแก พนธสวรรณ 2301, สวรรณ 2602, สวรรณ 3101, สวรรณ 3504, สวรรณ 3601, สวรรณ 3851, สวรรณ 3853 และสวรรณ 4452 3) ขาวโพดสายพนธแท เพอน าไปใชใน

2

การสรางพนธลกผสมและการปรบปรงพนธ ไดแก สายพนธแทเกษตรศาสตร 1 ถง เกษตรศาสตร 60 ดงนน การทจะชวยแกไขปญหาของเกษตรกรดงกลาว จ าเปนจะตองด าเนนการเผยแพรขาวโพดเลยงสตวลกผสมเดยวพนธสวรรณ 4452 ของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร เพอรองรบการรวมตวเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน เพอใหเกษตรกรสามารถปลกขาวโพด เลยงสตวตอไปไดภายใตสภาวะการแขงขน เพมประสทธภาพการผลตอยางเรงดวนในดานการลดตนทนการผลตโดยเฉพาะการใชเมลดพนธขาวโพดเลยงสตวพนธดทใหผลผลตสง มเสถยรภาพในการให ผลผลตสง ทนทานตอสภาพแวดลอมทไมเหมาะสม และมคณภาพด เพอยกระดบรายไดและลดตนทนการผลตของเกษตรกร จงมความจ าเปนทจะตองมการถายทอดเทคโนโลยจากผลงานวจยและนวตกรรม โดยเฉพาะพนธขาวโพด และเทคโนโลยการผลต สเกษตรกร โดยศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาตรวมมอกบองคกรบรหารสวนต าบล ซงอยใกลชดกบเกษตรกรมากทสด เพอยกระดบผลผลตเฉลยตอไรของเกษตรกร และได ผลผลตทมคณภาพดเพอใชในอตสาหกรรมอาหาร ไดแก แปงขาวโพด และน ามนขาวโพด รวมทงอตสาหกรรมอาหารสตว เปนการถายทอดเทคโนโลยจากการวจยดานอาหารและความมนคงดานอาหารไปใชประโยชนเพอเพมรายไดของเกษตรกร และการพฒนาเศรษฐกจชมชน ซงจะมผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศ

3

พนธ กำรปลกและกำรจดกำรขำวโพดเลยงสตว

ดร. โชคชย เอกทศนาวรรณ1/

ขาวโพดเลยงสตวเปนพชเศรษฐกจทมความส าคญตออตสาหกรรมการเลยงสตวและอาหารสตวของประเทศไทย โดยเปนผสงออกไกและผลตภณฑอนดบ 4 ของโลก มความตองการใชขาวโพดเลยงสตวของโรงงานอาหารสตว ป 2555 4.67 ลานตน คดเปนรอยละ 94 ของผลผลตทงหมด และมแนวโนมความตองการใชขาวโพดเพมสงขนในป 2556 เปนปรมาณ 4.74 ลานตน ป 2555 สงออกในรปของขาวโพดเมลด 1.5 แสนตน และป 2556 มแนวโนมสงออกเพมขนเปนปรมาณ 2.0 แสนตน นอกจากน ยงมการน าเขาขาวโพดในชวงทเกดการขาดแคลนป 2555 และ 2556 ประมาณ 2 และ 3 แสนตน ตามล าดบ ป 2555 ผลผลตขาวโพดเลยงสตวโลกมปรมาณ 857.12 ลานตน และมความตองการใชขาวโพดเลยงสตวโลกปรมาณ 863.91 ลานตน ป 2556 ประมาณการผลผลตขาวโพดเลยงสตวโลกเพมขนเปนปรมาณ 965.94 ลานตน เนองจากผลผลตขาวโพดเลยงสตวของประเทศสหรฐอเมรกาเพมขนเปนปรมาณ 359.17 ลานตน และมความตองการใชขาวโพดเลยงสตวโลกเพมขนเปนปรมาณ 936.74 ลานตน โดยประมาณการความตองการใชของประเทศสหรฐอเมรกาเพมขนมปรมาณ 295.16 ลานตน (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2556)

พนทปลกขาวโพดของประเทศไทย รอยละ 87 ปลกในตนฤดฝน และรอยละ 56 ปลกในชวงเดอน พ.ค.– ม.ย. พนทปลกประมาณรอยละ 50 อยในเขตพนทเหมาะสมกบการปลกขาวโพด ผลผลตรอยละ 60 ออกสตลาดในเดอน ส.ค. – ต.ค. ราคาขาวโพดทเกษตรกรขายไดราคาทงป 2555 9.35 บาท/กโลกรม และ ป 2556 คาดวาราคาลดลงเหลอ 8.24 บาท/กโลกรม เกษตรกรสวนใหญเปนเกษตรกรรายยอยประมาณรอยละ 50-60 มพนทปลกเฉลย 20-40 ไร ตนทนการผลตตอไรของเกษตรกรในป พ.ศ. 2555 มรายไดตอไรเฉลย 5,302 บาท/ไร ตนทนการผลตเฉลย 4,257 บาท/ไร คดเปน 6.32 บาท/กโลกรม เนองจากอตราคาจางแรงงาน และราคา

1/ นกวชาการเกษตรเชยวชาญพเศษ ศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาต คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ต าบลกลางดง อ าเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา 30320

4

ปจจยการผลต เชน ปย สารก าจดวชพช น ามนเชอเพลง ฯลฯ มราคาสงขน โดยมก าไรเฉลย 2,044 บาท/ไร ในป พ.ศ. 2555 มพนทปลกขาวโพด 7.367 ลานไร ผลผลต 4.965 ลานตน และผลผลตเฉลย 674 กโลกรม/ไร ในป พ.ศ. 2556 ประมาณการพนทปลก 7.370 ลานไร ผลผลต 4.985 ลานตน และผลผลตเฉลย 676 กโลกรม/ไร ในป พ.ศ. 2555 จงหวดสระบร มพนทปลกขาวโพด 1.811 แสนไร ผลผลต 1.210 แสนตน และผลผลตเฉลย 668 กโลกรม/ไร ป พ.ศ. 2556 ประมาณการพนทปลกลดลงเหลอ 1.744 แสนไร ผลผลต 1.169 แสนตน และผลผลตเฉลยเพมขนเลกนอย 670 กโลกรม/ไร

1. ขนตอนกำรปลก

1.1 ฤดปลก ม 3 ฤด ดงน

1.1.1 ตนฤดฝน เรมเดอนมนาคม - มถนายน

การปลกในฤดนเสยงตอฝนทงชวงในเดอนมถนายน-กรกฎาคมซงเปนชวงทขาวโพดก าลงออกดอก ถาฝนไมทงชวงขาวโพดจะใหผลผลตสงกวาการปลกในปลายฤดฝนประมาณ รอยละ 20-25 เนองจากมชวงแสงยาวนานกวา แตมปญหาทตองเกบเกยวในชวงเดอนสงหาคม -กนยายนซงมฝนตกหนกท าใหเกบเกยวล าบาก ท าใหฝกหรอเมลดขาวโพดทเกบเกยวไดมความเสยงตอการเขาท าลายของเชอรา แอสเปอรจลลส ฟลาวส (Aspergillus flavus) เนองจากเมลดมความชนสง

1.1.2 ปลายฤดฝน เรมเดอน กรกฎาคม-สงหาคม

การปลกในฤดน เสยงตอฝนทงชวงนอยมาก แตอาจมปญหาโรคระบาดมากกวาการปลกในตนฤดฝน และตนขาวโพดคอนขางสงเมอมฝนตกหนกและลมพดแรงท าใหตนหกลมงาย แตฝกขาวโพดทเกบเกยวไดจะอยในชวงเดอนตลาคม-พฤศจกายน เพราะมฝนตกนอย และก าลงเขาสฤดแลง ท าใหมฝกหรอเมลดขาวโพดมคณภาพด ปลอดภยจากเชอราแอสเปอรจลลส ฟลาวส

5

1.1.3 ฤดแลง เรมเดอน พฤศจกายน-มกราคม

การปลกในฤดน สวนใหญเปนการปลกหลงนาป ซงสามารถใหน าชลประทานได และขาวโพดใชปรมาณน านอยกวานาปรง ฝกขาวโพดทเกบเกยวไดอยในชวงเดอนมนาคม -เมษายน ซงคอนขางปลอดภยตอเชอรา แอสเปอรจลลส ฟลาวส มากกวาการปลกในตนฤดฝน แตการปลกตองมการเตรยมดนทด เพราะพนทนาเปนดนเหนยว และตองมการระบายน าทด เนองจากขาวโพดไมชอบน าขงหรอดนแฉะมากเกนไปเปนเวลานานหลายวน ท าใหมผลกระทบตอการหายใจของราก และลดความเปนประโยชนของธาตอาหารในดน ซงจะเปนผลใหตนขาวโพด แคระแกรน และผลผลตลดลง

1.2 กำรเลอกพนทปลก

1.2.1 ขาวโพดสามารถปลกไดในดนทกชนด แตใหเลอกพนททมเนอดนทมคณสมบตทางกายภาพเปนดนรวน รวนปนเหนยว หรอ รวนปนทราย มธาตอาหารทจ าเปนในระดบทเพยงพอ และมความเปนกรด-ดาง (pH) ปานกลาง (pH 5.5-7.5)

หากพบวา มปรมาณธาตอาหาร และหรอความเปนกรดต ากวาทก าหนด ตองมการปรบปรงดนเพอใหขาวโพดมการเจรญเตบโตด โดยใชปนขาวหรอปนมารลหรอหนปนบด ในดนทรายหรอรวนปนทรายใส 100-150 กโลกรม/ไร ดนเหนยวหรอรวนปนเหนยวใส 150-300 กโลกรม/ไร วธการใสใหหวานแลวพรวนผสมคลกเคลากบดน 3-4 ครง/ป โดยใสกอนปลก 15-20 วน

ถาตองการใชปยในขาวโพดอยางมประสทธภาพและลดตนทนการผลตนน เกษตรกรควรเกบตวอยางดนไปวเคราะหทส านกวจยและพฒนาการเกษตร กรมวชาการเกษตร ซงมอยทกภาคของประเทศ หรอสงไปทภาควชาปฐพวทยา คณะเกษตร ของมหาวทยาลยตาง ๆ และใสปยตามค าแนะน าจากผลการวเคราะหดน

การปลกขาวโพดซ าในพนทเดมทมการปลกขาวโพดในฤดปลกทแลว ตองมการปฏบตเพอปองกนปญหาศตรพชทอยในดนและซากขาวโพด ในกรณดนทปลกมความอดมสมบรณต าใหปลกพชปรบปรงบ ารงดน เชน ถวเขยวกอนหรอหลงปลกขาวโพด หรอถามปญหาโรคและแมลง

6

ระบาดสะสมอาจจะตองมการปลกพชชนดอนหมนเวยนสลบ ถาปลกพชตระกลถวหรอพช ใบกวางตามหลงขาวโพด ใหใชสารเคมควบคมวชพชกอนงอก นอกจากน อาจใชปยคอกหรอ ปยหมกทยอยสลายแลวในการปรบปรงบ ารงดน

1.2.2 ไมควรปลกขาวโพดในพนทสงชนมความลาดเอยงมากกวารอยละ 10 เพราะการไถพรวนท าใหมการชะลางพงทลายของหนาดนมากขน ถาจ าเปนตองปลกใหปลกตามแนวระดบ การปลกขาวโพดสลบ หรอปลกพชตระกลถวคลมในรองขาวโพด หรอท าขนบนได และการใสปยตองแบงใสมากครงกวาการปลกในพนทราบ การปลกในทลมหรอนาขาว ตองมการระบายน าด

1.2.3 ไมปลกขาวโพดในพนททมวตถอนตราย เพอม ใหมการปนเปอนในผลผลตขาวโพดซงอาจเปนอนตรายตอสตวและผบรโภค

1.3 กำรเตรยมดน

1.3.1 หามจดไฟเผาตอซง เพราะจะสญเสยธาตอาหารทอยในตอซง และซากตอซงยงชวยในการปรบปรงโครงสรางของดนไมใหแนนแขง นอกจากน การเผาตอซงยงท าใหสภาพแวดลอมเปนพษ โดยเฉพาะแปลงทอยใกลถนนอาจท าใหเกดอนตรายตอการจราจรได

1.3.2 หลงจากฝนตกและดนมความชนเพยงพอ ใหไถดะดวยไถหวหมหรอผาล 3 หรอผาล 4 ลก 30 เซนตเมตร เพอพลกหนาดนและกลบวชพช ตากดนทงไว 10-15 วน เพอท าลายวชพช โรคและแมลง และสตวศตรพชทอาศยอยในดน และไถแปรดวยผาล 3 หรอผาล 4 หรอพรวนดวยผาล 7 อก 1-2 ครง เพอยอยซากพชและใหดนรวนเหมาะในการเจรญเตบโตของตนขาวโพด โดยเฉพาะการปลกในนาขาวซงเปนดนเหนยว

1.3.3 การปลกบนทสงชน ใหเตรยมดนโดยใชสารเคมควบคมวชพชกอนปลก

1.4 กำรเลอกพนธ

พนธทเลอกใชปลก ควรเปนพนธทใหผลผลตสง ปรบตวไดดในสภาพแวดลอมตาง ๆ ตานทานตอโรคและแมลง มระบบรากและล าตนแขงแรง เจรญเตบโตเรว ทนทานตอสภาพ แหงแลง และทนทานตอสภาพน าทวมขงพอสมควร ตานทานตอโรคฝกและเมลดเน า โดยขอค าแนะน าเรองการใชพนธ หรอศกษาขอมลจากผลการทดสอบพนธของกรมวชาการเกษตร และ

7

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร หรอสงเกตและขอค าแนะน าเรองพนธจากเกษตรกรทอยใกลเคยงทเคยปลกแลวไดผลดเหมาะกบสภาพพนททจะปลก

ถงและกลองบรรจเมลดพนธอยในสภาพด มชอบรษททเชอถอไดมาตรฐาน สถานทผลต วนเดอนปทผลต ทปายเมลดพนธมความงอกสงกวารอยละ 90 มการคลกสารเคมปองกนโรคและแมลง ไมมรองรอยการท าลายของแมลงและเชอรา และเมลดมขนาดสม าเสมอ

พนธทใชปลกม 2 ประเภท คอ

พนธผสมเปด เปนพนธทเกษตรกรสามารถเกบเมลดใชท าพนธตอได และเมลดพนธมราคาถก เชน พนธสวรรณ 1 และพนธสวรรณ 5 (โชคชย และคณะ, 2537) เปนตน ในเขตทเสยงฝนแลง หรอเกษตรกรมทนนอยใหปลกพนธผสมเปด

พนธลกผสม เปนพนธทมความสม าเสมอของลกษณะตนและฝกสงกวาพนธผสมเปด พนธลกผสมทจ าหนายเปนการคามากกวารอยละ 95 เปนชนดพนธลกผสมเดยวทไดมาจากการผสมระหว า งสายพนธ แท 2 สายพนธ พนธ ล กผสมเด ย วของภาคร ฐ ได แก มหาวทยาลยเกษตรศาสตร เชน พนธสวรรณ 4452 และกรมวชาการเกษตร เชน พนธนครสวรรค 3 และของบรษทเมลดพนธตาง ๆ เชน พนธไพโอเนย 80, NK 48, แปซฟค 339, ซพ 888 ฯลฯ

ศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาตไดเผยแพรขาวโพดเลยงสตวพนธสวรรณ 4452 สเกษตรกร ภาครฐและเอกชน ตงแตป พ.ศ. 2546 (โชคชย และคณะ, 2548)

ขำวโพดเลยงสตวพนธสวรรณ 4452 ไดจากการน าสายพนธแทเกษตรศาสตร 47 (Ki 47 หรอ KS 6(S)C3-S8-554-2-1-2-1) ผสมกบสายพนธแท Kei 0102 (3013-S8-57-1) จากผลการทดสอบพนธในแหลงปลกขาวโพดตาง ๆ ในชวง 4 ป (พ.ศ. 2543-2546) พบวา พนธ สวรรณ 4452 ใหผลผลตเฉลย 1,151 - 1,430 กโลกรม/ไร สงกวาพนธสวรรณ 3851 (21.7%), ลกผสมเดยวพนธ CP-DK 888 (27.4%), ลกผสมเดยวพนธนครสวรรค 72 (23.8%) และพนธสวรรณ 1 (รอบคดเลอกท 11, 12 และ 13) (38.4%) จากจ านวน 118 (4ป), 76 (4 ป), 49 (3 ป) และ 29 (3 ป) การทดลอง ตามล าดบ ผลการตรวจสอบคาสมประสทธรเกรซชน (b) ของลกษณะผลผลต

8

ในชวง 2 ป (พ.ศ. 2544-2545) พบวา พนธ สวรรณ 4452 ใหคา b อยในชวง 0.83 - 1.12 แสดงใหเหนวา พนธนมแนวโนมสามารถปรบตวไดดในสภาพแวดลอมทเลวถงด พนธ สวรรณ 4452 มลกษณะทางเกษตรสวนใหญดกวาพนธเปรยบเทยบ มอายวนสลดละอองเกสร 50% 54 วน วนออกไหม 50% 54 วน ความสงตน 217 เซนตเมตร ความสงฝก 130 เซนตเมตร ตานทานโรคราน าคาง และโรคราสนม มเปอรเซนตกะเทาะเมลด 81.9% นอกจากน พนธ สวรรณ 4452 ยงมเมลดสสมเหลองหวแขง พนธสวรรณ 4452 เปนพนธทยงคงใหผลผลตสง ปรบตวไดกวางทงในระดบสถานทดลองและแปลงเกษตรกรในแหลงปลกขาวโพด และใชเปนพนธเปรยบเทยบในการทดสอบพนธรวมกนระหวางภาครฐและเอกชน (กรอ.) และการทดสอบพนธ ในไรกสกรของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

หามเกบเมลดจากพนธลกผสมทปลกหรอจากเพอนบานไปใชท าเปนเมลดพนธเพอใชปลกตอ เพราะผลผลตจะลดลงประมาณรอยละ 50

9

1.5 กำรปลก

1.5.1 การปลกโดยใชวธการขดหลมดวย จอบ เสยม หรอไมปลายแหลม วธนมระยะระหวางตนและหลม และความลกของการปลกไมสม าเสมอ ซงแกไขไดโดยใชเครองปลกทเรยกวา แจบ สามารถก าหนดระยะระหวางหลมและความลกได และปลกได 2-3 ไร/คน/วน

1.5.2 การปลกแบบชกรอง ใชผาลหวหมตดทายรถแทรกเตอร หรอแรงงานสตวท ารองปลกเปนแถว หยอดเมลดในรอง แลวใชเทาปาดผวดนกลบเมลด การปลกวธนมระยะระหวางหลมและความลกไมสม าเสมอ แตแกไขไดโดยใชแจบ

1.5.3 การปลกโดยใชเครองปลก โดยใชเครองปลกตดทายรถแทรกเตอร ปลกไดเปนแถว มระยะระหวางแถวชดเจน มความสม าเสมอในระยะระหวางหลม และความลกของหลม คอนขางแนนอน อยางไรกตาม ตองทดสอบการปลกบนพนทราบกอนปลกจรง และปรบจานปลกและความเรวของรถใหสมพนธกน เพอใหมนใจวาเมลดขาวโพดทปลกไดระยะตามทก าหนด ปกตเครองปลกมถงใสปยรองพนดวย เมอปลกปยจะอยกนหลมและเมลดอยดานบน โดยมดนคนระหวางปยและเมลด

1.5.4 อตราปลกและระยะปลก ใชระยะระหวางแถว 75 เซนตเมตร ระยะระหวางแถว 25 เซนตเมตร ปลก 1 เมลด/หลม (ใชเมลดพนธทมเปอรเซนตความงอกสง) จะไดจ านวนตน 8,533 ตน/ไร

กรณทจ าเปนตองใชเมลดพนธขามป หรอไมมนใจ ใหทดสอบความงอกกอน โดยเพาะเมลดจ านวน 100 เมลด ในกระบะทราย รดน า และนบจ านวนตนทงอกหลงจากเพาะ 1 สปดาห ถาเมลดงอกต ากวารอยละ 80 ใหปลก 2-3 เมลด/หลม แลวถอนแยกหลงจากปลก 2 สปดาห

กรณทดนปลกมความอดมสมบรณสง และเปนพนททไมมปญหาเรองฝนแลงและ น าทวม และมพนธทมระบบรากและล าตนแขงแรง ตนเตย และมการจดการทดโดยเฉพาะมการใสปยมากกวาระยะปกต อาจจะปลกไดถกวานประมาณ 10,000 ตน/ไร ในดนเหนยวใหปลกลก 3-4 เซนตเมตร และดนรวนรวนปนเหนยว หรอดนรวนปนทราย ใหปลกลก 4-5 เซนตเมตร เพอใหขาวโพดงอกสม าเสมอ

10

ขาวโพดสวนใหญปลกภายใตสภาพน าฝน ดงนน ควรใหฝนตกกอน เพอใหดนมความชนพอสมควร แลวจงปลก และหลงจากปลก ควรมฝนตกตามประมาณ 20-40 มลลเมตร ภายใน 1-2 วน จะท าใหเมลดงอกสม าเสมอ

2. กำรปฏบตดแลรกษำ

2.1 กำรก ำจดวชพช

2.1.1 การใชสารเคมควบคมวชพชกอนงอก เชน ใชอาทราซน อตรา 160-480 กรม สารออกฤทธ/ไร หรอใชอาลาคลอร อตรา 240-400 กรมสารออกฤทธ/ไร หรอใชอาทราซน ผสมกบอาลาคลอรอตรา 160 + 480 กรมสารออกฤทธ/ไร ในดนเหนยวใหใชอตราสงกวาดนทรายหรอใชตามค าแนะน าในฉลาก เพอควบคมวชพชใบแคบและใบกวาง และตองฉดพนหลงจากปลกขาวโพดแลวและดนยงมความชน ในกรณตองการปลกพชใบกวางตามหลงขาวโพด เชน ถวเขยว ถวเหลอง หรอ ฝาย ใหใชอาลาคลอรอยางเดยว

2.1.2 ใหก าจดวชพชหรอท ารนหลงจากขาวโพดอาย 25-30 วน กอนใสปยแตงหนา หรอท ารนพรอมใสปยโดยใชรถ ในกรณจ าเปนตองใชสารเคมควบคมวชพชหลงงอก เชน พาราควอท ไกลโฟเสท ใหใชอตราตามค าแนะน าในฉลาก การฉดพนตองระวงไมใหสารเคมโดนตนขาวโพด โดยใชภาชนะหรอกะละมงครอบหวฉด และใหกดหวฉดเรยพน เพอไมใหลมพดละอองสารเคมไปโดนตนขาวโพด นอกจากน ตองหมนตรวจสอบไมใหถงฉดหรอขอตอรว

2.2 กำรใสปย

ใหใสปย 2 ระยะ คอ 1) การใสปยรองพน ใหใสพรอมปลกโดยใชรถปลกพรอมใสปย หรอใสหลงจาก

ปลก 1-2 สปดาห โดยใสหางจากโดนตน 10 เซนตเมตร หรอ 1 ฝามอ และใหกลบปยเพอปองกนไมใหปยถกชะลางหรอถกแสงแดด และเปนประโยชนตอขาวโพดมากทสด

11

2) การใสปยแตงหนาหลงจากปลก 25-30 วน ใหใสพรอมรถท ารน หรอหลงจากท ารนดวยแรงงานคนหรอสตว แลวกลบปย เปนการพนโคนขาวโพด จะชวยท าใหขาวโพดไมลมงาย การใสปยใหใสในขณะทดนยงมความชน

สตรปยและอตราการใชตามผลการวเคราะหดน หรออาจจะใสสตรปยและอตราการใช ดงน

ดนเหนยวสด า ดนเหนยวสแดง ดนรวนเหนยวสน าตาล ใหใสดงน ปยรองพน สตร 16-20-0 อตรา 40-50 กโลกรม/ไร ปยแตงหนา สตร 46-0-0 หรอ ยเรย อตรา10 กโลกรม/ไร ดนทราย ดนรวนปนทราย ใหใสดงน ปยรองพน สตร 15-15-15 อตรา 30-40 กโลกรม/ไร ปยแตงหนา สตร 46-0-0 หรอ ยเรย อตรา 10-15 กโลกรม/ไร

2.3 กำรควบคมโรค แมลง และศตรของขาวโพด

วธการปองกนโรคและแมลงทงายทสด และลดตนทนการผลต คอ ใหใชพนธทตานทานตอโรคราน าคางหรอโรคใบลาย โรคใบไหม โรคราสนม โรคล าตนเนา โรคฝกและเมลดเนา และพนธทตานทานตอการเขาท าลายของแมลง ในกรณมโรค แมลง และสตวศตรพชระบาด ใหขอค าแนะน าวธการปองกนก าจดจากเกษตรต าบล หรอส านกงานเกษตรอ าเภอ

2.4 กำรใหน ำ

น าทใชส าหรบการชลประทานในแปลงปลกขาวโพดตองมาจากแหลงทไมมสารเคมและ/หรอของเสยตาง ๆ ซงจะกอใหเกดการปนเปอนในเมลดขาวโพด และกอใหเกดอนตรายตอสตวและผบรโภค

3. กำรเกบเกยว

การเกบเกยว ใหเกบเกยวฝกขาวโพดขณะทใบขาวโพดแหงทงตน หรออาย 110-120 วน หลงจากปลก เมอแกะเมลดจะเหนเนอเยอสด าอยทโคนเมลด แสดงใหเหนวา ขาวโพดสกแก

12

ทางสรระ การสะสมน าหนกแหงจะสนสดลง ไมตองการน าและอาหารอกตอไป เปนระยะทขาวโพดมน าหนกแหงสงสด

การเกบเกยวขาวโพดอาย 115 วน เมลดมความชนประมาณ 25 เปอรเซนต จะท าใหเกดการปนเปอนของสารอะฟลาทอกซระหวางการเกบรกษาต า แตถาเกบเกยวทอาย 125 วน จะมความชนประมาณ 23 เปอรเซนตหรอต ากวา คอนขางปลอดภยตอการปนเปอนของสารพษ อะฟลาทอกซน และถาเกบเกยวทอายมากกวา 130 วน เมลดจะมความชนต ากวา 20 เปอรเซนต

ในกรณปลกตนฤดฝนและจ าเปนตองเกบเรวทอาย 90-100 วน เนองจากสามารถจ าหนายขาวโพดในราคาทด หนน าทวม หรอตองการปลกพชอนตอ ขาวโพดจะเปยกเพราะมความชนมากกวา 30 เปอรเซนต ใหสหลงเกบเกยวทนทแลวสงไซโลปลายทางเพออบเมลดภายใน 48 ชวโมง จงจะปลอดภยจากการเกดสารพษอะฟลาทอกซน

วธกำรเกบเกยว

1) เกบเกยวโดยใชแรงงานคน เปนวธทสะดวกและนยมใชมากทสด สวนใหญคดราคาเหมาเปนกระสอบหรอเหมาเปนรายวน วธการเกบใชไมปลายแหลมแทงเปลอกบรเวณปลายฝก ตองระวงอยาใหโดนเมลด ปอกเปลอกแลวใสในตะกรา หรอกระสอบปาน หรอวางกองไวกอนโดยปผาพลาสตกหรอใชซากตนขาวโพดรองพน ไมวางฝกขาวโพดบนพนทชนแฉะ อยาโยนฝกขาวโพดเพราะท าใหเกดบาดแผลบนผวของเมลดขาวโพดหรอเมลดราวท าใหเชอราเขาท าลายเมลดไดงาย ขณะเกบเกยวใหแยกฝกเนา หรอมเชอราเขาท าลายออกจากฝกด

การเกบเกยวอกวธหนง คอ หกขาวโพดทงเปลอกแลวจงมาปอกเปลอกภายหลง หรอเกบไวทงเปลอก การเกบเกยววธนท าไดเรว และชวยปองกนไมใหเมลดเกดแผล หรอเมลดราวในระหวางการ เกบเกยวหรอขนยาย นอกจากนเปลอกยงชวยปองกนไมใหเชอราและแมลงสมผสเมลดโดยตรง

2) เกบเกยวโดยใชเครองมอ ไดแก เครองปลดฝกขาวโพด เครองปลดและรดเปลอกหมฝกขาวโพด และเครองเกยวนวดขาวโพด เครองชนดนจะปลดฝกขาวโพดออกจากตน แลวสออกมาเปนเมลด การใชเครองเกบเกยวมขอดในกรณขาดแคลนแรงงานท าใหคาจางเกบเกยวสง

13

สามารถเกบเกยวไดเรว และอาจท าใหทนปลกในปลายฤดฝน แตมขอเสยตรงทตองเกบเกยวในพนทราบและสม าเสมอ ตนขาวโพดตองหกลมนอย ยงมอตราการสญเสยเนองจากฝกเกบเกยวไมหมด และมการแตกหกของฝกและเมลด ท าใหเชอราเขาท าลายไดงาย นอกจากน การเกบเกยวขาวโพดทปลกในตนฤดฝนอาจจะท าใหรถเขาไปเกบเกยวไดล าบากเพราะดนเปยก โดยเฉพาะรถเกบเกยวมขนาดใหญ รถเกบเกยวยงมราคาคอนขางแพงและไมคมคาทเกษตรกรรายเลกจะซอไวประจ าฟารม จงมการจางเหมารถเกบเกยวโดยคดราคาตอกโลกรม หรอจางเหมาเปนไรในบางจงหวด เชน เพชรบรณ

หามเกบเกยวขาวโพดในขณะทฝนตก ในขณะเกบเกยวถามฝนตก ใหใชผาพลาสตกหรอผาใบคลมกองขาวโพด และคลมขาวโพดทอยบนรถบรรทกทขนสงระหวางแปลงปลกไปยงลานตาก ยง หรอจดนดหมายเพอสขาวโพด

4. กำรลดควำมชนฝกหรอเมลด การลดความชนเมลดท าใหเกบรกษาขาวโพดไดนานขนโดยไมเสยหายจากโรค แมลง

และเชอรา ประหยดคาใชในการขนสง และรกษาคณภาพของเมลดใหเหมาะแกการแปรรป ถาขาวโพดมความชนเกน 25 เปอรเซนต จะไมสามารถเกบรกษาไวไดนาน ถงแมจะมการระบายอากาศทด กรณน การใชพดลม และเครองลดความชน จงมความจ าเปน

ขนตอนการลดความชนฝกหรอเมลดมดงน

4.1 กำรคดฝกขำวโพด ฝกขาวโพดทเกบเกยวไดใหคดฝกทมหนอนแมลง หรอฝกทมเชอราเขาท าลายออกไป

มฉะนน จะไปแพรระบาดในโรงเกบได โดยเฉพาะฝกทมกลมของสปอรสเหลองปนเขยวเปน เชอรา แอสเปอรจลลส ฟลาวส (Aspergillus flavus) กลมของสปอรสฟาปนเขยวเปนเชอรา เพนนซเลยม (Penicillium spp.) กลมของสปอรสชมพเปนเชอรา ฟวซาเรยม (Fusarium spp.) จะเปนกลมทสรางสารพษเปนอนตรายตอมนษยและสตว ฝกขาวโพดทมเชอราเขาท าลายใหเผาท าลายทง หามทงไวในแปลงหรอน าไปเลยงสตวเดดขาด

14

4.2 กำรลดควำมชนเมลดขำวโพด ม 2 วธ 4.2.1 การลดความชนโดยวธธรรมชาต โดยการตากลมและตากแดด ในกรณของ

เกษตรกรทตากบนลานดน จะตองใชเสอหรอผาพลาสตกรองพน ในกรณของพอคาทองถนทตากบนลานคอนกรต จะตองท าลานคอนกรตแบบลาดเอยง โดยใหตรงกลางนนสง และจะตองท าคระบายน ารอบ ๆ ลาน ในกรณฝนตกหนก ซงจ าเปนตองคลมขาวโพดทงไวในลาน จะชวยระบายน าออกได เมอตากขาวโพดบนลาน จะตองมการเกลยหรอกลบขาวโพดทก ๆ ชวโมง จะท าใหอตราการลดความชนสงกวาการปลอยขาวโพดตากไวโดยไมกลบถง 67 เปอรเซนต การตากบนลานซเมนตมขอเสย คอ ท าใหเมลดแตกหก โดยเฉพาะเมอมการใชรถแทรกเตอรในการเกลยเมลด และรวบรวมเมลดบนลานตาก และในระหวางการตาก หากมฝนตก ตองน าเมลดขาวโพดทตากมารวมเปนกองแลวคลมดวยผาใบหรอพลาสตก ท าใหเกดความชนและความรอนสะสมในกองขาวโพด ท าใหเชอราระบาดได โดยเฉพาะในกรณทฝนตกตดตอกนหลายชวโมงหรอหลายวน

4.2.2 การลดความชนโดยใชพดลมเปาอากาศ ทอลมจะถกวางไวในยง และเนองจากฝกขาวโพดมแรงตานแรงลมนอยกวาเมลด ดงนน ปรมาณลมทเพยงพอจะไดจากพดลมทมขนาดเลกลงได ถาใชพดลมปรมาณลม 60 ลกบาศกเมตรตอนาท เปาลมทกวน ๆ ละ 2 ชวโมง ขาวโพดจะแหงภายในสองสปดาห ในยงเกบขาวโพดขนาด 5 ตน และปรมาณลม 30 ลกบาศกเมตรตอนาท เปาพดลมเฉพาะเวลากลางวนจะลดความชนฝกขาวโพดภายในเวลาสองสปดาหเชนกน การจดวางทอลมใหอยในต าแหนงทสมดลหรอกงกลาง เพอใหการกระจายลมอยางสม าเสมอในทกทศทาง ในสภาพความชนสมพทธสง โดยเฉพาะชวงฝนตกใหงดการเปาลมลดความชน ยกเวนลดความชนโดยใชลมรอน ปรมาณลม 60 ลกบาศกเมตรตอนาท ใชลมรอนประมาณ 50 องศาเซลเซยส สามารถลดความชนฝกขาวโพดไดวนละ 2 ชวโมง ภายใน 9 วน

4.2.3 การลดความชนโดยวธกลโดยใชเครองอบเมลด เปนวธการแกปญหาซงเกดจากจดออนของวธธรรมชาต เชน แสงแดดไมมหรอมนอย มฝนตกหรอเกบเกยวในชวงปลายฤดฝน ซงมฝนตกชกและมความชนสมพทธในอากาศสง ชวยลดแรงงานในการตากขาวโพด เครองอบขาวโพดมประโยชนมากโดยเฉพาะในกรณทเกษตรกรทปลกในตนฤดฝน และจ าเปนตองเกบเกยวกอนระยะทแนะน า หรอเมลดมความชนมากกวา 30 เปอรเซนต ซงจะตองส

15

ทนท แลวสงไซโลปลายทางเพอใหอบทนภายใน 48 ชวโมง จะชวยใหปลอดภยจากการปนเปอนสารอะฟลาทอกซน

เทคนคกำรลดควำมชนของขำวโพดโดยใชเครองลดควำมชน 1) การใชเครองลดความชนเมลดแบบไหลตอเนอง ตองใชอณหภมไมเกนทผผลต

ก าหนด เพราะอณหภมของเมลดตองไมเกน 60 องศาเซลเซยส 2) หมนตรวจสอบการท างานของเครองสม าเสมอ โดยเฉพาะพดลม ชดถายเมลดออก

จากเครอง และระบบล าเลยง ถาอยางใดอยางหนงหยดท างานอาจท าใหเกดอบตเหตไฟไหมได 3) ในขณะทเครองท างานตองมเมลดบรรจเตม มฉะนน ลมรอนจะออกทางชองวาง

ของตะแกรงหรอทอลม 4) การบ ารงรกษาชดขบเคลอนตาง ๆ ในระบบลกปนเพลาพดลม และระบบล าเลยง

ตองอยในสภาพสมบรณกอนใชงานทกครง 5) หมนท าความสะอาดทอลมและชดถายเมลดทกครงหลงการใชงาน เพอปองกนการ

สะสมของฝนละอองทอาจกอใหเกดอบตเหตไฟไหมได 6) เมลดทผานการลดความชนใหม ๆ ไมควรน าไปแปรรปทนท ควรทงไวประมาณ 24

ชวโมง เพอใหแรงเครยดในเมลดสลายตวเสยกอน ซงจะชวยใหความชนเมลดลดลงอกประมาณ 1 เปอรเซนต

ไมควรน าเมลดทยงรอนอยไปเกบในยงฉางทนท เพราะเมลดทรอนยงคงคายความชนออกมา

5. กำรเกบรกษำขำวโพด

5.1 กำรเกบรกษำขำวโพด เมลดขาวโพดมการหายใจ ถาอณหภมต ากวา 15 องศาเซลเซยส และปรมาณความชน

ในเมลดต ากวา 15 เปอรเซนต ตนออนยงมชวตอยแตหยดการเจรญเตบโต ท าใหสามารถเกบรกษาเมลดไดนานหลายป แตเมอมอณหภมและความชนเพมขนตนออนจะเจรญเตบโตทนทและน าแปงและโปรตนทสะสมไวไปใช นอกจากน เชอราและจลนทรยทอยบนเมลดจะใหความรอนและความชนเมลดเพมขน ท าใหกองเมลดมอณหภมสงขนถง 58 องศาเซลเซยส ท าใหเมลดเนา

16

เสย และถามแมลงหรอไขของแมลงโดยเฉพาะมอดขาวโพดจะถกกระตนใหเจรญเตบโตและขยายพนธไดในเมลดทมความชนนอยกวา 14 เปอรเซนต ยง โกดง หรอไซโลทเกบฝกขาวโพดหรอเมลดตองมพนและผนง หรอภายในไซโลทท าความสะอาดกอนเกบ

5.2 กำรเกบรกษำฝกขำวโพดของเกษตรกร 5.2.1 การเกบรกษาฝกขาวโพดทมความชนในเมลดต ากวา 25 เปอรเซนต จะชวยให

สามารถเกบฝกขาวโพดไดนานถง 60 วน โดยมการปนเปอนของสารอะฟลาทอกซนในปรมาณต าและพอจะยอมรบได

5.2.2 การเกบรกษาฝกขาวโพดทมความชนในเมลดต ากวา 20 เปอรเซนต จะไมพบหรอมการปนเปอนของอะฟลาทอกซนในปรมาณต าตลอดระยะเวลาในการเกบรกษา

5.2.3 การเกบเกยวและเกบรกษาขาวโพดทมความชนสงกวาทแนะน า จะท าใหเกดการปนเปอน อะฟลาทอกซนและมปรมาณมากขนตามระยะเวลาทเกบรกษาเนองจากเชอราเขาท าลายภายในเมลดไดแลว

5.2.4 การเกบรกษาฝกขาวโพดแบบมเปลอกหม การลดความชนในเมลดขาวโพดทเกบแบบปอกเปลอกและไมปอกเปลอกมความชนลดลงเลกนอย และเปนไปในทศทางเดยวกน การเกบรกษาฝกขาวโพดแบบมเปลอกหมสามารถชะลอการเกดอะฟลาทอกซน (มการปนเปอนนอยกวา 20 พพบ) ไดนาน 3-6 สปดาห ทงนขนกบระดบความรนแรงของการเกดอะฟลาทอกซนในแตละปดวย

5.3 กำรกะเทำะหรอสเมลดขำวโพด การกะเทาะหรอสเมลดขาวโพดทไดเมลดทสมบรณไมแตกหก หรอปราศจากการ

ท าลายของแมลง จะท าใหเชอราเขาท าลายไดชาลง การกะเทาะใหเมลดแตกหรอฉกนอยทสดจะชวยลดโอกาสการเกดอะฟลาทอกซน ปรมาณเมลดขาวโพดแตกหกจากการกะเทาะขนกบความชนของเมลดและความเรวของลกกะเทาะ ฝกขาวโพดทน ามากะเทาะตองมความชนของเมลดต ากวา 22 เปอรเซนต และสงสดไมเกน 26 เปอรเซนต ความเรวของลกกะเทาะอยระหวาง 8-12 เมตรตอวนาท หรอโดยเฉลยประมาณ 10 เมตรตอวนาท ถาใชความเรวของลกกะเทาะต าเกนไปจะท าใหประสทธภาพการกะเทาะต า แตถาความเรวสงเกนไปจะท าใหเมลดแตกหกมากขน

17

และถาความชนของเมลดสงจะท าใหเปอรเซนตการกะเทาะต าและเมลดแตกหรอฉกเสยหายเพมขน

5.4 กำรปรบปรงยงเกบขำวโพดในระดบเกษตรกร มดงน 5.4.1 ปรบปรงยงฉางหรอทเกบใตถนบาน ใหยกพนสงเพอปองกนการไหลซมของน า

จากพนดนขนมาสกองขาวโพด หรอปองกนน าทวม อยากองขาวโพดใหหนาหรอสงเกนไปเพอใหถายเทอากาศไดด และกนตาขายรอบกองขาวโพดเพอปองกนการท าลายของหน

5.4.2 ปรบปรงยงผนงโปรงทยกพน (มใตถน) ถาใตถนเตยใหท าแครยกพน ท าชายคายงยาวมากพอทจะกนฝนสาดยง และกนตาขายปองกนหนรอบผนง และท าฝาชครอบเสายงดวยอะลมเนยมเพอปองกนหนไต

5.4.3 ปรบปรงยงผนงโปรงพนซเมนตไมยกพน วธนตองยกแครใหสงพอทจะปองกนความชนจากพนปนซเมนตไมซมขนมาสกองขาวโพดและเพอใหการระบายอากาศระบายดขน

5.4.4 ยงกลม-ผนงโลหะหรอคอนกรต ถาเปนยงทอยกลางแจงใหมการระบายอากาศทนกบการเปลยนแปลงภายในยง เชน ถาอากาศรอนมากและอบชนภายในใหระบายอากาศทนท และใหท าอยางสม าเสมอจะลดหรอปองกนการเสยหายจากเชอราได ขาวโพดทน าเขามาเกบตองตากแดดหรออบแหงแลว มฉะนน จะกลนตวเปนหยดน าในยง ชองระบายอากาศใหปองกนหนเขามา การรมยาเพอปองกนก าจดแมลงใหท าเปนครงคราว และไมบรรจขาวโพดทเสยหายเนองจากเชอราปนเขาไปเพราะจะไประบาดในยง

5.4.5 เพอใหอากาศถายเทไดด และระบายความรอนและความชนออกจากกองขาวโพดไดอยางเพยงพอ จะท าใหบรเวณผวของฝกขาวโพดแหงเรวขน จะชวยปองกนการเจรญเตบโตของเชอราทอาจสรางอะฟลาทอกซนได

5.4.6 การตดตงทอชวยระบายอากาศภายในยง ลกษณะทอท าดวยโครงไมและตปดดวยไมไผตเวนชอง วางทอภายในยงในแนวนอนเพอใหความหนาขาวโพดลดลง ความหนาของขาวโพด 50 เซนตเมตร จะท าใหความชนระบายไดด ในฤดแลงความหนาของขาวโพด 80 เซนตเมตร จะท าใหปลอดภยเชนกน สวนดานพนหรอผนงทบใหหนาประมาณ 30 เซนตเมตร อาจเพมไดเลกนอยถายงตงในทลมแรง หรอเปนฤดแลง

18

การตดตงอกวธหนง โดยตดตงโพรงไมไวภายในกองขาวโพดและมปลองลมตอขนทางดานบนชวยระบายความรอนและความชนออกสภายนอก วธนสามารถควบคมการเกดสาร อะฟลาทอกซนไดบาง ถงแมอตราการลดความชนจะไมเรวนก

กอนเกบขาวโพดตองท าความสะอาดยงบรเวณพนและผนง และขาวโพดทน ามาเกบตองมความชนเมลดต ากวา 14 เปอรเซนต

5.5 กำรเกบรกษำเมลดขำวโพดในระดบกลมเกษตรกรหรอสหกรณ การเกบรกษาเมลดขาวโพดในระดบกลมเกษตรกรหรอสหกรณ มการปนเปอน

อะฟลาทอกซนเกดขนในขนตอนนมากทสด เพราะการกะเทาะฝกขาวโพดท าใหเมลดบางสวนแตกหรอฉกเสยหาย ท าใหเชอราสามารถเขาท าลายไดรวดเรวกวาเมลดทมสภาพสมบรณ และการกะเทาะเมลดยงท าใหเกดการคลกเคลาสปอรของเชอราใหแพรกระจายทวถงมากขน จงจ าเปนตองลดความชนของเมลดใหเรวทสด โดยใหปฏบตดงน

5.5.1 ถาเมลดยงมความชนสง ใหลดลงความชนลงใหต ากวา 18 เปอรเซนต ภายในระยะเวลา 48 ชวโมงหลงจากกะเทาะ หากปลอยไวนานกวานจะพบเชอรา แอสเพอรจลลส ฟลาวส ซงมสปอรสเหลองปนเขยวบนกองขาวโพดภายใน 4-5 วนหลงการกะเทาะ การเกด อะฟลาทอกซนอาจจะยงไมสงมากนก แตหลงจากนนความชนจะเพมขนอยางรวดเรว เมลดทมความชนต ากวา 18 เปอรเซนต สามารถเกบไวไดชวคราว แตความชนเมลดทต ากวา 14 เปอรเซนต เปนระดบทปลอดภยในการเกบรกษา

5.5.2 หากไมสามารถลดความชนในเมลดทอยในชวง 20-30 เปอรเซนต ใหลงมาอยในระดบทปลอดภยได มวธชะลอการเนาเสยและการเกดอะฟลาทอกซนในเมลดทมความชนสงเปนการชวคราวได โดยการรมกาซคารบอนไดออกไซด อตรา 0.5 กโลกรมตอเมลด 1 ตน หรอดดอากาศภายในกองออกกอนดวยเครองดดอากาศ แลวจงรมดวยกาซคารบอนไดออกไซด อตรา 0.3 กโลกรมตอเมลด 1 ตน จะสามารถรกษาคณภาพของขาวโพดไดอยางนอย 10 วน

วธการรมกาซ มขนตอนดงน 1) กองขาวโพดแบบกองพนบนพนซเมนตเรยบ ใหชายกองหางจากฝาโกดงอยางนอย 1 เมตร เกลยผวกองใหเรยบสม าเสมอ เพอลดชองวางระหวางผวกองกบผนพลาสตกจะชวยประหยดกาซ สวนขนาดของกองนนไมจ ากด ขนกบขนาดของพลาสตกทจะใชคลมกอง

19

2) คลมกองขาวโพดดวยผนพลาสตกชนดเดยวกบทใชรมยาฆาแมลง หรอผนพวซ ทมความหนาตงแต 0.10 มลลเมตร อยาใชผนพวซทมรหรอรอยฉกขาด คลมใหทวกอง แลวใชมวนกระสอบเปลา (10 กระสอบตอมวน) หรอกระสอบทรายวางทบชายขาวโพดจนรอบกอง เพอปองกนการถายเทอากาศ 3) รมกาซดวยคารบอนไดออกไซด อตรา 0.5 กโลกรมตอเมลด 1 ตน และรมกาซเพยงขางเดยวหลงจากคลมกอง โดยใชสายยางตอจากถงกาซเขาไปในกอง ใหปลายอกดานหนงเสยบเขาไปในกองขาวโพดลกประมาณ 15-20 เซนตเมตร แลวปลอยกาซตามปรมาณทตองการ จากนนเอาสายยางออกแลวปดชายทบพลาสตกใหเรยบรอย

ในกรณทเกบรกษาเมลดขาวโพดไวนานอาจมแมลงศตรขาวโพดเขาท าลายในโรงเกบ มวธการปฏบต 2 วธ ดงน

1) ใหรมกองขาวโพดดวยกาซคารบอนไดออกไซด อตรา 2 กโลกรมตอเมลด 1 ตน เปนเวลา 15 วน

2) รมดวยสารเคมฟอสฟน อตรา 2 กรมตอลกบาศกเมตร โดยใชแมกนเซยมฟอสไฟด หรออะลมเนยมฟอสไฟด จ านวน 2 เมดตอลกบาศกเมตร เปนเวลา 3-5 วน โดยปฏบตดงน

2.1) กองขาวโพดและคลมกอง สถานทรมใหอยใตหลงคาหรอโกดงเพอไมใหม ลมแรงและไมมน าทวมถง

2.2) ขาวโพดกองเลกใหวางสารเคม 1-2 จด โดยน าสารเคมใสในภาชนะรองรบ ถาความสงกอง 15-20 เมตร ตองมระบบหมนเวยนกาซโดยใชปมแบบไมท าใหเกดประกายไฟ โดยใชกาซคารบอนไดออกไซด 98 เปอรเซนต และตองมการตดตง

5.6 กำรปรบปรงกำรเกบรกษำเมลดขำวโพดในระดบกลมเกษตรกรหรอสหกรณกำรเกษตร 1) เมอซอเมลดขาวโพดมาจากเกษตรกรแลว กอนเกบหรอกอนน าไปขายยงไซโล ใหลด

ความชนใหต าลงมาถง 14 เปอรเซนต โดยเรวทสด ถาแสงแดดมไมเพยงพอใหใชเครองลดความชน เพอปองกนการเกดสารอะฟลาทอกซน

2) เมลดตองสะอาดปราศจากสงเจอปนและเมลดทแตกหก 3) ตรวจสอบความชนของเมลดกอนเกบ ไมเอาเมลดเกามาผสมกบเมลดใหม หรอเมลด

ควรแหงในระดบใกลเคยงกนในการเกบรกษา หรอสงตลาดปลายทาง

20

4) ถาเกบเมลดขาวโพดไวเปนเวลานาน ใหรมกองขาวโพดดวยสารเคมฆาแมลงและสารเคมฆาเชอราเปนระยะ และมการสมตวอยางเมลดมาตรวจสอบแมลงศตร และเชอราอยางสม าเสมอ

5) โกดงหรอไซโลทเกบเมลดตองท าความสะอาดพนและผนง มระบบระบายอากาศทด ก าจดแมลงศตรขาวโพดโดยเฉพาะมอดและผเสอขาวเปลอกกอนใชเกบขาวโพดดวยสารเคม มาลาไธออน 3% อตรา 9.5 ลตร ตอพนท 1,000 ตารางฟต

6) ยงฉางหรอไซโลทเกบเมลดขาวโพดตองไมมรอยรวและยงฉางตองมกนสาด 7) มระบบการบรรจและขนยายเมลดทเหมาะสมและสะอาด ในกรณเกบรกษาเมลดใน

กระสอบปานทใชแลวตองท าลายแมลงศตรพชทตดมา ไมวางกระสอบตดผนงและพนของโรงเรอน จดวางกระสอบเปนหนวยหรอเปนกอง 20-25 กระสอบ ใหมชองวางระหวางกอง ผนง และพนของโรงเรอน ถาตองการวางกระสอบสงขนไปอก ควรมวสดกนใหระบายอากาศได เพราะการกองซอนกนสง ๆ และตด ๆ กนเปนกองใหญไมมการระบายอากาศเพยงพอ จะท าใหเกดความรอนและความชนสะสม และเกดสารพษอะฟลาทอกซนได

8) ยงฉางหรอไซโลตองปองกนนก หน และกลนอน ๆ

6. กำรขนสงเมลด การขนสงเมลดขาวโพดจากฟารมเกษตรกรมายงลานตาก โกดง หรอไซโลของพอคาทองถน พอคาคนกลาง หรอผรวบรวม สหกรณการเกษตร หรอหนวยงานของรฐทเกยวของ แลวสงเมลดทตาก หรออบแหงแลวไปยงตลาดปลายทาง ไดแก ผประกอบกจการไซโล ผสงออกขาวโพด และผผลตอาหารสตว (โรงงานอาหารสตว) และผเลยงสตว ใหปฏบตดงน 1) ใหท าความสะอาด ก าจดฝนละออง หรอเศษขยะบนรถทใชบรรทก พนและผนงรถตองแหง 2) ใชผาใบปดคลมกระสอบเมลดขาวโพดใหมดชดเพอปองกนฝนละออง ฝนตก และ น าคาง 3) ขนสงเมลดขาวโพดทแหงทมความชนนอยกวา 14 เปอรเซนต จะชวยลดคาใชจายในการขนสง ท าใหขนสงเมลดไดมากขนตอเทยว และไมน าเมลดทมเชอราผสมกบเมลดด จะชวยลดปญหาเชอราหรอแมลงศตรขาวโพดระบาดในระหวางการขนสงทท าใหถกตดราคาหรอไมรบซอ

21

7. กำรบนทกขอมล เกษตรกรควรมการบนทกขอมลการปฏบตงานในแตละขนตอนตงแตการปลก ตลอดจนถงการจ าหนายในแตละป เพอใชประกอบการพจารณาในการปลกปตอไป และใชเปนสถตส าหรบเกษตรกรในระยะยาว ขอมลส าคญทควรบนทกมดงน 1) พนทปลก และบรเวณทปลก 2) วน เดอน ป ของวนปลก วนทพนสารเคมก าจดวชพช วนทใสปยวนทเกบเกยว และวนท จ าหนายผลผลต 3) โรค แมลง และสตวศตรพชทระบาดในแปลง 4) ชนดและปรมาณสารเคมทใชในการปองกนก าจดโรค แมลง และสตวศตรพช 5) ปรมาณน าฝน และจ านวนวนทฝนตกตลอดในชวงฤดปลก หรอทงป 6) ตนทนการผลต ไดแก คาเตรยมดน คาเมลดพนธ คาปย คาสารเคมทใชในการปองกน ก าจดโรค แมลง และสตวศตรพช ตลอดจนคาจางแรงงาน และคาน ามน ฯลฯ 7) ผลผลตตอไร ไดแก น าหนกฝก น าหนกเมลด และความชนเมลดในขณะทจ าหนาย 8) ราคาของผลผลตทจ าหนายได

22

บรรณำนกรม

โชคชย เอกทศนาวรรณ, สรรเสรญ จ าปาทอง และช านาญ ฉตรแกว. 2537. การวจยและพฒนาขาวโพดพนธสวรรณ 5, น. 417-427. ใน รำยงำนผลกำรวจยเสนอในกำรประชมทำงวชำกำรของมหำวทยำลยเกษตรศำสตร ครงท 32 วนท 3-5 กมภาพนธ 2537. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

โชคชย เอกทศนาวรรณ, สรรเสรญ จ าปาทอง, ชไมพร เอกทศนาวรรณ, นพพงศ จลจอหอ และ ฉตรพงศ บาลลา. 2548. การวจยและพฒนาขาวโพดเลยงสตวลกผสมเดยวพนธสวรรณ 4452, น. 332-343. ใน เรองเตมกำรประชมทำงวชำกำรครงท 43 มหำวทยำลย เกษตรศำสตร วนท 1-4 กมภาพนธ 2548. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

ดาเรศร กตตโยภาส และ ประเสรฐ วเศษสวรรณ. 2542. วทยาการหลงการเกบเกยว ขาวโพด, น. 83-114. ใน เอกสำรประกอบกำรอบรมเจำหนำทสงเสรมกำรเกษตรและ พอคำขำวโพด-ถวลสง เรอง กำรรณรงคปองกน อะฟลำทอกซนในขำวโพดเลยงสตว- ถวลสงระดบทองถน วนท 26-29 กนยายน 2542 ณ โรงแรมเมอรเคยว พทยา จ. ชลบร. กองสงเสรมพชไรนา กรมสงเสรมการเกษตร, กรงเทพฯ. วรวฒน นลรตนคณ. 2542. วธการปองกนอะฟลาทอกซนในขาวโพดเลยงสตวและถวลสง,

น. 75-82. ใน เอกสำรประกอบกำรอบรมเจำหนำทสงเสรมกำรเกษตรและพอคำ ขำวโพด-ถวลสง เรอง กำรรณรงคปองกนอะฟลำทอกซนในขำวโพดเลยงสตว-ถวลสง ระดบทองถน วนท 26-29 กนยายน 2542 ณ โรงแรมเมอรเคยว พทยา จ.ชลบร. กองสงเสรมพชไรนา กรมสงเสรมการเกษตร, กรงเทพฯ.

23

ดนและกำรปรบปรงดนเพอใชปลกขำวโพด

นางสาวปวณา ทองเหลอง1/

ดนในแตละบรเวณมลกษณะแตกตางกน บางแหงเหมาะส าหรบการท านา ปลกไมผล หรอพชไร แตดนบางบรเวณอาจมลกษณะบางอยางทไมเหมาะสมตอการปลกพช สวนดนทเหมาะสมตอการปลกพชเมอถกใชตดตอกนยาวนาน โดยขาดการจดการทถกตองเหมาะสม ดนกมกจะเสอมโทรมและเกดปญหาตางๆ ในการปลกพช ดงนนเกษตรกรจะตองรถงปญหาตางๆทม รวมทงวธการจดการแกไขปรบปรงอยางถกตองเหมาะสม

ปจจยทเกยวของกบกำรเจรญเตบโตและกำรใหผลผลตของพช

1. พนธพช พชแตละพนธมความแตกตางหลากหลาย เชน ใหผลผลตมากนอยตางกน ชอบสภาพฟาอากาศตางกน ตองการลกษณะดนตางกน ตองการธาตอาหารตางกน เปนตน ดงนน ผปลกควรรนสยของพช เพอจะไดจดการในการปลก และดแลรกษาใหถกตองเหมาะสม

2. แสงสวาง เปนแหลงใหพลงงานในการสรางอาหารของพช พชทใหผลผลตสง โตเรว โดยปกตตองการแสงมาก ถาไดรบแสงนอยจะมผลใหการเจรญเตบโตผดปกต เชน ดอกผลนอย ล าตนผอมสง เปนตน

3. อากาศ พชตองการกาซคารบอนไดออกไซดในอากาศเพอการสรางอาหาร และตองการออกซเจนเพอการหายใจ โดยทวไปพชไมมปญหาเรองการขาดอากาศ ยกเวนสวนของรากทอยในดน ซงรากตองการอากาศเพอการหายใจดวย

4. อณหภม มผลตอการควบคมกระบวนการตางๆทเกยวของในการงอก การสรางอาหาร การหายใจและการออกดอกผลของพช

5. ดน เปนตวทใหรากพชยดเกาะท าใหพชทรงล าตนอยได เปนตวใหน า ธาตอาหารตางๆ และอากาศแกรากพชดวย

1/ นกวจย ศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาต คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

24

6. ปจจยอน ๆ ทมผลท าใหการเจรญเตบโตและผลผลตของพชผดปกตหรอเสยหาย เชน โรค-แมลงศตรพช วชพช ภยพบตตาง ๆ สตวหลายชนด เชน หน นก กระรอก คางคาว ฯลฯ รวมทงคน (ขโมย) ดวย

ลกษณะดนทเหมำะสมตอกำรปลกพช 1. รวนซย ดนทรวนซยไมแนน มการถายเทอากาศด จะท าใหรากพชสามารถชอนไชไดด ม

รากมาก ท าใหสามารถเกาะยดใหพชทรงล าตนไดด ไมโคนลมงาย 2. มธาตอาหารตาง ๆ ครบถวน เพยงพอและเหมาะสม ในพนททเปนดนทราย หรอดนทม

การปลกพชมานาน มกจะมธาตอาหารบางธาตหรอหลายธาตไมพอเพยง หรอมบางธาตมากเกนไป ท าใหพชมการเจรญเตบโตผดปกตได

3. ดนลก เพอใหรากสามารถชอนไชลงลกไดด 4. ไมมหนกรวดปะปนมาก ดนบางบรเวณมกอนหน กอนกรวดปะปนมาก ท าใหสวนทเปน

ดนมนอย และยงเปนอปสรรคตอการชอนไชของราก และการไถพรวนอกดวย 5. ดนไมเปนกรด หรอดางเกนไป

เนอดน 1. ดนทราย เปนดนเนอหยาบ ขอดคอ รวนซยไมอดแนน ระบายน า -อากาศด ขอเสยคอ

ดนขาดน า ขาดธาตอาหารหลายธาต เมอรดน าใสปยเพมธาตอาหารกสญเสยออกไปไดงาย การจดการดนทราย ใหเกบน าและธาตอาหารไดตองเนนการใสปยอนทรย เชน ปยหมก มลวว หรอเศษพชตาง ๆ แตจะตองใสบอย ๆ และควรใชปยเคมเสรม

2. ดนรวน เปนพวกเนอดนปานกลาง ไมรวนซยหรอเหนยวมาก มน าและธาตอาหาร ปานกลาง การระบายน าและอากาศคอนขางด แตดนทมทรายแปงมากอาจท าใหเกดการจบตวเปนแผนทหนาดนขดขวางการงอกของเมลด หรอเกดชนดานในดนลางขดขวางการชอนไชของราก

3. ดนเหนยว เปนดนเนอละเอยด มธาตอาหารมาก แตดนจบตวกนแนนทบ มชองวางในดนทเลกมาๆ ท าใหการระบายน าและอากาศเลว ท าใหดนลกๆ ขาดอากาศรากพชไมสามารถลงลกได

25

การจดการดนเหนยว ท าไดโดยการใสปยอนทรย หรอวสดทท าใหดนรวนขน เชน ปยหมก ขวว แกลบ ขยมะพราว แลวไถพรวนใหเขากบดน

ธำตอำหำรพช 1. ธาตทพชไดจากน าและอากาศ คอ คารบอน ออกซเจน และไฮโดรเจน ซงพชตองการ

มาก แตไมขาดแคลน เพราะพชไดจากน าและอากาศ 2. ธาตทพชตองการจากดน อกอยางนอย 13 ธาต โดยธาตหลกทพชตองการมาก ๆ คอ

ไนโตรเจน (N) ฟอสฟอรส (P) และโพแทสเซยม (K) ธาตรอง พชตองการคอนขางมาก และท าหนาทหลายอยางเพอเสรมหนาทของธาตหลก คอ แคลเซยม (Ca) แมกนเซยม(Mg) และซลเฟอร (S)

ปย ปย คอ วสดทใชส าหรบใหธาตอาหารแกดนและพช

ปยอนทรย หมายถง ปยทไดจากเศษซากพช สตว และจลนทรย โดยทวไปแลวปยอนทรยมธาตอาหารนอยกวาปยเคมมาก เพยงแตปยอนทรยถอวามธาตอาหารครบทกธาตทพชตองการ สวนปยเคม มเพยงบางธาตเทานน ปยอนทรย ไดแก

1. ปยหมก หมายถง ปยทไดจากการหมกเศษซากพชจนยอยสลาย ยยเปนผงสด าคล า เนนการปรบปรงสภาพดน และการใหธาตรอง และจลธาต

2. ปยคอก หมายถง ปยทไดจากมลสตว ไมควรน าไปใชโดยตรงควรหมกทงไวหรอตากใหแหง เพอลดอนตรายทอาจจะเกดขนเมอใสใหกบพช เชน เกดความรอน ปรมาณธาตอาหารในปยคอกแตกตางกนขนอยกบอาหารทสตวกน

3. ปยพชสด เปนปยทไดจากการไถกลบพชทขนบนพนทนนคลกลงไปในดน สวนใหญนยมปลกพชตระกลถว หลงจากไถกลบประมาณ 3-4 สปดาห สวนใหญของเศษซากถวเมอถกยอยสลายแลว สามารถปลกพชได

4. ปยชวภาพ หมายถง ปยทเปนพวกจลนทรยตางๆ เมอใสปยพวกนลงไปในดนจะชวย เพมธาตอาหารแกดนหรอชวยเพมความสามารถในการดดกนน าและธาตอาหารของพช

26

ปยเคม หมายถง ปยทเปนเกลอแรใหธาตอาหารตามชนดของปย มลกษณะและสมบตทแนนอน

คณภำพ (ผลตภำพ) ของดนในกำรปลกพชตองพจำรณำ 4 องคประกอบ ดงน

1. ความอดมสมบรณของดน บงบอกถงปรมาณธาตอาหารในดนทเปนประโยชนตอพช ถามเพยงพอเรยกวา ดนมความอดมสมบรณสง แตถาขาดแคลนเรยกวา ดนมความอดมสมบรณต าควรปรบปรงใหดขนโดยการใชปยเคมเพราะประหยดคาใชจาย

2. คณสมบตทางกายภาพของดนไดแก ความโปรงรวนซยความแขงและความแนนทบของดนซงมผลตอการถายเทอากาศการระบายน าของดน และสงผลโดยตรงตอการเจรญเตบโตของรากพชตลอดจนการดดน าและธาตอาหาร ดนทมความอดมสมบรณสง ถาสมบตทางกายภาพของดนไมดรากพชจะไมเจรญเตบโตดดน าและธาตอาหารไดไมเตมทยอมเปนอปสรรคตอการใชปยอยางมประสทธภาพปยทเหลอจะถกชะลางไหลลงสแมน า ล าคลอง สญเสยไปโดยเปลาประโยชน และสรางปญหาสงแวดลอมตามมาการแกไขคณสมบตทางกายภาพของดนท าไดโดยใชวสดปรบปรงดนเชนไถกลบเศษซากพชลงไปในดนใสปยอนทรย หรอใชปยพชสดการใชปยอยางมประสทธภาพจงตองปรบปรงคณสมบตทางกายภาพของดนใหดเสยกอนพชจงจะตอบสนองตอการใชปยเคมไดดขน

3. สมบตทางเคมของดนเชนความเปนกรด-ดางความเคมของดนหรอสารพษตาง ๆ ทเกดขนในดนถาคณสมบตเหลานไมเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของรากพชยอมเปนอปสรรคตอการดดน าและธาตอาหารของรากพช ประสทธภาพของการใชปยเคมจงขนอยกบคณสมบตทางเคมของดนดวย ตวอยางของการแกไขคณสมบตทางเคมของดน ถาดนเปนกรดรนแรงใหใชวสดจ าพวกปนเชนปนมารลหนปนปนโดโลไมตปนขาวฯลฯ ถาเปนดนเคมมเกลออยมากใหลางเกลอดวยน าเพอเอาความเคมออกไปกอนพชจงจะเจรญเตบโตไดเปนปรกต ดนทมทงความอดมสมบรณสงและคณสมบตทางกายภาพด แตคณสมบตทางเคมไมเหมาะสมดนนนยงคงถกจดอยในประเภท “ดนเลว” หรอดนทม ผลตภาพต า

27

4. คณสมบตทางชวภาพของดนเปนสมบตของดนทประกอบดวยสงมชวตทเปนประโยชนครอบคลมตงแตสตวทมขนาดเลกไปถงจลนทรยทหลากหลายจลนทรยบางชนดจะตรงธาตไนโตรเจนจากอากาศใหกบดนและชวยยอยสลายปลดปลอยธาตอาหารจากอนทรยวตถและละลายสารประกอบบางชนดในดนใหอย ในรปทพชน าไปใชไดตวอยางเชน พชตระกลถวจะเจรญเตบโตดเมอมจลนทรยพวกไรโซเบยมชวยตรงไนโตรเจนจากอากาศใหมาอยในรปทพชใชประโยชนไดหรอจลนทรย ไมคอรไรซา ชวยท าใหฟอสฟอรสในหนฟอสเฟตละลายออกมาใหพชน าไปใชไดดขน เปนตน

ดนทมผลตภาพสง หรอ “ดนด” ตองมทง 4 องคประกอบดงกลาวทเหมาะสม ซงแตละองคประกอบมความส าคญตอการเจรญเตบโตและการใหผลผลตของพช ถงแมวาการใสปยเคมท าใหดนอดมสมบรณต ากลายเปนดนอดมสมบรณสงไดแตเปลยนดนเลวใหเปนดนดไมไดถาคณสมบตทางกายภาพเคมและชวภาพของดนนนไมไดรบการแกไขใหเหมาะสมเสยกอน ดงนน ดนทมความอดมสมบรณสงจงไมจ าเปนตองเปนดนดเสมอไปถาดนนนมองคประกอบอน ๆ ไมเหมาะสม แตดนดตองเปนดนทมความอดมสมบรณสง

หลกกำรใชปย

การใชพนทดนเพอการปลกพชโดยปกตจะท าใหดนเสอมโทรมมากขนเรอย ๆ ธาตอาหารลดนอยลง ดนสญเสยอนทรยวตถมากขน การใสปยเคมอยางเดยว ดนจะไดรบธาตอาหารเพยงบางธาตเทานน หากใชปยอนทรยรวมดวยดนจะมระดบอนทรยวตถทเหมาะสม รกษาสภาพดนไมใหเสอมลง ดงนน หลกการใชปยทว ๆ ไป คอ ตองใชปยอนทรย และเสรมดวยปยเคม

ขาวโพดเปนพชไรทคอนขางทนทาน ปลกงายในสภาพดนฟาอากาศของเมองไทย ถามน าเพยงพอ ดนทเหมาะในการปลกขาวโพดควรเปนดนรวนเหนยวปนทรายหรอดนรวนปนทราย มความอดมสมบรณสง มอนทรยวตถไมนอยกวา 1.5% ฟอสฟอรสไมต ากวา 10 สวนในลานสวน โพแทสเซยมไมต ากวา 60 สวนในลานสวน พนทปลกขาวโพดควรจะเปนทดอนมการระบายน าและถายเทอากาศไดด ถาเปนทลมควรยกรองระบายน าอยาใหน าขง มความเปนกรดเปนดาง ปานกลาง (pH ประมาณ 5.5-7.0) นอกจากน ขาวโพดยงเปนพชทปลกไดดบนพนทลาดเอยงหรอ สง ๆ ต า ๆ อกดวย

28

เครองจกรกลกำรเกษตร กำรเตรยมดน และชลประทำน

ชาญณรงค ตงคณาทรพย1/

1/ วศวกรช านาญการ ศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาต คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ไถระเบดดนดำน ไถหวหม 2 ทำง

อปกรณปรบระดบดน ขอบเขตของรำกขำวโพด

29

กำรพรวนครงแรก (พรวนหยำบ) กำรพรวนครงท 2 (พรวนละเอยด)

ลกษณะดนหลงจำกกำรไถพรวน ไถทำงเดยว

กำรยกรอง

กำรปลกในแปลงทดลอง

30

กำรปลกแบบใชลมดดเมลด กำรปลกแบบแถวเดยว

สภำพพนทกอนกำรใชเครองปลก

กำรปลกแบบใชลมดดเมลด

เครองพนสำรเคมตดทำยรถแทรกเตอร เครองพนสำรเคมควบคมกำรงอกของ

วชพช

31

เครองพนสำรเคมลอสง เครองตดตอซงหลงกำรเกบเกยว

เครองมอใสปย-ก ำจดวชพช-พนโคน กำรใหน ำหลงกำรใสปย

เครองปลกพชบ ำรงดน พชบ ำรงดนปลกโดยใชเครองปลก

32

ถวพรำ กำรไถกลบพชบ ำรงดน

โสนอนเดย

โสนอนเดย

ถวแปบ

ถวแปบ

ไมยรำพไรหนำม โสนอนเดย

33

กำรจดกำรน ำชลประทำนส ำหรบขำวโพด

นำยชำญณรงค ตงคณำทรพย1/

ควำมหมำยของหลกกำรชลประทำน การชลประทาน หมายถง ศาสตรทเกยวของกบการน าน าจากแหลงน าไปใชในการ

เพาะปลกพช ซงในการจดการน าชลประทานมวตถประสงคหลก คอ การสงน าในปรมาณทเหมาะสม สงน าใหกบพนทหรอบคคลทเหมาะสม และสงในชวงเวลาทเหมาะสม ซงเมอศกษาแลวจะสามารถตอบค าถามไดวา

- เมอใดควรใหน าแกพช - จะตองใหน าแกพชครงละเทาใด - จะใหน านานครงละเทาใด และกวนใหครง - จะใหอยางไรถงสม าเสมอและพอเพยง - จะพจารณาแหลงน าจากทใด ระบบชลประทานโดยทวไปประกอบไปดวย แหลงน า ระบบกระจายน า และระบบให

น า ดงภาพท 1 1) แหลงน า ท าหนาทเปนน าตนทนใหกบระบบ อาจไดแก คลองชลประทาน บอน า

บาดาล หรอการสบน าจากแมน าโดยตรง 2) ระบบกระจายน า ท าหนาทกระจายน าจากแหลงน าสแปลงเพาะปลก ซงสามารถ

แบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ ระบบทางน าเปด (ระบบคลอง-คสงน า) และระบบทอสงน า 3) ระบบใหน า ท าหนาทน าน าทถกสงผานระบบกระจายไปใหกบพช ซงขนกบ

เกษตรกรเจาของแปลงเปนผเลอกวธการใหน าแกพช โดยทว ๆ ไป วธการใหน าแกพชทใชกน ม 4 วธ ประกอบดวย

1/ วศวกรช านาญการ ศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาต คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

34

ภำพท 1 ลกษณะระบบชลประทานโดยทวไป

1) แหลงน า ท าหนาทเปนน าตนทนใหกบระบบ ไดแก คลองชลประทาน บอน าบาดาล หรอการสบน าจากแมน าโดยตรง

2) ระบบกระจายน า ท าหนาทกระจายน าจากแหลงน าสแปลงเพาะปลก สามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ ระบบทางน าเปด (ระบบคลอง-คสงน า) และระบบทอสงน า

3) ระบบใหน า ท าหนาทน าน าทถกสงผานระบบกระจายไปใหกบพช ซงนกบเกษตรกรเจาของแปลงเปนผเลอกวธการใหน าแกพช โดยทว ๆ ไป วธการใหน าแกพชทใชกน ม 4 วธ ประกอบดวย

(1) การใหน าทางผวดน (Surface Irrigation)

35

แบบทวมเปนผน (Flooding) แบบทวมในรอง (Furrow)

(2) การใหน าแบบสปรงเกอร (Sprinkler Irrigation)

แบบสปรงเกอร แบบลเนยร

36

(3) การใหน าแบบไมโคร (Micro Irrigation)

แบบน ำหยด แบบมนสปรงเกอร

(4) การใหน าทางใตดน (Sub-Surface Irrigation)

37

ระบบการใหน าทง 4 แบบ ดงกลาวยงแยกยอยไดอกหลายวธ แตละวธมขอดขอเสยขอจ ากดแตกตางกนไป ซงการทจะเลอกใชระบบใหน าแบบใดนนควรพจารณาถง คาลงทน ความสะดวกในการใชงาน การบ ารงรกษา แรงงาน และความเหมาะสมกบกจกรรมในพนททท าอย เพอใหการใชน านนมประสทธภาพทด

เอกสำรอำงอง

วราวธ วฒวณชย. 2545. กำรออกแบบระบบชลประทำนในไรนำ . ภาควชาวศวกรรมชลประทาน คณะวศวกรรมศาสตร ก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ภาควชาวศวกรรมชลประทาน. 2548. มำตรฐำนกำรบรหำรจดกำรแหลงน ำเพอกำรเกษตรขององค ก รปกครองส วนท องถ น . คณะว ศวกรรมศาสตร ก า แพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

38

โรคทส ำคญของขำวโพดและกำรปองกน

วราภรณ บญเกด1/ 1. โรครำน ำคำง (downy mildew) เกดจำกเชอรำ Peronosclerospora sorghi (Weston & Uppal) C.G. SHaw เปนโรคทท าความเสยหายทรายแรงในพนท ทปลกขาวโพดหวาน เชน กาญจนบร อทยธาน ชยนาท ราชบร และนครราชสมา ซงท าใหผลผลตลดลง 30-80% โรคเขาท าลายตงแตระยะตนกลาอาย 1-3 สปดาห ซงเปนระยะทออนแอตอการเขาท าลาย เมอขาวโพดอายมากกวา 1 เดอน จะมความตานทาน อตราการเกดจะโรคนอยลง สภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการเกดโรค ไดแก ความชนคอนขางสงโดยเฉพาะในบรเวณทมน าคางและฝนตกชกโดยเฉพาะในตนฤดฝน เชอโรคนจะเจรญไดดในอณหภมคอนขางเยน ประมาณ 20-24 0C ลกษณะอำกำร ใบขาวโพดทเปนโรคจะมลกษณะ เปนทางลายสเหลอง เขยวออน และเขยวแกสลบกนตามความยาวใบ บรเวณผวใบโดยเฉพาะทางดานลาง จะมเสนใยและสปอรสขาวของเชอราจบเปนฝาเหนไดชดเจนโดยเฉพาะในตอนเชา ซงมน าคางจด ล าตนแคระแกรน ตนเตย ใบผอมและขอสน ฝกมกจะมขนาดเลก หรอเมลดตดนอยหรอไมตดเมลดเลย ชอดอกหรอยอดอาจจะแตกเปนพม

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 1/ นกวจย ศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาต คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

กำรแพรระบำด

1) โดยลม และฝน conidia จะปลวไปตามลมทพกผาน

บรเวณทมโรคราน าคาง

2) ตดไปกบเมลดพนธ แตถาความชนของเมลดต ากวา 9-13% เชอจะตาย

3) อาศยอยกบวชพช เชน หญาเจาช หญาพง หญาแขม

ออยเลา หญาคาหลวง ขาวฟาง

39

กำรปองกนก ำจด 1) ใชพนธตานทาน 2) ก าจดพชอาศย (host) เปนการลดการอยขามฤดของเชอสาเหตไดรวมทงตนขาวโพด

ทหลงเหลอจากการเกบเกยว หรอตนออนทงอกใหมจากเมลดทรวงหลนในแปลงปลก

3) ใชสารเคม Metalaxyl-M (Apron XL 350 ES) คลกเมลดอตรา 3.5 มล./เมลด 1 กก.

4) พนดวยสารเคม dimethomoph 50% WP หลงขาวโพดงอก

2. โรคใบไหมแผลใหญ (northern corn leaf blight) เกดจำกเชอรำ Exserohilum turcicum (Pass.) K.J. Leonard & Suggs โรคใบไหมแผลใหญของขาวโพด มรายงานการระบาดในหลายพน สวนใหญพบในชวงฤดฝนตอฤดหนาว ท าใหขาวโพดหวานผลผลตลดลง 30-50% โรคนจะแพรระบาดรนแรงในระยะเรมออกดอก สภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการเกดโรคคอสภาพอากาศเยน 18 -27 องศาเซลเซยส และความชนสมพทธสง ลกษณะอำกำร ในระยะแรกจะเปนจดแผลสน าตาล ตอมาขยายใหญขน เนอเยอบรเวณแผลแหงตายเปนสน าตาล หวทายของแผลเรยวแหลมคลายรปกระสวย ขอบแผลเรยบสม าเสมอ ถามความชนสภาพแวดลอมเหมาะสม เชอราจะสรางสปอร (conidia) บรเวณกลางแผล เมอเกดแผลตดตอกนหลาย ๆ แผลท าใหเกดอาการใบไหมไดทงใบ โดยเฉพาะขาวโพดพนธออนแอ

กำรแพรระบำด

1) โดยลมและฝน

2) อาศยอยขามฤดไดในเศษซากพชทเปนโรคหรอ

บนเมลดขาวโพด

40

กำรปองกนก ำจด 1. ใชพนธตานทาน 2. ใชสารเคม - azoxystrobin+difenoconazole (ออตวา) 15 มล./น า 20 ลตร

- ซนเฟซ (Zinfez) ชอสามญ Zineb อตรา 40 กรม/น า 20 ลตร - แอนทราโคล (Antracol 70% WP) อตรา 30 กรม/น า 20 ลตร - tebuconazole+ trifloxystrobin (นาตโว) 15 มล./น า 20 ลตร

3. โรคใบไหมแผลเลก (southern leaf blight) เกดจำกเชอรำ Bipolaris maydis (Nisik) Shoemaker เปนโรคทส าคญโรคหนง ทท าใหเกดแผลไหมบนใบ กาบใบ และเปลอกหมฝก ถาเปนรนแรงจะท าใหผลผลตลดลงอยางมาก ขนาดฝกเลกลง เมลดตน รสชาตเสยไป และเกบรกษาไวไดไมนาน ใน ป พ.ศ. 2538 พบวา มการระบาดในแปลงปลกขาวโพดหวานฝกสดของเกษตรกร อ.ปากชอง จ.นครราชสมา และแปลงปลกขาวโพดหวานฝกสดของศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาต โดยมากจะพบการระบาดในระยะขาวโพดอาย 3-5 สปดาห และสามารถเขาท าลายในระยะออกดอกและระยะตดเมลดดวยท าใหผลผลตลดลงและคณภาพเสยไป สภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการเกดโรคไดด คอ สภาพอากาศรอน มความชนสง อณหภมทเหมาะสมคอ 30 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธ 90-100% ลกษณะอำกำร ลกษณะแผลเปนรปสเหลยมผนผาตามความยาวของใบมกจะถกจ ากดดวยเสนใบ ขอบแผลเปนสน าตาลแดงไมเรยบ เนอใบบรเวณแผลจะแหง ขนาดแผลทว ๆ ไป 0.6-1.0 x 1.9 ซม. เมอเกดแผลหลาย ๆ แผลตดตอกน ท าใหเกดใบไหม นอกจากนยงเปนไดกบสวนอน ๆ อก เชน กาบใบ กาบฝก ล าตน และฝก

41

กำรปองกนก ำจด

1) ท าลายเศษซากพชทเปนโรคและพชอาศยอนๆ และรกษาแปลงใหสะอาดปราศจาก วชพช

2) ใชพนธตานทาน 3) ใชสารเคม

- azoxystrobin+difenoconazole (ออตวา) 15 มล./น า 20 ลตร - ซนเฟซ (Zinfez) ชอสามญ Zineb อตรา 40 กรม/น า 20 ลตร - แอนทราโคล (Antraol 70% WP) ชอสามญ Propineb อตรา 20 กรม/น า

20 ลตร

4. โรคกำบและใบไหม (Banded leaf and sheath blight) เกดจำกเชอรำ Rhizoctonia solani Kuhn.f.sp.sasakii Exner.

เปนโรคทเขาท าลายไดทกระยะการเจรญเตบโต และเขาท าลายไดทกสวนของขาวโพด ใบ กาบใบ ฝก เปลอกหมฝก รวมทงล าตน พบในขาวโพดเลยงสตวทปลกปลายฤดฝนในหลายจงหวด เชน นครราชสมา เพชรบรณ ก าแพงเพชร นครสวรรค ลพบร และสระบร ลกษณะอำกำร

ถาเปนโรคในระยะตนกลา ตนจะเนาหกพบ ทระดบคอดนมรอยตนเนาแหงตาย ในระยะตนโต พบแผลฉ าน ารปรางไมแนนอนบนใบ บรเวณโคนใบถงกลางใบและมกพบจากใบลาง ตอมาแผลมสซดจางขยายขนาด เมออากาศรอนขอบแผลจะแหงเปนสน าตาล เมออากาศชนเชอจะเจรญตอไปท าใหแผลมสฟางขาว จงมกพบแผลมสองสสลบกนเปนชน ๆ นอกจากน มการเกด

กำรแพรระบำด

1) โดยลมและฝน

2) ตดไปกบเมลดพนธ

3) เชอราสามารถอยไดในซากพชบนดน หรอในดนลกตงแต 2-8 นว และสามารถมชวตอยบนใบขาวโพดไดนานถง 3 เดอน แตจะอยบนเมลดขาวโพดทเกบไวในหองปฏบตการ

ไดนานกวา 1 ป นอกจากนยงอยบนพชอาศยบางชนดได เชน หญาเดอย ขาวสาล บารเลย และขาวโอด

42

แผลไดทงบน กาบใบ และเปลอกหมฝกทซอน ๆ กน ดานใตกาบใบอาจพบเมด sclerotium ของเชอราซงเปนสวนขยายพนธและอยขามฤด ถาเชอเขาท าลายล าตน แผลมสน าตาลเขมถงด า เชอเขาท าลายภายในล าตนไดมากท าใหล าตนหกพบงาย

วงจรของโรคเรมจากเมดสเคลอโรเตยมของเชอสาเหตทอยในดนและเศษซากพช หรอวชพชไปสมผสกบสวนตางๆ ของขาวโพดตนใหม เชอจะเรมเจรญสรางเสนใยเมอมสภาพเหมาะสม และเจรญไดรวดเรวทอณหภม 25-30 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธ 90-100% ถาต ากวานจะเกดโรคนอย เมดสเคลอโรเตยมสามารถเขาท าลายทรากขาวโพดและเมอเขาถงล าตนจนตนหกพบ ฝกจะสมผสกบดน มโอกาสเนาเสยได กำรปองกนก ำจด

- ไมใชเมลดพนธจากตนทเปนโรค - หมนตรวจดโรค หากพบใหก าจดออกจากแปลงและเผาท าลาย รวมทงท าลายเศษ

ซากพชในแปลงทพบโรค - ใชจลนทรยปฏปกษเชนไตรโคเดอรมา (Trichoderma spp.) คลกเมลดและพนให

ทวแปลงเพอยอยท าลายเสนใยของเชอสาเหตโรค - ใชสารเคมคารเบนดาซม (Carbendazim) พนบรเวณทพบเชอ - ปลกพชหมนเวยนตระกลอนนอกจากตระกลหญา

43

5. โรครำสนม (Rust) เกดจำกเชอรำ Puccinia polysora Underw. พบระบาดมากในฤดปลายฝน เดอนสงหาคม – พฤศจกายน สภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการเกดโรคคอมสภาพอากาศรอนและมความชนสง โรคจะเขาท าลายขาวโพดในระยะกอนออกดอกจนถงระยะเกบเกยว ท าใหผลผลตลดลง 30-70% ลกษณะอำกำร ใบขาวโพดทเปนโรคจะเกดแผลเปนตม (pustules) สสมคลายสนมเหลก นนจากผว ซงเปนกลมสปอรของเชอสาเหตโรค สปอรจะถกลมพดไปเปนระยะทางไกลๆ ใบขาวโพดทเกดแผลมากขนจะซดเหลองและแหงในทสด

กำรปองกนก ำจด

1) ใชพนธตานทาน 2) ใชสารเคมฉดพน

- azoxystrobin+difenoconazole (ออตวา) 15 มล./น า 20 ลตร - อามเล ชอสามญ โพรพโคนาโซล + ไดฟโนโคนาโซล อตรา 15 มล./น า 20

ลตร - สกอร (Score) ชอสามญ Difenoconazole อตรา 5 มล./น า 20 ลตร

กำรแพรระบำด

แพรระบาดไปตามลมและตกคาง ตาม

เศษซากพชทเปนโรค

44

6. โรคใบดำงทเกดจำกเชอ Sugarcane mosaic virus (SCMV) เชอ SCMV เดมใชเรยกชอเชอไวรสทพบในออยทแสดงอาการใบดาง และเชอดงกลาวมพชอาศยเปนขาวโพด ขาวฟาง และวชพชตระกลหญาหลายชนด เชอนท าใหเกดอาการใบดางเปนขดสน ๆ สซด เรยงรายไปตามแนวยาวของใบ ในใบออนมกพบอาการชดเจนทโคนใบกอน แลวอาการจะแพรกระจายตอไปทางปลายใบจนทวทงใบ ถาเกดโรคขณะข าวโพดเปนตนกลาพชอาจมสเหลองซดไมเจรญพฒนาเปนตนใหญ หรอมตนเตยแคระ แตเดมจงเรยกโรคนวาโรคใบดางแคระ (Maize dwarf mosaic disease) และเรยกเชอสาเหตโรควา Maize dwarf mosaic virus (MDMV) มกท าความเสยหายรายแรงถาขาวโพดเปนโรคนในชวงกอนออกดอก โดยพบอาการใบดางและยอดไหมอยางรนแรง ตนเตยแคระ ฝกตดเมลดไดไมสมบรณ ขนาดฝกเลกลง และน าหนกฝกสดลดลงจากตนพชปกต ในชวงป พ.ศ. 2546-2548 พบโรคใบดางเกดกบขาวโพดหวานสายพนธลกผสมหลายสายพนธ บางพนทผลผลตเกดความเสยหายถง 100% เมอตรวจสอบเชอสาเหตของโรคดวยแอนตซรมพบวาเปนเชอ SCMV ตอมาพบการระบาดอยางรนแรงในหลายพนทปลกทวประเทศ และเชอมความผนแปรคอนขางหลากหลาย ท าใหเกดอาการบนขาวโพดไดรนแรงแตกตางกน

ชพจกรของเชอ SCMV เมอเกบเกยวขาวโพดแลวยงสามารถพบโรคนบนขาวฟางท

ขนตามมาภายหลงในแปลงเดม เชอเพมปรมาณไดดในขาวฟางและหญาโขยง รวมทงอาจพบเชอไดในหญาชนดอนอกดวย แมลงพาหะไดแก เพลยออนขาวโพด (Raphalosaiphum maydis)

45

และเพลยออนชนดอนอกกวา 15 ชนดทงทเปนตวออนและตวแก เมอแมลงไดรบเชอจากใบทเปนโรคและบนมาเกาะขาวโพดตนปกต เพลยอาจดดกนน าเลยงจากใบพชและถายทอดไวรสไดภายในระยะเวลา 10-30 วนาท ดงนนแมจะไมพบเพลยออนอยในแปลง หรอพบแมลงดงกลาวเพยงเลกนอย กเปนไปไดอยางยงทแมลงไดถายทอดเชอไปยงใบพชตนใหมแลว เชอไมสามารถพกตวอยในเศษซากพชไดนาน แตมวชพชหลายชนดเปนพชอาศย และสามารถตดไปกบเมลดได แตการถายทอดไปยงตนกลาอยในอตราต ามาก

กำรปองกนก ำจด 1) การปลกขาวโพดชวงฤดแลงซงเปนชวงทมปรมาณแมลงพาหะระบาดมากควร

วางแผนก าจดหรอควบคมแมลงศตรในแปลงปลกเพอปองกนการถายทอดโรค

7. โรคล ำตนเนำ (Bacterial stalk rot) เกดจำกเชอแบคทเรย Erwinia chrysanthemi pv. zeae

มกพบกบขาวโพดทปลกในทราบต าหรอบนรองน าจะเกดโรครนแรงเฉพาะในสภาพทมความชนสง ลกษณะอำกำร

อาการบนตนทเปนโรคเรมจากใบไหมจากปลายใบเขามาทโคนใบ สวนยอดเหยวเฉา เมออาการรนแรงมากขนล าตนมลกษณะเปนรอยช า ฉ าน า มสน าตาลเขม ตอมาเนอเยอพชถกยอยท าลายมเมอกขนไหลเยมและมกลนเหมน ล าตนแตกหกลมพบ ตนตาย ถาเปนโรคชวงตดฝก เมลดจะลบ ฝกตดเมลดไมสมบรณ ผลผลตเสยหายมาก

46

เชอแบคทเรยชนดนสามารถคงสภาพอยในดนไดนานหลายสปดาห ขนกบสภาพดน ความชน และอณหภม แพรระบาดไดโดยตดไปกบเมลด ลม ฝน แมลง อปกรณการเกษตร ถาระบบระบายน าไมด ขาดการระบายอากาศ อณหภมสงประมาณ 30-35 องศาเซลเซยส เชอจะเจรญเพมจ านวนไดด สามารถเขาท าลายใบพช และตนพชไดทางรเปดธรรมชาต ทางปากใบ และทางบาดแผลหากสภาพไมเหมาะสมเชอจะพกตวอยในเศษซากพชและในดน กำรปองกนก ำจด

1) หลกเลยงไมปลกขาวโพดสายพนธออนแอในพนททพบเคยพบการระบาดของโรค 2) ปรบปรงพนทปลกใหมการระบายน าไดด และเพมอนทรยวตถ หรอใชจลนทรยท

เปนประโยชนเพอเพมความตานทานตอโรคใหกบตนพช 3) ถอนท าลายตนทเปนโรคและน าไปเผาท าลายทนท รวมทงท าลายเชอทอยในดน

7.1 โรคล ำตนเนำ (Charcoal stalk rot)

เกดจำกเชอรำ Macrophomina phaseolina (Tassi) Goid. โรคตนเนาสด าพบทวไปในบรเวณทมอณหภมคอนขางสง พชกระทบแลงทมความเครยดจากการขาดน า ในประเทศไทยยงไมพบวาเปนอปสรรคตอกสกรทปลกขาวโพดมากนก เชอราสาเหตโรคมพชอาศยหลายชนดนอกจากขาวโพด เชอราสามารถเขาท าลายขาวฟาง ถวเขยว ถวเหลอง ทานตะวน งา ผกและผลไม ลกษณะอำกำร เชอราเขาท าลายขาวโพดตงแตระยะกลาหรอระยะขาวโพดเรมแก จะแสดงอาการทรากโดยเกดเปนรอยฉ าน าสน าตาล ตอมาจะเปลยนเปนสด า เมอขาวโพดแกเชอราจะแพรระบาดเขาไปในบรเวณล าตนบรเวณคอดน ท าใหขาวโพดแกกอนก าหนด ใบเหยว บรเวณโคนตนจะแตกออกพบเมดเลกๆสด า "สะเคลอโรเทย" (สวนขยายพนธของเชอราซงสามารถอยขามฤด) ภายในล าตนเปนจ านวนมาก บางครงอาจพบเมดสด าบนโคนตนและรากดวยเชอราเขาท าลายเมลดท าใหเปนสด า

47

กำรแพรระบำด เชอราอยขามฤดบนเศษเหลอของขาวโพดทตกอยในดนไดนานถง 18 เดอน เมอถงฤด

ปลกเชอจะเขาท าลายทางรากและเจรญเตบโตภายในล าตนของขาวโพด อณหภมดนทเหมาะสมท 37 องศาเซลเซยส และจะแสดงอาการใหเหนชดเมอตนขาวโพดแก

7.2 โรคล ำตนเนำ (Fusarium stalk rot) เกดจำกเชอรำ Fusarium moniliforme โรคนเขาท าลายทงตนออน ตนแก และฝก ลกษณะอำกำร อาการทฝกจะเหนเสนใยสขาวเนาไปทงฝกได ทล าตนภายหลงเชอเขาท าลาย ตนจะเหยว ดลกษณะภายนอกล าตนปลองลางๆ จะเหนเปนขดๆ รอบล าตน ฉกล าตนดเนอเยอภายในจะเปนสชมพ ถาความชนเหมาะสม สวนทถกท าลายจะเปนสมวง ขณะตนเรมแสดงอาการ เหยว ใชมอโยกล าตนจะหกบรเวณโคนตน และตนจะแหงตาย

โรคล ำตนเนำจำกเชอ Macrophomina phaseolina

กำรปองกนก ำจด 1) ในแหลงทมการชลประทานหรอสามารถใหน าขาวโพด ได ควรใหน าขาวโพดในระยะออกดอก เพอรกษา ความชนในดนสม าเสมอ 2) รกษาความสมบรณในดนไมควรใหปยไนโตรเจนแก ขาวโพดสงเกนไป 3) หลกเลยงการปลกขาวโพดหนาแนน 4) ใชจลนทรยปฏปกษเชนไตรโคเดอรมา (Trichoderma spp.) คลกเมลดและพนใหทวแปลงเพอยอยซากพชและ ท าลายเสนใยของเชอสาเหตโรค

48

8. โรคฝกเนำ (Ear and kenel rots) โรคฝกและเมลดเนำจำกเชอรำ (Ear and Kernal Rot by Fungi) ฝกขาวโพดทเจรญเตบโต เตมทมกถกท าลายไดโดยงาย โดยเฉพาะเมอมปจจย คอ ฝนตก น าคางมาก เปลอกฝกทหมไมมด ตนหกลมฝกตกลงดน นก แมลงท าใหเกดบาดแผล การเนาของฝกท าใหผลผลตลดลง คณภาพเมลดไมด และเชอราบางชนดสรางสารพษเปนอนตรายตอการสขอนามยของผบรโภค

เชอรำสำเหตโรคทส ำคญ ไดแก

Diplodia maydis Fusarium moniliforme Nigrospora oryzae Penicillium oxalicum Botryodiplodia theobromae Rhizoctonia solani Aspergillus spp. ลกษณะอำกำร ลกษณะฝกมสซด เหลองเฉา มรอยเสนใยของเชอราเจรญ เมอปอกเปลอกออกพบ

โรคล ำตนเนำจำกเชอ Fusarium moniliforme

กำรปองกนก ำจด

ใชจลนทรยปฏปกษ เชน ไตรโคเดอรมา (Trichoderma spp.) คลกเมลดพนธ และพนใหทว แปลงเพอยอยท าลายเสนใยของเชอสาเหตโรค

49

เสนใยของเชอราเจรญบนเมลด เมอเสนใยแกจะสรางสปอรขนปกคลม ถาความชนสงพบเสนใยตงแตบนไหม เมลดขาวโพดทถกเชอราเขาท าลาย เมอเกบเกยวรวมกนกบขาวโพดปกต สปอรสามารถแพรกระจาย และเจรญไดดเมอมความชนจากการระบายอากาศทไมด

กำรปองกนก ำจด 1) ก าจดแมลงทท าลายฝก ปองกนบาดแผลบนฝกและเมลด 2) เกบเกยวขาวโพดเมออายครบก าหนด ไมควรปลอยทงไวนานในแปลง

หลกเลยง การเกบเกยวหลงฝนตก ขาวโพดไมแหงสนท 3) คดฝกขาวโพดทมเชอราปนเปอนออก กอนน าไปกะเทาะเมลดเพอจ าหนาย 4) ตากเมลดใหแหงสนท

บรรณำนกรม

Chen J., Harman G. E., Comis A. and Cheng G.W. 2005. Proteins Related to the Biocontrol of Pythium Damping-off in Maize with Trichoderma harzianum Rifai. J. Integrative Plant Biology 47 (8): 988-997.

โรคฝกเนำทเกดจำก

Fusarium moniliforme

โรคฝกเนำทเกดจำก

Botryodiplodia theobromae

โรคฝกเนำทเกดจำก

Aspergillus spp.

50

Harman, G.E., Howell, C.R., Viterbo, A., Chet, I., and Lorit, M. 2004. Trichoderma species-opportunistic, avirulent plant symbionts. Nature Rev. Microbiol. 2:1-14.

ประชม จฑาวรรธนะ และคณะ. 1995. การศกษาโรคใบไหม (southern Leaf Blight) ของขาวโพดทเกดจากเชอรา Helminthosporium maydis Nisikado & Miyake. National Corn and Sorghum Research Conference 26:345-348.

พงษวภา หลอสมบรณ. 2529. รำสนมในประเทศไทย. วทยานพนธปรญญาโท มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 145 น.

พสสวรรณ เจยมสมบต. 2552. ควำมรพนฐำนเกยวกบขำวโพด และเทคนคกำรเพมผลผลต. เอกสารประกอบการฝกอบรม วนท 1-3 ธนวาคม 2552 ณ เขาใหญฟาใสรสอรท และศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาต อ.ปากชอง จ.นครราชสมา

วงศ บญสบสกล. 2524. กำรปองกนก ำจดโรครำน ำคำงโดยวธสมทบ. วทยานพนธปรญญาโทมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 91 น.

วราภรณ บญเกด จระเดช แจมสวาง สดฤด ประเทองวงศ สพจน กาเซม และจรนนท แหยมสงเนน. 2553. ประสทธภาพของ Trichoderma harzianum ตอการลดปรมาณเชอรา Aspergillus sp. ในแปลงปลกขาวโพดโดยชววธ ใน กำรประชมเชงปฏบตกำรโครงกำรวจยแมบทขำวโพดและขำวฟำงของมหำวทยำลยเกษตรศำสตร ครงท 4 วนท 17-19 มถนายน 2553 ณ โรงแรมลพบรอนน รสอรท จ.ลพบร

สธาทพย แสงกล. 2532. ควำมรนแรงของโรครำสนม Puccinia polysora Underw. ตอขำวโพดพนธตำง ๆ. วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 108 น.

อดม ภพพฒน และคณะ. 2509. กำรศกษำโรคใบไหมของขำวโพดทเกดจำกเชอ เฮลมนโทสปอรเรยม. เอกสารทางวชาการ แผนกกฏวทยาและโรคพช, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

อดม ภพพฒน. 2529. ศตรขำวโพดขำวฟำงและกำรปองกนก ำจด. สมาคมนกโรคพชแหงประเทศไทย. กรงเทพฯ. 64 น.

51

แมลงศตรทส ำคญและกำรปองกนก ำจด

นางสาวแสงแข นาวานช1/

ปญหาทส าคญมากอยางหนงในการปลกขาวโพด คอ ปญหาแมลงศตรรบกวน ในประเทศไทยมรายงานวาขาวโพดมแมลงศตรมากถง 76 ชนด (สธรรม และคณะ, 2509) ซงแตละชนดท าความเสยหายใหแกขาวโพดในชวงอายขาวโพดทแตกตางกน แมลงศตรขาวโพดทมความส าคญทางเศรษฐกจ ไดแก เพลยออน (Rhopalosiphum maidis (Fitch)) เพลยไฟ (Frankliniella williamsi Hood) หนอนเจาะล าตนขาวโพด (Ostrinia furnacalis Guenee) หนอนเจาะฝกขาวโพด (Helicoverpa armigera HÜbner) และหนอนกระทกดกนใบ (Spodoptera litura Frabricius) (แสงแข, 2555)

โดยทวไปการควบคมแมลงศตรพชมหลายวธ การตดสนใจ การเลอกและการใชวธใดวธหนง หรอหลายวธรวมกนโดยใชระบบวธผสมผสานเพอควบคมแมลงศตรพชใหมระดบต ากวาระดบเศรษฐกจ (ระดบประชากรของแมลงศตรพชทจะตองด าเนนการควบคมเพอไมใหปรมาณแมลงศตรพชเพมมากขนจนถงระดบความเสยหายทางเศรษฐกจ) ผลตอบแทนเปนทนาพอใจ วธดงกลาวเปนทยอมรบทางสงคม และท าลายสภาพแวดลอมนอยทสด เรามกนยมเรยกวา การจดการศตรพชแบบผสมผสาน (integrated pest management) ซงเปนแนวทางในการควบคมศตรพชทพอสรปหลกการได คอ การจดการศตรพชไมไดมเปาหมายทจะก าจดศตรพชใหสนซาก ตองพจารณาทงระบบนเวศและจดการระบบนเวศอยางถกตองเพอใหสามารถควบคมศตรพชใหอยในระดบทยอมรบได และมเปาหมายทจะดดแปลงสภาพแวดลอมเพอใหปจจยตาง ๆ ตามธรรมชาตไดแสดงบทบาทในการควบคมศตรพช

1/ นกวจยช านาญการพเศษ ศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาต คณะเกษตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

52

แนวทำงกำรจดกำรแมลงศตรพช (สรเชษฐ และคณะ, 2543)

1. วเคราะหความส าคญของแมลงศตรพชและการก าหนดระดบเศรษฐกจ ในขนตนตองแยกชนดของแมลงใหไดวาเปนแมลงศตรพช แมลงทมประโยชน และท าการส ารวจ ส าหรบการก าหนดระดบเศรษฐกจ จะชวยใหตดสนใจวาตองด าเนนการอยางไร เมอใด โดยปกตการก าหนดระดบเศรษฐกจคอนขางซบซอน ปจจยทมผลกระทบตอระดบเศรษฐกจไดแก ชนดของแมลงศตรพช ระยะของพชทแมลงศตรพชเขาท าลาย ความเสยหาย หรอความคนเคยทผใชหรอเกษตรกรแตละคนยอมรบได ซงจะไมเทากนขนอยกบประสบการณและขอมลทเคยไดรบผลกระทบจากสภาพแวดลอม หรอผลตภณฑทผ บรโภคยอมรบได รปแบบของการท างานของเกษตรกรแตละคน หรอการท าเปนธรกจเกษตร รวมทงความทนทานของพชตอแมลงศตรพชแตละชนดกบสารเคมทใช

2. การหาวธการตาง ๆ ในการควบคมแมลงศตรพชใหอยต ากวาระดบเศรษฐกจ วธการควบคมศตรพช เชน

2.1 การใชวธทางเขตกรรม การท าความสะอาดแปลงก าจดแหลงเพาะพนธแมลง ตดแตงกงทแมลงเขาท าลาย การไถพรวน การปลกพชหมนเวยน (ขาวโพดสลบถวเหลองลดปญหาหนอนเจาะล าตนขาวโพดแตไมแกปญหาหนอนเจาะฝกขาวโพดหรอหนอนเจาะฝกถว) เลอกวนปลกทเหมาะสมในชวงทไมมศตรพชระบาด และการจดการระบบการใหน า

2.2 การควบคมโดยชววธ อนรกษ และเพมปรมาณศตรธรรมชาต, น าเขาตวห าและตวเบยน

2.3 การควบคมโดยใชสารเคม พฒนาเทคนคการใชสารเคมควบคมแมลง การส ารวจจ านวนศตรพชหรอความเสยหาย ส ารวจศตรธรรมชาต และปจจยในสภาพแวดลอมทมความส าคญ เลอกใชสารเคมทระดบเศรษฐกจ พฒนาสารเคมทสกดจากธรรมชาต และการใชสารเคมสลบกลมกน

2.4 การควบคมโดยวธกลและวธกายภาพ

53

ท าลายศตรพชดวยมอ ใชมงลวดหรอเครองปองกนอน ๆ ใชกบดก ใชเครองดด กบดกแสงไฟ ใชความรอน และใชความเยน

2.5 การใชพนธตานทาน 2.6 การใชเทคนคท าใหแมลงเปนหมน (Male Sterile Technique) 2.7 ใชสารดงดดและไลแมลง (Attractant and Repellent) 2.8 การใชสารเคมควบคมการเจรญเตบโตของแมลง (Insect Growth Regulator) 2.9 ดานกกกนพช (Plant Quarantine) ควบคมการระบาดของแมลง

2. การหาวธการตรวจวดระดบประชากร การเปลยนแปลงระดบประชากรของศตรพชเปนขอมลทส าคญส าหรบการตดสนใจด าเนนการจดการศตรพช วธการตรวจวดประชากรทถกตองแมนย าหรอระดบความเสยหายทเกดขน นอกจากจะชวยใหตดสนใจไดถกตองแลวยงมความส าคญในแงของการพยากรณสถานการณศตรพชดวย

3. การเตรยมหามาตรการแกไขปญหาในกรณเรงดวนโดยใหมผลกระทบตอระบบนเวศนอยทสด โดยทวไปในขนตอนทสองจะชวยแกปญหาศตรพชได แตบางครงอาจมความผดปกตทางธรรมชาต และกอใหเกดการระบาดของศตรพชชนดนน หรอศตรพชชนดใหมขนได

4. เลอกวธการก าจดศตรพชทเหมาะสมทมอยรวมกบขอมลสนบสนน (ชววทยา นเวศวทยา การประเมนความเสยหาย การเกบตวอยาง การศกษาความเสยหายทางเศรษฐกจ เปนตน) มาควบคมศตรพชไดอยางมประสทธภาพ ท าลายสภาพแวดลอมนอยทสด ลงทนคมคากบผลตอบแทนและเปนทยอมรบของสงคม

กรณศกษำแมลงศตรขำวโพดทส ำคญ 1. หนอนเจำะล ำตนขำวโพด (asiatic corn borer: Ostrinia furnacalis (Guenee)) แมผเสอจะวางไขเปนกลม (egg masses) กลมละ 10-80 ฟอง ระยะไข 3-4 วน จะฟกออกเปนตวหนอน หนอนจะเจาะกนทใบขาวโพด โดยเฉพาะยอดออนของขาวโพดทอยในระยะเจรญเตบโต (vegetative) เมอยอดออนคลออกจะสงเกตเหนรเลกๆ เปนแถวระดบเดยวกน และเจาะเขาไปกนภายในล าตน ท าใหล าตนหกลม หนอนใชเวลาเจรญเตบโต 15-21 วน จงเขาดกแดใชเวลา 5-7 วน จะฟกออกมาเปนตวเตมวยมอายประมาณ 7-14 วน (สรเชษฐ และ แสงแข, 2555; อรนช และวชรา, 2535)

54

ระดบเศรษฐกจ ขาวโพดเลยงสตวและขาวโพดฝกสดอาย 21 วน ส ารวจพบกลมไขประมาณ 15 กลมตอ 100 ตน ในสภาพทมแมลงศตรธรรมชาต คอ แตนเบยนไข 60 – 80 เปอรเซนต หรอ ขาวโพดเลยงสตวอาย 21 - 30 วน พบยอดออนทยงไมคลถกท าลาย 40 – 60 เปอรเซนต ขาวโพดฝกสดอาย 21 - 30 วน พบยอดออนทยงไมคลถกท าลาย 20 เปอรเซนต แมลงศตรธรรมชำต 1) แตนเบยนไข (Trichogramma spp.) 2) แมลงหางหนบ (Proreus simulans Stallen) 3) ดวงคลายมด (Anthicus sp.)

1. หนอนเจำะฝกขำวโพด (corn ear worm : Helicoverpa armigera Hubner) แมผเสอจะวางไขเดยวๆ เพศเมยวางไขเฉลย 1,430 ฟอง เมอขาวโพดอยในระยะออกดอกและตดฝก ระยะไขประมาณ 2-5 วน จะฟกออกมาเปนตวหนอน เจาะกนทฝกขาวโพด ประมาณ 17-25 วน จะเขาดกแดในดนใชเวลา 10-14 วน จะฟกออกมาเปนตวเตมวย ประมาณ 10-20 วน ระดบเศรษฐกจ หนอนเจาะฝกขาวโพดจะเขาท าลายในระยะขาวโพดออกดอกและตดฝก ขาวโพดเลยงสตวมกพบความเสยหายทปลายฝกเพยงเลกนอย อาจไมจ าเปนตองปองกนก าจด กรณขาวโพดหวานหรอฝกสดในระยะขาวโพดออกดอก ส ารวจพบหนอน 0.5 – 1 ตวตอตน จ าเปนตองปองกนก าจด เชน การจบหนอนท าลายเสย หรอใชสารเคมปองกนก าจดควรใชในหนอนทมขนาดเลก ดงนน เกษตรกรตองหมนส ารวจแปลงในระยะดงกลาวเพอจะปองกนก าจดไดทนกอนทจะมการระบาด แมลงศตรธรรมชำต 1) แตนเบยนไข (Trichogramma spp.) 2) แมลงวนกนขน

55

2. เพลยไฟ (corn thrips : Frankliniella williamsi Hood) เพศเมยวางไขไดประมาณ 64 ฟอง ไขจะฟกเปนตวออนภายใน 3-4 วน เปนตวออนมอายประมาณ 7 วน ระยะเตรยมเปนดกแด 1-2 วน ระยะดกแดประมาณ 3 วน จงฟกออกเปนตวเตมวย (อรนช และวชรา, 2540) ตวออนและตวเตมวยดดกนน าเลยงจากตนออนและตนขาวโพดทโตแลว พบไดตามซอกกาบใบ ชอดอก และไหม ท าใหเกดรอยแผลสดางเหลอง ขาวโพดตนออนทถกท าลายอยางรนแรงจะเหยวและชะงกการเจรญเตบโต (แสงแข, 2555) ระดบเศรษฐกจ ส ารวจพบเพลยไฟเฉลย 0.25 ตวตอตน ใหท าการปองกนก าจด เชน ฉดพนสารเคม ใหน าชลประทานระบบฝนเทยม (Sprinkle) หรอในฤดแลงทพบการระบาดของเพลยไฟรนแรงเปนประจ า สามารถคลกเมลดดวยสารเคมกอนปลกได แมลงศตรธรรมชำต 1) มวนตวห าเพลยไฟ Orius sp. พบมากในระยะขาวโพดออกไหม

3. เพลยออน (corn aphids : Rhopalosiphum maidis (Fitch)) เพศเมยของเพลยออน สามารถออกลกเปนตวไดประมาณ 19-45 ตวตอครง ตวออนจะดดกนน าเลยงของขาวโพดตงแตขาวโพดอยในระยะเจรญเตบโต ทยอด ใบ ล าตน กาบฝก และชอดอกขาวโพด ท าใหเกสรแหงตาย กาบฝกแหง ตวออนมอายประมาณ 12 วน จะเปนตวเตมวย (ตวเตมวยอาย 5 วน สามารถออกลกใหมได) (สรเชษฐ และแสงแข, 2555) ระดบเศรษฐกจ ขาวโพดระยะก าลงมชอดอกตวผ เมอส ารวจพบเพลยออน 25 เปอรเซนตของพนทใบ ใหเลอกสารเคมทมพษนอยทสดตอแมลงศตรธรรมชาต คอ ดวงเตา และแมลงวนดอกไม ทเปนแมลงตวห ากนเพลยออน แมลงศตรธรรมชำต 1) ดวงเตาลายหลก (Menochilus sexmaculatus Fabricius หรอ Chilomenes

sexmaculata (Fabricius)) 2) ดวงเตาสสม (Micrapis sp.) 3) ดวงเตาฮารโมเนย (Harmonia octomaculata Fabricius และ Harmonia

56

dimidiata Fabricius) 4) ดวงเตาลายสมอ (Coccinella transversalis Fabricius) 5) ดวงเตาสน าเงน (Curinus cueruleus Mulsant) 6) แมลงวนดอกไม 7) มวนตาโต (Geocoris sp.)

4. หนอดกดกนใบขำวโพด (common cutworm: Spodoptera spp.) ตวเตมวยจะวางไขไดประมาณ 20-80 ฟอง ตงแตขาวโพดอยในระยะกลา ไขจะฟกเปนตวหนอน ภายใน 2-3 วน หนอนจะกดกนใบขาวโพด ถาท าลายมากขาวโพดจะเหลอแตกานใบ ท าใหขาวโพดเจรญเตบโตไมเทาทควร ตวหนอนมอาย 14-17 วนจากนนจะเขาดกแดในดน 5-7 วน จงจะฟกออกเปนตวเตมวย มอายประมาณ 13 วน (ตวเตมวยอาย 3-5 วน สามารถวางไขได) (สรเชษฐ และ แสงแข, 2555) ระดบเศรษฐกจ ขาวโพดอาย 9 – 16 วน ส ารวจพบขาวโพดถกท าลายมากกวา 50 เปอรเซนต ควรท าการปองกนก าจด อยางไรกตามในธรรมชาต หนอนกดกนใบขาวโพด มแมลงศตรธรรมชาต คอ แตนเบยนหนอน ทคอยควบคมท าลายหนอนกดกนใบขาวโพดเปนปกต หากตองท าการปองกนก าจดดวยสารเคมใหเลอกสารทมความปลอดภยตอแตนเบยนหนอนดวย แมลงศตรธรรมชำต 1) แตนเบยนหนอน (Cotesia sp.)

57

บรรณำนกรม

สธรรม อารกล, บญสม วลลลกษณ, อนนต วฒนธญกรรม, อทย สกลพาณชย, โอชา ประจวบเหมาะ, ภทรา ธระเวทย และยงยทธ สงหะเสน. 2509. ผลงำนวจยแมลงศตรขำวโพดของประเทศไทย. เอกสารวชาการฉบบท 9. ภาควชากฏวทยาและโรคพช, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ.

แสงแข นาวานช. 2555. คมอกำรตรวจแมลงในขำวโพด. ศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาต สถาบนอนทรจนทรสถตยเพอการคนควาและพฒนาพชศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, นครราชสมา. 82 น.

สรเชษฐ จามรมาน, วบลย จงรตนเมธกล, สบศกด สนธรตน และ ดวงพร สวรรณกล. 2543. หลกกำรและวธกำรจดกำร. น. 44–58. ใน การจดการศตรพช. คณะกรรมการการจดพมพต าราการจดการศตรพช คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ: รวเขยว. 189 น.

อรนช กองกาญจนะ และวชรา ชณหวงศ. 2535. แมลงศตรขำวโพดและแนวทำงกำรบรหำร. น. 111 – 127. ใน แมลงและสตวศตรทส าคญของพชเศรษฐกจและการบรหาร. กรมวชาการเกษตร, กรงเทพฯ. 400 น.

สรเชษฐ จามรมาน และ แสงแข นาวานช. 2555. กำรจดกำรแมลงศตรขำวโพด. เอกสารประกอบการบรรยายการฝกอบรมพนกงานบรษท เจรญโภคภณฑโปรดวส จ ากด.

อรนช กองกาญจนะ และ วชรา ชณหวงศ. 2540. แมลงศตรขำวโพดและกำรปองกนก ำจด. กรมวชาการเกษตร, กรงเทพฯ. 37 น.

58

วชพชทส ำคญ และกำรปองกนก ำจด

นางสาวสดใส ชางสลก1/

วชพชทพบในแปลงปลกขาวโพด มทงวชพชประเภทใบแคบตระกลหญา เชน หญาขจรจบ หญาคา หญาขน หญาขาวนก และหญาปากควาย หรออาจเปนวชพชใบกวาง เชน ผกโขม ผกเบย หงอนไกปา กระตายจาม และตนตกแก หรอเปนวชพชในตระกลกก เชน แหวหม วชพชตาง ๆ เหลาน อาจเปนวชพชปเดยวหรอวชพชขามป หรอเปนวชพชพวกตนตง หรอวชพชพวกเถาเลอย วชพชทขนในแปลงขาวโพดจะแขงขน แยงน า อาหาร และสภาพแวดลอมตาง ๆ ท าใหการเจรญเตบโตของขาวโพดไมเปนไปตามปกต และมผลกระทบถงผลผลตและคณภาพของขาวโพด เชน ท าใหขาวโพดแสดงอาการขาดธาตอาหาร การตดเมลดไมสมบรณ และน าหนกเมลดลดลง นอกจากน วชพชยงเปนทอาศยของโรคและแมลงศตรขาวโพด รวมทงชวยสงเสรมใหหนระบาดท าลายฝกขาวโพดมากขน วชพชทขนอยในระหวางแถวขาวโพดยงเปนอปสรรคตอการใหน าชลประทาน และยากล าบากตอการเกบเกยวขาวโพดอกดวย ความเสยหายของขาวโพดอนเนองมาจากวชพชขนกบปจจยดงน

1. ประเภทของวชพช ลกษณะ และระยะการเจรญเตบโตของวชพชในแปลง 2. ความหนาแนนของวชพชในพนทปลกขาวโพด 3. ชวงระยะเวลาของการแขงขนระหวางขาวโพดกบวชพช 4. ความอดมสมบรณของดน รวมทงสภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของ

ขาวโพด หรอวชพช 5. ประสทธภาพในการปองกนก าจดวชพชในไรขาวโพด

ประเภทของวชพชในไรขำวโพด วชพชในไรขาวโพดจ าแนกตามลกษณะใบ ชพจกร และลกษณะการเจรญเตบโตไดดงน 1. จ ำแนกตำมลกษณะพฤกษศำสตร จ าแนกตามจ านวนใบแรกทวชพชงอกจาก

เมลดได 3 ประเภท คอ 1/ นกวจยช านาญการพเศษ ศนยวจยขาวโพดและขาวฟางแหงชาต คณะเกษตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

59

1.1 วชพชประเภทใบแคบ (narrow-leafed weeds หรอ grass weeds) เปนวชพชทใบมลกษณะเรยวยาวและแคบ เสนใบเรยงขนานกบเสนกลางใบ สวนใหญจะเปนวชพชใบเลยงเดยว และจดเปนพชในตระกลหญา เชนเดยวกบขาวโพด ไดแก หญาขจรจบ หญาคา หญาตนนก หญารงนก และหญาโขยง เปนตน

1.2 วชพชประเภทใบกวาง (broad-leafed weeds) เปนวชพชทมลกษณะใบกวาง เสนใบเปนรางแห สวนใหญจะเปนวชพชใบเลยงค ไดแก ผกยาง ผกเบย โทงเทง สะอก และสาบเสอ เปนตน

1.3 วชพชประเภทกก (sedge family weeds) เปนวชพชมลกษณะใบแคบ มหวหรอสวนขยายพนธอยใตดน ไดแก แหวหม

2. จ ำแนกตำมชพจกร การจ าแนกตามอายการเจรญเตบโต ตงแตวชพชเรมงอกจนตายสามารถจ าแนกวชพชในไรขาวโพด ได 2 ประเภท คอ 2.1 วชพชฤดเดยว (annual weeds) เปนวชพชทสวนใหญงอกจากเมลด เมอดนม

ความชน วชพชจะเจรญงอกงาม หลงจากออกดอกและใหเมลดแลวจะตายภายใน 1 ฤดหรอ 1 ป เชน หญาขจรจบ ผกยาง ผกโขม และผกเบยหน เปนตน

2.2 วชพชอายยาว (perennial weeds) เปนวชพชทสวนใหญจะมเหงา ไหล หรอ หวอยใตดน มการเจรญเตบโตและขยายพนธไดดในชวงฤดฝนหรอเมอดนมความชน เชน หญาคา และแหวหม เปนตน

3. จ ำแนกตำมลกษณะกำรเจรญเตบโตของทรงตน เปนการจ าแนกตามลกษณะ ทรงตน และลกษณะการเจรญเตบโตของวชพช จ าแนกวชพชได 3 ประเภท คอ 3.1 วชพชประเภทตนตงตรง (erect type) เปนวชพชทพบทว ๆ ไป อาจขนเปน

ตนเดยวหรอเปนกอ ไดแก ผกยาง และหญาขจรจบ เปนตน 3.2 วชพชประเภทตนราบดน หรอทอดนอนไปกบดน (runner) เปนวชพชทม

ล าตนบนดน (stolon) ไดแก ผกเบยหน แหวหม โคกกระสน และผกปลาบ เปนตน

60

3.3 วชพชประเภทเถาเลอย (vines หรอ climbers) เปนวชพชทสามารถเลอยบนดนหรอไตไปกบความสงของตนขาวโพด สวนใหญจะเปนวชพชอายยาว ไดแก สอก ตดหมตดหมา เปนตน มบางทเปนวชพชลมลก

วธกำรควบคมและปองกนก ำจดวชพช วชพชทระบาดในไรขาวโพด อาจเกดจากเมลดหรอสวนขยายพนธอน ๆ ทตกคางอยในดน สามารถงอกไดทนททไดรบความชน โดยอาจจะงอกกอนหรองอกพรอมกบเมลดขาวโพด ซงจะเปนปญหาอยางรนแรงกบตนกลาของขาวโพด นอกจากน เมลดวชพชหรอสวนขยายพนธอนๆ ทอยชนลาง ๆ ของผวดนหรอแพรกระจายมาจากทอน จะงอกหลงจากขาวโพดงอกแลว วชพชพวกนจะเปนอนตรายกบขาวโพดนอยกวาวชพชทขนมาพรอมหรอกอนขาวโพดงอก การควบคมการแขงขนของวชพชกบขาวโพด และการปองกนก าจดวชพชใหออกไปจากพนทปลกขาวโพดสามารถท าไดดงน 1. กำรเตรยมดนทด การเตรยมดนทดจะเปนการชวยใหเมลดหรอสวนขยายพนธ อน ๆ ของขาวโพด หรอตนออนของกลาวชพชทงอกมาแลวถกท าลาย ดงนน การไถพรวนดนทมประสทธภาพ จะชวยลดการแขงขนของวชพชกบตนออนของขาวโพดไดอยางด 2. กำรดำยหญำและกำรพรวนดน เปนการใชเครองมอ เชน จอบ หรอมด หรออาจใชเครองมอขนาดใหญ เชน ผาลหวหมตดทายรถแทรกเตอรก าจดวชพชทงอกขนมาแลวในแปลงปลกขาวโพด โดยทวไปการดายหญาหรอการพรวนดนก าจดวชพช จะท าหลงจากขาวโพดงอกมาแลว 3-4 สปดาห ซงเปนระยะทขาวโพดเรมสรางตาดอก รวมทงเปนระยะทมการใสปยเสรมใหกบขาวโพด หากมความจ าเปนทจะตองท าการดายหญาใหกบขาวโพดอกครงหนง เมอขาวโพดมอาย 4-6 สปดาห 3. กำรใชวธกล ไดแก การปลอยน าใหทวมแปลงขาวโพด หรอใชไฟเผาวชพช เปนตน วธการไขน าใหขงแปลงปลก นนจะเหมาะสมกบพนทเลก ๆ แตขาวโพดสวนใหญจะปลกในสภาพพนทไรในแปลงขนาดใหญ สวนการเผาเศษซากวชพช ถงแมจะท าลายวชพชไดและชวยก าจดโรคและแมลงทตดมากบวชพชได แตจะเปนการท าลายธาตอาหารและเปนการท าลายคณสมบตทางกายภาพของดนอกดวย

61

4. กำรปองกนก ำจดวชพชโดยชววธ (biological control) หรออาจเรยกวาเปนการก าจดวชพช โดยวธธรรมชาต (natural control) ไดแก การใชแมลงตวห า ตวเบยน หรอใชเชอโรคท าลายวชพช ขอดของการควบคมวชพชโดยชววธนคอ เปนการอนรกษสภาพแวดลอม แตจะมขอจ ากดคอ เปนการยากทจะหาศตรธรรมชาตมาก าจดท าลายวชพชไดอยางมประสทธภาพ 5. กำรใชสำรเคมควบคมและปองกนก ำจดวชพช สารเคมทใชในการควบคมและปองกนก าจดวชพชในไรขาวโพด มทงทใชในระยะกอนการปลกขาวโพด (pre-planting) ไดแก พาราควอท และไกลโฟเสท หรอใชหลงปลกขาวโพดแตกอนทขาวโพดงอก ไดแก อาทราซน เพนดเมธาลน และอะลาคลอร หรอใชสารเคมหลงขาวโพดงอกแลว ไดแก พาราควอท ไกลโฟเสท ฟลรอกซเพอร กลโฟซเนท และ 2,4-ด อามน เปนตน สารเคมทส าคญทใชในการควบคมและปองกนก าจดวชพชในไรขาวโพด จะมอตราและวธการใชทเหมาะสม รวมทงวธการใชทไมเกดอนตรายตอผใช ตดอยทขางกลองหรอขวด สารเคมทใชควบคมวชพชทส าคญ แสดงในตารางท 1 สารเคมท ใชในการปองกนก าจดวชพชมอยหลายชนด สารเคมแตละชนดจ ะมประสทธภาพในการปองกนก าจดวชพชชนดตาง ๆ ไดไมเทาเทยมกน ตารางท 1 แสดงถงประสทธภาพของสารเคมทใชในระยะเวลาตาง ๆ ในการควบคมวชพชบางชนด สารเคมทใชในการปองกนก าจดวชพชในขาวโพดไดด คอ อาทราซน (atrazine) ซงเปนสารก าจดวชพชประเภทเลอกท าลาย (selective herbicide) มลกษณะเปนผงทใชแบบพนกอนวชพชงอกในขณะทดนชน จะสามารถควบคมการงอกของเมลดวชพชทงใบแคบและใบกวางไดอยางด แตอาทราซนมผลตกคาง (residual effect) อยในดนนานถง 4 เดอนหรอมากกวา อาจจะมผลกระทบตอพชทปลกตามหลงขาวโพด โดยเฉพาะพชตระกลถวและฝาย ดงนน หากจะปลกพชทออนแอตออาทราซน จงควรใชสารอะลาคลอร (alachlor) พนในแปลงปลกขาวโพดในระยะกอนงอกเชนเดยวกนจะดกวา

ในปจจบนไดมการกลาวถง การปนเปอนของอาทราซนในน าใตดนอนเนองจากการ ฉดพนในแปลงปลกขาวโพด โดยเฉพาะในบางประเทศของทวปยโรป ไดมการหามใชอาทราซน จงควรมการปองกนการใชอาทราซน ในพนททมระดบน าใตดนสง หรอบรเวณทเกดการชะลาง

62

หนาดนสง (run off) นอกจากน มการพบวามวชพชหลายชนดทตานทานตอสารอาทราซน ดงนน จงควรมหลกการปฏบตในการใชสารเคมในการปองกนก าจดวชพชดวยอาทราซน ดงน

1. ใชสารอาทราซนในอตราทต าและใชผสมกบสารเคมชนดอนทสามารถปองกนก าจดวชพชไดอยางมประสทธภาพ

2. มการปลกพชหมนเวยนทใชสารเคมชนดอน ในพนทปลกขาวโพด

ตำรำงท 1 การใชสารเคมควบคมวชพชส าหรบการปลกขาวโพด

การใชสารควบคมวชพช สารเคม อตรา วชพชท กรม/ไร) ควบคมได 1. จ ำแนกตำมระยะเวลำกำรใชสำรเคม

1.1 กอนปลกพช พาราควอท 80-100 ใบแคบ และใบกวาง

(pre-planting) ฟลรอกซเพอร 24-32 ใบกวาง ไกลโฟเสท 480-720 ใบแคบ และใบกวาง

1.2 กอนวชพชงอก อาทราซน 160-480 ใบแคบ และใบกวาง (pre-emergence) อาลาคลอร 240-400 ใบแคบ ดกวาใบกวาง ไซยานาซน 200-400 ใบแคบ และใบกวาง อะเซทโทคลอร 160-240 ใบแคบ และใบกวาง เพนดเมทธาลน 512-640 ใบแคบ อาทราซน + อาลาคลอร 200+240 ใบแคบ และใบกวาง 1.3 หลงวชพชงอก 2,4-ด อามน 80-200 ใบกวาง และแหวหม (post emergence) พาราควอท 80-100 ใบแคบ และใบกวาง ไกลโฟเสท 480-720 ใบแคบ

63

ตำรำงท 1 การใชสารเคมควบคมวชพชส าหรบการปลกขาวโพด (ตอ)

การใชสารควบคมวชพช สารเคม อตรา วชพชท กรม/ไร) ควบคมได ฟลรอกซเพอร 24-32 ใบกวาง 2. จ ำแนกตำมชนดของวชพช ใชกอนปลก ใชกอนวชพชงอก ใชหลง วชพชงอก ใบแคบ ไกลโฟเสท อาลาคลอร ไกลโฟเสท ใบกวาง ฟลรอกซเพอร อาทราซน 2,4-D อามน ใบแคบและใบกวาง พาราควอท อาทราซน ไกลโฟเสท ไกลโฟเสท ไซยานาซน พาราควอท อาทราซน + อาลาคลอร

หมายเหต อตราการใชขอใหศกษาจากขอ 1 ส าหรบวชพชทก าจดไดยากในแปลงปลก ไดแก หญาแหวหม หญาคา และตดหมตดหมา ทมรากเหงาแผกระจายทงดานกวางและดานลกในดน ควรทจะมการใชสาร ไกลโฟเสท ซงเปนยาดดซมทท าลายวชพชนน ๆ ไดในระยะยาว สวนการก าจดหญาแหวหมทขนมารวบกวนตนขาวโพดในระหวางฤดปลก เกษตรกรอาจใชสาร 2, 4-D พนในอตราทเหมาะสมตรงทแหวหม เมอขาวโพดอายประมาณ 4 สปดาห แตอยาใหโดนยอดขาวโพด เพราะจะท าใหหญาแหวหมเหลองและชงกการเจรญเตบโตจนลดการท าลายขาวโพดได

สดใส และรงสต (2546) รายงานวา สาร pendimethalin สามารถควบคมหญาโขยงไดด (83-90%) แตควบคมผกยางไดระดบปานกลาง (47-50%) ในขณะท atrazine ควบคม ผกยางไดอยางสมบรณ (100%) แตควบคมหญาโขยงไดปานกลาง (50-63%) การใชสารรวมกนระหวาง atrazine + pendimethalin สามารถควบคมทงผกยางและหญาโขยงไดดมาก (97-100%) เชนเดยวกบการก าจดดวยจอบ สาร alachlor ทงใชเดยวและใชรวมกบ atrazine ควบคมหญาโขยงไดปานกลางเทานน (43-63%) สาร alachlor, atrazine และ pendimethalin ไมมผลกระทบตอผลผลตฝกสด ความสงตน ความสงฝก และวนดอกบาน 50% ของขาวโพดขาวเหนยว

64

การใชสารควบคมวชพช dimethenamid อตรา 225, 247.5 และ 270 กรม สารออกฤทธ/ไร ควบคมวชพชรวมไดดใกลเคยงกน ตงแต 83-100% โดยเฉพาะหญาตนตด (Brachialia reptans (L.) และหญาตนกา (Eleusine indica (L.) การใชสาร pendimethalin อตรา 198 และ 264 กรมสารออกฤทธ/ไร และ atrazine+pendimethalin สามารถควบคมวชพชไดดเชนเดยวกบ dimethenamid ทง 3 อตรา เมอประเมนทระยะ 4 สปดาหหลงพนสารและระยะเกบเกยว (77-100%) สวน alachlor และ atrazine ควบคมวชพชไดดเฉพาะชวง 4 สปดาหหลงพนสาร (93% และ 69% ตามล าดบ) แตในระยะเกบเกยวประสทธภาพการควบคมลดลงอยระดบปานกลาง (67% และ 53% ตามล าดบ) ปรมาณวชพชในแปลงทใชสารเคมทกกรรมวธมจ านวนนอยกวาแปลงไมก าจดวชพช 2.7-6.3 ตน/0.25 ตารางเมตร ซงลดลงจากแปลงทไมก าจดวชพช 86-94% และไมมผลกระทบตอผลผลตและลกษณะทางการเกษตรบางลกษณะของขาวโพดหวานพนธอนทร 2 (สดใส และคณะ, 2546)

ตอมา สดใส และคณะ (2553) รายงานวาการใชสารก าจดวชพช glufosinate อตรา 800-1,400 กรม/ไร สามารถควบคมวชพชรวมไดด มคาตงแต 80-86 เปอรเซนต ซงดกวาการใชทอตรา 700 กรมตอไร และการก าจดดวยจอบ โดยท าใหปรมาณวชพชลดลงมาก ตงแต 39 -76 เปอรเซนต และไมมผลกระทบตอผลผลตฝกสดทงเปลอก ผลผลตฝกด และจ านวนฝกดของขาวโพดหวานพนธลกผสมเดยวอนทร 2 ในปเดยวกน ไดใชสารก าจดวชพช glufosinate และ paraquat สามารถก าจดวชพช ผกยาง หญาโขยง ผกโขมหน แหวหม และผกปราบ ไดดถงดมาก ดกวาใช pendimethalin คมวชพชแบบกอนงอกเพยงครงเดยว และไมมผลกระทบตอผลผลตฝกสดทงเปลอก และผลผลตฝกด ของขาวโพดหวานลกผสมเดยวพนธอนทร 2 เมอพนทระยะ 6 สปดาหหลงปลก แตหากพนสารทระยะ 7 สปดาหหลงปลก ควรใชอตราต า 700-900 กรม/ไร กมประสทธภาพก าจดวชพชไดดถงดมาก ไมมผลกระทบตอผลผลตขาวโพด แลวยงลดตนทนการผลตไดดวย (สดใส และคณะ, 2554) ซงสอดคลองกบรายงานของสดใส และคณะ (2555) พบวา การใช pendimethalin ควบคมวชพชกอนงอกอยางเดยวสามารถควบคมวชพชไดเพยงเลกนอย 30-33 เปอรเซนต การใชสารก าจดวชพชครงท 2 คอ 2,4-D amine และ 2,4-D ester พนทระยะ 2 และ 3 สปดาหหลงปลก ควบคมผกยางไดระดบปานกลาง 50 -69 เปอรเซนต ดกวาใชสารคมวชพชอยางเดยว และไมมผลกระทบตอผลผลตขาวโพดเลยงสตว สาร glufosinate ทพน

65

ระยะ 3 สปดาหหลงปลก สามารถควบคมวชพชไดดมาก 98 -100 เปอรเซนต เชนเดยวกบ glufosinate พนท 4 สปดาหหลงปลก และการก าจดวชพชดวยจอบ ชวยลดปรมาณวชพชไดสง ตงแต 55-75 เปอรเซนต มน าหนกแหงวชพชต าสด และไมมผลกระทบตอผลผลตขาวโพดเลยงสตว ผลผลตฝกสดทงเปลอก ฝกดทงเปลอก และจ านวนฝกด ของขาวโพดหวานและขาวโพด ขาวเหนยว สวนการใชสารก าจดวชพช paraquat อตรา 200 – 800 มล./ไร และ glufosinate อตรา 800 มล./ไร สามารถควบคมวชพชรวมไดดถงดมาก ตงแต 85 – 95 เปอรเซนต ซงไมมความแตกตางกบการก าจดวชพชดวยจอบ และควบคมไดดกวา pendimethalin ทใชกอนวชพชงอกอยางเดยว และยงไมมผลกระทบตอผลผลตฝกสดทงเปลอก น าหนกฝกด น าหนกฝกใหญและ ฝกกลาง และจ านวนฝกตอไร (สดใส และคณะ, 2556)

ตำรำงท 2 ประมำณกำรคำสำรก ำจดวชพชทใชในขำวโพด (บำทตอไร)

ล าดบ ท

สารก าจดวชพช ขนาดบรรจ

ราคา/หนวย (บาท)

อตราการใช (มล., กรม/ไร)

คาสาร/ไร

(บาท) 1 อาทราซน (อาทราซน 80) 1 กก. 190 320-640 61-121 2 อะลาคลอร (ดาตา) 1 ลตร 180 600 108 3 เพนไดเมทธาลน (สตอมป) 1 ลตร 260 640-800 166-208 4 2,4-ด+เมทรบซน(เซงคอร

คอมบ) 500 กรม 210 125-150 53-63

5 พาราควอท (กรมมอกโซน) 1 ลตร 180 240-400 43-72 6 ไกลโฟเสท (ราวด อพ) 1 ลตร 190 500-700 95-133 7 ฟลรอกซเพอร

(สตารเรน 200) 500 ซซ 450 120-240 108-216

8 กลโฟซเนท (บาสตา เอกซ) 1 ลตร 450 800-1400 360-630

ทมำ : ส ารวจราคาจากรานคาในตลาดปากชอง อ.ปากชอง จ.นครราชสมา ป พ.ศ. 2554-55

66

รำยชอสำรก ำจดวชพช

ชอสำมญ ชอกำรคำ

2, 4-ด อามน ไชยานาซน อาลาคลอร อาทราซน เพนดเมทธาลน ไดเมทนามด อะเซทโทคลอร พาราควอท ฟลรอกซเพอร ไกลโฟเสท กลโฟซเนท

ย 46 ด, ฟลอด บลาเดกซ ดาตา, แลสโซ, อะลาแนกซ, คาลาร, แลนเซอร เกสาพรม 80, ซลลค-พร 80, เอเทรก 90 สตอมป, บเคแรงเจอร ฟรอนเทยร รบาวด กรมมอกโซน, คอมโบโซน, นอกโซน, ฟวโก, ยบอนโซน, เมโทรโซน สตารเรน 200 ราวดอพ, ทชดาวน, ไกอลคา, เบรซ, สตง สปารค, แบนอช บาสตา เอกซ

บรรณำนกรม

ทวศกด ภหล า และ ราเชนทร ถรพร. 2539. ขำวโพดฝกสด. กรงเทพมหานคร. 113 น. ราเชนทร ถรพร. 2539. ขำวโพด. ดานสทธาการพมพจ ากด. กรงเทพมหานคร. 274 น. สดใส ชางสลก และ รงสต สวรรณเขตนคม. 2546. การควบคมวชพชแบบกอนงอกในขาวโพด

ขาวเหนยวรชตะ 1, น. 327-334. ใน กำรประชมวชำกำรขำวโพดขำวฟำงแหงชำต ครงท 31 วนท 11-15 พฤษภาคม 2546 ณ โรงแรมโรสการเดนส เอไพรม รสอรท, นครปฐม.

สดใส ชางสลก, สมชย ลมอรณ และรงสต สวรรณเขตนคม . 2546. ประสทธภาพของ Dimethenamid ควบคมวชพชในไรเกษตรกร. น. 1013-1018. ใน เรองเตมการประชมวชาการอารกขาพชแหงชาต ครงท 6 “หนงทศวรรษแหงการอารกขาพชในประเทศไทย”. วนท 24-27 พฤศจกายน 2546 ณ โรงแรมโซฟเทล ราชาออคด, ขอนแกน.

67

สดใส ชางสลก, ทศพล พรพรหม, นรณ วรามตร และรงสต สวรรณมรรคา. 2553. การใชสารก าจดวชพชกลโฟซเนทในขาวโพดหวาน, น.306-313. ใน กำรประชมเชงปฏบตกำรโครงกำรวจยแมบทขำวโพดขำวฟำง มหำวทยำลยเกษตรศำสตร ครงท 4 วนท 17-19 มถนายน 2553 ณ โรงแรมลพบรอนน รสอรท, ลพบร.

สดใส ชางสลก, สราวธ รงเมฆารตน , รงสต สวรรณมรรคา และโกศล เกดโภคทรพย. 2555. การควบคมวชพชในขาวโพดดวยสารก าจดวชพช, น.295-306. ใน กำรประชม เชงปฏบตกำรโครงกำรวจยแมบทขำวโพดขำวฟำง มหำวทยำลยเกษตรศำสตร ครงท 5 วนท 30 พฤษภาคม – 1 มถนายน 2555 ณ แสนปาลมเทรนนงโฮม ส านกสงเสรมและฝกอบรม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน, นครปฐม.

สดใส ชางสลก, สราวธ รงเมฆารตน, รงสต สวรรณมรรคา และโกศล เกดโภคทรพย. 2556. ประสทธภาพของสารก าจดวชพชพาราควอทในการปลกขาวโพดหวาน, น. 338-344. ใน เรองเตมกำรประชมทำงวชำกำร ครงท 51 มหำวทยำลยเกษตรศำสตร สำขำพช วนท 5-7 กมภาพนธ 2556 ณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพมหานคร.

68

วชพชบำงชนดทพบในไรขำวโพด

หญาตนกา

ผกโขม

สารกาจดวชพช

หญาตนตด หญานกสชมพ

หญาปากควาย

ผกยาง

ผกโขม

หญาตนกา

หญาตนนก หญาโขยง

สาบแรงสาบกา

ผกปราบ

แหวหม ผกเบ ยหน สารคมกาเนดวชพช

สารกาจดวชพช

ผกปลาบ