ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิ ... · 2015-02-02 · 1. ความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา (1)...

Page 1 of 17

ศนยทนายความเพอสทธมนษยชน Thai Lawyers for Human Rights 109 ซอยสทธชน ถนนสทธสารวนจฉย แขวงสามเสนนอก เขตหวยขวาง กรงเทพมหานคร 10310 109 SoiSitthichonSuthisarnwinichai Rd. SamsennokHuaykwang Bangkok 10310 Thailand/โทร(Tel): 096-7893172 หรอ 096-7893173 e-mail: [email protected] Website: https://tlhr2014.wordpress.com/

เผยแพร 23 มกราคม 2558

สถานการณสทธของพลเรอนไทยภายใตศาลทหารและกฎอยการศกป 2557

สภาพความเปนมา

วนท 22 พฤษภาคม 2557 “คณะรกษาความสงบแหงชาต” (คสช.) น าโดยพลเอกประยทธ จนทรโอชา ได

ท าการรฐประหารและยดอ านาจการปกครองประเทศ พรอมประกาศใชพระราชบญญตกฎอยการศก (กฎอยการศก)

ทวประเทศประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557 ประกาศแตงตง

นายกรฐมนตร คณะรฐมนตร สมาชกสภานตบญญตแหงชาต สมาชกสภาปฏรปแหงชาต ตลอดจนออกประกาศและ

ค าสงรวมกนกวา 246 ฉบบ ซงสวนใหญมผลในการจ ากดสทธเสรภาพขนพนฐานของประชาชน ละเมดสทธมนษยชน

และขดตอพนธกรณตามกฎหมายระหวางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงการใชอ านาจกกตวบคคลตามกฎอยการศก

และการประกาศใหศาลทหารมอ านาจพจารณาคดของพลเรอนในความผดอาญาบางประเภท

จากการใชอ านาจของคณะรกษาความสงบแหงชาต สงผลใหในชวง 7 เดอนทผานมา มผถกเรยกไปรายงาน

ตวอยางนอย 666 คน มผทถกจบกมอยางนอย 362 คน และถกจบจากการชมนม 134 คน1และถกด าเนนคดตาม

ขอหาดหมน หมนประมาท หรอแสดงความอาฆาตมาดรายพระมหากษตรย (มาตรา 112 ประมวลกฎหมายอาญา)

อยางนอย 36 คน โดยปรากฏวาบคคลเหลานถกละเมดหลกประกนสทธขนพนฐานในกระบวนการยตธรรมหลาย

ประการ โดยเฉพาะจากการใชอ านาจกฎอยการศกในการกกตวบคคลไดถง 7 วน โดยไมตองมหมายจบ ไมตองแจงขอ

กลาวหา ไมเปดเผยสถานทควบคมตว ไมมสทธพบและปรกษาทนายความ ไมมสทธไดรบการเยยมจากญาตหรอ

บคคลทใกลชด ไมมสทธขอประกนตว และขาดระบบการตรวจสอบการใชอ านาจควบคมตวดงกลาวโดยศาล เออให

เกดหวงเวลาทอาจเกดการละเมดสทธมนษยชนอยางรายแรงตอผถกควบคมตว เชน มการรองเรยนวาเจาหนาทท า

1สรปสถานการณป 2557 1/5 : การเรยกบคคลไปรายงานตวการจบกมและการควบคมตวตามกฎอยการศก(http://freedom.ilaw.or.th/blog/Arrest2014 เขาถงเมอ 13 มกราคม 2558)

Page 2 of 17

การซอมทรมานผถกควบคมตวตามกฎอยการศกเพอใหรบสารภาพและน าขอมลทไดไปขอออกหมายจบ กอนน าไปส

การแจงขอกลาวหา ด าเนนคดอาญา และฝากขงบคคลดงกลาวในฐานะผตองหาในเรอนจ าตอไป

ขณะเดยวกนเมอวนท 25 พฤษภาคม 2557 คณะรกษาความสงบแหงชาตไดออกประกาศฉบบท 37/2557

และ 38/2557 ก าหนดใหความผดเกยวกบความมนคงของรฐตามประมวลกฎหมายอาญาและความผดตามประกาศ

หรอค าสงคณะรกษาความสงบแหงชาต อยในอ านาจพจารณาพพากษาคดของศาลทหารทงหมด รวมทงคดทมการ

กระท าความผดหลายอยางเกยวโยงกนกใหอยในอ านาจของศาลทหารดวย อกทง วนท 30 พฤษภาคม 2557 คณะ

รกษาความสงบแหงชาตไดออกประกาศฉบบท 50/2557 ประกาศใหความผดขอหามหรอใชอาวธ เครองกระสนหรอ

วตถระเบด ทใชเฉพาะแตในการสงครามทนายทะเบยนไมอาจออกใบอนญาตใหได ตามพระราชบญญตอาวธปนฯ ท

กระท าตงแตวนท 22 พฤษภาคม 2557 เวลา 16.30 นาฬกา ใหเปนคดทอยในอ านาจพจารณาพพากษาของศาล

ทหาร สงผลใหพลเรอนทกระท าความผดในขอหาตามประกาศดงกลาวจะตองขนศาลทหารดวย ซงเปนการสถาปนา

อ านาจศาลทหารใหสามารถพจารณาคดพลเรอนทวไปซงไมใชบคลากรในสงกดฝายทหารได

ปจจบน ศนยทนายความเพอสทธมนษยชนไดใหความชวยเหลอคดพลเรอนในศาลทหารอยางนอย 14 คด

สวนจ านวนคดพลเรอนทงหมดทถกน าขนสศาลทหารมเทาใด ยงไมมขอมลทแนชด เนองจากยงไมมการเปดเผยขอมล

ทางการตอสาธารณะ แตหากพจารณาจากจ านวนศาลทหารชนตนทวประเทศทเปดท าการทงหมด 25 แหง ประเมน

ไดวามพลเรอนจ านวนมากก าลงถกด าเนนคดภายใตศาลทหาร ในรายงานนศนยทนายความฯ ไดสรปและน าเสนอ

ปญหาอปสรรคของการอ านวยความยตธรรมโดยกระบวนการศาลทหารเมอเทยบกบการพจารณาคดในศาลยตธรรม

ปกต ทงในดานขอกฎหมายและการปฏบตงาน

กฎหมายทเกยวของ

พระราชบญญตกฎอยการศก พทธศกราช2457 มาตรา 4 และ มาตรา 7 เมอมสงครามหรอจลาจลเกดขน

ใหผบญชาการทหาร ณ ทแหงนน มอ านาจประกาศใชกฎอยการศก ซงในเขตทประกาศใชกฎอยการศก ศาลพลเรอน

มอ านาจพจารณาพพากษาคดไดอยางปกต เวนแต คดทผมอ านาจประกาศใชกฎอยการศกมอ านาจประกาศใหศาล

ทหารพจารณาพพากษาคดอาญาซงการกระท าผดเกดขนในเขตและระหวางการประกาศใชกฎอยการศก

ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 2/2557 ลงวนท 22 พฤษภาคม 2557 เรองการประกาศใช

กฎอยการศกทวราชอาณาจกร โดยอาศยอ านาจตาม มาตรา 4 แหงพระราชบญญตกฎอยการศก พทธศกราช 2457

อางเหตเพอใหการรกษาความสงบเรยบรอยเปนไปอยางมประสทธภาพและน าความสงบสขกลบคนสประชนทกกลม

ทกฝายโดยเรว สงผลใหมการบงคบใชกฎอยการศกทวประเทศนบแตนนเปนตนมา

Page 3 of 17

ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 37/2557 และ 38/2557 ลงวนท 25 พฤษภาคม 2557 และ ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 50/2557 ลงวนท 30 พฤษภาคม 2557 เรองใหศาลทหารมอ านาจพจารณาคด ในความผดอาญา ตอไปน

1. ความผดตามประมวลกฎหมายอาญา

(1) ความผดตอองคพระมหากษตรย พระราชน รชทายาทและผส าเรจราชการแทนพระองค ตงแตมาตรา 107 - มาตรา 112

(2) ความผดตอความมนคงของรฐภายในราชอาณาจกร ตงแตมาตรา 113-118 ยกเวนความผดซงการกระท าผดเกดขนในเขตพนททมการประกาศใชพระราชบญญตการรกษาความมนคงภายในราชอาณาจกร พทธศกราช 2551 หรอ พระราชก าหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พทธศกราช 2548

2. ความผดตามประกาศหรอค าสงคณะรกษาความสงบแหงชาตคอ ความผดตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 7/2557 เรองหามชมนมทางการเมอง หากฝาฝนตองระวางโทษจ าคกไมเกน 1 ป ปรบไมเกน 20,000 บาทหรอทงจ าทงปรบ

ความผดตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 39/2557 เรองการก าหนดเงอนไขการปลอยตวของบคคลทมารายงานตว บคคลใดฝาฝนไมปฏบตตามเงอนไข ตองระวางโทษจ าคกไมเกน 2 ป ปรบไมเกน 40,000 บาทหรอทงจ าทงปรบ

ความผดตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 40/2557 เรองการก าหนดเงอนไขการปลอยตวของบคคลทถกกกตวตามพระราชบญญตกฎอยการศก พทธศกราช 2547 มาตรา 15 ทว บคคลใดฝาฝนไมปฏบตตามเงอนไข ตองระวางโทษจ าคกไมเกน 2 ป ปรบไมเกน 40,000 บาท หรอทงจ าทงปรบ

และความผดตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 41/2557 ก าหนดใหการฝาฝนหรอไมปฏบตตามค าสงเรยกบคคลใหมารายงานตว เปนความผด ระวางโทษจ าคกไมเกน 2 ป หรอปรบไมเกน 40,000 บาท หรอทงจ าทงปรบ หรอสงหามกระท าการใดๆ หรอสงใหกระท าการใดๆเกยวการธรกรรมทางการเงนหรอทรพยสน

3. คดทประกอบดวยการกระท าหลายอยางเกยวโยงกนใหอยในอ านาจของศาลทหาร กลาวคอ ใหคดทมขอหาวากระท าความผดบางอยางอยในเขตอ านาจศาลทหารและคดดงกลาวอาจมขอหาอนทมความผดในตวเองและมไดอยในเขตอ านาจศาลทหารรวมอยดวย ใหศาลทหารมอ านาจพจารณาพพากษาในขอหานนดวย

4. คดทมขอหาวากระท าความผดฐานมหรอใชอาวธปนเครองกระสนปนหรอวตถระเบดทใชเฉพาะแตการสงครามทนายทะเบยนไมอาจออกใบอนญาตใหไดอนเปนความผดตามพระราชบญญตอาวธปนเครองกระสนปนวตถ

Page 4 of 17

ระเบดดอกไมเพลงและสงเทยมอาวธปนพทธศกราช 2490 ไมวาจะมขอหาวากระท าผดอยางอนดวยหรอไมทกระท าตงแตวนท 22 พฤษภาคม พทธศกราช 2557 เวลา 16.30 นาฬกา เปนตนไป

พระราชบญญตธรรมนญศาลทหาร พทธศกราช 2498 ศาลทหารอยภายใตกระทรวงกลาโหมโดยม

รฐมนตรกระทรวงกลาโหมเปนผบงคบบญชา2 โดยปกตแลวการพจารณาคดของศาลทหารมอ านาจพจารณาพพากษา

ผกระท าความผดตอกฎหมายทหารและกฎหมายอนในทางอาญาทมจ าเลยเปนทหารหรอเปนพลเรอนทสงกดอยใน

ราชการทหารเทานน3 หากมการกระท าความผดหลายคนเปนทหารและพลเรอนรวมกน คดกไมอยในอ านาจ

พจารณาคดของศาลทหาร แตจะอยในอ านาจพจารณาของศาลพลเรอน แตเมอมการประกาศกฎอยการศก ผ

ประกาศกฎอยการศกอาจประกาศใหศาลทหารมอ านาจพจารณาพพากษาคดอาญาใดๆ อกกได กลาวคอ ใหศาล

ทหารมอ านาจพจารณาคดอาญาทพลเรอนกระท าความผดคดอาญาดวยกได4

ศาลทหารแบงเปน 3 ชน คอศาลทหารชนตน ศาลทหารกลาง และศาลทหารสงสด เทยบไดกบศาลชนตน

ศาลอทธรณ และศาลฎกา ในระบบศาลยตธรรม โดยศาลทหารชนตน ไดแก ศาลจงหวดทหาร จ านวน 22 แหง ศาล

มณฑลทหาร 12 แหง ศาลกรงเทพ 1 แหง และศาลทหารประจ าหนวยทหาร ซงยงไมมการประกาศใช5และ

กระบวนการพจารณาคดใหน าประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาใชบงคบโดยอนโลม 6 โจทกและจ าเลย

สามารถอทธรณหรอฎกาค าพพากษาหรอค าสงไดภายใน 15 วน นบแตวนพพากษาหรอมค าสง ซงตางจากศาล

ยตธรรมทใหคความสามารถอทธรณหรอฎกาค าพพากษาหรอค าสงไดภายใน 1 เดอน นบแตวนพพากษา

แตหากมการประกาศใชกฎอยการศกในพนทใดแลวจะตองน ากฎหมายเรองการพจารณาคดใน “ศาลทหาร

ในเวลาไมปกต”7มาใชบงคบโดยจะมการพจารณาคดเชนเดยวกบศาลทหารในเวลาปกต เวนแตโจทกและจ าเลย

ไมมสทธอทธรณหรอฎกาค าพพากษาหรอค าสงได ไมวากรณใดๆ เนองจากตองหามอทธรณหรอฎกาค าพพากษา

2พระราชบญญตธรรมนญศาลทหารพทธศกราช 2498 มาตรา 5 และมาตรา 10 3พระราชบญญตธรรมนญศาลทหารพทธศกราช 2498 มาตรา 13 และมาตรา 16 4พระราชบญญตกฎอยการศกพทธศกราช 2457 มาตรา 7 ประกอบพระราชบญญตธรรมนญศาลทหาร พทธศกราช 2498 มาตรา 36 5พระราชบญญตธรรมนญศาลทหารพทธศกราช 2498 มาตรา 7 ทงน ในสวนของศาลจงหวดทหารนน มศาลทเปดด าเนนการอยจรงจ านวน 12 ศาล ท าใหรวมแลวศาลทหารชนตนทวประเทศทเปดท าการมจ านวน 25 แหง 6พระราชบญญตธรรมนญศาลทหาร พทธศกราช 2498 มาตรา 45 7พระราชบญญตธรรมนญศาลทหารพทธศกราช 2498 มาตรา 36

Page 5 of 17

รวมทงค าสงศาลระหวางการพจารณาคดดวย8 เชน ค าสงไมอนญาตใหประกนตว ค าสงค ารองขอคดถายเอกสาร

ค าสงพจารณาคดลบ เปนตน

ในการพจารณาของศาลทหารชนตนจะมองคคณะตลาการสามนายเปนองคคณะพจารณาคด ซงประกอบไป

ดวยตลาการธรรมนญศาลทหารทจบการศกษาทางกฎหมาย 1 คน เปนผด าเนนกระบวนการพจารณาคดในศาลให

เปนไปตามตวบทกฎหมาย และนายทหารชนสญญาบตรซงไมจ าเปนตองจบการศกษาทางกฎหมาย 2 คน ซงมานง

เปนตวแทนของผบงคบบญชา9 โดยศาลทหารในระหวางประกาศใชกฎอยการศก รฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหมม

อ านาจสงใหตลาการพระธรรมนญศาลมณฑลทหารหนงนายไปนงรวมกบตลาการศาลจ งหวดทหารอกสองนายเปน

องคคณะพจารณาพพากษา ในกรณเชนนใหศาลจงหวดทหารมอ านาจและหนาทดงศาลมณฑลทหาร10 สวนศาล

ทหารกรงเทพ มอ านาจพจารณาพพากษาไดทกคด11 การแตงตงและถอดถอนตลาการศาลทหารกระท าไดโดยอ านาจ

ของผบงคบบญชาทหารและรฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหม โดยตลาการศาลทหารกลางและศาลทหารสงสดใหน า

ความกราบบงคบทลเพอใหพระมหากษตรยใหทรงแตงตงและถอดถอน12

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557 มาตรา 4 ไดรบรองศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาค ทชนชาวไทยไดรบการคมครองตามประเพณการปกครองประเทศไทยและตามพนธกรณระหวางประเทศทประเทศไทยมอยแลว ยอมไดรบการคมครองตามรฐธรรมนญน13 ซงแสดงใหเหนวารฐธรรมนญฉบบนยอมรบโดยชดแจงวาบรรดาสทธตางๆ ตามกตกาและอนสญญาระหวางประเทศทประเทศไทยเปนภาคมผลบงคบเปนสทธตามรฐธรรมนญโดยตรง โดยตามกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (ICCPR) ทประเทศไทยเปนภาค ขอ 14 ไดรบรองสทธในกระบวนการยตธรรมไวหลายประการ

1) บคคลยอมไดรบการพจารณาคดจากศาลทมความเปนอสระและเปนกลาง

ขอ 14 (1) ของกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ไดรบรองใหบคคลทกคนยอมมสทธทจะไดรบการพจารณาคดอาญา โดยศาลซงจดตงขนตามกฎหมาย มอ านาจ มความเปนอสระและเปนกลาง

8พระราชบญญตธรรมนญศาลทหารพทธศกราช 2498 มาตรา 61 9พระราชบญญตธรรมนญศาลทหาร พทธศกราช 2498 มาตรา 26 และมาตรา 27 10พระราชบญญตธรรมนญศาลทหาร พทธศกราช 2498 มาตรา 20 11พระราชบญญตธรรมนญศาลทหาร พทธศกราช 2498 มาตรา 22 12พระราชบญญตธรรมนญศาลทหาร พทธศกราช 2498 มาตรา 10 13รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557 มาตรา 4

Page 6 of 17

ความเปนกลางของศาลตามหลกนตรฐตองตงอยบนพนฐานความเปนอสระ 3 ประการ ไดแก ความเปนอสระจากคความ ความอสระจากรฐ และความเปนอสระจากสงคม เพอใหศาลท าหนาทตลาการอยางมประสทธภาพไดอยางเตมท และปราศจากการแทรกแซงจากอ านาจอนใด ซงความเปนอสระของศาลและผพพากษาดงกลาวอาจแบงแยกออกไดเปน 3 ประการ กลาวคอ

(1) อสระของการท าหนาทในทางตลาการ โดยมกฎหมายคมครองการท าภาระหนาทในการพจารณาคดของผพพากษาจากอทธพลภายนอกทงหลาย

(2) ความอสระในทางองคกร ในแงการจดตงองคกรของศาลมความเปนอสระตามหลกการแบงแยกอ านาจ หมายความวา สภาพองคกรของศาลหรอผ พพากษาจะตองไมอย ในลกษณะของความสมพนธทอยใตอ านาจขององคกรอนของฝายบรหารและฝายนตบญญต ทงในทางขอกฎหมายหรอในทางขอเทจจรง

(3) ความเปนอสระในทางสวนบคคล ในแงบคคล การถอดถอนและโยกยายผพพากษาไมอาจกระท าไดหากเปนการขดกบความประสงคของผพพากษาเพอประกนความมนคงตอความเปนอสระของผพพากษาในการท าหนาท

2) บคคลทกคนทตองค าพพากษาลงโทษในความผดอาญายอมมสทธทจะใหคณะตลาการระดบเหนอขนไปพจารณาทบทวนการลงโทษและค าพพากษา โดยเปนไปตามกฎหมาย

ขอ 14 (5) ของกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ไดรบรองใหบคคลทกคนทตองค าพพากษาลงโทษในความผดอาญา ยอมมสทธทจะใหศาลระดบสงเหนอขนไปทบทวนการลงโทษและค าพพากษา

ความจ าเปนทจะตองมการอทธรณฎกา สบเนองจากผพพากษาซงประกอบเปนศาลอาจผดพลาดบกพรองในการวนจฉยและสงคดได ทงนอาจมาจากหลายเหตปจจย ทงจากตวผพพากษาเองหรอจากพยานหลกฐานทใชประกอบการวนจฉยคด ซงอาจเปนไปในรปแบบตางๆกน คอ

1) อาจเปนการใชกฎหมายคลาดเคลอน และ

2) อาจเปนการรบฟงขอเทจจรงคลาดเคลอน

Page 7 of 17

ดงนน การใหสทธบคคลไดรบการทบทวนค าพพากษาโดยศาลสงกวาเพอขจดขอบกพรองในการวนจฉยและสงคด จงเปนหลกทส าคญในการประกนความยตธรรม

3) บคคลทกคนยอมมสทธไดรบการพจารณาคดอยางเปดเผยและเปนธรรม

ขอ 14 (1) ของกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ไดรบรองใหบคคลทกคนยอมมสทธไดรบการพจารณาคดอยางเปดเผยและเปนธรรม สอมวลชนและสาธารณชนอาจถกหามเขาฟงการพจารณาคดทงหมดหรอบางสวนกดวยเหตผลทางศลธรรม ความสงบเรยบรอยของประชาชนหรอความมนคงของชาตในสงคมประชาธปไตย หรอเพอความจ าเปนเกยวกบสวนไดเสยของคกรณ หรอในสภาพการณพเศษซงศาลเหนวาจ าเปนอยางยง เมอการพจารณาโดยเปดเผยนนอาจเปนการเสอมเสยตอประโยชนแหงความยตธรรม

หลกการพจารณาโดยเปดเผยเปนผลสบเนองจากการปกครองในระบอบประชาธปไตย เพราะในสมยกอนทสภาพการปกครองซงผปกครองมอ านาจโดยเดดขาด การใหความยตธรรมอนเปนงานของศาลนนนบไดวาเปนการปฏบตงานทมลกษณะลกลบและปฏบตกบคความเสมอนเปนวตถอยางหนงแทนทจะเปนผทรงสทธในกระบวนการพจารณา คความไมสามารถมอทธพลใดๆ ตอกระบวนพจารณาได เนองจากกระบวนพจารณาจะเนนความส าเรจเปนส าคญ ไมเนนเหตผล จงสามารถเรยกไดวาเปน กระบวนการยตธรรมเกดขน “หลงประตทถกปด”

แตเมอกาลสมยเปลยนไปสงคมสวนใหญไดเปลยนผานเขาสสงคมประชาธปไตย จงเรมมการยอมรบหลกการแบงแยกอ านาจ ซงเปนผลใหถอวากระบวนการยตธรรมเปนอ านาจทส าคญอนหนงของรฐและขณะเดยวกนกยอมรบวาอ านาจสงสดในรฐเปนของประชาชน ดงนน กระบวนการยตธรรมในระบอบประชาธปไตยจงถอวาประชาชนควรจะมอ านาจควบคมการด าเนนกระบวนพจารณาของศาลเพอใหประชาชนเกดความเชอมนในกระบวนการยตธรรม หรอกลาวอกแบบ กระบวนการยตธรรมตองเปดเผยตอสาธารณะ ศาลจะตองมใชปราสาทแหงความลลบและนาสะพรงกลว แตจะตองเสมอนเปนวหารแกวทโปรงใส หลกการดงกลาวจงมความส าคญอยางยงโดยเฉพาะในคดอาญา

4) บคคลทกคนซงตองหาวากระท าผดอาญาตองมสทธไดรบการสนนษฐานวาเปนผบรสทธจนกวาจะพสจนตามกฎหมายไดวามความผด

ขอ 14 (2) ของกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ไดรบรองใหบคคลทกคนผซงตองหาวากระท าผดอาญา ตองมสทธไดรบการสนนษฐานวาเปนผบรสทธจนกวาจะพสจนตามกฎหมายไดวามความผด

Page 8 of 17

เดมในสมยโบราณผถกกลาวหาวากระท าความผดจะตกอยในฐานะวตถแหงคด ปราศจากสทธใดๆ รวมถงไดรบการสนนษฐานไวกอนวาเปนผกระท าความผด กอใหเกดหนาทโดยปรยายแกผถกกลาวหาวาตองพสจนความบรสทธของตนใหได โดยวธตางๆ ทไมเปนเหตเปนผลตามอ าเภอใจของผไตสวน เชน ด าน าลยไฟ เปนตน ดงนน ผถกกลาวหาจงมสภาพไมตางอะไรจากวตถชนหนงทจะถกซกฟอกในคดโดยวธการใดๆกได โดยไมตองค านงถงศกดศรความเปนมนษยทเทาเทยมกนแตอยางใด

แตเมอเขาสสงคมสมยใหมทมการปกครองในระบอบประชาธปไตย มการยอมรบแนวคดปจเจกชนนยม

และเสรนยม มนษยทกคนจงอยในฐานตวการหรอประธานของกฎหมาย มศกดศรความเปนมนษยทเทาเทยมกน

บคคลจงมอาจถกลดคณคาเปนวตถทต าตอยของมนษยดวยกนอกตอไป การพสจนความจรงแบบสงคมโบราณจง

กลายเปนสงทผดยคสมย ดงนน การพสจนความผดตามกฎหมายสมยใหมจงมการเปลยนแปลงมลฐานดงเดมจาก

สมยโบราณ โดยจะสนนษฐานไวกอนวา ผถกกลาวหาในคดเปนผบรสทธจนกวาจะพสจนไดวาเขาเปนผกระท า

ความผด กระบวนการพสจนความผดด าเนนไปดวยความเปนเหตเปนผล

ปญหาและอปสรรค

1. พลเรอนทยอยขนศาลทหาร

ภายหลงการประกาศเขตอ านาจศาลทหาร ศนยทนายความฯ ประเมนวามคดทพลเรอนขนสการพจารณาคด

ในศาลทหารจ านวนมาก โดยทางศนยทนายความฯ ไดเขาสงเกตการณในศาลทหารบางแหง พบวามคดของพลเรอนท

ขนสการพจารณาในเดอนๆ หนง เฉลยมากกวา 10 คดตอหนงศาล หากกยงไมสามารถทราบจ านวนทแนนอนได

เนองจากศาลทหารไมมระบบขอมลทเปดใหสาธารณะสามารถเขาถงได อกทงคณะรกษาความสงบแหงชาตและ

รฐบาลยงไมมการเปดเผยขอมลดงกลาวตอสาธารณะ ท าใหทงจ านวนคด ประเภทคด หรอจ านวนพลเรอนทอยภายใต

ศาลทหาร ยงคงเปนปรศนา

จากการทศนยทนายความฯ ไดรวบรวม ตดตาม และใหความชวยเหลอคด พบวา ลกษณะคดพลเรอนทถก

น าขนสศาลทหารมความหลายหลาก ตงแตคดทเกยวของกบการเมอง เชน คดดหมนพระมหากษตรย คดยยงปลก

ปนใหเกดความกระดางกระเดองในหมประชาชน คดครอบครองอาวธโดยมภมหลงเกยวของกบความขดแยงทาง

การเมอง คดฝาฝนไมไปรายงานตวตามค าสงคณะรกษาความสงบแหงชาต และคดฝาฝนประกาศหามชมนมทาง

การเมองเกนหาคน โดยมขอสงเกตวาการโพสตขอความ แชรขอความ หรอแสดงความคดเหนในโซเชยลมเดย หรอ

กระท าการใดๆ ในลกษณะทเปนการตอตานคณะรกษาความสงบแหงชาต เชน โปรยใบปลว กน าไปสการด าเนนคด

Page 9 of 17

อาญาหมวดความมนคงของรฐ เชน ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 116 เรองการยยงปลกปนใหเกดความกระดาง

กระเดองในหมประชาชน ไดโดยงาย

ตลอดจนคดทไมเกยวของกบการเมองกถกน าขนสศาลทหาร เชน พบคดทพลเรอนกลมชาตพนธใน

ภาคเหนอถกด าเนนคด เนองจากมปนแกปในบานโดยไมไดรบอนญาต ซงเปนอปกรณทชาวบานมไวเพอปองกนตว

และใชออกไปท าไรนา ซงคดนเมอขนสศาลทหารตองใชหลกทรพยประกนตวถง 120,000 บาท และทายทสดศาล

พพากษาลงโทษจ าคก 6 เดอนปรบ 5 พนบาท จ าเลยรบสารภาพจงลดโทษกงหนงเหลอจ าคก 3 เดอนปรบ 2.5 พน

บาท โทษจ าคกใหรอลงอาญา ทงน จ าเลยไมมสทธทจะอทธรณค าพพากษาได หรอหลายกรณทมการด าเนนคดกบ

กลมวยรนหรอกลมทถกกลาวหาวาเกยวของกบคดยาเสพตด หรอประชาชนทวไปขอหาครอบครองอาวธปนโดยไมได

รบอนญาตในศาลทหาร ตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 50/2557 อยางกวางขวางดวย กลาวได

วาการประกาศใหพลเรอนตองขนศาลทหารนน สงผลกระทบตอประชาชนทวไปโดยรวมดวย ไมเพยงแต

ประชาชนทมสวนเกยวของหรอมมลเหตจงใจทางการเมองเทานน

2. กฎอยการศกในฐานะตนธารแหงกระบวนการยตธรรมภายใตยคคณะรกษาความสงบแหงชาต

ภายใตกฎอยการศก เจาหนาททหารมอ านาจเหนอฝายพลเรอน มอ านาจคน ยดและกกตวประชาชนท

เจาหนาทเหนวาเปนอรราชศตรหรอกระท าฝาฝนตอกฎอยการศกได และมอ านาจควบคมตวไว 7 วน14 และสามารถ

ควบคมตวทใดกได ซงโดยสวนใหญแลวเปนการควบคมตวโดยไมเปดเผยสถานทคมขง และไมอนญาตใหตดตอญาต

หรอบคคลใดเยยมได ซงนายกรฐมนตรและหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาต ไดกลาวสนบสนนการใชกฎอยการ

ศกวา “ท าใหกระบวนการยตธรรมมความรวดเรว ไมตองขอหมายศาล”15

ภายใตสภาวะดงกลาว กฎอยการศกไดกลายมาเปนกรรมวธทางลดของกระบวนการยตธรรม กลาวคอ

เจาหนาททหารอาจใชอ านาจจบและกกตวบคคลตามกฎอยการศกได 7 วน โดยอาศยเหตเพยงเปนผตองสงสย และ

ไมตองมการขอออกหมายจบหรอควบคมตวจากศาล ซงระยะเวลาดงกลาวเปนระยะอนตรายทเปดโอกาสใหอาจเกด

การละเมดสทธมนษยชนไดสง เชน เกดขอรองเรยนเรองการซอมทรมานเพอใหรบสารภาพหรอบงคบใหเปดเผย

ขอมล และการบงคบบคคลใหสญหาย เปนตน

14พระราชบญญตกฎอยการศกพทธศกราช 2457 มาตรา 6 และมาตรา 15 ทว 15"พลเอกประยทธ" ย าไมเลกกฎอยการศกชท าใหการสอบสวนรวดเรวไมตองขอหมายศาล,http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1418715352, เขาถงเมอ 16 ธ.ค.2557

Page 10 of 17

นอกจากน ยงมการน าขอมลของผถกกกตวตามกฎอยการศกไปขอออกหมายจบตามประมวลกฎหมายวธ

พจารณาความอาญา และน าหมายจบมาใชเมอครบก าหนดกกตวแลว โดยมการแจงขอกลาวหา และท าแผนประกอบ

ค ารบสารภาพหรอแถลงขาวตอสาธารณะ กอนน าตวไปขอฝากขงตอศาลโดยเจาหนาทต ารวจ เพอด าเนนคดอาญา

ตามขนตอนของกฎหมายวธพจารณาความอาญาปกต บางกรณพบวาแมบคคลมหมายจบตามประมวลกฎหมาย

อาญาแลว กยงมการควบคมตวตามกฎอยการศกเพอซกถามกอน แลวจงน าตวมาแจงขอกลาวหาทสถานต ารวจ โดย

ทงสองกรณมการน าขอมลทไดจากผถกกกตวในชนกฎอยการศกมาประกอบการท าส านวนการสอบสวนในชน

สอบสวนดวย อนเปนการเออประโยชนตอการด าเนนคดตอบคคล และเปนการลดขนตอนในกระบวนการยตธรรม

เมอเทยบกบกระบวนการยตธรรมปกตทก าหนดใหเจาหนาทตองมหลกฐานนาเชอวาบคคลจะกระท าความผดและตอง

ไปขอออกหมายจบทศาลเทานน

กลาวไดวากฎอยการศกเปนเครองมออ านวยความสะดวกใหเจาหนาททหารท าการรวบรวมพยานหลกฐาน

ผานอ านาจการกกตวบคคลตองสงสยดวยการสอบสวน เรยกวา กระบวนซกถาม ซงมการบนทกขอมลทไดไวเปน

หลกฐาน โดยไมมทนายความรวมฟงขณะสอบสวน อกทงมอ านาจคนและยดสงของตางๆ โดยไมตองมหมายของศาล

บคคลดงกลาวจงไรซงหลกประกนสทธขนต าในกระบวนการยตธรรม ทงทยงไมไดตกเปนผตองหาในคดอาญาแตอยาง

ใด และเมอเสรจสนกระบวนการตามกฎอยการศก เจาหนาททหารกจะพาบคคลดงกลาวไปพบพนกงานสอบสวนเพอ

เขาสกระบวนการยตธรรมอาญาปกต ปรากฏวาในการแจงขอกลาวหาและท าส านวนสอบสวนกอนฝากขงตอศาล

ทหารนน ส านวนสอบสวนของเจาหนาทต ารวจกเปนไปตามผลการซกถาม หลกฐานและขอมลทเจาหนาททหาร

รวบรวมภายใตกรรมวธกฎอยการศก และมการน ามาใชเปนพยานหลกฐานในชนศาลเพอเอาผดจ าเลยดวย การใชกฎ

อยการศกกอนจงขดกบหลกการทสนนษฐานไวกอนวาบคคลเปนผบรสทธจนกวาจะมค าพพากษาถงทสดวาเปน

ผกระท าความผด

อกทงในการสอบสวน พนกงานสอบสวนมหนาทตองรวบรวมพยานหลกฐานในสวนทแสดงความบรสทธของ

ผตองหาและสวนบรรเทาโทษแกผตองหาดวย ไมใชการเอาผดผตองหาอยางเดยว โดยทเจาหนาทต ารวจยงไมม

โอกาสในการรวบรวมพยานหลกฐานในสวนอนๆ ทเปนผลดกบผตองหา ซงขดกบหลกกฎหมายระหวางประเทศท

ระบใหกระบวนการยตธรรมตองมความเปนธรรม และการไดรบการปฏบตเชนผบรสทธ

3. กระบวนการพจารณาคดทแตกตางจากกระบวนพจารณาคดทวไป

ศนยทนายความฯ มขอสงเกตจากการชวยเหลอคดพลเรอนในศาลทหารตอกระบวนพจารณาในศาลทหาร

ซงมความแตกตางกบกระบวนพจารณาในศาลยตธรรมปกตหลายประการ ประการแรกคอ “การไมใหคดเอกสาร”

ในส านวนคดหลายอยาง เชน ส าเนาค าฟอง ค าสงไมอนญาตใหประกนตว หรอรายงานกระบวนพจารณา โดยไมระบ

Page 11 of 17

เหตผลทหนกแนนเพยงพอ เชน ทนายความขออนญาตคดถายกระบวนพจารณาคดเพอรวบรวมไวในส านวน ศาลม

ค าสงไมอนญาต โดยใหเหตผลวา ไดอานใหคความทราบแลวในหองพจารณา ทงๆ ทโดยปกตเปนสทธของตวคความ

และทนายความในการสามารถเขาถงเอกสารเหลานได16

ในบางกรณ พบวามเรองทตองตงเปนขอสงเกตถงความเชยวชาญดานกฎหมายของเจาหนาทและตลาการ

ศาลทหาร เชน ในสวนการยนค ารองขอออกหมายเรยกเอกสาร ศาลสงใหทนายความระบเลขมาตราของกฎหมายท

เกยวของและอธบายขอกฎหมายประกอบใหดวย นอกจากนศาลยงมค าสงในค ารองขอออกหมายเรยกเอกสารดวยวา

รอสอบถามคความในวนนดกอน เปนตน

ขอสงเกตประการตอมา คอ เรองความอสระและเปนกลางของตลาการศาลทหาร เนองจากตลาการศาล

ทหารมาจากแตงตงโดยผบงคบบญชา และยงอยภายใตบงคบบญชาของผบงคบบญชา โดยเปนหนวยงานหนงสงกด

ในกระทรวงกลาโหม โดยไมไดเปนอสระจากอ านาจบงคบบญชาสงการของรฐมนตรกระทรวงกลาโหมซงเปนฝาย

บรหาร จงอาจถอวาศาลทหารไมไดมองคประกอบของการเปนองคกรตลาการ หรอไมอาจเรยกไดวาเปนศาลตามนย

ยะของหลกการแบงแยกอ านาจ และทมาของตลาการซงจะมาพจารณาคดจงมปญหาขาดความเปนอสระ และไมม

หลกประกนซงจะท าใหตลาการนนท าหนาทไดอยางเปนกลาง อกทงยงขาดความเชอมนในความเชยวชาญดาน

กฎหมายทวไป เนองจากการพจารณาคดอาญาตองอาศยความรอบคอบประกอบกบความแมนย าในหลกกฎหมายเพอ

ปรบกบขอเทจจรงทเกดขน แตองคคณะพจารณาคดซงประกอบดวยตลาการสามนาย มเพยงตลาการธรรมนญศาล

ทหาร 1 นายทตองมความรทางกฎหมาย ขณะทตลาการอก 2 นายมาจากเจาหนาททหารทไมตองมความรทาง

กฎหมาย

ในกรณน ทนายความของศนยทนายความเพอสทธมนษยชน จงไดยนค ารองซงมขอความระบถงความไมเปน

อสระของตลาการศาลทหารตอศาลทหารกรงเทพเพอสงใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยในเรองดงกลาว แตตลาการศาล

ทหารสงใหทนายความแกไขขอความดงกลาว เนองจากเหนวาเปนการ “กาวลวงคณะรกษาความสงบแหงชาต” โดย

“หากไมด าเนนการแกไขศาลจะพจารณามค าสงตามสมควร”

นอกจากน ศาลทหารยงไมม“ทนายขอแรง” เนองจากโดยปกตจ าเลยทเปนทหารและไมมทนายความจะ

สามารถรองขอความชวยเหลอทางกฎหมายจากนายทหารพระธรรมนญ ซงท าหนาทชวยเหลอจ าเลยทเปนทหาร

โดยท าหนาทเปนทนายจ าเลยในศาล แตกรณนไมครอบคลมถงจ าเลยทเปนพลเรอน ท าใหคดทพลเรอนตองขนศาล

16ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 54 ประกอบประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 15

Page 12 of 17

ทหารขาดทนายความขอแรง ในการใหค าปรกษาทางกฎหมายเบองตน ชวยจดการเรองประกนตว หรอการเขยนค า

รองหรอค าแถลงรวมถงการตอสคดในชนพจารณาคด แสดงใหเหนวาการอ านวยความยตธรรมของศาลทหารนนไมม

การประกนสทธขนพนฐานของผตองหาและจ าเลยทจะมสทธมทปรกษาดานกฎหมายไดอยางทวถง

ประการตอมาในสวนกระบวนการฝากขง ซงเปนกระบวนการกอนพจารณาคด ยงมความยงยากหลาย

ประการ กลาวคอ ผตองหาทไดรบการประกนตว ผตองหาและนายประกน จ าเปนตองไปปรากฏตวตอศาลทหารทก

ครงหรอทกๆ 12 วน ทครบก าหนดการฝากขงและมการขอฝากขงครงตอไป ซงไมเหมอนกบศาลอาญาทวไปท

ผตองหาไมจ าเปนตองปรากฏตวตอหนาศาลทกครง กระบวนการดงกลาวสรางความล าบากแกผตองหาและนาย

ประกนทอยตางจงหวดหรอมธระจ าเปน ซงเปนการเพมภาระทงเวลาและคาใชจายในการมาศาลของผตองหาและ

นายประกน

ในกระบวนการยนฟอง ศนยทนายความฯ พบปญหาเรองความลาชาในการสงฟองคด เชน คดความมนคง

หลายคด เจาหนาทต ารวจมกใหเหตผลวา รวบรวมพยานหลกฐานเสรจแลว เหลอเพยงใหผบญชาการต ารวจแหงชาต

ลงนาม ซงกวาจะลงนามมกกนเวลาถงครบก าหนดเวลาฝากขงคอ 84 วน ซงระหวางนน ผตองหาตองถกคมขงอยใน

เรอนจ า นอกจากน ยงมขอสงเกตในการฟองคด กลาวคอ บางคดอยการทหารยนฟองในวนสดทายของการฝากขง ทง

ทเลยเวลาราชการแลว โดยในวนทยนฟองนนศาลไมไดน าตวจ าเลยมาศาลและไมไดอานค าฟองใหจ าเลยฟง หลายคด

จ าเลยตองรอเปนเวลานานหลายเดอนกวาจะไดรบและทราบค าฟอง ท าใหจ าเลยตองถกขงอยในเรอนจ าเปนเวลานาน

กวาจะทราบวาถกฟองขอหาอะไรโดยไมจ าเปน และเสยโอกาสในการพจารณาค าฟอง ตดตอญาตและทนายความ

ซงจะน าไปสการตดสนใจทางคดตอไป

ในสวนการพจารณาคดซงตามหลกกฎหมายระหวางประเทศ “ตองพจารณาคดโดยเปดเผย”แตสถานการณ

ทเกดขนในศาลทหาร กลบใชวธ “พจารณาคดโดยลบเปนหลก”โดยเฉพาะในคดความผดเกยวกบการดหมน หมน

ประมาทหรอแสดงความอาฆาตมาดรายพระมหากษตรย หรอมาตรา 112 ทศาลจะสงพจารณาคดลบเกอบทกคด

ไมใหสาธารณะเขาฟงการพจารณาคด มการเชญตวผไมเกยวของ และเจาหนาทจากสถานทตและองคกรระหวาง

ประเทศออกนอกหองพจารณา และมกรณททนายความขอคดถายค าสงใหพจารณาคดโดยลบ ตลาการศาลทหารกลบ

ไมอนญาต โดยอางวา ไดอธบายใหเขาใจในศาลแลว

ขอสงเกตอกประการหนงคอ ศาลทหารไมมกระบวนการสบเสาะซงในประมวลกฎหมายวธพจารณาความ

อาญา ไดก าหนดใหมกระบวนการสบเสาะ ถอเปนกระบวนการทอ านวยความยตธรรมใหแกจ าเลย ในกระบวนการน

ศาลจะสงใหพนกงานคมประพฤตแสวงหาขอเทจจรงเกยวกบประวตภมหลงทางสงคม ความประพฤตของจ าเลย

Page 13 of 17

สภาพความผด และเหตอนอนควรปราณกอนทศาลจะมค าพพากษา เพอทจะน าไปก าหนดโทษจ าเลยหรอพจารณาให

รอลงอาญา17

แตในศาลทหารคดหนงทนายความขอใหศาลสบเสาะและมค าพพากษารอลงอาญาจ าเลย เนองจากจ าเลยม

อาการปวยทางจตมากอนเกดเหตกวา 10 ปแลว ศาลใหเหตผลวา ศาลทหารไมมกระบวนการสบเสาะเนองจากไมม

หนวยงานท าหนาทดงกลาว และใหใชกระบวนการสบพยานในศาลแทน การทศาลไมมกระบวนการดงกลาว สงผล

เสยหายตอจ าเลยอยางมาก และเปนภาระทจ าเลยจะตองตอสคดในศาลตอไป

นอกจากน ศาลทหารในบางพนทยงมความยากล าบากในการเขาถงและอ านวยความสะดวกแกสาธารณชนท

สนใจตดตามคด เชน กรณคดพลเรอนขอหาเกยวกบความมนคงทศาลทหารจงหวดขอนแกน แมจะไมมค าสงพจารณา

คดโดยลบ แตกลบไมอนญาตใหญาตและผไมเกยวของเขาไปในหองพจารณา โดยใหเหตผลวาหองพจารณาคดมความ

คบแคบ เปนตน อกทง ศาลทหารในตางจงหวด ยงมทตงอยภายในคายทหาร ซงปกตมขอความก ากบวา “เขตทหาร

หามเขา” และมการตรวจตราผเขาออกคายอยางเขมงวด ท าใหประชาชนทวไปมความยากล าบากในการเขาไป

สงเกตการณคดในศาลทหาร

ความแตกตางอกประการหนงคอ ในคด 112 ทพจารณาโดยลบ และแมแตในคดประเภทอนศาลจะพจารณา

คดโดยเปดเผย มกมค าสง “หามผสงเกตการณหรอสอมวลชนจดบนทก”18 ในระหวางการพจารณาคดภายในหอง

พจารณา โดยอางวาการน าขอความทบนทกไปเผยแพรและอาจมเนอความทผดพลาด จะน าไปสความเขาใจผดในหม

ประชาชน ท าใหผสงเกตการณคดตองใชวธ “จดจ า” เหตการณทเกดขนแทนการบนทกเปนลายลกษณอกษร

4. สทธในการไดรบการประกนตว

สทธในการไดรบการประกนตวถอเปนสทธในกระบวนการยตธรรมขนพนฐานซงประมวลกฎหมายวธ

พจารณาความอาญาและกตการะหวางประเทศ ก าหนดไววาตองใหประกนตวผตองหาหรอจ าเลยเปนหลก สวนการ

ไมใหประกนตวเปนขอยกเวน19แตทผานมา ในศาลทหารกลบใชการไมใหประกนตวเปนหลก โดยศนยทนายความ

เพอสทธมนษยชนพบวาคดมาตรา 112 ในศาลทหารไดรบการประกนตวเพยง 4 รายจากจ านวนผตองหาและจ าเลย

ในศาลทหารทงหมด 18 ราย

17ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 56 และพระราชบญญตวธด าเนนการควบคมความประพฤตตามประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2522 มาตรา 11 18‘เครองมอสดทายทถกท าลาย’ศาลทหารสงหามจดบนทกคด, http://www.prachatai.com/journal/2014/10/56236 , เขาถงเมอ 7ธนวาคม 2557 19ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 108

Page 14 of 17

ในคดหนงทผตองหาสงอายและปญหาทางสขภาพ พบวาทนายความเคยยนขอประกนตวสงสด 5 ครงใช

หลกทรพยมากถง 2,500,000 บาท แตศาลกไมอนญาตและมกใหเหตผลวา “เนองจากเปนคดรายแรงมโทษสงเกรง

จ าเลยจะหลบหน” แมทนายความจะอางความจ าเปนจากเหตตางๆ เชน ปญหาดานสขภาพ หรอในอกกรณหนง

ผตองหามอาการปวยเปนโรคเสนเลอดในจอรบภาพบวม โดยหากไมรบรกษาอาจน าไปสการพการทางสายตาได แต

ศาลกลบไมอนญาตใหประกนตว โดยใหเหตผลวา “ในเรอนจ ามระบบรกษาพยาบาลอยแลวหากมอนตราย

สถานพยาบาลสามารถรกษาไดโดยเรว”

จากขอเทจจรงพบวาหลายปททผานมามนกโทษทางการเมองอยางนอย 3 ราย ประกอบดวย 1. นายอ าพล

ตงนพกล หรออากง20 2. นายสรกรช ชยมงคล21และ 3. นายวนชย รกสงวนศลป22 ทเสยชวตจากการขาดการ

รกษาพยาบาลในเรอนจ า สะทอนใหเหนถงความจ าเปนในการประกนตวผตองหาทมปญหาทางสขภาพและความ

จ าเปนของการปฏรประบบรกษาพยาบาลในเรอนจ าอยางเรงดวน

โดยสวนใหญแลว เหตผลทศาลทหารใชประกอบในการไมใหประกนตวนนปราศจากขอกฎหมายรองรบ

โดยเฉพาะในความผดขอหาหมนประมาทพระมหากษตรย ฯ ซงการไมอนญาตใหประกนตวจะตองมเหตอนควรเชอ

ไดวาผตองหาหรอจ าเลยจะหลบหน23 การอางวาเปนคดรายแรงหรอกระทบตอความรสกของประชาชน ไมอาจน าไปส

การไมใหประกนตวดงกลาวได

แตอยางไรกตาม ในคดความผดขอหาฝาฝนประกาศหรอค าสงคณะรกษาความสงบแหงชาต เชน ฝาฝน

ประกาศหามชมนม ฝาฝนค าสงไมไปรายงานตว หรอความผดขอหายยงปลกปนใหเกดความกระดางกระเดองในหม

ประชาชน ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 116 ศาลมแนวโนมใหอนญาตประกนตว นอกจากน ในคดเกยวกบ

อาวธหรอตระเตรยมการกอการราย และคดหมนประมาทพระมหากษตรย มแนวโนมทดบางกรณทศาลอนญาตให

ประกนตว เชน กรณของนายจอเซง แซโคว หรอสมอลล บณฑต อานยา ผตองหาตามขอหาหมนประมาท

20"อากง" เสยชวตหลงปวดทองหนกตงแตวนศกรภรรยาบอก "กลบบานเรานะตอนนเคาปลอยตวลอแลว"http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1336449341, เขาถงเมอ 9 ธนวาคม 2557 21'ผตองหายงสทน' ตายปรศนาในคกแมสงสยอาจโดนซอมเพราะเปนเสอแดง http://www.prachatai.com/journal/2014/08/55291, เขาถงเมอ 9 ธนวาคม 2557 22นกโทษแดงเผาศาลากลางอดรฯเปนลมลมฟบตายคาคกหลกส,http://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx?NewsID=9550000157563, เขาถงเมอ 27 ธนวาคม 2557 23ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 108/1

Page 15 of 17

พระมหากษตรย ททนายความยนค ารองขอประกนตวดวยเหตดานสขภาพ ทงชวาการกระท าของนายบณฑตเปนการ

กระท าโดยบรสทธใจ ศาลทหารจงอนญาตใหประกนตวดวยหลกทรพย 400,000 บาท หรอกรณจ าเลยทถกด าเนนคด

ขอหาเตรยมการกอการรายหรอขอนแกนโมเดล กไดรบอนญาตใหประกนตวเปนสวนใหญในชวงหลง

5. ค าพพากษา

ในคดเกยวกบการไมไปรายงานตวตามค าสงของคณะรกษาความสงบแหงชาตและการชมนมทางการเมอง

ศาลทหารไดมค าพพากษาไปแลวในคดทจ าเลยใหการรบสารภาพ โดยศาลพพากษาลงโทษจ าคกจ าเลยตงแต 3 เดอน

ถง 6 เดอนปรบ 3,000 – 10,000 บาท โทษจ าคกรอลงอาญาทงหมด สงผลใหมการ“ตความทางกฎหมายวาการ

แสดงออกอยางสนต ปราศจากอาวธ เพอตอตานอ านาจรฐทมาโดยการรฐประหารเปนการกระท าความผด”

ในสวนคดอาวธสงคราม ศาลทหารไดมค าพพากษาไปแลว 1 คด ซงจ าเลยถกพพากษาลงโทษจ าคก 10 ป รบ

สารภาพลดลงเหลอ 5 ป โดยไมรอลงอาญา จากการครอบครองวตถระเบด 3 ลก ซงทนายความไดตงขอสงเกตวาศาล

ทหารไมไดพจารณาเหตบรรเทาโทษ เชน เรองการท าคณงามความดทชวยเหลอสงคม หรอการไมเคยตองโทษจ าคก

มากอน และเนองจากศาลทหารมเพยงชนเดยว จ าเลยจงไมมสทธอทธรณหรอฎกาเพอขอลดโทษไดอก ท าใหจ าเลย

เสยโอกาสทจะไดรบความเปนธรรมตามกระบวนการยตธรรมปกต24

ในคดหมนประมาทพระมหากษตรย ศาลทหารมการตดสนไปแลว2คด ในคดทจ าเลยใหการรบสารภาพ

ศาลทหารกรงเทพพพากษาจ าคก 10 ปและ 9 ป ตามล าดบ โดยลดโทษกงหนงเหลอจ าคก 5 ปและ 4 ป 6 เดอน ไม

รอลงอาญา จะเหนไดวาศาลทหารพพากษาลงโทษในคดประเภทนในอตราโทษทสงกวาศาลพลเรอน โดยทผานมาคด

ในศาลพลเรอน สวนใหญศาลพพากษาจ าคกในอตรา 5 ป และหากรบสารภาพ จงลดโทษใหกงหนง เหลอ 2 ป 6

เดอน ไมรอลงอาญา การพพากษาลงโทษหนกขนของศาลทหารนสอดคลองกบนโยบายของรฐบาลพลเอกประยทธ

จนทรโอชาทแถลงตอรฐสภาวาภารกจของรฐบาลคอนโยบายการปกปองและเชดชสถาบนพระมหากษตรย โดยใช

มาตรการทางกฎหมาย มาตรการทางสงคมจตวทยา และมาตรการทางระบบสอสารและเทคโนโลยสารสนเทศในการ

ด าเนนการกบ “ผคะนองปากยามใจ” หรอ “ประสงครายมงสนคลอนสถาบน”25

24ศาลทหารพพากษาจ าคก ‘วรพนธ’10 ปขอหามเครองกระสน-ยทธภณฑไวในครอบครองฝนประกาศคสช. http://www.prachatai.com/journal/2014/12/56903, เขาถงเมอ 10 ธนวาคม 2557 25ค าแถลงนโยบายของคณะรฐมนตร,http://www.mof.go.th/home/Press_release/News2014/history_61.pdf , เขาถงเมอ 1ธนวาคม 2557

Page 16 of 17

ศนยทนายความฯ เหนวาแนวโนมการด าเนนคดขอหาหมนประมาทพระมหากษตรย ตามประมวลกฎหมาย

อาญา มาตรา 112 เพมมากขน เปนกระบวนการสรางความหวาดกลวใหกบประชาชนทงภายในและภายนอกประเทศ

เนองจากความผดตามขอหานถกก าหนดใหอยในอ านาจพจารณาพพากษาคดของศาลทหาร ภายใตสภาวะการไมได

รบการประกนตวและมการพพากษาลงโทษจ าคกนานเปนสองเทาของศาลพลเรอน สงผลใหประชาชนบางสวนทคด

วาตวเองมความเสยง ตดสนใจลภยทางการเมองไปยงประเทศตางๆ ไมวาตนเองจะกระท าผดจรงหรอไม หรอเกด

จากการกลนแกลงกตาม เพราะไมอยากเสยงทจะถกด าเนนคดในศาล บางกรณครอบครวของบคคลดงกลาวยงถก

คกคาม26และมการกดดนโดยการยกเลกหนงสอเดนทาง27หรอการพดออกสอสาธารณะ เพอใหบคคลดงกลาวมา

รายงานตว

6. สทธในการพจารณาโดยศาลทสงกวา

ศาลทหารในเวลาไมปกต คอในระหวางการประกาศใชกฎอยการศก ตองหามอทธรณหรอฎกา ท าให

คความไมมสทธในการตรวจสอบดลพนจในการพพากษาของศาลชนตนโดยศาลทสงกวา หลายคดไดมการยนค ารอง

ขอใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยวากฎหมาย คอพระธรรมนญศาลทหาร พทธศกราช 2498 และประกาศคณะรกษาความ

สงบแหงชาต ทใหพลเรอนขนศาลทหาร ขดหรอแยงกบรฐธรรมนญ และขอใหศาลทหารสงเรองไปยงศาลรฐธรรมนญ

ตความ แตหากศาลทหารเหนวากรณดงกลาวไมตองสงเรองใหศาลรฐธรรมนญตความกจะท าใหเรองเปนทยต ไมอาจ

อทธรณค าสงทศาลไมสงใหศาลรฐธรรมนญตความได และศาลทหารกจะด าเนนกระบวนพจารณาพพากษาคด

ตอไป

ในสวนผลกระทบตอตวผตองหาหรอจ าเลยในคด การมศาลชนเดยวไดสรางความกดดนตอผตองหาและ

จ าเลยทถกด าเนนคด ท าใหจ าเลยหลายรายเลอกทจะรบสารภาพวาตนเปนผกระท าผด แทนการตอสคด เนองจาก

ไมสามารถอทธรณขอใหศาลกลบค าพพากษาหรอขอลดโทษได การรบสารภาพจะไดรบการลดโทษลงกงหนงจงเปน

ประโยชนมากกวา โดยเฉพาะคดมาตรา 112 ทมโทษจ าคกสงสดถง 15 ป คดในศาลทหารสวนใหญจงมแนวโนมท

จ าเลยจะตองจ ายอมรบสารภาพ

26จดหมายเปดผนกถงองคกรสทธทวโลกกรณครอบครวของผไมไปรายงานตวตามค าสงคสช. ถกขมขคกคาม, http://blogazine.in.th/blogs/noomrednon/post/4942 , เขาถงเมอ 1 ธนวาคม 2557 27ถอนพาสปอรต “จกรภพ-จารพงศ-สนย-โดง-โรส-ตง”สวน “ทกษณ”ยงเงยบ, http://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx?NewsID=9570000073451 , เขาถงเมอ 8 ธนวาคม 2557

Page 17 of 17

ขอเสนอแนะ

การพจารณาคดอยางเปนธรรม ถอเปนหลกส าคญในการอ านวยความยตธรรมหากคณะรกษาความสงบ

แหงชาตจงใจละเลยหลกการดงกลาวดวยการประกาศใชกฎอยการศก บญญตใหการกระท าบางอยางเปนความผด

และน าพลเรอนขนสศาลทหาร จะเปนการท าใหกฎหมายและกระบวนการยตธรรมเปนสงท “ไมถกตองและไมเปน

ธรรม"

เพอใหเกดการพจารณาคดอยางเปนธรรมและคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน โดยเฉพาะสทธในการเขาถงความยตธรรมและสทธในกระบวนการยตธรรม ศนยทนายความเพอสทธมนษยชนมขอเสนอแนะดงน

1. ขอใหมการเปดเผยขอมลเกยวกบการด าเนนคดตอพลเรอนในศาลทหารอยางตอเนอง เปนระบบ และใหประชาชนทวไปสามารถเขาถงขอมลดงกลาวได

2. ขอใหยตการจบกมและควบคมตวตามกฎอยการศกอนเปนการเออประโยชนใหแกเจาหนาทในการด าเนนคดอาญาตอประชาชน ซงมโอกาสเกดการละเมดสทธในชวตและรางกายของประชาชนไดโดยงาย และท าใหประชาชนไมสามารถเขาถงกระบวนการยตธรรมทถกตองและเปนธรรมได

3. ขอใหศาลและเจาหนาทในกระบวนการยตธรรม ตความกฎหมายใหเปนไปตามหลกการคมครองสทธของผตองหาและจ าเลย และยดหลกสทธทจะไดรบการประกนตวเปนหลก การไมอนญาตใหประกนตวเปนกรณยกเวน

4. ยกเลกประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตทใหพลเรอนขนศาลทหารทกฉบบ และใหพลเรอนขนศาลพลเรอนตามปกต

5. ยกเลกประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตทก าหนดใหการกระท าบางประเภทเปนความผดทมโทษทางอาญา โดยเฉพาะอยางยงเรองการชมนมทางการเมอง และการฝาฝนไมรายงานตวตามค าสงคณะรกษาความสงบแหงชาต

6. ยกเลกการประกาศใชกฎอยการศกตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตโดยเรว